Post on 30-Jul-2015
1
ΗΜΕΡΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥΘρύλοι και άσματα
Δημοτικό Σχολείο Πορταριάς
2
ΚΡωμαϊκή αυτοκρατορία Η μεγαλύτερη αυτοκρατορία του
Δυτικού Ημισφαιρίου
3
3ος αι Διοκλητιανός - Τετραρχία
Δύση Ανατολή
4
Σύγκρουση Κωνσταντίνου ndashΜαξέντιουΣτις 27 Οκτωβρίου του 312 ο Μέγας Κωνσταντίνος είδε το όραμα του Σταυρού στον ουρανό και το
θεϊκό πρόσταγμα laquoΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑraquo
5
Ο σταυρός μπήκε στις ασπίδες των στρατιωτών και στα λάβαρα
Μια νέα εποχή ανατέλει
6
Η μάχη στη Μιλβία γέφυρα έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις αποφασιστικότερες μάχες όλων των
εποχών Με τη νίκη του ο Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε ο μοναδικός Αύγουστος της Δύσης
7
Απολυτίκιο Τιμίου Σταυρού
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου
νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος
καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα
8
bull Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εποφθαλμιούν ο ένας την εξουσία του άλλου και προετοιμάζονται για τη μεταξύ τους αναμέτρηση
Κωνσταντίνος Λικίνιος
Συναυτοκράτορες
9
313μΧ Διάταγμα της ανεξιθρησκίας Μέγας Κωνσταντίνος ndashΛικίνιος
Ερείπια του κτηρίου όπου υπογράφηκε το Διάταγμα
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
2
ΚΡωμαϊκή αυτοκρατορία Η μεγαλύτερη αυτοκρατορία του
Δυτικού Ημισφαιρίου
3
3ος αι Διοκλητιανός - Τετραρχία
Δύση Ανατολή
4
Σύγκρουση Κωνσταντίνου ndashΜαξέντιουΣτις 27 Οκτωβρίου του 312 ο Μέγας Κωνσταντίνος είδε το όραμα του Σταυρού στον ουρανό και το
θεϊκό πρόσταγμα laquoΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑraquo
5
Ο σταυρός μπήκε στις ασπίδες των στρατιωτών και στα λάβαρα
Μια νέα εποχή ανατέλει
6
Η μάχη στη Μιλβία γέφυρα έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις αποφασιστικότερες μάχες όλων των
εποχών Με τη νίκη του ο Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε ο μοναδικός Αύγουστος της Δύσης
7
Απολυτίκιο Τιμίου Σταυρού
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου
νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος
καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα
8
bull Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εποφθαλμιούν ο ένας την εξουσία του άλλου και προετοιμάζονται για τη μεταξύ τους αναμέτρηση
Κωνσταντίνος Λικίνιος
Συναυτοκράτορες
9
313μΧ Διάταγμα της ανεξιθρησκίας Μέγας Κωνσταντίνος ndashΛικίνιος
Ερείπια του κτηρίου όπου υπογράφηκε το Διάταγμα
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
3
3ος αι Διοκλητιανός - Τετραρχία
Δύση Ανατολή
4
Σύγκρουση Κωνσταντίνου ndashΜαξέντιουΣτις 27 Οκτωβρίου του 312 ο Μέγας Κωνσταντίνος είδε το όραμα του Σταυρού στον ουρανό και το
θεϊκό πρόσταγμα laquoΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑraquo
5
Ο σταυρός μπήκε στις ασπίδες των στρατιωτών και στα λάβαρα
Μια νέα εποχή ανατέλει
6
Η μάχη στη Μιλβία γέφυρα έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις αποφασιστικότερες μάχες όλων των
εποχών Με τη νίκη του ο Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε ο μοναδικός Αύγουστος της Δύσης
7
Απολυτίκιο Τιμίου Σταυρού
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου
νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος
καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα
8
bull Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εποφθαλμιούν ο ένας την εξουσία του άλλου και προετοιμάζονται για τη μεταξύ τους αναμέτρηση
Κωνσταντίνος Λικίνιος
Συναυτοκράτορες
9
313μΧ Διάταγμα της ανεξιθρησκίας Μέγας Κωνσταντίνος ndashΛικίνιος
Ερείπια του κτηρίου όπου υπογράφηκε το Διάταγμα
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
4
Σύγκρουση Κωνσταντίνου ndashΜαξέντιουΣτις 27 Οκτωβρίου του 312 ο Μέγας Κωνσταντίνος είδε το όραμα του Σταυρού στον ουρανό και το
θεϊκό πρόσταγμα laquoΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑraquo
5
Ο σταυρός μπήκε στις ασπίδες των στρατιωτών και στα λάβαρα
Μια νέα εποχή ανατέλει
6
Η μάχη στη Μιλβία γέφυρα έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις αποφασιστικότερες μάχες όλων των
εποχών Με τη νίκη του ο Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε ο μοναδικός Αύγουστος της Δύσης
7
Απολυτίκιο Τιμίου Σταυρού
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου
νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος
καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα
8
bull Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εποφθαλμιούν ο ένας την εξουσία του άλλου και προετοιμάζονται για τη μεταξύ τους αναμέτρηση
Κωνσταντίνος Λικίνιος
Συναυτοκράτορες
9
313μΧ Διάταγμα της ανεξιθρησκίας Μέγας Κωνσταντίνος ndashΛικίνιος
Ερείπια του κτηρίου όπου υπογράφηκε το Διάταγμα
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
5
Ο σταυρός μπήκε στις ασπίδες των στρατιωτών και στα λάβαρα
Μια νέα εποχή ανατέλει
6
Η μάχη στη Μιλβία γέφυρα έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις αποφασιστικότερες μάχες όλων των
εποχών Με τη νίκη του ο Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε ο μοναδικός Αύγουστος της Δύσης
7
Απολυτίκιο Τιμίου Σταυρού
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου
νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος
καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα
8
bull Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εποφθαλμιούν ο ένας την εξουσία του άλλου και προετοιμάζονται για τη μεταξύ τους αναμέτρηση
Κωνσταντίνος Λικίνιος
Συναυτοκράτορες
9
313μΧ Διάταγμα της ανεξιθρησκίας Μέγας Κωνσταντίνος ndashΛικίνιος
Ερείπια του κτηρίου όπου υπογράφηκε το Διάταγμα
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
6
Η μάχη στη Μιλβία γέφυρα έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις αποφασιστικότερες μάχες όλων των
εποχών Με τη νίκη του ο Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε ο μοναδικός Αύγουστος της Δύσης
7
Απολυτίκιο Τιμίου Σταυρού
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου
νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος
καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα
8
bull Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εποφθαλμιούν ο ένας την εξουσία του άλλου και προετοιμάζονται για τη μεταξύ τους αναμέτρηση
Κωνσταντίνος Λικίνιος
Συναυτοκράτορες
9
313μΧ Διάταγμα της ανεξιθρησκίας Μέγας Κωνσταντίνος ndashΛικίνιος
Ερείπια του κτηρίου όπου υπογράφηκε το Διάταγμα
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
7
Απολυτίκιο Τιμίου Σταυρού
Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου
νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος
καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα
8
bull Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εποφθαλμιούν ο ένας την εξουσία του άλλου και προετοιμάζονται για τη μεταξύ τους αναμέτρηση
Κωνσταντίνος Λικίνιος
Συναυτοκράτορες
9
313μΧ Διάταγμα της ανεξιθρησκίας Μέγας Κωνσταντίνος ndashΛικίνιος
Ερείπια του κτηρίου όπου υπογράφηκε το Διάταγμα
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
8
bull Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εποφθαλμιούν ο ένας την εξουσία του άλλου και προετοιμάζονται για τη μεταξύ τους αναμέτρηση
Κωνσταντίνος Λικίνιος
Συναυτοκράτορες
9
313μΧ Διάταγμα της ανεξιθρησκίας Μέγας Κωνσταντίνος ndashΛικίνιος
Ερείπια του κτηρίου όπου υπογράφηκε το Διάταγμα
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
9
313μΧ Διάταγμα της ανεξιθρησκίας Μέγας Κωνσταντίνος ndashΛικίνιος
Ερείπια του κτηρίου όπου υπογράφηκε το Διάταγμα
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
10
Κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία
Ο Χριστιανισμός είναι πλέον θρησκεία νόμιμη
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
11
Μέγας Κωνσταντίνος
Ο Λικίνιος αθετεί το διάταγμα που υπέγραψε και συνεχίζει τους διωγμούς
Τελικά ξεσπάει πόλεμος 324 Ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική
μάχη στην Αδριανούπολη
Αδριανούπολη
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
12
Μέγας Κωνσταντίνος μονοκράτορας
Αναδιοργάνωσε το στρατό
Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου
Ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο
Καθιέρωσε τη Κυριακή ως αργία
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
13
Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ
Η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
14
Το 326 μΧ η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
15
Μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο που ήταν αρχαία αποικία των
Μεγαρέων στο Βόσπορο επειδή είχε εξαιρετική στρατηγική θέση
Το 330 μΧ στις 11 Μαΐου πραγματοποιούνται τα Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
16
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
ΑΕΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Ο Μ Κωνσταντίνος
Ένα παράξενο σημάδι
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
17
Το ψηφιδωτό από το δάπεδο του ιερού παλατιού
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
18
Ξύλινα σπίτια γύρω από την Αγιά Σοφιά αρχές του 1900
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
19
Χτίζονται θαλάσσια τείχη
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
20
Κατασκευάζονται λιμάνια
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
21
Η Πόλη γεμίζει με έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
22
Ο ιππόδρομος ανακαινίζεται
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
23
Η πόλη του Βύζαντα (Βυζάντιο)
γίνεται η Πόλη του Κωνσταντίνου (Κωνσταντινούπολη)
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
24
Σαν ακρίδες πέφταν οι λαοί
Μέλισσες εκεί λαοί πετούσανκαι ήτανε
πανώρια δυο γιαλών αφροκάμωτη
νεράιδα κι ήσουν Εσύ Πόλη
ω Πόλη Και ήτανε της γης το
περιβόλι
Κ Παλαμάς
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
25
Απολυτίκιο Αγίου Κωνσταντίνου
laquoΠρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι θείον έδρασμα της ευσεβείας
απrsquo ουρανού δεδεγμένος το χάρισμαmiddot όθεν Χριστού τον Σταυρόν εφανέρωσας και την Ορθόδοξον πίστην εφήπλωσας
Κωνσταντίνε ισαπόστολε συν Μητρί Ελένη θεόφρονι
πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημώνraquo
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
26
Ο μύθος της δρακοκτονίας
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
27
Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου
Αϊ μου Γιώργη αφέντη μου κι αφέντη καβαλάρηαρματωμένε με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάριΘεριό rsquoπεσε στη χώρα μας σrsquo ένα βαθύ πηγάδι ανθρώπους το ταΐζανε κάθε πρωί και βράδυΜια μέρα δε του πήγανε άνθρωπο να δειπνήσεισταλιά νερό δεν άφησε τη χώρα να δροσίσει-Ας ρίξουμε τα μπουλετιά κι ότινος θέλει ας πέσεινα πάει το παιδάκι του του λιονταριού πεσκέσιΤα μπουλετιά επέσανε σε μια βασιλοπούλαόπου την είχε ο βασιλιάς μόνη και μοναχούλα
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
28
Ξένος αγνώριστος περνά την κόρη χαιρετάεικι η κόρη τrsquo αποκρίνεται κι η κόρη του μιλάει-Τραβήξου ξένε μrsquo από δω τι το νερό αφρίζεικι ο δράκοντας τα δόντια του για μένα τrsquo ακονίζειΓυρίζει ανατολικά και κάνει το σταυρό του και βγάζει το σπαθάκι του και κόβει το λαιμό του-Για πες μου ξένε να χαρείς ποιο είναι τrsquo όνομά σου κι εγώ θα κάνω χάρισμα στην οικογένειά σου-Γιώργη με λένε στrsquo όνομα απrsquo την Καππαδοκίασαν θες να κάμεις χάρισμα χτίσε μιαν εκκλησίαΒάλε ζερβά την Παναγιά δεξά έναν καβαλάρηαρματωμένον με σπαθί και μrsquo αργυρό κοντάρι
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
29
Τρεις Ιεράρχες
Τεράστια προσφορά bull Γράμματα bull Κοινωνική ζωήbull Εκκλησιαστική ζωήbull Μεγάλοι άγιοι- ασυμβίβαστοι
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
30
Απολυτίκιο τριών ΙεραρχώνΤους τρεις μεγίστους φωστήρας
της Τρισηλίου Θεότητος τους την οικουμένην ακτίσι
δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας
τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας Βασίλειον τον μέγα και τον θεολόγον Γρηγόριον
συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι
πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν
αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
31
361 Ιουλιανός ο παραβάτης
Προσπάθεια για επαναφορά της ειδωλολατρίας
Όμως τα μέτρα που πήρε δεν έγιναν δεκτά
από το λαό
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
32
Οι χριστιανοί διατηρούν αρχαία έθιμα και τα μεταμορφώνουν
laquo εν Χριστώraquo
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
33
Βυζαντινά κάλαντα
Δέξαι Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου Βασιλέα πάντων και Κύριον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα σώζε του εις Σε καταφεύγοντας
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται δώρα προσκομίζοντες άξιαΣήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν τον Θεόν ημών τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
34
378 Θεοδόσιος αυτοκράτορας
bull Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός
bull Κλείνουν αρχαίοι ναοί bull Απαγορεύεται η αρχαία
θρησκείαbull Καταργούνται οι ολυμπιακοί
αγώνεςbull Ανοχή για την καταστροφή
αρχαίων ναών
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
35
Ο Επίσκοπος Αμβρόσιος διώχνει τον laquoπλανητάρχηraquo Θεοδόσιο
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
36
395 η Αυτοκρατορία χωρίζεταιδιοικητικά καιhelliphellip
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
37
446 Το δυτικό τμήμα της χάνεταικαθώς εισβάλουν γερμανικά φύλα
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
38
Το κράτος οργανώνεται και ο
κίνδυνος από τις εισβολές των
γερμανικών φύλων αντιμετωπίζεται με διπλωματικά μέσα
Θεοδόσιος Β΄
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
39
Τα Θεοδοσιανά τείχη σώζονται ως τις μέρες μας
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
40
6ος αι Ο αιώνας του Ιουστινιανού
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
41
Στάση του laquoνίκαraquo532
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
42
Ο λαός ενωμένος επαναστατεί κατά του Ιουστινιανού στον Ιππόδρομο και φωνάζει laquoνίκαraquo laquoνίκαraquo
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
43
Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα και ο
αυτοκράτορας γίνεται και πάλι ισχυρός
Ο Ιουστινιανός σχεδιάζει τη φυγή του αλλά η Θεοδώρα
τον αποτρέπει από την παραίτηση
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
44
Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει
καεί ή καταστραφείΚαταστρέφουν ακόμα και την εκκλησία της Αγίας Σοφίας
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
45
Πάνω στα ερείπια της παλαιάς Αγίας Σοφίας χτίζεται νέα εκκλησία ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλου
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
46
laquoΤο θαυμαστό στην Αγία Σοφία είναι ο
τρούλος Δε φαίνεται να
στηρίζεται πουθενά αλλά μοιάζει σαν να
κρέμεται από τον ουρανό με χρυσή
αλυσίδα
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
47
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
48
Το διατείχισμα της Κασσανδρείας αποτελεί το σημαντικότερο οχυρωματικό έργο στη
Χαλκιδική
Έργο του Ιουστινιανού στη Χαλκιδική
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
49
Κάλαντα του Μάρτη
κι αν χιονίσεις κι αν φλεβίσεις πάλι Άνοιξη θ ανθίσεις
τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν κι αρχινούν να τα κλωσούν
ως εμείς οι μαθητές μαθημένοι είμαστε
Περιστεράκι πέταξε ηύρε πύργο κι έκατσε
και χαμοκελάηδησε Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη φοβερέ
Μάρτη-Μάρτη βροχερέ και Απρίλη δροσερέ
Τα πουλάκια κελαηδούν τα δενδράκια φύλλ ανθούν
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
50
το κρασί μες το ποτήρι Μάρτη-Μάρτη μου καλέ
και τα σύκα στο μαντήλι και τα αυγά μες το καλάθι
ανοίξετε την πόρτα σας για να πούμε καλησπέρα
Να αγοράζουμε εφτά να πουλούμε δεκαεφτά
Μάρτη-Μάρτη μου καλέ και Απρίλη Θαυμαστέ
Δώστε μας την όρνιθά μας μην μας δείρει ο δάσκαλός μας κι έχετε το κρίμα μας και την αμαρτία μας
Πάνω από τα μάτια σας έχει μία περιστέρα
Κάλαντα του Μάρτη
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
51
Οι γειτονικοί λαοί του Βυζαντίου
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
52
7ος αι Ο αιώνας του ΗράκλειουΤο 610 μΧ ο Ηράκλειος άνδρας με
ελληνική παιδεία και στρατιωτικές ικανότητες γίνεται αυτοκράτορας
Το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση γιατί
Άβαροι και Πέρσες παραβίαζαν τα σύνορα
Τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια
Στρατός και στόλος είχαν παραμεληθεί
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
53
7ος αι Ο αιώνας του Ηράκλειου
Οι Πέρσες ήταν ο πιο επικίνδυνος εχθρός
Σε μια επίθεσή τους κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα
αιχμαλώτισαν τον Πατριάρχη και
μετέφεραν τον Τίμιο Σταυρό ως λάφυρο στην πρωτεύουσά τους
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
54
Πόλεμος με τους Πέρσες για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
55
Πολιορκία της Πόλης από Αβάρους και Πέρσες
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
56
Η Πόλη σώθηκε και οι κάτοικοί της απέδωσαν τη σωτηρία της στην Παναγία
Όρθιοι έψαλαν προς τιμήν της τον Ακάθιστο Ύμνο
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
57
Τῇ ὑπερμάχω στρατηγώ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω σοι ἡ πόλις
σου Θεοτόκε ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ
κράτος ἀπροσμάχητον ἐκ παντοίων με
κινδύνων ἐλευθέρωσον ἵνα κράζω σοί
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε
Τῇ ὑπερμάχω
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
58
Ο Ηράκλειος
μετά από 6 χρόνια
πολέμου έφερε τον
Τίμιο Σταυρό
στη Πόλη
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
59
Οι ακρίτες Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται
από μόνιμους φρουρούς τους Ακρίτες Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο
λαό που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
60
Ο Κωσταντής Μοναχογιός ο Κωνσταντήςμικρός και χαϊδεμένοςέναν τον έχει η μάνα τουέναν και κανακάρη
Τον έλουζε τον χτένιζεκαι στο σχολειό τον στέλνεικι ο δάσκαλος τον διάβαζεγράμματα τον μαθαίνει
Αντρειώθηκεν ο Κωνσταντήςκι έγινε παλληκάριστη χώρα ήταν ξακουστόςστη μάνα του καμάρι
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
61
Οι Ακρίτες τον καιρό της ειρήνης
Στους φρουρούς των συνόρων μοιράζονταν δημόσιες εκτάσεις γης για να τις καλλιεργούν
Σ΄αυτή την φροντίδα των Ακριτών αναφέρεται και το παρακάτω ακριτικό τραγούδι που τραγουδιέται μέχρι
σήμερα από τους Έλληνες του Πόντου
Σύμφωνα μrsquo αυτό ο γενναίος Ακρίτας- πολεμιστής είναι τόσο άξιος γεωργός και επιδέξιος καλλιεργητής που και τα πουλιά ακόμη τον θαυμάζουν και τον μακαρίζουν για
το περιβόλι του
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
62
Ακρίτας κάστρον έχτισεκι ακρίτας περιβόλισrsquo έναν τόπο ομαλόσε καρπερό λιβάδιΌσα του κόσμου τα φυτάκει φέρνει και φυτεύεικι όσα του κόσμου τrsquo αμπελιάκει φέρνει κι αμπελώνεικι όσα του κόσμου τα νεράκει φέρνει κι αυλακώνεικι όσα του κόσμου τα πουλιάκει πάνε και φωλεύουνΠάντα κελάηδαν κι έλεγανlaquoΠάντα να ζεις Ακρίταraquo
Ποντιακό τραγούδι
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
63
Άστραψεν η ανατολή
καὶ βρόντησεν ἡ Δύση κούνα τὸ παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
κι ὁ π ἀγαπῶ στη βρύση κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
να πάρεις παλικάρι κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ἄστραψεν ἡ Ἀνατολή κούνα παραμάνα το παιδί
Πᾶν τα πουλάκια για βοσκή κούνα παραμάνα το παιδί
Πῆρε κι ὁ νιος το μαῦρο του κούνα παραμάνα το παιδί
και πάει να τον ποτίσει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μου δεν παντρεύεσαι κούνα παραμάνα το παιδί
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
64
εγώ lsquoμαι ο καλός σου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
αν είσαι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Άστραψεν η ανατολήΆντρα νrsquo έχω στη ξενιτειά κούνα παραμάνα το παιδί
δώδεκα χρόνια λείπει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κόρη μrsquo εγώ lsquoμαι ο άντρας σου κούνα παραμάνα το παιδί
Αν είσαι συ ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
Πες με σημάδια του σπιτιού κούνα παραμάνα το παιδί
σημάδια του κορμιού μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
65
Άστραψεν η ανατολήΜηλιά έχεις στην πόρτα σου κούνα παραμάνα το παιδί
ελιά στην αμασχάλη κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Κι ανάμεσα στο σπίτι σου κούνα παραμάνα το παιδί
χρυσή καντήλα καίει κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
Ξένε μου lsquoσυ lsquoσαι ο άντρας μου κούνα παραμάνα το παιδί
εσύ lsquoσαι κι ο καλός μου κούνα το παιδί μην τύχει και ξυπνήσει
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
66
8ος -9ος αι
Την εικονομαχία σταμάτησε η Ζrsquo οικουμενική σύνοδος
την οποία συγκάλεσε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (843) laquo Η προσκύνηση των εικόνων είναι τιμητική και όχι
λατρευτική raquo
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
67
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
863 Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών
Ταπεινή καταγωγήςΙκανός αυτοκράτορας
Προστάτης των μικροκαλλιεργητώνΑγώνες κατά των
Σαρακηνών
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
68
9ος 11ος η ακμή του βυζαντίου
Εκχριστιανισμός Βουλγάρων Μοραβών ΡώσωνΑνάπτυξη γραμμάτων - πνευματική αναγέννηση
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
69
9ος 11ος η ακμή του ΒυζαντίουΠανεπιστήμιο Μαγναύρας
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
70
Ο Μέγας Φώτιος
Ο Φώτιος θεωρείται ο σημαντικότερος λόγιος του
Βυζαντίου Χάρη στο έργο του
Μυριόβιβλος διασώθηκαν πολλά αποσπάσματα
αρχαίων έργων τα οποία σήμερα θεωρούνται
χαμένα
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
71
Λέων ο Μαθηματικός
Ο Άραβας χαλίφης της Βαγδάτης ήθελε να πάρει στην αυλή του το Λέοντα το Μαθηματικό διευθυντή του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας
Γι αυτό έστειλε στον αυτοκράτορα Θεόφιλο μεγάλη ποσότητα χρυσού και του υποσχέθηκε διαρκή ειρήνη
Ο Θεόφιλος όμως αρνήθηκε γιατί η σοφία και η παιδεία δεν
εξαγοράζονται
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
72
Όμως παράλληλα με τους Λόγιους της Πόλης ο λαός συνέχιζε με τη δική του σοφία να
συνθέτει ακριτικά τραγούδιαhellipπου τραγουδιούνται ακόμα και στις μέρες μας
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
73
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
και με το Κύρ ελέησον
Τρεις καλογέροι Κρητικοί κι οι τρεις απrsquo τ Άγιον Όροςκαράβι(ν) αρματώσανε
Καράβιν αρματώσανε με το Χριστός Ανέστη
Και με το Κύρ ελέησον στην Κρήτη για να πάσικι ο ναύτης τους αρρώστησε
Κι ο ναύτης τους αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη και τα μικρά ναυτόπουλα
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
74
μη μου τον σκάψετε βαθιά
πείτε της πως παντρεύτηκα
τη μαύρη γης γυναίκα μου
Και τα μικρά ναυτόπουλα να βγουν να σκάψουν λάκκο
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μη μου το σκάψετε βαθιά κάτω στο περιγιάλινα μου χτυπάει η θάλασσα
Να μου χτυπάει η θάλασσα να χω χαρά μεγάληκι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου
Πείτε της πως παντρεύτηκα και πήρα για γυναίκα
Κι α(ν) σας ρωτήσει η μάνα μου πού είναι ντο παιδί μου
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
75
Τη μαύρη γης γυναίκα μου την πλάκα πεθερά μου
Τα βοτσαλάκια του γιαλού αδέλφια κι εξαδέλφια
Κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
Ε τότες θα σταθώ και lsquoγω εις τα δικά μας μέρη
Τρεις καλογέροι Κρητικοί
τα βοτσαλάκια του γιαλού
κι άμα θrsquo ασπρίσει ο κόρακας
ε τότες θα σταθώ και lsquoγω
άμετε όλοι στο καλό
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
76
laquoΤου Νεκρού Αδελφούraquo
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
77
Ο πιο ξακουστός από τους Ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής που στο πρόσωπό του
συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος laquoΒασίλειος Διγενής Ακρίταςraquo
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
78
Ο ΔιγενήςΟ Διγενής ψυχομαχεί κ η γη τόνε τρομάσσει
Βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμοςκι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια κ η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τόνε σκεπάση
πως θα σκεπάση τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
79
11ος αι Κρίση στην αυτοκρατορία
bull Κατάργηση ακριτώνbull Μισθοφορικός στρατόςbull Οικονομικά προβλήματαbull Εμφάνιση Σελτζούκων Τούρκων
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
80
1204 η πρώτη Άλωσηαπό τους σταυροφόρους τη Δύσης
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
81
Την άπαρτη πόλη μας ξένου πόδι την πάτησε Εννιακοσίων χρόνων ένδοξη ζωή έσβησε
Φράγκοι Βενετσιάνοι και Γερμανοί χύνονται απάνω της αχόρταγα Με το σταυρό συντρίβουν το σταυρό
μας με τη θρησκεία τους πελεκούν τη θρησκεία μας Γαλέρες φεύγουν και γαλέρες έρχονται
Παίρνουν τα πλούτη μας τη δόξα μας τα ιερά μας Αλλού τα πάνε στη Δύση να ημερέψουν και κείνης
τους λαούς να δοξάσουν και κείνης τα χώματα Η Βενετιά τα δέχεται περίχαρη στολίζεται και
καμαρώνει Στήνει στις πλατείες της τrsquo άλογα τrsquo ανεμοπόδαρα του ακράτητου λαού συμβολική
παράστασηraquoΑνδρέας Καρκαβίτσας Λόγια της πλώρης
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
82
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204)
δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη
με σκοπό να απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα
Το πιο δυνατό ήταν η αυτοκρατορία της Νίκαιας
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
83
Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζηςαυτοκράτορας Νίκαιας
Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός
πέτυχε να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και ανόρθωσε κοινωνικά και
οικονομικά το κράτος
Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
84
Παλαιολόγοι Η τελευταία δυναστεία1261-1453
1261 Η Πόλη ξανά στα χέρια των Ελλήνων
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
85
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν
δεινός θεολόγος και
διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
86
Οι τελευταίες πνευματικές αναλαμπές
Ο Εμμανουήλ Πανσέληνος ζωγραφίζει στο Πρωτάτο του Αγίους Όρους
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
87
14ος αι Οι Οθωμανοί Τούρκοι bull Κατακτούν όλη τη ΜΑσίαbull Ετοιμάζονται για την κατάκτηση της Πόλης
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
88
Το 1438-39 υπογράφεται η Υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα με αντάλλαγμα τη βοήθεια
εναντίον των Οθωμανών
Ο λαός δεν το δέχτηκε
Το Βυζάντιο παρέμεινε απροστάτευτο απέναντι
στους ΟθωμανούςΙωάννης Η΄ο Παλαιολόγος πηγαίνει
στη Φερράρα
Η βοήθεια από τη Δύση που δεν ήρθε ποτέ
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
89
330 μΧ
1430 μΧ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
90
bull Οθωμανοί bull 150000 στρατιώτεςbull 400 πολεμικά πλοία bull Άριστη οργάνωση και
εξοπλισμός
bull Έλληνεςbull 5000 στρατιώτεςbull 2000 ξένοι Βενετοί
ampΓενουάτες)bull 26 πλοίαbull Μισοκαταστραμμένα
τείχη
Η πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
91
Οι πρωταγωνιστές ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΄
Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο τελευταίος αυτοκράτορας
Γενναίος με χαρίσματαΌνειρό του να σωθεί η
Πόλη 49 χρονών
ΜΩΑΜΕΘ ΒΟ ΠΟΡΘΗΤΗΣ
Γιος του σουλτάνου Μουράτ
Αδίστακτος επίμονοςΤο όνειρό του να κατακτήσει την Πόλη
21 χρονών
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
92
Αρχίζει η πολιορκίαhellip
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
93
12 Απριλίου 1453
Κανονιοβολισμοί μέρα και νύχτα
Απόπειρες για διείσδυση σε
υπόγειες διαβάσεις κάτω
από τα τείχη
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
94
21 Μαΐου 1453
Ο Μωάμεθ ο Β΄ ζητά να παραδοθεί η ΠόληΘα σωθούν όλοι οι κάτοικοι
Ο Παλαιολόγος θα γίνει άρχοντας στον Μυστρά
Ο Παλαιολόγος αρνείται και απαντά
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
95
Το βράδυ που ξημέρωνε
Παρασκευή 25 Μαΐου ένα παράξενο φως έλουζε την
Αγία Σοφία
Μετά το φως υψώθηκε στον ουρανό και χάθηκε
Ήταν κακό σημάδι
Ερχόταν το τέλος
25 Μαΐου 1453
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
96
Έψελναν όλες οι εκκλησιές
Έψελναν όλες οι εκκλησιέςκι όλα τα μοναστήριαΨέλνει και η Αγιά-Σοφιάμε δεκαοκτώ καμπάνες
Κι εκεί παπάδες που rsquoψελνανδιάκοι κανοναρχούσανΨιλή φωνή ακούστηκεαπrsquo αρχαγγέλου στόμα
Να πάψουνε οι ψαλμωδιέςκι ας χαμηλώσουν τrsquo άγιαΑγιά-Σοφιά πάρθηκεσrsquo Αγαρηνού τα χέρια
Χαμός θραμός που γένηκε εκείνη την ημέραΧάσεν η μάνα το παιδίκαι το παιδί τη μάνα
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
97
28 Μαΐου 1453Η τελευταία λειτουργία
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
98
Σήκω καημένε Κωσταντή
ψέλνουν τα μοναστήρια
Σήκω καημένε Κωνσταντή στην εκκλησιά να πάμε
Σήκω και ψέλνουν οι εκκλησιές
Ψέλνει και η Αγιά Σοφιά με τις χρυσές καμπάνες
Σιμά να βγούνε τα ιεράσιμά να βγούνε τα Άγια
Φωνή τους ήρθε απrsquo ουρανού που μέσα απrsquo τα ουράνιαΠάψε τε το χερουβικό
και την τιμιωτέραν
Παπάδες πάρτε τα ιερά ψαλτάδες τα χαρτιά σαςΤη σήμερα πατήσανε
την Πόλη μας οι Τούρκοι
Η Παναγιά η Δέσποινα τrsquo άκουσε και δακρύζει
Σώπα κυρά - μου Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις
Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά σου θα lsquoναι
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
99
29 ΜΑΙΟΥ 1453
Η Κερκόπορτα ήταν μια μικρή πύλη που
για αγνώστους λόγους ήταν
ανοιχτή
Οι Τούρκοι το κατάλαβαν και
μπήκαν στην Πόλη
Ήταν η αρχή του τέλους
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
100
ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΙΟΥ Η ΑΛΩΣΗ Οι Τούρκοι μέσα στην Πόλη
Εάλω η Πόλις
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
101
Τρία καράβιαΤρία καρά ndash βόηθα Παναγιά μrsquoτρία καρά ndash τρία καράβια φεύγουνε rsquoπο μέσα από την Πόληκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το rsquoνα φορτώ ndash βόηθα Παναγιά μrsquo το rsquoνα φορτώ ndash το rsquoνα φορτώνει το σταυρόκαι τrsquo άλλο το Ευαγγέλιο κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Το τρίτο το βόηθα Παναγιά μrsquoτο τρίτο το το τρίτο το καλύτερο την Άγια Τράπεζα μας κλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
Μη μας τα πα βόηθα Παναγιά μrsquoμη μας τα πάρουν οι άπιστοικαι μας τα μαγαρίσουνκλαίει καρδιά μου κλαίει καρδιά μrsquo κι αναστενάζει
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
102
Την δε πόλιν έρημον νεκράν κειμένην γυμνήν άφωνον μη έχουσα είδος ουδέ κάλλος
ΣΦΑΓΕΣ ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΒΙΑΣΜΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΕΣ
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
103
Στους μάρτυρες της ΑλώσεωςΔεῦτε μαρτυρικὴν ἀδελφοί
μετ ἐγκωμίων ἀνυμνήσωμεν φάλαγγαγενναίως ἀγωνισθεῖσαν κατὰ βαρβάρων πολλῶν
Κωνσταντίνου ταύτης προεξάρχοντοςΣτρατὸν γενναιότατον ἱερώτατον σύνταγμα
συνασπισμόν τε ἀρραγῆ καὶ ἀνίκητον
τὰ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους καυχήματαΜάρτυρας τῆς ἁλώσεως
χορείαν τὴν ἔνθεοντῆς Ἐκκλησίας τοὺς πρέσβεις
τοὺς δυνατῶς ἱκετεύονταςΧριστὸν καταπέμψαι
τῷ λαῷ Αὐτοῦ εἰρήνην καὶ μέγα ἔλεος
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
104
Ο μαρμαρωμένος Βασιλιάς
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
105
laquoΟ τελευταίος Παλαιολόγοςraquo
106
106