13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

28
ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά + 13 – 12 – 43 Γιώργος Ιωάννου ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ κατοχής εκτελέστηκαν πολλοί Έλληνες που πρόβαλλαν αντίσταση στον κατακτητή, αλλά και αθώοι πολίτες και παιδιά. Τέτοιες ομαδικές εκτελέσεις έγιναν π.χ. στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στο Χορτιάτη και σε πολλά μέρη. Το διήγημα ανήκει στη συλλογή Για ένα φιλότιμο (1964). Φτάνω στο σημείο να πω πως ίσως θα 'ταν καλύτερα να μην είχα πατήσει ποτέ μου σε κείνο τον τόπο της ομαδικής εκτελέσεως. Κι άλλες φορές έτυχε βέβαια να επισκεφθώ τόπους μαρτυρίου ή ομαδικής ταφής η γη της πατρίδας μας είναι παραγεμισμένη με κόκαλα παλικαριών' μα ποτέ μου δεν ταράχτηκα και δεν έκλαψα τόσο, όσο αυτή τη φορά. Αυτό ασφαλώς έγινε, γιατί την ώρα που βρέθηκα εκεί, μια γυναίκα κι ένας άντρας, αδέλφια, άνοιγαν τον τάφο του μικρότερου αδελφού τους, που είχε εκτελεστεί πριν από είκοσι χρόνια. Πλησίασα, κι όταν κατάλαβα τι συνέβαινε, σιγοκάθισα πάνω στα πόδια μου σε μιαν άκρη. Και τώρα, που η ψυχή μου έχει κολλήσει εκεί, μου φαίνεται πως θα μείνω για πάντα, σαν ένα αγριόχορτο, καθισμένος δίπλα σε κείνο τον τάφο. Και μακάρι να γινόταν έτσι. Τότε που πρωτοζύγωσα, το σκάψιμο με την αξίνα είχε προχωρήσει. Εξάλλου δεν τον είχαν θαμμένο καθόλου βαθιά. Μάλλον γυναίκες θα είχαν φροντίσει για την ταφή του. Σε λίγο, ένα ένα, άρχισαν να ξεφυτρώνουν τα κόκαλα. Ήταν κατακίτρινα, με λίγο καστανό χώμα κολλημένο πάνω τους. Η γυναίκα, μ' ένα τσεμπέρι στο κεφάλι, σχεδόν γονατιστή, αφού τα ξέπλενε λίγο με κόκκινο κρασί, τ' αράδιαζε ευλαβικά μέσα σε μια κάσα χαρτονένια, απ' αυτές της αμερικάνικης βοήθειας. Σε όλα αυτά δεν υπήρχε τίποτα το αηδιαστικό ή το τρομαχτικό. Άλλωστε το παιδάκι ήταν δεκάξι χρονών όταν μαρτύρησε. Και πιστεύω, χωρίς αμφιβολία, πως θα έχει αγιάσει. Στο χώμα δίπλα ήταν μπηγμένο ένα κερί και στο θυμιατό σιγόκαιγε θυμίαμα. Ευωδίαζε όλος ο τόπος. Λέξη δεν έλεγαν, ούτε ακουγόταν κλάμα. Καταλάβαινα όμως πως τα μάτια τους τρέχαν, γι' αυτό έσκυψα το κεφάλι μου προς το χορτάρι και δεν προσπαθούσα, ούτε τολμούσα να τους κοιτάξω. Πολύ ήταν και που με άφηναν κοντά τους μια τέτοια ώρα. Μονάχα όταν βρέθηκε το κρανίο, άκουσα τον αδελφό να λέει βραχνά: η χαριστική βολή. Ήταν μια μικρή τρύπα λίγο πιο πάνω απ' το μέτωπο. Είχα γίνει πια ένα με το χώμα, έτσι ένιωθα. Τώρα σκέφτομαι πως έπρεπε να προσκυνήσω, αν και είμαι τόσο ανάξιος. Κοίταζα συνεχώς ένα βραχάκι κοντά 1

Transcript of 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

Page 1: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

+ 13 – 12 – 43

Γιώργος Ιωάννου

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ κατοχής εκτελέστηκαν πολλοί Έλληνες που πρόβαλλαν αντίσταση στον κατακτητή, αλλά και αθώοι πολίτες και παιδιά. Τέτοιες ομαδικές εκτελέσεις έγιναν π.χ. στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στο Χορτιάτη και σε πολλά μέρη. Το διήγημα ανήκει στη συλλογή Για ένα φιλότιμο (1964).

 Φτάνω στο σημείο να πω πως ίσως θα 'ταν καλύτερα να μην είχα πατήσει ποτέ μου σε κείνο τον τόπο της ομαδικής εκτελέσεως. Κι άλλες φορές έτυχε βέβαια να επισκεφθώ τόπους μαρτυρίου ή ομαδικής ταφής η γη της πατρίδας μας είναι παραγεμισμένη με κόκαλα παλικαριών' μα ποτέ μου δεν ταράχτηκα και δεν έκλαψα τόσο, όσο αυτή τη φορά. Αυτό ασφαλώς έγινε, γιατί την ώρα που βρέθηκα εκεί, μια γυναίκα κι ένας άντρας, αδέλφια, άνοιγαν τον τάφο του μικρότερου αδελφού τους, που είχε εκτελεστεί πριν από είκοσι χρόνια. Πλησίασα, κι όταν κατάλαβα τι συνέβαινε, σιγοκάθισα πάνω στα πόδια μου σε μιαν άκρη. Και τώρα, που η ψυχή μου έχει κολλήσει εκεί, μου φαίνεται πως θα μείνω για πάντα, σαν ένα αγριόχορτο, καθισμένος δίπλα σε κείνο τον τάφο. Και μακάρι να γινόταν έτσι.

Τότε που πρωτοζύγωσα, το σκάψιμο με την αξίνα είχε προχωρήσει. Εξάλλου δεν τον είχαν θαμμένο καθόλου βαθιά. Μάλλον γυναίκες θα είχαν φροντίσει για την ταφή του. Σε λίγο, ένα ένα, άρχισαν να ξεφυτρώνουν τα κόκαλα. Ήταν κατακίτρινα, με λίγο καστανό χώμα κολλημένο πάνω τους. Η γυναίκα, μ' ένα τσεμπέρι στο κεφάλι, σχεδόν γονατιστή, αφού τα ξέπλενε λίγο με κόκκινο κρασί, τ' αράδιαζε ευλαβικά μέσα σε μια κάσα χαρτονένια, απ' αυτές της αμερικάνικης βοήθειας. Σε όλα αυτά δεν υπήρχε τίποτα το αηδιαστικό ή το τρομαχτικό. Άλλωστε το παιδάκι ήταν δεκάξι χρονών όταν μαρτύρησε. Και πιστεύω, χωρίς αμφιβολία, πως θα έχει αγιάσει. Στο χώμα δίπλα ήταν μπηγμένο ένα κερί και στο θυμιατό σιγόκαιγε θυμίαμα. Ευωδίαζε όλος ο τόπος. Λέξη δεν έλεγαν, ούτε ακουγόταν κλάμα. Καταλάβαινα όμως πως τα μάτια τους τρέχαν, γι' αυτό έσκυψα το κεφάλι μου προς το χορτάρι και δεν προσπαθούσα, ούτε τολμούσα να τους κοιτάξω. Πολύ ήταν και που με άφηναν κοντά τους μια τέτοια ώρα.

Μονάχα όταν βρέθηκε το κρανίο, άκουσα τον αδελφό να λέει βραχνά: η χαριστική βολή. Ήταν μια μικρή τρύπα λίγο πιο πάνω απ' το μέτωπο. Είχα γίνει πια ένα με το χώμα, έτσι ένιωθα. Τώρα σκέφτομαι πως έπρεπε να προσκυνήσω, αν και είμαι τόσο ανάξιος. Κοίταζα συνεχώς ένα βραχάκι κοντά μου και τις λειχήνες του. Αυτό σίγουρα θα ήταν και τότε εδώ, και το παιδί θα το είδε ίσως και να το ζήλεψε. Μπορεί να ήταν και κείνο το αρκετά μεγάλο δέντρο, αν και δεν αποκλείεται να έχει μεγαλώσει πιο γρήγορα, εφόσον βρήκε άφθονο λίπασμα από τόσο αίμα και τόσες εκατοντάδες κορμιά. Καλά θα ήταν να μπορούσε να μεταμορφώνεται ο άνθρωπος, όταν πέφτει σε μεγάλο κίνδυνο, ή ν' ανοίγει η γη και να τον κρύβει. Εγώ τουλάχιστο έτσι παρακαλούσα, όταν βρέθηκα σε κάτι τιποτένιους κινδύνους, που είναι ντροπή και να τους σκέφτομαι ακόμα. Πάντως, θυμούμαι πως εκείνες τις στιγμές λάτρευα και πρόσεχα, όσο ποτέ, τα άψυχα, αλλά και τα έντομα και τα φυτά και τα πουλιά. Σ' αυτό ακριβώς στηρίζομαι και πιστεύω πως έτσι θα 'νιωσε κι αυτός εκείνη την ώρα. Εξάλλου ήταν της ηλικίας μου. Δεν είναι δυνατό να διαφέρω και τόσο πολύ απ' τους άλλους. Άνθρωπος είμαι και εγώ. Κι όμως η κάποια διαφορά είναι που με καίει.

Πάνω στην κορφή του λόφου έχουν στήσει ένα τεράστιο κάτασπρο σταυρό και παρακάτω, στην πλαγιά, είναι σχηματισμένη, με άσπρες πάλι πέτρες, η ημερομηνία: 13-12-43. Λογάριαζα, όταν γυρίσω σπίτι, να ψάξω για κείνο το ημερολόγιό μου, που μπόρεσα να κρατήσω, μέρα με τη μέρα, τότε. Τι να 'γινε άραγε εκεί σε μας αυτή τη μέρα;

1

Page 2: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Κι έτσι, καθώς είχα απομονωθεί κοιτάζοντας το ρηχό μνήμα του χωριατόπουλου, άρχισα να ψιθυρίζω ανεπαίσθητα το αντρίκιο εκείνο μοιρολόγι, που μόνο τα λόγια του ξέρω και όχι το σκοπό:

Μαστόροι Καλαβρυτινοί και μαρμαροχτιστάδες,

που πελεκάτε μάρμαρα και φτιάχνετε κιβούρια,

φτιάχτε και μένα 'να καλό, καλύτερο από τ' άλλα... 

Όμως ένα μπουλούκι εντόπιοι τουρίστες φάνηκε να μπαίνει μέσα στον ιερό περιβολο. Στάθηκαν γύρω απ' το ελεεινό για μια τέτοια θυσία κενοτάφιο. Φαίνονταν απ' τους μορφωμένους και δεν μπορώ να πω πως η στάση τους δεν ήταν σεμνή. Κατέθεσαν μάλιστα ένα καλοκαμωμένο δάφνινο στεφάνι και κατόπι κράτησαν ένα λεπτό σιγή. Κάποιος τους άρχισε να διαβάζει από ένα χαρτί το ιστορικό της εκτελέσεως των 1200 ανθρώπων. Ήταν τόσο ψυχρή η περιγραφή, ώστε αμέσως υπέθεσα πως σίγουρα θα τα είχε ξεσηκώσει απ' την τελευταία εγκυκλοπαίδεια. Ύστερα σκόρπισαν μιλώντας δυνατά ή χαχανίζοντας. Πολλοί ήρθαν τριγύρω μας. Και φυσικά αμέσως άρχισαν τις ερωτήσεις, ιδίως οι γυναίκες. Το παλικάρι με την αξίνα απαντούσε, πιέζοντας ολοφάνερα τον εαυτό του. Φαινόταν καθαρά πως θεωρούσαν σχεδόν ευτυχία τους και σπουδαίο συμπλήρωμα στις συγκινήσεις της εκδρομής την ανακομιδή, που πέτυχαν πάνω στην ώρα. Ο αδελφός μάλιστα ζαλίστηκε τόσο για μια στιγμή, ώστε έκανε το λάθος να τους δείξει ακόμα και το κρανίο με τη χαριστική βολή. Αυτό όμως θα ήταν πέρα απ' τα όρια της αντοχής τους, γιατί αμέσως πρόσεξα μια κίνηση για απομάκρυνση. Κάποιος τους θύμισε πως η ώρα περνάει. Εκείνη τη στιγμή η σκυμμένη γυναίκα τούς γύρεψε, αν έχουν, καμιά εφημερίδα για να σκεπάσει τα κόκαλα. Πολλοί προθυμοποιήθηκαν' από εφημερίδες άλλο τίποτα, και τι εφημερίδες...

Πήραν να κατηφορίζουν. Μετά από λίγα βήματα άναψε ζωηρή συζήτηση ανάμεσά τους σα να μην ήμασταν κι εμείς λίγο πιο πάνω. Ένας ακούστηκε να φωνάζει με θυμό: Καλά τους έκαναν' αφού οι άλλοι σκότωσαν στρατιώτες του κατακτητή.

Κανένας δεν αντιμίλησε. Ήταν και κάποιος με στολή μαζί τους.

Μου 'ρθε να πέσω απάνω σε κείνη την άτιμη φωνή και να τη στραγγαλίσω άγρια, προτού προφτάσει να προχωρήσει. Αλλά την άκουσαν βέβαια συγχρόνως και τα δυο αδέλφια κι έσκυψαν πιο πολύ κατά το χώμα, σα να 'φαγαν καμτσικιά, αλλά και σα μαθημένοι από κάτι τέτοια.

Κατόπι ο άντρας άφησε την αξίνα δεν υπήρχαν άλλωστε άλλα κόκαλα. Η αδελφή του έσβησε το κερί και πήρε το θυμιατό. Τα κόκαλα έμειναν ασκέπαστα. Η βρωμερή εφημερίδα κυλιόταν πάνω στα χόρτα.

Έμεινα ξοπίσω και με πήρε το παράπονο. Δεν ήμουν γνωστός τους ή συγγενής τους για να με πάρουν μαζί τους, όπως θα ήθελα. Εγώ τα 'χω καταφέρει να χωρώ και να ταιριάζω μονάχα με κάτι τέτοιους σαν αυτούς του πούλμαν. Γι' αυτό ξεκίνησα για το πιο λαϊκό καφενείο, και στο δρόμο συνέχεια έλεγα: Θεέ μου, μη μ' αφήνεις ούτε καλημέρα να 'χω πια με τέτοια, δήθεν εξευγενισμένα, υποκείμενα.

2

Page 3: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Προλογικά στοιχεία

Το διήγημα ανήκει στη συλλογή «Για ένα φιλότιμο» (1964) η οποία αποτελείται από 22 μικρά αφηγήματα ή χρονικά, ιδίως από τη ζωή του έμμεσα αυτοβιογραφούμενου συγγραφέα.

Όλα τα αφηγήματα είναι:

γραμμένα στο πρώτο πρόσωπο εμπεριέχουν έντονα στοιχεία της κοινωνικής κριτικής και τη

διαμαρτυρίας. δίνουν έμφαση στην αξιοπρέπεια

Περίληψη

Ο αφηγητής βρίσκεται στο σημείο κάποιας ομαδικής εκτέλεσης από τους Γερμανούς και τυγχάνει να παρακολουθήσει την ανακομιδή των οστών ενός εφήβου που είχε εκτελεστεί μαζί με τους άλλους. Τα αδέλφια του νεκρού σκάβουν με προσοχή, χωρίς όμως να χρειάζεται να προσπαθούν πολύ, γιατί δεν του είχαν κάνει κανονικό τάφο. Ίσα μόνο που είχαν παραχώσει με λίγο χώμα. Όλα στη σκηνή αυτή υποβάλλουν ευλάβεια και δέος. Στο χώμα δίπλα στον τάφο ήταν μπηγμένο ένα κερί και στο θυμιατό σιγόκαιγε θυμίαμα. Ο συγγραφέας –αφηγητής σιγοκάθισε πάνω στα πόδια του σε μια άκρη και παρακολουθούσε. Η γυναίκα, σχεδόν γονατιστή, ξέπλενε λίγο με κόκκινο κρασί τα κόκαλα και τ’ αράδιαζε ευλαβικά μέσα σε μια κάσα χαρτονένια. Λέξη δεν έλεγε κανένας, μόνο βουβό κλάμα και μάτια που τρέχουν. Μονάχα, όταν βρέθηκε το κρανίο ακούστηκε ο αδελφός να λέει βραχνά: «η χαριστική βολή», βλέποντας τη μικρή τρύπα λίγο πιο πάνω από το μέτωπο. Η συγκίνηση του συγγραφέα είναι τόσο μεγάλη που θέλει να προσκυνήσει τα λείψανα. Στο τέλος αρχίζει να ψιθυρίζει ανεπαίσθητα τα λόγια από ένα μοιρολόγι.

Σε λίγο εμφανίζονται κάποιοι ντόπιοι τουρίστες οι οποίοι καταθέτουν ένα δάφνινο στεφάνι, κρατούν ένα λεπτό σιγή και κάποιος τους διαβάζει από ένα χαρτί το ιστορικό της εκτέλεσης των 1200 ανθρώπων. Η περιγραφή των γεγονότων ήταν τόσο ψυχρή, που ο αφηγητής αισθάνθηκε άβολα. Ύστερα σκορπούν μιλώντας δυνατά ή χαχανίζοντας και μερικοί αρχίζουν τις ερωτήσεις

στα αδέλφια, για το χαμό του μικρού τους αδελφού. Όταν τους έδειξαν το κρανίο με τη χαριστική βολή, βιάστηκαν να απομακρυνθούν για το πούλμαν, να συνεχίσουν το πρόγραμμα της εκδρομής. Χαριστική βολή για τα αδέλφια ήταν όταν κάποιος ακούστηκε να φωνάζει με θυμό: «Καλά τους έκαναν, αφού οι άλλοι σκότωσαν στρατιώτες του κατακτητή». Ο αφηγητής ταράχτηκε τόσο που ζήτησε από τον Θεό να μη δώσει ξανά να έχει σχέσεις με τέτοια υποκείμενα.

3

Page 4: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Τίτλος: μας παραπέμπει: Περίοδο της Γερμανικής Κατοχής – Αντίστασης (1940-1945) Επιτάφιο - ταφόπετρα Ημερομηνία θανάτου

Χρόνος: δύο χρονικά επίπεδα: Ιστορικός Χρόνος: 1943– ομαδική εκτέλεση 1200 Ελλήνων στα Καλάβρυτα 20 χρόνια Αφηγηματικός Χρόνος: 1963 - η εκταφή των λειψάνων του 16χρονου παλληκαριού μετά

Τόπος: Καλάβρυτα, Πελοπόννησος (τόπος ομαδικής εκτέλεσης και ταφής)

Ιστορικό Υπόβαθρο:

Πρόσωπα Συγγραφέας – αφηγητής (α΄πρόσωπο –ομοδιηγητικός) Νεκρό δεκαεξάχρονο αγόρι «απούσα παρουσία» Τα αδέλφια του νεκρού Τουρίστες (ντόπιοι)

Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ4

Ιστορικός χρόνος (1943):

Προηγήθηκε Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Περίοδος Γερμανικής κατοχής και αντίστασης (1940-1945): Εκτέλεση 1200 αθώων ανθρώπων στα Καλάβρυτα από τους Γερμανούς κατά την διάρκεια της κατοχής. Αντίποινα για το θάνατο Γερμανών στρατιωτών από ομάδα της Αντίστασης. Ομαδικές εκτελέσεις κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής έγιναν και στο Δίστομο, στο Χορτιάτη και τη Καισαριανή.

Αφηγηματικός Χρόνος (1963):

Σχέδιον Μάρσαλ (1947): Οικονομική βοήθεια από Η.Π.Α. προς τις ευρωπαϊκές χώρες για να ορθοποδήσουν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Ο πραγματικός σκοπός των Η.Π.Α. ήταν ο έλεγχος των ευρωπαϊκών χωρών ώστε να μην στραφούν προς τον μεγάλο τους αντίπαλο, την Σοβιετική Ένωση (Ε.Σ.Σ.Δ). Θα ακολουθήσει: εμφύλιος πόλεμος, δικτατορία (1967-1974)

Page 5: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

΄

Όσφρηση

Ακοή

Υφή

Γεύση

Περιγραφή

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Ενότητες – Δομή

Ά ΕΝΟΤΗΤΑ

«Κοίταζα συνεχώς ένα βραχάκι...ζήλεψε»

Την ώρα που πεθαίνει ο άνθρωπος όλα γύρω του μοιάζουν να είναι πολύ σημαντικά και παίρνουν άλλες διαστάσεις.

Νεότητα, ομορφιά της ζωής και της φύσης ≠ Θάνατος

«Μπορεί να ήταν και εκείνο το αρκετά μεγάλο δέντρο...εκατοντάδες κορμιά»

Ανθίζει το δέντρο της ελευθερίας: η θυσία του 16χρονου και όλων όσων θυσιάζονται για τα ανθρωπιστικά ιδεώδη, δεν πήγε χαμένη αλλά χρησίμεψε για να ζήσουν οι επόμενες γενιές μια καλύτερη ζωή.

Η θυσία των αγωνιστών συνδέεται άμεσα με τη συνέχεια της ζωής.

Εικόνες:

Ζωντανές, με επιλεκτικές λεπτομέρειες, κινητοποιούν όλες τις αισθήσεις:

o Όραση: ο μεγάλος σταυρός, η εκταφή, τα αδέλφιαo Ακοή: ήχος αξινών, σιγανές κουβέντες αδελφών, φωνές – γέλια τουριστώνo Όσφρηση: μύριζε θυμίαμα, κερί, το σκαμμένο χώμα – το χόρτοo Αφή: τα αδέλφια καθαρίζουν και πλένουν τα κόκαλα με κρασί

Β΄ ΕΝΟΤΗΤΑ

5

Α Ενότητα: Εκταφή του μικρού παλληκαριού.

«Φτάνω στο σημείο...καλύτερο από τ’ άλλα»

Β Ενότητα: Η επίσκεψη των ντόπιων τουριστών στο ιερό χώρο και τη στάση τους.

«Όμως ένα μπουλούκι...εξευγενισμένα υποκείμενα»

Page 6: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Αντίθεση

Το κύριο μέσο με το οποίο ο συγγραφέας φανερώνει το σκοπό του, είναι η έντονη αντίθεση - το ρήγμα, μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου μέρους του διηγήματος.

Ευλαβική στάση αδελφών και αφηγητή προς τους νεκρούς

Αδιαφορία, τυπική, υβριστική, βέβηλη στάση ντόπιων τουριστών

Ά Ενότητα Β΄ Ενότητα

Συμπεριφορά

o Αδέλφια: Θρησκευτική τελετουργία: αναμμένο κερί, θυμίαμα, πλύσιμο οστών με κρασί, σιωπή, βουβά δάκρυα, ευλάβεια και δέος

o Αφηγητής: σιωπηλός, γονατιστός, χαμηλωμένο βλέμμα, μοναχικός προσκυνητής, κλαίει, ταραγμένος, ντροπή, αίσθηση χρέους προς τους νεκρούς

Μοιρολόγι: ο συγγραφέας αποδίδει τιμή στο νεκρό παλληκάρι και υποδεικνύει ταυτόχρονα τι είδους μνημεία πρέπει να στήνονται σε τέτοιους ήρωες, αντί για το ελεεινό για μια τέτοια θυσία κενοτάφιο

Ατμόσφαιρα: τελετουργίας, ιερουργίας, περισυλλογής, μνήμης και βουβού πόνου. Ελεγειακός και θρηνητικός τόνος.

Συναισθήματα: σεβασμός, κατάνυξη, δέος, συγκίνηση, οδύνη, ευλάβεια

Συμπεριφορά

Εξωτερική αντίθεση: «όμως», «μπουλούκι» παραφωνία – εισβολή στον ιερό χώρο

1.Τυπική απόδοση τιμής – Επιφανειακή στάση - Προσποίηση: τυπικός λόγος και μονόλεπτη σιγή, τυπική κατάθεση στεφάνου.

2.Βέβηλη και απρεπής συμπεριφορά: μιλούν δυνατά ή χαχανίζουν, αδιάκριτες ερωτήσεις προς τα αδέλφια, όταν τους έδειξαν το κρανίο με τη χαριστική βολή, βιάστηκαν να απομακρυνθούν για το πούλμαν, να συνεχίσουν το πρόγραμμα της εκδρομής

3.Ύβρις προς τα αδέλφια και τους νεκρούς: «καλά τους έκαναν..»

Ατμόσφαιρα: βεβήλωσης, ιεροσυλίας, αναίδειας, αλλοτρίωσης, ύβρεως

Συναισθήματα: θυμός, οργή, απέχθεια, αποστροφή

6

Page 7: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Χαρακτηρισμός: άνθρωποι με ιστορική μνήμη και εθνική συνείδηση:

Σεμνότητα Αξιοπρέπεια: βουβός και αξιοπρεπής

θρήνος Υπερηφάνεια Ευλάβεια Πραγματικοί άνθρωποι με αξίες και

ιδανικά Συνειδητοποίηση ευθύνης και χρέους

προς την πατρίδα και προς αυτούς που θυσιάστηκαν

Στάση συνειδητοποίησης του χρέους:σέβονται, τιμούν και αποτίνουν φόρο τιμής απέναντι σε αυτούς που θυσιάστηκαν για αξίες και ιδανικά.

Χαρακτηρισμός: άνθρωποι χωρίς ιστορική μνήμη και χωρίς εθνική συνείδηση:

Ρηχότητα – προσκόλληση σε υλικά αγαθά Αδιαφορία για το χρέος Αλλοτριωμένοι Παχύδερμα: χάνουν την ουσία των

γεγονότων Υβριστές Βολεμένοι - εφησυχασμένοι

Προκλητική – προδοτική αντιπατριωτική στάση: ειρωνεύονται, υβρίζουν και βεβηλώνουν την μνήμη όσων θυσιάστηκαν. Λείπει η σιωπή κ η περισυλλογή.

Επιμέρους αντιθέσεις

ευαισθησία, ευλάβεια αδελφών + αφηγητή Vs ρηχότητα,αδιαφορία,βέβηλες θέσεις τουριστών

συμπάθεια αφηγητή προς τα αδέλφια VS ειρωνεία, σαρκασμός προς τους τουρίστες

αγράμματοι, αγνοί άνθρωποι VS μορφωμένοι, δήθεν εξευγενισμένα υποκείμενα

αφηγητής μοναχικός προσκυνητής Vs μπουλούκι με πούλμαν οι τουρίστες

κερί, θυμίαμα, κρασί Vs βρώμικες εφημερίδες

λίγα λόγια της ψυχής Vs διαβάζουν από εγκυκλοπαίδεια

δεν μιλούν Vs μιλούν δυνατά, χαχανίζουν

7

Page 8: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Η ψυχική κατάσταση του συγγραφέα αφηγητή

Α΄ Ενότητα: βαθιά συγκίνηση παρακολουθώντας την μυσταγωγία της εκταφής

o συναισθηματική φόρτιση - ψυχική αναταραχή o συμπάσχει σιωπηλά μαζί με τα αδέλφια: ταυτίζεται και συμμετέχειo συνειδητοποίηση της προσωπικής ευθύνηςo σεβασμός, ευλάβειαo αισθάνεται ανάξιος, δειλός, ταπεινός και ένοχος: ο 16χρονος έδωσε τη ζωή του

για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη, ενώ ο ίδιος δεν έχει κάνει τίποτα σημαντικό, αντίθετα ζει ασφαλής και βολεμένος σε μια καταναλωτική κοινωνία.

Β’ Ενότητα: οργή και αγανάκτηση

o κακίζει την βέβηλη στάση των τουριστών o αντίδραση και διαμαρτυρία: αποχώρηση

Αφόρμηση: η ανακομιδή λειψάνων ενός πατριώτη – εκτέλεση 13-12-43

Εθνική τραγωδία

Διαφορά στην ποιότητα ανθρώπων:

o Χρέος – ήρωεςo Ασφάλεια – Συμφέρον - Προδότες

Στόχος Συγγραφέα: Ο συγγραφέας στο πεζογράφημα αυτό, θέλει: Να θίξει το θέμα της στάσης που πρέπει να τηρούμε απέναντι στα μαρτύρια, τις

θυσίες, τους αγώνες και τα βάσανα του Ελληνισμού. Να κακίσει και να καυτηριάσει την έλλειψη συλλογικής μνήμης και την απουσία

σεβασμού.

8

Page 9: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Κεντρικό μήνυμα του έργου

Επιμέρους Ιδέες

1.Η υλική ευμάρεια, ο ευδαιμονισμός είναι παράγοντες που οδηγούν:

Σε μια στάση βέβηλη και προδοτική απέναντι στους αγώνες και τις θυσίες της φυλής μας Στη χαλάρωση της ιστορικής μας μνήμης, στην αδιαφορία για όσα έχουν γίνει με

αποτέλεσμα να γινόμαστε βέβηλοι κριτές του ιστορικού μας παρελθόντος.

2.Την ιστορία γράφουν απλοί και άσημοι, καθημερινοί πολίτες και όχι οι ψευδομορφωμένοι και δήθεν εξευγενισμένοι.

Χρήση υπαινιγμών – Πληροφορίες για ιστορικά γεγονότα:

Α) Για τη στάση των ανθρώπων στη μετακατοχική περίοδο: άλλοι αισθάνονται χρέος πχ αφηγητής ενώ άλλοι είναι αλλοτριωμένοι και δείχνουν αδιαφορία, ανοχή, προδοτική στάση

Περίοδος πολιτικής αστάθειας και Ιδεολογικού διχασμού Συγκρούσεις μεταξύ αντιφρονούντων

Β) Για τις θυσίες, τους αγώνες για ελευθερία: «η γη της πατρίδας μας είναι παραγεμισμένη με κόκαλα παλληκαριών»

Γ) Για την Αμερικάνικη πολιτική στη μετακατοχική Ελλάδα: «κάσα Αμερικανικής βοήθειας» Μετά την απελευθέρωση η παρέμβαση της Αμερικής ήταν ισχυρή στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας με τη δήθεν βοήθεια που έστειλαν. Πρόκειται για κούτες που έστελναν από την Αμερική και αποτελούσαν μέρος του «σχεδίου Μάρσαλ» που απέβλεπε στην αποκατάσταση των οικονομιών των ευρωπαϊκών χωρών μετά τον Β΄ Π.Π. Το σχέδιο οφείλει την ονομασία του στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Τζόρτζ Μάρσαλ.

9

Οι θυσίες και τα βάσανα του Ελληνισμού είναι τα ιερά και τα όσια μας και πρέπει να τα προσκυνούμε με ευλάβεια. Η τυπική στάση απέναντι σε αυτά, η αδιαφορία και το σβήσιμό τους από την ατομική και την κοινή μνήμη μέσα στη γενικότερη υλική ευμάρεια, η υποβάθμιση τους με την εκ των υστέρων αναγνώριση δικαιολογιών στον εχθρό, είναι πράξη βέβηλη και άτιμη. Γενικότερα , ένα έθνος που ξεχνά την ιστορία του και τους ήρωες του διαπράττει μέγιστη ύβρη, είναι ουσιαστικά ένα έθνος χωρίς παρελθόν και, πολύ περισσότερο χωρίς προοπτική για το μέλλον. Αντίθετα, οι θυσίες όπως του νεκρού αγοριού πρέπει να προβάλλονται ως λαμπρά παραδείγματα για τους ανθρώπους των επομένων γενεών, που οφείλουν όχι μόνο να μάθουν να σέβονται αυτές τις θυσίες αλλά και να τις μιμούνται όταν το απαιτούν οι καιροί.

Page 10: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Β. ΤΕΧΝΙΚΗ – ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Πρώτο ενικό πρόσωπο – Αυτοβιογραφικός χαρακτήρας Εξομολογητικός τόνος - Απολογία Αυτοβιογραφικός χαρακτήρας: προσωπικές εμπειρίες, αμεσότητα, τελικά προβάλει ως το

κύριο πρόσωπο (σκέψεις – συναισθήματα) Αυτοπαρατήρηση – προσωπική ευθύνη

Ρεαλισμός:

Πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας χωρίς ωραιοποιήσεις και εξιδανικεύσεις (περιγραφή της ωμής πραγματικότητας):

Τι περιγράφει – αφηγείται; Περιγράφει τον ορατό κόσμο, τον απτό, το συγκεκριμένο, καθημερινούς ανθρώπους, γεγονότα χωρίς πρωτοτυπία.

Με ποιο τρόπο; Χωρίς να διογκώνει τα γεγονότα, τα πρόσωπα, τα αφήνει να μιλούν από μόνα τους.

Ειρωνεία, κριτική και σαρκασμός:

Η ειρωνεία, ο σαρκασμός και η αγανάκτηση του αφηγητή για τη στάση των μορφωμένων και καλοζωισμένων συμπατριωτών του φαίνονται στις φράσεις:

«θα τα είχε ξεσηκώσει από την τελευταία εγκυκλοπαίδεια» «βρωμερή εφημερίδα» για αυτό σε λίγο κυλιόταν πάνω στα χόρτα, σαν να μη τη

δέχτηκαν τα κόκαλα, την απέβαλαν προτιμώντας να μείνουν ασκέπαστα. «φαινόταν καθαρά πως θεωρούσαν σχεδόν ευτυχία τους και σπουδαίο συμπλήρωμα τις

συγκινήσεις στις εκδρομής την ανακομιδή που πέτυχαν πάνω στην ώρα» «αυτό ήταν πέρα από τα όρια της αντοχής τους, για αυτό και παρατηρήθηκε μια κίνηση για

απομάκρυνση» «πολλοί προθυμοποιήθηκαν, από εφημερίδες άλλο τίποτα, και τι εφημερίδες» «καλά τους έκαναν αφού οι άλλοι σκότωσαν στρατιώτες του κατακτητή», «Μου ‘ρθε να

πέσω απάνω σε κείνη την άτιμη φωνή και να τη στραγγαλίσω άγρια» «τέτοια, δήθεν εξευγενισμένα υποκείμενα»

10

Page 11: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Γλώσσα - Λιτός λόγος, καθημερινός με χρήση λέξεων του προφορικού λόγου αμεσότητα με τον

αναγνώστη, αντιρητορικός λόγος, χωρίς πομπώδη λόγια.- Ακρίβεια στην έκφραση, χρήση των κατάλληλων λέξεων πχ «μπουλούκι τουρίστες»,

δηλώνει την αποστροφή του, «ιερός περίβολος» δηλώνει την ιερότητα του χώρου.- Μικρές, κοφτές προτάσεις (χρήση τελειών, κομμάτων, αποσιωπητικών

Watch: http :// www . youtube . com / watch ? v = w 6 hJtz 301 Ag

11

Page 12: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Μαρτυρικά Καλάβρυτα

12

Page 13: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Προλογικά στοιχεία

Το διήγημα ανήκει στη συλλογή «Για ένα φιλότιμο» (1964) η οποία αποτελείται από 22 μικρά αφηγήματα ή χρονικά, ιδίως από τη ζωή του έμμεσα αυτοβιογραφούμενου συγγραφέα.

Όλα τα αφηγήματα είναι:

γραμμένα στο πρώτο πρόσωπο εμπεριέχουν έντονα στοιχεία της κοινωνικής κριτικής και τη

διαμαρτυρίας. δίνουν έμφαση στην αξιοπρέπεια

Περίληψη

Ο αφηγητής βρίσκεται στο σημείο κάποιας ομαδικής εκτέλεσης από τους Γερμανούς και τυγχάνει να παρακολουθήσει την ανακομιδή των οστών ενός εφήβου που είχε εκτελεστεί μαζί με τους άλλους. Τα αδέλφια του νεκρού σκάβουν με προσοχή, χωρίς όμως να χρειάζεται να προσπαθούν πολύ, γιατί δεν του είχαν κάνει κανονικό τάφο. Ίσα μόνο που είχαν παραχώσει με λίγο χώμα. Όλα στη σκηνή αυτή υποβάλλουν ευλάβεια και δέος. Στο χώμα δίπλα στον τάφο ήταν μπηγμένο ένα κερί και στο θυμιατό σιγόκαιγε θυμίαμα. Ο συγγραφέας –αφηγητής σιγοκάθισε πάνω στα πόδια του σε μια άκρη και παρακολουθούσε. Η γυναίκα, σχεδόν γονατιστή, ξέπλενε λίγο με κόκκινο κρασί τα κόκαλα και τ’ αράδιαζε ευλαβικά μέσα σε μια κάσα χαρτονένια. Λέξη δεν έλεγε κανένας, μόνο βουβό κλάμα και μάτια που τρέχουν. Μονάχα, όταν βρέθηκε το κρανίο ακούστηκε ο αδελφός να λέει βραχνά: «η χαριστική βολή», βλέποντας τη μικρή τρύπα λίγο πιο πάνω από το μέτωπο. Η συγκίνηση του συγγραφέα είναι τόσο μεγάλη που θέλει να προσκυνήσει τα λείψανα. Στο τέλος αρχίζει να ψιθυρίζει ανεπαίσθητα τα λόγια από ένα μοιρολόγι.

Σε λίγο εμφανίζονται κάποιοι ντόπιοι τουρίστες οι οποίοι καταθέτουν ένα δάφνινο στεφάνι, κρατούν ένα λεπτό σιγή και κάποιος τους διαβάζει από ένα χαρτί το ιστορικό της εκτέλεσης των 1200 ανθρώπων. Η περιγραφή των γεγονότων ήταν τόσο ψυχρή, που ο αφηγητής αισθάνθηκε άβολα. Ύστερα σκορπούν μιλώντας δυνατά ή χαχανίζοντας και μερικοί αρχίζουν τις ερωτήσεις

στα αδέλφια, για το χαμό του μικρού τους αδελφού. Όταν τους έδειξαν το κρανίο με τη χαριστική βολή, βιάστηκαν να απομακρυνθούν για το πούλμαν, να συνεχίσουν το πρόγραμμα της εκδρομής. Χαριστική βολή για τα αδέλφια ήταν όταν κάποιος ακούστηκε να φωνάζει με θυμό: «Καλά τους έκαναν, αφού οι άλλοι σκότωσαν στρατιώτες του κατακτητή». Ο αφηγητής ταράχτηκε τόσο που ζήτησε από τον Θεό να μη δώσει ξανά να έχει σχέσεις με τέτοια υποκείμενα.

13

Page 14: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Τίτλος: μας παραπέμπει: Περίοδο της ____________________ – Αντίστασης (1940-1945) Επιτάφιο - ____________________ Ημερομηνία ___________________

Χρόνος: δύο χρονικά επίπεδα: Ιστορικός Χρόνος: ____– ομαδική εκτέλεση 1200 Ελλήνων στα Καλάβρυτα 20 χρόνια Αφηγηματικός Χρόνος: ____ - η εκταφή των λειψάνων του 16χρονου παλληκαριού μετά

Τόπος: ____________, Πελοπόννησος (τόπος ομαδικής εκτέλεσης και ταφής)

Ιστορικό Υπόβαθρο:

Πρόσωπα Συγγραφέας – αφηγητής (α΄πρόσωπο –ομοδιηγητικός) Νεκρό δεκαεξάχρονο αγόρι «απούσα παρουσία» Τα αδέλφια του νεκρού Τουρίστες (ντόπιοι)

Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ14

Ιστορικός χρόνος (1943):

Προηγήθηκε ____________________

Περίοδος ______________________ και αντίστασης (1940-1945): Εκτέλεση __________ αθώων ανθρώπων στα Καλάβρυτα από τους Γερμανούς κατά την διάρκεια της κατοχής. Αντίποινα για το θάνατο Γερμανών στρατιωτών από ομάδα της Αντίστασης. Ομαδικές εκτελέσεις κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής έγιναν και στο Δίστομο, στο Χορτιάτη και τη Καισαριανή.

Αφηγηματικός Χρόνος (1963):

Σχέδιον __________ (1947): Οικονομική βοήθεια από Η.Π.Α. προς τις ευρωπαϊκές χώρες για να ορθοποδήσουν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Ο πραγματικός σκοπός των Η.Π.Α. ήταν ο έλεγχος των ευρωπαϊκών χωρών ώστε να μην στραφούν προς τον μεγάλο τους αντίπαλο, την Σοβιετική Ένωση (Ε.Σ.Σ.Δ). Θα ακολουθήσει: _________ πόλεμος, _____________ (1967-1974)

Page 15: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

΄

Όσφρηση

Ακοή

Υφή

Γεύση

Περιγραφή

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Ενότητες – Δομή

Ά ΕΝΟΤΗΤΑ

«Κοίταζα συνεχώς ένα βραχάκι...ζήλεψε»

Την ώρα που πεθαίνει ο άνθρωπος όλα γύρω του μοιάζουν να είναι πολύ ___________ και παίρνουν άλλες διαστάσεις.

Νεότητα, ομορφιά της ζωής και της φύσης ≠ Θάνατος

«Μπορεί να ήταν και εκείνο το αρκετά μεγάλο δέντρο...εκατοντάδες κορμιά»

Ανθίζει το δέντρο ___________________: η θυσία του 16χρονου και όλων όσων θυσιάζονται για τα ανθρωπιστικά ιδεώδη, δεν πήγε χαμένη αλλά χρησίμεψε για να ζήσουν οι επόμενες γενιές μια καλύτερη ζωή.

Η θυσία των αγωνιστών συνδέεται άμεσα με τη _______________________.

Εικόνες:

Ζωντανές, με επιλεκτικές λεπτομέρειες, κινητοποιούν όλες τις αισθήσεις:

o Όραση: ο μεγάλος σταυρός, η εκταφή, τα αδέλφιαo Ακοή: ήχος αξινών, σιγανές κουβέντες αδελφών, φωνές – γέλια τουριστώνo Όσφρηση: μύριζε θυμίαμα, κερί, το σκαμμένο χώμα – το χόρτοo Αφή: τα αδέλφια καθαρίζουν και πλένουν τα κόκαλα με κρασί

Β΄ ΕΝΟΤΗΤΑ

15

Α Ενότητα: Εκταφή του μικρού παλληκαριού.

«Φτάνω στο σημείο...καλύτερο από τ’ άλλα»

Β Ενότητα: Η επίσκεψη των ντόπιων τουριστών στο ιερό χώρο και τη στάση τους.

«Όμως ένα μπουλούκι...εξευγενισμένα υποκείμενα»

Page 16: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Αντίθεση

Το κύριο μέσο με το οποίο ο συγγραφέας φανερώνει το σκοπό του, είναι η έντονη ____________ - το ρήγμα, μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου μέρους του διηγήματος.

_________________στάση αδελφών και αφηγητή προς τους νεκρούς

________________, _________________, ______________ στάση ντόπιων τουριστών

Ά Ενότητα Β΄ Ενότητα

Συμπεριφορά

o Αδέλφια: Θρησκευτική τελετουργία: αναμμένο κερί, θυμίαμα, πλύσιμο οστών με κρασί, σιωπή, βουβά δάκρυα, ευλάβεια και δέος

o Αφηγητής: σιωπηλός, γονατιστός, χαμηλωμένο βλέμμα, μοναχικός προσκυνητής, κλαίει, ταραγμένος, ντροπή, αίσθηση χρέους προς τους νεκρούς

Μοιρολόγι: ο συγγραφέας αποδίδει τιμή στο νεκρό παλληκάρι και υποδεικνύει ταυτόχρονα τι είδους μνημεία πρέπει να στήνονται σε τέτοιους ήρωες, αντί για το ελεεινό για μια τέτοια θυσία κενοτάφιο

Ατμόσφαιρα: _______________, ιερουργίας, περισυλλογής, μνήμης και βουβού πόνου. Ελεγειακός και θρηνητικός τόνος.

Συναισθήματα: ____________, _________, δέος, συγκίνηση, οδύνη, ευλάβεια

Συμπεριφορά

Εξωτερική αντίθεση: «όμως», «μπουλούκι» παραφωνία – εισβολή στον ιερό χώρο

1._________ απόδοση τιμής – Επιφανειακή στάση - Προσποίηση: τυπικός λόγος και μονόλεπτη σιγή, τυπική κατάθεση στεφάνου.

2.__________ και ________ συμπεριφορά: μιλούν δυνατά ή χαχανίζουν, αδιάκριτες ερωτήσεις προς τα αδέλφια, όταν τους έδειξαν το κρανίο με τη χαριστική βολή, βιάστηκαν να απομακρυνθούν για το πούλμαν, να συνεχίσουν το πρόγραμμα της εκδρομής

3._________ προς τα αδέλφια και τους νεκρούς: «καλά τους έκαναν..»

Ατμόσφαιρα: _____________, _____________, αναίδειας, αλλοτρίωσης, ύβρεως

Συναισθήματα: __________, __________, απέχθεια, αποστροφή

16

Page 17: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Χαρακτηρισμός: άνθρωποι με ιστορική μνήμη και εθνική συνείδηση:

Σεμνότητα Αξιοπρέπεια: βουβός και αξιοπρεπής

θρήνος Υπερηφάνεια Ευλάβεια Πραγματικοί άνθρωποι με αξίες και

ιδανικά Συνειδητοποίηση ευθύνης και χρέους

προς την πατρίδα και προς αυτούς που θυσιάστηκαν

Στάση ______________________ του χρέους:σέβονται, τιμούν και αποτίνουν φόρο τιμής απέναντι σε αυτούς που θυσιάστηκαν για αξίες και ιδανικά.

Χαρακτηρισμός: άνθρωποι χωρίς ιστορική μνήμη και χωρίς εθνική συνείδηση:

Ρηχότητα – προσκόλληση σε υλικά αγαθά Αδιαφορία για το χρέος Αλλοτριωμένοι Παχύδερμα: χάνουν την ουσία των

γεγονότων Υβριστές Βολεμένοι - εφησυχασμένοι

___________________ – ________________ αντιπατριωτική στάση: ειρωνεύονται, υβρίζουν και βεβηλώνουν την μνήμη όσων θυσιάστηκαν. Λείπει η σιωπή κ η περισυλλογή.

Επιμέρους αντιθέσεις

ευαισθησία, ευλάβεια αδελφών + αφηγητή Vs ρηχότητα,αδιαφορία,βέβηλες θέσεις τουριστών

συμπάθεια αφηγητή προς τα αδέλφια VS ειρωνεία, σαρκασμός προς τους τουρίστες

αγράμματοι, αγνοί άνθρωποι VS μορφωμένοι, δήθεν εξευγενισμένα υποκείμενα

αφηγητής μοναχικός προσκυνητής Vs μπουλούκι με πούλμαν οι τουρίστες

κερί, θυμίαμα, κρασί Vs βρώμικες εφημερίδες

λίγα λόγια της ψυχής Vs διαβάζουν από εγκυκλοπαίδεια

δεν μιλούν Vs μιλούν δυνατά, χαχανίζουν

17

Page 18: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Η ψυχική κατάσταση του συγγραφέα αφηγητή

Α΄ Ενότητα: βαθιά __________ παρακολουθώντας την μυσταγωγία της εκταφής

o συναισθηματική φόρτιση - ψυχική αναταραχή o συμπάσχει σιωπηλά μαζί με τα αδέλφια: ταυτίζεται και συμμετέχειo συνειδητοποίηση της προσωπικής ευθύνηςo σεβασμός, ευλάβειαo αισθάνεται ανάξιος, δειλός, ταπεινός και ένοχος: ο 16χρονος έδωσε τη ζωή του

για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη, ενώ ο ίδιος δεν έχει κάνει τίποτα σημαντικό, αντίθετα ζει ασφαλής και βολεμένος σε μια καταναλωτική κοινωνία.

Β’ Ενότητα: __________ και _____________

o κακίζει την βέβηλη στάση των τουριστών o αντίδραση και διαμαρτυρία: αποχώρηση

Αφόρμηση: η ανακομιδή λειψάνων ενός πατριώτη – εκτέλεση 13-12-43

Εθνική τραγωδία

Διαφορά στην ποιότητα ανθρώπων:

o Χρέος – ήρωεςo Ασφάλεια – Συμφέρον - Προδότες

Στόχος Συγγραφέα: Ο συγγραφέας στο πεζογράφημα αυτό, θέλει: Να θίξει το θέμα της ______________ που πρέπει να τηρούμε απέναντι στα

μαρτύρια, τις θυσίες, τους αγώνες και τα βάσανα του Ελληνισμού. Να κακίσει και να καυτηριάσει την ____________________________ και την

___________________________.

18

Page 19: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Κεντρικό μήνυμα του έργου

Επιμέρους Ιδέες

1.Η υλική ευμάρεια, ο ευδαιμονισμός είναι παράγοντες που οδηγούν:

Σε μια στάση βέβηλη και προδοτική απέναντι στους αγώνες και τις θυσίες της φυλής μας Στη χαλάρωση της ιστορικής μας μνήμης, στην αδιαφορία για όσα έχουν γίνει με

αποτέλεσμα να γινόμαστε βέβηλοι κριτές του ιστορικού μας παρελθόντος.

2.Την ιστορία γράφουν απλοί και άσημοι, καθημερινοί πολίτες και όχι οι ψευδομορφωμένοι και δήθεν εξευγενισμένοι.

Χρήση υπαινιγμών – Πληροφορίες για ιστορικά γεγονότα:

Α) Για τη ______________________________________________: άλλοι αισθάνονται χρέος πχ αφηγητής ενώ άλλοι είναι αλλοτριωμένοι και δείχνουν αδιαφορία, ανοχή, προδοτική στάση

Περίοδος πολιτικής αστάθειας και Ιδεολογικού διχασμού Συγκρούσεις μεταξύ αντιφρονούντων

Β) Για τις _____________________________________: «η γη της πατρίδας μας είναι παραγεμισμένη με κόκαλα παλληκαριών»

Γ) Για την ___________________________________________: «κάσα Αμερικανικής βοήθειας» Μετά την απελευθέρωση η παρέμβαση της Αμερικής ήταν ισχυρή στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας με τη δήθεν βοήθεια που έστειλαν. Πρόκειται για κούτες που έστελναν από την Αμερική και αποτελούσαν μέρος του «σχεδίου Μάρσαλ» που απέβλεπε στην αποκατάσταση των οικονομιών των ευρωπαϊκών χωρών μετά τον Β΄ Π.Π. Το σχέδιο οφείλει την ονομασία του στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Τζόρτζ Μάρσαλ.

19

Οι θυσίες και τα βάσανα του Ελληνισμού είναι τα ιερά και τα όσια μας και πρέπει να τα προσκυνούμε με ευλάβεια. Η τυπική στάση απέναντι σε αυτά, η αδιαφορία και το σβήσιμό τους από την ατομική και την κοινή μνήμη μέσα στη γενικότερη υλική ευμάρεια, η υποβάθμιση τους με την εκ των υστέρων αναγνώριση δικαιολογιών στον εχθρό, είναι πράξη βέβηλη και άτιμη. Γενικότερα , ένα έθνος που ξεχνά την ιστορία του και τους ήρωες του διαπράττει μέγιστη ύβρη, είναι ουσιαστικά ένα έθνος χωρίς παρελθόν και, πολύ περισσότερο χωρίς προοπτική για το μέλλον. Αντίθετα, οι θυσίες όπως του νεκρού αγοριού πρέπει να προβάλλονται ως λαμπρά παραδείγματα για τους ανθρώπους των επομένων γενεών, που οφείλουν όχι μόνο να μάθουν να σέβονται αυτές τις θυσίες αλλά και να τις μιμούνται όταν το απαιτούν οι καιροί.

Page 20: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Β. ΤΕΧΝΙΚΗ – ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Πρώτο ενικό πρόσωπο – Αυτοβιογραφικός χαρακτήρας Εξομολογητικός τόνος - Απολογία ________________________ χαρακτήρας: προσωπικές εμπειρίες, αμεσότητα, τελικά

προβάλει ως το κύριο πρόσωπο (σκέψεις – συναισθήματα) Αυτοπαρατήρηση – προσωπική ευθύνη

Ρεαλισμός:

Πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας χωρίς ωραιοποιήσεις και εξιδανικεύσεις (περιγραφή της ωμής πραγματικότητας):

Τι περιγράφει – αφηγείται; Περιγράφει τον ορατό κόσμο, τον απτό, το συγκεκριμένο, καθημερινούς ανθρώπους, γεγονότα χωρίς πρωτοτυπία.

Με ποιο τρόπο; Χωρίς να διογκώνει τα γεγονότα, τα πρόσωπα, τα αφήνει να μιλούν από μόνα τους.

Ειρωνεία, κριτική και σαρκασμός:

Η ειρωνεία, ο σαρκασμός και η αγανάκτηση του αφηγητή για τη στάση των μορφωμένων και καλοζωισμένων συμπατριωτών του φαίνονται στις φράσεις:

«θα τα είχε ξεσηκώσει από την τελευταία εγκυκλοπαίδεια» «βρωμερή εφημερίδα» για αυτό σε λίγο κυλιόταν πάνω στα χόρτα, σαν να μη τη

δέχτηκαν τα κόκαλα, την απέβαλαν προτιμώντας να μείνουν ασκέπαστα. «φαινόταν καθαρά πως θεωρούσαν σχεδόν ευτυχία τους και σπουδαίο συμπλήρωμα τις

συγκινήσεις στις εκδρομής την ανακομιδή που πέτυχαν πάνω στην ώρα» «αυτό ήταν πέρα από τα όρια της αντοχής τους, για αυτό και παρατηρήθηκε μια κίνηση για

απομάκρυνση» «πολλοί προθυμοποιήθηκαν, από εφημερίδες άλλο τίποτα, και τι εφημερίδες» «καλά τους έκαναν αφού οι άλλοι σκότωσαν στρατιώτες του κατακτητή», «Μου ‘ρθε να

πέσω απάνω σε κείνη την άτιμη φωνή και να τη στραγγαλίσω άγρια» «τέτοια, δήθεν εξευγενισμένα υποκείμενα»

20

Page 21: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Γλώσσα - _________________ λόγος, καθημερινός με χρήση λέξεων του προφορικού λόγου

αμεσότητα με τον αναγνώστη, αντιρητορικός λόγος, χωρίς πομπώδη λόγια.- Ακρίβεια στην έκφραση, χρήση των κατάλληλων λέξεων πχ «μπουλούκι τουρίστες»,

δηλώνει την αποστροφή του, «ιερός περίβολος» δηλώνει την ιερότητα του χώρου.- Μικρές, κοφτές προτάσεις (χρήση τελειών, κομμάτων, αποσιωπητικών

Watch: http :// www . youtube . com / watch ? v = w 6 hJtz 301 Ag

21

Page 22: 13.12.43, Γ. Ιωάννου, Γ΄ Λυκείου

ΚΝΛ – Γ΄ Λυκείου , Ελένη Βακανά

Μαρτυρικά Καλάβρυτα

22