14ος - 16ος αι.

Σύμφωνα με την παραδοσιακή άποψη, η Αναγέννηση εννοείται ως η ιστορική περίοδος της Ευρώπης που ακολούθησε μετά τους Σκοτεινούς Αιώνες και προηγήθηκε της Μεταρρύθμισης, διαρκώντας περίπου από τον 14ο μέχρι τον 16ο αιώνα.

Η ιταλική Αναγέννηση του 15ου αιώνα περιλαμβάνει την επανασύνδεση της Δύσης με την κλασική αρχαιότητα .

Έχουμε μια έκρηξη στη μετάδοση της γνώσης ως αποτέλεσμα της προόδου στην τυπογραφία.

Η ιταλική Αναγέννηση αναφέρεται συχνά ως η αρχή της σύγχρονης εποχής.

Με τον όρο Αναγεννησιακή τέχνη αναφερόμαστε στην καλλιτεχνική παραγωγή κατά την ιστορική περίοδο της Αναγέννησης.

Η καλλιτεχνική παραγωγή την περίοδο αυτή είναι δύσκολο να οριοθετηθεί χρονικά, ωστόσο θεωρούμε πως ξεκίνησε στην Ιταλία τον 15ο αι. και διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη, με διαφορετικούς όμως ρυθμούς και σε διαφορετικό βαθμό ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή. Τον 16ο αι. έφθασε σε πολλές χώρες στο απόγειό της.

Σε αντίθεση με την περίοδο

του Μεσαίωνα, κατά την

οποία η καλλιτεχνική

δημιουργία ήταν πρωτίστως

στραμμένη σε θρησκευτικά

θέματα, η αναγέννηση

χρησιμοποίησε

ανθρωπιστικά και

μυθολογικά θέματα.

Η αναπαράσταση της πραγματικότητας

Η αναπαράσταση του βάθους στην επίπεδη ζωγραφική επιφάνεια είναι ένα θέμα που είχε απασχολήσει τους καλλιτέχνες από την αρχαιότητα, Έλληνες και Ρωμαίους.

Βρίσκει οριστική λύση στην Αναγέννηση και παίρνει οριστική μορφή με την εφαρμογή της ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ.

Είναι η μέθοδος με την οποία ο πραγματικός τρισδιάστατος χώρος αναπαριστάνεται στον δισδιάστατο χώρο της επιφάνειας του πίνακα.

Η γραμμική προοπτική είναι μια γεωμετρική τεχνική, η οποία χρησιμοποιεί ευθείες γραμμές που δείχνουν το πώς φαίνονται τα αντικείμενα με βάση την απόστασή τους από το κοντινότερο προς το θεατή πλάνο του πίνακα. Όλες οι ευθείες που είναι κάθετες στο επίπεδο της εικόνας συγκλίνουν σ’ ένα μοναδικό «σημείο φυγής».

Αυτή η μέθοδος επιτρέπει όχι μόνο την απόδοση του βάθους αλλά και την τοποθέτηση, με μαθηματική ακρίβια, στο ζωγραφικό χώρο οποιουδήποτε αντικειμένου, ανθρώπου ή αρχιτεκτονήματος.

Ουτσέλο (P. Uccello),Το θαύμα της θείας κοινωνίας,1465 – 69,τέμπερα σε ξύλο

Μελέτη των αναλογιών του ανθρώπινου σώματος όσο και της σχέσης του με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία που συνθέτουν το χώρο

Η κεντρική προοπτική είναι αποτέλεσμα του ανθρωποκεντρισμού στην Αναγέννηση.

Έργο ζωγραφικής και θεατής μοιάζουν να βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο.

Ο θεατής δεν νοιώθει αποκομμένος από την παράσταση, αλλά έχει την αίσθηση ότι συμπεριλαμβάνεται σ’ αυτήν.

Άσκηση

Όταν λέμε «βλέπω», εννοούμε πολλές φορές «γνωρίζω», «εννοώ», «καταλαβαίνω».

Συσχετίστε την «προοπτική» (προ – οπτική) στο σχέδιο με τη φράση που συχνά χρησιμοποιούμε «αυτή η δουλειά έχει καλές προοπτικές».

Άσκηση

Συγκρίνετε αυτούς τους δύο τρόπους απεικόνισης με θέμα «τρεις άνθρωποι γύρω από ένα τραπέζι».

Ποια εικόνα είναι πιο «κατανοητή» και ποια πιο «πραγματική»;

«Η κεντρική προοπτική είναι μια βίαιη και ιδιαίτερα περίπλοκη παραμόρφωση του φυσικού σχήματος των πραγμάτων, αλλά ταυτόχρονα είναι και η μέθοδος που αναπαριστά με το ρεαλιστικότερο τρόπο τον οπτικό χώρο».

Arnheim

Tintoretto 1547

Οι εικόνες αναπαριστούν το ίδιο θέμα. Σε ποια εικόνα αναγνωρίζουμε αμέσως τον πρωταγωνιστή;

Ποια εικόνα αξιοποιεί περισσότερο το βάθος;

Όταν το κεντρικό «σημείο φυγής» μετατοπιστεί, το αποτέλεσμα είναι διαφορετικό:

Το έργο αποκτά ένταση και μεγαλύτερο βάθος που αυξάνουν τη δραματικότητά του.

Η έντονη

προοπτική

βράχυνση και το

ακριβές σχέδιο

υπηρετούν τη

δραματικότητα

της σκηνής.

MantegnaΟ νεκρός Χριστός(Ο θρήνος)1480

Την περίοδο του μανιερισμού και μπαρόκ (16ος – 17ος αι.) αξιοποιήθηκαν όλες οι δυνατότητες της προοπτικής.

Γωνιακή προοπτική(δύο σημεία φυγής)

Στο πρώτο επίπεδο,

που βρίσκεται

κοντά στο θεατή,

τα πράγματα

εμφανίζονται

μεγάλα. Στο

δεύτερο και στο

τρίτο μικραίνουν.

Ορίζοντας – ή τρίτο

επίπεδο: Το

βαθύτερο σημείο

στο οποίο μπορεί

να φτάσει το μάτι

Μείωση των μεγεθών

Σε ποιο από τα δύο σχέδια μπορείτε να ξεχωρίσετε ποια πάπια είναι μπροστά, ποια πίσω και γιατί;

Ο όρος αιθέρια

προοπτική περιγράφει

την υποδήλωση της

απόστασης με τη

βαθμιαία διαμόρφωση

του χρωματικού τόνου.

Τα αντικείμενα που

βρίσκονται στο βάθος,

«μακριά» από το θεατή,

ζωγραφίζονται με πιο

ανοιχτά χρώματα, όπως

ακριβώς συμβαίνει όταν

κάποιος παρατηρεί ένα

μακρινό σημείο του

ορίζοντα σε μια μέρα με

αρκετή υγρασία στην

ατμόσφαιρα.

Τονική μείωση(αιθέρια προοπτική)

Στην αναμόρφωση

η αλλοιωμένη

εικόνα του

θέματος θα

επανέλθει στις

πραγματικές

διαστάσεις της,

αν παρατηρηθεί

από μια ορισμένη

οπτική γωνία ή

μέσα από ένα

κυρτό κατοπτρο.

Αναμόρφωση