Γιατί υπάρχει ο πόνος; - Mini book - Εκδόσεις ΕΝΑ

Γιατί υπάρχει ο πόνος;Jorge Angel Livraga Rizzi

ΣΕΙΡΑ: ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ

ΣΟΦΙΑΣ

Ponos-exofyllo.indd 1 1/2/2010 11:40:37 πμ

ΓΙΑΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ Ο ΠΟΝΟΣ;

Σειρά: Μαργαριτάρια Σοφίας

ponos1.indd 1 22/2/2010 12:02:25 μμ

ponos1.indd 2 22/2/2010 12:02:26 μμ

ΓΙΑΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ Ο ΠΟΝΟΣ;

JORGE ANGEL LIVRAGA RIZZI

Μετάφραση: Jorge Alvarado Planas

ponos1.indd 3 22/2/2010 12:02:26 μμ

© ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ - Μάρτιος 2010Γιατί υπάρχει ο πόνος;Σειρά Μαργαριτάρια ΣοφίαςΠρωτότυπος τίτλος: ¿Porque existe el dolor?Jorge Angel Livraga Rizzi

Μετάφραση από τα ισπανικά: Jorge Alvarado PlanasΕπιμέλεια έκδοσης: Φ. ΘεοδωρίδουΔιόρθωση κειμένου: Σ. Καλούδη - Φ. ΘεοδωρίδουΑτελιέ: Ν. ΒαγιαννοπούλουΕξώφυλλο: Κ. Φραντζικινάκης

ISBN: 978-960-8407-75-6Εκδόσεις Νέα ΑκρόποληΑγίου Μελετίου 29, Κυψέλη, 11361, Αθήνατηλ. 210 8231301 e-mail: [email protected] - Web: www.nea-acropoli.gr

ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΑΛΦΑΒΗΤΟ

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή -ολική, με-ρική ή περιληπτική- ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχα-νικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύ-ουν στην Ελλάδα.

ponos1.indd 4 22/2/2010 12:02:26 μμ

Ομιλία που έγινε στις 23 Αυγούστου του 1982

στη Μαδρίτη

ponos1.indd 5 22/2/2010 12:02:26 μμ

ponos1.indd 6 22/2/2010 12:02:26 μμ

7

Γιατί υπάρχει ο πόνος;

Σήμερα μπροστά στην πραγματικότητα της ύπαρξης, θα ασχοληθούμε με μια

από τις όψεις της: τον πόνο, το γιατί του πόνου. Πρώτα όμως θα πρέπει να ορίσουμε τι είναι ο πόνος. Το να ορίσουμε κάτι δεν είναι πάντα εύ-κολο, κυρίως όταν αυτό δεν είναι φυσικό αλλά μεταφυσικό, άυλο, αν και μας επηρεάζει βαθιά. Το να ορίσουμε ένα υλικό αντικείμενο είναι εύκολο, αρκεί να δώσουμε τις διαστάσεις του, τις αναλογίες του, το χρώμα του, τις διάφορες ορατές ιδιότητές του.

Το να μιλήσουμε για εκείνο το οποίο είναι αόρατο, όπως ο πόνος, η ηδονή, η αγάπη, το μίσος, είναι πολύ δύσκολο. Συνήθως μιλάμε

ponos1.indd 7 22/2/2010 12:02:26 μμ

8

Jorge Angel Livraga Rizzi

για τα αποτελέσματά τους. Ο Πλάτωνας το εξηγεί πολύ καλά όταν μιλάει για το ωραίο και τα ωραία πράγματα λέγοντάς μας ότι αυτά που βλέπουμε είναι ωραία πράγματα, αλλά δεν βλέπουμε το ωραίο. Το ωραίο είναι κάτι το μεταφυσικό και οντολογικό, που καθρεφτίζεται στα αντικείμενα δίνοντάς τους την ιδιότητα της ομορφιάς.

Έτσι το να ορίσουμε τον πόνο ως πόνο καθαυτό είναι αρκετά δύσκολο για όλους μας. Γενικά γνωρίζουμε τον πόνο ως μια απώλεια ηδονής, ως ένα είδος εσωτερικής ανησυχίας, που αποσταθεροποιεί τη συνείδησή μας.

Θυμάμαι αυτήν τη στιγμή τα λόγια που βάζει ο Πλάτωνας στο στόμα του Σωκράτη, όταν του αφαιρούν τις αλυσίδες από τα πόδια, πριν πιει το κώνειο: «Τι ηδονή τώρα που δεν αισθάνομαι πλέον τον πόνο των αλυσίδων!» Ο Σωκράτης αντιπαραθέτει το αίσθημα της ηδονής στο αί-σθημα του πόνου, αν και αυτή η κάπως ηδονι-στική εκδοχή της ζωής είναι βέβαια ρεαλιστική αλλά χωρίς εσωτερικό νόημα. Ο πόνος είναι κάτι πολύ περισσότερο από την απώλεια μιας

ponos1.indd 8 22/2/2010 12:02:26 μμ

9


σκέτης ηδονής. Ο πόνος μάς επηρεάζει όλους σε διάφορα επίπεδα, με διάφορους τρόπους και σε διαφορετικό βαθμό.

Αν παραδεχτούμε μαζί με όλους τους φιλοσόφους της αρχαιότητας και όλους τους εσωτεριστές ότι ο άνθρωπος αποτελείται κι από άλλους φορείς και όχι μόνο από το ορατό του σώμα, θα πρέπει τότε να καταλάβουμε ότι υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα πόνου. Υπάρχουν φυσικοί πόνοι, για παράδειγμα όταν μας πατούν το πόδι ή όταν μας πονάει ένα δόντι. Υπάρχουν αιθερικοί ή ενεργειακοί πόνοι, όταν, για παράδειγμα, είμαστε πεσμέ-νοι, αποδυναμωμένοι, όπως εκείνα τα πρωινά που σηκωνόμαστε και αναρωτιόμαστε: «Γιατί σηκώθηκα απ’ το κρεβάτι; Αλήθεια, δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα, νοιώθω σαν να μην έχω ενέργεια, σήμερα όλα τα βλέπω γκρίζα».

Υπάρχει και μια άλλη όψη του πόνου, η ψυχολογική, η οποία αφορά αυτό που οι εσω-τεριστές ονομάζουν «αστρικό σώμα». Είναι ο εσωτερικός πόνος που μας προκαλεί, για πα-ράδειγμα, ο θάνατος ενός αγαπημένου όντος,

ponos1.indd 9 22/2/2010 12:02:26 μμ

10


μερικές φορές του σκύλου ή της γάτας μας. Ο πόνος που μας προκαλεί η απώλεια από κάτι που αγαπάμε κι αυτό αρκεί για να μας προ-καλέσει αυτόν τον πόνο, αυτήν την εσωτερική διαταραχή.

Μπορεί να είμαστε υγιείς από φυσική άπο-ψη, αλλά να νοιώθουμε αυτόν τον εσωτερικό πόνο. Τον πόνο για πράγματα που έχουμε χάσει ή γι’ αυτά που ήρθαν χωρίς να τα έχουμε καλέσει εμείς.

Υπάρχει επίσης, αν και πιο βαθιά, ο πόνος στο νοητικό επίπεδο, ο πόνος του να μην μας καταλαβαίνουν. Πόσες φορές, με όλη μας την καλή διάθεση, εξηγούμε σε κάποιον κάτι το οποίο για μας είναι ολοφάνερο, αλλά ο άλλος δεν μας καταλαβαίνει, δεν ανταποκρίνεται νο-ητικά κι ας έχει καλή διάθεση. Τότε, νοιώθουμε πόνο, τον πόνο του να μην μας καταλαβαίνουν. Ή ίσως τον ακόμα βαθύτερο πόνο του να μην ξέρουμε πώς να εξηγηθούμε, να μη βρίσκουμε τα κατάλληλα λόγια ή ιδέες, να μη βρίσκουμε τα σωστά επιχειρήματα, ώστε να έρθουμε σε νοητική επαφή με τον άλλον. Ή άλλες φορές,

ponos1.indd 10 22/2/2010 12:02:26 μμ

11


γιατί όχι, νοιώθουμε, αντίθετα απ’ ό,τι συμβου-λεύει η φράση «γνώθι σαυτόν», τον πόνο του να μην γνωρίζουμε ούτε τον εαυτό μας, να μην ξέρουμε γιατί μερικές φορές είμαστε λυπημένοι κι άλλες χαρούμενοι.

Και τέλος, στο πιο εσωτερικό επίπεδο, σ’ εκείνο στο οποίο κατορθώνουμε να μπούμε σ’ επαφή μόνο μέσα από βαθύ στοχασμό, δια-λογισμό, υπάρχει και ο πνευματικός πόνος, ο πόνος του να μην ξέρουμε από πού ερχόμαστε, να μην ξέρουμε ακριβώς ποιοι είμαστε και προς τα πού πηγαίνουμε.

Όλους, σαν να επρόκειτο για ηθοποιούς κάποιου θεάτρου, μας έχουν σπρώξει σε μια σκηνή. Κάποιος μας πήρε απ’ το χέρι ή έβαλε ένα χέρι στην πλάτη μας και μας έσπρωξε στο θέατρο της ζωής. Βρεθήκαμε μικροί, απροστά-τευτοι, αρχίσαμε να σχηματίζουμε κάποια ιδέα για μια μητέρα, έναν πατέρα, ένα σπίτι, έναν κήπο, μια θάλασσα, έναν άνεμο που τρέχει. Τα πρώτα σχέδια, εκείνα τα χρωματιστά μολύβια με τα οποία αρχίσαμε να ιχνογραφούμε τα πρώτα μας σήματα -ένα είδος μυστικής γραφής-

ponos1.indd 11 22/2/2010 12:02:26 μμ

12


τα πρώτα μας παιχνίδια, εκείνες τις νύχτες που μας φαινόταν ότι, όταν κοιμόμαστε, τα παιχνί-δια μας στήνονταν πάλι κι ανάβαμε γρήγορα το φως για να ξαφνιάσουμε τις κούκλες ή τα τραινάκια, μήπως είχαν κουνηθεί.

Εκείνος ο μαγικός κόσμος άρχιζε να μας τριγυρίζει, άρχιζε να μπαίνει μέσα μας. Σιγά-σιγά αρχίσαμε να μαθαίνουμε να διαβάζουμε, να έχουμε φίλους στο σχολείο, να ερχόμαστε σ’ επαφή με τις πραγματικότητες της ζωής, δηλαδή να πρέπει να δουλεύουμε για να ζήσουμε, να σπουδάσουμε, να αγαπήσουμε, να αγαπηθού-με, να μισήσουμε, να μισηθούμε, να βλέπουμε ότι γερνάμε, να νοιώθουμε στον καθρέφτη ότι κάθε μέρα είμαστε διαφορετικοί, να κοιτάζου-με τα χέρια μας που αλλάζουν, να πρέπει να αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε γυαλιά…

Τελικά όλο αυτό το ρεύμα της ζωής είναι σαν ένα τυρβώδες ποτάμι που μας παρασύρει μέσα από τη σκηνή στην οποία παίζουμε προς την άλλη άκρη και κάποιος μας παίρνει από το χέρι και μας τραβά μακριά από αυτήν, ξανά στο σκοτάδι, έξω από το φως των προβολέων. Αυτό

ponos1.indd 12 22/2/2010 12:02:26 μμ

13


το πέρασμα από τη σκηνή είναι η ζωή. Εμφανι-ζόμαστε στους προβολείς και εξαφανιζόμαστε από τα φώτα.

Οι φιλόσοφοι υποψιαζόμαστε ότι υπάρ-χουμε πριν εμφανιστούμε στη σκηνή και ότι θα συνεχίσουμε να υπάρχουμε, όταν θα εξα-φανιστούμε απ’ αυτήν. Κατά κάποιον τρόπο έχουμε τη σίγουρη εσωτερική διαίσθηση, τη γαλήνια και ισχυρή βεβαιότητα ότι μπορούμε να υπάρχουμε πέρα απ’ αυτό το φυσικό φως, ότι ερχόμαστε από κάπου κι επιστρέφουμε κάπου.

Λένε οι παλιές διδασκαλίες ότι δεν μαθαί-νουμε αν περάσουμε από το θέατρο του κόσμου μόνο μια φορά. Κι ότι, αφού κάνουμε ένα γύρο από πίσω, μας σπρώχνουν ξανά στη σκηνή για να παίξουμε κάποιον άλλο ρόλο.

Τη μια είμαστε ο Καίσαρας, την άλλη ο Βρούτος, την άλλη ο Κάφκα και κάποια άλλη φορά ο Σαίξπηρ ή είμαστε απλώς οι ταπει-νοί αναγνώστες που τους διαβάζουμε ή τους πλάθουμε στη φαντασία μας. Όσοι από εμάς πηγαίνουμε μερικές φορές στους τόπους στους

ponos1.indd 13 22/2/2010 12:02:26 μμ

14


οποίους διαδραματίστηκαν αυτά τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, πατώντας πάνω στα ίδια μάρμαρα, προσπαθούμε να κατανοήσουμε αυτά που μας διηγείται η ιστορία. Θέλουμε να ξαναπατήσουμε στις εξέδρες που πάνω τους μίλησαν οι μεγάλοι ρήτορες, να διασχί-σουμε τις θάλασσες που μέσα τους αρμένισαν τα καράβια των παλιών θαλασσοπόρων, να βρεθούμε στις ζούγκλες που σκεπάζουν τους αρχαίους ναούς.

Όλη η ανάπτυξη της ζωής μας είναι σημα-δεμένη από κάποια σημάδια πόνου κι όλα τα μεγάλα έργα που έχει κάνει ο κόσμος είναι ση-μαδεμένα δια πυρός με αυτήν τη σφραγίδα, μια σφραγίδα πόνου, μια σφραγίδα μη πληρότητας. Αλλά ακριβώς αυτή η μη πληρότητα, αυτός ο απειροστός κόσμος που κοιμάται μέσα στην καρδιά μας είναι που μας κάνει να προχωράμε, να κυλάμε, να βαδίζουμε, να κινούμαστε.

Αν η σχέση ανάμεσα στην περιφέρεια και τη διάμετρο ενός κύκλου ήταν ένας ακέραιος αριθμός, η περιφέρεια δεν θα περιστρεφόταν ποτέ. Αν περιστρέφεται, είναι γιατί η διαφορά

ponos1.indd 14 22/2/2010 12:02:26 μμ

15


ανάμεσα στη διάμετρο και την ίδια είναι ένας υπερβατικός αριθμός, ο αριθμός «π» και γι’ αυτό περιστρέφονται τ’ άστρα και οι γαλαξίες, μεγαλώνουν τα φυτά, χαμογελούν τα παιδιά, βρυχώνται τα κύματα, τρέχει ο άνεμος, γεν-νιόμαστε και πεθαίνουμε. Εξαιτίας αυτής της διαφοράς, αυτής της ορμής κι αυτής της σφρα-γίδας πόνου.

Στην Καπέλα Σιξτίνα τα δάχτυλα του Θεού και του Αδάμ, του πρώτου ανθρώπου, φαίνεται ότι τείνουν να αγγιχτούν, για να μεταβιβάσουν κάτι. Αλλά αυτοί που ζωγράφισαν το ταβάνι της Καπέλα Σιξτίνα έμειναν σχεδόν παράλυτοι, αφού αναγκάστηκαν να έχουν το κεφάλι σε μια ειδική, άβολη στάση, προκειμένου να το ζωγραφίσουν. Πολλοί απ’ αυτούς που έχτισαν τις πυραμίδες πέθαναν στην προσπάθεια και την αυτοθυσία να το κάνουν. Πολλοί απ’ αυτούς που ύψωσαν τους πύργους των καθεδρικών ναών έπεσαν μαζί με τους ήχους από τις πρώτες καμπάνες. Το γεράκι τρώει το περιστέρι, που με τη σειρά του καταδιώκεται από τον κυνηγό. Και ο κυνηγός καταδιώκεται από το θάνατο. Όπου εστιάσουμε το βλέμμα, υπάρχει πόνος.

ponos1.indd 15 22/2/2010 12:02:26 μμ

16


Κι αυτό το φαινόμενο του πόνου, των γηρα-τειών και του θανάτου το αναπτύσσει με κατα-πληκτικό τρόπο ο Σιντάρτα Γκωτάμα Βούδας, όταν μας μιλά για τη συνάντηση που είχε με την αρρώστια, τα γηρατειά και το θάνατο. Όλοι εσείς τα γνωρίζετε σε βασικές γραμμές, αλλά θα τα υπενθυμίσουμε λίγο, γιατί φιλοσοφική μας γραμμή δεν είναι να διδάσκουμε πράγματα που αγνοούμε, αλλά να υπενθυμίζουμε αυτά που ξέρουμε, ώστε ο καθένας να φτάσει από μόνος του στην αληθινή γνώση.

Και υπάρχει μια βασική διαφορά ανάμεσα στην αληθινή απελευθερωτική φιλοσοφία και τις ψευτοφιλοσοφίες, οι οποίες το μόνο που κάνουν είναι να μας συμφιλιώσουν μ’ ένα μηχανικό τρόπο σκέψης, ώστε να επαναλαμβά-νουμε απλά αυτά που είπαν άλλοι. Αντίθετα η αληθινή φιλοσοφία προσπαθεί να υψώσει την ψυχή και να διαφωτίσει το νου, ώστε ο καθένας, μετέχοντας σ’ αυτά που κατέχει, να μπορεί να βρει την αλήθεια.

Αυτή η μικρή ιστορία της Ανατολής λέει ότι ο πρίγκηπας Σιντάρτα Γκωτάμα Βούδας

ponos1.indd 16 22/2/2010 12:02:26 μμ

17


δεν είχε συνείδηση του τι ήταν η αρρώστια ούτε τα γηρατειά ούτε ο θάνατος. Σιγά-σιγά άρχισε να την αποκτά και θεώρησε ότι έπρεπε να αποσυρθεί από τα παλάτια που κατοικούσε, ότι έπρεπε να εγκαταλείψει τη γυναίκα και το παιδί του, το Ραχούλα, και να πάει στα δάση για να διαλογιστεί και να βρει την αλήθεια.

Ο πατέρας του, θορυβημένος, γιατί ήταν βασιλιάς και θα έμενε χωρίς τον κύριο διάδοχό του, απαγόρευσε σ’ όλες τις πόλεις από τις οποί-ες θα περνούσε ο πρίγκηπας την κυκλοφορία όλων των ζητιάνων, των ασθενών, των γέρων ακόμα και την τέλεση οποιασδήποτε κηδείας.

Αλλά όπως ξέρουμε, οι περιστάσεις της ζωής, οι βουλές των θεών και η θέληση της μοίρας δεν είναι πάντα σύμφωνες με τα σχέδια των ανθρώπων.

Έτσι όταν ο Σιντάρτα Γκωτάμα, που ήταν πολύ νέος, προχωρούσε με το δάσκαλό του πάνω στο άρμα του, διασταυρώθηκε μ’ έναν άρρωστο γεμάτο πυορροούσες πληγές. Κι εκείνος, που ήταν ωραίος και υγιής, ρώτησε

ponos1.indd 17 22/2/2010 12:02:26 μμ

18


το δάσκαλό του: «Τι έχει αυτός ο άνδρας;» Και ο δάσκαλος του είπε: «Είναι άρρωστος, κύριε». «Τι είναι η αρρώστια;» «Η αρρώστια είναι όταν αρχίζει να μας πονά κάτι, όταν αρχίζουμε να παραμορφωνόμαστε…» και του έδωσε μια λε-πτομερή εξήγηση.

Λίγο αργότερα είδε έναν άνδρα κυρτωμένο από τα χρόνια, με άσπρα μαλλιά, που περπα-τούσε με δυσκολία. Και ρώτησε: «Ποιος είναι αυτός;» «Αυτός είναι ένας γέρος». «Και τι είναι ένας γέρος;» «Ένας γέρος είναι ένας άνθρωπος που έχει ζήσει πολλά χρόνια, πολλά καλοκαίρια, πολλούς χειμώνες και ο χρόνος σιγά-σιγά τον έχει καταστρέψει, ώσπου τον βλέπουμε όπως είναι τώρα». «Ω! αρματηλάτη,» είπε ο Βούδας, θα έρθουν και σ’ εμένα τα γηρατειά;» «Ναι, κύριέ μου».

Ύστερα πέρασε μια πομπή ανθρώπων που κουβαλούσαν σ’ ένα φορείο κάποιον ντυμένο με το σάβανό του, για να τον κάψουν στην πυρά. «Τι είναι αυτό;» είπε ο Βούδας. «Είναι κάποιος που έχει πεθάνει». «Και τι είναι ο θάνατος;» «Είναι το να πάψει κάποιος να αναπνέει, να έχει

ponos1.indd 18 22/2/2010 12:02:26 μμ

19


θερμοκρασία, να αισθάνεται… να ζει…» Και του έδωσε τις σχετικές εξηγήσεις. «Ο πατέρας μου κι εγώ θα πεθάνουμε;» «Μάλιστα, κύριε, όλοι θα πεθάνουμε. Όλοι είμαστε αιχμάλωτοι των περιστάσεων κι ας είμαστε υγιείς, νέοι και δυνατοί. Η πτώση ενός κεραμιδιού ή ένας κα-κός άνεμος μπορούν να μας βλάψουν ή να μας αρρωστήσουν. Κι αν εξακολουθούμε να είμαστε ζωντανοί, ο χρόνος θα αναλάβει να λυγίσει την πλάτη μας, να μας αρπάξει την ενέργεια και να μας οδηγήσει τελικά στο θάνατο».

Ο Σιντάρτα Γκωτάμα κάθησε να διαλογιστεί πάνω σ’ αυτές τις απαντήσεις και αποσύρθηκε στα δάση, όπου έφτασε να κατακτήσει μια πολύ ειδική φώτιση. Τη φώτιση να καταλάβει ότι κάθε μορφή πόνου προέρχεται από την άγνοια. Δηλαδή το να μην ξέρουμε γιατί υπάρχει ο πό-νος, είναι αυτό που μας κάνει να του δίνουμε όλη τη σημασία που έχει.

Ο πόνος είναι χαραγμένος σ’ όλους τους ανθρώπους, σ’ όλους τους πολιτισμούς. Σε όλες τις αρχαίες κουλτούρες γινόταν λόγος για μια Χρυσή Εποχή στην οποία ο άνθρωπος

ponos1.indd 19 22/2/2010 12:02:26 μμ

20


δεν γνώριζε τον πόνο. Οι αρχαίοι Εβραίοι κι αργότερα οι Χριστιανοί μάς μιλούν για έναν Παράδεισο, το χαμένο Παράδεισο, όπου δεν υπήρχαν ο πόνος, τα γηρατειά, ο μόχθος. Το ίδιο συμβαίνει σε πολύ μακρινούς λαούς. Στο αρχαίο Περού γίνεται λόγος για το θεό Ναϊν-λάπ που διοικούσε ένα σύμπαν, στο οποίο δεν υπήρχαν ο θάνατος κι ο πόνος ούτε και καμία αιτία γι’ αυτά.

Στην ελληνική και τη λατινική παράδοση λέγεται ότι στην πρώτη εποχή του ανθρώπινου γένους στην οποία βασίλευε ο θεός Κρόνος, υπήρχε επίσης μια Χρυσή Εποχή. Σ’ εκείνες τις μακρινές εποχές, η ανθρωπότητα είχε έναν ιδιαίτερο δυναμισμό και συμβίωνε με τους αθάνατους θεούς, δεν είχε στενοχώριες ούτε φόβο στη μιζέρια. Οι άνθρωποι ήταν πάντα νέοι και ζούσαν ευτυχισμένοι, παραδομένοι σε γιορτές και χορούς. Δεν ήξεραν τι σήμαινε να γεράσουν και γι’ αυτούς ο θάνατος ήταν σαν να βυθίζονταν σε ύπνο.

Λέει ο Ησίοδος ότι ανθούσαν η αθωότητα και η δικαιοσύνη και δεν χρειαζόταν να δου-

ponos1.indd 20 22/2/2010 12:02:26 μμ

21


λεύει κανείς, γιατί η γη παρήγαγε καρπούς χωρίς ανάγκη καλλιέργειας και τα «ποτάμια από γάλα και μέλι» έρρεαν παντού. Αλλά εκείνη η εποχή έφτασε στο τέλος της με την πτώση του Κρόνου και η Γη έθαψε αυτήν τη φυλή δίνο-ντας πέρασμα αναπόφευκτα σε μια Δεύτερη Εποχή, την Αργυρή, η οποία ήταν εκφυλισμός της Πρώτης.

Ο αιγυπτιακός λαός μας μιλά για έναν παλιό κόσμο που διοικούσε ο θεός Ρα, στον οποίο δεν υπήρχαν ούτε πόνος ούτε θάνατος. Όλοι οι λαοί μας μιλούν γι’ αυτόν το χαμένο παρά-δεισο. Αλλά από τότε, από εκείνες τις μακρινές εποχές, που μπορεί να υπήρξαν μπορεί και όχι, και δεν είναι θέμα να το συζητήσουμε τώρα αυτό, ο άνθρωπος είναι σημαδεμένος από τον πόνο, την ασθένεια και το θάνατο, όπως μας έλεγε ο Βούδας.

Ας αναρωτηθούμε τότε γιατί υπάρχει πόνος στον κόσμο, ποια είναι η αιτία του και, αν ο Θεός είναι καλός -και πρέπει να σκεφτούμε ότι είναι, γιατί αλλιώς δεν θα ήταν Θεός- γιατί επιτρέπει τον πόνο; Γιατί γίνεται λόγος για τη

ponos1.indd 21 22/2/2010 12:02:26 μμ

22


σωτηρία μέσα από τον πόνο; Γιατί στις χριστια-νικές γραφές εμφανίζεται ο ίδιος ο Χριστός να πεθαίνει στο σταυρό για να μας σώσει όλους, για να φτάσει μέσα από τον πόνο και τα πάθη του σε μια μορφή διαφορετική από την προη-γούμενη; Γιατί οι αρχαίες γραφές μιλούν για τη σημασία του πόνου και τον συσχετίζουν με την αιώνια ζωή, μ’ ένα είδος πνευματικής ανάστασης;

Ας το δούμε με απλό τρόπο, με τρόπο αληθινά φιλοσοφικό. Ας μη μιλήσουμε για τις καντιανές επιταγές ούτε για τις θεωρίες του Wittgenstein (1) ή για την αγωνιώδη κατάσταση που μας αναφέρουν τα έργα του Ionesco. (2)

(1) Σ.τ. Ε. Ludwig Josef Johann Wittgenstein (1889 – 1951): Αυστρο-Βρετανός φιλόσοφος, που εργάστηκε πάνω στη λογική, τη φιλοσοφία των μαθηματικών, τη φιλοσοφία της γλώσσας και τη φιλοσοφία της σκέψης.

(2) Σ.τ. Ε. Eugene Ionesco: (1909-1994) ρουμανικής κα-ταγωγής. Ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του Θεάτρου του Παραλόγου.

ponos1.indd 22 22/2/2010 12:02:26 μμ

23


Ας μιλήσουμε άμεσα γι’ αυτά που συμβαίνουν σ’ εμάς.

Ας υποθέσουμε ότι εγώ δεν έχω μελετήσει καθόλου ανατομία. Πώς ξέρω πού είναι το συκώτι κι αν το συκώτι μου δεν πάει καλά; Με τον πόνο. Ο πόνος είναι μια προειδοποίηση, είναι ένα είδος πληροφόρησης που μου λέει ότι κάτι συμβαίνει, ότι πρέπει να προσπαθήσω να το θεραπεύσω. Το ίδιο συμβαίνει μ’ έναν πονόδοντο ή όταν κάποιος άθελά του μας πατά το πόδι. Γρήγορα το τραβάμε, κι αν ο πόνος δεν μας ειδοποιούσε, δεν θα το τραβούσαμε και το πάτημα μπορεί να μας έσπαγε τα κόκαλα.

Δηλαδή ο πόνος, παρόλο που είναι βέ-βαια δυσάρεστος -εκτός αν κάποιος είναι μαζοχιστής- είναι ένα εργαλείο, ένας φορέας συνείδησης, που μας λέει μέχρι πού μπορούμε να φτάσουμε με το σώμα μας. Αν εγώ, αφηρη-μένος, χτυπήσω σ’ αυτό το έπιπλο, ο πόνος στο χέρι μου με διδάσκει μέχρι πού φτάνει αυτό το έπιπλο και μέχρι πού φτάνει το χέρι μου.

Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις ασθενών που το νευρικό τους σύστημα δεν καταγράφει

ponos1.indd 23 22/2/2010 12:02:26 μμ

24


τον πόνο. Αυτοί οι ασθενείς συνήθως πεθαί-νουν γρήγορα, επειδή δε νοιώθουν τον πόνο και κατά συνέπεια δεν καταλαβαίνουν πότε πληγώνονται ή πότε τρώνε κάτι που τους κάνει κακό.

Τελικά ο φυσικός πόνος είναι μια ευλογία για μας, γιατί μας επιτρέπει να συνειδητοποι-ούμε ότι κάτι δεν πάει καλά. Είναι ένα είδος τηλεφωνικού κέντρου που μας ειδοποιεί ότι κάπου εκεί έχει εμφανιστεί μια πυρκαγιά. Κι αν δεν ξέρουμε πού έχει εμφανιστεί η φωτιά, πώς θα στείλουμε τους πυροσβέστες; Πώς θα έρθει το νερό, για να σβήσει τις φλόγες; Αν δεν ένοιωθα τον πόνο, πώς θα ήξερα τι με βλάπτει; Αν δεν ήξερα ποιο δόντι μου πονάει, πώς θα μπορούσα να το βγάλω; Και στο τέλος η μόλυνση θα μπορούσε να με σκοτώσει. Αυτό είναι το γιατί του φυσικού πόνου.

Στο συναισθηματικό επίπεδο γιατί πονά-με;

Πριν λίγες εβδομάδες ήμουν στην Αίγυπτο, κοντά στη Μέμφιδα, και παρατηρούσα την

ponos1.indd 24 22/2/2010 12:02:26 μμ

25


πυραμίδα του Φαραώ Ουνά, που είναι γεμάτη επιγραφές από τις οποίες βγήκε η σύνθεση που οι Έλληνες ανασκεύασαν ως το έργο «Κυμβάλειον». Ένα από τα βασικά του ρητά είναι: «Όπως είναι πάνω, είναι και κάτω». Έτσι λοιπόν και στο ψυχολογικό επίπεδο θα έχουμε τον ίδιο μηχανισμό.

Ο ψυχολογικός πόνος είναι κι αυτός ένα δείγμα της άγνοιάς μου, του να πιστεύω δηλαδή ότι τα πράγματα δεν υπάρχουν πια επειδή εξα-φανίστηκαν από τα μάτια μου. Η φύση με ειδο-ποιεί μέσα απ’ τον πόνο ότι αυτά τα πράγματα εξακολουθούν να υπάρχουν, ότι βρίσκομαι σε μια λανθασμένη πορεία.

Με τον ίδιο τρόπο και ο νοητικός πόνος μπορεί να εμφανιστεί, όταν μιλάω με κάποιον και προσπαθώ να του μεταβιβάσω κάτι, κι αυτός ο κάποιος δεν καταλαβαίνει τι του λέω. Τότε αισθάνομαι πόνο, εσωτερική ενόχληση. Ο πόνος αυτός με ειδοποιεί ότι πρέπει να αλλάξω τα επιχειρήματα ή τον τρόπο που μιλώ, ώστε να μπορώ να έρθω σ’ επαφή μ’ αυτόν με τον οποίο θέλω να επικοινωνήσω.

ponos1.indd 25 22/2/2010 12:02:26 μμ

26


Και αν αναφερόμαστε στον πνευματικό πόνο, εκείνο το εσωτερικό αίσθημα που μας κάνει να νοιώθουμε κάτι σαν μοναξιά, σαν εσωτερική πικρία σχεδόν αβάσταχτη, έχει κι αυτό ένα νόημα, γιατί μας διδάσκει με κάποιο τρόπο ότι έχουμε σφάλλει, ότι υπάρχει μια πραγματικότητα πέρα από τη δική μας παρου-σία, ότι υπάρχει μια πραγματικότητα που μας καλεί, γιατί είμαστε χωρισμένοι απ’ αυτήν. Αυτή είναι η δίψα για το Θεό που νοιώθουμε μερικές φορές.

Η δίψα για κάτι μυστικιστικό είναι μια εσω-τερική ανάγκη που την εκδηλώνουμε, για παρά-δειγμα, όταν αποσυρόμαστε μερικές μέρες στο βουνό. Τότε δεν μας ενδιαφέρουν τα φαγητά, τα ποτά ή οι ευχάριστες συντροφιές. Θέλουμε να μείνουμε για λίγο μόνοι, να βρεθούμε για λίγο μ’ αυτό το εσωτερικό μυστήριο, με το Θεό. Θέλουμε ίσως να ξαπλώσουμε στα χόρτα, να αγγίξουμε το φλοιό των δένδρων, να παίξουμε με την άμμο στη θάλασσα, να σκεφτούμε κάτι που ονειρευόμαστε, να βγάλουμε αυτό το ρολόι που φοράμε στον καρπό και πάντα μας σκλα-

ponos1.indd 26 22/2/2010 12:02:27 μμ

27


βώνει, να μην μετράμε πια τις ώρες με λεπτά, να δούμε το πέταγμα των γλάρων…

Χρειαζόμαστε να ενωθούμε μ’ αυτήν την Anima Mundi, την Ψυχή του Κόσμου, τον Πα-γκόσμιο Θεό, να νοιώσουμε πραγματικά μέρος του σύμπαντος. Ο πόνος μάς ειδοποιεί τότε ότι είμαστε χωρισμένοι από τη θεϊκή ρίζα μας, ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ξανά τη θεότη-τα, ότι πρέπει να επιστρέψουμε στο Θεό.

Όταν περνώ από το Παρίσι, μερικές φορές ανάβω ένα κερί στη Notre Dame. Θυμάμαι πάντα τη σκληρότητα των στασιδιών, που κά-νουν τα γόνατα να πονάνε στην αρχή. Μετά από λίγο όμως εξαφανίζεται αυτός ο πόνος και εμφανίζεται ένας άλλος πιο βαθύς, ο πόνος που οφείλεται στο ότι είμαστε μακριά από τη θεότητα, στο ότι δεν είμαστε τόσο καλοί όσο θα θέλαμε, στο ότι δεν έχουμε συγχωρήσει όσες φορές θα έπρεπε να συγχωρήσουμε, στον ότι δεν ξέραμε πώς να κατανοήσουμε όσα θα έπρεπε, στο ότι δεν πραγματώσαμε όσα όνειρα είχαμε. Τότε, αν και θα έπρεπε να πονούν πιο πολύ τα γόνατα, αυτός ο πόνος εξαφανίζεται,

ponos1.indd 27 22/2/2010 12:02:27 μμ

28


το κερί εξαντλείται, τα βιτρώ αλλάζουν με τα αλχημικά τους γυαλιά τα χρώματα στο πάτωμα, δεν υπάρχει πλέον καμία αίσθηση, μονάχα η εσωτερική προσευχή. Και ο πόνος περνά, καθώς διαποτιζόμαστε απ’ αυτό το αίσθημα της θεότητας. Και όταν βγαίνουμε, ίσως με τα γόνατα πονεμένα, ίσως με τα χέρια καμένα από το κερί, δεν νοιώθουμε τίποτα απ’ όλα αυτά, απλώς αισθανόμαστε μια εσωτερική ειρήνη, επειδή έχουμε ξεπεράσει τον πόνο, επειδή προχωρήσαμε, επειδή πλησιάσαμε, έστω για μια στιγμή, την αρχή των πάντων.

Αυτές είναι οι αιτίες που κινούν τον πόνο στο φυσικό, ενεργειακό, συναισθηματικό, νοητικό και πνευματικό επίπεδο. Ο πόνος δεν είναι κάτι κακό, είναι μια προειδοποίηση, ένας εμπνευστής, κάτι που πολλές φορές μας επιτρέπει να γράψουμε όμορφα ποιήματα, να συνθέσουμε μουσική, να γράψουμε βιβλία ή να μιλήσουμε. Είναι ακριβώς μέσα στον πόνο που οι μεγάλες ιδιοφυΐες της ανθρωπότητας έκαναν τα μεγάλα έργα τους.

Σύμφωνα με την Ανατολική φιλοσοφία, υπάρχει ένας γενικός νόμος που διέπει τον κό-

ponos1.indd 28 22/2/2010 12:02:27 μμ

29


σμο. Στα σανσκριτικά ονομάζεται ντάρμα και είναι ο ποταμός της ζωής. Και επίσης υπάρχει ένας νόμος δράσης και αντίδρασης, που στα σανσκριτικά τον ονομάζουν κάρμα -όνομα που σήμερα έχει γίνει πολύ δημοφιλές- και που σημαίνει «δράση». Κάθε φορά που κά-νουμε κάτι που βγαίνει από το ντάρμα, δηλαδή από το σωστό δρόμο, τότε το ρεύμα της ζωής χτυπά πάνω σ’ εκείνο που είναι λάθος, μέχρι να το διορθώσει και να το βάλει στη σωστή κατεύθυνση.

Γι’ αυτό, αν και φαινομενικά τα χτυπήματα του κάρμα, της μοίρας, είναι κάτι κακό, γιατί μας προκαλούν πόνο, στην πραγματικότητα αποτελούν μεγάλο βοήθημα για μας, γιατί είναι χάρη στον πόνο που καταγράφουμε τα χτυπήματα του κάρμα και επιστρέφουμε στο ντάρμα, στο σωστό δρόμο. Και το πιο σημα-ντικό για όλους εμάς τους ανθρώπους είναι να επιστρέψουμε στο δρόμο, να ξαναγυρίσουμε στο σωστό δρόμο που χάσαμε.

Ας ρίξουμε μια ματιά στον κόσμο, σύντομα, χωρίς κάποια ιδιαίτερα βαθιά ανάλυση.

ponos1.indd 29 22/2/2010 12:02:27 μμ

30


Φίλοι μου, πώς σας φαίνεται, πώς είναι ο κόσμος;

Όταν διαβάζουμε μια εφημερίδα, μόλις την ανοίξουμε, βλέπουμε θανάτους, καταστροφές, σφαγές, όχι μόνο στην Ισπανία, αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου. Όταν περπατάμε στους δρόμους, βλέπουμε νέους που παίρνουν ναρκωτικά, που είναι αλκοολικοί, που είναι εξαθλιωμένοι. Γέρους που προσπαθούν να παραστήσουν τους νέους σ’ ένα είδος κτηνώ-δους παρωδίας.

Οι κυβερνήσεις ξοδεύουν σε όπλα και σε ατομικούς, ηλεκτρονικούς και άλλους εξοπλι-σμούς ποσά, που, αν χρησιμοποιούνταν στον αντικαρκινικό πόλεμο ή για την εξάλειψη της πείνας, θα απάλυναν πολλές οδύνες της ανθρωπότητας. Βλέπουμε ότι πλέον δεν κατα-σκευάζονται μεγάλες εκκλησίες αλλά ατομικά εργοστάσια. Αν θέλουμε να μπούμε σε μια εκκλησία, πρέπει να πάμε σ’ αυτές που έχτισαν οι παππούδες μας ή στους ναούς που χτίστηκαν πριν εκατοντάδες χρόνια, γιατί σήμερα δεν κατασκευάζονται μεγάλοι ναοί ούτε πυραμίδες ούτε καθεδρικοί ναοί.

ponos1.indd 30 22/2/2010 12:02:27 μμ

31


Αυτός είναι ένας κόσμος που έχει χάσει το νόημα της ομορφιάς, της ορθής αναλογίας, της πνευματικότητας και βέβαια υπάρχει πόνος. Και αυτή η μεγάλη ποσότητα πόνου δεν προέρ-χεται από έναν κακό Θεό ή από κάποια ειδική διαβολική δύναμη αλλά από το γεγονός ότι εμείς έχουμε ξεχάσει εκείνους τους βασικούς και φυσικούς κανόνες με τους οποίους οφείλει ένας άνθρωπος να λειτουργεί.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια μάθαιναν στα παι-διά να προσεύχονται πριν την ανάγνωση και τη γραφή. Σήμερα ποιος μαθαίνει την προσευχή σ’ ένα παιδί; Αν υπάρχει κάποιος, αποτελεί εξαίρεση. Αντίθετα το πρώτο που του μαθαί-νουν είναι οι σεξουαλικές σχέσεις και μετά του λένε ότι τον έφεραν στον κόσμο γιατί έγινε ένα λάθος ή απέτυχε το χάπι. Φαντάζεστε τι αίσθηση προκαλεί σ’ ένα παιδί το να μάθει ότι γεννήθηκε τυχαία ή γιατί απλώς δεν μπόρεσαν να το αποφύγουν ή φοβήθηκαν μια επέμβαση, εν κατακλείδι ότι δεν το ήθελαν;

Αυτό το παιδί που δεν ξέρει να προσεύχε-ται, αυτό το παιδί με γονείς που δεν ήθελαν

ponos1.indd 31 22/2/2010 12:02:27 μμ

32


να είναι τέτοιοι, μ’ ένα Θεό που δεν γνωρίζει, τι θέλετε να γίνει μετά; Κάποιος που να είναι χαρούμενος, που να τραγουδά, που να χαίρεται πραγματικά τη ζωή;

Είναι ξεκάθαρο ότι ο πόνος βασιλεύει. Αλλά βασιλεύει με βάση την άγνοια. Η άγνοια είναι η αιτία του πόνου. Ο πόνος δεν είναι ένα ον. Το ον του πόνου είναι η άγνοια και αν νικήσουμε την άγνοια, ο πόνος δεν θα μας επηρεάζει, θα είναι όπως αυτός που νοιώθει κανείς γονατίζοντας στη Notre Dame και θα ξεπερνιέται από κάτι πνευματικό και πιο δυ-νατό που βρίσκεται πιο πέρα.

Αλλά θα μπορούσατε να μου πείτε: «Καλά, αγαπητέ καθηγητά, πολύ ωραία αυτά τα λόγια, μας μιλήσατε για το γιατί του πόνου, αλλά εγώ υποφέρω και τι να κάνω με τον πόνο μου;»

Φίλες και φίλοι, οφείλω να σας πω αυτά που σκέφτομαι και αισθάνομαι. Τι πρέπει να κάνουμε με τον πόνο μας; Πρέπει να τον μετα-τρέψουμε σε μια σημαία της δικής μας συνείδη-σης, χρειάζεται να μάθουμε απ’ αυτόν τον πόνο, για να ξεπεράσουμε τις περιστάσεις.

ponos1.indd 32 22/2/2010 12:02:27 μμ

33


Σήμερα μας έχουν καταντήσει ένα έθνος αδύναμων. Γίναμε τόσο αδύναμοι, που φοβό-μαστε τα πάντα. Μερικές φορές ακόμα και η πνευματικότητά μας, οι φιλοσοφικές μας ανα-γνώσεις για περίεργα εσωτερικά πράγματα, είτε για τα τσάκρας, για την κουνταλίνι, τις παραψυχολογικές δυνάμεις κι άλλα παρόμοια του Ανατολικού μυστικισμού, δεν είναι παρά μια διαφυγή μπροστά σε μια πραγματικότητα, που δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε. Την πραγ-ματικότητα του πόνου μας, την πραγματικότητα της αποτυχίας μας στη ζωή.

Αφού μας έχουν κάνει αδύναμους, αφού η ζωή μάς έχει κάνει όλο και πιο αδύναμους, αφού υπάρχει η λατρεία στην αδυναμία, κάθε μορφή δύναμης, κάθε μορφή πνευματικής δύ-ναμης, κριτικάρεται. Γι’ αυτό, η Νέα Ακρόπολη και η ακροπολιτανική Φιλοσοφία υψώνονται προς αυτήν την κατεύθυνση, όχι μόνο για να εξηγήσουν τι είναι ο πόνος, αλλά και για να σας πουν: ευλογημένος να είναι ο πόνος, προκειμέ-νου να μας πάει σε μια πιο πλήρη συνείδηση. Δεν πρέπει να φοβόμαστε καμία μορφή πόνου,

ponos1.indd 33 22/2/2010 12:02:27 μμ

34


στο φυσικό, ψυχολογικό, νοητικό ή πνευματικό επίπεδο.

Είναι ολοφάνερο ότι ο πόνος δεν μας είναι ευχάριστος. Είναι επίσης φανερό ότι αν ο Θεός το επιτρέπει, είναι επειδή είναι χρήσιμος για κάτι. Ο άνθρωπος έμαθε να φτιάχνει γέφυρες, γιατί ο Θεός έφτιαξε τα ποτάμια, έμαθε να κά-νει αεροπλάνα και πλοία, γιατί ο Θεός όρισε τις αποστάσεις. Επειδή τα μάτια εξασθένησαν, μάθαμε να φτιάχνουμε γυαλιά. Επειδή το σώμα μας πονά κι αρρωσταίνει, μπήκαμε στα μυστικά της ιατρικής και της φαρμακευτικής. Επειδή υπάρχει μια εσωτερική δίψα μέσα μας, γεννήθηκε η θρησκεία. Επειδή αντιλαμβανό-μαστε την παρουσία του Θεού, των θεών, των αγγέλων, των πνευμάτων, γεννήθηκε η μαγεία. Επειδή δεν μας αρκούν αυτά που έχουμε, θέ-λουμε να έχουμε περισσότερα.

Ο πόνος είναι ένα μαστίγιο, ναι, αλλά ένα μαστίγιο που είναι αναγκαίο για να μας κάνει να προχωρήσουμε στο δρόμο -όταν ιππεύου-με, χρειάζεται το χτύπημα του μαστίγιου για να πάει το άλογο μπροστά- και χρειάζεται να

ponos1.indd 34 22/2/2010 12:02:27 μμ

35


αναπτύξουμε μια τεχνική, μια τεχνική που στη Νέα Ακρόπολη προσπαθούμε να διδάξουμε, η οποία θα μας επιτρέπει να ξεπερνάμε και να κατανοούμε αυτές τις περιστάσεις, να φτάνου-με στη βασική ουσία του πόνου: την άγνοια, την έλλειψη κατανόησης.

Κι από αυτήν την άγνοια και έλλειψη κα-τανόησης υποφέρουμε όλοι. Δεν μου αρέσει να μιλώ από ένα βήμα -βλέπετε ότι κατεβαίνω κάθε τόσο- σαν να ήμουν ένα είδος εξωγήινου, που έρχεται να σας μιλά για τα δεινά σας. Όχι, εγώ δεν είμαι ένας γκουρού της μόδας που έρχεται να σας πει: «Αδέλφια, εσείς που είστε στο σκοτάδι, ακούστε αυτόν που είναι στο φως!» Όχι, δεν θέλω να σας εξαπατήσω με κανέναν τρόπο. Έχω κι εγώ τους δικούς μου πόνους και βάσανα, όπως έχει ο καθένας από εσάς κι αυτοί οι πόνοι μάς κάνουν αδέλφια, όπως τα δάχτυλα του ίδιου χεριού.

Θέλετε να μάθετε, για παράδειγμα, ποιος είναι ο δικός μου πόνος αυτήν τη στιγμή, για να μην αισθάνεστε ότι υποφέρετε τόσο πολύ από το δικό σας πόνο;

ponos1.indd 35 22/2/2010 12:02:27 μμ

36


Μπορώ να σας το πω.

Υποφέρω για την άγνοια του κόσμου, υποφέρω γιατί μερικές εφημερίδες και οι φωνές κάποιων δημοσιογράφων λένε ότι κάτι κρύβεται πίσω από εμάς. Πίσω απ’ αυτές τις ομιλίες που κάνουμε και στις οποίες έρχονται εκατοντάδες άνθρωποι να ακούσουν τα δικά μας ταπεινά λόγια για την ομόνοια και την αναζήτηση της σοφίας. Γιατί κάνουμε πολλές πολιτιστικές δραστηριότητες, γιατί έχουμε μια μικρή αρχαιολογική συλλογή που είναι καρ-πός δωρεών και νόμιμων αγορών σε διάφορα μέρη του κόσμου, προκειμένου να μπορούμε να δείξουμε στους επισκέπτες μας πως είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος σε περασμένους πολι-τισμούς δεν ήταν ένα πρωτόγονο ον, αλλά είχε ανθρώπινες αξίες, αισθητικές, ηθικές και θρη-σκευτικές. Γιατί εκδίδουμε βιβλία με τις ιδέες μας κι ένα ταπεινό φιλοσοφικό περιοδικό, στο οποίο εμείς οι ίδιοι γράφουμε τα άρθρα και το τυπώνουμε οι ίδιοι με πολύ κόπο και στέρηση του χρόνου και του ύπνου μας. Και για όλα αυτά λένε ότι κάτι κρύβεται από πίσω.

ponos1.indd 36 22/2/2010 12:02:27 μμ

37


Όπως σας είπα, ο δικός μου πόνος είναι ότι παρόλο που δεν ανήκω σε κανένα πολιτικό κόμ-μα, λένε ότι είμαστε η μάσκα κάποιας πολιτικής δύναμης που είναι από πίσω μας.

Δυστυχώς αυτοί οι άνθρωποι, υπακούοντας στα συμφέροντα των εκδοτών τους κι όχι των αναγνωστών, δεν καταλαβαίνουν την πραγμα-τικότητα τού τι είναι η Νέα Ακρόπολη, και δεν είναι τόσο δύσκολο.

Εμείς, όταν τελειώνουμε την ιδιωτική εργα-σία μας, σκεφτόμαστε τι μπορούμε να κάνουμε για να γίνουμε καλύτεροι, τι μπορούμε να προ-σφέρουμε στο περιβάλλον μας και στ’ αδέλφια μας, στους άλλους συνανθρώπους μας.

Και γι’ αυτό κάνουμε αυτές τις διαλέξεις με ελεύθερη είσοδο, γιατί θέλουμε να επικοι-νωνήσουμε. Και μιλάμε ανοιχτά, γιατί δεν μας πληρώνουν για να μιλήσουμε και προσφέρουμε τα σεμινάρια μας εισαγωγής στη φιλοσοφία της Δύσης και της Ανατολής, γιατί έχουμε ένα ιδε-ώδες ένωσης μεταξύ όλων των φυλών, όλων των θρησκειών, των επιστημών και των τεχνών.

ponos1.indd 37 22/2/2010 12:02:27 μμ

38


Κι επίσης μιλάμε ανοιχτά, γιατί αισθανό-μαστε βαθιά μέσα μας την απόλυτη ανάγκη να έρθουμε σ’ επαφή με το Θεό, χρειαζόμαστε να έχουμε πατρίδα, χρειαζόμαστε να έχουμε μια εσωτερική πραγματικότητα. Κι αν τώρα κά-ποιοι θέλουν να πουν ότι αυτό είναι κάτι παρά-ξενο που δεν είναι ταιριαστό στην τεχνολογική μας εποχή, ας το λένε. Καταλαβαίνουμε αυτήν την πραγματικότητα και δεν μας τρομάζουν τα ονόματα που μπορεί να μας βάζουν.

Ας υποθέσουμε για μια στιγμή ότι χάνουμε τα γυαλιά μας, ότι χάνουμε το φάρμακο που χρειαζόμαστε για να γίνουμε καλά, ότι χά-νουμε ένα διαμάντι που έχουμε κληρονομήσει από τους γονείς μας και αξίζει πολλά χρήμα-τα. Πέστε μου, φίλοι μου, όταν θα βρούμε το διαμάντι, τα γυαλιά ή το φάρμακο, πώς θα το ανακοινώσουμε στα αγαπημένα μας πρόσωπα; «Κύριοι, έχω την ευχαρίστηση να σας πω ότι μό-λις ξαναβρήκα το φάρμακο που μου επιτρέπει να συνεχίζω να ζω» ή «Μητέρα, πριν σερβίρεις το φαγητό, έχω να σου πω ότι βρήκα το διαμά-ντι, εκείνο που αξίζει πολλά χρήματα». Βέβαια,

ponos1.indd 38 22/2/2010 12:02:27 μμ

39


όποιος μιλήσει έτσι ή είναι τρελός ή κοροϊδεύει. Όχι! Το πιο φυσιολογικό είναι να πει: «Μητέ-ρα, μητέρα, βρήκα το διαμάντι!» Αυτός είναι ο σωστός τρόπος… «Βρήκα τα γυαλιά μου!» Γι’ αυτό κι εμείς μιλάμε ανοιχτά, γιατί έχουμε ένα ιδεώδες που μας καίει το στήθος.

Αν μπορούσαμε να αντιδρούμε έτσι, αν όλοι μπορούσαμε να έχουμε αυτήν τη δύναμη της θέλησης, ο κόσμος θα άλλαζε σε λίγες μέρες. Ας μην περιμένουμε ότι οι αλλαγές στον κόσμο θα γίνουν χάρη σε παράξενους νόμους, αλλά ότι θα βασιστούν στην αλλαγή του καθενός από μας. Θα γίνουν από τον καθένα από μας, αλλαγμένο και μεταλλαγμένο από μέσα του, χωρίς να φοβάται τον πόνο, χωρίς να φοβάται την κατάρρευση. Από τον καθένα από μας που γεμίζει τα χέρια των ζητιάνων που έχουν ανάγκη. Από τον καθένα από μας που δίνει αίμα σ’ αυτούς που θα το χρειαστούν, από τον καθένα από μας που σταματάει στο δρόμο, όταν υπάρχει ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Από τον καθένα από μας που λέει την αλήθεια που έχει στην καρδιά του. Από τον καθένα από

ponos1.indd 39 22/2/2010 12:02:27 μμ

40


μας που γονατίζει μπροστά σ’ αυτό που θεωρεί ιερό. Από τον καθένα από μας που φωνάζει τη δική του πραγματικότητα.

Αυτή είναι η αληθινή ελευθερία που εγώ καταλαβαίνω, και την ελευθερία αυτή δεν μου την προσφέρει κανένα σύνταγμα, την ελευθερία αυτή μου τη δίνει ο Θεός, ο Κύριός μας. Και όσο υπάρχει κόσμος, αυτή θα είναι η πραγματικότητα κι αυτή θα είναι η αλήθεια, την οποία επανέλαβαν οι περασμένες γενεές, την οποία ζουν οι τωρινές και την οποία θα ζήσουν στο μέλλον. Κι αυτοί που μας ταξινομούν, που μας βάζουν ταμπέλες, θα μπορούσαν μήπως να αλλάξουν τη φύση μας; Όχι.

Αν έχουμε ένα μπουκάλι μεταλλικό νερό, όσο κι αν μας βάζουν μια ετικέτα από μπύρα, από κρασί ή από μπράντι, θα έπαυε να είναι νερό; Όχι. Ας μας βάζουν όσες ετικέτες θέλουν, ας λένε ότι εδώ κάθε Σάββατο μαζευόμαστε για να κάνουμε παράξενες συγκεντρώσεις… Όχι, μαζευόμαστε λόγω της ανάγκης που μας έχει αρνηθεί ο κόσμος κι η κουλτούρα που υπάρχει γύρω μας. Συγκεντρωνόμαστε, για να έρθου-

ponos1.indd 40 22/2/2010 12:02:27 μμ

41


με για λίγο σ’ επαφή μεταξύ μας ακούγοντας καθαρά λόγια ελπίδας, για να μπορούμε να είμαστε μαζί, για να είμαι ανάμεσά σας, τη δική μου οικογένεια ιδεαλιστών, σ’ αυτόν το νέο προμαχώνα της πνευματικότητας. Δεν μας πειράζουν οι ταμπέλες που μας βάζουν, το ση-μαντικό είναι να συνεχίζουμε μπροστά.

Βλέπετε, σας είπα τον πόνο μου. Ο πόνος μου δεν με σβήνει, ο πόνος μου δεν με γκρεμί-ζει, ο πόνος μου με κάνει να μιλώ ακόμα πιο δυνατά. Ο πόνος της έλλειψης κατανόησης και της άγνοιας είναι που κάνει να βγαίνουν στους δρόμους όλο και περισσότεροι νέοι, για να μπορούν να μεταφέρουν μέσα από τα βιβλία και τα περιοδικά μας μια αμόλυντη αλήθεια που βρίσκεται πέρα απ’ όλες τις μάσκες, μια αλήθεια την οποία εμείς ονομάζουμε Νέα Ακρόπολη. Και πέρα απ’ όλα τα ονόματα κι όλες τις μορφές, σας προσφέρουμε τον τρόπο να βελτιώσουμε το περιβάλλον μας.

Όλοι πονάμε. Ας εκμεταλλευτούμε τον πόνο, ας γίνει ο άνεμος που κινεί τα πανιά μας, ώστε ο πόνος που προέρχεται απ’ αυτόν

ponos1.indd 41 22/2/2010 12:02:27 μμ

42


το γερασμένο κόσμο, το γέρο χρόνο, να είναι αυτός που θα σπρώχνει τα πανιά και τα πλοία του νέου ανθρώπου και του νέου κόσμου.

Πρέπει να φτάσουμε στο νέο άνθρωπο, πρέπει να τελειώνουμε μ’ αυτήν την κωμωδία που ζούμε, που όλο το χρήμα πηγαίνει στα όπλα, που τα προβλήματα λύνονται κρυφά από το λαό κι από τη γνώση των ανθρώπων, που η ελευθερία περιορίζεται από τις γνωριμίες υψηλού ή χαμηλού επιπέδου που μπορεί κανείς να έχει. Οφείλουμε να φτάσουμε στην αληθινή ελευθερία, τη φιλοσοφική ελευθερία, από το φιλο-σοφός, «φιλία προς τη σοφία».

Τίποτα δεν είναι ανώτερο από την αλή-θεια. Οφείλουμε να το τονίσουμε αυτό μια, δύο, τρεις, όσες φορές χρειαστεί. Χρειάζεται να μπορούμε να ξαναβλέπουμε τους πίνακες ζωγραφικής χωρίς να χρειάζεται να μας τους εξηγεί κάποιος στο αυτί κι αν δεν μας αρέ-σουν να μας λέει: «Αδαή, δεν έχεις ιδέα από σύγχρονη τέχνη!» Πρέπει να μπορούμε να ξανακούμε μουσική, χωρίς να χρειάζεται να μας εξηγεί κάποιος το μήνυμα που μεταφέρει.

ponos1.indd 42 22/2/2010 12:02:27 μμ

43


Θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι και είναι ένα εκ γενετής δικαίωμα που δεν πρέπει να χάσουμε. Κι αν αυτό το έργο πάρει τη ζωή μας, αυτή η ζωή θα γίνει νερό, που θα γονιμοποιήσει τους επόμενους σπόρους.

Ο τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τον πόνο και τις δυσκολίες δεν είναι να υποχωρούμε αλλά να προχωρούμε, να χτυπάμε τις γροθιές μας και να πονάμε, μέχρι να σπάσει ο καθρέ-φτης της πλάνης που μας φρενάρει, αλλά επίσης μας δείχνει το δρόμο της ζωής. Κάθε υπόβαθρο πόνου, κάθε υπόβαθρο ψέματος, φίλοι μου, αδέλφια μου στη φιλοσοφία και στον πόνο, βρίσκεται στην άγνοια.

Ας γνωρίζουμε εις βάθος, ας γίνουμε ικανοί να εκφράζουμε αληθινά αυτά που νοιώθουμε, ας μιλάμε με το χέρι στην καρδιά. Όπου κι αν φτάσουμε, όπου κι αν πάμε, θα μεταφέρουμε πάντα ένα φως αναμμένο. Κι ο κόσμος σήμερα χρειάζεται φως. Πρέπει να το ανάψουμε από μέσα μας, σαν πυρά, για να μπορούμε να φω-τίσουμε ακόμα και τις πιο κρυφές γωνίες, εκεί που μαζεύονται το ψέμα κι όσοι είναι λανθα-

ponos1.indd 43 22/2/2010 12:02:27 μμ

σμένα πληροφορημένοι, ώστε να μπορέσουν να δουν την αλήθεια, να σηκωθούν και να βαδίσουν το σωστό δρόμο, το ντάρμα.

Η διδασκαλία μας δεν είναι μίσους αλλά αγάπης, αυτής της ενστικτώδους αγάπης που νοιώθει η μάνα για το παιδί της, ο στρατιώτης για τη σημαία του, ο ιερέας για το Θεό του. Δεν είναι μια προμελετημένη ή θεωρητική αγάπη, αλλά μια αγάπη που μας σχίζει το στήθος, που μας κάνει να μιλάμε με τον τρόπο που το κάνουμε.

Η ευχή μου είναι: αυτά τα λόγια που σας είπα σήμερα να σας είναι χρήσιμα σε κάτι, ώστε αυτό το βράδυ, κι όσο το δυνατόν περισσότερα βράδια, πέρα από τον πόνο, πέρα από την ήττα κι απ’ οποιοδήποτε βάσανο, να αισθάνεστε δίπλα σας την προστατευτική παρουσία των φυλάκων-αγγέλων της ανθρωπότητας.

ponos1.indd 44 22/2/2010 12:02:27 μμ

ΣΕΙΡΑ “ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ ΣΟΦΙΑΣ”

ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΣDelia Steinberg Guzmán

Η ΖΩΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟJorge Ángel Livraga Rizzi

ΟΙ ΕΠΤΑ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΑΥΤΟΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗΣJorge Ángel Livraga Rizzi

Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΧΑΟΥΣJorge Alvarado Planas

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΑΣΤΡΑDelia Steinberg Guzmán

Η ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ ΣΤΗΝ Α ΝΑ ΓΕΝ ΝΗ ΣΗIsabelle Ohmann

Ο ΑΡ ΧΑΙΟ ΤΕ ΡΟΣ ΧΑΙ ΡΕ ΤΙ ΣΜΟΣ &Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΗΛΙΑΚΟΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Jorge Alvarado Planas - Θεοδώρα ΜαρτζούκουΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΝΟΥ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΥΛΗ Jorge Ángel Livraga Rizzi

ΟΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΗΛΙΚΙΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Jorge Ángel Livraga Rizzi

ΠΩΣ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑJorge Ángel Livraga Rizzi

Η ΨΥ ΧΗ ΤΗΣ ΓΥ ΝΑΙ ΚΑΣDelia Steinberg Guzmán

ponos1.indd 45 22/2/2010 12:02:27 μμ

Η ΨΥΧΗ ΣΤΑ ΟΡΦΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑJorge Alvarado Planas

Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΔΙΩΝJorge Alvarado Planas

Η ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝJorge Alvarado Planas

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΕΞΩΓΗΙΝΟΙJorge Ángel Livraga Rizzi

ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ;Delia Steinberg Guzmán

ΤΑ ΑΡΩΜΑΤΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣMaria Nuria Jimenez Planas

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΧΙΛΙΕΤΙΑJorge Ángel Livraga Rizzi

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝJorge Alvarado Planas

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΡΜΟΝΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣΖΩΑ, ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣJorge Alvarado Planas

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ Delia Steinberg Guzmán

Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙJorge Ángel Livraga Rizzi

ponos1.indd 46 22/2/2010 12:02:27 μμ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΕΙΡΗΝΗ, ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΕΣ;Delia Steinberg Guzmán

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΗΡΩΑJorge Alvarado Planas

ponos1.indd 47 22/2/2010 12:02:27 μμ

Γιατί υπάρχει ο πόνος;Jorge Angel Livraga Rizzi

ΣΕΙΡΑ: ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ

ΣΟΦΙΑΣ

Ponos-exofyllo.indd 1 1/2/2010 11:40:37 πμ

ponos1.indd 48 22/2/2010 12:02:27 μμ

Γιατί υπάρχει ο πόνος; - Mini book - Εκδόσεις ΕΝΑ

Documents

Transcript of Γιατί υπάρχει ο πόνος; - Mini book - Εκδόσεις ΕΝΑ