ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Εργασία των:• Δανάη• Γιώργος • Μαρία Αλεξάνδρα• Γρηγόρης• Μάρκος

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ - Μέτσοβο

1. Πολεοδομική οργάνωση του οικισμού.

Το Μέτσοβο είναι χτισμένο σε μια απότομη πλαγιά. Το χωριό διασχίζεται από δύο κύριους δρόμους οι οποίοι είναι μεταξύ τους κάθετοι. Οι δρόμοι είναι όλοι στενοί. Επίσης ο οικισμός έχει ένα κέντρο το οποίο βρίσκεται στην διασταύρωση των δυο δρόμων που είναι στρωμένοι με σχιστόλιθο και σε μερικά σημεία συναντάς πέτρες οι οποίες προεξέχουν από το έδαφος για να μην γλιστράνε οι άνθρωποι και τα ζώα τον χειμώνα. Το Μέτσοβο έχει συνολικά 13 εκκλησίες.

2.Αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά.

Υπάρχουν δυο είδη σπιτιών, το τρίχωρο πλατυμέτωπο λαϊκό και το τετράχωρο το οποίο είναι το αρχοντικό. Επίσης υπάρχει και η μονόχωρη καλύβα για την στέγαση των ζώων. Το τρίχωρο σπίτι είναι διώροφο με χώρους διαμονής στον όροφο (σαράι, οντάς, χωτζιαρές) και βοηθητικούς στο υπόγειο (στάβλος, κελάρι). Το σαράι είναι ο χώρος υποδοχής και επικοινωνίας υπογείου - ισογείου. Προεξέχει προς το νότο σχηματίζοντας το κεπέγκι. Ο οντάς είναι το χειμωνιάτικο καθιστικό, χώρος ύπνου και μαγειρέματος.

Στη νότια πλευρά του βρίσκεται το τζάκι. Δεξιά και αριστερά του τζακιού υπάρχουν ξύλινα μπάσια. Το μπάσι αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο του Μετσοβίτικου σπιτιού. Χρησιμοποιείται ως καθιστικό αλλά και χώρος φαγητού την ημέρα, ενώ το βράδυ μετατρέπεται σε κρεβάτι. Στρώνεται με υφαντά, κεντημένα στρωσίδια ή βαριά ζεστά ρούχα, το χειμώνα. Ο χωτζιαρές είναι ο καλοκαιρινός χώρος διαμονής και χώρος υποδοχής. Είναι ο χώρος με τα περισσότερα παράθυρα. Η οροφή του είναι το πιο προσεγμένο ταβάνι του σπιτιού. Εξωτερικά υπάρχει μικρή αυλή, η οποία περιβάλλεται από ψηλό τοίχο.

3.Γενικά στοιχεία για το Μέτσοβο.

Το Μέτσοβο, 59χλμ. ανατολικά των Ιωαννίνων, υπήρξε πάντα ένας από τους πιο ενεργούς οικισμούς της Ελλάδας. Κυριότεροι φυσικοί πόροι της περιοχής είναι τα δάση - μαύρη πεύκη και οξιά - και τα βοσκοτόπια, γεγονός που βοήθησε στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και της υλοτομίας, ενώ η γεωργική παραγωγή είναι ασήμαντη. Η προέλευση του τωπονυμίου "Μέτσοβο" δεν είναι εξακριβωμένη. Μια άποψη θέλει να σημαίνει "αρκουδοχώρι", από τις σλαβικές λέξεις "μέτσκα = αρκούδα" και "όβο = χωριό", ενώ σύμφωνα με άλλη προέρχεται από τη λέξη Μεσοβούνι - Μετσοβουν - Μέτσοβο. Επίσης οι παραδόσεις και τα έθιμα δεν διαφέρουν από της υπόλοιπης Ηπείρου. Τα υφαντά του Μετσόβου είναι μοναδικά ως προς τον τύπο και τη διακόσμησή τους, η οποία είναι ένα σύνολο γεωμετρικών στοιχείων και συμβολικών στοιχείων του φυσικού κόσμου.

Ήπειρος

• Παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ηπείρου: Η λαϊκή αρχιτεκτονική της Ηπείρου, παρά τις επιμέρους τοπικές μορφολογικές ιδιαιτερότητες, εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά σε όλες τις ορεινές περιοχές. Οι μορφές των κτιρίων ενσωματώνονται αρμονικά στο γύρω φυσικό περιβάλλον, ενώ η διάταξή τους στο χώρο, όπως και η επιλογή της χωροθέτησης των οικισμών, γίνονται με κριτήρια το φυσικό ανάγλυφο, τον προσανατολισμό, τη θέα και καθοριστικούς κοινωνικούς λόγους (άμυνα, πολιτικοί, θρησκευτικοί

Αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά• Υλικά κατασκεύης είναι η πέτρα

(σχιστολιθική ή ασβεστολιθική) και το ξύλο. Τα κτίσματα κατασκευάζονται ολόκληρα από πέτρα (τοιχοποιία), η οποία μένει συνήθως ανεπίχριστη, ενώ το ξύλο χρησιμοποιείται για την κατασκευή κουφωμάτων, δαπέδων, οροφών, χρηστικών αντικειμένων. Τα κτίσματα έχουν αυστηρή γεωμετρική μορφή, με λιτούς, καθαρούς όγκους. Η πρωταρχική μορφή της Ηπειρώτικης κατοικίας ήταν η μονόχωρη, ισόγεια καλύβα, με χωμάτινο έδαφος και εστία τοποθετημένη στο κέντρο. Η εστία χρησίμευε για τη θέρμανση και το μαγείρεμα.

Στο πέρασμα του χρόνου η τυπολογία της κατοικίας εξελίχθηκε, σύμφωνα πάντα με τις ανάγκες των κατοίκων αλλά και με βάση την τεχνική εξέλιξη, για να φτάσει να αποτελεί μια σύνθεση κτισμάτων, διώροφων ή τριώροφων, τα οποία περιβάλλονται από περίκλειστη αυλή. Ο υπαίθριος χώρος της αυλής ήταν ζωτικός για την καθημερινή διαβίωση, αφού μέρος των δραστηριοτήτων γινόταν σ' αυτή. Περιβάλλονταν πάντα από ψηλό, πέτρινο τοίχο, ο οποίος προφύλασσε την ιδιωτική ζωή από το δημόσιο χώρο, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούσε προστατευτικά (αμυντικά).

Τα έπιπλα ενός Ηπειρώτικου σπιτιού

Τα έπιπλα του Ηπειρώτικου σπιτιού είναι απλά, λιτά και στην πλειοψηφία τους ακίνητα - ενσωματωμένα κατάλληλα σε εσοχές των τοίχων και σε υψομετρικές διαφορές του δαπέδου. Λίγα είναι τα κινητά έπιπλα, τα οποία περιορίζονται στις κασέλες (αποθήκευση ρούχων) και στα χαμηλά τραπεζάκια. Τα ακίνητα έπιπλα, κατασκευασμένα όλα από ξύλο, είναι τα κρεβάτια, τα ερμάρια, οι βιβλιοθήκες, οι ντουλάπες. Τα περισσότερα, ιδιαίτερα στα πλούσια αρχοντικά, αποτελούν εξαιρετικά ξυλόγλυπτα έργα, ενώ οι κασέλες και οι ντουλάπες κυρίως, ζωγραφίζονται με ιδιαίτερο μεράκι. Ενδεικτικό της αγάπης των κατοίκων για την τέχνη και την ομορφιά, τα ζωγραφικά έργα που απεικονίζονται στις επιφάνειες των επίπλων είναι σκηνές από την καθημερινή ζωή - η δουλειά, τα γλέντια, οι γιορτές, τα έθιμα, αλλά και από τα ταξίδια των μαστόρων και των εμπόρων. Σημαντικό κομμάτι των έργων αποτελούν και εικόνες από το φυσικό περιβάλλον.

Αρχοντικές κατοικίες

Είναι κατοικίες ευπόρων, διώροφες ή τριώροφες. Οι κατόψεις είναι ορθογωνικές ή τετραγωνικές, σε μορφή Γ ή Π. Όλοι σχεδόν οι οντάδες των αρχοντικών έχουν μεγάλη εντοιχισμένη ξύλινη ντουλάπα - τη μουσάντρα.

ΚΥΚΛΑΔΙΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Σάμος

1.Οι Οικισμοί: Όλοι σχεδόν οι οικισμοί ακολουθώντας την παλιά νησιώτικη συνήθεια είναι χτισμένοι στο εσωτερικό του νησιού για το φόβο των πειρατικών επιδρομών. Οι πιο παλιοί μάλιστα, όπως οι Μυτιληνιοί, ο Παγώνδας, ο Πύργος, οι Αρβανίτες και άλλοι, είναι σε μέρη τελείως αθέατα από τη θάλασσα. Για τους σχετικά νεώτερους αντίθετα φαίνεται ότι προτιμήθηκαν τοποθεσίες που συνδυάζουν την ασφάλεια με την ανοικτή θέα.

2.Πλατείες

• Οι πλατείες αποτελούν και το κέντρο των οικισμών, τόσο ως προς τη χωροθέτηση, όσο και ως προς το ρόλο τους στην κοινωνική ζωή. Εκεί συγκεντρώνονται συνήθως τα λίγα μαγαζιά και καφενεία.

3.Η κατοικία

Με αφετηρία τους τρόπους κατασκευής και κυρίως της στέγασης μπορούμε να διαιρέσουμε την ανώνυμη αρχιτεκτονική της Σάμου, που αφορά το σπίτι, σε δύο βασικές κατηγορίες. Στα κτίσματα με την επιπεδόστεγη κάλυψη - το γνωστό νησιώτικο δώμα - και σε όσα έχουν τις επικλινείς κεραμοσκεπείς στέγες και τα άλλα

στοιχεία της ελαφρότερης ξύλινης κατασκευής.

4.Τα δωματοσκέπαστα σπίτια• Το τυπικό σπίτι της κατηγορίας αυτής είναι το απλό μονόχωρο. Αποτελείται

από έναν καθαρό χώρο που το μήκος του κυμαίνεται από 4,70 μ. ως 8,70 μ. και το πλάτος του από 2,20 ως 3,50. Η αναλογία των πλευρών του πλησιάζει συνήθως τη σχέση 1 : 2. Στην απλούστερη παραλλαγή του είναι κτίσμα ισόγειο , αλλά με τη μορφή τούτη εμφανίζεται μάλλον σπάνια (στα χωριά Μυτιληνιοί, Κουμέικα και αλλού).

5.Τα σπίτια με στέγη

• Βασικός τύπος σπιτιού είναι ο διώροφος με αντίστοιχη λειτουργία του κατωγιού για βοηθητικές χρήσεις και του ορόφου για τη ζωή της οικογένειας. Η κάτοψη του ορόφου αποτελείται από ένα καθαρό ορθογώνιο σχήμα που είτε παραμένει ενιαίο εσωτερικά ή συνηθέστερα διαιρείται σε δύο χώρους, που προορίζονται αντίστοιχα για τη διημέρευση και τον ύπνο. Ο χώρος του ύπνου μετατρέπεται τώρα και σε καλό δωμάτιο, με πλουσιότερη διακόσμηση και χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της μέρας και για την υποδοχή των ξένων. Αρκετά συχνά βέβαια το ανώι διαιρείται σε τρείς χώρους. Δηλαδή ανάμεσα στα δύο κύρια δωμάτια που αναφέραμε δημιουργείται ένα τρίτο μικρότερο που ουσιαστικά παίζει το ρόλο προθαλάμου για τα άλλα, γιατί συνδυάζεται πάντα με την είσοδο

6.Οι πύργοι

• Ο πύργος είναι ένα κτίριο τριώροφο, αυστηρά ορθογώνιο, διαστάσεων 6 * 13 μ. περίπου. Οι όροφοί του είναι μονόχωροι, και το ισόγειο καλύπτεται με θόλο. Έχει έντονο φρουριακό χαρακτήρα, τόσο ως προς τη μορφή, όσο και ως προς την οργάνωση : πολύ χοντροί τοίχοι, ελάχιστα εξωτερικά ανοίγματα, επάλξεις στο δώμα, αρχική είσοδος μόνο στον όροφο πρσπελάσιμη με ανασυρόμενη σκάλα, και καταχύτρα πάνω από αυτήν. Το ότι θα χρησίμευε για κατοικία συμπεραίνεται από τα τζάκια που υπάρχουν στους ορόφους και το αποχωρητήριο στο δώμα.

7.Τα αρχοντικά

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο - τρεις περιπτώσεις κτισμάτων που εμφανίζουν εσωτερικές διατάξεις πολυσύνθετες και εξελιγμένες, που δεν είναι άγνωστες στα Βορειοελλαδίτικα πρότυπα. Ένα από αυτά είναι το τριώροφο σπίτι του Καψάλη στον Παγώνδα.

Ένα άλλο είναι το λεγόμενο Κονάκι στη Χώρα, πρώην κατοικία του Τούρκου διοικητή. Είναι διώροφο. Η διάρθρωση εδώ των χώρων στον όροφο θυμίζει αρκετά ανάλογες διατάξεις του τύπου Γ, που είναι γνωστές από αρχοντικά της Θεσσαλίας και Μακεδονίας.

• Η ύπαρξη των πιο πάνω ιδιότυπων κτισμάτων μαρτυρεί ότι, εκτός από τα εξωτερικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής του Ηπειρωτικού χώρου - δηλαδή τις κατασκευές και τις μορφές - μεταφέρθηκαν κατά καιρούς στο νησί και ολοκληρωμένα αρχιτεκτονικά πρότυπα. Όπως είναι φανερό όμως, οι προσπάθειες αυτές έμειναν χωρίς συνέχεια γιατί οι γενικότερες συνθήκες δεν επέτρεπαν τη διάδοσή τους σε βάρος της ντόπιας παράδοσης.

Δημήτρης Πικιώνης

• Ο Δημήτρης Πικιώνης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1887 από χιώτες γονείς. Απο μικρος είχε κλίση στη ζωγραφική αλλα στο μέλλον του σπούδασε αρχιτεκτονική.Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα το 1912 (την περίοδο των επιστρατεύσεων Βαλκανικών πολέμων) συνέχισε να ζωγραφίζει και με την εμπειρία της αρχιτεκτονικής σχεδίαζε λαϊκά σπίτια. Ως αρχιτέκτονας ξεκίνησε με την οικία Μωραΐτου στις Τζιτζιφιές, ήταν οικοδόμημα με χαρακτήρα αττικής λαϊκής αρχιτεκτονικής Το 1951 ως το 1957, ασχολήθηκε με πολλά έργα, ανάμεσά τους η διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου γύρω από την Ακρόπολη και το λόφο Φιλοπάππου, ίσως το σημαντικότερο έργο του.

Το αρχιτεκτονικό έργο του Δημήτρη Πικιώνη συνδυάζει καλλιτεχνική δημιουργία και φιλοσοφικό στοχασμό.Το ζωγραφικό του έργο ο Δημήτρης Πικιώνης το διαχωρίζει στις ενότητες:

Από την Φύση (1904-1905)Αναμνήσεις από το Παρίσι (1910-1925) Αρχαία (1910-1920)Βυζαντινά (1915-1946) Της Φαντασίας (1930-1940) Λαϊκά (1940-1950).

Οι ονομασίες που έδωσε σ' αυτές τις ενότητες καταμαρτυρούν τη στενή σχέση της ζωγραφικής του, της αρχιτεκτονικής του και των στοχαστικών του αναζητήσεων.Τα σημαντικότερα έργα του είναι: Δημοτικό σχολείο, στα Πευκάκια Λυκαβηττού, 1932 Διαμόρφωση του αρχαιολογικού περί την Ακρόπολη χώρου και του λόφου Φιλοπάππου, Αθήνα, 1954-1957 Παιδικός κήπος, στη Φιλοθέη, 1961-1965

ΣΧΕΔΙΑ ΠΙΚΙΩΝΗ

Ο ΠΑΙΔΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ