Κυριάκου Χαραλαμπίδη

Στα στέφανα της κόρης του

Ο ποιητής και ο τόπος του« Κύπρος, ένα

χαμόγελο πεσμένο στα κύματα»

Ι.Μ.Παναγιωτόπουλος

Κυριάκος Χαραλαμπίδης

«Κύπρον, οὗ μ’ ἐθέσπισεν...»

Η Κύπρος βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και υπήρξε σημείο συνάντησης μεγάλων πολιτισμών και πέρασμα φιλαπόδημων,

τυχοδιωκτών και κατακτητών.

• Ερείπια νεολιθικού οικισμού στη Χοιροκοιτία 7000 π.Χ.

Αγγείο Μέσης Εποχής Χαλκού

1900-1650 π.Χ.

Σαλαμίνα Κύπρου

Κίμων ο Αθηναίος Εκδίωξη Περσών από την Κύπρο

Η Αφροδίτη της Πάφου

Ελληνιστικοί χρόνοι

Νόμισμα ρωμαϊκών χρόνωνμε παράσταση κυνηγιού

Ψηφιδωτό από την Παναγία την Αγγελόκτιστη

Το μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα στο βόρειο άκρο της

Κύπρου

Ριχάρδος ο ΛεοντόκαρδοςΚατάκτηση Κύπρου από τους

Σταυροφόρους 12οαι.

Το Βασιλικό παρεκκλήσι των Λουζινιάν

Η πολιορκία της Αμμοχώστου από τους Οθωμανούς 1571

Απαγχονισμός Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και σφαγές στην Κύπρο

το 1821

Στίχοι Βασίλη Μιχαηλίδη

   Η Ρωμιοσύνη έν' φυλή συνότζαιρη του κόσμου, κανένας δεν εβρέθηκεν γαι να την-ι 'ξηλείψει, κανένας, γιατί σκέπει την 'που τ' άψη ο Θεός μου. Η Ρωμιοσύνη έν' να χαθεί, όντας ο κόσμος λείψει!       «Τω απαγχονισθέντι Αρχιεπισκόπω Κύπρου

Κυπριανώ». Ποιήματα, 1960.

Παραχώρηση Κύπρου στην Αγγλία 1878 έναντι μισθώματος

Στόχοι:• Η εκμετάλλευση των

πλουτοπαραγωγικών πηγών του νησιού

• Η οικονομική διείσδυση των Άγγλων στην περιοχή

Κύπριοι εθελοντές το 1912

Κωνσταντίνος Χαρικλείδης Εθελοντής και ποιητάρης των

Βαλκανικών Πολέμων

Οκτωβριανά 1931

Συλλαλητήριο τον Οκτώβριο του 1931 στη Λευκωσία

Πάνω από 5000 εθελοντές έφτασαν στην Ελλάδα το 1940

Η συμβολή των Κυπρίων στον πόλεμο του 1940

Ένας ψαράς απ’ την Αμμόχωστο, που με κόπο πολύ ψάρεψε 13 οκάδες ψάρι, το πουλά και δίδει με δάκρυα στα μάτια τα χρήματα για την Ελλάδα. Ένας γέροντας απ’ τη Λευκωσία προσφέρει μια λίρα και 13 σελίνια, λέγοντας “Ό,τι έχω εγώ και ο γιος μου. Πάρτε και τους αρραβώνες της γυναίκας μου κι εμένα. Δεν έχουμε τίποτα άλλο να δώσουμε για την Ελλάδα μας, εκτός από τη διάπυρη ευχή να βγουν και πάλι νικηφόρα τα ελληνικά όπλα». Μια φτωχή γριούλα λύει το κομπόδεμά της, λέγοντας: «Πάρτε αυτό το δεκασέλινο για την ψυχή του γιου μου που σκοτώθηκε στον προηγούμενο πόλεμο. Λυπούμαι που δεν έχω άλλο γιο για να πολεμήσει κι αυτός για την Ελλάδα μας».

Το αίτημα για Ένωση με την Ελλάδα

Εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας 1955-1959

Εθνάρχης Μακάριος Αντάρτικη ομάδα

Ευαγόρας Παλληκαρίδης

• Απαγχονίστηκε από τους Άγγλους σε ηλικία 18 ετών με άλλα δώδεκα παλικάρια

Τα φυλακισμένα μνήματα

Υπογραφή συμφωνίας Ζυρίχης-Λονδίνου για την ανεξαρτησία της

Κύπρου 1960

Τουρκική εισβολή 20 Ιουλίου 1974

Προσφυγικοί καταυλισμοί

Συγγενείς αγνοουμένων

Αναζητώντας τους δικούς τους ανθρώπους…

Κύπριοι αγνοούμενοι

1619 Ελληνοκύπριοι και Έλληνες αγνοούνται από την εισβολή του

1974

Βανδαλισμοί σε εκκλησίες

Καταστροφή πολιτιστικής κληρονομιάς

Ελένη Φωκά: η επί 23 χρόνια δασκάλα στα Κατεχόμενα

15 Νοεμβρίου 1983Ανακήρυξη Ψευδοκράτους

Ντενκτάς

Νησί πικρό, νησί γλυκό, νησί τυραγνισμένο

κάνω τον πόνο σου να πω και προσκυνώ και μένω

Μέχρι σήμερα το Κυπριακό παραμένει μια ανοιχτή πληγή στο

κορμί του κόσμου

Κυριάκος Χαραλαμπίδης

• Σ’αυτό το μαρτυρικό νησί και στην Αμμόχωστο, γεννήθηκε ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης το 1940, κουβαλώντας στη ζωή του όλες αυτές τις εμπειρίες.

• Το λιμάνι της Αμμοχώστου σε παλιό επιστολικό δελτάριο

Πρώτη ποιητική γραφή(από συνέντευξη του ποιητή)

• Από εννέα χρονών άρχισα να γράφω ποιήματα. Η πρώτη μου έμπνευση ήλθε από την ελληνική σημαία της Αμμοχώστου. Τίποτα το σπουδαίο αλλά έδειχνε την ανάγκη να εκφραστώ μέσω της ποίησης.

Επιδράσεις περιβάλλοντος

• Είχα την τύχη να ενθαρρυνθώ από τους δασκάλους μου αλλά και από την οικογένειά μου. Ο μεγάλος μου αδελφός με «βομβάρδιζε» με βιβλία.

Χαρακτικό Τάσσου

Ο πατέρας μου μας άφηνε ελεύθερους να εκφραστούμε χωρίς να μας καταπιέσει ποτέ.Κι η μητέρα μου παρ’ ότι είχε τελειώσει μόνο το Δημοτικό, είχε την ευφυΐα και τη γρηγορούσα συνείδηση ώστε να διαβάζει πολύ και ιδιαίτερα την Ιστορία. Αγαπούσε πολύ τα λουλούδια στα οποία μιλούσε σαν να ήταν πρόσωπα. Τα χάιδευε και τα αγαπούσε και υποστήριζε ότι γι’ αυτόν το λόγο μεγάλωναν και γέμιζαν άνθη.

Η ποίηση είναι η υπαρξιακή σχέση με τον εαυτό σου.

• Η ποίηση γεννιέται από τις εμπειρίες. Δεν αρκεί να έχεις μόνο το ταλέντο αλλά και τη βιωματική σχέση με την ποίηση. Αν δεν πονέσεις, δεν γνωρίσεις, πως θα γράψεις;

• Ο πόνος είναι γνώση της ζωής. Κι αυτό που μαθαίνεις τότε είναι το ουσιαστικό περιεχόμενο της ύπαρξής σου.

Σπουδές-Εργασία

• Ιστορία και Αρχαιολογία στην Αθήνα

• Μαθήματα θεάτρου• Ειδίκευση σε θέματα

ραδιοφωνίας

• Εργάστηκε • ως φιλόλογος στη

Μέση Εκπαίδευση• και στο Ραδιοφωνικό

Ίδρυμα Κύπρου

Ποιητικές συλλογές

• «Πρώτη πηγή» 1961• «Το αγγείο με τα σχήματα»1973• «Αχαιών ακτή» 1977• «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα» 1982• «Θόλος»1989• «Μεθιστορία»1995• «Δοκίμιν» 2000• «Αιγιαλούσης επίσκεψις» 2003• Μετάφραση στη νεοελληνική Ύμνων του

Ρωμανού του Μελωδού

Κρίσεις για το ποιητικό του έργο

«Ο Χαραλαμπίδης ζωογονεί τη μαρασμένη και ασθενούσα νεοελληνική Ποίηση. Της ξαναδίνει με το πρέπον δέος το μεγάλο της ηθικό θεμέλιο, έναν νέο και σφριγηλόν Ουμανισμό».

Τάκης Παπατσώνης

«Το γεγονός της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, αυτό καθεαυτό, αλλά και όλες οι τραγικές, άμεσες και έμμεσες συνέπειές του- κι ο απόηχος τους-επέδρασαν καταλυτικά στην ούτως ή άλλως ιστορικά ευαισθητοποιημένη και προβληματισμένη συνείδησή του, προσδίδοντας στην ποίησή του μια νέα δραματικότητα».

Αγάθη Γεωργιάδου

«…Η φιλολογική του παιδεία είναι το σταθερό θεμέλιο, πάνω στο οποίο οικοδομεί τη σύνθεση ενός ποικίλου υλικού από την κυπριακή διάλεκτο, την κοινή δημοτική, το δημοτικό τραγούδι, τις λόγιες λέξεις που ανασύρει από τα διαβάσματά του. Η αναμέτρηση με παλαιότερες και σύγχρονες ποιητικές μορφές και η συνθετική ικανότητα χαρακτηρίζουν τον Χαραλαμπίδη.

Οι συλλογές του «Θόλος» και «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα» αναπτύσσουν διεξοδικά την υπόθεση των Κυπρίων αγνοουμένων και τον ύμνο της ιδιαίτερης πατρίδας του, ενώ και με άλλα βιβλία του συνθέτει την εικόνα του κυπριακού δράματος, αντιπαραθέτοντας όψεις σπαρακτικής συγκίνησης, έντονης διαμαρτυρίας αλλά και ψυχραιμότερου σχολιασμού».

Ε. Σταυροπούλου

Χαρακτικό Τάσσου

Ποιητικές επιδράσεις

• Ρ. Μ. Ρίλκε• Τ. Έλλιοτ• Δ. Σολωμός• Κ. Καβάφης• Γ. Σεφέρης

Η ποίηση δεν είναι ένα ελευθέρωμα της συγκίνησης, αλλά απόδραση από τη συγκίνηση. Δεν είναι έκφραση της προσωπικότητας, αλλά απόδραση από την προσωπικότητα.

Τόμας Έλλιοτ

Τιμητικές διακρίσεις

• Κρατικό Βραβείο Ποίησης της Ελλάδας 1995

• Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2003

• Έπαθλο Καβάφη

• Μελοποίηση ποιημάτων από το Χρυσόστομο Σταμούλη, Νότη Μαυρουδή, Μάριο Τόκα και άλλους.

Στα στέφανα της κόρης του

Είχε τρακόσια στρέμματα γης υπό κατοχήνκαι τον πατέρα της στα βάθη της Ανατολής.

Θα παντρευόταν ευτυχώς ένα καλό παιδί.

Κατά την τελετή του μυστηρίουδεν πρόσεξε κανένας τον πατέρα της.Μπήκε απ΄το νάρθηκα κρυφά και στάθηκεπίσω από μια κολόνα και καμάρωνε.Ύστερα σκούπισε με το μανίκι τουτο ξεσκισμένο και φτωχό του δάκρυ.Τον πήρανε για ηλίθιο του χωριούκαι τον αφήκανε στην ησυχία του.

Τελειώνει ο γάμος και να χαίρεστε τα στέφανα.Παίρνουν κουφέτα και λουκούμια, μπαίνουνκαθένας στ΄αυτοκίνητό του, χάνονται.

Ο στοργικός πατέρας πάει κι αυτόςστην Πράσινη Γραμμή, περνά σκυφτόςπαίρνει ξανά τη θέση του στο χώμα.

Τοιχογραφία από τον Άγιο Νικόλαο τον Ορφανό στη Θεσσαλονίκη

Ερμηνευτική προσέγγιση• Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος.

• Ποιο είναι το ιστορικό βίωμα που πυροδότησε την έμπνευση του ποιητή;

• Το ποίημα σε πρώτο επίπεδο αναφέρεται σ’ ένα χαρμόσυνο γεγονός. Ουσιαστικά όμως προβάλλει μια τραγωδία. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τους σχετικούς στίχους, δείχνοντας παράλληλα και τη σύνδεσή τους με τη θλιβερή αυτή πραγματικότητα.

Πίνακας Γιώργου Κόρδη

• Να αναδείξετε τη μεταφυσική διάσταση του ποιήματος και να το συσχετίσετε με την παραλογή «Του νεκρού αδερφού».

• Να εντοπίσετε τα πρόσωπα του ποιήματος και το χωροχρόνο που αυτά κινούνται.

• Να σχολιάσετε την παρουσία του πατέρα και τη διπλή του υπόσταση. Πως αλληλοπεριχωρούνται η ζωή και ο θάνατος στο ποίημα;

• Να σχολιάσετε την παρουσία και τη στάση των καλεσμένων στο γάμο. Πως βιώνουν το μυστήριο;

Πίνακας λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου

• Πως δίνεται η συναισθηματική συμμετοχή του πατέρα στο γάμο της κόρης του;

• Παραμένει αθέατος στη διάρκεια του μυστηρίου;

• Πως τον αντιμετωπίζουν οι καλεσμένοι;

• Ποιος είναι για σας ο πρωταγωνιστής του ποιήματος; Ο πατέρας ή η κόρη; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

• Έχει αυτός ο γάμος αναλογίες με έναν σημερινό γάμο;

Χαρακτικό Βάσως Κατράκη

• Να επισημάνετε τα πολλαπλά στρώματα ειρωνείας που υποβόσκουν στο ποίημα.

• Ποια στοιχεία του ποιήματος δείχνουν τις επιδράσεις του δημοτικού τραγουδιού;

• Να αναζητήσετε τα γνωρίσματα της ποιητικής αφήγησης και του θεατρικού χαρακτήρα του ποιήματος.

• Να ερμηνεύσετε την επιγραμματική λιτότητα και πυκνότητα των τριών τελευταίων στίχων του ποιήματος και ιδιαίτερα του τελευταίου.

Στην Πράσινη Γραμμή

Κοιμητήριο στα Κατεχόμενα

Παράλληλα κείμενα

Τ’ ορφανέσσας το νυφέπαρμαν Ποντιακό Δημοτικό τραγούδι

Διήμερα, τριήμερα τη νύφεν παραστέκνε,φορίζν’ ατεν,στολίζν’ ατεν κι ατεν ’κι στεφανώνε.Στείλνε σον Άδην είδησιν, τον κύρν’ ατ’ς παραγγείλνεκι ο κύρ’ς ατ’ς παίρεν είδησιν κι ελάλεσεν τον Χάρον.-Έλα, Χάρε, ας παλεύωμε σο χάλκενον τ’ αλώνι σ’κι αν εν και ντο νικώ σε εγώ, Χάρε, να σαν εμένα.Θα πάω κι εγώ ση χαράν, όθεν εμέν εμέν’τσαν,Θα πάω ελέπω την κόρη μ’, πως παίρν’ ατεν και πάγνε.Κι αν εν και ντο νικάς με εσύ, Χάρε ν’ αηλί εμένα!Επάλεψαν, επάλεψαν κι ο Χάρον ’κ’ ενικέθεν!Ακούσατε τι μένυσεν ο κύρ’ς ατ’ς ασόν Άδην:-Ας τρων’ και πίν’ οι φίλοι μου και παραστέκν’ την κόρη μ’.

Απόδοση στα Νέα Ελληνικά

Διήμερα, τριήμερα τη νύφη παραστέκουν,την ντύνουν, την στολίζουνε, μα δεν τη στεφανώνουν.Και προσκαλούν τον κύρη της τον δόλιο απ’ τον Άδη.Σαν τ’ άκουσε ο κύρης της, εκάλεσε το Χάρο:-Έλα, για να παλέψουμε στο χάλκινο τ’ αλώνικι αν σε νικήσω, Χάροντα, χαρά τρανή θα πάρω!Στο γάμο οπού με κάλεσαν, θα τρέξω να προφτάσω,να πάω να δω την κόρη μου, νυφούλα πως την παίρνουν.Κι αν με νικήσεις, Χάροντα, αλλοί σε με τον κύρη!Παλέψανε, παλέψανε κι ο Χάρος δεν νικήθη!Ακούστε, τι παράγγειλε ο δόλιος απ’ τον Άδη:Φάτε και πιέστε, φίλοι μου, στης κόρης μου το γάμοκαι να την καμαρώσετε, να την παρασταθείτε.

Ερωτήσεις

• Αφού διαβάσετε προσεκτικά το ποίημα του Κ. Χαραλαμπίδη και το ποντιακό δημοτικό τραγούδι που ακολουθεί, να εντοπίσετε:

α. ένα εξωλογικό στοιχείο και στα δύο,

β.το σκηνικό χώρο του καθενός

γ. τα κυρίαρχα μέρη του λόγου, τα οποία προσδίδουν σ’αυτά εκφραστική δύναμη και λιτότητα, όπως συμβαίνει στα δημοτικά μας τραγούδια.

Κυριάκου Χαραλαμπίδη, «Παιδί με μια φωτογραφία»

Παιδί με μια φωτογραφία στο χέριμε μια φωτογραφία στα μάτια του βαθιάκαι κρατημένη ανάποδα με κοίταζε.Ο κόσμος γύρω του πολύς· κι αυτόείχε στα μάτια του μικρή φωτογραφία,στους ώμους του μεγάλη και αντίστροφα —στα μάτια του μεγάλη, στους ώμους πιο μικρή,στο χέρι του ακόμα πιο μικρή.Ήταν ανάμεσα σε κόσμο με συνθήματακαι την κρατούσε ανάποδα· μου κακοφάνη.Κοντά του πάω περνώντας πινακίδεςαγαπημένων είτε αψίδες και φωνέςπου ’χαν παγώσει και δε σάλευε καμιά.Έμοιαζε του πατέρα του η φωτογραφία.Του τηνε γύρισα ίσια κι είδα πάλιτον αγνοούμενο με το κεφάλι κάτω.Όπως ο ρήγας, ο βαλές κι η ντάμαανάποδα ιδωμένοι βρίσκονται ίσια,έτσι κι αυτός ο άντρας ιδωμένος ίσιαγυρίζει ανάποδα και σε κοιτάζει.Μάης 1979[πηγή: Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Θόλος, Εκδόσεις Άγρα,

Αθήνα 21998, σ. 11]

Ερωτήσεις• Αφού διαβάσετε το διδαγμένο και αδίδακτο

ποίημα του Κ. Χαραλαμπίδη, να εξετάσετε:

α.τη συναισθηματική κατάσταση των

παιδιών (της κόρης και του αγοριού) και τον

τρόπο βίωσης της απουσίας του πατέρα στα

δύο ποιήματα

β.το σκηνικό χώρο και την περίσταση

γ. την εμπλοκή του αφηγητή στα ποιήματα

Χαρακτικό Τάσσουπου κοσμεί γραμματόσημο στην

Κύπρο

Καρτερούμεν - Γιώργος Νταλάρας

Σας ευχαριστώ

για την υπομονή και

την προσοχή σας!