πολύγυροςΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ

Έτος 13ο - Τεύχος 69ο

Μάιος - Ιούνιος 2012

2

πολύγυρος

Κρίνεται χρήσιμο να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι τα εξής:-Καλό θα είναι τα κειμενα να μην υπερβαίνουν τις 3-4 σελίδες του περιοδικού.-Στα κείμενα που αποστέλλονται για δημοσίευση πρέπει απαραιτήτως να αναγράφεται η ιδιότητα του συντά-κτη. Ο τελευταίας, εφόσον υπογρά-φει, έχει την ευθύνη των απόψεών του.-Κείμενα, είτε δημοσιεύονται είτε όχι, δεν επιστρέφονται.-Σε περίπτωση που η εργασία είναι γραμμένη σε υπολογιστή, καλό είναι να συνοδεύεται με το σχετικό cd, ή να αποστέλλεται με mail στο περιο-δικό.-Ο χρόνος δημοσίευσης ενός κειμέ-νου, που έχει εγκριθεί, δεν προσδιο-ρίζεται από την ημερομηνία κατάθε-σής του στο Περιοδικό, αλλά από τη χρησιμότητά του, την επικαιρότητά του, τη δυνατότητα να ενταχθεί σε μια ενότητα κ.λπ.-Τα κείμενα που δε φέρουν υπογρα-φή ή ψευδώνυμο είναι γραμμένα από τον εκδότη του περιοδικού.

Τώρα ο «ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ» και στο internetppoligiros.blogspot.com

Διμηνιαία έκδοσηΛαογραφικού Ομίλου ΠολυγύρουΔιανέμεται δωρεάνΣυνδρομές προαιρετικέςΕπιστολές - Επιταγές - Εμβάσματα: Λαογραφικός Όμιλος Πολυγύρου «για το περιοδικό ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ»Τ.Κ.: 63100 ΠολύγυροςΕξώφυλλο-oπισθόφυλλο: Έργα της ζωγράφου-αγιογράφου Βασιλικής ΜελίσσηΚωδικός: 6084Υπεύθυνος ύλης -Επιμέλεια κειμένων: Γιάννης Δ. ΚανατάςΦιλολογική επιμέλεια: Αθανάσιος Χριστιανός, ΦιλόλογοςΙδιοκτήτης: Λαογραφικός Όμιλος ΠολυγύρουΕκδότης: Γιάννης ΚανατάςΤηλ.: 6945-822836Φαξ: 23710 21075 & 23713 50783Ε-mail: ikanatas@yahoo.gr

Περιεχόμενα:100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣΤα γεγονότα του 1912 μέσα από τον τύπο της εποχής, επιμέλεια Γιάννης Δ. Κανατάς ........................................3ΚΑΠΟΤΕ στον ΠΟΛΥΓΥΡΟ .......................................................................................................................................7Η επαγγελματική σύνθεση του Πολυγύρου κατά τη δεκαετία του ’30, επιμέλεια Γιάννης Δ. Κανατάς .....................10Ο Πολύγυρος του προηγούμενου αιώνα, επιμέλεια Γιάννης Δ. Κανατάς ..............................................................15Κυρία Σταμπουλίδου Ελισάβετ. Η καθηγήτριά μου, Γιάννης Τσίκουλας ..............................................................20Βασιλική Μελίσση, η Αγιογράφος, επιμέλεια Γιάννης Δ. Κανατάς ........................................................................21Νέα στοιχεία για την παρουσία των Πολυγυρινών προσφύγων του 1821 στις Σποράδες, Νίκος Εμμ. Παπαοικονόμου ............................................25Περί «Ασπροβόλας» και άλλων, Γιώργος Ζωγραφάκης ..........................................................................................29Η σελίδα της ποίησης (λόγια της ψυχής στο φως) ................................................................................................32Μικρά πεζά .............................................................................................................................................................34Οι μαθητές μιλούν… Νυχτερινό Σχολείο: Από το μεροκάματο… στο θρανίο ...........................................................36Στον Πολύγυρο της Τέχνης και του Πολιτισμού ....................................................................................................37Τα νέα του Ομίλου ..................................................................................................................................................42 Οι χορηγοί του περιοδικού .....................................................................................................................................43

3

πολύγυρος

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣΤα γεγονότα του 1912 μέσα από τον τύπο της εποχής

επιμέλεια Γιάννης Δ. Κανατάς Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την απελευ-θέρωση της Χαλκιδικής, ύστερα από 483 χρόνια Τουρκικού ζυγού, ο «Π» θα προσπαθήσει, κατά τη διάρκεια του επετειακού αυτού έτους, να παρουσιάσει όσο το δυνατόν περισσότερες εργασίες για το πολυ-σήμαντο αυτό ιστορικό γεγονός. Στο παρόν τεύχος παρουσιάζουμε ορισμένα δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής (1912) και μεταγενέ-στερα, που εκδίδονταν είτε στην καταρρέουσα Οθωμανική επικράτεια είτε στην ελεύθερη Ελλάδα, ώστε να δούμε πώς παρουσιάστηκαν τα γεγονότα από τον τύπο των δύο αντιμαχόμενων λαών. Πολλά από τα δημοσιεύματα είναι γνωστά, υπάρχουν όμως και άλλα που δίνουν εντελώς διαφορετική διάσταση των γεγονότων. ΑΜΑΛΘΕΙΑ (Σμύρνης), 20 Οκτωβρίου 1912 Αι συμμορίαι εν Κασσάνδρα Κατά την «Εντεπαντάν» της Θεσσαλονίκης από τινος ελληνικά ιστιο-φόρα απεβίβασαν συμμορίας επί των ερήμων ακτών της Χαλκιδικής. Αι αποβάσεις δ’ αύται διηυκολύνοντο μέχρι τούδε διότι συνεπεία των ιταλο-τουρκικών εχθροπραξιών και του ιταλικού στόλου εν τω Αιγαίω ουδεμία οθωμανική ακταιωρός ηδύνατο να επαγρυπνή επί των ακτών της Χαλκι-δικής. Όπως δ’ αν ή αι αρχαί έλαβον πάντα τα κατάλληλα μέτρα προς εξόντωσιν των εν τω οθωμανικώ εδάφει εισελασασών συμμοριών.

1912, έτος Απελευθέρωσης της Χαλκιδικής. Αναγνωρίζο-νται: Κοσμάς Σχοινάς, Αντώ-νης Παλαμήδης, Κων/νος & Στέφανος Ζαμπούνης.(αρχείο Γιάννη Κ. Αικατερινάρη).

4

πολύγυρος

ΑΜΑΛΘΕΙΑ (Σμύρνης), 28 Οκτωβρίου 1912 Κατάληψις Στρατωνίου Χθες την πρωίαν κατέπλευσεν εις τον λιμένα μας προερχόμενον εκ Στρατωνίου, πολίχνης κειμένης επί της Χαλκιδικής ένθα το μέγα εργοστά-σιον Αλλατίνι, το φορτηγόν ατμόπλοιον «Πύργος» της Γερμανικής Ανατο-λικής ατμοπλοΐας. Αξιωματικός του «Πύργου» κατέθεσεν ότι το Στρατώνιον έχει κατα-ληφθεί υπό Ελληνικού ανταρτικού σώματος καταλύσαντος τας διαφόρους αρχάς της πολίχνης. Ο πλοίαρχος ελλείψει υγειονόμου παρεκάλεσε τον εναπομείναντα εν Στρατωνίω υπάλληλον των φάρων να γράψει επί των ναυτιλιακών εγγράφων του «Πύργου» ότι επικρατεί εκεί υγεία, όπως απο-φύγει τας δυσχερείας άς θα έβρισκε καταπλέων εις τον επόμενον λιμένα χωρίς την απαιτουμένην υγειονομικήν πιστοποίησιν….

ΚΗΡΥΞ (Βόλου) 5 Νοεμβρίου 1912 Οκτάωρος μάχη μεταξύ Ελλήνων & Τούρκων εις την Χαλκιδικήν ΑΘΗΝΑΙ 4, (αρ. 10324). – Εις την κωμόπολιν Ρεστίκιοι της Χαλκιδικής έλαβε χώραν λυσσώδης μάχη ματαξύ Ελληνικού αποσπάσματος και Τουρ-κικού στρατού υπό τον Ερτέμ Αγάν. Η μάχη εξακολούθησεν επί 8 ολοκλήρους ώρας. Οι Τούρκοι υποχωρούντες εις το χωρίον ωχυρώθησαν εντός και πέριξ της οικίας του ιερέως Παπαδημητρίου και εμάχοντο εκείθεν. Οι Έλληνες έθηκαν πυρ εις την οικίαν, οπότε οι Τούρκοι ηναγκάσθησαν να εξέλθουν παραδοθέντες.

ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ (Αθηνών) 6 Νοεμβρίου 1912 Κατελήφθη και η Κασσάνδρα …Το γραφείον Τύπου ανεκοίνωσε και το εξής τηλεγράφημα προς το υπουργείον των Στρατιωτικών: «Την 24ην τρέχοντος αποβιβασθείς του ατμοπλοίου «Ελένης» μετ’ αν-δρών μου εις Κασσάνδραν, εξεδίωξα αρχάς καταλύσας πάν υφιστάμενον Τουρκικόν καθεστώς. Ανύψωσα Ελληνικήν σημαίαν εις 12 χωρία Κασσάν-δρας. Οι κάτοικοι είνε έξαλλοι εκ χαράς. Δοξολογίαι πλείσται εψάλησαν. Επίσης και δεήσεις υπέρ του Βασιλέως μας, του Διαδόχου, του Στρατού, του κ. πρωθυπουργού και υπέρ των πεσόντων και λοιπών. Κατά διαταγήν του Γενικού αρχηγού οδεύω εις έξωθι του Ισθμού χωρία. Πολύγυρος, Βά-βδος και περίχωρα κατελήφθησαν παρά τμημάτων γενικού αρχηγού Βάλ-λα.». 29 Οκτωβρίου 1912. Ο Αρχηγός Κασσάνδρας Θ. Ι. ΖΑΧΟΣ

ΑΜΑΛΘΕΙΑ (Σμύρνης), 7 Νοεμβρίου 1912 Η κατάληψις της Χαλκιδικής Το Πρακτωρείον Κων/πόλεως εδημοσίευσε το επόμενον τηλεγράφημα υπό ημερομηνίας 2 τρέχοντος: Ο ναύαρχος του Ελληνικού στόλου του Αιγαίου αγγέλλει ότι η Χαλκιδι-κή κατελήφθη σήμερον εις τας 10 της πρωίας δια ταυτοχρόνου αποβάσεως αγημάτων πεζοναυτών εις τον δήμον Μουλιάνη και τον λιμένα της Δάφνης. (Ο όρμος Μουλιάνη ευρίσκεται όπισθεν της ομωνύμου νησίδος εις το βάθος του κόλπου του Αγίου Όρους. Η Δάφνη είναι ο λιμήν των Καρυών, της έδρας των μονών του Αγ. Όρους).

ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ (Αθηνών) 16 Νοεμβρίου 1912 Ο νομάρχης Χαλκιδικής Αφίκετο εις την πόλιν μας ο διορισθείς Νομάρχης Χαλκιδικής κ. Αγγε-λόπουλος τέως τοιούτος Κυκλάδων, διαταχθείς να αναχωρήσει μετά του γραμματέως της ειρημένης Νομαρχίας κ. Καραμανώλη εις την νέαν του θέσιν.

Στρατηγός Αλεξάκης.Το 1912 ως ανθυπολοχαγός ήρθε στον απελευθερωμένο Πολύγυρο με το τάγμα Κολο-κοτρώνη.

5

πολύγυρος

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (Θεσσαλονίκης) 15 Δεκεμβρίου 1912 Ιδού η Ελληνική Διοίκησις – Μια θαυμασία εγκύκλιος Προς... τους Διοικητάς των αστυνομικών υποδιευθύνσεων... Βασιλικών, Λαγκαδά, Πολυγύρου και Αγίου Όρους...μετά την απελευθέρωσιν υπό του ημετέρου στρατού των υπό την Τουρκίαν διατελουσών ελληνικών χωρών, αι εγκατασταθείσαι ήδη πολιτικαί Αρχαί μέγα και σοβαρόν ανέλαβον έργον, την διοίκησιν των χωρών τούτων επί τη βάσει των αρχών της ισότητος και της δικαιοσύνης. Η των πολιτών προσωπική ελευθερία, της οποίας ιδία εστερούντο μέχρι τούδε οι ελευθερωθέντες αείποτε περιεφρουρήθη υπό των νόμων της υμε-τέρας πολιτείας... Εμφορούμενοι και ημείς νυν εν τε τη προληπτική των αδικημάτων εξου-σία υμών... πέπεισμαι, ότι μετά περισκέψεως θέλετε εκπληρώσει την ανα-τεθείσαν υμών σοβαράν εντολήν εις τρόπον ώστε αισθητή μεν να παρίστα-ται η λειτουργία της αστυνομικής αρχής, εκ παραλλήλου όμως πλήρης και προσωπική των πολιτών ελευθερία.... Ο Εισαγγελεύς Αχιλλεύς Λάμπρος

Κλείνουμε με ένα δημοσίευμα της στήλης «Η Θεσσαλονίκη και ο κό-σμος» του «Βόρειου» στη 2η σελίδα της εφημερίδας «Μακεδονία», όπου παρατίθενται αποσπάσματα από μακροσκελές σημείωμα του καθηγητή Παναγιώτη Στάμου και παρουσιάζει περιληπτικά τα της απελευθερώσεως της Χαλκιδικής με μερικά άγνωστα ενδιαφέρονται στοιχεία.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 23 Οκτωβρίου 1968 Με την ευκαιρία της επετείου της απελευθερώσεως της Χαλκιδικής από τον ζυγόν (22 Οκτωβρίου 1912), ο γνωστός μας Παναγιώτης Στάμος απηύ-θυνε μακρόν ιστορικόν σημείωμα δια τα προηγηθέντα της απελευθερώσε-ως και τα κατ' αυτήν, εν πολλοίς άγνωστα.... Ο κ. Στάμος σημειώνει εν αρχή ότι οι κάτοικοι της προαιωνίως ελληνι-κής Χαλκιδικής, όταν η Τουρκία ήρχισε να επιστρατεύει και τους Έλληνας το γένος, ήρχισαν να καταφεύγουν δια ν' αποφύγουν την στράτευσιν, οι μεν των παραλίων, εις τας Σποράδας, οι δε της κεντρικής και βορείου περιοχής εις τα βουνά. Η κατάστασις δε κατέστη απελπιστική, όπως αναφέρει εις έκθεσίν του προς το ...Πατριαρχείον, ο αοίδιμος μητροπολίτης Κασσαν-δρείας Ειρηναίος. Βραδύτερον, με την είσοδον του 1912, ο Πολύγυρος έγινε έδρα του πέμπτου εφεδρικού τάγματος και πρωτεύουσα υποδιοικήσεως (Καιμακαμλίκι). Ο διοικητής του τάγματος επεδόθη αμέσως εις αγρίαν καταδίωξιν των φυγοστράτων. Ταυτοχρόνως εκάλεσεν εις τον Πολύγυρον συγκέντρωσιν των κατοίκων τους οποίους απεκάλεσεν αρνησιπάτριδας και

Πολύγυρος 26-10-1967.Ιωάννης Αλεξάκης και Απόστολος Ρόκος.

1969. Ημέρα Μακεδονο-μάχων. Αναγνωρίζονται οι απόμαχοι του Μακεδονικού Αγώνα Κων/νος Ζαμπούνης, Ζαχαρίας Ζαχαρίας, Ιωάν. Τσίκουλας και οι Τάκης Παλαμήδας, Λάκης Αργυρόπουλος.

6

πολύγυρος

ηπείλησε δια των φοβερωτέρων βασανιστηρίων. Σταμάτα, εφέντη, του είπε διακόπτων αυτόν ευθαρσώς ο μητροπολίτης. Εάν εσείς είσθε εδώ τετρακόσια χρόνια, εμείς είμαστε τρεις χιλιάδες. Είναι η ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΑΣ. Αν οι Έλληνες αρνούνται να υπηρετήσουν, είναι διότι τα πράγματα δεν έχουν όπως τα λέγεις… Ο διοικητής του τάγματος, κατακόκκινος εξ οργής, διέκοψε την συγκέ-ντρωσιν. Εν τω μεταξύ η καταιγίς επλησίαζε. Την 5ην Οκτωβρίου εξερράγη ο Β΄βαλκανικός πόλεμος και τα ελληνικά στρατεύματα μετά την μεγαλειώ-δη νίκη του Σαρανταπόρου εξεχύθησαν εις την Μακεδονίαν και συνέτριβαν παντού τα δεσμά της δουλείας. Η Ελληνική προέλασις ενέβαλεν εις πανι-κόν τας εν Χαλκιδική τουρκικάς αρχάς, αι οποίαι φοβούμεναι ελληνικάς αποβάσεις, τας μεν εις Κασσάνδραν φρουράς των έστειλαν εις Θεσσαλονί-κην, τας δε αλλαχού συνέπτυξαν εις τον Πολύγυρον. Τοιουτοτρόπως, δύο χιλιάδες Τούρκοι στρατιώται συνεκεντρώθησαν εις Πολύγυρον. Ο αοίδημος μητροπολίτης Κασσανδρείας Ειρηναίος, όστις ευρίσκετο εις συνεχή επαφήν μετά του σχηματισθέντος αμυντικού σώματος υπό τον αξι-ωματικόν Βασίλειον Παπακώσταν, θεωρών ασύμφορον την σχεδιαζομένην επίθεσιν κατά του Πολυγύρου υπό του σώματος, διεμύνησεν εις αυτό ότι «εις τον Πολύγυρον θα εισέλθητε μόνον όταν ειδοποιηθείτε υφ’ ημών». Συγχρόνως δε δια της διακρινούσης αυτόν ευφυΐας επέτεινε τον πανικόν των Τούρκων, παρέχων εις τας αρχάς αυτών αμέσως και εμμέσως πληρο-φορίας περί δήθεν αποβάσεων εις την Χαλκιδικήν ελληνικού στρατού και περικυκλώσεως του Πολυγύρου υπό πολυαρίθμων Ελλήνων στρατιωτών. Ο Τούρκος υποδιοικητής καταπτοηθείς παρεκάλεσε τον μητροπολίτην να έλθει εις επαφήν μετά των Ελλήνων προς γνώσιν των διαθέσεών των. Ο μητροπολίτης εξετέλεσε την επιθυμίαν αυτού και την επομένην τω εγνώ-ρισεν ότι ούτοι είναι πολλοί και ότι θα επιτεθούν κατά του Πολυγύρου εκ πολλών σημείων. «Δια τούτο θεωρώ ότι επιβάλλεται προς ασφάλειάν σας να εκκενώσητε τον Πολύγυρον μεταβαίνοντες εις Θεσσαλονίκην». Την πρωίαν λοιπόν της επομένης 22ας Οκτωβρίου, κατέφθασαν, εντολή του μητροπολίτου εκ των πέριξ χωρίων Βραστών, Ταξιάρχου, κλπ., υπέρ διακόσια υποζύγια και ετέθησαν εις την διάθεσιν των Τούρκων. Μετ’ ολί-γον δε οι κάτοικοι του Πολυγύρου έβλεπαν έκθαμβοι μακράν των Τούρκων φάλαγγα να εξέρχεται της πόλεως, έχουσαν επί κεφαλής έφιππον τον μη-τροπολίτην μετά του προκρίτου Πολυγύρου Αθανασίου Σαμαρά και των τουρκικών αρχών και να λαμβάνει την άγουσαν εις Θεσσαλονίκην. Ούτως οι Τούρκοι, κατόπιν παραμονής εις την Χαλκιδικήν επί 483 έτη απήλθον ανεπιστρεπτί, παραδώσαντες την εξουσίαν εις του Έλληνας και αποστείλαντες επείγον τηλεγράφημα εις Θεσσαλονίκην δια τον αρχηγόν στρατιάς εις Τοψίν έχον ούτως: «Ελληνική φάλαγξ εξ οκτακοσίων ανδρών αποβιβασθείσα εις σημείον τι της χερσονήσου, ηξίωσε μέσω μητροπολίτου την παράδοσιν της πόλεως και φρουράς και ότι υπό τον όρον της ανενοχλή-του απομακρύνσεως της μικτής δυνάμεως χωροφυλακής και εθνοφυλακής η πόλις κατελήφθη υπό του εισβολέως»… Ο μητροπολίτης μετά την απελευθέρωσιν της Θεσσαλονίκης μετέβη εις αυτήν αρχάς Νοεμβρίου και εμφανισθείς προ του αρχιστρατήγου διαδόχου Κωνσταντίνου ενέφερεν αυτώ τα της αναιμάκτου απελευθερώσεως της Χαλκιδικής… Ούτως ολοκληρώθη η απελευθέρωσις της Χαλκιδικής. Ομάς τακτικού ελληνικού στρατού υπό τους αξιωματικούς Γεώργιο Κολοκοτρώνην, εγγο-νόν του αρχηγού της ελληνικής επαναστάσεως Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, και του επιζώντος ήδη στρατηγού Γ. Σπυρίδωνος ήλθεν εις τον Πολύγυρον, εις δε Κασσάνδραν μετέβησαν Κρήτες, υπό την αρχηγίαν του αξιωματικού Αλεξάνδρου. Ο Γεώργιος Κολοκοτρώνης μετά του μητροπολίτου επεσκέ-φθη και το Άγιον Όρος. Ούτως η Χαλκιδική, η οποία τω 1821 εγένετο πα-ρανάλωμα του πυρός, ανέθορεν εκ της τέφρας».

Ο στρατηγός Αλεξάκης καταθέτει στεφάνι στο Ηρώο Πολυγύρου.

7

πολύγυρος

ΚΑΠΟΤΕ στον ΠΟΛΥΓΥΡΟ Επιλογή ειδήσεων, τοπικών νέων, σχολίων, λογοτεχνικών κειμένων, στίχων, ευτράπελων και άλλων τινών, από τις σελίδες της εβδομαδιαίας εφημερίδας του Πολυγύρου «Φωνή της Χαλκιδικής» (1930-1977), αλλά και άλλων εφημερίδων τοπικής ή πανελλήνιας κυκλοφορίας. Την επιμέλεια της στήλης εξακολουθούν να έχουν οι: Γιάννης Δ. Κανατάς, υπεύθυνος του περιοδικού και ο Χρίστος Ν. Γεροχρίστος, ιδιοκτήτης του αρχείου της εφημερίδας «Φωνή της Χαλκιδικής». Σημαντική χαρακτηρίζεται τελευταία και η συνδρομή των Γιάννη Δ. Σαράφη από τον Άγ. Πρόδρομο και Βασίλη Πλάτανου από την Ελασσόνα με τη διάθεση των αρχείων τους στο περιοδικό μας. Επομένως αυτοδίκαια θεωρούνται τακτικοί συνεργάτες και συνυπεύθυνοι της στή-λης αυτής.

ΚΑΙΡΟΙ 13 Ιουνίου 1901: Ο ΖΩΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ Χθες επανήλθεν εξ Αλεξανδρείας ο διευθυντής του Ζωολογικού κήπου κ. Γερμανός, όστις είχε μεταβεί προς παραλαβήν θηρίων, δωρηθέντων παρά τινος ομογενούς. Έφερεν εν όλω 25 τοιαύτα, ήτοι 4 στρουθοκαμή-λους, 18 πιθήκους, 3 λεοπαρδάλεις, 7 γαζέλας, 1 λέοντα και 2 πάνθηρας. Τα λοιπά θα αποσταλώσιν εντός κλωβών λίαν προσεχώς.

ΝΕΑ ΑΛΗΘΕΙΑ 26 Μαΐου 1909: Δ. ΣΑΜΑΡΑΣ Εκ Πολυγύρου αγγέλεται ημίν ο θάνατος του εκ των προκρίτων της κωμοπόλεως ταύτης Δημητρίου Σαμαρά, πολυειδώς και πολυτρόπως εργασθέντος υπέρ της προαγωγής των συμφερόντων της κοινότητος.Εις τον υιόν του μεταστάντος κ. Αθανάσιον Σαμαράν και τη λοιπή οικο-γενεία απευθύνομεν τα ειλικρινή ημών συλλυπητήρια.

Ιούνιος 1969 στον «Κούρο». Μανώλης Μιχαλούδης, Κ. Κουκουμπής, Αθ. Κελιαφά-νος, Γ. Δέλιος.(αρχείο Μιχαήλ Μιχαλούδη).

8

πολύγυρος

26 Ιουνίου 1922: ΦΟΝΟΣ ΕΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ Πληροφορούμεθα εκ Πολυγύρου ότι κατόπιν ρήξεως μεταξύ των ποιμέ-νων Εμμανουήλ Μιχαλούδα και Αθανασίου Ν. Βασιλάκου (Αθανάσιος Βασιλάκης ή Μπαμπές) ο πρώτος ετραυμάτισε δια μαχαίρας εις την κοι-λιακήν χώραν τον Αθ. Βασιλάκον, όστις μεταφερθείς εις Πολύγυρον μετά επτάωρον εξέπνευσεν. Ο δράστης παρουσιάσθη αυθορμήτως εις τας αστυνομικάς αρχάς Πολυγύρου. (Το παραπάνω περιστατικό η λαϊκή μούσα το κατέγραψε με το παρακάτω τραγούδι, όπως μας το υπαγόρευσε πριν χρόνια ο αείμνη-στος Αθανάσιος Σαρ. Κελιαφάνος (1907-2006): Το χίλια εννιακόσια και το είκοσι δυο σκοτώσαν το Θανάση κάτω στο Σελιό. Εσύ βρε Μανωλάκη δε το ‘κανες καλά σκότωσες το Θανάση τον πρώτο παλ’καρά. Στον Αϊ-Γιώργη τον εθάψαν στην κάτω τη μεριά κι όλα τα κορίτσια τον κλάψαν ‘πό καρδιά. Παραλλαγή του ίδιου τραγουδιού μας υπαγόρευσε ο αγαπητός φίλος του «Π» Χρήστος Κουκουμπής, και μας διηγήθηκε το περιστατικό όπως το άκουσε από τον ίδιο το ΜανώληΜιχαλούδη.)

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 20 Μαΐου 1931: ΟΙ ΦΟΙΤΗΤΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΝ Χθες αφίκοντο ενταύθα περί τους 80 φοιτηταί και φοιτήτριαι των σχο-λών Δασολογίας και Γεωπονίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης συνο-δευόμενοι υπό του Πρυτάνεως κ. Κοντού καθηγητού της Δασολογίας και των κ.κ. καθηγητών Μαρεβελάκη της Ορυκτολογίας, Μαργιολοπούλου της Γεωργίας και των κ.κ. Επιμελητών Γαρδίκα και Κατσάνου... Κατόπιν αναφοράς του κ. Δημάρχου Πολυγύρου προς το Γεωργικόν Γραφείον ότι αι κερασέαι, βυσινέαι και αμυγδαλέαι της περιφερείας Πολυγύρου μαστίζονται υπό διαφόρων ασθενειών, διετάχθη ο γεωπόνος κ. Χαριτοδιπλωμένος όστις ήλθε ενταύθα και, δαπάναις του Δήμου, διενήρ-γησε γενικόν ραντισμόν των οπωροφόρων τοιούτων δένδρων δι αρσενικού μολύβδου, συστήσας συγχρόνως και την χρήσιν δηλητηριωδών δολωμά-των…

ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 10 Ιουνίου 1934: Η ΚΙΝΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ Παρά του τμήματος Χωροφυλακής Πολυγύρου εξεδόθη Αστυνομική διάταξις απαγορεύουσα την επιδεικτικήν κυκλοφορίαν των τροχοφόρων εις την έμπροσθεν των εξοχικών καφενείων του Λειβαδίου Πολυγύρου οδόν από της 6ης μέχρι 10ης εσπερινής. Οι παραβάται θα τιμωρούνται.

Όρθιος δεξιά ο Δημ. Σαμαράς.

20 Μαΐου 1931. «Αγωγιά-τες και φοιτητές έτοιμοι για εξόρμηση στο Χολομώντα», με φόντο το Γυμνάσιο Πολυγύρου.

9

πολύγυρος

24 Ιουνίου 1934: ΕΧΟΜΕΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΙΝ Ο Δήμαρχός μας εις στιγμάς πρωτοφανούς παραφοράς – είναι το μόνον του ευτυχώς ελάττωμα να παροργίζεται με το τίποτε αν δεν λογαριάσου-με και ολίγων υπέρ τας δυνάμεις του αρχοντομανίαν – κατεφέρθη εναντί-ον μας διότι παρελείψαμε να αναγράψομεν ότι αυτός ήτο ο πρώτος εκ Πολυγύρου χαιρετίσας τον Πρωθυπουργόν κατά την εις Θεσ/νίκην άφιξίν του, και μας είπε ότι δεν μας δίδει το δικαίωμα να αναφέρομεν άλλοτε το όνομά του στην εφημερίδα. Συγχωρούμεν την άγνοιάν του περί των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του τύπου… του δίδομεν όμως την πληροφορίαν ότι και αν ακόμη δεν θα επιθυμούσαμε να ασχολούμεθα με τα έργα του, είμεθα εις τούτο υποχρε-ωμένοι και ως τύπος γενικώς αλλά και διότι με την μικράν μεν δύναμίν μας, πάντως όμως όλην, συνετελέσαμεν εις την ενθρόνισίν του εις τον Δημαρχιακόν θώκον και δεν εννοούμεν τόσον γρήγορα να τον εγκαταλεί-ψωμεν. 24 Ιουνίου 1945: ΑΦΙΞΙΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Προχθές μετεφέρθησαν ενταύθα δια 30 αυτοκινήτων… τα κάτωθι είδη τροφίμων: 40.000 οκ. άλευρον, 8.800 οκ. Μπιζέλια, 1.184 κουτιά λουκάνι-κα, 1.184 κουτιά σούπες, 13.344 κουτιά σαρδελομάνες και 414 οκ. Καφέ. Τα ανωτέρω τρόφιμα προορίζονται δια την διανομήν του Ιουνίου εις τους 16.000 κατοίκους της περιφερείας των χωρίων Πολυγύρου…. 14 Μαΐου 1961: ΤΟ ΝΕΟΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ ΤΟΥ Α.Σ. ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ «Η ΝΙΚΗ» Το Διοικητικόν Συμβούλιον του Α.Σ. Πολυγύρου «Η ΝΙΚΗ» κατηρτίσθη εις σώμα ως ακολούθως: Κωνστ. Μ. Σοφονίου πρόεδρος, Κωνστ. Χ. Ζαμπούνης αντιπρόεδρος, Ιωάν. Κ. Δελήμπασης γεν. γραμματέας, Γεώργ. Δ. Θάνος ταμίας, και Γρηγ. Χ. Στιβαχτάρης έφορος ποδοσφαίρου. 16 Ιουνίου 1963: ΑΞΙΟΙ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΩΝ Αι όντως θαυμάσιαι γυμναστικαί επιδείξεις των δημοτικών σχολείων της πόλεώς μας παρέσχον… (την) απόδειξιν περί του εξαιρέτου έργου των διδασκάλων και διδασκαλισσών μας. Αλλ’ η κολακευτική γνώμη, την οποί-αν εσχηματίσαμε δια το διδακτικόν προσωπικόν… μετετράπη εις αληθή θαυμασμόν, ότε επεσκέφθημεν την χειροτεχνικήν έκθεσιν … των παιδιών μας και τα τετράδιά των μαθητών και μαθητριών:1) Νηπιαγωγείου α) Δημητρίου Λ. Μπουλάκη, β) Κων/νου Δεσποτίδου, γ) Γεωργίου Τσιπέλη, δ) Γεωργίου Κυρκούδη, ε) Αγγελικής Μελετοπούλου, στ) Άννας Χρ. Κουτσιουμπού και ζ) Χριστίνας Βασιλάκη.2) Α΄ τάξεως α) Κατερίνας Μπανάβα, β) Μιράντας Παπαγεωργίου, γ) Ελένης Παπαδάκη, και δ) Γλυκερίας Μούζα. Β΄ τάξεως Στέλλας Θάνου Γ΄ τάξεως Θεοδοσίας Μοδικού Δ΄ τάξεως Ναπολέοντος Παπαδάτου Ε΄ τάξεως Κούλας Παπανικολάου ΣΤ΄ τάξεως α) Βασιλείου Γ. Λαφαζάνη και β) Δεσποίνης Πετρίτση… Δεν γνωρίζομεν ποίους να θαυμάσωμεν περισσότερον, τους εξαιρέτους διδασκάλους μας ή τα καλά παιδάκια μας! 21 Ιουνίου 1964: ΘΕΟΔΩΡΟΣ Π. ΤΣΑΜΟΥΡΤΖΗΣ Απεβίωσεν εν Επανωμή εις ηλικίαν 68 ετών και εκηδεύθη εν Πολυγύρω την 16 τρέχοντος ο Θεόδωρος Π. Τσαμουρτζής, συνταξιούχος υπάλληλος της Αγροτικής Τραπέζης. Γόνος αρχοντικής οικογενείας της Επανωμής, ενυμφεύθη την εκ Πολυγύρου Μαρίαν Α. Κοτσιάνου, της γνωστής οικογενείας. Δημιουργήσας αρίστην οικογένειαν, απελάμβανε της βαθυτάτης εκτιμήσεως της κοινωνί-ας μας. Η «Φωνή της Χαλκιδικής» απευθύνει εις τους οικείους του θερμά συλ-λυπητήρια.

Θεόδωρος Τσαμουρτζής & Μαρία Κοτσιάνου. (αρχείο Ευθυμίας Τσαμουρτζή).

10

πολύγυρος

Η επαγγελματική σύνθεση του Πολυγύρου κατά τη δεκαετία του ’30

επιμέλεια Γιάννης Δ. Κανατάς Στον πολυσέλιδο «Οδηγό της Ελλάδος 1930», έκδοση Πυρσού Α. Ε. (ιδρυθείς τω 1900 υπό Ν. Γ. Ιγγλέση), είναι καταγεγραμμένες σημαντικές πληροφορίες που αφορούν τις νομαρχιακές, δημοτικές, δικαστικές, στρα-τιωτικές και άλλες αρχές του τόπου, την εκκλησία και την εκπαίδευση και τέλος τη σύνθεση των επαγγελματιών Πολυγύρου. Από τον οδηγό αυτό μπορεί ο καθένας να «διαβάσει» την κοινωνική ζωή της πρωτεύουσας της Χαλκιδικής πριν από 80 περίπου χρόνια και να αντλήσει αμέτρητες άλλες χρήσιμες πληροφορίες. Σε επόμενο τεύχος θα παρουσιάσουμε παρόμοια καταγραφή, που εντο-πίσαμε σε τόμο του 1940 υπό τον βαρύγδουπο τίτλο «Μέγας Οδηγός Βορείου Ελλάδος Θεσσαλίας – Μακεδονίας – Θράκης», Διευθυντής «ΓΑΒ – ΓΑΒ» (1939 – 1940), ώστε να γίνουν οι απαραίτητες συγκρίσεις και να καταγραφούν οι αλλαγές που σημειώθηκαν στην επαγγελματική σύνθεση των Πολυγυρινών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1930 – 1940. Στο παρόν τεύχος εκθέτουμε, ως έχει, τον «Οδηγό της Ελλάδος 1930», στοιχεία που αφορούν τον Πολύγυρο, πλαισιωμένα με τις απαραίτητες σχετικές φωτογραφίες από το αρχείο του «Π». Τα εντός παρενθέσεως στοιχεία με πλάγια γραφή, προερχόμενα από τη δική μας έρευνα, παρέ-χουν επί πλέον πληροφορίες ή αποσαφηνίζουν τυχόν ασάφειες. (Ο «Οδηγός της Ελλάδος 1930» προέρχεται από το αρχείο της κ. Μαίρης Ασσανιώτη και την ευχαριστούμε που μας τον παραχώρησε.) ΕΚΚΛΗΣΙΑ Ιερά Μητρόπολις Κασσανδρείας. Μητροπολίτης: η Α. Σεβ. Ο κ. Ειρηναίος (Οκτ. 1907 – Αύγ. 1945) Ναοί: Μητροπολιτικός, ο του Αγ. Νικολάου. Ιερείς: Νεόφυτος Σταματιάδης (αρχιμ.), Ι. Λεμονής, Παπαμάξιμος, Διον. Μάντης, Ι. Κοσμάς, Π. Ιωακείμ, Ι. Λαμπρόπουλος, Μιχ. Δέλλιος.

ΑΡΧΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ Νομαρχία. Νομάρχης: Ευάγγελος Χατζόπουλος. (από τον Μάρτιο μέχρι τον Αύγουστο του 1930)

1936. Δεξιά ο Νικόλαος Αθ. Τσακνής.(αρχείο Ευθυμίας Τσαμουρτζή).

Κων/νος Ζαμπούνης. Από το 1928 αντιπρόσωπος της SHELL στον Πολύγυρο.

11

πολύγυρος

Εισηγητής: Γ. Μαγκλής. (Ήταν ο πατέρας της ποιήτριας Φιφής Γκλάβα που παρουσίασε ο «Π» στο 58ο τ. Ιουλ.-Αυγ./2010). Νομίατρος: Γ. Παπανικολάου (γνωστός και με το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο Γ. Σκωτ). Νομοκτηνίατρος: Γ. Βρετάς. Προιστάμενος Περιφερειακής Υπηρεσίας Υπ. Προνοίας και Αντιλήψεως: Γ. Καραγεώργης. Δημοτική Αρχή. Δήμαρχος: Γ. Μαγδάλης (διετέλεσε δήμαρχος από το 1925 μέχρι το 1934 και από το 1945 μέχρι το 1947) Πάρεδροι: Σερ. Δέλλιος, Γ. Μορένος, Γ. Παπαδόπουλος. Δημοτικόν Συμβούλιον: Ι. Λαμπρόπουλος, Μιχ. Τσακνής, Κ. Τσιρβελής, Ν. Ζαχαρίας, Ι. Κατερτζής, Κ. Ζαμπούνης, Χρ. Τζίκουλας, Δημ. Σκλάβος, Νικ. Κουγιουμτζής, Αθ. Καρανικόλας, Ι. Κελιαφάνος, Αθ. Μαμάλης, Αργ. Χριστιανός, Χρ. Χρηστίδης, Νικ. Αγιομαμίτης, Χρ. Ζαμπούνης, Ι. Κοσμάς. Δικαστήρια και Δικαστικαί Αρχαί. Πρωτοδικείον. Πρόεδρος: Β. Λιάρης. Πρωτοδίκαι: Σ. Βλαχογιάννης, Ι. Σπερελάκης, Ν. Διαλινάς. (παπούς του νυν γνωστού δικηγόρου Θεσσαλονίκης Νίκου Διαλυνά) Εισαγγελία Πρωτοδικών. Εισαγγελεύς: Γ. Μαρκέτης. Ειρηνοδικείον. Ειρηνοδίκης: Μ. Τζώρτζης. Φυλακαί: Επανορθωτικαί. Δημοσία Ασφάλεια. Υποδιοίκησις Χωροφυλακής Χαλκιδικής. Αστυνομικόν Τμήμα. Ταχυδρ. – Τηλεγρ. – Τηλεφ. Γραφείον ΤΤΤ. Στρατιωτικαί Υπηρεσίαι. Στρατολογικόν Γραφείον. Προϊστ: Γ. Λαγός (ταγ.) Οικονομικαί Υπηρεσίαι. Οικονομική Εφορεία (Β΄). Έφορος: Κ. Κελεντέρης. Ταμείον (Β΄). Ταμίας: Γ. Κοκκινάκης Δασικαί Υπηρεσίαι. Δασαρχείον (Β΄). Δασάρχης: Α. Γεωργόπουλος ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ Γυμνάσιον. Γυμνασιάρχης: Ι. Παπαϊωάννου Καθηγηταί: Ι. Κατσαράκης, Π. Νικολόπουλος, Ε. Λαδάς (φιλόλ.) Μιχ.

1935. Αντώνιος & Γεώργιος Μπανάβας.(αρχείο Δημ. Αντ. Μπανάβα).

Κων/νος Μανασσής με μαθητευόμενους ξυλουργούς, περί τα 1930.

12

πολύγυρος

Σπανός (μαθημ.), Νικ. Λεκός (φυσικ.), Δ. Σγούρας (θεολόγ.). Δημοτικά Σχολεία Εξατάξιον. Διευθυντής: Γ. Καραγκάνης Διτάξιον. Διευθυντής: Π. Δημόπουλος. Επιθεωρητής Κατωτέρας Εκπαιδεύσεως (με δικαιοδοσίαν επί 78 Δημοτ. Σχολείων): Ι. Βαγιωνίτης. ΑΥΤΟΝΟΜΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Γεωργικόν Επιμελιτήριον Χαλκιδικής. Πρόεδρος: Αρ. Αικατερινάρης. Αντιπρόεδροι: Σ. Αλατσατιανός, Στ. Μελκής. Γεν. Γραμματεύς: Επ. Αρσένης. Ταμείον Προνοίας Ελαιοπαραγωγής Χαλκιδικής. Πρόεδρος: Αθ. Σαμαράς. Γεν. Γραμματεύς: Ι. Κότσιανος.

ΣΥΛΛΟΓΟΙ & ΣΩΜΑΤΕΙΑ Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός Καλυβών Πολυγύρου. Πρόεδρος: Κων. Τσερβελής. Δικηγορικός Σύλλογος. Πρόεδρος: Δ. Αποσκίτης. Ελαιοκομικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός Πολυγύρου. Πρόεδρος: Α. Φυργάδης, Αντιπρόεδρος: Χ. Τσερβελής, Γεν. Γραμματεύς: Χ. Ζαμπούνης. Ένωσις Διδασκάλων Χαλκιδικής. Πρόεδρος: Β. Βασίλας. Εργατοεπαγγελματικός Σύλλογος. Πρόεδρος: Ι. Καστρέτσιος. Αντιπρόεδρος: Μ. Αυγερινός. Σύλλογος Διδασκάλων Χαλκιδικής «Αναγέννησις». Πρόεδρος: Δ. Γεροχρήστος.

Αλευρόμυλοι (πετρελ.)Εμμανουήλ Γ.Κυριαζή Π.Τσερβελή Χρ.Ανδρικά είδηΣάλτη Γ.

ΑντιπροσωπείαιΚαραγκάνης Α.Λαμπρόπουλος Ι.Σαμαράς Α.ΑρτοποιείαΘάνου Δ.

Μπανάβα Θ.Μπουλάκη Α/φωνΑσβεστοποιείαΑσβεστά Γρ.Αυτοκίνητα (αντιπρ.)Τσακνής Ν.

Σχοινάδες στον Άγ. Μάμα.(αρχείο Δημ. Γ. Σχοινά).

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΙ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ

Κατάστημα Κων/νου Αργυρόπουλου, έναντι Δημαρχείου. Αναγνωρίζονται Νικ. Καστρέτσιος και Κ. Αργυρόπουλος.

13

πολύγυρος

Αυτοκίνητα (πρακτ.)Βεροιώτης Γ.ΒαφείαΒογιατζή Ι. Βογιατζή Στ.Βενζίνη (πρατήρ.)Ζαμπούνη Κ. Τσακνή Ν.Βιβλιοπωλ. ΧαρτοπωλείαΓεροχρίστου Ν.Καραγκάνη Α.ΓαλακτοπωλείαΒεργιώτη Αντ.Βούλγαρη Ν.Ζαρίφη Α. Σχοινά Κ.ΓανωτήριαΓκιουλέκα Γ. ΓεωπόνοιΧρηστίδης Β.Γεωργικά εργαλείαΖαμπούνης Κ. και ΣίαΚατσίκας Δ.Τσακνής Ν.Γυναικεία είδηΖαμπούνης Κ. & Τσακνής Ν.Σάλτης Γ.Δασικά προϊόντα Γκλάβας Π.Δέλλιος Γ.Νάκος Κ.Πετρουλάς Π.Τσερβελής Χρ.

Δέρματα ακατέργασταΚαραμπατάκης Ν.Κότσιανος Α.Δικαστικοί κλητήρεςΣαραφιανός Ι.Χαλάτης Αυγ.Χαλάτης Στ.ΔικηγόροιΑικατερινάρης Κ.Αποσκίτης Δ.Γεροχρίστος Α.Ζαχαρίας Ν. Λαμπρόπουλος Ι.Μαρίνος Γ.Πετρουλάς Στέφ.Τσίκουλας Ι.Χριστιανός Ν.Χριστίδης Χρ.Εγχώρ. προϊόντα (εξαγ.)Ζαμπούνης Κ. και ΣίαΚότσιανος Α.Παπανικολάου Α.Σαμαράς Α.Τσακνής Ν.Έλαια – Ελαίαι (εξαγ.)Ζαμπούνης Κ. και ΣίαΗλεκτροελαιουργική Ετ.Κατσίκας Δ.Τσακνής Ν.Φυργάδης Α.ΕλαιοτριβείαΑικατερινάρη Ν.Αμπαρά Χρ.

Βογιατζή Ν.Δέλλιου Φιλ.Επικούρου Αλ.Ηλεκτροελαιουργική Ετ.Καρανικόλα Αθ.Κοκκάλου Ν.Κοσμά Γ.Κοσμά Δ.Κούτλου Αικ.Μαλάμη Αθ.Ματσιώρη Κ.Μπαζάκου Ν.Μπουσδράκη Σ.Τραγανού Ι.Τσακμάκη Γ.Χαρέλη Χρ.Ενοικιασταί φόρωνΓεωργάκας Γ.Γκλάβας Π.Ζαμπούνης Χρ.Οικονόμου Κοσ.Πετρουλάς Π.Χριστοδουλάκης Γ.ΕστιατόριαΚαρώνη Βασ.Κοτζαρή Διαμ.ΖαχαροπλαστείαΚαρώνη Βασ.Παπαδοπούλου Δ.Ηλεκτροφωτισμού (εργ.)Ηλεκτροελαιουργική Ετ.Ιατροί Γκλάβας Δημ.

Υδραυλευκοσιδηρουργείον «Η Ειληκρίνεια» των αδελφών Χριστόφορου και Αναστάσιου Αστειόπουλου περί τα 1940.(αρχείο Χρυσόστομου Αστειόπουλου).

14

πολύγυρος

Κότσιανος Ι.Παπαγεωργίου Χαρ.Παπανικολάου Γ.ΚαπνοπωλείαΒούλγαρη Ι.Ζαμπούνη Κ.Μελά Β.ΚαφενείαΒεργιώτη Γ.Βεργιώτη Ν.Κοτζαρή Διαμ.Κρίνου Γ.Μαχαιρά Γ.Μπουλάκη Γ.Σφέτσιου Χαρ.Σφυρή Ι.Κουκούλια (εξαγωγ.)Αγιομαμίτης Χρ.Κότσιανος Αθ.Πετρουλάς Π.Σαμαράς Αθ.Τσίγγας Βασ.ΚουρείαΒεργιώτη Γ.Βεργιώτη Ν.Βούλγαρη Ι.Κρίνου Γ.Μπιτσίνη Γ.Μπούμπουρα Δ.Σφέτσιου Χαρ.ΚρεοπωλείαΚαραμπατάκη Ν.Μαγδάλη Β.Μοδικού Α.Τσίκουλα Ι.Χαρίτου Σ.Χλιάρα Ν.Λαναριστικαί (μηχ.)Λαναρά Ι.ΛαχανοπωλείαΒεργιώτη Α.Βούλγαρη Ν.Παντελή Δ.Τσίγγα Β.ΛέσχαιΦραντσή Γ.Λουκούμια (εργοστ.)Καρώνη Β.Λουτρά ΔημοτικάΜαίαιΘεοχαρίδου Σ.Σίμου Μ.Μεταλλεία (εκμεταλλ.)Αγγλοελληνική Ετ. ΛευκολίθουΚαραγκάκη Α.Μεταλλευτική Εταιρ. «Μέγας Αλέξανδρος»

ΜοδίστραιΒογιατζή Α.Γαλανού ΧάιδωΘάνου Ελ.Καρύδη ΌλγαΚουγιουμτζή Α.Κούρτη Π.Μόμτσια Αικ.ΞενοδοχείαΔεληχρίστου Ε.Κάλφα Θ.Καταφυγιώτη Μ.Ξυλεία (έμποροι)Ζαμπούνης Κ και ΣίαΤσακνής Ν.ΞυλουργείαΔαμασκηνού Ν.Κόκκαλου Ν.Μαστρομανώλη Ε.Μουχτή Γ.Μπαντέ Κ.Πιστολά Γ Τσερβελή Χρ.Τσίκουλα Χ.Χαραμή Κ.Οδοντοϊατροί Ιατρού Κ.ΟινομαγειρείαΠαντελή Χρ.Χλιάρα Ν.ΠανδοχείαΜπακρατσά Ν.ΠαντοπωλείαΑγιομαμίτη Α.Αγιομαμίτη Ν.Αποστολίδου Ν.Βογιατζή Σ.Δαμαλά Θ.Δέλλιου Σ.Δέλλιου Φ.Ζαμπούνη Κ. & Γαλανού Ι.Ζαμπούνη Ν.Θεοδοσούδη Θ.Καμάρη Ι.Κατερτζή Ι.Κατσίκα Δ.Κατσιάνου Α.Σουλινάρη Γ.Σχοινά Κ.Τσακνή Ν.ΠεταλωτήριαΑγιομαμίτη Ν.Αικατερινάρη Μ.Δέλλιου Γ.ΠλεκτήριαΘεοδώρου Μ.ΠοτοποιείαΑικατερινάρη Ν.

Γεωργάκα Χ.Ιατρού Α.Καρανικόλα Γ.Κόκκαλου Ν.Ματσιώρη Κ.Σαμαρά Α.Τσίγγα Β.Τσίγγα Φ.Χαραμή Κ.Χαρέλη Χ.Ραπτομηχαναί (υπ/τα)«Σίγγερ» Μπορν & ΣίαΡαφείαΑλατσατιανού Χρ.Βλάχου Δημ. Ελευθεριάδου Αλ.Κωνσταντινίδου Αν.Μαλακούδη Π.Ριγάνη Αγγ.Σταμνοπούλου Δημ.Σαγματοποιεία Βογιατζή Ν.Ουζούνη Γ.Παπακώστα Ι.ΣιδηρουργείαΚουγιώνη Γ. Κουγιώνη Ν. Κουγιώνη Χρ. Στογιάννη Κ. Τσιώνη Αστ.ΣχοινοπλεκτήριαΣχοινά Αντ.Σχοινά Αργ.Σχοινά Γ.Σχοινά Δ.Σχοινά Χρ. Γ.Σχοινά Χρ. Κ.ΥποδηματοποιείαΒασιλάκη Χρ.Γαροφάλλου Δ.Ζαμπούνη Στ.Ζαχαρία Χρ.Παπανικολάου Αθ.Σχοινά Χαρ.ΦανοποιείαΒογιατζή Στ.Λειβαδιώτου Π.ΦαρμακείαΙωακείμ ΠέτρουΦωτογραφείαΒογιατζή Αργ.Κορέντη Ν.ΧημικοίΚαραγκάνης Αθ.ΩρολογοπωλείαΙατρού Κ.Φραντζή Π.

15

πολύγυρος

Αγορά Πολυγύρου, 1953.

Ο Πολύγυρος του προηγούμενου αιώνα (Στο τεύχος 63/Μαΐου-Ιουλ. 2011 παρουσιάσαμε τον Πολύγυρο, όπως περιγράφεται σε κείμενα από το 1909 μέχρι το 1930-31. Στο παρόν τεύχος συνεχίζουμε την παρουσίαση με παρόμοια κείμενα, μέχρι τις πρόσφατες δεκαετίες, που περιγράφουν διαχρονικά τον Πολύγυρο και συμβάλουν στη μελέτη της ιστορίας του. Τα κείμενα αυτά, όπως και τα προηγούμενα, επρόκειτο να περιληφθούν στην έκδοση του «Π» «Πολύγυρος ο τόπος και οι άνθρωποι», αλλά για πολ-λούς και διάφορους λόγους – ανεξάρτητα της αξίας τους – δεν προ-κρίθηκαν.)

επιμέλεια Γιάννης Δ. Κανατάς

1930-31: «...Το νέον ζαχαροπλαστείον θα γίνει σιγά-σιγά / το ραντεβού του καλού κόσμου. / αξίζει κάθε υποστήριξη στους ιδιοκτήτας / που τόσα ξώδευσαν για να το κάμουν αντάξιο του Πολυγύρου… ..Αν ο Πολύγυρος στερείται ενός ξενοδοχείου / ή ενός κινηματογράφου / έχει όμως κατάστημα νεωτερισμών, όπου βρίσκει κανείς υφάσματα και είδη ρουχισμού / όπως και στη Θεσσαλονίκη / είναι το υφασματοπωλείον του κ. Γ. Σάλτη / όστις εφέτος διέθεσεν απίστευτα ποσά για να πλουτίσει το κατάστημά του / και ικανοποιήσει κάθε γούστο… ..Προχθές του Αη Δημήτρη / ηκούσθηκαν με το κλαρίνο του Γιαννακού / και τραγούδια παλιοκαιρίσια / που θύμισαν περασμένα μεγαλεία… ..Το μοναδικό ραφείο του κ. Αγγέλου Ρηγάνη / εξησφάλισε την καλλι-τέρα πελατεία / γιατί, ως γνωστόν, εργάζεται / με γούστο και ειλικρίνεια… ..Ο Πολύγυρος προ ημερών έκαμε έν βήμα προς την πρόοδον / απέκτη-σε κουλουροπώλην / που γυρίζει όλας τας συνοικίας και διαλαλεί το εμπό-ρευμά του / παρ’ όλες τις πρόγκες και τις κατσάδες που παθαίνει… ..Οι παλιές καλές εποχές / ξανάζησαν την περασμένη Κυριακή στα Κότσαλα / όπου οι κελαϊδίστρες μας χωρισμένες σε δυο γκρουπ / βαστού-σαν με τα παλιά τραγούδια τον χορό. / μεσόκοπες και περασμένες, χήρες και παντρεμένες / ξαναθυμήθηκαν τα νειάτα τους… ..Ο Μάρτης άρχισε να μας καλαπιάνει. / με λιακάδες πούνε χαρά Θεού. / Το Λιβάδι άρχισε να γνωρίζει ημέρας δόξης. / Σε λίγο θα φανούν πάλι τορνευτά μπράτσα και χυτοί λαιμοί. / Εννοείται, ότι θα υπάρχουν και μερικές αναγούλες…

1935 π. Άγγ. Ριγάνης (ράπτης), Λευτ. Τσακνής, Γεώργιος Κάλφας, κλπ.

16

πολύγυρος

..Άπλετον το φως μας στους κεντρικούς δρόμους. / Αλλά αι απόκεντραι συνοικίαι πλέουν στο σκοτάδι. / προπαντός αι κάτωθι του Λειβαδίου συνοικίαι. / Ας φροντίσει ο κ. Δήμαρχος, διότι και εκεί κατοικούν άνθρω-ποι… ..Ένα καιρόν σαν και σήμερα, όλοι άλλαζαν φιλιά. / μέσα σ’ εκκλησιές ειρηνοφόρες όπως έλεγε ο Σολωμός. / Τώρα λιγόστεψαν τα φανερά φιλιά. / μα πλήθυναν επικίνδυνα τα κρυφά. / Και μα την αλήθεια δεν μπορούμε οι σημερινοί να είμαστε παραπονεμένοι σ’ αυτό το ζήτημα… (Από τη στήλη «Πενιές», που υπέγραφε με το ψευδώνυμο Γ. Σκώτ, ο γιατρός Γεώργιος Παπανικολάου στην εφημερίδα «Φωνή της Χαλκιδικής», κατά τα δύο πρώτα έτη της κυκλοφορίας της.) 1939: Ο Πολύγυρος, ως κέντρον παραθερισμού, είναι από τα καλύτερα της Μακεδονίας, έχων και το πλεονέκτημα της εξαιρετικής και συντόμου συγκοινωνίας. Η απόστασις δια του αυτοκινήτου… καλύπτεται εντός διώ-ρου και επάνω σε πισοστρωμένον ωραίον δρόμον. Γνωστότερον επίσης είναι, ότι η διαδρομή από Θεσσαλονίκης μέχρι Πολυγύρου, είναι θαυμασία, διασχίζουσα την κατάφυτον και υψηλήν έκτασιν, της ωραιοτέρας πλευράς της Χαλκιδικής, καλυπτομένης σχεδόν εξ ολοκλήρου από δρυς, αγριοελαί-ας, αγριοκυπάρισσα και δάφνες. Είναι μαγευτική πράγματι η διαδρομή αύτη και δείχνει καθαρά την αφθονίαν του φυσικού πλούτου που υπάρχει εις τα εδάφη της περιφερείας. Άφθονος και ποικίλη είναι η καλλιέργεια, με πλουσίαν παραγωγήν, λόγω της γονιμότητος της γης της Χαλιδικής. Ο Πολύγυρος όμως ως πόλις, δεν αφήνει εκ πρώτης όψεως εντύπωσιν ανάλογον με μίαν πρωτεύουσαν νομού. Εν τούτοις περικλείει ζωήν και εργατικότητα και πλούτον που δύσκολα ανευρίσκονται εις τας πρωτευού-σας των άλλων νομών. Η αντίθεσις αύτη προέρχεται από τον μικρόν αριθ-μόν των κατοίκων του Πολυγύρου, οι οποίοι ανέρχονται εις 3.000 – 3.500 και συνεπώς από την μικράν έκτασιν που καταλαμβάνουν αι κατοικίαι των. Εις το κέντρον της πόλεως είναι η Νομαρχία, η Ιερά Μητρόπολις, το Πρωτοδικείον, η Αγροτική Τράπεζα, η Δημαρχία, όλα απέχονται αλλήλων δεκάδες μέτρων και τα καταστήματα των λοιπών υπηρεσιών. Εκεί γύρω είναι και τα εμπορικά και άλλα καταστήματα και τα καφενεία. Εις την είσοδον της πόλεως είναι δύο εξοχικά κέντρα και εις το βάθος αυτής αι περίφημες «έξ βρύσες» με μεγάλα και πλατύτατα πλατάνια, που αποτε-λούν πράγματι μαγευτικήν τοποθεσίαν. Εις τα ίδια σημεία είναι μεγάλα πευκόφυτα δημοτικά πάρκα.

Ο Πολύγυρος από τις «Πουρνάρες» περί τα 1925.(αρχείο Χρήστου Καστρέ-τσιου εκδότη του περιοδικού «Κύτταρο» της Ιερισσού).

17

πολύγυρος

Οι εφετεινοί παραθερισταί φθάνουν τους 200, είναι δε ολιγώτεροι από πέρυσι, πράγμα που παρατηρείται εφέτος εις όλα τα κέντρα παραθερι-σμού. Η πόλις έχει καλόν οπωσδήποτε ηλεκτροφωτισμόν, αλλ’ ακριβώτατον εφ’ όσον το κιλοβάτ πληρώνεται προς 17 δραχμάς!! Οι κάτοικοι διαμαρτύ-ρονται δια την υψηλήν αυτήν τιμήν, αλλ’ η εταιρεία προβάλει την δικαιο-λογίαν ότι καταναλίσκει ολίγα κιλοβάτ ημερησίως και μόλις αντεπεξέρχε-ται εις τα έξοδά της. Θα έπρεπε εν πάσει περιπτώσει να υποτιμηθεί το ηλεκτρικόν ρεύμα, διότι 17 δραχμαί κατά κιλοβάτ είναι πολλαί, παρά πάσαν υπάρχουσαν δικαιολογίαν. Ο Δήμος εις τους δρόμους διατηρεί καλόν φωτισμόν και αυτό εξυπηρε-τεί τους κατοίκους. Τα νερά του Πολυγύρου είναι άφθονα και σε κάθε βήμα υπάρχουν δημοτικές βρύσες στους δρόμους. Ολίγα σπίτια έχουν ιδιαίτερη ύδρευση και παρά τας προσπαθείας του δημάρχου οι περισσότεροι κάτοικοι επι-μένουν να προμηθεύονται το νερό των από τες βρύσες των δρόμων. Περιττόν είναι να σημειωθεί ότι η ύδρευσις από τες δημοτικές βρύσες γίνεται δωρεάν. Μόνον οι έχοντες νερό εις το σπήτι τους, πληρώνουν κατ’ αποκοπήν 40 δραχμάς τον μήνα... Οι Πολυγυρινοί είναι άνθρωποι συντηρητικοί, νοικοκυραίοι όλοι, πολύ εργατικοί και σώφρονες, δεν κάμουν δε ποτέ παράτολμα σχέδια. Είναι από τους ανθρώπους που δεν πειράζουν κανένα, αλλά δεν θέλουν και να τους πειράζουν οι άλλοι. Ο Σεβ. Μηττροπολίτης Κασσανδρείας μας έλεγε ότι οι κάτοικοι του Πολυγύρου, όπως και της περιφερείας εργάζονται όπως αι μέλισσαι. Δεν ησυχάζουν εάν δεν συγκεντρώσουν την παντός είδους παραγωγήν των εις τα σπήτια των. Έχουν όλοι κλήρον και άλλα κτήματα και παράγουν δημητριακά, εληές και λάδι, σησάμια, μέλι (η Χαλκιδική είναι το νεώτερον μελισσοκομικόν κέντρον της Ελλάδος) εργά-ζονται δε ως πραγματικοί γεωργοί με ανεξάντλητον ζήλον. Ολίγοι γεωργοί αγαπούν τον τόπον τους, όσο οι της Χαλκιδικής. Γι αυτό και είναι όλοι ευκατάστατοι και νοικοκυραίοι λαμπροί. Από απόψεως κοινωνικοηθικής, είναι άψογοι. Ο Σεβ. Μητροπολίτης μας έλεγε ότι πέρυσι εις ολόκληρον την περιφέρειάν του, δεν είχε ούτε δέκα διαζύγια… (Εφημερίδα ΦΩΣ Θεσσαλονίκης της 5ης Αυγούστου 1939, άρθρο υπό τον τίτλο «Αι πρόοδοι των επαρχιών – Πολύγυρος. Θαυμάσιον θέρετρον – τα εκτελούμενα εξωραιστικά έργα», υπογεγραμμένο με το μονόγραμμα Α.)

Πολύγυρος 1970 περ.

Μητρόπολη Κασσανδρείας περί τα 1950 (σήμερα Εθνική Τράπεζα).(αρχείο Αναστασίας Αργ. Βογιατζή).

18

πολύγυρος

Αργ. Βογιατζής με φόντο τον Πολύγυρο.

1963: «…Το αυτοκίνητο επί δύο ώρες απ’ τη Θεσσαλονίκη, ακολουθώ-ντας τις άπειρες στροφές του δρόμου, ανεβαίνει, χωρίς να ‘ναι και μεγάλο το υψόμετρο, στα καταπράσινα και ολόδροσα βουνά. Και να σε λίγο προβάλλει ο Πολύγυρος, η όμορφη και αθόρυβη πόλη με τους πολιτισμένους κατοίκους της, και πιο βαθειά στραφτοκοπάει η απαλή θάλασσα. Τα κόκκινα κεραμίδια των κάτασπρων σπιτιών του, μέσα στο άφθονο πράσινο, φαίνονται πιο έντονα και πιο φαντασμαγορικά, όσο κοντεύουμε στην πρωτεύουσα του Νομού. Τα ωραία σπίτια στην είσοδο της πόλεως δίνουν ένα ευχάριστο συναί-σθημα στον επισκέπτη. Δείχνουν μια πόλη κατακάθαρη, νοικοκυρεμένη, ολόδροση. Προχωρώντας ύστερα πιο κάτω, στην Παραλία της Γερακινής, το μάτι χαίρεται την εν «σοφία» μαγεία του Δημιουργού…». (Από το βιβλίο «Το Άγιον Όρος και η Χαλκιδική» του πρώην Νομάρχη Χαλκιδικής Δημοσθένη Γ. Γούλα, Αθήνα 1963.)

1971: Ο Πολύγυρος, υπό το βλέμμα του Λάμπρου Μάλαμα. …..Όσο κυλούν οι τροχοί του αμαξιού, τόσο κορυφώνεται η λαχτάρα μας να πρωτοειδούμε τον Πολύγυρο. Με πλημμυρίζει μια τέρψη μεθυστικής αγωνίας, σαν εκείνες που κυρι-εύουν τους θεατές μπροστά σε αυλαία θεάτρου πριν ανοίξει, για να ιδούν την παρθένα παράσταση. Μια ολόλαμπρη γαλάζια λουρίδα προβάλλει μακριά στο βάθος, η θάλασσα. Σε λίγο τα μάτια μας αγγίζουν από μικρή απόσταση τις πρώτες εικό-νες της πόλης. Δέντρα ψηλά και χαμηλά. Κτίρια με κόκκινες στέγες. Και λίγα τσιμε-ντένια μεγαθήρια. Περιβόλια κι αμπέλια, μοσχολίβανοι κήποι, όλα σ’ ένα πλατύ βαϊστό λεκανοπέδι, σα σε μια τάξη φυσική, που εμπνέουν πασχα-λιάτικες χαρές, ρωμαντικές καντάδες! Σιμώνουμε. Όμορφη, όλη γοητεία, απλότητα, και χάρη η πολιτειούλα του Πολυγύρου. Μέσα της μας καρτερούνε φίλοι αδελφικοί, φιλόξενοι. Να κι η μικρή μας πόλη, φτάσαμε. Πολύ θα σας αρέσει. Καυχιέται η διπλανή γυναίκα και μας προδιαθέτει μ’ ευγένεια περισσή. Εδώ κυρία μου είστε σα σε παράδεισο! Της λέει μ’ ευχαρίστηση η Ελένη, κι εκείνη συνεχίζει. Κι όμως, οι άντρες μας φεύγουν, ξενιτεύονται. Δεν τους χωράει τόπος! Συμπλήρωσε με κρυφό καημό και στεναγμό. Ήταν γεροντοκόρη!.. Πολύγυρος Μια στάση στην είσοδο μας δίνει μια ιδιαίτερη χαρά. Χινοπωριάτικη χλόη κι ανθοβολιές ολούθε. Οι ψυχές ανασαίνουν, δυναμώνουν. Στραφτα-λίζει στον ήλιο της αυγής κεχριμπαρένια η όψη του Πολυγύρου. Τέσσερις χιλιάδες περίπου οι κάτοικοι. Πρόσφυγες, Μακεδόνες, Ηπει-ρώτες, φερτικοί, κι απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας, συνθέτουν το κοινωνικό τους σύνολο. Είναι συγχρωτισμένο, ιδιόρρυθμο. Η πόλη έχει μουσείο, σχο-λεία, εκκλησίες, αρχές, δικαστήρια, σχετική οικοδομική κίνηση κ.λ.π. Ώ τι όμορφα που ‘ναι εδώ πέρα!… Αποθαυμάζουν με μιαν έξαρση οι δυο συνοδοί μου, ενώ αντικρίζουμε παντού, με διψασμένα περίεργα μάτια. Βλέπετε οι θεοί τη στόλισαν με μεράκια σα νύφη πλουμιστή ολάκερη τη φύση της Χαλκιδικής!… Υμνολογώ με τη σειρά μου. Η πόλη φαίνεται σαν κυψέλη. Οι Πολυγυριώτες γεροί, απλοϊκοί κι αθώοι, με τα γλωσσικά τους ιδιώματα, φιλότιμοι και πρόθυμοι, όπου η καλή διάθεση λάμπει στ’ ανήσυχα μάτια τους. Απιθώνουν σε αυλές τους καρπούς του μόχτου, τις ελιές, τις πρασινομάτες και περίφημες κρεατερές ελιές!… Όλα γύρω αχτινοβολούν μια ειδυλλιακή κι απέριττη ζωούλα αγα-πημένη…

19

πολύγυρος

Φτάνουμε στο κέντρο. Καθαρό τ’ αγέρι, παστρικά τα σπίτια. Σε μιαν αυλή κοντινού σχολειού, ακούμε των παιδιών τις ξένοιαστες λαλιές και τα παιγνίδια τους. Άντρες, γυναίκες, νεαροί μιλούνε για προ-πό και για ποδόσφαιρο, με πάθος, συνήθεια και φανατισμό. Θυμήθηκα τα λόγια του Σαίξπηρ: «Η ζωή, είναι ένας μύθος γεμάτος θόρυβο και λύσσα, τον απαγ-γέλλει ένας ηλίθιος, κι ούτε που λέει τίποτα»… Ακούνε ραδιόφωνο που γρυλίζει χτεσινά επεισόδια σε γήπεδα, κλωτσο-πατινάδες και καυγάδες για το θεαθήναι(!). Πιο κάτω σε περιβολάκια, κοκκινολαίμικα πουλιά και καρδερίνια τσι-ρίζουν φρόνιμα κι αγαπημένα, σα να κοροϊδεύουνε τις έριδες και τα τσα-κώματα των «λογικών» μας όντων.Λιαχτίδες παιγνιδίζουν φως σε ξαχνισμένα τζάμια, σα να μιλούν με γλώσ-σες άδολες στον κόσμο του φτηνού θεάματος…..». (Λάμπρου Μάλαμα, «Ελλάδα – Περιήγηση – Μορφές και Είδωλα (Ταξιδιωτικές Σημειώσεις) 1967 – 1974», Αθήνα 1974)

1990: «Πολύγυρος» Παντού μυρίζει ναφθαλίνη αυτή η πόλη στα μαγαζιά στους δρόμους και στις μνήμες του Θανάση το κουρτινάκι του παλιού του σπιτιού κανείς δεν αξιώθηκε να ξεκρεμάσει. Θα θυμούνται οι γέροι πως ο βασιλιάς έστειλε αρώματα απ’ την πόλη μα οι προεστοί τ’ αρνήθηκαν γιατί τις κολόνιες θέριευαν οι σκόροι.

Και σήμερα καχύποπτα κοιτούν τους ξένους τις νοσοκόμες τους γιατρούς κάθε ρεμάλι που βάζει αρώματα αντί για ναφθαλίνη κι όταν βραδιάζει πέφτει στην κραιπάλη.

Μα τις απόκριες σαράντα γενεών τ’ απωθημένα βγαίνουν αυτή την εβδομάδα των παθών που τρέχουν και δεν προλαβαίνουν. (Στίχοι Δημήτριου Βαρνάβα σε μουσική Θανάση Παντελή, του τρα-γουδιού «Πολύγυρος» από το δίσκο «Μελίνα Κανά, Αρώματα αντί για ναφθαλίνη»).

Σχόλιο «Π»: Οι στίχοι του τελευταίου τραγουδιού φανερώνουν μάλλον την κακή διάθεση του στιχουργού τη συγκεκριμένη περίοδο παρά τον Πολύγυρο και τους ανθρώπους του.

1950. Γενική άποψη Πολυγύρου.(αρχείο Αναστασίας Αργ. Βογιατζή).

«Μπογιατζίδικα».

20

πολύγυρος

Κυρία Σταμπουλίδου ΕλισάβετΗ καθηγήτριά μου

Γιάννης Τσίκουλαςομ. καθηγητής Παιδιατρικής ΑΠΘ

Φιλοξένησε γενναιόδωρα ο «Πολύγυρος» σε προηγούμενα τεύχη του αρκετά αφιερώματα, άλλων και δικά μου, σχετικά με την προσωπικότητα και το έργο δασκάλων και καθηγητών, που πέρασαν από τον Πολύγυρο και τη Χαλκιδική και άφησαν το δημιουργικό στίγμα τους. Θεωρώ όμως παράλειψη μεγάλη και μέμφομαι τον εαυτό μου, τουλάχιστον για όσο ευθύνομαι εγώ, γιατί να μην έχουν αρχίσει αυτού του είδους τα αφιερώ-ματα από μια προσωπικότητα, που είναι εν ζωή και μας προσφέρει την παρουσία της και μας ραίνει με την αύρα της, αλλά άρχισαν με τους καθ’ όλα αξιοσέβαστους κατά τα άλλα «μακαρίτες». Η προσωπικότητα αυτή είναι η καθηγήτρια Ελισάβετ Σταμπουλίδου. Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ’50, όταν διορίστηκε στο Γυμνάσιο Πολυγύρου η φιλόλογος «δεσποινίς Σταμπουλίδου». Εγώ μαθητής στη Δευτέρα τάξη του ενλόγω Γυμνασίου. Πρέπει να ήταν το Γυμνάσιό μας ο πρώτος διορισμός της μετά τη λήψη του πτυχίου της. Από την πρώτη στιγ-μή που αντίκρισα τη νεαρή εκείνη γυναίκα, που έμοιαζε περισσότερο με μαθήτρια, ένιωσα ότι αυτή η καθηγήτρια ήταν το κάτι άλλο. Είχε μια έντονη προσωπικότητα, μια φινέτσα, μια αριστοκρατικότητα, μια αρχοντιά μοναδική που με συνάρπασε. Ήταν ξεχωριστή. Εκείνη την εποχή κυριαρχούσε στον παγκόσμιο κινηματογράφο η συγκλονιστική ηθοποιός Ώντρευ Χέμπορν. Η δεσποινίς Σταμπουλίδου ήταν η αναμφισβήτητη σωσίας της. Έτσι τη χαρακτήρισα από την αρχή και έτσι την εισέπραξα και δε νομίζω ότι ήμουν ο μόνος. Ήταν όπως είπα μια παρουσία ξεχωριστή. Ευγενική, αξιοπρεπής, ευαίσθητη, φαινομενικά προ-σιτή, κρατώντας όμως τις απαιτούμενες και απαραίτητες αποστάσεις, αυστηρή, όταν έπρεπε, άριστα καταρτισμένη. Μας οδηγούσε με συστημα-τικότητα και σιγουριά στον κόσμο της Επιστήμης της και μας άνοιγε καινούριους ορίζοντες. Δεν έδωσε ποτέ αφορμή για καζούρα ή κακεντρεχή σχόλια, πράγμα κοινότατο από εμάς τους μαθητές για τους περισσότερους καθηγητές μας. Την σεβόμασταν. Ήταν κυρία. Όταν πρωτοήρθε είχε τα μαλλιά της μαζεμένα σε κότσο και φορούσε μια βυσσινί ζακέτα. Ήταν η επιτομή της κομψότητας με την πλήρη έννοια του όρου. Το βάδισμά της ήταν αέρινο. Η φωνή της ήταν καθαρή, βελού-δινη, μελωδική. Χωρίς να το επιδιώκει δίδασκε στυλ. Στυλ πραγματικής κυρίας. Έμεινε στη συλλογική μνήμη του Πολυγύρου ως μια μοναδική και αξεπέραστη περίπτωση καθηγήτριας και παρουσίας. Εμένα προσωπικά με σημάδεψε καθοριστικά. Συγκλόνισε τα εφηβικά μου χρόνια και μαζί με τους αείμνηστους καθηγητές Γεώργιο Φιλιππα-κόπουλο και Ερασμία Ζαμπούνη συνετέλεσε στο να λατρέψω τη Φιλολογία και να μελετήσω απίστευτα πολύ ποίηση και γενικά Λογοτεχνία, προίκα μου ακριβή και πολύτιμη για όλη μου τη ζωή. Κυρία Σταμπουλίδου, πέρασες σαν ένα ζωογόνο και υψηλής ποιότητας και αισθητικής αγέρι από τον Πολύγυρο. Θερμά σε ευχαριστούμε. Θερμά σε ευγνωμονούμε.

πολύγυρος

21

Βασιλική Μελίσση, η Αγιογράφοςεπιμέλεια Γιάννης Δ. Κανατάς

Τη Βασιλική Μελίσση τη γνωρίσαμε με αφορμή ένα εμπνευσμένο έργο της (βλ. εξώφυλλο), που εξέθεσε στην ομαδική έκθεση του Σ.Κ.Ε.Τ. Πολυγύρου με θέμα τον Πολύγυρο τον περασμένο Δεκέμβριο. Από τότε «φάγαμε τον τόπο» να τη βρούμε και τα καταφέραμε μόλις τον περασμέ-νο Μάιο μαζί με τον Παράσχο Καραδήμο στο εργαστήρι ζωγραφικής που διατηρεί στα Ν. Μουδανιά, όπου γνωρίσαμε και καταγράψαμε τη δουλειά της. Για το προαναφερόμενο έργο η ίδια μας είπε: «Τα λίγα στοιχεία που γνώριζα μέχρι τότε για την πρωτεύουσά μας δεν μου φαίνονταν επαρκή για την σύνθεση ενός έργου, που ήξερα εκ των προτέρων ότι δεν ήθελα να είναι τοπιογραφία αλλά προσωποποίηση. Έτσι κατέφυγα, σαν άλλος έφηβος, στην Wikipedia για περισσότερες πληροφορίες. Ζωγράφισα λοι-πόν έναν άντρα προχωρημένης ηλικίας αλλά με περιποιημένο πρόσωπο και δυνατό - μεγάλο σώμα για να αποδώσω το «Πολύγερος», τον τόπο δηλαδή με το υγιεινό κλίμα εξαιτίας του οποίου οι άνθρωποι ζούσαν πολλά χρόνια. Του φόρεσα κοστούμι και γραβάτα, αντιπροσωπευτική ενδυμασία Δημοσίου Υπαλλήλου. Απεικόνισα γύρω του στοιχεία που αφορούν την ευρύτερη περιοχή καθώς ανήκουν στον Δήμο Πολυγύρου: το ψηφιδωτό της Ολύνθου, την σπηλιά - ασκητήριο του οσ. Ευθυμίου στα Βραστά, τα βουναλάκια των μεταλλείων της Γερακινής, τα λιόδεντρα και τις Καλύβες, το βουνό αλλά και τον φιδωτό δρόμο. Ζωγραφίζοντας, αφέθηκα να με οδηγήσει το ίδιο το έργο καθώς και τα συναισθήματα που βίωνα καθ όλη τη διάρκεια. Μου βγήκε λοιπόν μια λίγο παιχνιδιάρικη - πειραχτική διάθεση, εξ’ ου και το πεταχτό λου-λουδάκι στο πέτο, διάθεση που πιστεύω πρέπει να χρεώσουμε στους ίδιους τους κατοίκους, χιούμορ και διάθεση για καλή ζωή. Το πόδι στη θάλασσα έχει την ίδια αφετηρία (χιούμορ) καθώς και την καταγραφή της πληροφορίας για τις Πολυγυρινές Καλύβες. Αργότερα έμαθα για τον στίχο του ποιητή «…κατέβηκε ο Πολύγυρος και γίνηκε λιμάνι…». Αρχικά τον είχα καθισμένο πάνω σ’ ένα πεσμένο κούτσουρο το οποίο, περίεργα πώς, στην πορεία μεταλλάχτηκε σε

πολύγυρος

22

Αρχαία κολώνα για να μας θυμίσει το «Πολύ-ιερός». Και βέβαια στο δεξί χέρι κρατάει κλαδί ελιάς και στο αριστερό την πόλη με τα κτήρια και το σύμβολο του Δήμου τις «Έξι Βρύσες», που ο Πολύγυρός μου κρατάει με το ίδιο καμάρι όσο και οι ίδιοι οι Πολυγυρινοί νιώθουν για την τοποθεσία».

Βιογραφικό σημείωμα: Η Βασιλική Μελίσση γεννήθηκε στη Γερμανία από μετανάστες γονείς, μεγάλωσε στη Συκιά Χαλκιδικής και στη συνέχεια έζησε στη Λειβαδιά Βοιωτίας και στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Οικονομικά στη Γερμανία, αλλά τα διέκοψε για να αφοσιωθεί αποκλειστικά στη ζωγραφική. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα γνώρισε τη βυζαντινή ζωγραφική και εικονογραφία κοντά σε μεγάλους δασκάλους με αγιορείτικες ρίζες: κυρά Φανιώ Μητροπούλου στην Ουρανούπολη, Κων/νο Ξενόπουλο στην Κατερίνη και Γεώργιο Κόρδη στην Αθήνα. Παράλληλα παρακολούθησε σεμινάρια: Συντήρησης παλαιών εικόνων & έργων τέχνης, κατασκευή κοσμημάτων, ψηφιδωτού & νωπογραφίας. Από το 2003 διδάσκει Βυζαντινή ζωγραφική σε παιδιά και ενήλικες σε Ελλάδα και εξωτερικό. Η ζωγραφική αποτελεί την κύρια ενασχόλησή της. Τα τελευταία χρόνια την απασχολεί η θεραπευτική υπόσταση της ζωγρα-φικής μέσω σεμιναρίων. Είναι παντρεμένη με τον γιατρό και διδάσκαλο βυζαντινής μουσικής Δημήτρη Χατζηνικολάου και τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται στα Ν. Μουδανιά. Αυτοπαρουσίαση: «Είμαι η Βασιλική Μελίσση, η Αγιογράφος»! Με αυτόν τον τρόπο συστήνομαι τα τελευταία χρόνια, επειδή νιώθω πως αυτό είμαι. Δεν είχα ποτέ αυτό που λέμε «ταλέντο», είχα όμως πόθο και αγάπη για τη ζωγραφική και δούλεψα σκληρά για να καταφέρω να ζωγραφίζω όσο καλύτερα μπορούσα, να ξεπεράσω τον εαυτό μου. Το σύνθημά μου είναι «θάρρος και προσπάθεια» και αυτό έκανα: προσπα-

πολύγυρος

23

θούσα με θάρρος να γίνω καλλιτέχνης. Τη ζωγραφική τη λάτρευα από παιδί, ήταν το καταφύγιο και η ευτυ-χία μου. όταν ζωγράφιζα ο κόσμος γύρω μου ήταν εντάξει. Μετά από πολλά χρόνια σπουδών κατάλαβα ότι η πιο φιλάνθρωπη ζωγραφική είναι η καθ’ ημάς, η Ελληνική, η Βυζαντινή. Αυτή που δεν έχει γυρισμένες πλάτες ούτε γρίφους για να λύσεις ως θεατής. Αυτή στην οποία όλα είναι καθαρά και ευκολογραμμένα σαν ένα ανοιχτό Αλφαβητάρι. Αυτή που τη διαβάζει εύκολα το παιδί του νηπιαγωγείου και η γιαγιά των ογδόντα και κάτι. Αυτή η ζωγραφική που γράφει (απεικονίζει) ζωντανά πράγματα, όλο κίνηση και ηρεμία συνάμα. Από τους δασκάλους μου έμαθα διαφορετικά πράγματα: από τον έναν τη φιλοσοφία και τη σύνθεση, από τον άλλο την αρχοντιά, από τον τρίτο τον αυθορμητισμό και την παράδοση που φτάνει μέχρι τους αρχαίους Έλληνες. Αγάπησα την τετραχρωμική παλέτα του Πολύγνωτου και τη δύναμη που δίνει το ότι από τα λίγα χρώματα, τέσσερα τον αριθμό, μπορείς να κάνεις πολλά. Με ενθουσιάζει η Ελληνική Τέχνη που δεν κουβαλάει περιττά και κουραστικά φορτία, όπως φλυαρίες και ψεύτικους συναισθηματισμούς. Οι θεατές άλλωστε έχουν πολλά προβλήματα για να τους φορτώνουμε και με τα δικά μας. Επί χρόνια ένιωθα να υστερώ σε περίεργες και πολύπλοκες εμπνεύ-σεις, μέχρι που κατάλαβα ότι στην απλότητα υπάρχει η δύναμη και η χαρά. Σήμερα χαίρομαι που ζωγραφίζω απλά καθημερινά πράγματα, να προσωποποιώ ιδέες, φυτά και τόπους. Προτιμώ να ζωγραφίζω όμορ-φα πράγματα γιατί νιώθω πως αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος αντί-στασης σε αυτή την κρίσιμη εποχή που ζούμε. Προσπαθώ μέσα από τη δουλειά μου να φαίνεται η αγάπη για τη ζωή και η ομορφιά του κόσμου. Ο στόχος μου είναι να γίνει η ζωγραφική μου πηγή παρηγοριάς, ξεκού-ρασης και αναψυχής, γιατί όχι και θεραπείας. Κι όλα αυτά γιατί η τέχνη είναι η θεραπεία και το θαύμα που ζω καθημερινά με ευγνωμοσύνη». Για το έργο της Βασιλικής Μελίσση ο γνωστός αγιογράφος Γεώργιος Κόρδης μας έγραψε: «H Βασιλική Μελίσση είναι εικονογράφος όχι γιατί φτιάχνει εικόνες αλλά γιατί εργάζεται σε μια πορεία δημιουργίας μέσα στα πλαίσια της ορθόδοξης εικονογραφικής παράδοσης. Στα έργα της βλέπει κανείς την απόπειρα διαλόγου με την παράδοση και τις καθιε-ρωμένες λύσεις που εισήγαγαν μάστορες του παρελθόντος. Προσπαθεί με επιτυχία και σχεδιάζει με τρόπο προσωπικό, απλώνει το χρώμα με γνώση και διάκριση και το αποτέλεσμα τη δικαιώνει. Οι εικόνες της έχουν χαρακτήρα προσωπικό και ιδιοπρόσωπο αλλά πάντα αναπνέουν

πολύγυρος

24

μέσα στον αέρα της παράδοσης. Δεν αυθαιρετεί η Μελίσση αλλά ανα-δημιουργεί και αναζωγραφεί. Το σχέδιο άλλοτε αδρό και δυνατό κι άλλοτε απαλό και τρυφερό υποδέχεται το χρώμα που με μαστοριά ικανή η Μελίσση διαχειρίζεται για να φτιάξει μια ποιητική ατμόσφαιρα συχνά που ξαφνιάζει ευχάριστα και δημιουργεί μια αίσθηση ιεροπρέπει-ας και φρεσκάδας. Ακόμη κι όταν αναζωγραφίζει παλαιά πρότυπα εύκολα διακρίνεται ο προσωπικός της τόνος και η δική της προσωπικό-τητα. Η Βασιλική Μελίσση είναι εικονογράφος γιατί επιμένει σε μια εποχή τυποποίησης των προϊόντων του θρησκευτικού πολιτισμού να αγωνίζεται για την κατάκτηση μιας ιδιοπρόσωπης γραφής στα πλαίσια της παρά-δοσης της εικονογραφίας , για μιαν γραφή εικόνων που θα εμπλουτίζει την παράδοση καθιστώντας την ικανή να είναι πάντα νέα και να λει-τουργεί στον σύγχρονο κόσμο». Επίσης ο γλύπτης Παρασκευάς Μάγειρας μας έγραψε για το έργο της Β. Μελίσση: «Η πρώτη ερώτηση που πρέπει να κάνει ένας καλλιτέχνης στον εαυτό του είναι γιατί κάνει τέχνη. Αυτό αποτελεί απαραίτητη προ-ϋπόθεση για να προχωρήσει πνευματικά. Η αγιογραφία είναι μια μορφή τέχνης, κατά την γνώμη μου, που δεν σου δίνει περιθώρια για αλλαγές, η να προχωρήσεις σε κάτι επαναστατικό. Είσαι αναγκασμένος και εγκλωβισμένος μέσα σ αυτές τις απαιτήσεις που εκπληρούν ένα συγκε-κριμένο σκοπό. Στην επαφή μου με το έργο της Βασιλικής Μελίσση κατάλαβα πως με την τεχνική της αγιογραφίας μπορεί ένας καλλιτέχνης να δώσει κάτι διαφορετικό. Σε παραπέμπει βέβαια πάντα στην αρχική της ουσία γιατί αυτή η τεχνική είναι συγκεκριμένη αλλά το αισθητικό αποτέλεσμα είναι ωραίο. Πέρα από αυτό η Βασιλική είναι ένας ιδιαίτε-ρος άνθρωπος γεμάτος αγάπη και με μια ειλικρίνεια μικρού παιδιού που σε κερδίζει χωρίς δεύτερη κουβέντα. Αυτή της η καθαρότητα φαίνεται στο έργο της που μπορώ να πω ότι το ξεχωρίζω σε δύο ενότητες: το αυστηρά αγιογραφικό της έργο και το ονειρικό της έργο με αγιογραφι-κά στοιχεία. Με το δεύτερο είμαι γοητευμένος γιατί μπορώ και διακρί-νω ένα παραμυθένιο κόσμο, ο οποίος πάλλεται από την επιθυμία να αναδείξει την ομορφιά της ύπαρξης και νομίζω ότι τα καταφέρνει καλά γιατί είναι καθαρός άνθρωπος και τεχνικά καταρτισμένος. Εύχομαι να συνεχίσει να εργάζεται μέσα από τα όνειρά της και να μας χαρίζει έργα που θα μας γοητεύουν και θα μας προβληματίζουν».

25

πολύγυρος

Νέα στοιχεία για την παρουσία των Πολυγυρινών προσφύγων του 1821 στις Σποράδες

Νίκος Εμμ. Παπαοικονόμου

Το συγκλονιστικό γεγονός της επανάστασης του 1821 στη Χαλκιδική κεντρίζει έως και σήμερα το ενδιαφέρον των μελετητών της νεώτερης ελ-ληνικής ιστορίας. Τα στοιχεία, που προκύπτουν από την έρευνα των πηγών της εποχής, διαφωτίζουν το ιστορικό πλαίσιο των παραμέτρων που οδή-γησαν καταρχήν στα γεγονότα του Μαΐου του 1821 και στη συνέχεια στις τραγικές συνέπειες ενός απερίγραπτου εξανδραποδισμού που υπέστησαν οι Χαλκιδικιώτες από τον οθωμανικό στρατό. Η τύχη των ανθρώπων αυ-τών, που οδηγήθηκαν στη σφαγή και στην προσφυγιά, περιγράφεται σε ήδη δημοσιευμένες σχετικές μελέτες1. Πιο ολοκληρωμένη και χαρακτηριστική για την ανθρωπογεωγραφία των Χαλκιδικιωτών παροίκων των Σποράδων εργασία αποτελούν τα δύο άρ-θρα του Γ. Χιονίδη στα περιοδικά «Μακεδονικά» και «Χρονικά της Χαλκι-δικής»2. Στο τεύχος 38 του περιοδικού «Πολύγυρος» έγινε μια αντίστοιχη προσπάθεια για την παρουσίαση ειδικότερα των παροίκων της Σκοπέλου που κατάγονταν από τον Πολύγυρο3. Το συγκεκριμένο άρθρο βασίστηκε σε δύο δημοσιευμένους καταλόγους κατοίκων και παροίκων της Σκοπέλου που χρονολογούνται στα 1829 και φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αθήνας4. Ωστόσο η συνέχιση της έρευνας στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) απέφερε πολύ σημαντικότερα στοιχεία και λεπτομέρειες για την παρουσία των προσφύγων του 1821 από τη Χαλκιδική στις Σποράδες. Ο εντοπισμός στους φακέλους της «Επιτροπής Οικονομίας», που φυλάσσονται στα ΓΑΚ, των αρχείων του Υγειονομείου Σκοπέλου, άνοιξε νέους ορίζοντες στην έρευνα της προσωπογραφίας των προσφύγων του 1821 από τη Χαλκιδική. Οι 9000 περίπου εγγραφές που περιέχουν τις κινήσεις των επιβατών των πλοίων που διακινούνταν στο βόρειο Αιγαίο, από το 1828 έως και το 1832, μας αποκάλυψε έναν θησαυρό ονομάτων Χαλκιδικιωτών (Μαδεμοχωριτών, Χασικοχωριτών και Κασσανδρινών)5. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι, πρόσφυ-γες της επανάστασης οι περισσότεροι, μετακινούνταν σε διάφορα λιμάνια του Αιγαίου είτε για λόγους εργασιακούς είτε με σκοπό την επιστροφή τους στα πάτρια εδάφη της Χαλκιδικής, μετά και τα διατάγματα περί αμνηστίας των συμμετεχόντων στην επανάσταση της Χαλκιδικής που εξέ-δωσαν οι Οθωμανικές αρχές6. Τα Υγειονομεία, συνδέονταν με τα Λοιμοκαθαρτήρια και ιδρύθηκαν από τον Καποδίστρια τον Αύγουστο του 1828 για την προστασία από λοιμικές ασθένειες των κατοίκων περιοχών που διέθεταν λιμάνια7. Μεταξύ των βιβλίων που τηρούσαν οι ανωτέρω υγειονομικές υπηρεσίες 1. Απ. Βακαλόπουλος, Πρόσφυγες και προσφυγικόν ζήτημα κατά την επανάστασιν του 1821, Θεσσαλονίκη 1939, σ. 21-23, 24-28, 32-46, 106-109.2. Γ. Χιονίδης, «Oι Μακεδόνες πρόσφυγες της Σκοπέλου στα 1829», Μακεδονικά 17 (1977), σ. 124-138, «Οι «πάροικοι» της Σκοπέλου (1829) που κατάγονταν από τη Χαλκιδική», Χρονικά της Χαλκιδικής, 31-32 (1977), σ. 3-15.3. Ν. Παπαοικονόμου, «Πολυγυρινοί πρόσφυγες της Σκοπέλου στα 1829», Πολύγυρος τεύχ. 38, Μάρτιος-Απρίλιος 2007, σ. 18-20.4. Εθνική Βιβλιοθήκη, Αρχείον Φιλήμονος, έγγρ. 8684, 8685.5. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο περιόδου κυβερνήτη Καποδίστρια, Επιτροπή Οικονομίας, φ.13-297.6. Ι. Βασδραβέλλης, Οι Μακεδόνες είς τούς υπέρ τής ανεξαρτησίας αγώνας, 1796-1832, Θεσσαλονίκη 1940, σ. 333.7. Α. Μάμουκα, Τα κατά την αναγέννησιν της Ελλάδος, τόμ. 11ος, Αθήνα 1852, σ. 404- 465, K. Καλλιανός, Άγνωστες σελίδες από την Σκόπελο (Η θανατηφόρος επιδημία της ευλογιάς τα έτη 1877-1879 και αναφορά σε παλιότερες ασθένειες στο νησί), Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμ. 47, Απρίλιος 2005, σ. 39-46.

26

πολύγυρος

και ελέγχονταν από τον εκάστοτε «Υγειοαστυνόμο» ήταν και το «βιβλίο των αναχωρήσεων»8. Στον συγκεκριμένο κώδικα καταγράφονταν όλοι οι επιβάτες που αναχωρούσαν από το λιμάνι που είχε υπό την επίβλεψή του ο Υγειοαστυνόμος. Παράλληλα με το όνομα του επιβάτη δηλώνονταν ο τό-πος καταγωγής, το επάγγελμα, ο προορισμός και το ποσό των ναύλων του πλοίου. Οι καταστάσεις των επιβατών μαζί με άλλα έγγραφα των λιμε-ναρχείων ανά δύο περίπου μήνες στέλνονταν στην «Επιτροπή Οικονομίας» που έδρευε στο Ναύπλιο. Από την μελέτη των κωδίκων του Υγειονομείου Σκοπέλου έγινε επιλογή των στοιχείων που αφορούν σε Πολυγυρινούς πρόσφυγες. Δημιουργήθηκε έτσι ένας ενδεικτικός κατάλογος με τα ονόματα 100 περίπου Πολυγυρινών που την περίοδο 1828-1832 διακινήθηκαν από το λιμάνι της Σκοπέλου και κατευθύνθηκαν είτε τοπικά, σε άλλα λιμάνια του νησιού, όπως ήταν η Γλώσσα, είτε επέστρεψαν στη Χαλκιδική. Υπάρχουν ωστόσο και πολ-λές περιπτώσεις επιβατών από τον Πολύγυρο που λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων μετακινούνταν στη Θεσσαλονίκη, στη Σύρα και σε άλλες εμπορικές περιοχές, δεν λείπουν επίσης και περιπτώσεις στρατιωτικών, που μετέβαιναν στα στρατόπεδα του τακτικού στρατού στις Θερμοπύλες και στην Αταλάντη. ONOMA ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ

Αθανασίου Γερακίνα Σύρα

Αθανασίου Γεώργιος Έμπορος Σκιάθος

Αθανασίου Δημήτριος Εργάτης

Αθανασίου Μαυρουδής Εργάτης Κασσάνδρα

Αθανασίου Χάιδω Σκιάθος

Αποστόλου Αθανάσιος Έμπορος Συκιά

Αργύρη Γεώργιος Έμπορος Κασσάνδρα-Σύρα

Αργύρη Νικόλαος Έμπορος Γλώσσα-Λήμνος-Κασσάνδρα

Αργυρίου Ιωακείμ Μοναχός Κασσάνδρα-Ζαγορά

Βασιλείου Αθανάσιος Καρβουνιάρης Σκιάθος-Αλόννησος-Ξηροχώρι

Βασιλείου Ιάκωβος Πλοίαρχος

Βασιλείου Αναστασία Σκιάθος

Βασιλικού Χάιδω με 1 παιδί Κασσάνδρα

Γεωργίου Αθανάσιος Έμπορος Γλώσσα Αταλάντη

Γεωργίου Αργύρης Έμπορος Αλόννησος-Όλυμπος-Όρος Άγιο Όρος

Γεωργίου Ζαφείρης Έμπορος Ζαγορά

Γεωργίου Στεριανή με 2 παιδιά Κασσάνδρα

Γεωργίου Χρήστος Έμπορος Σύρα-Ναύπλιο-Θεσ/νίκη

Δημητρίου Γερακίνα Αταλάντη

Δημητρίου Ιωάννης γεν.1817 Έμπορος Σύρα

Δημητρίου Μαρία με 2 παιδιά Κασσάνδρα

Δημητρίου Μαυρουδής Έμπορος Σκιάθος

Δημητρίου Νικόλαος Έμπορος Σύρα

Δημητρίου Παύλος Έμπορος

Δημητρίου Σόνω Γλώσσα

Δημητρίου Στάμος Πραγματευτής Κασσάνδρα

8. Α. Μάμουκα, ό.π., σ. 459.

27

πολύγυρος

Δημητρίου Τρυγώνα Κασσάνδρα

Δήμου Γεώργιος Εργάτης Σκόπελος

Δήμου Χάιδω Όλυμπος

Δρόσου Αθανάσιος Στρατιώτης Όλυμπος

Χατζημανόλη Αναστάσιος Εργάτης Σκόπελος-Άγιο Όρος

Ευστρατίου Πασχάλης Καρβουνιάρης Γλώσσα

Θεολόγη Χρήστος Στρατιώτης Θερμοπύλες

Θωμά Νικόλαος γεν.1797 Ποιμήν Σκιάθος- Αλόννησος-Σκόπελος

Ιωάννη Αργύρης Καρβουνιάρης Ξηροχώρι

Ιωάννη Κώστας Χαλκεύς Θάσος-Κασσάνδρα

Κυριακή κ κόρη Μαρία

Ιωάννη Κυράνω Αταλάντη

Ιωάννη Μαστροδημήτρης Εργάτης Σκόπελος

Ιωάννη Μιχάλης Έμπορος Σύρα

Ιωάννη Μορφούλα Κασσάνδρα

Ιωάννη Νέστωρ Χαλκεύς Θάσος

Καμπάνη Κυράννα Σκύρος

Καμπάνη Μαρία

Κανακούδη Νικόλαος Πραγματευτής Ξηροχώρι

Κανακούδη Παναγιώτης Έμπορος Ξηροχώρι

Κύρκου Αργύρης

Κώστα Αλέξης Εργάτης

Κώστα Αναστασία Κασσάνδρα

Κώστα Γεώργιος Εργάτης Αταλάντη-Κασσάνδρα

Κώστα Μακάριος Μοναχός Άγιο Όρος

Κώστα Νικόλαος Στρατιώτης Κασσάνδρα

Κώστα Στεριανός Έμπορος Σκύρος-Θεσσαλονίκη

Κώστα Στέριος Ψωμάς Σύρα

Μακάριος Κώστα Μοναχός Γλώσσα

Μαστροστάμος Τέκτονας Σκόπελος

Ματαράς Γεώργιος Εργάτης

Ματούδη ή Μαυρουδή Χρήστος Στρατιώτης Κασσάνδρα-Θερμοπύλες

Μαυρουδή Αθανάσιος Έμπορος Ζαγορά

Μαυρουδή Δημήτριος Εργάτης Αταλάντη

Μαυρουδή Νικόλαος Στρατιώτης Κασσάνδρα

Μιχαήλ Αργύρης Εργάτης Σύρα-Άγιο Όρος-Εύβοια

Μιχάλη Ιωάννης

Νεόφυτος Ιερομόναχος Κασσάνδρα

Νικολάου Άνθιμος Μοναχός Άγιο Όρος

Νικολάου Μαρία με 3 παιδιά Σκιάθος

Κανακούδη Παναγιώτης

Παναγιώτη Γεώργιος Έμπορος Σκιάθος-Σύρα-Αταλάντη

28

πολύγυρος

Παναγιώτη Κώστας Ράπτης Αταλάντη-Κασσάνδρα

Πανέλης Αθανάσιος Καρβουνιάρης Κυραπαναγιά

Παπαβασιλείου Αναστάσιος

Παπανικολάου Κυριαζής Έμπορος Σύρα

Παραδείση Γεώργιος Αταλάντη

Παραδείση Δημήτριος Εργάτης

Παράσχου Γεώργιος Στρατιώτης Θερμοπύλες

Παύλου Βασίλειος Έμπορος Σκύρος

Παύλου Δημήτριος Έμπορος Όλυμπος-Άγιο Όρος

Παύλου Ιωάννης Έμπορος Σκύρος

Παύλου Καμπάνης Ψωμάς Σύρα

Παύλου Κώστας Έμπορος Σύρα-Σκύρος

Πέτρου Στέριος Έμπορος Σύρα

Πολυγυρινός Μιχάλης Ναυπηγός Κασσάνδρα

Σταμάτη Αικατερίνη Σκύρος

Στάμου Βασίλειος Στρατιώτης Κασσάνδρα

Στάμου Γεώργιος Έμπορος Ζαγορά

Σταύρου Γεώργιος Θάσος

Ελένη κ κόρη Χρυσίτσα

Στάμου Κυράννω Κασσάνδρα

Στάμου Νικόλαος Στρατιώτης Γλώσσα

Στεριανού Νικόλαος Έμπορος Σύρα

Στεριανού Φίλιππος Εργάτης Σκόπελος

Τριανταφύλλου Γεώργιος Εργάτης Σκόπελος

Χρήστου Δημήτριος Έμπορος Κασσάνδρα

Χρήστου Κώστας Παις Κασσάνδρα

Χρυσόπουλος Νικόλαος Έμπορος Κασσάνδρα

29

πολύγυρος

Περί «Ασπροβόλας» και άλλωνΓιώργος Ζωγραφάκης

Αγαπητέ «Πολύγυρε» Θα ήθελα να θίξω ορισμένα θέματα που προκύπτουν από τα περιεχό-μενα του τελευταίου (αρ. 68) τεύχους σου. Βασικά θέλω να αναφερθώ στο κείμενο του μοναχού Συνεσίου –του αγαπητού μου μαθητή Παναγιώτη Γενατά, επιμελέστατου και συλλέκτη πληροφοριών και λαογραφικών στοιχείων από των θρανίων του δημοτικού σχολείου, που παρουσιάζει σημαντικά «προεπαναστατικά έγγραφα» και έμμεσα θίγει το θέμα του πολύτιμων ιδιωτικών αρχείων του Πολυγύρου, για τη συλλογή και αξιοποίηση των οποίων εγώ προσωπικά έκανα μια -χωρίς επιτυχία- προσπάθεια, ως μέλος του ΔΣ του Ν. Προσώπου «Ιστορι-κό –Λαογραφικό Μουσείο Δήμου Πολυγύρου». Στέκομαι ειδικά στο θέμα της «Ασπροβόλας», του άσπρου βράχου, πάνω στον οποίο σφαγιάστηκαν οι πρόκριτοι του Πολυγύρου, στις 22 Απριλίου 1854, πληρώνοντας με το αίμα τους τη συμμετοχή τότε του τόπου μας στην ομώνυμη επανάσταση. Είναι γνωστό ότι τα υπολείμματα της «Ασπροβόλας» βρίσκονται μέσα στο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου, ξεχασμένα, όπως ξεχασμένη είναι και η επέτειος της 22ας Απριλίου –εξαίρεση η 22α Απριλίου 2004, όταν, με πρωτοβουλία του Δήμου τότε, έγιναν κάποιες εκδηλώσεις –δοξολογία κλπ- και κατατέθηκαν στεφάνια επί του μνημειακού αυτού βράχου, έγιναν επισκέψεις των σχολείων και ομιλίες στους μαθητές, κλπ.(Αξεπέραστες βέβαια παραμένουν οι εκδηλώσεις του 1954, επέτειο των 100 χρόνων, πε-ριγραφή των οποίων σώζεται στη «Φωνή της Χαλκιδικής» και σε άλλα έντυπα, τοπικά και της Θεσσαλονίκης). Θα ήθελα να αναφέρω ότι, λόγω του κινδύνου να υποστεί ζημιά από απροσεξία του εργολάβου, τώρα που εκτελούνται έργα αποκατάστασης και επέκτασης του Μουσείου, έκανα επίσκεψη στο χώρο για να επιστήσω την προσοχή στους υπεύθυνους του Μουσείου, αλλά, παράλληλα, έστειλα την παρακάτω επιστολή:

Γιώργος Ζωγραφάκης Πολύγυρος 24 Μαρτίου 2012 συνταξ. δάσκαλος Πολύγυρος –Κων/λεως 7 Προς 1. Τον κ. Δ/ντή του Αρχαιολογικού Μουσείου Πολυγύρου 2. κ. Ανάδοχο του έργου οικοδομικών εργασιών στο Μουσείο 3. κ. Δήμαρχο Πολυγύρου

Από τις εκδηλώσεις της «Εκατονταετηρίδας» στο «Ηρώο» τον Ιούνιο του 1954. Στο μέσον ο υπουργός Παν. Κανελλόπουλος.(αρχείο Αντώνη Ι. Παλαμήδη).

Το «Ηρώο» σήμερα.

30

πολύγυρος

Θέμα: Προστασία μνημείου

Κύριοι, Με την επιστολή μου αυτή θέλω, και γραπτά -σε συνέχεια

προφορικής συζήτησης-, να θέσω υπόψη σας την ανάγκη προστα-σίας ενός μνημείου, με ιδιαίτερη σημασία για την τοπική εθνική μας ιστορία. Πρόκειται, όπως γνωρίζετε, για την «Ασπροβόλα», τον άσπρο ριζιμιό βράχο που βρίσκεται μέσα στον χώρο του Αρ-χαιολ. Μουσείου. Στον βράχο αυτό, στις 22 Απριλίου 1854, σφα-γιάστηκαν κοντά 30 πρόκριτοι του Πολυγύρου από τον τουρκικό στρατό, βαρύ τίμημα για τη συμμετοχή των Πολυγυρινών στην επανάσταση του έτους αυτού. Η θυσία αυτή των Πολυγυρινών ήταν συνέχεια της πρωταγωνιστικής συμμετοχής και προσφοράς του Πολυγύρου στην Επανάσταση της Χαλκιδικής τον Μάη του 1821.

Μέρος από τον εμφανή βράχο χρησιμοποιήθηκε ως βάση, για να στηθεί πάνω σ’ αυτή το μνημείο του Ηρώου της πόλης μας, στην στήλη του οποίου είναι καταγραμμένα τα ονόματα των σφαγιασθέντων στον βράχο, στις 22 Απριλίου 1854. Είναι αυτο-νόητο ότι ο βράχος αυτός χρειάζεται όχι μόνο προστασία, αλλά πρέπει και να αξιοποιηθεί ως χώρος προσκυνήματος, πράγμα το οποίο πληροφορήθηκα ανεπίσημα ότι προβλέπεται να γίνει με τον σχεδιασμό της επέκτασης του Μουσείου. Ωστόσο, τώρα, στη φάση των εργασιών, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος, ίσως από αβλεψία κάποιου χειριστή μηχανήματος, ή από οποιαδήποτε άλ-λην αιτία, να υποστεί μικρή ή μεγάλη φθορά –όπως έγινε ήδη, ευτυχώς σε όχι πολύ σοβαρή μορφή. Γι’ αυτό επιβάλλεται, - και αυτό είναι και δική μου παράκληση και αιτία της επιστολής μου αυτής -στη διάρκεια των εργασιών, να γίνει εμφανής οριοθέτηση του μνημείου, με έγχρωμα πασαλάκια και ταινία, ή με άλλον πρόσφορο τρόπο, ώστε να φυλαχθεί από οποιονδήποτε κίνδυνο άλλης φθοράς.

Βέβαιος ότι η επιστολή μου θα αποδειχθεί περιττή, διατελώ

Γ. Ζωγραφάκης

Οι υπάλληλοι του Μουσείου με διαβεβαίωσαν ότι παίρνουν υπόψη τους την ανάγκη προστασίας της «Ασπροβόλας», πράγμα που διαπίστωσα ότι

31

πολύγυρος

συμβαίνει –μπήκαν τα πασαλάκια και η ταινία κλπ-, ενώ με πληροφόρη-σαν ότι η μελέτη για τα έργα στο Μουσείο προβλέπει ειδική προστασία για τον μνημειακό βράχο. Παράλληλα πήρα απάντηση από την ΙΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (αρ. πρωτ. ΙΣΤ΄ ΕΠΚΑ/Β/3205, 17 Απριλίου 2012), θετική ως προς τις οφειλόμενες ενέργειες που ζητώ «…προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο φθοράς του βράχου». Αυτά, για να θυμόμαστε, έστω και συμπτωματικά, την «Ασπροβόλα».

Σχετικά επίσης με την πρόταση του κ. Αθαν. Τσαμουρτζή, για δημιουρ-γία Εθνολογικού Μουσείου, θέλω να συνηγορήσω υπέρ της δημιουργίας, όχι ανεξάρτητου μουσείου –ο Πολύγυρος δεν μπορεί και δεν προσφέρεται για δημιουργία και λειτουργία πολλών μουσείων – αλλά μπορεί να δημι-ουργηθεί ειδική αίθουσα στο προβλεπόμενο να λειτουργήσει στο Κοτσανέι-κο Λαογραφικό Μουσείο, σύμφωνα με τη μελέτη που συντάσσεται από τον Δήμο, φτάνει βέβαια να εγκριθεί η μελέτη αυτή και να ενταχθεί το έργο στο ΕΣΠΑ, στόχος για την πραγματοποίηση του οποίου πρέπει να συμβάλουμε όλοι μας. Τέλος, στο πολύ καλό σημείωμα του κ. Άγγ. Μάντσιου για τον Παύλο Τάσιο, και στην αναφορά για τη μητέρα και γιαγιά του στην Ορμύλια, ήθελα να σημειώσω ένα σχετικό απόσπασμα από το γνωστό βιβλίο του Άγγλου αεροπόρου Έντουαρτ Χάουελλ «Η ΦΥΓΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΖΩΗ», όπου (σελ. 154) γράφει: «Μιαν άλλη μέρα μας ήλθαν επίσκεψη μερικές κυρίες. Όταν μάθα-με πως πρόκειται ναρθούν, κάναμε μεγάλες προετοιμασίες για να τις δεχτούμε. Ετοιμάσαμε ένα ιδιαίτερα περιποιημένο τσάι από χόρτα του βουνού και η κατασκήνωσή μας είχε μια ξεχωριστή καθαριότητα και τάξη. Ήταν ο φίλος μας ο Αγαπητός, αυτός που με είχε περιποιηθεί την πρώτη βραδιά στην Ορμύλια, μαζί με τη γυναίκα του, και έφεραν μαζί τους και μια μεσόκοπη χήρα, ιδιοκτήτρια ενός μύλου κάπου εκεί κοντά. Είχε αναγκαστεί να φύγει από τη Θράκη, όταν μπήκαν οι Βούλγαροι. Έκαψαν το μύλο και το σπίτι της και υποχρεώθηκε να καταφύγει στους φίλους της, εδώ στη Μακεδονία. Εγκατάστησε έναν καινούργιο μύλο και οι δουλειές της πήγαιναν όσο καλά το επέτρεπαν οι περιστάσεις. Φαίνε-ται πως αυτή προμήθευε ένα μεγάλο μέρος από το ψωμί που τρώγαμε». Αυτή είναι μια πλευρά τουλάχιστον της «αντιστασιακής με την πλήρη έννοια του όρου», γιαγιάς του Π. Τάσιου.

Αυτά τα ολίγα, ΠΟΛΥΓΥΡΕ μου.

31 Ιουν. 1954. Αντιπροσωπεί-ες των Δήμων & Κοινοτήτων Χαλκιδικής στις εκδηλώσεις της «Εκατονταετηρίδας»(αρχείο Αντ. Ι. Παλαμήδη).

32

πολύγυρος

Η σελίδα της ποίησης (λόγια της ψυχής στο φως)

Η στήλη «Η σελίδα της ποίησης (λόγια της ψυχής στο φως)», είναι περιοδική και περιλαμβάνει ποιήματα, που δημοσιεύονται για πρώτη φορά, επιλεγμένα με ευθύνη της σύνταξης του περιοδικού. Σ’ αυτό το τεύχος φιλοξενούμε ποιήματα των: Νίκου Βασιλάκη, Βαλάντη Βορδού, Γιάννη Καραμίχου, Σόνιας Σπίρτου, Βασίλη Κουστούδα, Μαρίας Τραγανού-Γούναρη & Θεώνης Κοσμά.

Η βελόνα του ράφτηΌσο ψηλά κι αν φτάσεις, ό,τι κι αν κατακτήσεις,μείνε σεμνός,κι έχε στη μνήμη σουπως «η βελόνα του ράφτη»μονάχα επιβιώνει.

ΧειμώναςΓια δυο σπόρους αγάπης«Ως στρουθίον επί της χιόνος» για δυο σπόρους αγάπης το τζάμι σου χτυπώ.

ΧειμώνιασεΧειμώνιασε και κάνει κρύο, τι να κάνει άραγε η μάνα στο χωριό;

ΆνοιξηΦύσα αεράκι, φύσαγεΦύσα αεράκι, φύσαγεπήγαινε ως την αγάπη μου,άγγιξέ την κι έλα ξανά σε μένα.

ΠάλιΘα ‘ρθει η άνοιξη, οι κερασιές θ’ ανθίσουν και το φεγγαράκι θα βγαίνει πάλι πάνω από τον «Τσουκαλά» για τους ερωτευμένους. Νίκος Βασιλάκης

ΆτιτλοΣπασμένα ποτά, σπασμένα μπουκάλια στις άκρες των ματιών μου ακροβατούν σπασμένη η πρέζα των ονείρων μου ‘χει κάνει τις φλέβες καμπαρέ πού μπαινοβγαίνουν φτηνές γυναίκες όλο απόγνωση γιατί ίσως έχασαν αυτό πού ποτέ δεν τους δόθηκε, γιατί ίσως πέρασε πολύς καιρός που κάποτε αγαπήθηκαν, που είχαν κάτι να κρατηθούν και ας ήταν ένα σύννεφο με «παντελόνια ή χωρίς».

Σπασμένα ποιήματα Μέσα σ’ άλλα ποιήματα, σκόρπιες λέξεις χωρίς συνοχή έχω τελειώσει ήδη, απ’ το βρεγμένο ταβάνι χαζεύω την αράχνη, υπάρχει μια διαφορά μετα-ξύ μας εγώ δεν υφαίνω τίποτα εδώ και καιρό η έλξη των ετερωνύμων με έχει κάνει να την συμπαθώ έτσι πού αν δεν την δω μια μέρα νιώθω ένα σφίξιμο στο στομάχι, οι λέξεις σκέφτομαι, τα παιδιά με τα κάρβουνα στα μάτια, τα λόγια, τα άλογα, τα μαύρα κατσίκια του μυαλού μου, τα λογάκια τα χαριτωμένα και τ’ άλλα τα βαρύγδουπα σαν πόρτα κάστρου των ποιητών εγώ θα επιμένω να μπαίνω απ’ το παράθυρο για να σας τη σπάω, γιατί δεν είμαι ποιητής στο άγονο τοπίο του 11 σωτηρίου εν Χριστώ έτους σαν δορυφόρος που έσπασε και έπεσε ριγμένος στην αχαρτογράφητη έρημο της οδύνης είμαι φωτογραφίζοντας το κενό στη λεωφόρο των ποι-ητών που αγάπησα. Γιατί γυρίζοντας το βλέμμα πίσω από κει που επιστρέφω βλέπω αστέρια πεταμένα σε σκουριασμένες λαμαρίνες.. Βαλάντης Βορδός

ΜοναξιάΒλέμματα πίσω από τις κουρτίνες.Βιαστικοί σύρτες.Η νύχτα σπρώχνει τη μέρα.Τα φώτα χλωμάΑκτινογραφούνμια σειρά από ακακίες καθώς γέρνουν περίεργα στη γη.Τα μάτια της γάτας φωσφορίζουνε στο σκοτάδι και το κλάμα του μωρού πνίγεται στη σοφίτα.Ο πορτιέρης στο κλαμπ μετρά τα δάκτυλά μου.Στην τηλεόραση του υπογείου ο πλανητάρχης τιμωρεί τους κακούς.

33

πολύγυρος

Κι εγώ κάτω από την παγωνιά των άστρων μετρώ τα ντεσιμπέλ της μοναξιάς μου.Γιάννης Καραμίχος, Στην άκρη του νου, εκδόσεις Μπίμπη, Θεσσαλονίκη 2010

Υπέρβαση Η μόνη μου λύση, η υπέρβαση!Να ξεχάσω τ’ ακατάληπτακαι να λύσω το περίεργο δέσιμο ομφάλιου λώρου!

Δεν έχω άλλη γραμμή ν ’ακολουθήσωστην άκαμπτη ζώνη της ζωής!Το γεφύρι όμως είναι εύθραυστοκαι πώς θα διαβώ χωρίς να γίνει κομμάτιαη ύπαρξή μου;

Χάρισμα αδιανόητο η ελευθερία που επικαλείσαι,να πατάς πάνω στο σώμα της ανάγκηςκαι να διασκεδάζεις το πνεύμα σου με άλλες πηγέςδίχως να νοιάζεσαι για την ψυχή μου!

Κάποτε ίσως νοιάστηκες,τότε που ήθελες γεύσεις απαγορευμένες…σε δρόμους άβατους να βαδίσεις,να μεθύσεις με αίσθηση πρωτόγνωρηκι έκανες την ανατροπή μου!Σόνια Σπίρτου

Η σταγόναΠώς φτάσαμε άραγε ως εδώ;Κάθε φορά ελάχιστα εγκαταλείπαμε…Μια μονάχα σταγόνα εσωστρέφειας,μια μονάχα σταγόνα από θλίψη,

ώσπου κάποια μέραστην ύπαρξή μαςμια ακόμαανεπαίσθητη υποχώρηση,

Ξεχείλισεσε μανιασμένα κύματατη θάλασσα που τώρα θα την πνίξει!Βασίλης Σ. Κουστούδας

ΑγάπηΠικρός σ’ αγκάλιασε κισσός την φορεσιά του πήρες.

στ’ αγκάλιασμα δε λύγισες την ομορφιά του εδέχθης. Πόρτα κλειστή, μόνο απ’ τις χαραμάδες της ξεφεύγει η αρμονία.Πράσινη λίμνη η ματιά με χίλια χρώματα κρυφά σε ταραγμένα βάθη. Τα μάτια αυτά σαν σ’ όνειρο κάπου τα ξαναείδα.Ίσως στην προηγούμενη ζωή ίσως σ’ αυτή που θα ‘ρθει.Λίγες οι λέξεις καθημερινώς χαμόγελο με χίλια μυστικά τον πόνο ειρωνικά και τρυφερά χαϊδεύει. Μια μουσική ακούγεται στην αίθουσα μα οι μπερδεμένες νότες δύσκολα ξεχωρίζουν. Η πόρτα με χωρίζει από τη σάλα. Μαρία Γούναρη-ΤραγανούΜάιος 2010 ΑναχωρήσειςΤα παντελόνια χτυπούν απ’ τον αέρα τα άδεια γραφεία ελέγχου στη σειρά στις πύλες τ’ αεροπλάνα ακίνητα σε πόζα, σαν σε πασαρέλα ένας ολόκληρος κόσμος στο βάθος μέσα στα σπίτια του, στην εξοχή να ζει τη δική του ζωή κι εγώ να φεύγω πάντα.

Άλλο τίποτα δεν ξέρω; Συλλογή: «Δεκατέσσερις ιστορίες από το άλλο σώμα»,ανέκδοτη της Θεώνης Κοσμά.

Έργο Γ. Παραλή

34

πολύγυρος

Νίκος Βασιλάκης.

Μικρά πεζά Η φουρκέτα του Νίκου Βασιλάκη Βγάλε, μητέρα, τη φουρκέτα απ’ τα μαλλιά σου κι άνοιξε μια τρύπα στον ουρανό, να δεις το σπίτι σου, την αυλή σου, να δεις τη γειτονιά σου. Στο σοκάκι καμιά γειτόνισσα αυλή δεν «φουρκαλεί», γλάστρα δεν ανθεί και φούρνος δεν καπνίζει. Όλες οι παλιές σου φίλες, οι γειτόνισσες, είναι κοντά σου; η Τσιτσίναινα, η Χριστιανού, η Γκίνου, η Σούλα, η Πηνελόπη, η Ζαφείρω, η Χάιδω κι η κουνιάδα σου η Κατερίνα; Η Μαρία Κωστίκου, εκατό χρονών, ήταν η τελευταία που αποδήμησε εις Κύριον. Οι νέοι, όσοι δεν έφυγαν για άλλες πολιτείες, για άλλα μέρη κι έμειναν στον τόπο τους, έκτισαν καινούρια μεγάλα σπίτια, μεζονέτες, στην Αγία Μαγδαληνή και δεν μένουν στον παλιό πέτρινο Πολύγυρο, στον ιστορικό ιστό. Έμεινε χωρίς παιδιά η γειτονιά, χωρίς παιχνίδια, χωρίς χαρούμενες φωνές. Μια οικογένεια Αλβανών ήρθε και κατοίκησε τελευταία στο διπλανό μας σπίτι, δεν ξέρουν ακόμη ελληνικά, αλλά κάθε πρωί λέμε μια Καλημέρα…

Μάιος 2008.

Η Κοκόνα. Μια καλοκαιρινή ιστορία του Γιάννη Τσίκουλα, Ομ. Καθηγητή Παιδιατρικής ΑΠΘ Εκείνα τα χρόνια ο Πολύγυρος κάθε καλοκαίρι κατακλύζονταν κυριο-λεκτικά από Σαλονικιούς παραθεριστές, που έρχονταν να απολαύσουν την παραμονή τους «στο βουνό». Πλησίαζαν λοιπόν οι καλοκαιρινές διακοπές και εκείνης της χρονιάς και μια «κοκόνα» Σαλονικιά ήρθε στον Πολύγυρο να παζαρέψει σπίτι για να παραθερίσει το καλοκαίρι με την οικογένειά της. Ένα από τα σπίτια που της προξένεψαν ήταν και το σπίτι της θειας της Κατιρίν’(ι)ς. Η κατά τα άλλα συμπαθέστατη όμως θειά Κατιρίν’(ι) δεν φημίζονταν και πολύ για την καθαριότητά της και τη νοικοκυροσύνη της. Από αυτήν είχα πρωτοακούσει το περίφημο «σ(ι)μαζώνου μονάχα όσα βλέπ’ η πιθι-ρά»! Πήγε λοιπόν η κοκόνα στο σπίτι της θειάς της Κατιρίν(ι)ς και άρχισαν να συζητούν για τους όρους της ενοικίασης του δωματίου, που θα της νοίκιαζε για το καλοκαίρι. Διαρκούσης της συζήτησης η θεια η Κατιρίν(ι) έφερνε κάθε λίγο στα χείλη της ένα «μπουκαλούδ», που το είχε δίπλα της, κατά τα φαινόμενα για να δροσίζει το στόμα της, καθ’ ότι έκαμνε μεγάλη ζέστη εκείνη την ημέρα. Επανειλημμένα βέβαια προσφέρθηκε να κεράσει και την κοκόνα «ένα νερό, ένα γλυκό, ένα ό,τ’ τελοσπάντων». Η κοκόνα όμως ευγενικά αρνιόταν προφανώς γιατί σιχαίνονταν βλέποντας το όλο περιβάλλον, που δεν ήταν όπως είπαμε και το πιο καθαρό και νοικοκυρεμένο του κόσμου. Οι διαπραγματεύσεις αργούσαν, η ζέστη φούντωνε, η κοκόνα άρχισε να διψάει τρομερά, κολλούσε το στόμα της, δεν καταδεχόταν όμως να υπο-χωρήσει και να ζητήσει κάτι να πιει από τη θεια την Κατιρίν’(ι), πράγμα που είχε αρνηθεί επίμονα πριν από λίγο. Σε μια στιγμή χτύπησαν την εξώπορτα του σπιτιού και πήγε να ανοίξει η θειά η Κατιρίν’(ι). Τότε η κοκόνα όρμηξε κυριολεκτικά, άρπαξε του μπουκαλούδ’ της θειάς της Κατιρίν’(ι)ς (η δίψα μάτια δεν έχει) και ρού-φηξε λαίμαργα δυο ξεγυρισμένες γουλιές. Τοποθέτησε βιαστικά του μπου-καλούδ στη θέση του για να μην προλάβει και την δει η θειά η Κατιρίν’(ι), ενώ αισθάνθηκε αμέσως μια αχαμνοσύνη απερίγραπτη στο στόμα της και

35

πολύγυρος

συγχρόνως αβάσταχτη τάση για εμετό. Τι σόι πιοτό ήταν αυτό που έπινε η θεία η Κατιρίν’(ι) κάθε λίγο και μάλιστα πλατάγιζε και τη γλώσσα της δείχνοντας ότι το καταευχαριστιόταν; Περίεργο! Επέστρεψε εν τέλει η θειά η Κατιρίν’(ι) και συνέχισε την κουβέντα με την κοκόνα. Όπως συνήθιζε σε λίγο άπλωσε να ξαναπάρει του μπουκα-λούδ. Δεν άντεξε η κοκόνα και τη ρώτησε ευγενικά, ενώ της έρχονταν κατά κύματα οι αναγούλες: «Με συγχωρείς, θεία, αλλά τι πιοτό είναι αυτό που πίνεις;». Η απάντηση που πήρε υπήρξε καταπέλτης. Υπήρξε κεραυνός για τη συχασιάρα την κοκόνα. «Καλήμ’» είπε η θεια η Κατιρίν’(ι) «ιγώ δε πίνου απ’ του μπουκαλούδ’ αυτόϊα, του έχου για να φτύνου, γιατί όταν κρένου γιουμόζ(ι) η στόμαζ’ μ’ σάλια κι χλαμπάτσις». Κόκαλο η δύστυχη η κοκόνα. Αναποδογύρισαν τα σωθικά της. Έβγαλε τ’ άντερά της. Όσο ζούσε η θεια η Κατιρίν’(ι), που προφανώς δεν έμαθε ποτέ τι είχε κάνει η κοκόνα, όταν αυτή πήγε να ανοίξει την πόρτα, αυγιούνταν όλο έξαψη την ιστορία της Σαλονικιάς κοκόνας, που «ήρτι για να νοικιάσ’ κάμαρ’ για του καλουκαίρ’. Κι όχ(ι) μουνάχα δε νοίκιασι ντ’ κάμαρ’, αλλά ικί που έκρινάμι, στα καλά καθούμινα, άρχισι να ξιρνουβουλάει. Έβγαλι τα σκώτια τ’ς απ’ του ξιρατό. Αλπές έβγαζι. Μι γιούμουσι του ντόπου κι ηύγι σα να ντ’ κυγνούσαν».

Το τάξιμο της Άννας Πιπέρκου-Ρίζου Τον μπάρμπα Κώτσιου τον τελείωσαν τα σπίρτα. Στο κάτω μέρος της πλατείας «τα Κότσαλα» έπαιζαν δύο παιδιά, χωμάτινες μπίλιες «κοϊνάκια», o Γιώργος και ο Νίκος. Βγήκε στου μπαλ-κουνούδ’ και άρχισε να φωνάζει, τους παρακαλούσε, να πάνε στο περί-πτερο της αγοράς να τον πάρουν ένα κουτί σπίρτα. Φώναξε, ξαναφώναξε καμιά απάντηση, αυτοί ήταν αφοσιωμένοι στου πιγνίδ’. Η ώρα περνούσε, άρχισε να σουρουπώνει και θειά η Μορφούλα δεν θα είχε το πρωί σπίρτα ν’ ανάψει το χαρκόλακα να πλύνει. Η ανάγκη λει-τούργησε σαν κινητήρια δύναμη. Έβαλε το μυαλό του να δουλέψει. Βγήκε στο μπαλκόνι ξανά και φώναξε: «Παέντι βρε, και θα σας δώσω απού ένα αγγουρούδ’». Μετά το τάξιμο αυτοί παρακινήθηκαν, αγόρασαν τα σπίρτα και τα πήγαν στον μπάρμπα Κώτσιου. Εκείνος όμως ξέχασε το τάξιμο. Κοντοστάθηκαν για λίγο τα παιδιά, μα τίποτε, δεν το θυμήθηκε. Τότε ο πιο ξύπνιος έσωσε την κατάσταση: «Άντι, καληνύχτα μπάρμπα και το αγγουρούδ’ δεν το θέλουμε μωρέ». Εκείνος αμέσως το θυμήθηκε, σαν κάστανο στη φωτιά πετάχτηκε και έφερε το αγγουρούδ’. «Το τάξιμο ακόμα και ο Άγιος το θέλει», λέει η παροιμία. Ξέρεις τι είναι ένα μοσχομύριστο δροσερό αγγουρούδ’, κομμένο από την αγγουριά μετά «του πιγνίδ;». Όποιος δεν δοκίμασε! Με αυτά τα μικρά και ασήμαντα εμείς χαιρόμα-σταν. Το περιστατικό μας το διηγήθηκε ο ένας από τους τρεις ήρωες σε μια σύναξη συμμαθητών. Οι άνθρωποι όσο ζουν περνούν και αφήνουν τα ίχνη τους σαν το αγρί-μι πάνω στο παγωμένο χιόνι, είτε με όσα λένε, είτε με όσα κάνουν. Με τις πρώτες αχτίνες του ήλιου όμως τα ίχνη των ζώων λιώνουν και χάνονται. Με τον άνθρωπο όμως δεν συμβαίνει το ίδιο. Όσο ζούμε τα διηγιόμα-στε, τους θυμόμαστε και είναι σα να ζουν ακόμα ανάμεσα μας. Αιωνία τους η μνήμη: Στο Γιώργο, στο Νίκο, στο μπάρμπα Κώτσιου.

Γιάννης Τσίκουλας.

36

πολύγυρος

Οι μαθητές μιλούν…Νυχτερινό Σχολείο: Από το μεροκάματο… στο θρανίο Ώρα 19:10 το βράδυ, Η ώρα του «καφέ», της βόλτας, της ξεκούρασης, του διαβάσματος και του φροντιστηρίου. Όμως για πολλά παιδιά, νέους και αρκετούς ενήλικες οικογενειάρχες είναι η ώρα του σχολείου. Του δικού μας σχολείου. Συνήθως κουρασμένοι αλλά στην πλειοψηφία αποφασισμέ-νοι. Με συμπαραστάτη τη θέληση μας και την ανοχή του διευθυντή και των καθηγητών μας συνεχίζουμε έναν αγώνα δύσκολο. Ο καθένας για το δικό του σκοπό. Το σχολείο στο οποίο φοιτώ είναι το Εσπερινό Ενιαίο Λύκειο Πολυ-γύρου Χαλκιδικής και φιλοξενεί περίπου 60 μαθητές και μαθήτριες από ολόκληρο το νομό. Οι μαθητές που θέλουν να φοιτήσουν σε ένα εσπερινό σχολείο, είτε γυμνάσιο είτε λύκειο, θα πρέπει υποχρεωτικά να εργάζονται. Η διάρκεια της φοίτησής τους είναι κατά ένα χρόνο περισσότερη από ό,τι στα ημερήσια σχολεία με πέντε ώρες καθημερινής διδασκαλίας. Όσο για τις σχέσεις καθηγητών-μαθητών αλλά και των μαθητών μεταξύ μας είναι από καλές μέχρι άριστες. Ο ελεύθερος χρόνος, κυρίως τις καθημερινές, εί-ναι ελάχιστος. Ο χρόνος για διάβασμα επίσης ελάχιστος. Και οι απουσίες; Ε ναι, αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα… Φίλε, μην κοκκινίζεις, δεν ανα-φέρομαι σε σένα! Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει 50 δικαιολογημένες και 80 αδικαιολόγητες απουσίες. Και όσο για τις αποστάσεις που διανύουμε καθημερινά… αφήστε να γνωρίζουμε κάτι παραπάνω. Ας μου επιτραπεί να αναφερθώ στην αντιμετώπισή μας από τους κα-θηγητές. Αξίζουμε κάθε κατανόηση, Είμαστε εδώ και ξέρουμε τι θέλουμε. Ήρθαμε αυτοβούλως και όχι με το ζόρι. Πάνω από όλα για μένα η απο-φοίτηση από το νυχτερινό σχολείο είναι θέμα ηθικής ικανοποίησης και εσωτερικής «αποκατάστασης». Η ανάγκη για επαγγελματική κατοχύρωση και εξέλιξη ακολουθεί. Κλείνοντας θέλω να ευχαριστήσω τους καθηγητές μου για τη δύναμη που αντλώ σε τούτη την προσπάθεια αλλά και τους συμμαθητές μου που μου χαρίζουν όμορφες στιγμές.Με μία λέξη… Μπράβο.

Αθανάσιος ΧινέληςΓ’ Τάξη Εσπερινού Λυκείου Πολυγύρου

Επιμύθιο

Φέτος είχα την ευκαιρία –και την τύχη μαζί- να διδάξω στο Εσπερινό Γυμνάσιο και Λύκειο Πολυγύρου και να ζήσω εκ των έσω τόσο τη φιλότιμη προσπάθεια του διδακτικού προσωπικού όσο και κυρίως του μαθητικού δυναμικού, η οποία προσπάθεια άγγιζε τα όρια της συγκίνησης. Άνθρωποι εργαζόμενοι, οι περισσότεροι με οικογένεια, ωστόσο ικανοί και διαθέσιμοι να υλοποιήσουν το όραμα ενός δασκάλου για ένα ανοιχτό σχολείο στην κοινωνία και στα ερεθίσματά της. Όραμα που είτε αφορούσε στην έρευνα και παρουσίαση ενός σημαντικού προσώπου μέσω του ραδιοφώνου, είτε στη συμμετοχή σε μια διαδραστική θεατρική παράσταση, είτε στην αρθρο-γραφία καλή ώρα. Στο τέλος-τέλος οι μαθητές και οι μαθήτριες του Εσπε-ρινού Σχολείου στόχευαν και στοχεύουν στην πραγματοποίηση ενός δικού τους προσωπικού ονείρου. Στην απόκτηση -έστω και ετεροχρονισμένα- ενός τίτλου σπουδών, ακόμη και αν αυτό είναι το «ταπεινό» απολυτήριο του Γυμνασίου ή του Λυκείου. Τους ευχαριστώ από καρδιάς.

Σιδέρη Γεωργία, Φιλόλογος

Νυχτερινό σχολείο Πολυγύ-ρου, 1955.

37

πολύγυρος

Στον Πολύγυρο της Τέχνης και του Πολιτισμού

ΤΟ ΠΡΩΤΟ Δ.Σ. του Σ.Κ.Ε.Τ. Πολυγύρου συγκροτήθηκε σε σώμα ως εξής: Πρόεδρος Φούλα Ζαγορίτη, Αντιπρόεδρος Μπάμπης Τάσιος, Γεν. Γραμματέας Θανάσης Μπιτσιός, Ειδ. Γραμματέας Άννα Τοπάλη και Ταμίας Καίτη Ζγιέμπα. Ευχόμαστε δημιουργική θητεία.

ΤΟ ΝΕΟ Δ.Σ. ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΦΙΛΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΣΤ. ΚΟΤΣΙΑΝΟΥ: Ύστερα από την επαναληπτική Γεν. Συνέλευση της 19ης Μαρτίου τα εκλεγέντα μέλη συγκροτήθηκαν σε σώμα ως εξής: Πρόεδρος Γιώργος Ζωγραφάκης, Αντ/δρος Λάζαρος Μπουλάκης, Γεν. Γραμματέας Γιάννης Κανατάς, Ταμίας Αντώνης Βερροιώτης και Μέλος Γιάννης Βασιλάκης.

Το ρεπορτάζ από το θεατρικό δρώμενο «ΟΤΑΝ ΜΙΑ ΓΛΩΣΣΑ ΠΕΘΑΙΝΕΙ» της Θεατρικής Ομάδας του 1ου Γυμνασίου Πολυγύρου θα παρουσιάσουμε στο επόμενο τεύχος.

Η 3η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΧΟΡΩΔΙΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ πραγματοποιήθηκε το βράδυ του Σαββάτου 31 Μαρτίου στο κινηματοθέατρο «Αλέξανδρος» της Θεσσαλονίκης, που οργάνωσε ο Παγχαλκιδικός Σύλλογος. Στην εκδή-λωση έλαβαν μέρος οι χορωδίες Βασιλικών (μαέστρος Ν. Μπερμπέρης), Κρήνης (Αντ. Κωνσταντινίδης), Μεταγγιτσίου (Φωτεινή Βλάχου), Ν. Τενέδου & Ν. Φλογητών (Χρ. Καραμιχάλη) και του «Παγχαλκιδικού» (Ν. Καλαϊτζή). Μετά σύντομη ομιλία του προέδρου του Παγχαλκιδικού, Μιχάλη Καρτσιώτη, οι χορωδίες απέδωσαν γνωστά δημοτικά τραγούδια που τραγουδιούνται στη Χαλκιδική και συγκίνησαν τους πολυπληθείς Χαλκιδικιώτες που γέμισαν ασφυκτικά την αίθουσα. Τα τραγούδια της εκδήλωσης ο «Παγχαλκιδικός» κατέγραψε σε καλαίσθητο CD, το οποίο μας το έστειλε ευγενώς και τον ευχαριστούμε.

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ στο ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: Από 9 έως 13 Μαΐου πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης το «2ο Φεστιβάλ Παιδικών Χορωδιών – Φωνές των Βαλκανίων» στο οποίο συμμετείχαν έξι ελληνικές χορωδίες, μεταξύ των οποίων και του Πολυγύρου, καθώς και τρεις βουλγαρικές. Η Παιδική Χορωδία Πολυγύρου εμφανίστηκε την Πέμπτη 10 Μαΐου μαζί με την Παιδική Χορωδία της Ι. Μ. Θεσσαλονίκης και την «Prof. Georgi Dimitrov». Η χορωδία του Πολυγύρου υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Σωτήρη Αλεβίζου πραγματοποίησε εξαιρετική εμφάνιση και καταχειροκροτήθηκε από το κοινό.

Η Παιδική Χορωδία Πολυγύ-ρου με τον διάσημο ισπανό μαέστρο Basillio Astoulez στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλο-νίκης.

38

πολύγυρος

Την τελευταία μέρα του Φεστιβάλ έγινε η πανηγυρική παράσταση με τη συμμετοχή όλων των χορωδιών υπό τη διεύθυνση του διάσημου ισπανού μαέστρου Basillio Astoulez. Η παράσταση αυτή συγκλόνισε τους θεατές και τα παιδιά του Πολυγύρου είχαν την ευτυχία συμμετέχοντας να απο-κτήσουν μια εμπειρία που θα τη θυμούνται σ’ όλη τους τη ζωή. Ανάμεσα στα έργα που παρουσίασαν οι χορωδίες ήταν και το έργο «Ωδή στην Ειρήνη» που απέσπασε το Α΄ βραβείο στο διαγωνισμό σύνθεσης έργου για χορωδία.

ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑΣ του Σ.Κ.Ε.Τ. ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ: Το βράδυ της Τετάρτης 16 Μαΐου πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης αγιογραφίας που διοργάνωσε στη λέσχη του ο Σύλλογος Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Πολυγύρου. Η έκθεση διάρκεσε μέχρι τις 26 Μαΐου και συμμετείχαν με έργα τους τα μέλη του συλλόγου: Γιώργος Αρσένης, Ιωάννα Γαλατά, Ευμορφία Ζαγορίτη, Καίτη Ζγιέμπα, Παράσχος Καραδήμος, Δημήτρης Λιάμπας, Βασιλική Μελίσση, Μαρία Μιχαλούδα, Άννα Μπότου, Στέλλα Παπαλεωνίδα, Χρήστος Πειραλής, Αλίκη Ροβέρτου, Νούλα Φαρδογιάννη, Βαρβάρα Χατζηευστρατίου και Ανθούλα Χατζούδη. Την τελευταία ημέρα της έκθεσης το μέλος του συλλόγου και απόφοι-τος της Α. Σ. Κ. Τεχνών Γιώργος Αρσένης παρουσίασε την ιστορία της Αγιογραφίας υπό τον τίτλο «Η πορεία της Εικόνας».

Ο ΠΕΤΡΟΣ ΤΣΟΛΑΚΗΣ… ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Η γνωστή εφημερίδα «ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ» στο φύλλο της Πέμπτης 24 Μαΐου κυκλοφόρησε με εξώφυλλο μια πετυχημένη, καυστική όσο και επίκαιρη πολιτική γελοιογραφία του αγαπητού φίλου Πέτρου Τσολάκη. Τον συγχαίρουμε και του ευχόμαστε εξώφυλλο και στον… «Π».

«ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ-ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ», ήταν το θέμα που ανέπτυξε ο δρ. Γεώργιος Μπότσας σχολικός σύμβουλος της 1ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Π.Ε. Χαλκιδικής, με πρωτοβουλία του Συλλόγου Γονέων του 3ου Δημοτικού Σχολείου Πολυγύρου το βράδυ της Πέμπτης 17 Μαΐου στο Δημαρχείο Πολυγύρου. Ο κ. Μπότσας εντυπωσίασε με το κοινό με τις απλές και εύστοχές του επισημάνσεις, όπως: «Οι ρόλοι των γονέων έναντι αυτών των δασκάλων μπορεί να είναι διαφορετικοί, καθώς οι γονείς μεγαλώνουν παιδιά ενώ οι δάσκαλοι διδάσκουν παιδιά, όμως κατά ένα μαγικό τρόπο εμπλέκο-νται στην εκπαιδευτική διαδικασία χωρίς να αναιρεί ο ένας τον άλλο. Ιδιαίτερα στον καιρό της κρίσης θα πρέπει οι δύο ρόλοι να διέπονται από αμοιβαία εμπιστοσύνη και αλληλεγγύη, που θα πρέπει να χαρακτη-ρίζουν ολόκληρη την κοινωνία μας».

ΟΤΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΙΛΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ…. Το βράδυ του Σαββάτου 12 Μαΐου στο Δημοτικό Θέατρο Πολυγύρου τα παιδιά της ΣΤ΄ τάξης του 1ου Δημοτικού Σχολείου Πολυγύρου παρουσί-ασαν την κωμωδία του Αριστοφάνη «Ειρήνη» σε διασκευή Κ. Καλατζόπουλου. Ο σκηνοθετικά ευρηματικός τρόπος, η προσαρμοσμένη μουσική επένδυ-ση, τα κοστούμια καθώς και η τεχνική υποδομή του θεάτρου βοήθησαν τους θεατές να βιώσουν τις ερμηνείες των μικρών ηθοποιών και να ξεχά-σουν ότι παρακολουθούν μια «σχολική» παράσταση. Τη σκηνοθετική επιμέλεια του έργου είχαν από κοινού οι εκπαιδευτικοί Μιχάλης Δρούγκας, Μαρία Καρυώτου, Άννα Χιώτου, Νικήτας Κατσακιώρης και τη μουσική επιμέλεια η Μαρία Σουλτογιάννη. Την παράσταση τίμησε με την παρουσία του ο σεβασμιότατος Μητροπολίτης Κασσανδρείας Νικόδημος και πολύς κόσμος.

39

πολύγυρος

Αξίζει κάθε έπαινος στα παιδιά και τους δασκάλους, που σε καιρούς δύσκολους έχουν το κουράγιο να δημιουργούν και να συμμετέχουν.

«ΤΑ 4 ΠΟΔΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΟΥ» του Ιάκωβου Καμπανέλη, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε το βράδυ του Σαββάτου 19 Μαΐου στο Δημοτικό Θέατρο Πολυγύρου από τον Θεατρικό Οργανισμό Ορμύλιας «Πολύτροπον». Γύρω από το κρεβάτι του άρρωστου πατέρα παίζεται το παιχνίδι της διαδοχής. Μια τραγική κωμωδία κατά την οποία οι ήρωές της είναι αυτοί που καταστρέφουν την αυλή των θαυμάτων. Τη σκηνοθεσία του έργου είχε ο Δημήτρης Κουτσούρης και τους χαρακτηριστικούς ρόλους ερμήνευσαν με επιτυχία οι: Τζένη Θεοδώρου, Γρηγόρης Ζεϊμπέκης, Νίκος Δεληάγγελος, Αλεξάνδρα Φωτιάδου, Τατιάνα Χριστοδούλου, Αντώνης Αντρί, Δημήτρης Παρθενιώτης, Αναστασία Σαμαρά, Στράτος Ζειμπέκης και Μαρία Κυρομύτη.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΛΛΚΗΣΙ ΤΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Το Σάββατο 19 Μαΐου στο εξωκλήσι της περιοχής «Λεύκο» του Πολυγύρου πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη εκδήλωση μνήμης προς τιμήν των πρωτεργατών της επανάστασης του 1821 στη Χαλκιδική αδελ-φών Παπαγιωργάκη, οι οποίοι σύμφωνα με την παράδοση ορκίστηκαν στη Φιλική Εταιρεία στην οικογενειακή τους καλύβα που υπήρχε στην περιοχή.Μετά τη θεία λειτουργία και την επιμνημόσυνη δέηση, τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου παρουσίασαν το θεατρικό «Ο Όρκος στον Πολύγυρο στις 17 του Μάη» και στη συνέχεια έδωσε εορταστικό χρώμα στην εκδήλωση με τοπικούς χορούς και τραγούδια. Στη συνέχεια η Οργανωτική Επιτροπή προσέφερε ένα πλούσιο κουρ-μπάνι και η παραδοσιακή ορχήστρα «Αραιά και που» από τη Νικήτη με επικεφαλής τον αγέραστο Αριστείδη Θωμά ξεσήκωσε τους πανηγυριώ-τες με όμορφα δημοτικά τραγούδια. Το πρωί επίσης πραγματοποιήθηκε ο «Δρόμος τιμής και μνήμης» με αφετηρία το «Ηρώο», στον οποίο συμμετείχαν περισσότεροι από 40 αθλη-τές και αθλήτριες. Τις 3 πρώτες θέσεις κατέλαβαν με τη σειρά οι Αντώνης Παπαδημητρίου, Παναγιώτης Ιωαννίδης και Νικόλαος Μοσχωνάς. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο δήμαρχος Πολυγύρου Αστέριος Ζωγράφος, ο νέος βουλευτής Χαλκιδικής Ευθύμης Καρανάσιος και πλήθος κόσμου.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Νόρας Πυλορώφ-Προκοπίου, «Η ανάσα στο σβέρκο», εκδόσεις Ψυχογιός, Θεσσαλονίκη 2012. Το βιβλίο παρουσιάστηκε στις 27 Απριλίου

Από την «Ειρήνη» του Αρι-στοφάνη, που παρουσίασαν τα παιδιά του 1ου Δημοτικού Σχολείου Πολυγύρου στο Δημοτικό Θέατρο.

40

πολύγυρος

στο Δημαρχείο Πολυγύρου από το «Τεχνοδρόμιο» σε συνεργασία με τις εκδόσεις Ψυχογιός. Για το βιβλίο μίλησαν οι Γιάννης Αικατερινάρης και η Άννα Κώστογλου-Λιαμάδη. Αποσπάσματα του μυθιστορήματος διάβα-σαν οι Χαρούλα Όρη και Γιώργος Εμμανουήλ. Την παρουσίαση πλαισί-ωσαν μουσικά οι Γιώργος Μπαντές (κιθάρα), Σάκης Λειβαδιώτης (ηλε-κτρική κιθάρα) και Σάκης Νταλαμήσιος (μπουζούκι). Ο Γιάννης Αικατερινάρης, η ψυχή της εκδήλωσης μας έγραψε για το περιεχόμενο του βιβλίου: «Η πηγή της ζωής ο έρωτας... Το ίδιο προκλη-τικός και ελκυστικός από τα βάθη της ιστορίας μέχρι τις μέρες μας... Από την Αιγύπτια θεά Ακεναθώρ, μέχρι την πανέμορφη Λόη, την κόρη του μπουζουξή Αρίστου, του πατέρα αφέντη, του αυτοκαταστροφικού γοητευτικού καρδιοκατακτητή, του φλογερού αριστερού αντάρτη. Η περιπετειώδης ζωή του αρχίζει με τα δύσκολα παιδικά χρόνια, το ορφανοτροφείο, την ένταξή του στις Διεθνείς Ταξιαρχίες του Ισπανικού εμφυλίου για να συνεχιστεί με την εκτόπισή του στην Σιβηρία, και τις διώξεις στην ίδια την πατρίδα και την εξορία του στον Αϊ- Στράτη... Η Λόη και τα αδέλφια της βιώνουν την διάψευση των πολιτικών ορα-μάτων του πατέρα τους, τις διώξεις, τον ευτελισμό, την απομόνωση και την καταφρόνια... Ο φαινομενικά πετυχημένος γάμος της με τον νεαρό αρχαιολόγο Μηνά, δεν θα την βγάλει από τα αδιέξοδα, ούτε όμως η αναζήτηση των ιχνών ζωής του πατέρα της στην Ισπανία, παρότι ανα-καλύπτει το μεγαλείο της αυτοθυσίας του. Η προσωρινή επιτυχία της με τη συγγραφή της ζωής της αιγύπτιας θεάς Ακεναθώρ, που ήταν το μεγάλο ανασκαφικό εύρημα του Μηνά, δεν θα την απαλλάξει από τις αδιέξοδες σχέσεις της και την απεγνωσμένη αναζήτηση φυγής από την πραγματικότητα... Την ανάσα στο σβέρκο της θα την νιώθει μέχρι το μοιραίο τέλος της...» Η εκδήλωση, με τους ίδιους συντελεστές παρουσιάστηκε την Τετάρτη 23 Μαΐου στο Δημοτικό Θέατρο Ν. Μουδανιών σε συνεργασία με την Ιστορική & Λαογραφική Εταιρία Ν. Μουδανιών «Βιθυνία». ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Το τελευταίο διάστημα έφθασαν στα χέρια μας τα παρακάτω βιβλία, έργα Χαλκιδικιωτών συγγραφέων, ή έχοντα άμεση σχέση με τον τόπο μας: Αντώνη Κοντογεωργίου, «Η διεύθυνση της χορωδίας», εκδόσεις Panas Music, Αθήνα 2011. Επιτροπή εκδόσεως, «Πορευθέντες…», Χαριστήριος τόμος προς τιμήν του αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου (Γιαννουλάτου), εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 1997. Ο αγαπητός φίλος του «Π» συγγραφέας Απόστολος Γλαβίνας μας έστειλε σε φωτοτυπία το μέρος της εργασίας του «Ο νεομάρτυρας ιερο-μόναχος Βενέδικτος (†12 Ιουνίου 1821)», που περιλαμβάνεται στο ανω-

Από την παρουσίαση του βιβλίου «Η ανάσα στο σβέρκο». Στο πάνελ η συγγραφέας Νόρα Πυλο-ρώφ-Προκοπίου με τους παρουσιαστές Γιάννη Αικατε-ρινάρη και Άννα Κώστογλου-Λιαμάδη.

41

πολύγυρος

τέρω βιβλίο, (σελ. 529-534) με σημαντικές πληροφορίες από τη ζωή και το μαρτυρικό θάνατο του ιερομόναχου Βενέδικτου. ΤΟ ΑΓΙΟΝΕΡΙ Ο Πολύγυρος τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργήσει μια πολύ καλή παράδοση στο καλό φαγητό και γι αυτό αποτελεί προορισμό πολλών επι-σκεπτών, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης. Είχαμε ξαναγράψει πως δεν συνηθίζουμε να διαφημίζουμε τοπικά μαγαζιά και μάλιστα εστιατόρια, δεν θα αποφεύγαμε όμως να το κάνουμε σε εξαιρετικές περιπτώσεις και όταν το μεράκι περισσεύει. Πόσο μάλλον όταν τα μαγαζιά αυτά ξεχωρίζουν για την ποιότητά τους και βραβεύονται επίσης με πανελληνίως αναγνωρισμένους τίτλους γαστρονομίας. Στην κατηγορία αυτή των ποιοτικών και βραβευμένων καφε-εστιατορίων ανήκει και το… διάσημο πλέον «Αγιονέρι», μετά τη βράβευσή του με 2 βραβεία Gourmet, της οικογένειας Θεόδωρου Δήμου, που βρίσκεται στην ομώνυμη τοποθεσία νότια του Πολυγύρου στην είσοδο σχεδόν της πόλης από Γερακινή. Έτσι όλο και περισσότεροι Θεσσαλονικείς ή Πολυγυρινοί της Θεσσαλονίκης προσπερνούν τις… προκλητικές Σειρήνες του Αγ. Προδρόμου και καταφθάνουν στα εξαιρετικά καφέ-εστιατόρια του Πολυγύρου, μετα-ξύ αυτών και στο «Αγιονέρι», (Αγίασμα εκ του παρακείμενου εξωκλησίου του Αγ. Βλασίου) κτισμένο σ’ ένα πανέμορφο ειδυλλιακό τοπίο, δίπλα στο ομώνυμο ρέμα και υπό τη σκιά αιωνόβιων δένδρων. Εκεί μπορεί να βρει κανείς και να δοκιμάσει αμέτρητους μεζέδες και να απολαύσει σπάνια φαγητά εξαιρετικής ποιότητας και νοστιμιάς. Ο Θόδωρος Δήμου, που έστησε το «Αγιονέρι» με πολύ αγάπη και μεράκι, παρά το ότι συνταξιοδοτήθηκε πρόσφατα, είναι πάντα εκεί, όπου τον συναντήσαμε και μας είπε: «Πρώτα απ’ όλα ευχαριστώ όλους τους πελάτες και ιδιαίτερα τους Πολυγυρινούς, που με στήριξαν τόσα χρό-νια. Η τοπική μας μαγειρική είναι μέρος του πολιτισμού μας και είναι ανάμεσα στις κορυφαίες του κόσμου. Το «Αγιονέρι» το στήσαμε με πολλές δυσκολίες, αλλά με υπομονή και μεράκι καταφέραμε να το ανα-δείξουμε και να το διατηρήσουμε σε υψηλό επίπεδο, να διοργανώσουμε πετυχημένες εκδηλώσεις, όπως στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης με αρχαία ελληνικά φαγητά, να δεξιωθούμε πολλούς επώνυμους Έλληνες και ξένους. Τώρα το «Αγιονέρι» πέρασε πλέον στην επόμενη γενιά και ο γιος μου Αριστομένης (Άρης) καθηγητής μαγειρικής προσπα-θεί με το ίδιο μεράκι να διατηρήσει την υψηλή ποιότητα του μαγα-ζιού…». Αξίζει κάθε έπαινος στον… πάτερ φαμίλιας της επιχείρησης, Θόδωρο Δήμου. ευχόμαστε καλοφάγωτη η σύνταξη και στον Άρη πολλές γαστρο-νομικές αναζητήσεις και επιτυχίες.

Ο Θόδωρος Δήμου με τον Πατριάρχη πασών των Ρω-σιών Κύριλλο σε εκδήλωση γευσιγνωσίας.

Στο «Αγιονέρι».

42

πολύγυρος

Τα νέα του Ομίλου

Ο «Π» ΣΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ: Ο «Π» προ-σέφερε ολόκληρη τη σειρά του περιοδικού, αποτελούμενη από 11 δερμα-τόδετους τόμους, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πολυγύρου που πρόσφατα άρχισε να λειτουργεί ύστερα από κάμποσα χρόνια στην οικία Τραγανού. Με την ευκαιρία αυτή, Ο ΙΑ΄ΤΟΜΟΣ του «Π», για όσους δεν… πρόκαναν, είναι διαθέσιμος και διατίθεται από τη διεύθυνση του περιοδικού στην τιμή των 40 €. Είναι διαθέσιμοι επίσης ελάχιστοι τόμοι των πέντε τελευ-ταίων ετών στην τιμή των 30€. ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ τον πρ. υπουργό Κων/νο Τριαρίδη για το σημα-ντικό αρχείο φωτογραφιών και εγγράφων του Πολυγύρου που μας απέ-στειλε. Με τον κ. Τριαρίδη ο «Π» το τελευταίο διάστημα ανταλλάσει πληροφορίες και συνεργάζεται σε θέματα που αφορούν την σύγχρονη πολιτική ιστορία της Χαλκιδικής και ίσως κάποια από τα θέματα αυτά να δημοσιεύσουμε σύντομα. ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ: Η δασολόγος κ. Φωτεινή Ντινάκη μας έστειλε με ηλεκτρονικό μήνυμα διαμαρτυρία για τη μη ανα-φορά του ονόματός της στο άρθρο του Γιάννη Αικατερινάρη, «Το αστικό και περιαστικό πράσινο του Πολυγύρου», που δημοσιεύθηκε στα 67 & 68 τεύχη του «Π» και περιλαμβάνει μέρος της πτυχιακής της διατριβής. Για την αποκατάσταση της αλήθειας αναφέρουμε πως το όνομα της κ. Ντινάκη αναφέρεται στο πρώτο μέρος της δημοσίευσης (τ. 67ο). Η μη ανα-φορά του ονόματος στο δεύτερο μέρος (τ. 68ο) δεν οφείλεται στον κ. Αικατερινάρη, ο οποίος δεν γνώριζε εάν το άρθρο του θα δημοσιευόταν σε δύο συνέχειες, κάτι που έγινε με ευθύνη της σύνταξης του «Π». Τέλος ζητούμε συγνώμη και από τους δύο που δεν δημοσιεύουμε τις επιστολές τους λόγω έλλειψης χώρου. ΝΕΚΡΟΛΟΓΙΑ: Τον περασμένο Απρίλιο και Μάιο ο «Π» έχασε τρεις αγαπημένους του φίλους: Την Τασούλα Ράλλη, και τους Νικόλαο Καραπαναγιώτη και Γεώργιο Χαδιά. Για τον τελευταίο, ο «Π» στο 52ο /2009 τεύχος του, φιλοξένησε άρθρο του Ν. Βασιλάκη υπό τον τίτλο «Γ. Χαδιάς, ο λαϊκός στιχοπλόκος του Πολυγύρου». Επίσης μας έδωσε χρήσιμες πληροφορίες για πολλά θέματα του «Π» μεταξύ των οποίων για τον καπετάν Γιάννη Καρατζοβάλη και συμμετείχε στα γυρίσματα της ΕΡΤ-3 για την εκπομπή «Αληθινά Σενάρια» του Νίκου Ασλανίδη με θέμα τη ζωή και τη δράση του προαναφερόμενου ληστάρχου. Θα τους θυμόμαστε πάντα και ευχόμαστε στους οικείους τους την εξ ύψους παρηγορία.

† Γεώργιος Χαδιάς.

Νυχτερινό σχολείο Πολυγύ-ρου το 1955. Στο μέσον η Τασούλα Ράλλη.

43

πολύγυρος

Ο ταχυδρόμος πέρασε…. Ο αγαπητός φίλος του «Π», Γιώργος Δαραβίγκας, μας γράφει από τη Florida των Η.Π.Α: «…Με το παρόν θέλω να εκφράσω τις θερμές ευχα-ριστίες για την έκδοση του «Π» και την αποστολή του σε όλες τις ηπείρους. Εσύ και οι συνεργάτες σου κάνατε εξαίρετη και αξιέπαινη δουλειά για δώδεκα χρόνια. Πρωτοφανές για μια μικρή πόλη! Η ποιότητα, η ύλη και η σχετικότητα με την παράδοση τοποθετούν τον «Π» σε εθνικά επίπεδα ποιότητας. Για τους συμπατριώτες εκτός Πολυγύρου και ιδίως τους ξενιτεμένους ο «Π» μας συνδέει με τη γενέτειρα και ξαναζωντα-νεύει τις αναμνήσεις των νεανικών χρόνων. Μεγάλο ευχαριστώ. Χαιρετισμούς στους συνεργάτες σου και ευχαριστήρια…».

Τα τελευταία χρόνια ο «Πολύγυρος» κυκλοφορεί αποκλειστικά χάρη στην αγάπη και την οικονομική στήριξη των αναγνωστών του. Η αγάπη αυτή ήταν που μας έκανε από την αρχή να νιώσουμε, πως μπο-ρούμε να τα βγάλουμε πέρα μόνοι μας χωρίς δεσμεύσεις και υποχρε-ώσεις. Γι αυτό δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο «Πολύγυρος» απο-τελεί έκδοση των συνδρομητών του. Εμείς σε ανταπόδοση αυτής της αγάπης εργαζόμαστε νυχθημερόν, για να παρουσιάζουμε κάθε φορά ένα αξιοπρεπές τουλάχιστον τεύχος με επίκαιρα θέματα, ιστορικά, λαογραφικά, εικαστικά και άλλα που αναφέρονται στη μικρή μας πατρίδα, τον Πολύγυρο. Σας ευχαριστούμε όλους – ιδιαίτερα τους Πολυγυρινούς της δια-σποράς – για τη συγκινητική ανταπόκριση και σας καλούμε όλους να συμμετέχετε στην προσπάθειά μας αυτή.

Οι χορηγοί του περιοδικού μας για το νέο έτος 2012 είναι: ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ – ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ: Χρίστος Ν. Γεροχρήστος 200, Αρετή Παλαμήδους 150, Γιάννης Καραμάνος 100, Γιάννης Τσίκουλας 100, Θωμάς Ανδρωνάς (Αυστραλία) 50, Φώτης Ζογλοπίτης 50, Χρυσάνθη Τσίκουλα 30, Αναστασία Βασιλάκη-Γουνιώτη 50, Μαρία Μπάκη-Αμπελά 50, Δημήτριος Μάντης 50, Άννα Καρνή 50, Γιώργος Εμμανουήλ 50, Αικατερίνη Μπαλάση 50, Εριφύλη Δαμιανού-Μαρίνη 50, Παγώνα Μυλωνά 50, Πόπη Μπαντέ 50, Τιτίκα Παλιόμπεη 50, Θωμαΐς Μπουλάκη 100, Σουλτάνα Μπουλάκη 100, Μαρία Κυρκούδη 50, Τασούλα Κελιαφάνου 30, Τασούλα Μπανάβα 10, Σύλλογος Γυναικών Πολυγύρου 20, Αβραάμ Παπαδόπουλος 20, Δημήτριος Αντ. Μπανάβας 50, Νικόλαος Μπουλάκης 30, Δημήτρης Σισμάνης 50, Άννα Τσίκουλα 20, Γεώργιος Χαλάτης 30, Δάφνη Βορδού-Γκαρά 50, Χρήστος Ν. Μπανάβας 50, Αναστάσιος Ασσανιώτης 40, Αθανάσιος Φ. Δέλλιος 50, Ιωακείμ Ψαθάς 50, Ευριπίδης Χατζηχρίστος 50, Θεόδωρος Αυγερινός 20, π. Αθανάσιος Δαλιανάς 25, Μαρία Γιαννακάρη-Παπαγιαννοπούλου 100, μοναχός Νείλος Καυσοκαλυβίτης 10, Θεοδόσιος Μορένος Αυστραλία 50, Μαρία Μάντη 50, Πέτρος Αναγνωστάρας 50, Ελβίρα Μελά 50, Καίτη Σταμνά-Ψυλλινάκη 40, Βάσω Λαμπροπούλου 50. ΜΑΡΤΙΟΣ – ΑΠΡΙΛΙΟΣ: Γεώργιος Δημούδης 250, Κοσμάς Χλιάπας 110, Στέλιος Δέας 100, Απόστολος Κελιαφάνος 100, Αικατερίνη Ψαθά-Γερογιάννη 100, Άννα Ρίζου 50,Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας 30, Ι. Μ. Αγίου Αρσενίου 40, Κατερίνα Ν. Μπανάβα 50, Δημήτρης Γ. Σχοινάς 20, Α. Ανώνυμος 100, Λάζαρος Μπουλάκης 80, Κώστας Μεριβάνης 50, Νικολέτα Διαμαντουλάκη 50, Νίκη Κοκκάλου-Λασκαρίδου 50, Κώστας Τσουλοδήμος 30, Χρήστος Πιπέρκος 30, Άννα Τζηρίτη 50, Βέρα Μπόμπα 50, Απόστολος Αποστολίδης 100, Κυριακή Μαρέτη-Ψαθά 50, Πόπη Κόκκουρα 50, Μάρω Κατσίκα 30. ΜΑΙΟΣ – ΙΟΥΝΙΟΣ: Αθανάσιος Παπανικολάου 100, Μαρία Τσουγκράνη 100, Μάριος Σπηλιόπουλος 50, Δημήτριος Λιαμάδης 50, Ναυσικά Λαΐου 50, Νικόλαος Γ. Κυρκούδης (Αυστραλία) 50, Πέτρος Καπλάνης 50, Ευαγγελία Μανωλούτσιου-Τουμανίδου 50, Βασίλειος Τζαφέρος 50, Νίκος Κούρτης 50, Δήμητρα Φαρδογιάννη 50, Γαλάτεια Αξαρλή 25, Αναστασία Μανασσή-Βαλασάκη 25, Αναστασία Κεφαλά 10, Ασημίνα Καζάνη 50, Αργύρης Γ. Βορδός 50, Αναστασία Παραθυρά-Μαζαράκη 50, Δήμητρα Γαβρίλη 50, Δήμητρα Στεφάνου 100, Νίκος Αντ. Βασιλάκης 50, Ντίνος Χριστιανόπουλος 100, Γεώργιος Δαραβίγκας 200 $, Νούλα Φυργάδη 50.