DoR ESIST ENTIA

ANTIPERISTATICASeu

ANTIPERISTASIDISQUISITIÖ PHYSIOLOGICA

quawuCoeleili favoro

In Regia Suecorum ad Salam Academiaad disputatorium exercitium

Sub Pr^sidio

CLAKISSIMI,

M. ERICI GABRIELISΕ Μ PO R A G R II > Phyücat Seiend*

ProfeiTorisPublici&Ordinarij, Pr^ceptorisfautorisfui iugitcr eoleodi.

Publice propomlJONAS BENEDICT!

Callog^us. W-gothusInAuditorio Guftavianoad diem 2Σ Martij.

U B S A L I f,

Imprimebat £ Schill us Matthie,Anno MDCXL.

DE ANTIPERISTASIAntelogium.

<J*TV7v^tuvam rsm °luanilv^ pretij 5 fludium ejm quafitΗdulcedine mixtum, quanta ut Cic> z. TufcuL qu&ß.

W*n expl*eati°ne mtur<* ***fatiabilüqu&daut $co-ηofcendts rebus voluptas: cui calculum fuum addit

Seneca hocce tenore verborum: Nuäum efl majus operapretium»quam Naturam nofje :non mercedefed miraculo colitur naturλflu»dium j vere ! βquis penitius adyta natur* penßculaverit ut corti¬ce remotdy rerum omnium ejfentias Veras, genuina effeBa mente

fana confequi pofjety n& isfebeatum pr*dicett cui tot obleBamen-ta^toldulcedinum varietates t tot dentdp bucentra am&nitatis obti-gere: videmm piBuras diverjorum colorum velut emblematis ap-pofite vermiculatas5 undiqua% variegatas, quibus in admiratio-nemrapimur ac voluptate incredibilt txpugnamur: ABnatura*yalis fcientia non fiBas auf piBas imagiηes > jed veras ξ$ v ivasmentibus ac oculis ajfatim fuppeditat, qua noTtrorum animorum acingeniorum vere pabula cenfentur: fduarum aflimationem viχuäusfibi ex condtgno aflringity ni contemplattonem earundemßbietiam afciverit; Non folum in maximiSyfed etiam in minutijs acmedijs natur* ineffabilis fubnafcitur voluptas; flatera proindécordis apρendemus hac vice[altempugnam qualitatum naturalem (abmirabilemt qua fefe luBantur> alterim tarnen vires non debilt-tar ii verum magis magis fp augeri> ut vires fuas baud deperdatj fedefpiBim tas intendat: Nonfecus ac in beäts clade quandoé momen·

A & tum

tum effe ad viBoriam videmun, 0? ad deßerationem adaBum ho -

fiern confuBua oleum furioß&i intrare, fjj in harenam ultimüvi-ribttn defcehdere; Magnun ad fortiter audendum ßimulut de[pera-tio eße folet, vir esf acuit ultima necejßtds·, ac in furorem impel-ittf quod etiam in qxksdam feras animadvertimu<s> qua in tela itddefeviunt ξβ' 'commorden t, ut proni per fua vulnera ad mortis au·thorem ruant. Abjcffß mi[ßon<gladiator quem armatua fugerat,ηudun infequ* tur , verba funt Senecλ t. 4. Comtrov. 19. Similβquid in natura ρ enetra'ibus ßeri obfervamua^ ex obfefßone contra-riaruin qualxtåtuw\ itd ut oppagna ta, fortim fe conglobetyac vi¬res for tioren ßbi coave-vet, palmar?}ef altert prar ip tat, ut calorop»■pugnans frigunvmh jem^er m'nmt illttd, [ed quandof adauget;Calx viva a[Jufa frigidd% ita incalefcits ut frigidd vtx quü eamfedet vel extingvat, (ed fortms ad exardefcendum concitet; Namunieuif rei natural·, ut appetitus tjfendi, fic ξ$ confervandi indi-tun eft d natura, ufjure wseritoquis dicai &' indubitata Veritätc

ajferat naturale effe, ut objejfum novo quafi prstfidio fefe muniaiacdefendat. Hujun rei exempla in naturst regno dsBrina Anti*perißafeos in Phyßcis fubminißrare poteß, cujua fundamina acveßtgia bené multa inibi oculis frequentiffime obfervamua, quamjmos confiderantiUMy nefeto quojueunditatü ac muteedimphil-tro ac obleBamento detinentpmiref defigunt: Hancprotnde divintr·mßicio, fummd qua poßumm fidelitate^prafenti difeeptatione, e-vijcerabim^i, inf ejus formam, modos} exempfth curam ξ£ ani~mum cogitabundum inlendemm,

7

D Ε

RESISTENT ΙΑ SPE-ciali & antiperiilatica

THE SIS I.Duce, naturam antiperiftafeos

Ii peniiculaturiabfolutå & generali ejus*8*^ || confideratiene fepofitadpecialern enu-fl cleandam aggrediamur: Né autemvTf ^eamur fruSra diiceptare, prius eam in

natur» Iatifundio reperiri contra cho-rum negantium vallefium lib.i. Contr.

med. c. 5. & 1.5. c.5. Galennm üb 3. de fimplic. medica-ment. facult. c. 7. Cardanum üb. 2. de fübt. ρ. 1 7 o. fe-quentibus ratiocinijs 3 exempüs 6c authorritatibus proba-bimus.

1 Ι Γ.1. Cuilibet rei naturalj a natura data eil facultas

confervativa. Ail ad haue coniervationempertinet fu¬ga &revocatio fiii introrfum, quåqualitascompelüt feadinteriora ob circumfidentem hoilem E. & hanc dari necef-fum eil. Sed per ha^c revocationem ad interiora fit qua-,litas conilipatior & inteniior E. & datur quaütatis inten-fioexcoadunitione interna ob circumcingentem hoilemorta, quae eil antiperiilaüs. II. Virtusunita fortiorjeil

dir-

cfrfperfå, Ted cüm å coftlrario obiideturvlrtnti incumbitut in femetipfam refle£latur,& fic ex contrario intenditurquod venit nomine antiperiilafeos.

III.

Exemplis; 1. Hypogsea feu fornices fubterranej uteellse, hyeme funt tepida, seilate frigida Ariil. i. Met.eap. iZt Ratio eil quia tempore hyberno calor coanguila-tur, quafi , in cellis å frigore circumflante, quod ab omniparte calorem fuo exercitu cingit, tarn poros terrae ob-ftruendo, quam eundem arfte comprimendo: aeitivo, fri-gus per calorem externüm fimiiiter ar&atur,atq; inten-fiusredditur. II. Calx viva frigida afEiipa frigus noncontrahit, fed magis fervorem induit. Hinc pincierusüb. 3. aenigm. asn. 30. ilc canit:

Congreßm cum matre med meprotulit ignis:Hujui perpetuum mihififociaverü hoftemVenuo de noHro coitu generabitur ignüySic%fuumgignit verfd vicefilia patrem.

.IV*Authoritatibus 3 Ariiloteles eam agnovit faepe in na-

turalibus ;ut üb. 1. meteor: c. \z. Vbi cireumfiilentiamcalidi&frigidifieri dicit,&ea propter in tepore frigidaefleinferioraterrae,& tepida in gelu. Similia f. 2. probl.q. 29. f. 8- q- 5· 7· f 24. q. 8.13. LueFtius 3 qui aperté de eacanit, üb. 6. p· mihi 166.

Frigidiorporr0 in puteis aftatefit humor,Arefcit quia terra calorey tf/emina βquaForte νaporis habet, propere dimittit in auras.. 6) uo magis eft igitur teäwi äffeBd caloreHoc fit frigidiory qui in terra eft abditus humorFrigore cum premitury porrö omnis terra coitcpßt quafi concrefcil) fitfciliceti ut coeundo \

Expri-

Εχprimat in puteos,βquemger it ipfa, calorem.Reöé ergo coneludimus antipcriilaiin in näturae theatrcndäri, quoa prirnahic cognofcendum fuit, né quisnoscirca Iarvas depugnare arbitraretur.; l ■ v v. ■ y; ·-

Vox antiperiilafeos expcndenda venit,& eil a verboavTiTv&zaivca, quod eil undiquaq; obiidere& circumilaresadeoq; exitum praecludere: Latinis dicitur circumobiLilentia, obiiilentia, obiidentia, circumobfeilio , oecluilo>oppugnatio &c.

V I*Sumitur autem vel i. Late, quae tum analogica dici

meretur, &eil qualitatis moralis inteniio ab adverfanteiniubje&o iniinuata: Quae vel civilis,vel Spiritualis.

vii.Civilis; qua? ex vita civli contingit & ex principio

morali originem ducit;ut, cum ex periculo confligendicrefcit änimus; Nam magnum ad fortitér audendum inci-tamentum defperatio eflé fölet: viresq; acuit ultima ne-ceffitas, &in furorem animum impellit. Sic AlexandroMagno contra porum fortifllmum Indorum Regem pug-nanti contigit. Curtius lib. 8. cap. 14. 'Cujus haec funt ver-ba: ubi inter caetera Alexander contemplatus & Regem &agmenIndorum: tandeminquit,paranimomeo pericu-lum video, cum beitijsfimul& egregijsvirisres eiL Mac-cabaeo contra Bacchidem pugnaturo 1. Macch. 9. ver. 10.

VIII.Spiritualis eft, quae ex fpirituali principio, fcaturi-

ginem derivat j quae vel Laudabilis vel illaudabilis.IX.

Laudabilis, quaehoneila Deoq; accepta: lofephusin ipfo libidinis incitamento temperantior Gen. 39. v. 12..~

*7r; —

Sic etiam Mofes in delitijs aulicis temperantior evafitHeb. ir. v. 25. Sic patientia Chriitiana in perfecutionibus;fortitudo Spiritualis in cruciatibus exquifititfimis apudMartyres crévit, & radices Tummas egit.

X.

Illaudabilis> qua? Deo invifa & exofa, ut & pernicieconjunda eil; ut cum induratifolatijs facrapagiiice eva-dunt duriores lerem. 44. v. 16. Itidem cum peccatoreslonganimitate Dei, qua invitantur, ut reiipifcant>deterio-res fiunt 2. Pet. 3. v. 3.4.

XI.2. Proprié & in naturs regno,idq; interdum juxta

propriam vocis fignificationem; pro circumobiefllonecontrarij agentis; hujus rei exemplum eil, cum nubés fri-gida exhalationem calidam cingit: Interdum, pro ejuseffedu tSc adione perfediva rem obfeifam confequente,qua fe munimine cingit, ut valeat hoili occurrere; utroq;modo apud Phyficos trita reperitur.

XII.

Antequam ultra pedem promoverimus , dice-mus quamam acceptio noilro foro fit homogenea, prx-fcindedo heterogenas ; Late accepta noilri fubtellij nefciaeil; propri ^accepta, noilro foro domeitica cenfetur.

XIII.

Difpiciendum venit in quanam difciplina velut in-genuino loco tradetur ? fecundum diverias formalitates,vel (ut Scaliger) prout in aiio atq; alio natura momentoinvenitur,fibi federn aliam atq; aliä vendicat: & fpedatur.

XIV.Velut åDeo per qualitatesadivas concreatasrebus

in primordio creationisindita,ut feferes aliquahoilisad-ventu fortius offirmare poiüt,atq; itaå Theologo viam

mon-

monftrante Phyfico in uberiori crcatoium difquifitioneeviicerari poteft.

XV.Vel ut ab artificibus in artificiofis compofitionibus

&mixtionibusapplicatione contrariorum agentium ina-dumdeduci poilit, & itå Medicisöc Mechanicis enucle-anda reiinquitur.

XVI.Vel ut in moralibus, cum datur vis aliqua moralis in

fubjedo qua? analoga habetur, undé antiperiilaiis moralisvocari poteft, atq;itå in Ethicis, Politicis, Hiftoricis»Theologicis libari poteft.

XVII.Veluteftcontrariarum qualitatum agentium con-

curfus, ita Phyfico cathedra eil, & hujus diiputationis in-cudi (ubi)cietur.

XVIII.Nervum proindé antiperiftafeos intendamus per

definitionem, mpdum, exempla, divifionem>eiFeda, cog-nataacoppofita.

XIX.Definitionem talem promimus: Antiperiilaiis eft

qualitatis adivaeab externo contrario obfeifö fortior inieipiam intenfio, ad refiilendum contrJio circumfiftenti,& tuendum fefe fada. Vel· Antiperiilaiis, eft contrarijå contrario obfeflio, quå id, quod obfidetur , ot^iriumunionem & colledionem intenfius & validius redditur:Vendelinus in Phyf fed. i. part. i. cap. 11, th. 6. prioremtamen evifcerabimus.

XX.

Aflignatur ex genere fortior qfcalitatis adiva? inten¬fio. Intendi dicitur aliquid, cum majores acquiftverit

B vires

vires: Minui contra, cum minores & refra&as naflumfüerit vires.

XfXI.Qualitas a&iva in phyßeis, cujus validior eft poten-

tia in miltis ad agendum > ut caloris & frigoris; has enimin antiperiflaii Phyiicå tan quam ad principalius analoga-tum refpicimus, cum eas primario intendi videmus.

XXII.Qualitates pafTivas, fcilicet humiditatem > iiccita-

tem, denfitatem, raritatem &c. eliminatas quadante-nus volumus,quoniam circumiiilentia coiiträrij easprima¬rio intendi non percipimus, &fi maxime Intendantur,beneficid caloris & frigoris interdumid fieri judicamus;Non tarnen itå eliniinamus, quafi non adeilent, cum re-quirantur tanquåconditiones neceilariaj ad adivas qua¬litates ,ut ha? pollint fuas operationes exercere; ficnonrarefaceret calor, rrioliiret,atenuaret, nili ficcum humidoliquefa£tum& aptificatum eilet adearecipienda: frigusnondeniaret, foüdaret &c. nifi humor debito ficco tem-

peratus eiTet ad operationes illas admittendas: Sed itå utintenfio earundem non percipiatur ut in aäivis quam-vis videatur in ijs intenfio eile» ea tamen exiguå & in mul~tis tenebricofa eil.

XXIII.Qualitates fenfibiles ab hac definitione profcribi-

mus, fcilicet, colores, fonores, fapores, quia eas non in¬tendi fedremitti videmus ; ficalbedo miitå nigredinefu-ligineminduit, nigredo albedine affe&a, iubnigrantemacquirit; fic fapor dulcis additus amaro diluitur 5 amarormiilå duicedine vapeicit&c.

v XXIV.Qualitates moraiesj led a&v#> η,οη Phyfica?, ut for-

titudoj f

tltudo) patientia, tempefantia, ut non funt qualitatesPhyficar, icd alius generis, itå non per antiperifiaiinPhyfi-cam intendentnr,Ted moralem & anologicam.

. xxv.Agedum ergo primario Phyfica& naturalis circum-

obfeifio j iecundario analogica &. moralis hic intelligitur.XXVI.

Qiioniam vero qualitates occultte flint potent!« na¬turales abfcondit« & latentes, quibus res naturales aliquidagunt vel patiuritur, laltemq, ex pofieriori & effettis in-notefcunt quod in fcena natur« fint»de ijs nihil certide-terminamus, nulliq; litigium m ovemus.

XXVII.DifFerentia defumitur ex efficiente & fine.

XXVIII.Ex efliciente dicitur efie ab externo obfiante feu

circumfidente : nam fi calor antiperifiaticé debeat auge-ri,neceiTum eft ut frigore circumiideatur: fi frigus,calore,

XXIX.Coeterum, qua ratione, förmåfife modo contraria

um circumfidens validiorem faciat contrariam qualita-tem, qu«ftionem in varias opiniones variarum fententia-rumSymplegades Phyfici difirahunt: nos potiores eorun*dem videbimus & curforjié exenterabimus, nofiramq;demumfubijcimus. XXX.

i. A£lio reflexa five repercufiå ex obfeffione contra-rij per repercufiionem fpecierum intentionalium å cir-cumftante contrario non facit qualitatem intenfiorem,prout Marfilius,Venetus, Eorolivienfes,Albertus de Saxo¬nia apud conimb. c. 9. degen. c. 1. a. 2. Suariurn d. ig. Met.f. 9.11.14. Nam h«cfententia å Vallefio proffigataefi &fig*mentum dicitur.

B 2 Quia

XXXI.Quia i. Operatio materialis alterativanon per fpe-

cies fpiritales Ted qualitates reales &: materiales expedi-tur i fed fpecies intentionales non ömt materiales res, fedipecies immateriales &iubtiliifimae>ad fentiendum & per-cipiendum å natura datae, non ad operandum operationefamofé phyiicå itå dida E. in antiperiitail non datur in¬teniio qualitatum per fpecierum intentionalium reper-cuiIionem_9. XXXII.

2. Cauia efßciens principalis & proxima non poteftproducere effedum fe nobiiiorem, jam veroii fpecies re-percuifaepollerent vi producendi qualitates reales & ma¬teriales, producerent utiq; effedus fe nobiliores, eiléntiåperfediores, quodabfurditatcm olet,utliireum Gorgoni¬us: nam effedum non excedit virtutemfuaecaufe.

XXXIII.3- Qualitates obfeflaein antiperiilafi contrarietatis

fphaeram ingrediuntur & ob contrarietatem cenfétur au-geri, ut calor & frigus: fpecies autem intentionales noniunt inter fe contraria?, ut fpecies albi & nigri, qu» recipi-untur in eodem fubjedo nempé oculo,E.ex earum reflexi-one contraria qualitas non intendetur : alia argumentaqui defiderat, confulat Vendelinum in Phyf part. i.£ 1. c.ir. th. 6. Vallef üb. η controv cap. 5.

XXXIV. *i i. Alij refugium quanunt in Deum immediaté,

quitales antiperiilafes creaturis indiderit, quibusie åfuo contrario pradervare & fortius refiilere poifint:

XX XV.Verum vanum eft χξ^σ-φύ^τνν, hi tantum cauiam re -

motam,primam& iupernaturalem aifignant; nos veroinphyiicisproximam, fecundam & naturalem quarimus;

atq

at4> liai^p iéntentias arietayimus & deiquarnavimus^tandem genuinam iubneftemus.

XXXVI.

111. Dicimus i. Inten/ionem qualitatis naturalisantiperiftafeos in fubje&o efie , i å Deo, ut caufå prima:2. å forma fubftantiali, ut a principiof radicali^. å quali-täte materiali activå ut caufå proximå Phyficå, qua? utvi ingenitå pollet agédi in aliud,fic & femet intédédi,con·fervandi& å circumllante holte vindicandi. Cum veroproximior caufa aflignari nequeat,eoquod quasadducun-tur velHon fint a&iva, vel propinqué non fint a£tiva, utvi*dere eil ex eis qua; afterri coniiievére, yidelicet, quantitasmateria, figura,ideirc0 mox infinuatam féntentiam, alijsplane miilis, exofculamur .4. å circumfiltente contrariout caufå per accidens, cujus fubiidio fe quali concentrat& conglobat, né qualitatis aliquid aftivse evaporet & ex-hålet, verum ut omnia ar&ius compa&a, magis intenfa e-vadant; haud alitér ac radius foiaris incidens in opacumin feipfum coit & fit lucidiorac calidior ; Sic & calor abholte obfeilus in feipfum coire & validior fieri potelt.

XXXVILUt modumintenfioniseo melius expifcemur anti-

periltatica;, videamus operationem form® per qj£am ope¬ratur in antiperiltafi, qua; potentia operandi eft ipfarej ef-fentia; nam accidentia funt proxima aétionum principia,ut quibus. At quas talia funt, ipfae agendi potentias funt,Exemplum habes injcalore.1 XXXVIII,

Operationem dicimus elfe fugam contrarija con-trarios quaequatuor ob caufas potiilimum contrarij viresadauget & intendit,docente Vendelino loeis citatis.

i. Quia

XXXIX.i Quia eft conjuniia cum motu: motu ve ro calo

rem cieri natura notiftlmum eft: & calorem gaudere vicompultricetonforibus&iippis quibufvishäud incogni-tum- Notandum deinceps qualitates contrarias in hacfuga non primario fugere & moveri j accidentia enimproprié iocaiiter non moventur: fed fubjecha in quibus ha-bitant, virtute contrariarum qualitatum fefe movent &fugiunt. XIV. r \

2. Quiafugam hane fequitur difperfarum viriumunio: ubi namq; qualitaspertotam complexionem fubjejs"di fuerit diffufa,& circumftans hoftis eandem"divexat,revocatfead interibra ac centrum petit néadmodum ho-fti vicinafit, ubi conftipatior,au<ftior Be robuftior eyadit,fecundumiliudj Virtusunita fortior eft dispeiia.

XL!·3. Quia ob unionem hane partes calida; multiplican-

tur: fubjeftumeniminfuacircumferentia nonnunquamparum calidas partes inciudit, quas', quia diiperfte iunt,non poteft sequé intendere. calore iefe concentrante ,

remiiims calidae una ad centrum adigutur ubiaequé calidsereddutur. Sic igitur caiidae partes multiplicåtur. Paniis ra¬tio eile de frigore poteft. X L11.

4>Äüja in motu hoc ieu fuga ad centrum,contraria;partes quandoqh å contrarias iécernuntur: calidis enimpartibus å frigore ad centrum ada&is, frigide partes inmotu feu fuga fequeftrantUr, ijs autem fublatis, necefla-riocalidse partes intenduntur , cumabfint,å quibus re-tundebantur. XL 11 i.

Atq; ilcfatisapparet quod intenfio hiec formaliterconfiftat 111 ejusdem forma; eduftione ulteriorié poten-tia iubjeåh & coniécuiejatér majori in eodem radicatione

qua;

qiiiemajor radicatio fit, per ünionem plurifjjgn^ gradutim:ejusdem forma? in fubjedo; ut dodé Scheib.lib. 2. Metocap. 8-n. 204. XLIV:

Dicimus 1 i. Intenfionem quaiitatis fubjedo prae¬ternaturalis, ut cum aqua aefiate in puteis calefit, qu& pernaturam eil frigida, non eile ab intrinfeco ut quidamap.conimb. c.9. degen. l.a. 3. Sedabaliquåafcititiå & externacaufå: Nam quod eil prjeternaturale fubjedo, utiq; ab ex-trinfecoeilnonäb intrinfeco, ut aqua? calor · aeri frigus.

XL V.Sed haec caufa extrinfeca uno & fpeciali nomine ve¬

nire non poteil, quare pro varietate fubjedorum, qua? an-tiperiilaticé in qualitate naturali intenfionem patiuntur,varia effe poteil, variumq; fortiri nomen; utpoté vaporesfrigidi commiili i[interdum exhalatio calidain cavernisterrae inclufa ,· interdum aliquid vellicans & fcarificans adfefe augendum > pnterdum aliud quid , de quibus uberius .

infrainexemplis,ut& inipfo conflidu dicemus.XL VI.

Ex fine dicitur adrefiilendum contrario circumfi-ilenti & feie tuendum fada. Deditenim hoc rebus natu·

ralibus natura, ut ad confervationem fui,naturali quodamimpetu contrarium fugiant, &ab interitufe praeiérvent,11t eis bené iit i quem hie in antiperiilafi non minus quamin c^teris experimur; exemplum fuppingam ex qualita-tibus paifivis fecundario add'udum ut theii 22. vifum: A-quafi minutatimin corpus aliquodiiccum fpargatur, itacontrariarn Tibi qualitatem, ficcitatem nimirum, fugit, utilatim ie conglobet, nc per hoilis cailra exfpatietur &tandem expugnetur: fi vero in corpus humidum deililla-ta, haud fefe convoivit, fed libera expandit &: explicat,quoaiam perieuium interitus non eil 3 cumiimile å iimili"

::"r~ 7 - " ' , Per

pef fe non d^ilruatui·; atq; ita difcufia definitione, ad ex-cmplapedempromovebimus, quibus rem ipfam alluilra-bimus. XL VII.

Cum vero antiperiilafeos qualitatis intenfio fubje-dovel naturalis vel praeternaturalis fit, naturalium inten-fionum exempla prius proponemus .* Sint itaq;.

X L VI II.i. Calor ventriculi major eil hyeme quam seilate ,

quia é circumftante frigore pori oppilantur quodipirituscahdioresexhalare prohibet. Quapropter perceptå in-clufione, ad interiora viicera impetu feruntur, ubi cibumappetentius aflumuntac digerunt ; notandum nosloquide calore ilomaciii interno,no iüo,qui ad extrema diffuf9eil, illum validiorem hyeme eile dicimus; fic juicula in ol-lisoperculo indudis,citiusconcoqui percipim9 qua,aper-tis; ratio eil, quoniaebuliientes ipiritus operculü pertin-gentes exitum non inveniunt, retroriiim reverberati injufculum delabuntur atq; concodionem ejus promovent;Quod itidem certo documento eil, cum nauta; ollas ollisfuperimponunt, & omnia fervere ac citius concoqui, exi-guolicet igneid fiat,curant. Metallurgi teilimoniumveré claificum nobis addueunt, fe prseclulis & obilrudisfurnis metalla liquefacere-, exiguo incenfo, cum alias aper-tisfurnis duplicato vix liquefadionem pradtare pofient,dummodo hac obilrudione calor evaporare prohibetur :quaj omnia evincunt calorem dilutiorem adlate, fortio-rem hyeme; nam adlate pori non funt obilrudi, & fic necimpedimento, quo minus calor externus evocet caloreminternum fibi analogum; undé confequitur ventriculumcalidis partibus deilitutum nec tantam copiam ciborumappetcre a'ilate, nevé concoquere poile, quantam hyemeNam non eilappetitgs cibi , niii concdo aiTumptO) non

con -

concoquitur nifi calor intus exiftens agat validius. Hincbulimia & appetitus caninus magis hyeme infeftat, quamadlate Ariil. ied, 8. probl. q. 5. Et Medici dicunt ,

De menfafume quantum vis tempore brumae:De-miim videmus porcos melius faginari hyeme quam a-ftate,quia frigus caloren*. evolare prohibens eum ad interioramagis adilringit> fic concodionem & pinguefadionemmagis adauget; atq; fic ex operationibus> quse funt,indi-ces rerum ac perfedionum, colligimus calorem ventricu-li majorem hyeme, debiliorem «fiate fieri antiperiilatice;ea qua? dida Cunt de calore, iritelligenda funt de calore cu-juscunqj ianéiehabentis. XLIX

11. Aqua frigida per naturam, in puteis calorevo obsefia eil frigldior 3 rationis hujus rei tales promimus.

l. mi. Quia frigida rariora ac diiperia adventu caloris

fefe conglobant, & partes calidi extraneasac alienas par¬tim eliminant,partim expugnät:condenfata autem fortio-ra funt iarefadis ac diiperfis, & frigidum partibus frigidistantum inilrudum fit frigidius, quam cum partes calidasfibi admiitas habebat. LI.

2, tibi calor gefiate terrae poros refolverat, exhala-tiones calidas evocat ad fe, ac calori in aére circumfufoaflbciat, quibus in aquis fub terra miitis erumpentibus, a-qua fuae natura?, qua frigida,rehnquitur,quocirca non rni-rum, calefacientibus ablatis, fi frigus incremcntum coepe«rit. LH.

3. Fit fuga eontrarij frigus namq; hofte cindum»revocat fe ad interiora adyta ac foca abdita iüa? natura a-naloga, undéin puteis profundis aqua manet frigidior.Quibus judiciuga fieri ppteft, cur hypocauila hyeme magiscaleant, aeftate vero frigefiant f

C in, Gran«

LI ILin. Grandotempore calidiori facilimé geneta-

rur: Cauia eil, quia frigide guttae in calidam regionemdefeenduntj tibi ob calorem circumfidentem ,frigore in-ternoadiui meditullium revocato » frigidiores reddun.tur & gelu congelantur. Unicum acUiiuc exemplum decalce vivåj ob miram & evidentem ejus operationem, fup-ponere lubet.

LIV,I V. Calx vivajafFufå frigiaå immodicé efFefvefcitr

quacobidviva dicitur, quod velut vivus ignis& aäualiselåminitar animae in poris eius deliteat. Aqua enimperaquofüm phlegma ignitae & fervidae calcis natura refiilit,& non mirum quod feie difponat ad efFervefcendum, iihoile iuo perfufa fuerit. Dari-quoq; in ea ipiritus quo£-dam chymicos per adverfas reiiilentias ilbi repugnantes,cerAis eil, quam ut quis perverie obilrigilet; eil namq;in eafulphur fixum & ficciiiimum & calidiifimum>eoq:phlegmati vehementiifimé, quod in aqua dpmiqpm- ob-tinet, adverfatur: Et ipfe lubtiliifimus Scaliger ex; 104.f. iy. fateturfe vidiilé calcem infornace teélå itåturgefccere, ut tigna & tegulas fuftolleret. Dicimus igitur de-pugnationem hanc in calce vivå cum affufå aqua ex iflistanquam å caufå proximå oriri, quoniam in ea fulphure-um, in hac phlegmaticum reperitur, unde pugna. Quan-quam Pincierus hocce exemplum antiperiilaicos eile ne-get genuinum lib. 3. senigm. Cum tarnen iuadeant veri-tatis quaedam momenta, genuinum cum Auguil. 1 21. d.Civitate Dei c- 4. Seal, ex i 5. £ 8.9. & ex: 104. C17. Magiro1.5 Phyf. c. 3. § 39, alijsq; ailerimus. Atq; hasc de exemplisantiperiilafeos qualitatis iubjedlo naturalibtfs di&a iunto 3iequvmtur exempla qualitatis pr^ternaturalis,

i. Aqutag

LV.i. Aquae puteales calorem inducunt hyeme, nam

frigore terra; pori &: meatus occluduntur, quibus obitru-öis, exhalationes calida; evaporare nequeunt, cum exi-tum quaerunt, his igitur retrocedentibus ad aquas iiibtef-raneas, tepore eas perfundunt > atqj calidum quoddamexhalare faciuno. L V I.

? Halitus frigidi in aére incalefcunt, ignemq; eli-ciunt) partim quia aére circumfidente cömprimuntur,partim quia frigidae exhalationes calidis coniligunt, quåpugnå in-calefcunt & ignem generano.

LVII.3. Hypogaea, Vaporaria & iubterranea loca per hye-

mem calent ßve tepent»cum alias per naturam frigida ef-fent, quia halitus calidi per aeflatem colle&i, in locis hifcecontenti» cedunt circumilanti frigori, å frigore ad interi-orapulfi in abditis fe fervant, donec hoitis circumitanstemporis curriculo deceiferit. Ha;citidem de antiperi-ilafeo^s qualitatis exemplis fubie£fo> praeterhaturalibusfufficiano. LVIIL

Divifionem reclå ailumamus; Qua; eil vel Naturalisvel praeternaturalis. LIX,

De qualitatis naturalis intenfione di&um th. 47«ieq. Praeternaturalis vero: th. 5 5 feq.

L X.Qua; eil vei Valida, ut in tonitru vehementi: Vel

remifla, ut in hypogaus hyeme tepefcentibus 3 atqj haectantum de Divifione3 fequuntur effedla.

LXI.EfFe£ta ejus ex exemplis in theiibus 48, 49,53,54, &c.

commemoratis hauririac depromi poilunt 3 unicum ta¬rnen adhuc, ut majorem clarorem huic materiei foenerer»

G ζ fuiß««

fuffigere libet: Aqua calida fbli expofita, eitius ad natura¬le frigus fuum priftinum revocatur, quam in umbraNamaér fole rarefa&us tenuior eft quam umbrofus, proindé ex-halationes faciiius tranfitum ex aqua nancifcuntur, cumrarefaélus aér non tantum refiilat, quantum umbrofus acplus addenfatus: Quapropter exhalationibus calidisitaemiflis, aqua fe ad frigus fuum recolligit; Cum quoq; aérumbrofus magis compadus fit, exhalationibus itaq; calidistranfitus negatur, reverberantur itaq; in fubjedum undéöxhalavére,iicq; illud intenfius calefaciunt. Tantum deeffedis ·, fequuntur cognata_>..

LXII.

Cognata antiperiftafeos Phyfic® iunt intenfio-nes morales ex obfidentibus contrarijs fufcitatje, ubi occa-fione circumftantiumpericulorumintenditur animusvi-ri fortis; de quibus th. 7· Sc. 9. di6H$m. Item cum fimilialimilibus addita fuerint, qua? intendere debent, per acci«dens retundunt; Sic in Medicina, acria acribus retundun·tur, & fit fermentatione medium quid, ut in diatartarovitrilato, arfenico dulci, Mercurio fublimato dulci Sc aüjspatefeit. Sic ignem igpi addendo prasfocamus intcr-dum illum, non intendimus: Sic calida calidis infrigida-mus, nonjbalefacimus,utcalorexternusadditus interno,abfumit eüm Sc deilruit non intendii. fubfequunturoppofita.^

LXIII.

Oppofita funt vel Privativa vel Contraria. Privativa,ubi antiperiilafis nondum eil, eile tarnen poteil; utinaquis putealibus fub extremum autumnum, exhalationecalidå nube nondum agitatå-& conglobata*

LXiy.Contrarium antiperiilafi eibeum contrarium, obil-

itens

ilens conträrium infirmat Sc retündit , nihilq; intendit'tut cum frigus nimium calorem oppugnando extingvit,ut contingit iu frigore enedis, aut dum calor immodicusnaturalem temperiem Sc interipirationem fufFocao.

LXV.

Atqj ha?c Tunt qua? hacvice é natura? meditullioexcerpta delineare, &majoris veritatis caufå inveitigan-dse > illuftranda? Sc propugnanda? publica? incudi fubmit-tere voluimusr\ Deus, qui cuiq; pondera virium con-ceiTiili) ut fortius hofti infenfo refiftat, noftras itideim

vires augeat omnes , hoile urgente, né fuccumba*mus, ad nominis tui gloriam, 6c noitram o-

mnium falutem> illi fit laus honor Sc

gloria in fecula nunquamterminanda-.o

A Μ Ε Ν.

luyeni-ViroHuntamßtmo, Literatiflimofa

Dn_>. I O Ν iE BENEDICT!calloGjEo VV - gotho > populari & amicofuo

certifiimo, de A ν t i ρ ε r i s r a s i, publicedodéq; diiTertanti»

ΤΛΙvitis abftrufos natiirae folvere nexus,Eft grave > fed lepidum nobilis artis opus:

C 3 Scili-

Scilicet Aurrioms lätet WcImmenfa poteftas*Nec bené, ni ftudijs acribus haufta cluit.

Quisnon tam validas rebus miretur inefleVires l totq; pari fata vicesq; modo ?

Quis nonad tantos caeliq; foLqjfragoresConcidat attonitus ? quis neget eiie Deum?

Talia quid cieat fcriptis quia pandis I o ν aDulcis amice tuis > gratulor indetibi.

Gratulorindé tibi, fludijsq; virentibus inftesHortor,8c oro DEuMfirmet ut illa. Vale.

"Prxproperantfr gratulabaturER I C US HA «TV IN I

', Odhelius W-gothus.

ιιιιϋιιιίΐιι ifii^6^Θ0ΘΘΘ6@0ΘΘ0ΘΘ0ΘΘ©ΘΘΘΘΘ0@^·

Eidem:

ΙΟΝ AS 3 Ε Ν Ε D IC TI C ALLOGAL USVESTROGOT HUS

Per ÅtufféajifA·SIC B Ε Ν» Ε T GNAVO STUDIO

T Η A LI iE LOCOSURGES.

pR aedicat turbas alius duelli;Alter induiget Veneris malignas

Tur-

Turpitér flammis j amat hic LyaeiMunera iucci.

Hifce contemptis > potiora quseris:Te juvatMuias adijiTe doåasAb^q; conatu ftcrili > fed amplo

Foehorisuiu, »

SIC LOCOS GNAVO STUDIOTHALIA

ET B Ε Νl U R G Ε S l Hoc tua fcriptadodlé

Atq; difcurius Phyfices acutusPerbene monftrant.

Si tuo pergas volitare caeptdNon procul meta eft, capies laborisPraemiumdignum, dabit en virentem

Mufa coronanuContertAneo ac confangvimto fm

[uavißimo gmtulabundu*appofuit

Andreas Gunnari AuftreliusVV -gothus

μ j i&j· -KSHT ■%&£ t-h* i&t iMA **2U" ii£ "tkåfi ilf tia hMf IMÉ

ALIUD

\Jaturam penitiis nofcere qui fudet,- £t rcrum Iatebras, Terrigenüm eft decus?

-

i Et

■m

Wj§W&,

Etmagnam Sophiae arcemAfcendit paradifios-

Trans naturam animo-f.fi qua feien da"eil)Quisquis nofle cupitl Cceikolum eit quidem

Pars magna: Aft medioerisΕpnon gloria maxima,

quiqupi^svdiicers:qumjfypraGceiicoiüm eil decus

Jagens ι dö^n #ediacre>Verum gloria maxima.

En tres, JONA animi maxn ι pars mej,Sunt claiFes hominunw teqip^iibus

Eflein claffibus unumΛ"'

Vereex >re gÄiemErgo perge IÖ Ν A, quo . &itevocac,Virtus > perge cito ? ut fic quoq; tertiam

C laßem attingere poilisD'atquas proemia maximGj*

S VENO BEN EDICTIIranander.

95

-V--Λ ■ .i■ :

,v-> ί, 4- ·.

m/•'■■S'·· ' Λ ·Χ . .

. ΜΜμ I ofiÄf"

.V*