Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

97
Ν. Παρίσης Γ. Κωτσάνης ένας δημιουργικός οδηγός... ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Transcript of Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

Page 1: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

Ν. Παρίσης Γ. Κωτσάνης

ένας δημιουργικός οδηγός...

ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Page 2: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

2

Τίτλος: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες 1η έκδοση: Οκτώβριος 2011 (V03)

Συγγραφείς: Νικήτας Παρίσης, Γιάννης Κωτσάνης Φωτογραφίες: Θάνος Δεληγιάννης

Εξώφυλλο: Ναταλία Κωτσάνη Ηλεκτρονική σελιδοποίηση: Ναταλία Κωτσάνη

Εκδότης: ΦΙΛΟΓΝΩΣΙΑ

Διεύθυνση: Αιόλου 63, Κάντζα Παλλήνης, 15351 Δικτυακός Τόπος: www.philognosia.gr

Email: [email protected]

©2011: Νικήτας Παρίσης, Γιάννης Κωτσάνης ©Φωτογραφιών: Θάνος Δεληγιάννης

Ιστολόγιο: psifiakesergasies.wordpress.com ISBN:

Η αναπαραγωγή και η αναδημοσίευση,

ολική ή μερική, σε οποιοδήποτε ψηφιακό ή μη μέσο, της έκδοσης αυτής,

προϋποθέτει την έγκριση των συγγραφέων και του εκδότη.

Page 3: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

3

Περιεχόμενα

Πρόλογος ...................................................................................................................................................... 5

01 Εκπονώ μια ερευνητική εργασία ................................................................................... 7

Βήμα 1ο: Η επιλογή του θέματος ....................................................................................... 8

Βήμα 2ο: Η κατανόηση του θέματος και το πλάνο εργασίας .......................................... 11

Βήμα 3ο: Τα διαδοχικά στάδια της έρευνας .................................................................... 21

Βήμα 4ο: Τα σταθερά στοιχεία της ερευνητικής έκθεσης ............................................... 27

02 Οργανώνω και αναγνωρίζω δομές πληροφοριών και διαδικτύου ......... 29

Ορισμοί............................................................................................................................. 29

Τέσσερα στάδια στη διαχείριση των πληροφοριών ........................................................ 33

Η αναπαράσταση των πληροφοριών: με πολυμέσα και υπερκείμενα ........................... 34

Η οργάνωση των πληροφοριών: σε απλές δομές δεδομένων ........................................ 39

Η απεικόνιση των πληροφοριών: με εργαλεία διαγραμμάτων ....................................... 46

Η δημοσίευση των πληροφοριών: σε ποικιλόμορφους ιστότοπους ............................... 48

03 Αναζητώ και επιλέγω πηγές και υλικό στο διαδίκτυο ........................... 51

Ορισμοί............................................................................................................................. 51

Τέσσερα βήματα στην αναζήτηση και επιλογή πηγών και υλικού .................................. 53

Αναζητώ πηγές: με τεχνικές αποτελεσματικής αναζήτησης ............................................ 56

Επιλέγω πηγές: με κριτήρια αξιολόγησης ιστότοπων ...................................................... 62

Συλλέγω υλικό: με κριτήρια αξιολόγησης περιεχομένου ................................................ 65

Επιλέγω υλικό: με σχέδιο οργάνωσης περιεχομένου ...................................................... 68

04 Υποδείγματα ερευνητικών εργασιών...................................................................... 71

Κατηγοριοποίηση θεμάτων .............................................................................................. 72

Υπόδειγμα 1ο - Θεματικός κύκλος: Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη ....................... 75

Υπόδειγμα 2ο - Θεματικός κύκλος: Τεχνολογία ............................................................... 79

Υπόδειγμα 3ο - Θεματικός κύκλος: Τέχνη και Πολιτισμός ............................................... 83

Υπόδειγμα 4ο - Θεματικοί κύκλοι: Κοινωνικές Επιστήμες, Πολιτισμός ........................... 87

Επίλογος ...................................................................................................................................................... 88

Ενδεικτική Βιβλιογραφία ........................................................................................................... 88

Διαδικτυακά Παραρτήματα ....................................................................................................... 88

Page 4: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

4

εάν καλώς ζητής, ευρήσεις αν ψάχνεις για κάτι αλλά με το σωστό τρόπο, τελικά θα το βρεις

Page 5: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

5

Η γνώση δεν προσφέρεται. Κατακτάται λίγο λίγο με προσπάθεια και κόπο πολύ.

Σήμερα, μάλιστα, τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Ζούμε σε καταστάσεις

γνωστικού πληθωρισμού και υπεραφθονίας. Καθημερινός πλέον ο καταιγισμός από

νέα δεδομένα. Μας πολιορκούν προκλητικά οι καινούριες γνώσεις. Αμέτρητοι όγκοι

πληροφοριών μας κατακλύζουν.

Πώς τα προσεγγίζει κανείς όλα αυτά; Μήπως τυφλά και αμέθοδα, άρρυθμα και

ανοργάνωτα; Φυσικά, ένας τέτοιος δρόμος για την αναζήτηση της γνώσης, θα ήταν

ολοκληρωτικά λαθεμένος.

Χρειάζεται σύστημα, οργανωμένη μέθοδος· αυτό που στη γλώσσα της επιστήμης το

λέμε:

Μεθοδολογία έρευνας

Σ’ αυτό, ακριβώς, κατατείνουν οι ερευνητικές εργασίες, που εισάγονται ως

«μάθημα» στο Νέο Λύκειο, αλλά και που ζητούνται πλέον σε κάθε Πανεπιστημιακή

Σχολή. Στο να εξοικειωθούν δηλαδή, λίγο λίγο, οι μαθητές και οι σπουδαστές με την

ερευνητική μέθοδο, με την αναζήτηση της γνώσης και της πληροφορίας.

Σε μια εποχή που το κυρίαρχο χρώμα το προσδίδουν οι ψηφιακές κατακτήσεις, είναι

φυσικό να ορισθεί, ως πρωτογενής πηγή έρευνας, το διαδίκτυο. Πρέπει, τελικά, να

μάθουμε τους τρόπους έρευνας και να καταστούμε:

Αυτοδύναμοι αναζητητές της γνώσης

Σ’ αυτόν τον στόχο κατατείνουμε με τις Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες, είτε στο

Πρόλογος

Page 6: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

6

ομώνυμο ιστολόγιο, είτε στο παρόν βιβλίο που κυκλοφορεί σε έντυπη μορφή αλλά

και σε e-book. Να δείξουμε δηλαδή τους απλούς βηματισμούς στην αναζήτηση της

γνώσης, για να μάθουν οι μαθητές και οι σπουδαστές να αυτοδιαχειρίζονται πλέον τα

πράγματα. Αυτά τα απλά μαθήματα μεθοδικής έρευνας μπορούμε να τα

συνοψίσουμε σε τέσσερα μόνο βήματα:

Αυτονόητο, βέβαια, και το εξής: αν δεν επιδιώκαμε αυτόν τον ωραίο δρόμο

αναζήτησης και κατάκτησης της γνώσης, το παρόν βιβλίο αλλά και το σχετικό

ιστολόγιό μας δεν θα είχαν νόημα.

Ως προς τη δομή της ερευνητικής αυτής εργασίας, ο βασικός κορμός της αποτελείται

από τέσσερα κεφάλαια, όπως απεικονίζονται στο παρακάτω διάγραμμα.

Το πρώτο (01) είναι ο πυρήνας στον οποίο διαπραγματευόμαστε συνολικά τα βήματα

σχεδιασμού - υλοποίησης της εργασίας και τη συγγραφή της ερευνητικής έκθεσης (με

τα τρία της στάδια: το προσυγγραφικό, το συγγραφικό και το μετασυγγραφικό), ενώ

τα υπόλοιπα τρία αναλύουν διεξοδικότερα επιμέρους θέματα, όπως είναι η

οργάνωση των πληροφοριών (02), η αναζήτηση και επιλογή πηγών και υλικού (03) και

τα υποδείγματα ερευνητικών εργασιών (04).

Σεπτέμβριος 2011, ΝΠ - ΓΚ

αναζητώ πηγές

επιλέγω πηγές

αναζητώ υλικό

επιλέγω υλικό

Αναζητώ - Επιλέγω Πηγές-Υλικό

(03)

Υποδείγματα Εργασιών

(04)

Οργανώνω τις Πληροφορίες

(02) Εκπονώ μια Εργασία

(01)

Page 7: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

7

Το πρώτο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου υπηρετεί μια πολλαπλότητα

βασικών στόχων. Πιο συγκεκριμένα, αποβλέπει στο να καταδείξει τρία

πρωταρχικής σημασίας στοιχεία για κάθε εργασία.

Το πρώτο είναι – αυτονόητο βέβαια αυτό – η επιλογή του θέματος μέσα

από συγκεκριμένους θεματικούς κύκλους. Το δεύτερο είναι η προσπάθεια

σωστής και πλήρους κατανόησης του θέματος, μαζί φυσικά με τη διάσπασή

του σε μικρότερα και πιο κατανοητά υποθέματα. Το τρίτο, μέσα πάντα από

συγκεκριμένα ερευνητικά βήματα, είναι η διαδικασία της γραφής, της

κατάστρωσης δηλαδή ενός τελικού κειμένου.

Άρα, με πιο συνοπτικό τρόπο, θα μιλούσαμε για έναν τρίπτυχο στόχο:

επιλέγω κατανοώ γράφω.

Εκπονώ μια

ερευνητική εργασία

- πρ

οσ

υγγρ

αφ

ικό

- συ

γγρα

φικό

- μετα

συ

γγρα

φικό

01

Page 8: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

8

Έχω να κάνω ερευνητική εργασία

Χρειάζομαι έναν οδηγό!

Έχεις να κάνεις μια ερευνητική εργασία. Ίσως να είναι η πρώτη φορά που σε

απασχολεί αυτό το είδος εργασίας.

Σκέφτεσαι ίσως τις ενδεχόμενες δυσκολίες. Φυσικό είναι. Το πρώτο βήμα σε κάθε

εργασία δημιουργεί κάποια προβλήματα. Όχι, βέβαια, αξεπέραστα.

Χρειάζεται ασφαλώς ένα πλάνο· ένα σχέδιο εργασίας. Το σχέδιο θα σου δείχνει

διαρκώς ποια βήματα πρέπει να κάνεις και με ποιον τρόπο χρειάζεται να

προχωρήσεις για να ολοκληρώσεις σωστά την εργασία σου.

Στο τέλος, ο ίδιος θα μπορείς να εκτιμήσεις ποιες αρετές θα έχει η ερευνητική σου

εργασία:

θα είναι καλά οργανωμένη·

θα έχει πληρότητα, θα εξαντλεί δηλαδή το θέμα·

θα δίνει λύσεις σε προβλήματα·

θα εκφράζει πρωτότυπες θέσεις.

Βήμα 1ο: Η επιλογή του θέματος

Αυτό είναι το πιο ουσιώδες: η επιλογή δηλαδή του θέματος. Πρέπει να μου αρέσει· να

βρίσκεται μέσα στους προσωπικούς μου προβληματισμούς. Να νιώθω μέσα μου μια

βεβαιότητα: έχω μια κάποια υποδομή· κάτι μπορώ να πω πάνω σ’ αυτό το θέμα.

Πρώτα, βέβαια, πρέπει κανείς να διαλέξει θεματικό κύκλο. Οι τέσσερις θεματικοί

κύκλοι, γνωστικά πεδία, είναι:

Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο, Ματσαγγούρας 2011

Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες

Τέχνη και Πολιτισμός

Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη

Μαθηματικά, Φυσικές

Επιστήμες, Τεχνολογία

Σχήμα 01.1 Οι τέσσερις

θεματικοί

κύκλοι

Page 9: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

9

Δε χωρίζονται μεταξύ τους με τρόπο στεγανό. Όπως δείχνει το σχήμα 1, ο ένας

κύκλος «ακουμπάει» στον άλλο. Τέμνονται δηλαδή μεταξύ τους και

αλληλοσχετίζονται. Αυτό θα φανεί πολύ καλύτερα, αν πάρουμε ως παράδειγμα το

παρακάτω, λ.χ., θέμα:

Ο σεβασμός στο περιβάλλον είναι πιο πολύ θέμα κοινωνικής ευθύνης και

αγωγής και πολύ λιγότερο ζήτημα σωστών μέτρων και ενεργειών.

Τυπικά, αυτό το εντελώς ενδεικτικό θέμα ανήκει στον θεματικό κύκλο

«Περιβάλλον». Καθώς, όμως, εμπλέκονται στο όλο θέμα οι έννοιες κοινωνική

ευθύνη και αγωγή, τα ερευνητικά ζητούμενα διευρύνονται και αγγίζουν και έναν

δεύτερο κύκλο:

Οι δυνατές εκδοχές σχετικά με το θέμα

Το θέμα μπορεί να το επιλέξει, ακόμη και μέσα από μια «τράπεζα θεμάτων», ο

άμεσα ενδιαφερόμενος, δηλαδή ο μαθητής ή ο σπουδαστής που, τελικά, θα το

διερευνήσει. Αυτή είναι μια πρώτη εκδοχή.

Περιβάλλον

Αγωγή

Κοινωνική Ευθύνη

Κοινωνικές

Επιστήμες

Θεματικός

κύκλος

Προσωπική

Επιλογή

θέματος

Τράπεζα

Θεμάτων

Σχήμα 01.2 Συσχετιζόμενοι θεματικοί

κύκλοι

Σχήμα 01.3 Προσωπικές επιλογές

θεμάτων

Page 10: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

10

Μπορεί, όμως, η επιλογή του θέματος να ανήκει, ως τελική ευθύνη, σε μια ολιγομελή

ομάδα (3 – 4 ατόμων). Φυσικά, μια τέτοια εκδοχή θα ισχύσει, όταν το θέμα της

ερευνητικής εργασίας αντιμετωπιστεί ομαδοσυνεργατικά.

Μια μικρή δηλαδή ομάδα συμφωνούν, καταρχάς, στην επιλογή ενός συγκεκριμένου

θέματος και, στη συνέχεια, το συζητούν, ανακαλύπτουν τις πτυχές του, αναζητούν

υποστηρικτικό – βιβλιογραφικό υλικό και, γενικότερα, το πραγματεύονται συλλογικά

– συνεργατικά – ομαδικά.

Αυτή η ομαδοσυνεργατικότητα στην επιλογή και την πραγμάτευση του θέματος είναι

μια δεύτερη εκδοχή.

Θα μπορούσε, ενδεχομένως, να υπάρξει και μια τρίτη εκδοχή, σχετικά πάντα με τη

διαδικασία επιλογής του θέματος.

Να ορίσει δηλαδή το θέμα ένας από τους υπεύθυνους καθηγητές που συντονίζουν,

κατά κύκλους, τις ερευνητικές εργασίες. Βέβαια, κάτι τέτοιο ασφαλώς και περιέχει

ένα μικρό ποσοστό συμπίεσης της πρωτοβουλίας Το γιατί είναι, φυσικά, αυτονόητο:

χάνεται, για το μαθητή/σπουδαστή ή για την ομάδα, το δικαίωμα της ελεύθερης

θεματικής επιλογής. Πάντως είναι και αυτό μια τρίτη ενδεχόμενη εκδοχή.

Τράπεζα

Θεμάτων

Ομαδική

Επιλογή

Θέματος

Ομαδοσυνεργατικός

τρόπος

εργασίας

Τράπεζα

Θεμάτων

Προτείνει ο διδάσκων

Επιλογή

Θέματος

Αίρεται η

ελεύθερη επιλογή

Σχήμα 01.4 Επιλογές

θεμάτων από

ομάδες

Σχήμα 01.5 Επιλογές

θεμάτων από τους

διδάσκοντες

Page 11: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

11

Βήμα 2ο: Η κατανόηση του θέματος και το πλάνο εργασίας

Η επιλογή του θέματος, το είπαμε ήδη, είναι το πρώτο βήμα. Ιδιαίτερα ουσιαστικό

και ξεχωριστής σημασίας. Από το είδος του θέματος εξαρτάται, και μάλιστα πολύ

συχνά, η ποιότητα της όλης ερευνητικής εργασίας.

Το δεύτερο βήμα, αυτό που έρχεται μετά την επιλογή και την τελική οριστικοποίηση

– διατύπωση του θέματος, είναι κατά πολύ πιο σύνθετο, ενδεχομένως και πιο

δύσκολο.

Να κάνουμε, όμως, τα πράγματα περισσότερο σαφή και συγκεκριμένα. Στο δεύτερο

βήμα ανήκουν δύο πρωταρχικής σημασίας στοιχεία:

το πρώτο: η πλήρης κατανόηση του θέματος

το δεύτερο: η δημιουργία αναλυτικού πλάνου εργασίας

[στα όσα ακολουθούν, θα τα αναλύσουμε και τα δύο διεξοδικά].

Προηγουμένως, όμως, ας δούμε συγκεντρωτικά – ανακεφαλαιωτικά τα όσα μας

απασχόλησαν μέχρι τώρα. Καλύτερα, βέβαια, να δούμε όλη αυτή την

ανακεφαλαίωση με τρόπο σχηματικό – παραστατικό:

Τράπεζα

Θεμάτων

Επιλογή

θέματος

Ατομική Ομαδική Επιβαλλόμενη

Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες

Τέχνη και Πολιτισμός

Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη

Μαθηματικά, Φυσικές

Επιστήμες, Τεχνολογία

Σχήμα 01.6 3 τρόποι επιλογής

θεμάτων

Page 12: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

12

Η κατανόηση του θέματος

Η βασική απαρχή και προϋπόθεση

Τώρα μιλάμε για το αυτονόητο. Γιατί, πράγματι, κανείς δεν μπορεί να μιλήσει ή να

γράψει κάτι για ένα θέμα που, ενδεχομένως, δεν το κατανοεί πλήρως.

Αναγκαστικά, όμως, γεννιέται ένα ερώτημα φυσικό, λογικό και απόλυτα εύλογο:

Πρώτον: δε μου είναι παντελώς άγνωστο, σκοτεινό ή και ακατανόητο. Μπορώ,

σε μια πρώτη προσέγγιση, να πω ορισμένα, έστω και στοιχειώδη,

πράγματα.

Δεύτερον: δε μου προκαλεί τυραννικά, αναπάντητα και βασανιστικά ερωτήματα

και δε μου βάζει για λύση προβλήματα με πολλούς αγνώστους.

Τρίτον: μπορώ να υποψιαστώ τις λανθάνουσες πτυχές του, να το διασπάσω σε

μερικότερα υποθέματα, να καταλάβω την πολυπρισματικότητά του.

Τέταρτον: καταλαβαίνω, έστω και αδρομερώς, τι επιπτώσεις προκαλούνται , όταν

συνεξετάζω το θέμα μέσα στις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες.

Αυτές είναι μερικές εκδοχές που δείχνουν πότε κάποιος προσεγγίζει ένα θέμα,

έχοντας διασφαλίσει τη βασική προϋπόθεση: μια ικανοποιητική, έστω και μερική,

κατανόηση.

Ας δούμε, όμως, ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι κάποιος (ή μια

μικρή ομάδα) επέλεξε, για την ερευνητική του εργασία, το θέμα:

Ευθανασία

(τα υπέρ και τα κατά)

Ξέρουμε ότι, για να ευστοχήσει η όλη ερευνητική εργασία, χρειάζεται να λειτουργήσει

η πρώτη και η βασική προϋπόθεση:

δηλαδή η πλήρης και σωστή κατανόηση του θέματος

Αν υποτεθεί ότι έχω κάποια κενά ή κάποιες απορίες, σχετικά πάντα με την κατανόηση

του θέματος, τι θα μπορούσα να συμβουλευτώ;

Σωστό, φυσικά, το ερώτημα. Βάζουμε, λοιπόν, τα πράγματα σε μια σειρά και σε μια

τάξη, για να δώσουμε μια πρώτη απάντηση. Θα μπορούσαμε δηλαδή, για να

αντλήσουμε έγκυρες πληροφορίες, να συμβουλευθούμε:

Τι σημαίνει, άραγε, κατανοώ ένα θέμα;

Page 13: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

13

Πρώτον: ένα καλό ετυμολογικό λεξικό, για να δούμε την «ιστορία» της λέξης,

πώς δημιουργήθηκε, ποια τα στοιχεία που τη συγκροτούν· να

«βγάλουμε» δηλαδή την πρωτογενή σημασία της λέξης, μαθαίνοντας

τη γενετική της προέλευση.

[π. χ. η λέξη ευθανασία, ως θηλυκό ουσιαστικό σε –ία, παράγεται από το

επίθετο ευθάνατος = εύκολος, ανώδυνος θάνατος. Το ευθάνατος είναι σύνθετη

λέξη με πρώτο συνθετικό το αρχαιοελληνικό επίρρημα εὖ = καλώς, καλά, και με

δεύτερο τη λέξη θάνατος].

Δεύτερον: συμπληρωματικά μπορούμε να συμβουλευθούμε ένα έγκυρο

ερμηνευτικό λεξικό.

[π.χ. ευθανασία: ο ανώδυνος θάνατος που προκαλείται ή επισπεύδεται, με

διάφορα ιατρικά μέσα, σε περίπτωση ανίατης ασθένειας, και για να απαλλαγεί ο

άρρωστος από αφόρητους πόνους].

Τρίτον: παράλληλα, θα μας βοηθούσε πολύ να βλέπαμε και τα όσα γράφουν

τα λεγόμενα Λεξικά βασικών εννοιών.

Τέταρτον: μπορούμε, τέλος, να κλείσουμε αυτή την πρώτη μας βιβλιογραφική

περιπλάνηση, ανατρέχοντας στο λήμμα ευθανασία μιας

καλογραμμένης εγκυκλοπαίδειας (θα μας ήταν αρκετές, προς το

παρόν, οι πρώτες γραμμές της εγκυκλοπαίδειας σχετικά με το λήμμα

ευθανασία).

Αυτές οι τέσσερις πρώτες κινήσεις σε διάφορα έγκυρα λεξικά, πριν ακόμη αρχίσει η

δεύτερη περιπλάνησή μας στο διαδίκτυο, κρίνονται αρκετές. Μας δίνουν μια

πρωτοβάθμια προσέγγιση και κατανόηση για τη βασική λέξη – έννοια του θέματος

που πρόκειται να ερευνήσουμε.

Μια βασική προϋπόθεση

για το πλάνο εργασίας

Το τι θα γράψει κανείς σε μια ερευνητική εργασία ασφαλώς και εξαρτάται από

πολλούς παράγοντες και προϋποθέσεις: η κατανόηση, λ.χ., του θέματος και η

δημιουργία ενός αναλυτικού πλάνου εργασίας αποτελούν πρωταρχικούς

παράγοντες.

Είναι, όμως, εύκολο να καταρτισθεί ένα πλάνο εργασίας, χωρίς να διασπάσουμε το

θέμα σε μικρότερες ερευνητικές περιοχές ή υποθέματα; Αυτονόητο, λοιπόν, ότι

αυτή η διάσπαση του κεντρικού θέματος σε επιμέρους υποθέματα, αποτελεί μια

βασική προϋπόθεση, για να προωθηθεί το πλάνο εργασίας.

Θα μπορούσαμε, άραγε, να αναζητήσουμε έναν τρόπο, μια συγκεκριμένη πρακτική,

μια μορφή δηλαδή ευκολοεφάρμοστης τεχνικής και μεθόδου, που να μας οδηγεί

στην αναζήτηση των υποθεμάτων;

Στα όσα ακολουθούν επιχειρείται η περιγραφή μιας τέτοιας, ενδεικτικής πάντα,

τεχνικής.

Διάσπαση του θέματος σε

υποθέματα

Page 14: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

14

Το πρώτο που θα πρέπει να μάθει ο μαθητής ή ο σπουδαστής (και, γενικότερα, κάθε

στοχαζόμενος άνθρωπος) είναι το εξής:

να εξοικειωθεί σταδιακά με την τεχνική των αυτο–ερωτημάτων:

να μπορεί δηλαδή να θέτει στον εαυτό του ερωτήματα, σχετικά

πάντα με το θέμα, και να αναζητά απαντήσεις.

Αυτή η τεχνική, που θα μπορούσαμε να την παρουσιάσουμε συνοπτικά με το

ακόλουθο σχήμα:

μας οδηγεί σταδιακά στη διάσπαση του θέματος σε υποθέματα.

Αν, για παράδειγμα, πρόκειται να ασχοληθώ και να συντάξω μια ερευνητική εργασία,

που να αναφέρεται σε μια μεγάλη προσωπικότητα, τα τρία πρώτα και βασικά

ερωτήματα που θα θέσω στον εαυτό μου, είναι τα ακόλουθα:

Με το πρώτο ερώτημα εντοπίζομαι ακριβώς στο βασικό ζητούμενο του θέματος,

γεγονός που αποτρέπει τις φυγόκεντρες τάσεις και τις εξωθεματικές αναφορές.

Με το δεύτερο ερώτημα καθορίζω τον πρωταρχικό στόχο της ερευνητικής εργασίας,

ενώ με το τρίτο προσδιορίζω το μέσο, τον τρόπο, γενικότερα τη μέθοδο με την οποία

θα αναδείξω τον πρωταρχικό μου στόχο.

Προωθώντας την τεχνική των αυτοερωτημάτων, πρέπει να θέσω άλλα τρία βασικά

στοιχεία - ερωτήματα:

θέμα αυτο-ερωτήματα απαντήσεις

• π.χ. για τον Αλβέρτο Σβάιτσερ, τον μεγάλο ανθρωπιστή γιατρό

Για ποιον θέλω να μιλήσω;

• το μέγεθος της προσωπικότητάς του Τι θέλω να αναδείξω;

• παρουσιάζοντας σημαντικές πτυχές της δράσης και του έργου του

Με ποιον, κυρίως, τρόπο;

• τοποθετώ το θέμα στο χώρο πού

• τοποθετώ το θέμα στο χρόνο πότε

• προσπαθώ να εντοπίσω λεπτομέρειες πώς

Page 15: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

15

Να εξηγήσουμε, όμως, κάπως αναλυτικότερα τη λογική και τη σκοπιμότητα αυτών

των τριών βασικών ερωτημάτων.

Για να ολοκληρωθεί αυτή η τεχνική πρωτοβάθμιας ανίχνευσης και διάσπασης του

θέματος σε υποθέματα, μπορούμε να θέσουμε τρία ακόμη ερωτήματα:

Αν, για παράδειγμα, η εργασία μας αναφέρεται στον Αλβέρτο Σβάιτσερ, το

ευρύτερο όλο (ή πλαίσιο), στο οποίο θα πρέπει να αναχθεί το θέμα, είναι η αξία

ανθρωπισμός.

Παράλληλα, η ευρύτερη αξία ανθρωπισμός, στην οποία υπάγεται ως ανθρωπιστής ο

Σβάιτσερ, συνδέεται στενά με καταστάσεις μέσα στις οποίες ο άνθρωπος πάσχει και

υποφέρει: καταστάσεις δηλαδή φτώχειας, πείνας, ασθενειών, επιδημιών, πολέμων,

συρράξεων κλπ., όπου γενικά ο άνθρωπος γίνεται το εύκολο θύμα. Σε τέτοιες

καταστάσεις λειτουργεί, κυρίως, ως αξία και ως δράση, ο ανθρωπισμός.

Τέλος, είναι αυτονόητο ότι η ανιδιοτελής ανθρωπιστική προσφορά ενός

ανθρωπιστή καταπραΰνει, βελτιώνει ή και εξαλείφει όλες αυτές τις βασανιστικές

καταστάσεις για τον άνθρωπο.

• Αναζητώ και εντοπίζω πού έγιναν ή πού συμβαίνουν ή πού ενοπίζονται τα όσα εξετάζω (= τοποθέτηση του θέματος στο χώρο).

πού

• Προσδιορίζω την εποχή, το χρόνο, την περίοδο, το χρονικό δηλαδή πλαίσιο, στο οποίο εντάσσονται τα όσα εξετάζω και διερευνώ (= τοποθέτηση του θέματος στο χρόνο).

πότε

• Αναζητώ όλες τις λεπτομέρειες που συνθέτουν ένα γεγονός, μια κατάσταση, ένα πρόβλημα ή περιγράφουν τη ζωή μιας προσωπικότητας.

πώς

Ποιες οι συνέπειες ή ποια τα αποτελέσματα και οι επιπτώσεις;

Ποιες οι θεματικές διασυνδέσεις;

(= ποιες μπορεί να είναι άλλες θεματικές περιοχές με τις οποίες σχετίζεται το θέμα μας;)

Ποιο το όλο;

(= αναγωγή του θέματος σε ένα ευρύτερο πλαίσιο)

Page 16: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

16

Ανακεφαλαίωση

Στόχος: η διάσπαση του θέματος σε υποθέματα.

Μέθοδος: εφαρμόζουμε την τεχνική των πολλαπλών αυτοερωτημάτων.

Αποτέλεσμα: κατανοούμε πληρέστερα το θέμα και καταρτίζουμε πιο εύκολα το

πλάνο εργασίας.

Παραστατική απεικόνιση της μεθόδου

Η δημιουργία αναλυτικού πλάνου εργασίας

Αρχίζουμε τώρα να περνάμε σταδιακά σε κάπως πιο σύνθετες, ενδεχομένως και

δυσκολότερες, προκαταρκτικές πτυχές της ερευνητικής εργασίας. Ομολογουμένως,

δεν είναι πάντα εύκολο να οργανώσει κανείς το πλάνο, το γενικό δηλαδή σχέδιο με το

οποίο θα προχωρήσει στη συνολική έρευνα για το θέμα που τον απασχολεί.

Αλλά ας δούμε, κάπως πιο αναλυτικά, τι ακριβώς είναι το πλάνο εργασίας και σε τι

μπορεί να μας βοηθήσει. Θα γίνουν τα πράγματα απόλυτα κατανοητά, αν λάβουμε

υπόψη μας τα παρακάτω:

Α΄ δέσμη

ερωτημάτων

για ποιο θέμα θα μιλήσω;

τι κυρίως θα προβάλω;

με ποιο τρόπο;

Β΄ δέσμη

ερωτημάτων

πού;

(= χώρος)

πότε;

(= χρόνος)

πώς;

(= λεπτομέρειες)

Γ΄ δέσμη

ερωτημάτων

ποιο το όλο;

(το ευρύ θεματικό πλαίσιο)

ποιες οι διασυνδέσεις;

ποια τα αποτελέσματα;

Page 17: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

17

Για να φανεί καλύτερα το πόσο σημαντικό είναι το πλάνο εργασίας και ότι, χωρίς

αυτό, πορεύομαι τυφλά, θα σταθούμε σε δύο παραδείγματα. Παράλληλος στόχος

μας θα είναι να δείξουμε και το πώς μπορούμε να οργανώσουμε ένα πλάνο

εργασίας:

Παράδειγμα 1ο

Θέμα: Ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός

Ας υποθέσουμε ότι έχουμε αναλάβει να κάνουμε μια εργασία για τον ποιητή

Διονύσιο Σολωμό. Σκέφτομαι, σύμφωνα και με τα όσα έχουμε πει σε προηγούμενες

σελίδες για την κατανόηση του θέματος, ότι θα πρέπει να μιλήσω για τρεις,

τουλάχιστον, πτυχές που να φωτίζουν την προσωπικότητά του:

Άρα:

Πτυχή 1η

• Βιογραφικά στοιχεία

Πτυχή 2η

• Εργογραφικά στοιχεία

Πτυχή 3η

• Αξιολογικά στοιχεία

• Θα μιλήσω, συνοπτικά, βέβαια, για τη συνολική τροχιά του βίου του, επιμένοντας περισσότερο στους πιο σημαντικούς σταθμούς της ζωής του.

α)

• Θα μιλήσω για το ποιητικό του έργο, για τη συνολική ποιητική του διαδρομή, προβάλλοντας κυρίως τα πιο σημαντικά του έργα.

β)

• Θα αξιολογήσω το συνολικό του έργο, αξιοποιώντας διάφορες σχετικές πηγές.

γ)

1ο

καταγράφει τα διαδοχικά βήματα που θα κάνω για να ολοκληρώσω την έρευνα του

θέματος που έχω αναλάβει

2ο

είναι ένας πιλότος, ένας οδηγός· μου δείχνει τους δρόμους, που θα περάσω, τα

σημεία που θα σταθώ και θα αναλύσω· από ποιους δηλαδή ενδιάμεσους

σταθμούς θα περάσω για να φτάσω στον προορισμό μου

3ο

ως οργανωτικό σχήμα, το πλάνο εργασίας δείχνει ποια κεφάλαια και ποια

υποθέματα θα με απασχολήσουν σταδιακά για την ολοκλήρωση της

εργασίας μου

4ο

άρα το πλάνο εργασίας είναι ένα συνοπτικό οργανόγραμμα που θα το

ακολουθήσω πιστά, για να μεθοδεύσω σωστά την όλη οργάνωση της εργασίας

μου

Τι είναι το πλάνο εργασίας

Page 18: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

18

Σκέφτομαι ότι αυτό το τριμερές σχήμα: βιογραφία, εργογραφία, αξιολόγηση, είναι

ένα αδρομερές πλάνο εργασίας. Βέβαια, για να το ακολουθήσω και να το εξαντλήσω,

χρειάζεται να κάνω συστηματική, οργανωμένη, μεθοδική και αναλυτική έρευνα, για

την οποία θα μιλήσουμε στα επόμενα.

Θα μπορούσε, όμως, κάποιος που έχει μια καλύτερη γνώση των πραγμάτων σχετικά

με τον ποιητή Σολωμό, να οργανώσει και ένα δεύτερο πλάνο εργασίας. Μέσα από

αυτό θα φαίνονται πιο αναλυτικά όλα τα διαδοχικά βήματα, που πρέπει να κάνουμε

για να εξαντλήσουμε το θέμα μας.

Ένα τέτοιο, πιο αναλυτικό, πλάνο θα μπορούσε να έχει την ακόλουθη, ενδεικτική

βέβαια, μορφή:

Παράδειγμα 2ο

Έρευνα για το θέμα της ευθανασίας

[Επιμένουμε στο ίδιο θέμα γιατί στόχος μας είναι να εμπεδωθούν οι βασικές ερευνητικές διαδικασίες].

Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να κάνουμε μια διεξοδική και εμπεριστατωμένη έρευνα

για το θέμα της ευθανασίας. Ως πρωταρχική πηγή για την άντληση πληροφοριών και

τη συγκέντρωση υλικού, θα αξιοποιήσουμε το διαδίκτυο. Θα επιχειρήσουμε δηλαδή

μια έρευνα αποκλειστικά διαδικτυακή.

• Ένας γενικός αξιολογικός χαρακτηρισμός για τον Σολωμό εν είδει εισαγωγής Βήμα 1ο

• Η ζωή του Σολωμού

α) καταγωγή

β) έτος και τόπος γέννησης

γ) παιδικά χρόνια

δ) σπουδές

ε) οι μεγάλοι σταθμοί της ζωής του

στ) ασχολίες, ταξίδια, περιπέτειες

ζ) θάνατος

Βήμα 2ο

• Το έργο του Σολωμού

α) τα πρώτα βήματα

β) οι μεγάλοι σταθμοί του έργου του

γ) επιδράσεις που δέχτηκε

δ) η ποιητική του ιδεολογία

Βήμα 3ο

• α) γιατί είναι μεγάλος ποιητής

β) οι κριτικοί για το έργο του

γ) η θέση του στη νεοελληνική ποίηση Βήμα 4ο

Page 19: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

19

Αρχίζουμε, λοιπόν, την πλοήγησή μας στο διαδίκτυο, ακολουθώντας τα όσα

ειπώθηκαν ως οδηγίες στις προηγούμενες σχετικές σελίδες.

Οι βασικοί μας στόχοι, στους οποίους αποβλέπουμε με αυτή τη λεπτομερειακή

έρευνα στο διαδίκτυο, είναι:

α) η συλλογή πληροφοριών και, γενικά, αξιόπιστου υλικού·

β) η επιλεκτική εκτύπωση μέρους απ’ αυτό το υλικό

(η εκτύπωση αποσκοπεί στο να το καταστήσει περισσότερο ευανάγνωστο και

εύχρηστο στην τελική του ταξινόμηση)·

γ) μια πρώτη ταξινόμηση και τακτοποίηση του υλικού, ανάλογα με τα θιγόμενα

υποθέματα, ώστε να αποκτήσει μια πιο λογική σειρά και τάξη·

δ) μια πρώτη ανάγνωση του υλικού, για να αποκτήσουμε μια, έστω

πρωτοβάθμια, εικόνα των συνολικών προβλημάτων και πτυχών που θίγονται

(θα ήταν πολύ βοηθητικό να σημειώνουμε πρόχειρα τα θιγόμενα

προβλήματα)·

ε) κατάστρωση τελικού πλάνου εργασίας, με βάση το οποίο θα αναπτύξουμε το

θέμα μας.

Άρα:

Η συνολική μας έρευνα στο διαδίκτυο, μαζί με όλα όσα συνακολουθούν,

κλιμακώνεται σε τέσσερα διαδοχικά στάδια, όπως δείχνει και η παρακάτω

παραστατική απεικόνιση των ερευνητικών μας στόχων:

Όπως φαίνεται τώρα από το προηγούμενο σχήμα 7, το πλάνο εργασίας (= το πώς

δηλαδή θα δουλέψουμε και θα οργανώσουμε το υλικό μας), το καταρτίζουμε μετά

την έρευνα, τη συγκέντρωση υλικού και την πρώτη αναγνωστική εξοικείωση με

αυτό.

Τώρα πλέον, με αρκετά εφόδια στα χέρια και με κάποιες αναγκαίες γνώσεις και

πληροφορίες, μπορούμε να προχωρήσουμε και να καταστρώσουμε το πλάνο

εργασίας, δηλαδή τον οδηγό της δουλειάς μας.

Σχήμα 01.7 Απεικόνιση των ερευνητικών

στόχων

Page 20: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

20

Πλάνο εργασίας

Η προϋπόθεση της ερευνητικής εργασίας

Σημείωση: με ανάλογο τρόπο μπορούν να οργανωθούν και τα άλλα μέρη:

o κύριος κορμός και ο επίλογος (βλ. στα επόμενα).

Ένα καίριο θέμα και πρόβλημα

Πότε κάνουμε το αναλυτικό πλάνο εργασίας;

Από τα όσα αναφέρθηκαν στην αμέσως προηγούμενη 2η πτυχή, πρέπει να φάνηκε,

έστω και έμμεσα, ένα πολύ ουσιαστικό θέμα και πρόβλημα. Το διατυπώνουμε:

Πότε, σε ποια δηλαδή χρονική στιγμή, πρέπει να γίνεται το πλάνο εργασίας;

Προτού αρχίσει η έρευνα, έστω και υποτυπώδης, του όλου θέματος ή, μήπως,

όταν θα έχει πλέον ολοκληρωθεί η βασική, τουλάχιστον, διερευνητική

προεργασία.

Μας χρειάζεται μια σαφής απάντηση στο θέμα, γιατί το πλάνο εργασίας είναι πολύ

σοβαρή λεπτομέρεια και προκαθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, την ποιότητα της δουλειάς

μας. Πάντως, έχουμε δύο δυνατές εκδοχές:

Δημιουργούμε το πλάνο εργασίας προτού αρχίσουμε τη συστηματική

έρευνα πάνω στο θέμα. Αυτή η εκδοχή είναι κάπως δύσκολη. Μπορούμε να την

ακολουθήσουμε μόνο όταν έχουμε κάποια, έστω και στοιχειώδη, γνώση γύρω

από το θέμα.

Αν, όμως, το θέμα μάς είναι εντελώς άγνωστο, η οργάνωση του πλάνου

εργασίας είναι αδύνατη. Μπορούμε, σε μια τέτοια περίπτωση, να σκεφτούμε

και να καταγράψουμε στο πλάνο μόνο πολύ γενικά πράγματα• δηλαδή έναν

εντελώς αδρομερή σκελετό, που θα καθορίζει το πολύ στοιχειώδες πλαίσιο

εργασίας.

Πρόλογος

Σύντομος και περιεκτικός.

Σε τι θα μπορούσε να αναφέρεται (ενδεικτικά):

α) γιατί επιλέχθηκε το συγκεκριμένο θέμα

β) ποια η σπουδαιότητά του για τον άνθρωπο και το ευρύτερο

κοινωνικό σύνολο

γ) ποιες οι βασικές πτυχές του θέματος (ή από ποιες οπτικές γωνίες θα εξετασθεί)

δ) ποια η πρόθεση και ο σκοπός της εργασίας.

Page 21: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

21

Το πλάνο εργασίας, όχι ως γενικός σκελετός αλλά ως λεπτομερειακό

σχέδιο, είναι προτιμότερο να γίνεται μετά την ολοκλήρωση της πρώτης

έρευνας. Με βάση το πρωτοβάθμιο υλικό, που θα έχουμε συγκεντρώσει

από την πρώτη έρευνα του θέματος, μπορούμε πλέον να καταρτίσουμε ένα

αναλυτικό πλάνο εργασίας. Να οργανώσουμε δηλαδή έναν οδηγό που

σταδιακά θα μας δείχνει το δρόμο που θα τον ακολουθούμε στη συγγραφή

της εργασίας μας.

Βήμα 3ο: Τα διαδοχικά στάδια της έρευνας

Υποθέτουμε ότι έχω επιλέξει (ή μου το έχουν ορίσει) το θέμα της ερευνητικής

εργασίας που είναι το εξής:

Η ευθανασία

Τα υπέρ και τα κατά – η προσωπική μου άποψη

Ερώτημα: Πώς θα μπορούσε να οργανώσει κανείς την όλη έρευνα, ώστε με το

υλικό που θα συγκεντρώσει, να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του

θέματος;

Αυτό, ακριβώς είναι το καίριο ερώτημα αλλά και το καίριο θέμα: πώς δηλαδή θα

οργανώσω, βήμα βήμα, την έρευνά μου, για να συλλέξω το απαραίτητο και το

αναγκαίο υλικό.

Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, θα πρέπει να ξέρουμε το εξής:

Κάθε έρευνα, για να είναι μεθοδικά οργανωμένη και να έχει θετικό αποτέλεσμα,

αναπτύσσεται σε τρία διαδοχικά στάδια, που είναι τα ακόλουθα:

Στάδιο 1ο: προσυγγραφικό

Η βάση για κάθε έρευνα

Το προσυγγραφικό στάδιο, που είναι η βάση, πάνω στην οποία θεμελιώνεται κάθε

έρευνα, περιλαμβάνει:

α) το καθαρά ερευνητικό μέρος

β) το ανακαλυπτικό – συλλεκτικό

γ) το κριτικό – επιλεκτικό

Συμπέρασμα:

Η κυρίως έρευνα, πριν ακόμη αρχίσει το συγγραφικό στάδιο της εργασίας,

στηρίζεται αποκλειστικά στις τρεις προαναφερόμενες διαδικασίες που θα

ερευνώ, ανακαλύπτω - συλλέγω, κρίνω - επιλέγω

Page 22: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

22

μπορούσαμε να τις πυκνώσουμε σε συγκεκριμένα ενεργητικά ρήματα:

δηλαδή:

α) Όταν ερευνώ για ένα θέμα, που είναι η πρώτη αλλά και ουσιαστική ενέργεια ή

δράση, αναζητώ:

πηγές·

υποστηρικτικό υλικό·

βιβλιογραφική στήριξη.

Κάνοντας, λοιπόν, έρευνα σε ποικίλες πηγές, σε ένα πλούσιο υποστηρικτικό

υλικό και σε προσιτή βιβλιογραφία, ουσιαστικά έχω ένα πρωταρχικό στόχο: μια

κάπως άτακτη, άρρυθμη, αλλά απόλυτα αναγκαία συλλογή πρωτοβάθμιου

υλικού.

Αυτό, ακριβώς το πρωτοβάθμιο υλικό θα αποτελέσει την πρώτη «ζύμη», για να

πλάσω και να διαμορφώσω το πρώτο κείμενο της εργασίας μου (στο

συγγραφικό στάδιο).

β) Άρα: η έρευνα , μεθοδικά οργανωμένη, με οδηγεί στην ανακάλυψη · η

ανακάλυψη με οδηγεί στη συλλογή υλικού και όταν πλέον έχω

εξαντλήσει τη συλλογή υλικού, αρχίζει να λειτουργεί η κριτική που με

οδηγεί στις τελικές μου επιλογές .

Αν, επομένως, τα πράγματα τα βάλουμε σε φυσική – λογική σειρά, θα έχουμε το

ακόλουθο ερευνητικό σχήμα, που με οδηγεί κλιμακωτά σ’ αυτό που θέλω:

ερευνώ ανακαλύπτω

- συλλέγω

κρίνω -

επιλέγω

έρευνα

ανακάλυψη

συλλογή υλικού

κριτική τελικές επιλογές

Σχήμα 01.8 Βήματα

ερευνητικού

σχήματος

Page 23: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

23

Στάδιο 2ο: συγγραφικό

Η διαμόρφωση ενός πρώτου κειμένου

Όταν έχω δουλέψει σωστά στο πρώτο στάδιο, έχω πλέον συλλέξει, με κριτικό μάτι,

το απαραίτητο υλικό μου. Πάνω σ’ αυτό θα ακουμπήσω, για να διαμορφώσω την

πρώτη μορφή στο κείμενο της εργασίας μου.

Για να μπορέσω, όμως, να κάνω αυτή τη σημαντική μετάβαση από το υλικό στο

κείμενο με τρόπο ομαλό, μεθοδικό και οργανωμένο, χρειάζεται πρώτα να έχω

καταστρώσει:

αναλυτικό πλάνο εργασίας

Το υλικό που έχουμε συλλέξει μέσα από την έρευνα, θα πρέπει να το εντάξουμε και

να το προσαρμόσουμε στο πλάνο εργασίας. Μόνο έτσι η διαμόρφωση ενός πρώτου

κειμένου θα ξεχωρίζει, γιατί θα είναι μεθοδικά οργανωμένη – δομημένη, θα έχει

καλή συνοχή και η ροή του κειμένου θα είναι ομαλή και λογική.

Στάδιο 3ο: μετασυγγραφικό

Η τελική ματιά

Η ουσιαστική μας δουλειά έχει ολοκληρωθεί στο δεύτερο στάδιο. Το τρίτο στάδιο,

το μετασυγγραφικό, είναι αυτό της τελικής ματιάς.

Στην ουσία δηλαδή ελέγχουμε, με κριτικό πάντα μάτι, τα όσα έχουμε καταγράψει

στην εργασία μας. Πιο συγκεκριμένα ελέγχουμε:

την εργασία μας ως περιεχόμενο και, ειδικότερα, τα νοήματα, τις θέσεις, τις

απόψεις, τις ιδέες, τις προτάσεις και τα επιχειρήματά μας

τη γλωσσική ορθότητα της εργασίας μας από όλες τις πλευρές: έκφραση,

λεξιλόγιο, ορολογία, την ορθή γραφή των λέξεων, τα σημάδια της στίξης, τη

γραμματική και τη συντακτική ροή της γλώσσας κλπ.

το αισθητικό μέρος της εργασίας, ποια είναι δηλαδή η τελική μορφή της

εργασίας μας και η εντύπωση που δίνει στον αναγνώστη ως ορατή «εικόνα»

έντυπου λόγου (= εξώφυλλο, πρόλογος, τίτλοι, μεσότιτλοι, εναλλαγές

γραμματοσειρών, υπογραμμίσεις, βιβλιογραφικές παραπομπές, ένθετες στο

κείμενο εικόνες, χρήση χρωμάτων κλπ.)

Όταν γίνει αυτός ο τριπλός συστηματικός έλεγχος και διορθώσουμε τις τυχόν

αβλεψίες μας, είμαστε πλέον έτοιμοι να παραδώσουμε ολοκληρωμένη και

ηλεγμένη την εργασία μας στον εποπτεύοντα καθηγητή, αφού βέβαια

Από το υλικό στο κείμενο, με βάση το πλάνο

εργασίας

Έλεγχος περιεχομένου

και μορφής

Page 24: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

24

προηγουμένως την εκτυπώσουμε και τη δέσουμε σε μορφή καλαίσθητου τεύχους.

Σημείωση:

Στην εξεταζόμενη πρακτική αξιοποιείται ως βασική «βιβλιογραφική» πηγή το

διαδίκτυο. Τα πάντα, επομένως, εξαρτώνται από μια σωστή και πολύπλευρη έρευνα –

πλοήγηση στο διαδίκτυο. Από το πόσο ευρεία είναι αυτή η πλοήγηση, εξαρτάται και

καθορίζεται και ο πλούτος του υλικού που, τελικά, θα συγκεντρώσουμε (για τα

τεχνικά θέματα της πλοήγησης βλ. στα επόμενα).

Βέβαια, κανείς δεν αποκλείει το ενδεχόμενο το διαδίκτυο να μας παραπέμπει σε

πηγές εξωδιαδικτυακές, δηλαδή σε βιβλία που σχετίζονται με το θέμα, ή και σε άλλες

πηγές (π.χ. άρθρα σε περιοδικά, εφημερίδες κλπ.).

Όταν όμως αξιοποιήσουμε υλικό από βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες κλπ., θα

χρειασθεί να γίνουν στην εργασία μας οι αναγκαίες και επιβαλλόμενες

βιβλιογραφικές παραπομπές. Γι’ αυτό μπορούμε τώρα, κάπως βέβαια εμβόλιμα, να

εξετάσουμε το πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραπομπές.

Το θέμα των βιβλιογραφικών παραπομπών

1. Ορισμένες φορές, όπως ήδη προαναφέρθηκε, η έρευνα που κάνουμε στο

διαδίκτυο, μπορεί να μας παραπέμψει σε κάποιο σχετικό βιβλίο ή σε κάποιο

άρθρο – μελέτη, που δημοσιεύθηκε σ’ ένα περιοδικό ή σε μια εφημερίδα.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, πρέπει να κάνουμε τη λεγόμενη βιβλιογραφική

παραπομπή. Δηλαδή:

α) στο κάτω μέρος της σελίδας, υποσελίδια όπως λέμε συνήθως, γράφουμε

όλα τα στοιχεία του βιβλίου, απ’ το οποίο πήραμε κάποιες απόψεις ή λίγες

αυτούσιες γραμμές, καθώς και όλα τα στοιχεία του περιοδικού ή της

εφημερίδας στην οποία δημοσιεύθηκε το σχετικό άρθρο – μελέτη·

β) παράλληλα, βέβαια, πρέπει να κάνουμε και το εξής: στο σημείο του δικού

μας κειμένου, όπου αναφέρουμε απόψεις και θέσεις κάποιου άλλου

συγγραφέα, βάζουμε έναν αριθμητικό δείκτη: 1, 2, 3 κλπ., ανάλογα με τον

αριθμό της παραπομπής. Αυτόν, ακριβώς, τον αριθμητικό δείκτη, όπως

δείχνουν τα παραδείγματα που ακολουθούν, τον επαναλαμβάνουμε στο

κάτω μέρος της σελίδας, για να μπορούμε να κάνουμε την αντίστοιχη

παραπομπή.

2. Πώς κάνουμε μια παραπομπή

Περίπτωση 1η: Παραπομπή σε βιβλίο

Όταν η παραπομπή μας αφορά σε βιβλίο, παραθέτουμε τα ακόλουθα στοιχεία:

Page 25: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

25

α) το όνομα του συγγραφέα (όπως ακριβώς είναι γραμμένο

στο βιβλίο)

β) τον πλήρη τίτλο του βιβλίου (τον γράφουμε με πλάγια

γραφή)

γ) τα στοιχεία του εκδότη

δ) τον τόπο της έκδοσης

ε) τη χρονολογία της έκδοσης

στ) τη σελίδα ή τις σελίδες απ’ τις οποίες έχουμε πάρει κάποιο

απόσπασμα.

1ο παράδειγμα υποσελίδιας παραπομπής (σε βιβλίο)

_______________________ (= διαχωριστική γραμμή μεταξύ σελίδας και

παραπομπής) 1. Νικήτας Παρίσης, Κ. Π. Καβάφης, Δοκίμιο ερμηνευτικής ανάγνωσης, Μεταίχμιο, Αθήνα

2003, σελ. 37 – 41

2ο παράδειγμα υποσελίδιας παραπομπής (σε περιοδικό)

_______________________ (= διαχωριστική γραμμή) 2. Νικήτας Παρίσης, Ο λόγος της ποίησης και ο «λόγος» της φωτογραφίας, Η λέξη, τχ (=

τεύχος) 159 – 160, Σεπτέμβρης – Δεκέμβρης 2000, σελ. 809 - 813

3ο παράδειγμα υποσελίδιας παραπομπής (σε εφημερίδα)

_______________________ (= διαχωριστική γραμμή) 3. Φ. Ι. Κακριδής, Ο Δαρείος, εφημερίδα Το Βήμα, 13 Μαρτίου 1980

Άλλα παραδείγματα παραπομπών (φωτοτυπία από βιβλίο)

Page 26: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

26

Ανακεφαλαίωση

Τα διαδοχικά στάδια της έρευνας

Για να εντυπωθούμε καλύτερα τα πράγματα και, ιδιαίτερα, τη μεθοδολογία της

έρευνας, δίνουμε μια συνοπτική ανακεφαλαίωση ολόκληρου του 3ου βήματος, που

αναφέρεται στα διαδοχικά στάδια της έρευνας:

Στάδιο 1ο: προσυγγραφικό

Περιλαμβάνει:

α) το καθαρά ερευνητικό μέρος

β) το ανακαλυπτικό – συλλεκτικό

γ) το κριτικό – επιλεκτικό

δηλαδή:

ερευνώ ανακαλύπτω - συλλέγω κρίνω - επιλέγω

Στάδιο 3ο: μετασυγγραφικό

Ελέγχουμε περιεχόμενο και τελική μορφή της εργασίας

δηλαδή:

πολλαπλός έλεγχος (= νοηματικός, γλωσσικός,

γραμματικός, ορθογραφικός, αισθητικός κλπ.)

όλης της εργασίας.

Στάδιο 2ο: συγγραφικό

Από το υλικό στο κείμενο

δηλαδή:

πρώτη γραφή της εργασίας με βάση το

αναλυτικό πλάνο εργασίας.

Page 27: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

27

Βήμα 4ο: Τα σταθερά στοιχεία της ερευνητικής έκθεσης

Μια ερευνητική εργασία, ανεξάρτητα από το θέμα, ως ηλεκτρονικό ή και έντυπο

κείμενο, δηλαδή ως ερευνητική έκθεση, έχει ορισμένα σταθερά στοιχεία, από τα

οποία μάλιστα εξαρτάται και η συνολική της αισθητική. Τα σταθερά αυτά στοιχεία

είναι τα ακόλουθα:

Στοιχείο 1ο: Το εξώφυλλο

Στο εξώφυλλο της εργασίας αναγράφονται απαραιτήτως τα ακόλουθα:

τα στοιχεία του εκπαιδευτικού οργανισμού

(στο οποίο φοιτά ο δημιουργός της εργασίας)

η τάξη – το τμήμα

το όνομα και το επώνυμο των δημιουργών

ο τίτλος, το θέμα της εργασίας

ο τυχόν υπάρχων υπότιτλος

το ακαδημαϊκό έτος

κάποιο σχέδιο ή εικόνα που κοσμεί το εξώφυλλο

Βέβαια, για την αισθητική ανάδειξη του εξωφύλλου, έχει πολύ μεγάλη

σημασία πώς διατάσσονται όλα αυτά τα στοιχεία (συνολικά: 7) στη σελίδα

του εξωφύλλου. Γι’ αυτό πρέπει να ακολουθούμε έναν αισθητικά άρτιο

τρόπο φιλοτέχνησης του εξωφύλλου

Στοιχείο 2ο: Σελίδα ψευδότιτλου και τίτλου

Μετά το εξώφυλλο, η πρώτη σελίδα παραμένει εντελώς λευκή. Στη

δεύτερη σελίδα, που λέγεται σελίδα ψευδότιτλου, αναγράφονται στο

πάνω μέρος μόνο ο βασικός τίτλος της εργασίας (χωρίς δηλαδή τον

υπότιτλο) με κεφαλαία γράμματα.

Στην τρίτη σελίδα, που λέγεται σελίδα τίτλου, επαναλαμβάνονται όλα τα

στοιχεία που περιέχει το εξώφυλλο.

Στοιχείο 3ο: Περιεχόμενα

Μετά τη σελίδα του τίτλου, δηλαδή στην τέταρτη σελίδα κατά σειρά,

ακολουθεί ο Πίνακας Περιεχομένων, στον οποίο αναγράφονται με μεγάλη

προσοχή όλα τα υποκεφάλαια στα οποία υποδιαιρείται η εργασία (βλ.,

π.χ., τον Πίνακα Περιεχομένων του παρόντος βιβλίου).

Page 28: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

28

Στοιχείο 4ο: Πρόλογος

Μετά τα περιεχόμενα, ακολουθεί ο Πρόλογος, εφόσον βέβαια έχουμε

γράψει πρόλογο, που κανονικά δεν πρέπει να ξεπερνάει τις δύο το πολύ

σελίδες.

Στο τέλος του προλόγου, μπορούμε να γράψουμε, στο δεξιό μέρος, το

όνομά μας (πλήρες ή μόνο τα αρχικά), ενώ στο αριστερό την πόλη που

μένουμε και τη χρονολογία.

Στοιχείο 5ο: Ο κύριος κορμός της εργασίας

Από την πέμπτη σελίδα και μετά αρχίζει, και σε κάποια σελίδα

ολοκληρώνεται, ο κύριος κορμός της εργασίας, που είναι πιο ορθόδοξο και

περισσότερο οργανωτικό να κατανέμεται σε υποκεφάλαια που το καθένα

θα τιτλοφορείται.

Στοιχείο 6ο: Τελικά συμπεράσματα

Η εργασία μας θα καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα. Είναι προτιμότερο,

για να τα προβάλουμε εντονότερα, να τα συγκεντρώσουμε όλα στο τέλος,

σε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο, με τον τίτλο τελικά συμπεράσματα.

Στοιχείο 7ο: Επίλογος, Βιβλιογραφία, Παραρτήματα

Στο τέλος της εργασίας, αναγράφονται ο Επίλογος, εφόσον βέβαια έχουμε

γράψει επίλογο, η Βιβλιογραφία (έντυπη και διαδικτυακή) και

ενδεχομένως τα διάφορα Παραρτήματα.

Page 29: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

29

Ο στόχος αυτού του κεφαλαίου είναι να αναδείξει κάτι πολύ θεμελιακό:

πώς ορίζουμε, αναπαριστάμε και, εν τέλει, οργανώνουμε τα δεδομένα και

τις πληροφορίες, οι οποίες αποτελούν πλέον ένα από τα σημαντικότερα

«αγαθά» της εποχής μας; Ένας ασύλληπτος όγκος από τις πληροφορίες

αυτές, δομημένος ή μη, χρήσιμος ή μη, αξιοποιήσιμος ή μη, υπάρχει

αναρτημένος, σε ποικίλες μορφές, σε εκατομμύρια δικτυακούς τόπους, τους

οποίους και κατηγοριοποιούμε, ώστε να μπορούμε εύκολα να

αναγνωρίζουμε.

Ορισμοί

Οι ικανότητες ενός ατόμου, ως συνδυασμός γνώσεων,

δεξιοτήτων και στάσεων, αποτελούν βασικό

θεμέλιο για τη μάθηση (όπως ορίζεται στο

Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς 2007*). Οι

επικρατέστερες απόψεις για τις γνώσεις

είναι ότι τις οικοδομούμε παρά τις

μεταδίδουμε. Ένας από τους βασικούς

στόχους της εκπαίδευσης είναι η

κατάκτηση γνώσεων που αντιστοιχούν σε

καταστάσεις και γεγονότα. Πώς σχετίζονται

όμως οι πληροφορίες με τις γνώσεις και πώς,

με τη σειρά τους, τα δεδομένα με τις

πληροφορίες;

* http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11090_el.htm (στις 31/08/2014)

λίστες πίνακες σύνολα δέντρα

πυραμίδες χάρτες

Σχήμα 02.1 Δεδομένα και πληροφορίες στην κατάκτηση

των γνώσεων

02 Οργανώνω και αναγνωρίζω δομές

πληροφοριών και διαδικτύου

Page 30: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

30

Ας ξεκινήσουμε όμως από τα δεδομένα. Αν συμβουλευτούμε το Λεξικό της Κοινής

Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) και θεωρήσουμε τη λέξη ως ουσιαστικό (και όχι με

την έννοια της μετοχής «δεδομένος, -η, ο»), τότε έχουμε δύο ορισμούς, ο δεύτερος

των οποίων είναι στον πληθυντικό αριθμό και αφορά στην Πληροφορική:

το δεδομένο: στοιχείο γνωστό ή αποδεκτό το οποίο αποτελεί βάση ή

προϋπόθεση.

π.χ. Τα δεδομένα του προβλήματος. Επιστημονικά δεδομένα. Τα δεδομένα μας είναι

ανεπαρκή.

τα δεδομένα: κωδικοποιημένα στοιχεία, τα οποία μπορεί να τα δεχτεί, να τα

αποθηκεύσει, να τα επεξεργαστεί ή να τα παρουσιάσει ο υπολογιστής.

π.χ. Βάση δεδομένων: σύνολο από δεδομένα που είναι έτσι ταξινομημένα και

αποθηκευμένα, ώστε μπορούν να επιλεγούν με διάφορους τρόπους και από

διάφορα προγράμματα.

Τα δεδομένα (αντιστοιχούν στη λέξη data που είναι ο πληθυντικός της λατινικής λέξης

datum) είναι διακριτά συνήθως στοιχεία τα οποία μπορεί να είναι: αριθμοί, λέξεις,

σύμβολα, κείμενα, γεγονότα, σχήματα, εικόνες, και (για την περίπτωσή μας) είναι

δυνατόν να αποθηκευτούν σε έναν υπολογιστή. Στην περίπτωση όμως αυτή, μιλάμε

για ψηφιακά ή ψηφιοποιημένα δεδομένα.

Σύμφωνα και πάλι με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, για τον ορισμό της λέξης

πληροφορία έχουμε:

πληροφορία: στοιχείο, μήνυμα (είδηση, ανακοίνωση, δήλωση, αναφορά κτλ.) που

περιέχει και μεταδίδει μια γνώση για κάποιον ή για κάτι.

π.χ. Εμπιστευτική, αξιόπιστη, ασφαλής, διασταυρωμένη, συγκεχυμένη,

ανεπιβεβαίωτη, πολύτιμη πληροφορία. Συγκεντρώνω, ανακοινώνω, μεταδίδω,

ανταλλάσσω, αποκρύπτω, κατακρατώ πληροφορίες.

Η πληροφορία, λοιπόν, ως σύνθετη λέξη από τις λέξεις «φέρω» και «πλήρης»,

σχετίζεται με τη γνώση και, σε αντίθεση με τα δεδομένα, έχει κάποιο νόημα για ένα ή

περισσότερα άτομα. Μπορεί να θεωρηθεί ως το αποτέλεσμα της επεξεργασίας

δεδομένων, ανεξάρτητα αν είναι οργανωμένη ή όχι (π.χ. οργάνωση, στατιστική

ανάλυση, διόρθωση, μορφοποίηση κλπ δεδομένων). Προσδίδουμε δηλαδή νόημα στα

επεξεργασμένα δεδομένα, μετατρέποντάς τα σε πληροφορία.

αύριο η θερμοκρασία θα φτάσει τους 30ο C δεδομένο

σήμερα έχουμε μια ζεστή μέρα πληροφορία

Ο πληθυσμός της Ελλάδας (σε εκ. κατ.) από το 1896 μέχρι το 1928

δεδομένο

ο πληθυσμός της Ελλάδας το 1920 αυξήθηκε στο διπλάσιο!

πληροφορία

Ο ορισμός των

δεδομένων

Ο ορισμός της

πληροφορίας

Παράδειγμα 02.1 Δεδομένα ή

πληροφορίες?

Page 31: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

31

Επιπλέον, τις πληροφορίες μπορούμε να τις επεξεργαζόμαστε και ως νέα δεδομένα,

για να παράγουμε νέες πληροφορίες κ.ο.κ.!

Για τις ανάγκες του κεφαλαίου αυτού και γενικότερα της αναζήτησης πληροφοριών,

θεωρούμε ότι οι πληροφορίες είναι ψηφιακές και αποθηκευμένες σε οποιοδήποτε

ψηφιακό μέσο, από τον υπολογιστή μας μέχρι τους πιο απομακρυσμένους

υπολογιστές του κόσμου!

Επίσης ξεφεύγει από τους στόχους της εισαγωγής αυτής η συσχέτιση της

πληροφορίας με τη γνώση (κάθε πληροφορία είναι γνώση; η πληροφορία είναι

υποσύνολο της γνώσης; κτλ.), οι έννοιες «σημαίνοντος» και «σημαινόμενου», καθώς

και η αναφορά σε θέματα μετάδοσης της πληροφορίας (π.χ. «πομποί»/«δέκτες»,

ερμηνεία πληροφοριών κλπ).

Τα ψηφιακά μας δεδομένα και κατ΄ επέκταση οι πληροφορίες έχουν πολλές μορφές

ή, καλύτερα, μπορούν να αναπαρασταθούν με πολλούς τρόπους, χωρικά και

χρονικά. Προς το παρόν ευρέως επεξεργάσιμες είναι οι παρακάτω τέσσερις γενικές

κατηγορίες ψηφιακών δεδομένων που σχετίζονται μόνο (!) με τις 2 από τις 5

αισθήσεις μας, την όραση και την ακοή, δηλαδή:

Αυτά συνιστούν και τα σημερινά ψηφιακά πολυμέσα (από την αγγλική λέξη

multimedia που προέρχεται από τις λατινικές λέξεις multus δηλ.πολύς και medium,

δηλ. μέσο):

πολυμέσα είναι «η διαμεσολαβούμενη από υπολογιστή εφαρμογή που

ολοκληρώνει και παρουσιάζει πληροφορίες από διαφορετικά μέσα, τα οποία

διευθετούνται χωρικά και χρονικά»* ή, πιο απλά, ψηφιακά αρχεία κειμένου,

γραφικών (σταθερών ή κινούμενων), εικόνας (ακίνητης ή κινούμενης), ήχου,

οποιουδήποτε μέσου ψηφιακής αναπαράστασης, αποθήκευσης, μετάδοσης και

επεξεργασίας της πληροφορίας (π.χ. υπολογιστή, κινητού, κάμερας κλπ).

Τα πολυμέσα μπορούν να ενσωματωθούν και σε υπολογιστικές εφαρμογές,

συνδυάζοντας τουλάχιστον δύο μέσα, οπότε και έχουμε τα λεγόμενα

αλληλεπιδραστικά πολυμέσα (interactive multimedia). Η έννοια της

αλληλεπίδρασης ή διαλογικότητας αναφέρεται στους τρόπους με τους οποίους

επικοινωνούμε και παίρνουμε ανάδραση (feedback) από τον υπολογιστή.

* Cesar, Vuorimaa & Vieerimen (2006) στο: Μικρόπουλος & Μπέλλου (2010).

κείμενο, λόγος

εικόνα, σχέδιο, φωτογραφία

ήχος, μουσική

βίντεο

Ο ορισμός των

πολυμέσων

Page 32: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

32

Το σημαντικότερο όμως γεγονός είναι τα πολυμέσα αυτά να διασυνδέονται με

ποικίλους τρόπους, ώστε να μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε αυτά, όχι κατ’ ανάγκη

γραμμική:

υπερκείμενα είναι κείμενα με συνδέσμους ή διασυνδέσεις (links), οι οποίες

οδηγούν σε άλλα σημεία του ίδιου εγγράφου ή και σε άλλα έγγραφα, χωρίς να

είναι σειριακά οργανωμένα,

υπερμέσα είναι τα υπερκείμενα τα οποία εκτός από κείμενα διασυνδέουν και

άλλα πολυμέσα, με πολλαπλές αναπαραστάσεις.

Όλα τα παραπάνω ψηφιακά στοιχεία, σε κάθε τους μορφή, μπορούν να περικλείονται

στις ιστοσελίδες (webpages) ενός δικτυακού τόπου (site) ή ιστότοπου (website):

δικτυακός τόπος ή ιστότοπος είναι μία ή περισσότερες σελίδες με πολυμεσικό

περιεχόμενο, οι οποίες ονομάζονται ιστοσελίδες (μία είναι η αρχική και η

πρόσβαση στις υπόλοιπες γίνεται μέσω συνδέσμων από την αρχική), οι οποίες

φιλοξενούνται σε μία συγκεκριμένη περιοχή του παγκόσμιου ιστού (world wide

web), ο οποίος είναι ένα παγκόσμιο σύστημα υπερκειμένων στο διαδίκτυο

(internet).

Συχνά συγχέουμε τον παγκόσμιο ιστό με το διαδίκτυο. Απλώς το πρώτο είναι μία από

τις πολλές υπηρεσίες που έχει το δεύτερο. Επίσης συχνά αναφερόμαστε στο λεγόμενο

URL (Uniform Resource Locator), το οποίο υποδηλώνει μια μοναδική διεύθυνση του

παγκόσμιου ιστού.

Η αρχική σελίδα της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης με κάθε είδους πολυμεσικό υλικό

και διασυνδέσεις (www.edutv.gr, στις 05/06/2011).

Οι ορισμοί υπερκειμένων

και

υπερμέσων

Ο ορισμός του δικτυακού

τόπου

Τι σημαίνει

URL

Παράδειγμα 02.2 Ιστοσελίδα με υπερμέσα και

υπερκείμενα

Page 33: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

33

Τέσσερα στάδια στη διαχείριση των πληροφοριών

Οι προηγούμενοι βασικοί ορισμοί μάς οδηγούν σε μια ενδιαφέρουσα «λογική»

αλληλουχία εννοιών πάνω στην οποία έχει χτιστεί όλο το σημερινό οικοδόμημα των

ψηφιακών αλληλεπιδραστικών μέσων.

Τα δεδομένα και οι πληροφορίες, που έχουν παραχθεί στα χιλιάδες χρόνια της

ανθρώπινης ζωής και συνεχίζουν να παράγονται με πολύ μεγάλους ρυθμούς στην

εποχή μας, αναπαριστώνται καταρχήν ως πολυμέσα. Στη συνέχεια διασυνδέονται

ως υπερκείμενα και υπερμέσα, για να μπορούμε με πρακτικά άπειρους

συνδυασμούς να έχουμε μονοπάτια πρόσβασης στις πληροφορίες αυτές και στη

συνέχεια αναρτώνται στον παγκόσμιο ιστό, δηλαδή δημοσιεύονται σε δικτυακούς

τόπους. Την απόληξη όλων αυτών των πληροφοριών στους δικτυακούς τόπους, μας

ενδιαφέρει να επισκεπτόμαστε με «κριτικό τρόπο», ώστε να αντλούμε, αξιόπιστα,

τα δεδομένα και τις πληροφορίες που εμείς θέλουμε και που έχουν νόημα για μας.

Η διαχείριση των πληροφοριών από την παραγωγή μέχρι τη δημοσίευσή τους, με

βάση την παραπάνω αλληλουχία, μπορεί να μελετηθεί με τα τέσσερα παρακάτω

στάδια:

Η αναπαράσταση των πληροφοριών: με πολυμέσα και υπερκείμενα

Όλες οι πληροφορίες, στις οποίες θέλουμε να έχουμε πρόσβαση ή και να

δημιουργήσουμε οι ίδιοι, πρέπει να είναι ψηφιοποιημένες, στις τέσσερις

μεγάλες κατηγορίες πολυμέσων, τα κείμενα-λόγο, τις εικόνες-σχέδια-

φωτογραφίες, τους ήχους-μουσική και τα βίντεο. Η αναπαράσταση αυτή έχει

κάποιους σημαντικούς δικούς της κανόνες.

Η οργάνωση των πληροφοριών: σε απλές δομές δεδομένων

Μετά την ψηφιοποίηση των πληροφοριών ή και πολλές φορές παράλληλα,

μπορεί ακόμη και πριν από την ψηφιοποίησή τους, είναι απαραίτητη η

οργάνωσή τους. Πρόκειται για μία από τις σπουδαιότερες προτάσεις της

έκδοσης αυτής. Πέντε δηλαδή διαφορετικά είδη δομών δεδομένων, που

πρακτικά μπορούν να οργανώσουν το μεγαλύτερο εύρος της θεματολογίας είτε

των δικτυακών τόπων που μας ενδιαφέρουν, είτε το περιεχόμενο των

ερευνητικών εργασιών.

Η απεικόνιση των πληροφοριών: με υπολογιστικά εργαλεία

Για την οργάνωση των πληροφοριών με έναν ευανάγνωστο, λειτουργικό αλλά

και ελκυστικό τρόπο, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πληθώρα εργαλείων,

απευθείας από το διαδίκτυο αλλά και διαθέσιμα από τις γενικές εφαρμογές του

προσωπικού μας υπολογιστή. Ενδεικτικά παρουσιάζουμε κάποια από τα πιο

Page 34: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

34

διαδεδομένα και εύκολα στη χρήση!

Η δημοσίευση των πληροφοριών: σε ποικιλόμορφους ιστότοπους

Εφόσον οι πληροφορίες είναι ψηφιοποιημένες, έχουν απεικονισθεί και έχουν

οργανωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το διαδίκτυο μπορεί να τις εντάξει

στον… ιστό του. Ποια όμως πληροφορία, πού, με ποιο τρόπο και σε ποιο μέσο

είναι δημοσιευμένη ή μπορούμε να τη δημοσιεύουμε;

Τα παραπάνω αυτά στάδια, «αντεστραμμένα», αφού πλέον ο παγκόσμιος ιστός

μπορεί να περιλαμβάνει κάθε είδους ψηφιοποιημένη πληροφορία,

ανακεφαλαιώνονται στο παρακάτω σχέδιο (το οποίο θα μπορούσε να έχει και τη

μορφή μιας πυραμίδας, αλλά επιλέχτηκε ως εκφραστικότερη η απεικόνιση με τα

εμπεριεχόμενα ημικύκλια…):

Η αναπαράσταση των πληροφοριών: με πολυμέσα και υπερκείμενα

Οι τέσσερις κατηγορίες ψηφιακών πολυμέσων τις οποίες συζητήσαμε, βασίζονται

ουσιαστικά σε τρεις διαφορετικές αναπαραστάσεις, του κειμένου, της εικόνας και του

ήχου (το βίντεο συνδυάζει κινούμενη εικόνα και ήχο). Εδώ απαιτείται λίγη

Πληροφορική της… καθημερινής πλέον ζωής, ώστε να μελετήσουμε τα διάφορα

βασικά χαρακτηριστικά των αναπαραστάσεων αυτών. Τα χαρακτηριστικά αυτά, από

τα οποία το καθένα έχει μικρότερη ή μεγαλύτερη σημασία για μία ερευνητική

εργασία, μπορούμε να τα εντοπίσουμε απαντώντας στις παρακάτω ερωτήσεις:

πώς τα αντιλαμβανόμαστε (μέσω των αισθήσεών μας);

πώς προβάλλονται ή παρουσιάζονται (βλέπουμε/ακούμε π.χ. από οθόνη/ηχείο ως

μονάδες εξόδου ή ηχογραφούμε/φωτογραφίζουμε από μικρόφωνο/κάμερα ως

μονάδες εισόδου);

τι μέγεθος έχουν (μικρό ή μεγάλο ώστε να είναι εύκολη ή όχι η μεταφορά τους);

εξαρτώνται από το χρόνο (είναι δηλαδή διακριτά ή συνεχή);

ποια είναι προέλευση του περιεχομένου τους (πραγματικό ή κατασκευασμένο

ψηφιακά);

ποιες είναι οι δομικές μονάδες από τις οποίες αποτελούνται (π.χ. από χαρακτήρες

το κείμενο, από pixels η εικόνα, από κυματομορφές ο ήχος);

πώς και πού αποθηκεύονται (σε υπολογιστικές ή μη συσκευές);

πώς μεταδίδονται (τεχνολογίες ή φορείς δικτύων και αποθηκευτικά μέσα ή

εφαρμογές);

Η δημοσίευση των πληροφοριών

Η απεικόνιση των πληροφοριών

Η οργάνωση των πληροφοριών

Η αναπαράσταση των πληροφοριών

• σε ποικιλόμορφους ιστότοπους

• με υπολογιστικά εργαλεία

• σε απλές δομές δεδομένων

• με πολυμέσα και υπερκείμενα

Page 35: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

35

τι εργαλεία χρειαζόμαστε για να τα αναπαραγάγουμε (π.χ. να προβάλουμε ένα

έγγραφο ή να ακούσουμε ένα μουσικό κομμάτι); και ,εν τέλει,

τι εργαλεία χρειαζόμαστε για να δημιουργήσουμε

εμείς οι ίδιοι ένα τέτοιο πολυμέσο;

Παρακάτω, χωρίς να εμβαθύνουμε σε τεχνικές

λεπτομέρειες (που δεν είναι ο στόχος του

κεφαλαίου αυτού), παρουσιάζουμε

ομαδοποιημένα τα σημαντικότερα

χαρακτηριστικά των πολυμέσων (και όχι

ανεξάρτητα για καθένα από αυτά, όπως

συνήθως γίνεται σε πηγές Πληροφορικής, οι

οποίες αντιμετωπίζουν το θέμα πιο διεξοδικά),

εστιάζοντας μόνο σε εκείνα που χρειαζόμαστε

για τις εργασίες μας.

Προέλευση

Η προέλευση ενός πολυμέσου μπορεί να είναι διπλή:

από τον πραγματικό - αναλογικό κόσμο, ένα τυπωμένο έγγραφο με κείμενα,

σχέδια, φωτογραφίες κτλ., έναν ήχο ή μια σκηνή που θα θέλαμε να

αποτυπώσουμε σε βίντεο, οπότε στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να τα

ψηφιοποιήσουμε και

από τον ψηφιακό κόσμο, δηλαδή έναν υπολογιστή ή μια ψηφιακή συσκευή,

όπου έχουμε ήδη πληκτρολογήσει ένα κείμενο, δημιουργήσει ένα σχέδιο ή ένα

κινούμενο γραφικό,ή έχουμε συνθέσει μια μουσική χωρίς τη χρήση

πραγματικών οργάνων κτλ.

Παράλληλα, κάθε πολυμέσο έχει ένα σημαντικό χαρακτηριστικό ως προς το χρόνο:

είναι στατικό, δεν μεταβάλλεται με

την πάροδο του χρόνου, όπως για

παράδειγμα ένα κείμενο, ένα

σχέδιο, ένας χάρτης, μια

φωτογραφία, και

είναι συνεχές, έχει χρονική

διάρκεια, όπως ο ήχος, τα

κινούμενα γραφικά (animations)

και τα βίντεο ή οι ταινίες.

Απεικονίζοντας τα δύο προηγούμενα χαρακτηριστικά σε δύο διαστάσεις ("-/+"

χρόνος και "-/+" αναλογικό) προκύπτει ότι τα μη ψηφιακά πολυμέσα για να

δημοσιευτούν στο διαδίκτυο, πρέπει να ψηφιοποιηθούν. Υπάρχουν πολλοί τρόποι

ψηφιοποίησης πολυμεσικού υλικού. Οι πιο διαδεδομένοι είναι:

με σαρωτές, για τη μετατροπή των κειμένων σε γραμματοσειρές και τών

Αναλογικό ή ψηφιακό

πολυμέσο

Στατικό ή συνεχές

πολυμέσο

Page 36: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

36

σχεδίων - εικόνων σε ψηφιακές εικόνες,

με κάμερες - κινητά τηλέφωνα, για τη «σύλληψη» (capture) και μετατροπή του

πραγματικού κόσμου σε ψηφιακές φωτογραφίες, ήχους και βίντεο,

με μικρόφωνα ή άλλες συσκευές για τη δημιουργία ψηφιακού ήχου.

Με την ψηφιοποίηση μεγιστοποιούμε τις δυνατότητες διαχείρισης των πληροφοριών

(οι οποίες πριν λίγα χρόνια δεν είχαν καθόλου την ολοκληρωμένη σημερινή μορφή):

με ελάχιστες περιφερειακές συσκευές ελεγχόμενες από υπολογιστή ή κινητό,

με κοινά αποθηκευτικά μέσα, είτε τοπικά είτε απομακρυσμένα,

με κοινούς τρόπους μετάδοσης, κυρίως μέσω του διαδικτύου.

Μέγεθος

Η ελάχιστη μονάδα δεδομένων που μπορεί να επεξεργαστεί και να αποθηκεύσει ένας

υπολογιστής, είναι το δυαδικό ψηφίο, δηλαδή το "0" ή το "1" (bit, «περνάει»/«δεν

περνάει» ρεύμα!). Ένας χαρακτήρας (αριθμός-γράμμα-σύμβολο) είναι μια σειρά από

"0" ή "1" και καταλαμβάνει χώρο 1 byte (συνήθως 1 byte = 8 bits, στη σειρά). Τα

κείμενα καταλαμβάνουν τον μικρότερο χώρο, οι φωτογραφίες αρκετά μεγαλύτερο και

οι ήχοι και ειδικά τα βίντεο πολύ μεγαλύτερο. Όσο πιο μεγάλα είναι τα μεγέθη των

πολυμέσων μιας ιστοσελίδας, τόσο μεγαλύτερο χρόνο χρειάζονται για να προβληθούν

στην οθόνη μας (τα 10 MBs, όσο και το συνηθισμένο μέγιστο μέγεθος αρχείου που

μπορεί να αποσταλεί με mail, θεωρούνται ένα άνω όριο για τα σημερινά δεδομένα).

1 Byte = 8 bits

1 ΚΒ = 1024 bytes (kilo)

1 ΜΒ = 1024 ΚΒ (mega)

1 GB = 1024 MB (giga)

1 TB = 1024 GB (tera)

1 χαρακτήρας: 1 Byte (1 Β)

1 λέξη 7 γραμμάτων: 7 Β

1000 λέξεις: 7 KΒ (περίπου)

1 φωτογραφία: 100ΚΒ-10ΜΒ

(τιμές μεσαίων διαστάσεων)

Δομικές μονάδες

Με το κείμενο (text), είτε το γράφουμε απευθείας στον υπολογιστή, είτε το

ψηφιοποιούμε από ένα έντυπο, τα πράγματα είναι απλά: από το γράμμα

μεταβαίνουμε στην ποικιλία χαρακτήρων, τις λεγόμενες συμβολοσειρές (strings) και

τελικά σε προτάσεις και κείμενα.

Στον ήχο (sound), ως μέσο με χρονική διάρκεια, έχουμε δύο κατηγορίες: αυτούς που

αναπαριστώνται με:

νότες/παύσεις, συνιστώντας ουσιαστικά περιγραφές σε μορφή κειμένου για

μουσικά όργανα (ονομάζονται midi, δηλ. musical instrument digital interface), και

κυματομορφές οι οποίες προκύπτουν με ψηφιοποίηση αναλογικού ήχου (δηλ.

ανθρώπινο λόγο, μουσική, ήχους της πραγματικότητας κτλ).

Και στην εικόνα (image), για την οποία, ως στατικό μέσο χωρίς χρονική διάρκεια,

έχουμε δυο κατηγορίες:

Μικρά ή μεγάλα αρχεία

πολυμέσων

Δομικές μονάδες

κειμένου

Δομικές μονάδες

ήχου

Page 37: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

37

τη διανυσματική, που περιγράφεται από ένα σύνολο διανυσμάτων από γραμμές

και γεωμετρικά σχήματα (μπορούν εύκολα να μεταβάλλουν το μέγεθός τους

χωρίς αλλοιώσεις), και

την ψηφιογραφική, που αποτελείται από ένα σύνολο εικονοστοιχείων-pixels

στην επίπεδη επιφάνεια,καθένα από τα οποία έχει ένα χρώμα, προσδιορίζοντας

ουσιαστικά πάνω σε μια ορθογώνια επιφάνεια ένα μήκος*πλάτος

εικονοστοιχείων, που είναι η ανάλυση της εικόνας (π.χ. 1024*600 pixels = 0,6

Mpixels μια συνηθισμένη ανάλυση οθόνης ενός netbook, ενώ 2592*1944 pixels

= 5 Mpixels, μια μεσαία ρύθμιση φωτογραφικής μηχανής η οποία δημιουργεί

συμπιεσμένο αρχείο περίπου 2 MB, και είναι υπερδιπλάσια σε διάσταση από

την οθόνη του netbook).

To βίντεο (video) συνδυάζει τα χαρακτηριστικά και των εικόνων και των ήχων,

έχοντας και πρόσθετα χαρακτηριστικά, ως μέσο με χρονική διάρκεια, που είναι το

πόσα «καρέ» (frames) ανά δευτερόλεπτο περιέχει (π.χ. 25 frames per sec - fps).

Τύποι αρχείων

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίζουμε τους διάφορους τύπους πολυμεσικών αρχείων,

τα γενικότερα χαρακτηριστικά τους, με κυριότερο τα μεγέθη στα οποία κυμαίνονται. Για

παράδειγμα, μπορεί μια ερευνητική έκθεση να έχει ένα αδικαιολόγητα μεγάλο μέγεθος

(π.χ. 100 MB), το οποίο να οφείλεται σε μία μόνο φωτογραφία που έχουμε εισαγάγει στο

κείμενο. Το πολυμέσο, όσο πιο ευκρινές είναι (π.χ. πιο μεγάλη η ανάλυση μιας εικόνας, πιο

καλός ο ήχος ενός τραγουδιού), τόσο μεγαλύτερο μέγεθος έχει, δηλ. τόσο μεγαλύτερο χώρο

καταλαμβάνει στον υπολογιστή μας.

Πολυμεσικό υλικό μεγάλης ευκρίνειας απαιτείται μόνο σε περιπτώσεις πολύ καλής

εκτύπωσης ή επαγγελματικής προβολής, και σίγουρα όχι στην ανταλλαγή αρχείων, στην

αλληλεπίδρασή μας με το διαδίκτυο ή άλλα μέσα επικοινωνίας (όπως, π.χ., το ηλεκτρονικό

ταχυδρομείο). Σε μια οθόνη, με αρκετά μεγάλη ανάλυση, για παράδειγμα 1440*900 pixels,

μια φωτογραφία προβάλλεται με την ίδια πάντα ευκρίνεια, ακόμη και αν έχει πολύ

μεγαλύτερη ανάλυση από αυτήν της οθόνης!

Οι πιο συνηθισμένοι τύποι αρχείων που συναντάμε στο διαδίκτυο είναι οι κωδικοποιημένες

πληροφορίες υπερ-κειμένου (σε html), τα έγγραφα (σε pdf), οι ψηφιογραφικές εικόνες (σε

Πολυμέσο δομικές μονάδες τελική μορφή χαρακτηριστικά παράδειγμα

κείμενο γράμμα (λέξη) χαρακτήρας

κείμενο συμβολοσειρές

γραμματοσειρά μορφή

ήχος… νότα (midi)

συχνότητα παύση

μουσική μελωδία

ένταση, τόνος (πρίμα/μπάσα)

ήχος… κυματομορφή

δείγμα μουσική ήχος

συχνότητα δειγματοληψίας ένταση, τόνος (πρίμα/μπάσα)

εικόνα… διανυσματική

διάνυσμα (vector)

σχέδιο διάγραμμα

γεωμετρικά σχήματα

εικόνα… ψηφιογραφική

εικονοστοιχείο (pixel)

σχέδιο φωτογραφία

βάθος χρώματος (bit) ανάλυση (μήκος*πλάτος)

Δομικές μονάδες

εικόνας

Page 38: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

38

jpg), οι κυματομορφές ήχου (σε mp3) και τα βίντεο (σε mpg/flv). Mια αναλυτική λίστα, με

σύντομη περιγραφή για κάθε τύπο αρχείου, περιέχεται στο Παράρτημα.

Αναπαραγωγή, μετατροπή και δημιουργία πολυμέσων

Ένα πολυμεσικό αρχείο, καταρχήν, μπορούμε:

να το δημιουργήσουμε εμείς, από την αρχή (π.χ. ένα κείμενο, ένα κινούμενο γραφικό), ή

να το έχουμε δημιουργημένο, και αν θέλουμε, να το επεξεργαστούμε αλλάζοντας το ίδιο το περιεχόμενό του ή μετατρέποντάς το σε κάποια άλλη μορφή (π.χ. για να μικρύνουμε το μέγεθός του ή να μπορούμε να το προβάλλουμε/ακούμε με τα διαθέσιμα εργαλεία μας).

Τα εργαλεία διαχείρισης πολυμέσων χωρίζονται στις παρακάτω 3 μεγάλες κατηγορίες:

επεξεργαστές (processors): δημιουργούν από την αρχή ένα νέο πολυμέσο (π.χ. έγγραφο, διάγραμμα, σχέδιο, κινούμενο γραφικό) ή επεξεργαζόμαστε κάποιο που έχουμε «συλλάβει» από τον έξω κόσμο (π.χ. φωτογραφία, ήχος, βίντεο),

αναπαραγωγείς-αναγνώστες (players-readers): «παίζουν» συγκεκριμένο τύπο αρχείου (συνήθως το λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή μας δεν αναγνωρίζει κάθε τύπο),

μετατροπείς (converters): μετατρέπουν το αρχείο σε μια άλλη μορφή (π.χ. ένα ογκώδες αρχείο ήχου τύπου wav των 30 ΜΒ σε mp3 των 3 ΜΒ).

Μερικές φορές η διάκριση σε επεξεργαστές, αναπαραγωγείς και μετατροπείς, δεν είναι πολύ

σαφής, ειδικά στον ήχο και τα βίντεο, αφού πολλοί αναπαραγωγείς εμπεριέχουν και απλά

εργαλεία και των άλλων δύο, με τα οποία μπορούμε:

να μεταβάλλουμε μεγέθη ή ιδιότητες των αρχείων (π.χ. ανάλυση), να αλλάζουμε κάποια χαρακτηριστικά του περιεχομένου (π.χ. φωτεινότητα, ένταση), να εισάγουμε, διαγράφουμε, επικολλάμε περιεχόμενο (π.χ. από άλλο ομοειδές), να ενθέτουμε διάφορα εφέ (π.χ. φλου στις φωτογραφίες, fade in/out σε ήχο/βίντεο), να μετατρέπουμε σε άλλες μορφές το αρχείο.

Τα προηγούμενα παρουσιάζονται συνοπτικά στον παρακάτω εννοιολογικό χάρτη (μια πολύ

μεγάλη και κατηγοριοποιημένη συλλογή με δωρεάν και ελεύθερης χρήσης εργαλεία υπάρχει

και στον ιστότοπο: http://sxoleio.eu)*:

* Εκτός του RNA (Revelation Natural Art), που όμως διατίθεται από το Υπουργείο Παιδείας (πύλη www.e-yliko.gr).

Σχήμα 02.2 Εννοιολογικός

χάρτης με παραδείγματα

δωρεάν πολυμεσικών

εργαλείων*

Page 39: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

39

Η οργάνωση των πληροφοριών: σε απλές δομές δεδομένων

Με δεδομένη την ύπαρξη μιας απίστευτα πλέον αχανούς ποσότητας πληροφοριών,

ειδικότερα μάλιστα στις δισεκατομμύρια σελίδες του παγκόσμιου ιστού, υπάρχει η

θεμελιώδης ανάγκη αυτή η πληροφορία να είναι καλά οργανωμένη αλλά και εμείς,

συνθέτοντας νέα πληροφορία, να την οργανώνουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Με τις πληροφορίες και τα δεδομένα μπορούμε λοιπόν να

έχουμε μια συνεχή διπλή ροή «εισόδου»-«εξόδου» και μια

αμφίδρομη σχέση:

«παραλήπτη», όπου εμείς, μέσα από τις προσωπικές μας

επιλογές, εντοπίζουμε και αντλούμε πληροφορίες, και

«αποστολέα», όπου εμείς, μέσα από τις δραστηριότητές

μας, δημιουργούμε τις δικές μας ή νέες πληροφορίες.

Η ίδια η επιστήμη της Πληροφορικής έχει ειδικό κλάδο διδασκαλίας, μελέτης και

έρευνας, ο οποίος ονομάζεται Δομές Δεδομένων (συνήθως συνδυάζεται και με τους

Αλγορίθμους) και αναφέρεται ακριβώς στο πώς οργανώνονται και αποθηκεύονται

τα δεδομένα στον υπολογιστή, ώστε να χρησιμοποιούνται αποδοτικά: και προς τη

μία κατεύθυνση, πώς δηλαδή μπορούμε να τις εισάγουμε στον υπολογιστή μας και

ως προς την άλλη πώς δηλαδή μπορούμε να τις εξάγουμε από τον υπολογιστή μας.

Με απλοποιημένες τέτοιες δομές μπορούμε να οργανώσουμε το μεγαλύτερο

σχεδόν τμήμα του υλικού μας, είτε πρόκειται για την έντυπη μορφή της εργασίας

μας, είτε για οποιαδήποτε άλλη μορφή. Για ποιους λόγους και με ποιους τρόπους;

«Γιατί να οργανώσω τις πληροφορίες μου»;

Διότι θα έχω κάποια σημαντικά οφέλη, όπως:

καταγράφω συνοπτικά σε επικεφαλίδες, τίτλους, ομάδες, σχέσεις κλπ, το υλικό,

αναλύω διεξοδικά, σε παραπάνω από μία διαστάσεις, από διάφορες πλευρές,

δημιουργώ δομημένες ενότητες με ομοιογενές υλικό,

οδηγούμαι με συνέπεια, ανάλογα με την περίπτωση, είτε από το γενικό στο

ειδικό, είτε από το ειδικό στο γενικό,

αποφεύγω πιθανές ελλείψεις ή επαναλήψεις στο υλικό,

παρουσιάζω ευανάγνωστα, με ευκρίνεια, με ελκυστικό τρόπο, τις πληροφορίες.

«Πώς να οργανώσω τις πληροφορίες μου»;

Για την οργάνωση των πληροφοριών χρησιμοποιώ δομές δεδομένων. Οι πιο

χρήσιμες δομές που προτείνονται είναι:

οι λίστες, σειρές από στοιχεία (γραμμικά ή κυκλικά) μίας διάστασης,

οι πίνακες, δομές σε στήλες και γραμμές, συνήθως σε 2 διαστάσεις,

τα σύνολα, διακριτά στοιχεία που ανήκουν σε 2 ή παραπάνω ομάδες,

Page 40: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

40

τα δέντρα και οι πυραμίδες, σχέσεις «ιεραρχίας», επίπεδα πληροφοριών,

διάφοροι χάρτες, εννοιολογικοί, διαγράμματα ροής, Google χάρτες ή άλλοι.

Σε κάποιες από τις παραπάνω δομές μπορεί να ενταχθεί και η έννοια της ροής,

δηλαδή της ακολουθίας (ως διατεταγμένη σειρά) ή της χρονικής αλληλουχίας

ενεργειών. Οι δομές αυτές έχουν χρησιμοποιηθεί ως οργάνωση και ως διαγράμματα

σε όλο το βιβλίο και είναι πολύ εύκολη η αναγνώρισή τους, μετά από την παρακάτω

επεξήγηση των χαρακτηριστικών καθεμιάς από τις παραπάνω δομές.

Οι 4 βασικές δομές δεδομένων: λίστες, πίνακες, σύνολα και δέντρα…

Η λίστα είναι ένας "κατάλογος με ονόματα ή πράγματα που ανήκουν σε μια ομάδα" (Λεξικό

Κοινής Νεοελληνικής). Στην καθημερινή μας ζωή τη χρησιμοποιούμε ευρύτατα (λίστες αγορών, φωτογραφιών κλπ). Στο διπλανό παράδειγμα,

απεικονίζεται μια απλή λίστα με παλιά αγαπημένα ροκ τραγούδια…

αγαπημένα ροκ τραγούδια People are strange

Let it be

Angie

Comfortably numb

Lovesong

Smells like teen spirit

Ο πίνακας είναι "η συστηματική και συνοπτική αναγραφή και παρουσίαση διάφορων πραγμάτων,

στοιχείων κτλ. με κάποια ορισμένη τάξη, σειρά" (Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής). Αν στα παλιά

αγαπημένα ροκ τραγούδια μας (με έναν σύνδεσμο στην Wikipedia) προσθέσουμε συγκρότημα, άλμπουμ, χρονολογία έκδοσής του και έναν

σύνδεσμο στο YouTube link, τότε φτιάξαμε έναν πίνακα! Βέβαια φτιάξαμε έναν δισδιάστατο πίνακα, αφού οι τρισδιάστατοι είναι αρκετά

δύσκολο να απεικονισθούν…

Τραγούδι Άλμπουμ Συγκρότημα Έτος

People are strange

Strange Days

Doors 67

Let it be Let it be Beatles 70

Angie Goats head soup

Rolling Stones

73

Comfortably numb

The wall Pink Floyd 79

Lovesong Disinter-gation

The Cure 89

Smells like teen spirit

Nevermind Nirvana 91

Το σύνολο είναι "ο ολικός αριθμός ή η ολική ποσότητα πραγμάτων που ανήκουν στην ίδια

κατηγορία" (Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής). Συνήθως αναφερόμαστε σε δύο η παραπάνω

σύνολα (αφού ένα σύνολο μπορεί να θεωρηθεί ως μια λίστα). Από τον προηγούμενο πίνακα

μπορούμε να απεικονίσουμε ποια συγκροτήματα έβγαλαν άλμπουμ σε μία, δύο, ή και τρεις

δεκαετίες (π.χ. ΄70-΄80-΄90) ή σχετίζονται με διάφορα μουσικά είδη!

Το δέντρο είναι "γραφική παράσταση που το

σχήμα της θυμίζει διακλαδιζόμενο δέντρο" (Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής)· για παράδειγμα, η γραφική

απεικόνιση της δομής μιας φράσης ή το γενεα-λογικό δέντρο. Στο παράδειγμά μας μπορούμε να

απεικονίσουμε δεντρικά μουσικά ρεύματα (εντελώς ενδεικτικά) με συγκροτήματα, τόπους -

περιοχές με μουσικές παραδόσεις, κλπ. Στη Wikipedia υπάρχουν πολύ καλά οργανωμένες πληροφορίες για τα μουσικά συγκροτήματα!

Beatles Doors

Radiohead ?

rock

pop Beatles

Bee Gees

goth The Cure

hard Led Zeppelin

Deep Purple

Pink Floyd

Nirvana

Led Zeppelin

’70

’80 ’90

Ορισμός και

παράδειγμα

λίστας

Ορισμός και

παράδειγμα

πίνακα

Ορισμός και

παράδειγμα

συνόλου

Ορισμός και

παράδειγμα

δέντρου

Page 41: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

41

Οι λίστες είναι η πιο απλή δομή. Είναι από τα πιο θεμελιώδη «εργαλεία» παράθεσης

(ταξινομημένης ή μη) και συνοπτικής γραφής στοιχείων, γεγονότων, εργασιών, υλικού κτλ,

όπως για παράδειγμα: λίστες εκκρεμοτήτων, λίστες τραγουδιών - φωτογραφιών. Συνήθως

έχουν γραμμική μορφή με τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

η απεικόνιση μπορεί να έχει οριζόντια, κάθετη ή κυκλική διάταξη,

η σειρά των στοιχείων μπορεί να έχει ή και να μην έχει σημασία,

κάθε στοιχείο μπορεί να έχει οποιαδήποτε μορφή (π.χ. λέξη, φωτογραφία, βίντεο),

πολλές φορές μπορεί να απεικονίζει ροή, οπότε υπάρχουν και βέλη κατεύθυνσης,

η απεικόνιση ροής με χρονολογική σειρά, δημιουργεί χρονογραμμές.

"Playlist" Χαιρετισμοί Μ. Θεοδωράκη

Τα 7 θαύματα του Αρχαίου Κόσμου

Τα 4 βήματα της αναζήτησης-επιλογής πηγών-υλικού

3 αρχαίοι σοφοί μαθηματικοί - αστρονόμοι

Χρονογραμμή μεταβολής πληθυσμού

(πηγή: digitalschool.minedu.gov.gr, 31/08/2014)

Ο κύκλος της ενέργειας

(πηγή: el.science.wikia.com/wiki, 31/08/2014)

• σειρές από στοιχεία μίας διάστασης Λίστες…

1. Αναζητώ πηγές…

2. Επιλέγω πηγές…

3. Συλλέγω υλικό…

4. Επιλέγω υλικό…

Παράδειγμα 02.3 Οργάνωση και απεικόνιση δεδομένων με

λίστες

Page 42: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

42

Οι πίνακες είναι μια ευρύτατα

χρησιμοποιούμενη δομή, η οποία

αποτελείται, στη δισδιάστατη

εκδοχή, από στήλες και γραμμές

(με όρους πληροφορικής: πεδία

και εγγραφές, αντίστοιχα). Ένας

πίνακας, μπορεί να περιέχει

μεγάλο πλήθος πληροφοριών

(ταξινομημένο ή μη) και έχει

πάντα μια πιο στοχευμένη και

ευανάγνωστη μορφή, ακόμη και

όταν τα στοιχεία που θέλουμε να

παρουσιάσουμε, μπορούν να

γραφούν σε ρέον κείμενο (βλέπε

παράδειγμα με

«αργυροπελεκάνο»):

το κελί ενός πίνακα μπορεί να

περιέχει οποιοδήποτε

πολυμέσο σε οποιαδήποτε

μορφή,

αριθμητικά στοιχεία εύκολα

γίνονται διαγράμματα (με

επεξεργαστή λογιστικών

φύλλων),

μπορεί να έχει και τη μορφή

ελέγχου ενεργειών - κριτηρίων

με "ΝΑΙ/ΟΧΙ" (checklist),

μπορεί να απεικονιστούν

στοιχεία και σε 3 διαστάσεις

(με δυσκολότερη όμως

δυνατότητα επεξεργασίας

τους).

Μια ειδική κατηγορία πινάκων,

ευρύτατα χρησιμοποιούμενη από

διαφόρους επαγγελματίες, είναι οι

2x2 πίνακες με μορφή

τετράπτυχου (4 quadrants), όπου

μπορούμε είτε να ορίσουμε 2

μεγέθη (στους 2 άξονες οριζόντια

και κάθετα, με θετικές/αρνητικές

τιμές), είτε 2 «δίπολα» (όπως

φαίνεται στο πρώτο παράδειγμα,

με τα ζεύγη τιμών).

Φωτογραφία Περιοχές εμφάνισης

Όνομα: Αργυροπελεκάνος (pelecanus crispus)

Είδος Θηλαστικό Πτηνό Ερπετό Αμφίβιο Ψάρι

Εμφάνιση Απειλούμενο Ενδημικό Σπάνιο

Χαρακτηριστικά:

χρώμα,

διαστάσεις,

βάρος

Έχει ύψος 1,20 μ., άνοιγμα φτερών έως 3,2 μ., βάρος 6-10

κιλά. Το υδρόβιο αυτό πουλί έχει φτέρωμα λευκό-ανοιχτό

σταχτί και μακρύ ράμφος, στο κάτω μέρος του οποίου

υπάρχει ένας σάκος. Τα πόδια του είναι κοντά, δυνατά και

τα δάχτυλα συνδέονται μεταξύ τους με μεμβράνη.

Τροφή Τρέφεται αποκλειστικά με ψάρια.

Αναπαραγωγή

Γεννούν δύο αβγά σε κάθε φωλιά (σπανίως τρία), τα οποία

φροντίζουν για 31 μέρες, καλύπτοντάς τα με τη μεμβράνη

των ποδιών τους και όχι με την κοιλιά.

Βιότοπος,

κύριες

απειλές

Οι περισσότεροι φωλιάζουν μόνο στις Πρέσπες και κάποιοι στον Αμβρακικό. Παλιότερα υπήρχαν σε ολόκληρη σχεδόν τη χώρα, όμως σήμερα ο πληθυσμός τους έχει μειωθεί δραματικά. Απειλούνται από την αποξήρανση των υγρότοπων και το κυνήγι.

(πηγή: «Δυναμική Γεωπλοΐα», www.e-yliko.gr/ 05/06/2011)

α/α

Βιότοποι:

Αίν

ος

Αμ

βρ

ακι

κός

Βίκ

ος

Έβ

ρο

ς

Κερ

κίνη

Όλυ

μπ

ος

Πα

ρνα

σσ

ός

Πά

ρνη

θα

Πρ

έσπ

ες

Σα

μα

ριά

ΠΤΗΝΑ 1 αργυροπελεκάνος

2 γυπαετός

3 κοκκινόχηνα

4 κουκουβάγια

5 λαγγόνα

6 λεπτομύτα

7 λευκοτσικνιάς

8 μαυροτσικλητάρα

9 νανόχηνα

10 πετροπέρδικα

11 σπιζαετός 12 χρυσαετός

• στήλες-γραμμές δύο ή παραπάνω διαστάσεων Πίνακες…

Παράδειγμα 02.4 Οργάνωση και

απεικόνιση δεδομένων με

πίνακες

Page 43: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

43

Το κάθε σύνολο περιέχει ένα ή περισσότερα ομοειδή στοιχεία, τα οποία μας ενδιαφέρουν

ως πληροφορία και τα οποία τα οργανώνουμε στη δομή αυτή. Τα στοιχεία αυτά μπορούν

εύκολα να προστίθενται ή να αφαιρούνται από ένα σύνολο. Όταν έχουμε 2 ή περισσότερα

σύνολα, μπορούμε να ορίσουμε βασικές λειτουργίες - πράξεις (ως διαγράμματα Venn,

βλέπε Κεφ. 03 «Σύνθετη αναζήτηση με τελεστές»):

σε σύνολα ανά δύο ή τρία μπορεί να μας ενδιαφέρουν όλα τα στοιχεία τους – δηλ. η ένωσή τους (τελεστής OR), ή μόνο τα κοινά τους στοιχεία, δηλ. οι τομές (τελεστής AND) ή οι διαφορές τους (τελεστής NOT),

σύνολα μπορεί να είναι υποσύνολα ενός άλλου συνόλου, κ.ο.κ.,

ένα σύνολο από στοιχεία μπορεί να αποτελείται από επιμέρους υποσύνολα (ως τομείς ενός κύκλου, μπορεί βέβαια και η απεικόνιση να μην είναι απαραίτητα κυκλική!),

στα υποσύνολα των τομέων μπορεί να ορίζεται και μια κυκλική ροή.

Κοινά και μη κοινά χαρακτηριστικά site/blog/wiki…

Κινητά τηλέφωνα: 3 υποθέματα μελέτης

Ο χρωματικός κύκλος του Itten

Από τα δεδομένα, στις πληροφορίες και στις γνώσεις;

Από τους φυσικούς στους σύνθετους αριθμούς

(πηγή: thinkzone.wlonk.com/, 31/08/2014)

Πλατφόρμες εικονικών κόσμων και παιχνιδιών

(πηγή: thingsoftheday.com 2011)

• διακριτά στοιχεία σε δύο ή παραπάνω ομάδες Σύνολα…

Παράδειγμα 02.5 Οργάνωση και απεικόνιση δεδομένων με

σύνολα

Page 44: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

44

Τα δέντρα και οι πυραμίδες είναι

πιο σύνθετες δομές, οι οποίες

εκφράζουν σχέσεις μεταξύ των

στοιχείων τους. Μπορούν να

παραστήσουν ποικίλες ιεραρχικές

δομές, από γενεαλογικά δέντρα

μέχρι οργανογράμματα οργανισμών

και τα λεγόμενα δέντρα

αποφάσεων. Ακόμη και μια

πρόταση μπορεί, με δέντρα, να

αναλύεται συντακτικά σε επιμέρους

συντακτικές δομές. Η σχέση που

έχουν οι πυραμίδες με τα δέντρα

είναι ότι και οι δύο δομές

σχετίζονται με διαφορετικά επίπεδα

πληροφοριών.

ένα δέντρο αποτελείται από

κόμβους (κύκλους ή ορθογώνια)

και ακμές (γραμμές),

ο αρχικός κόμβος λέγεται ρίζα

(είτε το δέντρο ξεκινάει από

κάτω, είτε από πάνω – ανάποδα

δηλαδή) και οι τελευταίοι

κόμβοι (που δεν έχουν άλλους

κόμβους) φύλλα,

κάθε κόμβος-γονέας (επίπεδο n,

με τη ρίζα να έχει επίπεδο 1)

μπορεί να διακλαδίζεται σε έναν

ή παραπάνω κόμβους-παιδιά

(επίπεδο n+1), δηλ. ένας γονέας

μπορεί να έχει ένα ή παραπάνω

παιδιά, ένα παιδί όμως μπορεί

να έχει ένα μόνο γονέα,

οι ακμές (μία ή περισσότερες)

εκφράζουν τις σχέσεις ανάμεσα

στους κόμβους (για παράδειγμα

«αποτελείται», «ανήκει»,

«περιέχει» κτλ.),

τα δυαδικά δέντρα (δηλ. δέντρα

όπου κάθε γονέας έχει μόνο δύο

παιδιά) και οι πυραμίδες έχουν,

ως άτυπο κοινό χαρακτηριστικό,

μια «τριγωνοειδή» μορφή

απεικόνισης!

S:πρόταση, NP: ονοματική πρόταση VP: ρηματική πρόταση, A:

επίθετο N: ουσιαστικό V: ρήμα

Το τρίγωνο Pascal που δεν είναι δέντρο!

Η πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής

(πηγή: Dolceta, 2011)

Τα 5 Βασίλεια του Έμβιου Κόσμου (κατά Whittaker 1969)

• σχέσεις «ιεραρχίας», επίπεδα πληροφοριών Δέντρα…

Παράδειγμα 02.6 Οργάνωση και

απεικόνιση δεδομένων με

δέντρα

Page 45: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

45

Οι χάρτες, με τη γενικευμένη έννοια, ως οι πιο πολύπλοκες δομές οργάνωσης των

πληροφοριών, μπορούν να παραστήσουν από απλά αλληλοσυνδεόμενα στοιχεία μέχρι πιο

πολύπλοκες δομές δεδομένων (οντότητες κατά μία άλλη ορολογία) και να εκφράσουν

διαφορετικά είδη σχέσεων και αντικειμένων σε μία διαγραμματική μορφή. Οι 3 βασικές

κατηγορίες χαρτών που παρουσιάζονται είναι:

οι εννοιολογικοί χάρτες (εντάσσονται σχετικά εύκολα στις εργασίες μας),

οι google χάρτες (αξιοποιούνται κυρίως για γεωγραφικές πληροφορίες).

τα διαγράμματα ροής (αφορούν σε περισσότερο ειδικευμένες περιπτώσεις),

Οι εννοιολογικοί χάρτες (concept maps), σε

αντίθεση με τη δομημένη μορφή ενός δέντρου,

έχουν τη μορφή ενός σημασιολογικού δικτύου,

παραπέμποντας σε υπερκείμενα, με στοιχεία

που μπορούν να περιέχουν κάθε είδος

πολυμέσου. Αποτυπώνουν ιδέες, έννοιες,

ενέργειες, περιεχόμενα, συνόψεις κτλ. με:

κόμβους (διάφορα γεωμετρικά

σχήματα) που αναπαριστούν έννοιες,

καταστάσεις, γεγονότα κτλ., και

συνδέσμους (ακμές) που αναπαριστούν

σχέσεις ανάμεσα στις έννοιες ή τις

καταστάσεις και τα γεγονότα.

Οι google χάρτες μπορούν να απεικονίσουν

πολύ μεγάλο όγκο γεωγραφικών πληροφοριών

(ως συστήματα GIS, Geographical Information

System). π.χ. με:

με διαφορετικές προβολές (π.χ από

δορυφόρο, με χρωματικές

διαβαθμίσεις),

από κοντινή ή μακρινή απόσταση,

με χαρακτηριστικά περιοχών,

με πολυμέσα για τοποθεσίες.

Έχουν όμως και πολλές άλλες απρόσμενες

χρήσεις (για παράδειγμα η δεξιά απεικόνιση

μονοπατιών με ασκήσεις που πρέπει κάποιος να

κάνει για την κατάκτηση μιας ενότητας).

Τα διαγράμματα ροής (flow charts) αναπαριστούν συνήθως αλγόριθμους αλλά και απλά

προγράμματα στον υπολογιστή, τα οποία έχουν αρχή και τέλος. Μπορούμε όμως με αυτά

να παρουσιάσουμε ροές ενεργειών, εργασιών και διαδικασιών, οι οποίες διακλαδίζονται με

συνθήκες. Στην πιο απλή μορφή τους περιέχουν:

ενέργειες (ορθογώνια),

ροές ελέγχου (βέλη),

συνθήκες ελέγχου/αποφάσεις (ρόμβοι).

• εννοιολογικοί χάρτες ή διαγράμματα ροής Χάρτες…

Πηγή: http://blogs.sch.gr/papantonis

Πηγή: http://www.khanacademy.org

Page 46: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

46

Η απεικόνιση των πληροφοριών: με εργαλεία διαγραμμάτων

Τα σύγχρονα εργαλεία, χωρίς καν την αρωγή κάποιου έμπειρου χρήστη ή γραφίστα,

αρκούν να απεικονίσουν σχεδόν κάθε ιδέα (όλα τα σχήματα του βιβλίου

δημιουργήθηκαν από τους ίδιους τους συγγραφείς του). Τα εργαλεία αυτά με τα

οποία δημιουργούμε συνήθως πολύ εύκολα, όμορφα και αισθητικά σχήματα και

διαγράμματα, ανήκουν σε δύο κατηγορίες:

εργαλεία γενικών εφαρμογών (συνήθως επεξεργαστών κειμένου και εγγράφων,

που εμπεριέχουν τέτοιου τύπου εργαλεία και απαιτούν εγκατάσταση),

διαδικτυακά εργαλεία (συνήθως με ελεύθερη πρόσβαση).

Το Wordle (http://www.wordle.net) είναι μια δωρεάν διαδικτυακή εφαρμογή με την οποία

μπορούμε να δημιουργούμε «σύννεφα λέξεων» (word clouds). Με τον τρόπο αυτό

οπτικοποιούνται οι συχνότητες εμφάνισης των λέξεων ενός κειμένου, καθώς οι λέξεις με τη

μεγαλύτερη συχνότητα παρουσιάζονται μεγαλύτερες ως προς το μέγεθος, σε σχέση με τις

υπόλοιπες. Η εφαρμογή διαθέτει διάφορες παραμέτρους για αξιοποίησή της τόσο στην

απεικόνιση λεκτικών δεδομένων όσο και ως γνωστικό εργαλείο (παραδείγματα αριστερά "Μου

αρέσει – δεν μου αρέσει" (στο σχολείο)* και δεξιά οι πιο συχνές λέξεις στο Σύνταγμα της Ελλάδας!)

Το Bubbl.us (https://bubbl.us/, wiki.itap.purdue.edu/display/INSITE/Bubbl.us) είναι μια

δωρεάν διαδικτυακή εφαρμογή με την οποία μπορούμε να δημιουργούμε απλούς

εννοιολογικούς χάρτες. Εύκολα, χωρίς καμία εγκατάσταση προγράμματος, μπορούμε να

φτιάχνουμε και να αποθηκεύουμε απλούς χάρτες, οι οποίοι περιλαμβάνουν:

*Διδακτική πρόταση, Γ. Σαλονικίδη, (http://salnk.eduportal.gr/?p=693, στις 31/08/2014)

• Wordle Σύννεφα λέξεων

• Bubbl.us Εννοιολογικοί χάρτες

Page 47: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

47

κόμβους (μόνο τετράγωνα ή ορθογώνια

σχήματα, δεν μπορούν να περιέχουν εικόνες

στην έκδοση 2.0), και

συνδέσμους (που μπορούν να είναι είτε

ευθύγραμμα τμήματα, είτε μονής-διπλής

κατεύθυνσης βέλη με ή χωρίς ετικέτα

κειμένου-label).

Με τα SmartArts, τα οποία περιέχονται ως εργαλεία στις γενικές εφαρμογές του Microsoft Office (από την έκδοση 2007 και μετά), μπορούμε σχετικά εύκολα και με διαφορετικές παραμέτρους να δημιουργήσουμε μια πολύ μεγάλη ποικιλία από προετοιμασμένα διαγράμματα. Για κάθε διάγραμμα, μπορεί να επιλεγεί εύκολα η παρακάτω «τριπλέτα»:

μία από τις 8 γενικές κατηγορίες "μορφών" (layouts) και τις εμπεριεχόμενες υποκατηγορίες τους, οι οποίες έχουν πολλά κοινά σημεία με τις 5 δικές μας κατηγορίες δομών δεδομένων,

ένα "στυλ" (style), με ποικιλόμορφα χαρακτηριστικά (περιγράμματα, σκιές, διαφάνειες, 2/3 διαστάσεις, προοπτική κτλ), και

ένας συνδυασμός χρωμάτων (από μονόχρωμα ματ μέχρι πολύχρωμα και έντονα).

Υπάρχει και μια μεγάλη ποικιλία από άλλα εργαλεία (που είτε λειτουργούν διαδικτυακά,

είτε εγκαθίστανται ως εφαρμογές στον υπολογιστή μας) με τα οποία μπορούμε να

σχεδιάσουμε οποιασδήποτε μορφής χάρτη - διάγραμμα: εννοιολογικό (concept map),

νοητικό (mind map), οργανόγραμμα (organization chart), διάγραμμα ροής (flow chart),

διάγραμμα δικτύων (network diagram), οικογενειακό δέντρο (family tree) κλπ. Απλώς

παραθέτουμε ενδεικτικά τα παρακάτω (ελεύθερα ή και ανοιχτού κώδικα):

CMapTools (cmap.ihmc.us): συνεργατική εννοιολογική χαρτογράφηση.

Visual Understanding Environment (vue.tufts.edu): κατασκευή και διαμοίραση διαγραμμάτων.

Draw Anywhere (www.drawanywhere.com): δημιουργία διαγραμμάτων online και συνεργασία.

Edraw Product Lines (www.edrawsoft.com): σειρά με μεγάλη ποικιλία εφαρμογών, σχεδόν για κάθε τύπο διαγράμματος.

Office Τimeline (www.officetimeline.com ): εύκολη και γρήγορη δημιουργία χρονογραμμών για το περιβάλλον του Office.

• Smart Arts Διαγράμματα δεδομένων

• CmapTools, VUE, Draw Anywhere, Edraw Διάφοροι χάρτες …

Page 48: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

48

Η δημοσίευση των πληροφοριών: σε ποικιλόμορφους ιστότοπους

Για τις δισεκατομμύρια σελίδες του παγκόσμιου ιστού (πόσες άραγε να είναι;), με τον

τεράστιο όγκο ψηφιοποιημένων πληροφοριών, εγείρονται μια σειρά από σημαντικά

ερωτήματα. Εστιάζουμε όμως μόνο σε όσα άμεσα μας ενδιαφέρουν για τις

ερευνητικές εργασίες, δηλαδή ποια πληροφορία, πού, με ποιο τρόπο και σε ποιο

μέσο είναι δημοσιευμένη (άρα μπορούμε να την εντοπίσουμε) ή μπορούμε να

δημοσιεύουμε τη δική μας;

Ακριβώς, λοιπόν, όπως και με τις πληροφορίες και

τα δεδομένα, έτσι και με τον παγκόσμιο ιστό έχουμε

μια συνεχή διπλή ροή «εισόδου»-«εξόδου» και μια

αμφίδρομη σχέση:

«παραλήπτη», όπου εμείς, μέσα από τις

προσωπικές επιλογές μας, εντοπίζουμε και

αντλούμε πηγές και υλικό, και

«αποστολέα», όπου εμείς, μέσα από τις

δραστηριότητές μας, δημιουργούμε νέες πηγές

και υλικό.

Για τους στόχους του κεφαλαίου αυτού θα παραμείνουμε μόνο σε θέματα του

διαδικτύου που αφορούν στην αξιοποίησή τους, ως πηγών υλικού, και τη δημοσίευση

των εργασιών μας, εστιάζοντας στις διάφορες κατηγορίες δικτυακών τόπων (sites

γενικά) και στα χαρακτηριστικά ιστότοπων (συνήθως μεταφράζονται websites),

ιστολογίων (blogs) και wikis.

Κατηγορίες δικτυακών τόπων

Η ίδια η ονομασία ενός δικτυακού τόπου εμπεριέχει μια πρώτη βασική

κατηγοριοποίηση. Η κατάληξη της ονομασίας (ή αλλιώς το επίθεμα, δηλαδή οι 2-4

λατινικοί, πάντα, χαρακτήρες μετά την τελευταία τελεία ".", π.χ. ".edu" στο

"www.xxx.edu), υποδηλώνουν είτε το είδος του οργανισμού (π.χ. εκπαιδευτικό

ίδρυμα, εταιρία κλπ) είτε τη χώρα προέλευσης (όπως φαίνεται στις στήλες του

παρακάτω πίνακα).

Επίθεμα Οργανισμός Επίθεμα Χώρα

.com εμπορικός οργανισμός, εταιρεία .gr Ελλάδα

.edu εκπαιδευτικό ίδρυμα .uk ΗΒ

.eu ευρωπαϊκός οργανισμός .us ΗΠΑ

.gov κυβερνητικός οργανισμός .fr Γαλλία

.mil στρατός .de Γερμανία

.net οργανισμοί δικτύων .nl Ολλανδία

.org μη κερδοσκοπικός οργανισμός .it Ιταλία

Από τις κατηγορίες αυτές οι πιο διαδεδομένες είναι οι ".com", οι οποίες έχουν κυρίως

ενημερωτικό, ψυχαγωγικό, εμπορικό χαρακτήρα, χωρίς φυσικά να αποκλείεται και το

επιστημονικό περιεχόμενο. Οι δικτυακοί τόποι που μπορούμε, με σχετικά μεγαλύτερη

Page 49: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

49

Site

Wiki Blog

ασφάλεια, να αξιοποιούμε για υλικό είναι οι ".edu", ".org", ".gov". Επίσης

διεύθυνση η οποία περιέχει το σύμβολο "~", παραπέμπει σε προσωπικό δικτυακό

τόπο.

Ιστότοποι, ιστολόγια και wikis

Βασική λειτουργικότητα για την πλοήγησή μας σε οποιονδήποτε δικτυακό τόπο,

είναι οι διασυνδέσεις ή οι σύνδεσμοι (links), που μπορεί οι ίδιοι να είναι

οποιασδήποτε μορφής πολυμεσικού περιεχομένου και να παραπέμπουν επίσης σε

οποιασδήποτε μορφής πολυμεσικού περιεχομένου, επηρεάζοντας την

αναγνωσιμότητα ή την ευκολία περιήγησης (είτε από

μενού, είτε μέσα στην ιστοσελίδα).

Ενδιαφερόμενοι όμως μόνο για δικτυακούς τόπους, οι

οποίοι κυρίως περιέχουν υλικό, και χωρίς να

κριθούμε για απλούστευση, μπορούμε να

εστιάσουμε σε τρεις βασικές κατηγορίες (δεν

περιλαμβάνονται στην κατηγοριοποίηση αυτή,

όσοι σχετίζονται με συγκεκριμένα εργαλεία, όπως

δημιουργία διαγραμμάτων ή μηχανές

αναζήτησης). Οι δικτυακοί αυτοί τόποι μπορούν να

αξιοποιηθούν σε όλα τα στάδια μιας ερευνητικής εργασίας.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τα προηγούμενα, οι τρεις παραπάνω βασικές κατηγορίες

δικτυακών τόπων, οι ιστότοποι (Sites), τα ιστολόγια (Blogs) και τα Wikis, έχουν

κάποια κοινά αλλά και μη κοινά βασικά χαρακτηριστικά, ανά δύο και ανά τρεις, τα

οποία συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα:

Page 50: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

50

Χαρακτηριστικά ως προς: τους Δημιουργούς S B W

1 ανήκει σε οργανισμό, ίδρυμα, ένωση ατόμων ή άτομα, με περιεχόμενο ή υπηρεσίες που σχετίζονται κυρίως με τον φορέα-κάτοχο

2 ανήκει κυρίως σε ένα άτομο ή ολιγομελή ομάδα, με σκοπό κυρίως την ανταλλαγή και διάδοση πληροφοριών αλλά και το διάλογο σε κοινότητες

3 ανήκει σε ομάδες ατόμων ή κοινότητες, οι οποίοι συνήθως εργάζονται συνεργατικά και από απόσταση με κοινούς στόχους

4 Υπάρχει η δυνατότητα επικοινωνίας με τους δημιουργούς του περιεχομένου √ √ √

Χαρακτηριστικά ως προς: το Περιεχόμενο S B W

5 περιέχουν οργανωμένη θεματολογία, βασισμένη συνήθως σε συγκεκριμένη δομή (π.χ. ενότητες – υποενότητες)

√ √

6 δημοσιεύονται (ως posts) συνήθως με χρονολογική σειρά, με το νεότερο πρώτο, εκφράζοντας κυρίως την άποψη του δημιουργού τους

7 παρέχεται η δυνατότητα διαλόγου και σχολιασμού (ως comments) των δημοσιευμάτων από το ευρύ κοινό

√ √

8 παρέχεται η δυνατότητα ταυτόχρονης διαμόρφωσης του περιεχομένου ή μεταβολής του υπάρχοντος, από το ευρύ κοινό (χωρίς χρονολογική σειρά)

9 ανανεώνεται με νέο περιεχόμενο ή επικαιροποιείται το ήδη υπάρχον από τους δημιουργούς του (ανεξάρτητα από τη διαχρονικότητα του υλικού)*

√ √ √

10 τεκμηριώνονται οι πληροφορίες που περιέχονται με αναφορές σε πηγές και βιβλιογραφία*

√ √ √

Χαρακτηριστικά ως προς: την Κατασκευή - Δομή S B W

11 είναι άμεση και εύκολη η κατασκευή, η φιλοξενία και η λειτουργία τους, συνήθως δωρεάν, χωρίς πολλά επίπεδα - μεγάλο μέγεθος υλικού (σε MBs)

√ √

12 είναι οργανωμένο με τις κατάλληλες διασυνδέσεις σε άλλες σελίδες, με παραπάνω από ένα επίπεδα προσβασιμότητας*

√ √ √

* τα χαρακτηριστικά αυτά αποτελούν και κριτήρια αξιολόγησης περιεχομένου

Με βάση τα παραπάνω, το πιο άμεσο, εύκολο και γρήγορο είναι να δημιουργηθεί για

μια εργασία ένα ιστολόγιο (με ελεύθερα εργαλεία, όπως: www.wordpress.com ή

www.blogger.com) ή ακόμη και ένα wiki (π.χ. με www.wikispaces.com ή www.pbworks.com).

Πολλά από τα wikis (Wikipedia, Flicker, Slideshare, Pinterest, YouTube, Edutube) με την

εμπεριεχόμενη ιδιότητά τους να δημιουργούν τεράστιες κοινότητες ατόμων,

μετασχηματίζονται πλέον σε κοινωνικά μέσα (social media), τα οποία μπορούν να

αξιοποιηθούν με ποικίλους τρόπους.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα κατηγορία είναι οι ιστοεξερευνήσεις (webquests:

(www.zunal.com, www.webquest.org), εκπαιδευτικές δραστηριότητες «που οι

περισσότερες ή και όλες οι πληροφορίες που απαιτούνται για την επίλυση ενός

προβλήματος ή για τη σύνθεση μιας γνωστικής ενότητας, προέρχονται από το

διαδίκτυο...» (Dodge 1995).

Λεπτομερείς αναφορές για τα παραπάνω ξεφεύγουν από τους στόχους του παρόντος

κεφαλαίου, αλλά πρόσθετο υλικό υπάρχει και στους καταλόγους του παραρτήματος

και στο ιστολόγιο του βιβλίου (psifiakesergasies.wordpress.com). Επίσης, στο εξής, η λέξη

"ιστότοπος" θα χρησιμοποιείται και γενικότερα, εννοώντας δικτυακό τόπο…

Page 51: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

51

Ο στόχος αυτού του κεφαλαίου είναι να δείξει κάτι πολύ σημαντικό:

πώς μπορούμε, μέσα από τέσσερα συγκεκριμένα και διακριτά βήματα, να

αναζητάμε και να επιλέγουμε πηγές του διαδικτύου, από τις οποίες θα

συλλέξουμε το κατάλληλο υλικό για μια ερευνητική εργασία;

Ορισμοί

Οι ικανότητες ενός ατόμου, ως συνδυασμός γνώσεων,

δεξιοτήτων και στάσεων, αποτελούν βασικό

θεμέλιο για τη μάθηση (όπως ορίζεται στο

Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς 2007*).

Ειδικότερα, η ψηφιακή ικανότητα, εκτός

των άλλων, περιλαμβάνει δεξιότητες

χρήσης υπολογιστών για την ανάκτηση,

την αξιολόγηση, την αποθήκευση, την

παραγωγή, την παρουσίαση και την

ανταλλαγή πληροφοριών αλλά και

χρήση βασικών εφαρμογών και

εργαλείων για την παραγωγή, την

παρουσίαση και την κατανόηση σύνθετων

πληροφοριών.

* http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11090_el.htm (στις 30/12/2014)

Σχήμα 03.1 Η δεξιότητα της αναζήτησης ως ψηφιακής

ικανότητας

03 Αναζητώ και επιλέγω πηγές

και υλικό στο διαδίκτυο

ww

w.g

oo

gle.co

m

Page 52: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

52

Η αναζήτηση πηγών και η επιλογή υλικού, που αποτελεί τη βάση της δεξιότητας

αυτής, μπορεί να πραγματοποιηθεί, ακολουθώντας διάφορες τεχνικές και

χρησιμοποιώντας διάφορα εργαλεία.

Ως πηγή ορίζουμε οποιαδήποτε διεύθυνση του παγκόσμιου ιστού οδηγεί στην αρχική

ή σε μία άλλη ιστοσελίδα ενός δικτυακού τόπου (για τις ανάγκες του κεφαλαίου

αυτού).

Ως υλικό ορίζουμε οτιδήποτε περιέχεται στην πηγή αυτή, από απλές ιστοσελίδες

κειμένου μέχρι οπτικο-ακουστικό υλικό και σύνθετες εφαρμογές. Μία πηγή μπορεί να

«δείχνει» και απευθείας σε ένα έγγραφο, το οποίο για να το «ανοίξουμε», θα πρέπει

να έχουμε και τον αντίστοιχο αναπαραγωγέα του εγγράφου (player)· για παράδειγμα

ένα αρχείο κειμένου PDF.

Τα βασικά συστατικά μιας πηγής (url), όπως στο παρακάτω παράδειγμα, είναι 3:

http://blogs.sch.gr/internet-safety/material

σελίδα παγκόσμιου ιστού (πρωτόκολλο http): http://

διεύθυνση στην οποία βρίσκεται η αρχική σελίδα: blogs.sch.gr

κατάλογος ή διεύθυνση εσωτερικής σελίδας: internet-safety/material

H πηγή blogs.sch.gr/internet-safety/material και το υλικό της (στις 05/06/2011)

Η αναζήτηση πηγών και η επιλογή υλικού μπορεί να γίνει με τη βοήθεια:

φυλλομετρητή (browser): είναι ένα πρόγραμμα το οποίο εμφανίζει ιστοσελίδες

του διαδικτύου και μας βοηθάει να πλοηγηθούμε (στα υπερμέσα που περιέχουν),

ακολουθώντας διάφορα "μονοπάτια" μέσω των υπερσυνδέσεων, που

προβάλλουν τα πολυμέσα ή και αλληλεπιδρούν με εφαρμογές των ιστοσελίδων

(οι πιο διαδεδομένοι είναι ο Internet Explorer και ο Mozilla Firefox).

Ο ορισμός

της "πηγής"

Ο ορισμός

του "υλικού"

Παράδειγμα 03.1 Μία πηγή και

το υλικό της

Ο ορισμός του φυλλο-

μετρητή

Page 53: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

53

μηχανές αναζήτησης

μεταμηχανές αναζήτησης

θεματικοί κατάλογοι

Κάθε φυλλομετρητής παρέχει και κάποιο εργαλείο για διαχείριση σελιδοδεικτών:

σελιδοδείκτες (bookmarks): είναι οι προσωπικές συλλογές ιστοσελίδων που

θέλουμε να αποθηκεύσουμε κατά τις αναζητήσεις μας στο διαδίκτυο και

μπορούν να οργανωθούν σε φακέλους και υποφακέλους.

Τα σημαντικότερα εργαλεία αναζήτησης πηγών και

υλικού είναι τρία:

Οι μηχανές αναζήτησης (search engines) είναι

εφαρμογές σε φυλλομετρητές, οι οποίες

αναζητούν λέξεις-κλειδιά ή κείμενα σε εκατομμύρια ιστοσελίδες που

συλλέγονται αυτόματα από ειδικά προγράμματα (π.χ www.google.gr,

gr.yahoo.com). Υπάρχουν μηχανές αναζήτησης για παιδιά (π.χ.

www.choosito.com, www.kidsclick.org), μηχανές αναζήτησης όπου οι ερωτήσεις

μπορούν να διατυπωθούν και σε φυσική γλώσσα (π.χ. στα αγγλικά,

www.ask.com, www.brainboost.com) και μηχανές αναζήτησης οι οποίες

παρουσιάζουν τα δεδομένα διαγραμματικά (π.χ. www.kartoo.com).

Οι μεταμηχανές αναζήτησης (metasearch engines) αξιοποιούν περισσότερες

από μία μηχανές αναζήτησης, συγχωνεύοντας κοινές πηγές, αφαιρώντας τις

διπλές ή και εμφανίζοντας αποτελέσματα ανά μηχανή αναζήτησης (ενδεικτικές

μεταμηχανές αναζήτησης: www.dogpile.com, www.metacrawler.com,

www.mamma.com).

Οι θεματικοί κατάλογοι (subject directories) είναι πολύ καλά οργανωμένα

ευρετήρια σε θεματικές κατηγορίες και υποκατηγορίες, από γενικά θέματα,

καθένα από τα οποία χωρίζεται σε επιμέρους (π.χ. Τέχνες-Πολιτισμός σε

Αρχιτεκτονική, Θέατρο, Μουσική, Μουσεία κλπ). Η πρόσβαση σε αυτούς

επιλέγεται, όταν θέλουμε να ενημερωθούμε γενικά για ένα θέμα. Οι κατάλογοι

αυτοί ενημερώνονται σταδιακά από τους διαχειριστές του θεματικού

καταλόγου, οπότε και ελέγχεται η ποσότητα και ποιότητα του περιεχόμενου

υλικού. Υπάρχουν συγκεκριμένοι θεματικοί κατάλογοι με ποικιλόμορφο υλικό

(π.χ. directory.in.gr, www.about.com, infomine.ucr.edu, www.dmoz.org), αλλά

θα μπορούσε στην κατηγορία αυτή να ενταχθούν και δικτυακοί τόποι με

εξαντλητικό περιεχόμενο για ένα ευρύ γνωστικό αντικείμενο (π.χ. "Ελληνική

Ιστορία στο Διαδίκτυο" από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού www.hellenic-

history.gr).

Τέσσερα βήματα στην αναζήτηση και επιλογή πηγών και υλικού

Με τέσσερα διακριτά βήματα, αναζητάμε και επιλέγουμε πηγές, από τις οποίες

συλλέγουμε και επιλέγουμε το κατάλληλο υλικό, το οποίο μπορούμε στη συνέχεια

να αξιοποιήσουμε στην ερευνητική εργασία.

Ο ορισμός του σελιδο-

δείκτη

Τι είναι η μηχανή

αναζήτησης

Τι είναι η μεταμηχανή

αναζήτησης

Τι είναι ο θεματικός

κατάλογος

Page 54: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

54

Η διαδικασία αυτή μπορεί να είναι αμιγώς γραμμική, δηλαδή ακολουθούμε το ένα

βήμα μετά το άλλο, αλλά μπορεί να είναι και κυκλική, ανάμεσα σε ένα ή περισσότερα

βήματα, όταν δεν μας ικανοποιούν τα αποτελέσματα.

Επιχειρούμε να εντοπίσουμε κατάλληλες πηγές, ανάμεσα σε εκατομμύρια

διαθέσιμες στο διαδίκτυο, με τεχνικές αποτελεσματικής αναζήτησης. Ως αποτέλεσμα

της αναζήτησης έχουμε, κυρίως, λίστες από ιστοσελίδες, οι οποίες παρατίθενται η μία

μετά την άλλη (συνήθως με δύο-τρεις ενδεικτικές γραμμές κειμένου), χωρίς κάποιο

ιδιαίτερο ορατό σε μας κριτήριο στη σειρά εμφάνισής τους. Εδώ υπάρχει πάντα ο

κίνδυνος μιας μη δομημένης αναζήτησης, η οποία μπορεί να οδηγήσει:

σε συνεχείς προσβάσεις σε πηγές, χωρίς ένα ορατό τέλος (χαοτική αναζήτηση),

σε επιστροφή στις ίδιες πηγές, από διαδοχικές αναζητήσεις (κυκλική αναζήτηση),

σε μη εύρεση σημαντικών πηγών (ελλιπής αναζήτηση).

Επιλέγουμε πηγές από αυτές που βρέθηκαν στο προηγούμενο βήμα. Καλούμαστε να

επιλέξουμε έναν πολύ μικρό αριθμό πηγών (με ενδεχόμενο κατάλληλο υλικό για την

εργασία μας), ανάμεσα σε δεκάδες έως εκατομμύρια λίστες πηγών, χρησιμοποιώντας

κυρίως κριτήρια αξιολόγησης ιστότοπων. Το αποτέλεσμα είναι μια λίστα από

επιλεγμένες πηγές. Οι λίστες πηγών είναι διαδικτυακές διευθύνσεις οι οποίες

συνήθως παραπέμπουν σε ιστοσελίδες με κείμενο αλλά και ποικίλο οπτικο-ακουστικό

υλικό (π.χ. εικόνες, βίντεο). Και εδώ υπάρχει πάντα ο κίνδυνος προβληματικής

αξιολόγησης ιστοσελίδων που μπορεί να οδηγήσει:

σε επιλογή μεγάλου πλήθους πηγών, οπότε γίνεται δύσκολη η αναζήτηση υλικού,

σε επιλογή ακατάλληλων πηγών, οι οποίες δεν σχετίζονται με την εργασία μας,

σε μη επιλογή σημαντικών πηγών (που υπάρχουν αλλά δεν τις εντοπίσαμε).

Συλλέγουμε υλικό από τις πηγές που βρέθηκαν στο προηγούμενο βήμα. Καλούμαστε

να αναζητήσουμε το κατάλληλο υλικό, μέσα από τις πηγές, το οποίο θα μπορούσε να

1. Αναζητώ πηγές…

2. Επιλέγω πηγές…

3. Συλλέγω υλικό…

4. Επιλέγω υλικό…

1. Αναζητώ πηγές…

2. Επιλέγω πηγές…

3. Συλλέγω υλικό…

4. Επιλέγω υλικό…

• με τεχνικές αποτελεσματικής αναζήτησης 1. Αναζητώ πηγές…

• με κριτήρια αξιολόγησης ιστότοπων 2. Επιλέγω πηγές…

• με κριτήρια αξιολόγησης περιεχομένου 3. Συλλέγω υλικό…

1ο βήμα: αναζήτηση

πηγών

2ο βήμα: επιλογή

πηγών

3ο βήμα: αναζήτηση

υλικού

Page 55: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

55

αξιοποιηθεί στην εργασία μας, χρησιμοποιώντας κριτήρια αξιολόγησης

περιεχομένου. Το αποτέλεσμα είναι μια σημαντική συλλογή υλικού. Το υλικό αυτό

είναι κείμενο αλλά και διαγράμματα, εικόνες, φωτογραφίες, δηλαδή οπτικο-

ακουστικό υλικό (μπορεί να περιέχονται και βίντεο, κινούμενα γραφικά κλπ, τα

οποία μπορούν να αξιοποιηθούν σε παρουσιάσεις). Και εδώ υπάρχει πάντα ο

κίνδυνος προβληματικής αξιολόγησης υλικού που μπορεί να οδηγήσει:

σε συλλογή μεγάλου όγκου υλικού, οπότε γίνεται δύσκολη η διαχείρισή του,

σε συλλογή ακατάλληλου υλικού, το οποίο δεν σχετίζεται με την εργασία μας,

σε μη συλλογή σημαντικού υλικού (που υπήρχε αλλά δεν το εντοπίσαμε).

Επιλέγουμε υλικό από το σύνολο του υλικού που βρέθηκε στο προηγούμενο βήμα.

Καλούμαστε να επιλέξουμε το κατάλληλο υλικό, στο οποίο θα βασισθεί η εργασία

μας, χρησιμοποιώντας ένα σχέδιο οργάνωσης περιεχομένου, το οποίο θα βασίζεται

κυρίως στις προσωπικές μας επιλογές, αλλά και σε κάποιες γενικές προδιαγραφές

που έχουν τεθεί για την εργασία. Το αποτέλεσμα είναι ένα έτοιμο οργανωμένο

υλικό το οποίο μπορεί να συμπεριληφθεί στην εργασία. Το υλικό αυτό, στο στάδιο

της σύνταξης της εργασίας, είτε θα ενσωματωθεί αυτούσιο (ως «επικόλληση») με

άμεση αναφορά της πηγής, είτε θα αναδιαμορφωθεί με την προσωπική σφραγίδα

του δημιουργού της εργασίας. Και εδώ υπάρχει πάντα ο κίνδυνος προβληματικής

επιλογής υλικού που μπορεί να οδηγήσει:

σε επιλογή μεγάλου όγκου υλικού, οπότε γίνεται δύσκολη η αξιοποίησή του,

σε επιλογή ακατάλληλου υλικού, το οποίο δεν σχετίζεται με την εργασία μας,

σε μη επιλογή σημαντικού υλικού (που υπήρχε αλλά δεν θεωρήθηκε

αξιοποιήσιμο).

Ανακεφαλαιώνοντας, μπορούμε τα τέσσερα αυτά βήματα να τα δούμε και με μιαν

άλλη οπτική γωνία: ενός πίνακα σε μορφή «καρτεσιανού» τετράπτυχου (quadrant),

με δύο άξονες, έναν κάθετο και έναν οριζόντιο:

• με σχέδιο οργάνωσης περιεχομένου 4. Επιλέγω υλικό…

αναζητώ πηγές

επιλέγω πηγές

αναζητώ υλικό

επιλέγω υλικό

• πηγές

• υλικό

αχανές…

• πηγές

• υλικό

επιλεγμένο…

4ο βήμα: επιλογή

υλικού

Page 56: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

56

1. άξονας περιεχομένου πηγών - υλικού: το «αχανές» περιεχόμενο του διαδικτύου

φιλτράρεται και καταλήγει στο περιεχόμενο της εργασίας μας, ως ένα αλληλο-

συνδεόμενο δίπολο· από τις εκατομμύρια πηγές οδηγούμαστε στις ελάχιστες

δεκάδες που χρειαζόμαστε, από το πολυπληθές και «πολυσέλιδο» υλικό

οδηγούμαστε σε αυτό που πραγματικά είναι ενδιαφέρον και χρήσιμο για μας!

2. άξονας ενεργειών αναζήτησης - επιλογής: οι ενέργειές μας στηρίζονται σε ένα

πολύ δυνατό και συνεχές δίπολο: αναζητώ με τις κατάλληλες τεχνικές, είτε είναι

πηγές είτε είναι υλικό, αλλά και επιλέγω, με συγκεκριμένα κριτήρια, είτε πηγές

είτε υλικό.

Αναζητώ πηγές: με τεχνικές αποτελεσματικής αναζήτησης

Η πρώτη και βασική ερώτηση στην οποία πρέπει να απαντήσουμε, πριν ξεκινήσουμε

μια αποτελεσματική αναζήτηση, είναι:

«Τι ακριβώς θέλουμε να βρούμε»;

Θέλουμε να βρούμε πληροφορίες για ένα πολύ συγκεκριμένο αντικείμενο (π.χ. την

αρχαία έννοια της «αμφικτιονίας», το φιλόσοφο Πλωτίνο), ή για μια πιο ευρεία

ενότητα και ένα πιο γενικό αντικείμενο (π.χ. εποχή του λίθου στην προϊστορική

Ελλάδα, σύγχρονες φιλοσοφικές σχολές, ροκ συγκροτήματα). Η διάκριση αυτή θα μας

οδηγήσει από τη μία πλευρά στις μηχανές αναζήτησης και από την άλλη στους

θεματικούς καταλόγους. Αλληλένδετη είναι και η ερώτηση:

«Ποια κατηγορία υλικού ψάχνω»;

Αν θέλω πληροφορίες σε κείμενο (με ή χωρίς συνοδευτικό οπτικο-ακουστικό υλικό) ή

απλώς αναζητώ συγκεκριμένο οπτικο-ακουστικό μέσο (π.χ. βίντεο), μπορώ απ’

ευθείας να αναζητήσω σε συγκεκριμένους δικτυακούς τόπους (π.χ. YouTube,

Edutube).

«Πιο εργαλείο να χρησιμοποιήσω», «Πώς να αναζητήσω αποτελεσματικά»;

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τα τρία εργαλεία αναζήτησης, για τα οποία

μιλήσαμε στους ορισμούς (μηχανές αναζήτησης, μεταμηχανές αναζήτησης και

θεματικοί κατάλογοι), περισσότερες από μία φορές, εξειδικεύοντας κάθε φορά τα

αποτελέσματα με κατάλληλες τεχνικές αναζήτησης και αξιοποιώντας τις δυνατότητες

που έχουν, ως εργαλεία, οι ίδιες οι μηχανές αναζήτησης. Με τη βοήθεια των

εργαλείων αναζήτησης:

«Τι αποτελέσματα θα έχω»;

Μια ατέλειωτη σειρά από λίστες πηγών, οι οποίες είτε θα αναφέρονται σε ιστοσελίδες,

κυρίως με κείμενο αλλά και συνοδευτικό οπτικο-ακουστικό υλικό, είτε, αν η αναζήτηση

γίνει μέσα από τα ίδια τα κοινωνικά μέσα (π.χ. YouTube), σε λίστες με οπτικο-ακουστικό

υλικό.

1 2 3

Page 57: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

57

Η πιο συνηθισμένη περίπτωση και η πλέον διαδεδομένη είναι το «μονοπάτι» με τις

πρώτες απαντήσεις σε κάθε ερώτηση. Δηλαδή αναζητάμε μία συγκεκριμένη

πληροφορία, σε μια ιστοσελίδα, με μια συγκεκριμένη μηχανή αναζήτησης, με 2-3

λέξεις κλειδιά, και η οποία έχει ως αποτέλεσμα μία λίστα από δεκάδες έως

εκατομμύρια ιστοσελίδες. Αν οι ιστοσελίδες είναι πάρα πολλές, προσπαθούμε με

τις τεχνικές αποτελεσματικής αναζήτησης, να έχουμε πιο στοχευμένα

αποτελέσματα, εφόσον δεν αρκεστούμε στα πρώτα και πιο συχνά εμφανιζόμενα.

Η μηχανή αναζήτησης Google είναι η πιο διαδεδομένη παγκοσμίως. Στη λιτή αρχική της σελίδα,

μπορούμε να πληκτρολογήσουμε λέξεις ή φράσεις, και να πάρουμε τα αποτελέσματα, ως λίστα πηγών,

σε μια νέα σελίδα.

1 header επικεφαλίδα διάφορες επιλογές

2 search bar θέση πληκτρολόγησης κειμένου αναζήτησης

3 search results λίστες αποτελεσμάτων

4 tools & filters διάφορα εργαλεία και φίλτρα

5 ads μηνύματα και διαφημίσεις

6 bottom of the page επόμενα/προηγούμενα αποτελέσματα

Η αρχική σελίδα της Google και η σελίδα αποτελεσμάτων (στις 05/06/2011)

Τι θέλω να βρω;

εξειδικευμένη πληροφορία

ενότητα γενικό αντικείμενο

Ποια κατηγορία υλικού ψάχνω;

κείμενο

ιστοσελίδα

εικόνα

διαφάνειες

ήχο βίντεο

Ποιο εργαλείο να χρησιμοποιήσω;

μηχανές

αναζήτησης

θεματικούς καταλόγους

συγκεκριμένους δικτυακούς τόπους

Πώς να αναζητήσω αποτελεσματικά;

λέξεις-κλειδιά

φράσεις

με οπτικο-ακουστική επισκόπηση

Τι αποτελέσματα θα έχω;

λίστες ιστοσελίδων λίστες οπτικο-ακουστικού υλικού

Παράδειγμα 03.2 Το εύχρηστο περιβάλλον αναζήτησης

της Google

Page 58: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

58

τυπο-λογία

γραμμα-τική

σημασία

σύνταξη

Ακόμη, βέβαια, και σε περιπτώσεις κατά τις οποίες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε

έναν καλό θεματικό κατάλογο, ο οποίος περιέχει ένα πλήρες υλικό (π.χ. «Ελληνική

Ιστορία στο Διαδίκτυο» από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού), θα μπορούσε

συμπληρωματικά να χρησιμοποιηθεί και μια μηχανή αναζήτησης.

Οι μεταμηχανές αναζήτησης και οι θεματικοί κατάλογοι χρησιμοποιούνται λιγότερο,

σε σχέση με τις μηχανές αναζήτησης. Επιπλέον, ακόμη και αν ψάχνουμε οπτικο-

ακουστικό υλικό, επειδή συνήθως χρησιμοποιούμε λέξεις ή κείμενο, θα εστιάσουμε

στους τρεις διαφορετικούς τρόπους που μπορούμε να κάνουμε γενικότερα

αναζητήσεις, χρησιμοποιώντας όμως λέξεις και κείμενα:

Απλή αναζήτηση με λέξεις και φράσεις

Στόχος μιας αποτελεσματικής αναζήτησης είναι, με ένα μικρό αριθμό λέξεων αλλά

πολύ καλά επιλεγμένων, να εξαγάγουμε γρήγορα τις καταλληλότερες πηγές που να τις

περιέχουν όλες. Επειδή η εισαγωγή μιας σειράς λέξεων ή φράσεων στη μηχανή

αναζήτησης, είναι πρωτίστως γλωσσική και νοητική εργασία, που όμως υπόκειται και

σε κάποιους κανόνες, τη χωρίζουμε στο παρακάτω πυραμιδικό τετράπτυχο λεκτικής

αναζήτησης, στο κέντρο της οποίας βρίσκονται τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά της

αναζήτησής μας.

Τυπολογία

2-3 τουλάχιστον λέξεις με πεζά, χωρίς κανένα σημείο στίξης (τα οποία αγνοεί η μηχανή) ή ειδικό χαρακτήρα (ειδικά τους ", +, –, *, ~, :, οι οποίοι έχουν ειδικές σημασίες στην αναζήτηση). Η μηχανή ψάχνει για κάθε λέξη σε πεζοκεφαλαία που βρίσκει και προσπαθεί να επιστρέψει αποτελέσματα όπου υπάρχουν ταυτόχρονα όλες οι λέξεις.

απλή αναζήτηση με λέξεις-φράσεις

σύνθετη αναζήτηση με τελεστές

σύνθετη αναζήτηση με κριτήρια

Σχήμα 03.2 Το τετράπτυχο

της λεκτικής

αναζήτησης

Page 59: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

59

Α Β

Παράδειγμα 1: Σωκράτης Πλάτωνας Αριστοτέλης (Google: 68 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 2: Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης! (Google: 68 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 3: ΣΩΚΡΑΤΗΣ, ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ! (Google: 82 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Γραμματική

Οι λέξεις πρέπει να είναι ορθογραφημένες και, κυρίως, να είναι ουσιαστικά στην ονομαστική πτώση, αποφεύγοντας άρθρα ή άλλα μέρη του λόγου. Μερικές μηχανές (π.χ. Google) αναγνωρίζουν εντούτοις ανορθόγραφες λέξεις αλλά και λέξεις χωρίς τονισμό, λέξεις σε διάφορες πτώσεις, αλλά δεν αναζητούν άλλους τύπους των ρημάτων (π.χ. αγαπώ/αγάπησα).

Παράδειγμα 1: γνώσεις πληροφορίες δεδομένα (Google: 1,2 εκατομ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 2: μνημεία πολιτιστική κληρονομιά (Google: 122 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Σύνταξη

Φράσεις με πολύ λίγες όμως λέξεις, μπορούν να μπουν σε εισαγωγικά "…". Στην περίπτωση αυτή, η μηχανή ψάχνει ακριβώς τη σειρά των λέξεων και, αν υπάρχει άλλη λέξη ενδιάμεσα, δεν θα τη φέρει στα αποτελέσματα. Οι ίδιες λέξεις, χωρίς εισαγωγικά, έχουν πολύ περισσότερα αποτελέσματα.

Παράδειγμα 1: μέτρον άριστον (Google: 259 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 2: "μέτρον άριστον" (Google: 87 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Σημασία

Γράφουμε πρώτα τις πιο σημαντικές λέξεις με σαφήνεια· επεξηγούμε, όσο το δυνατόν καλύτερα, με πιο συγκεκριμένες και παραπάνω από μία λέξεις, αποφεύγοντας κοινές λέξεις που μπορούν να υπάρχουν σε κάθε κείμενο (εκτός φυσικά αν προσδιορίζουν τις πιο σημαντικές μας λέξεις). Επαναλαμβάνουμε την αναζήτηση και με συνώνυμες λέξεις, ή πιθανόν λέξεις που δεν είχαμε σκεφτεί και τις διαβάσαμε σε κάποια αποτελέσματα.

Παράδειγμα 1: σελιδοδείκτης (Google: 1,7 εκατομ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 2: σελιδοδείκτης φυλλομετρητής (Google: 3 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 3: σελιδοδείκτης φυλλομετρητής ορισμός (Google: 330 αποτελέσματα, 28/5/2011)

Να σημειώσουμε ότι σημαντική βοήθεια παρέχουν λεξικά όρων, συνωνύμων αλλά

και δίγλωσσα λεξικά (παράδειγμα στα αγγλικά οι λέξεις toy, game, play κλπ έχουν

πολύ διαφορετικές σημασίες).

Επίσης υπάρχει η δυνατότητα να προσδιορίζουμε την αυθεντικότητα κατόχων

κάποιων ιστοσελίδων (π.χ. http://www.networksolutions.com).

Σύνθετη αναζήτηση με τελεστές

Οι βασικοί τελεστές που χρησιμο-

ποιούνται είναι οι "boolean" (AND,

Page 60: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

60

OR, NOT) και τα σύμβολα "άνω-κάτω

τελεία" και "αστεράκι".

+ ΚΑΙ (AND)

Ο τελεστής "AND" προσδιορίζει ότι τα αποτελέσματα περιέχουν όλες τις λέξεις, δηλαδή Α AND Β, το οποίο είναι ταυτόσημο με το +Α +Β, σημαίνει «τομή» (περιοχή πράσινη στο σχήμα). Ειδικά στη μηχανή Google, δεν χρειάζεται να βάζουμε τον τελεστή "AND". Τα παρακάτω 3 παραδείγματα, φέρνουν αποτελέσματα που περικλείουν και τους 3 φιλοσόφους, χωρίς όμως να είναι ίδια. Αυτό οφείλεται στο ότι, θέτοντας μπροστά από μια λέξη το "+", παίρνουμε αποτελέσματα ακριβώς για τη λέξη αυτή (π.χ. όχι σε άλλες πτώσεις, οπότε δικαιολογείται γιατί στο Παράδειγμα 2 έχουμε εμφανώς λιγότερα αποτελέσματα).

Παράδειγμα 1: Σωκράτης AND Πλάτωνας AND Αριστοτέλης (Google: 72 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 2: +Σωκράτης +Πλάτωνας +Αριστοτέλης (Google: 40 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 3: Σωκράτης Πλάτωνας Αριστοτέλης (Google: 68 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Η (OR)

Ο τελεστής "OR" προσδιορίζει ότι τα αποτελέσματα περιέχουν και καθεμία λέξη μόνη της, δηλαδή Α OR Β, το οποίο σημαίνει «ένωση» (περιοχή κίτρινη και πράσινη και μπλε στο σχήμα).

Παράδειγμα 1: Σωκράτης OR Πλάτωνας OR Αριστοτέλης (Google: 3,5 εκατ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 2: Σωκράτης AND Πλάτωνας OR Αριστοτέλης (Google: 255 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

- ΟΧΙ (NOT)

Ο τελεστής "NOT" προσδιορίζει ότι τα αποτελέσματα περιέχουν τη μία λέξη αλλά όχι την άλλη, δηλαδή Α NOT Β, το οποίο σημαίνει «διαφορά» (περιοχή μόνο κίτρινη στο σχήμα).

Παράδειγμα 1: Σωκράτης -Πλάτωνας (Google: 2 εκατομ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 2: Σωκράτης Πλάτωνας (Google: 49 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 3: μέτρον άριστον (Google: 260 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 4: +μέτρον +άριστον (Google: 122 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 5: "μέτρον άριστον" (Google: 87 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 6: +μέτρον +άριστον -παν (Google: 55 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011) για τη λάθος

χρήση του "παν",

site:

Για να περιοριστεί η αναζήτηση σε συγκεκριμένο δικτυακό τόπο ή περιοχές του διαδικτύου, μπορεί να ορίζεται με τη λέξη "site" ακολουθούμενη από "άνω κάτω τελεία".

Page 61: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

61

Παράδειγμα 1: παρθενών (Google: 158 χιλ.. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 2: παρθενών site:.gr (Google: 23 χιλ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 3: παρθενών site:.edu (Google: 132. αποτελέσματα, 28/5/2011)

*

Ο χαρακτήρας "αστεράκι" χρησιμοποιείται και για να υποδηλώσει "οποιαδήποτε λέξη ή λέξεις" ανάμεσα σε δύο λέξεις αλλά και για να υποδηλώσει "οτιδήποτε ακολουθεί", δηλαδή οποιαδήποτε συνέχεια της αρχής μιας λέξης (π.χ. θέατρ* δηλ. παράγωγα μιας λέξης, αλλά η λειτουργία αυτή δεν υποστηρίζεται από τη Google, αφού εμπεριέχει τα παράγωγα στην απλή αναζήτηση).

Παράδειγμα 1: παγκόσμια * κληρονομιά (Google: 2 εκατομ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Παράδειγμα 2: εργαλείο * αναζήτηση (Google: 17 εκατομ. αποτελέσματα, 28/5/2011)

Σύνθετη αναζήτηση με κριτήρια

Θεωρώντας ότι χάνουμε χρόνο, σπάνια (5%) επιλέγουμε τη σύνθετη αναζήτηση με

κριτήρια, η οποία και πολύ απλή είναι (παρόλο που τη θεωρούμε… σύνθετη) και

μπορεί να μας γλυτώσει από χρόνο, γιατί διαβάζει περισσότερα αποτελέσματα! Τα

κριτήρια μπορεί να είναι ποικίλα, ανάλογα με τη μηχανή αναζήτησης, αλλά

τουλάχιστον περιλαμβάνουν:

συνδυασμούς λέξεων που να περιλαμβάνονται ή μη στην αναζήτηση,

γλώσσα δικτυακής τοποθεσίας,

περιοχή,

μορφή (ιστοσελίδες ή συγκεκριμένο είδος αρχείου),

φίλτρο ασφαλούς πρόσβασης.

Η σύνθετη αναζήτηση με κριτήρια της Google (στις 05/06/2011)

Παράδειγμα 03.3 Η σύνθετη αναζήτηση

της Google

Page 62: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

62

Επιλέγω πηγές: με κριτήρια αξιολόγησης ιστότοπων

Το αποτέλεσμα του προηγούμενου βήματος είναι μια ατέλειωτη σειρά από λίστες

πηγών, οι οποίες είτε θα αναφέρονται σε ιστοσελίδες, κυρίως με κείμενο αλλά και

συνοδευτικό οπτικο-ακουστικό υλικό, είτε, αν η αναζήτηση γίνει μέσα από τα ίδια τα

κοινωνικά μέσα, σε λίστες με οπτικο-ακουστικό υλικό. Πώς συνεχίζω με τις δεκάδες

ίσως και εκατοντάδες πηγές, που βρέθηκαν από τις μηχανές αναζήτησης; Πρέπει,

λοιπόν, να απαντήσουμε και πάλι στα παρακάτω ερωτήματα;

«Τι ακριβώς θέλουμε να βρούμε»;

Θέλουμε από όλες αυτές τις πηγές να επιλέξουμε μόνο όσες ικανοποιούν κάποια

σημαντικά κριτήρια. Ψάχνουμε, λοιπόν, τις έγκυρες, αξιόπιστες, αντικειμενικές και

επίκαιρες πηγές τις οποίες θα χρησιμοποιήσουμε για να βρούμε κατάλληλο υλικό για

την εργασία μας!

«Ποιο εργαλείο να χρησιμοποιήσω»;

Παρόλο που οι μηχανές αναζήτησης είναι πολύ εξελιγμένα εργαλεία (και λόγω της

ποικιλομορφίας του διαδικτυακού υλικού), η επιλογή των πηγών που ψάχνουμε, δεν

μπορεί να γίνει με έναν αυτοματοποιημένο τρόπο. Δεν μπορούμε δηλαδή να

δώσουμε (τουλάχιστον στην παρούσα τεχνολογική φάση) σε κάποιο εργαλείο τα

προσωπικά μας κριτήρια και να μας επιλέξει τις 10 καλύτερες πηγές με το υλικό που

ψάχνουμε! Πρέπει, λοιπόν, εμείς οι ίδιοι να τις επιλέξουμε… Μπορούμε όμως να

βοηθηθούμε οργανώνοντας το υλικό με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα:

επεξεργαστή κειμένου, όπου απλώς αντιγράφουμε και επικολλάμε σε ένα αρχείο

τίτλους και πηγές,

σελιδοδείκτες (bookmarks) των φυλλομετρητών, όπου μπορούμε εύκολα να

δημιουργήσουμε νέους φακέλους, ανάλογα με το θέμα, και να εισαγάγουμε κάθε

επιλογή μιας πηγής,

υπηρεσίες σελιδοδεικτών (όπως π.χ. το κοινωνικό δίκτυο www.delicious.com/), και

εννοιολογικούς χάρτες (όπως π.χ. concept maps cmap.ihmc.us/) η αναφορά στους

οποίους ξεφεύγει από τους στόχους του κεφαλαίου αυτού.

«Πώς να αξιολογήσω αποτελεσματικά»;

Η αξιολόγηση των πηγών περιέχει στοιχεία προσωπικής επιλογής, η οποία όμως,

μέσα από μια σταδιακή ενασχόληση, θα αυξάνεται ως εμπειρία και έτσι θα

ολοκληρώνεται και πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά. Όμως, υπάρχουν πολλά

αντικειμενικά κριτήρια αξιολόγησης ιστότοπων, τα οποία είναι εύκολο να

εφαρμόσουμε, ώστε να επιλέξουμε τις πιο κατάλληλες για την εργασία μας. Με τον

τρόπο αυτό…

«Τι αποτελέσματα θα έχω»;

Μια επιλεγμένη και καλά οργανωμένη λίστα πηγών· οι πηγές αυτές είτε θα

αναφέρονται σε ιστοσελίδες, κυρίως με κείμενο αλλά και συνοδευτικό οπτικο-

Page 63: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

63

ακουστικό υλικό, είτε, αν η αναζήτηση γίνει μέσα από τα ίδια τα κοινωνικά μέσα

(π.χ. YouTube), σε επιλεγμένες λίστες με οπτικο-ακουστικό υλικό.

Τι θέλω να βρω;

έγκυρες, αξιόπιστες, αντικειμενικές και επίκαιρες

πηγές

Ποιο εργαλείο να

χρησιμοποιήσω; επεξεργαστή

κειμένου

σελιδοδείκτες

Πώς να αξιολογήσω

αποτελεσματικά; 10 σημαντικότερα κριτήρια

αξιολόγησης ιστότοπων (πηγών)

Τι αποτελέσματα έχω; επιλεγμένες

λίστες ιστοσελίδων

επιλεγμένες λίστες

οπτικο-ακουστικού υλικού

Στόχος της αρχικής αυτής αλλά αποτελεσματικής αξιολόγησης πηγών (οι οποίες

αναφέρονται σε δικτυακούς τόπους) είναι, με μια γρήγορη επισκόπηση, βασισμένη

σε έναν κατάλογο κριτηρίων (checklist), να εντοπίσουμε τις καταλληλότερες πηγές.

Η επιλογή αυτή, που μπορεί να γίνει και μόνο διαβάζοντας την πηγή (url), τον τίτλο

της και τις δύο τρεις γραμμές κειμένου που συνοδεύουν την πηγή, είναι φυσικά και

θέμα εμπειρίας, αλλά ασφαλώς και υπόκειται σε μερικούς βασικούς κανόνες. Για το

λόγο αυτό, τη χωρίζουμε στο παρακάτω πυραμιδικό τετράπτυχο αξιολόγησης

πηγών, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται η εγκυρότητα και αυθεντικότητα μιας

πηγής (authority) και «περιφερειακά» η αξιοπιστία (credibility), η

αντικειμενικότητα (objectivity) και η επικαιρότητά της (recency), έχοντας βέβαια

πάντα στο μυαλό μας ότι στο διαδίκτυο μπορεί:

οποιοσδήποτε,

οποτεδήποτε και

απ’ οπουδήποτε να

έχει οτιδήποτε και

για οποιοδήποτε

σκοπό!

Έγκυρη

Η εγκυρότητα και αυθεντικότητα μιας πηγής αναφέρεται κυρίως στον φορέα ή τον δημιουργό που κατέχει και συντηρεί τον δικτυακό τόπο. Συνήθως οργανισμοί, εκπαιδευτικά ιδρύματα, ενώσεις και πολλοί γνωστοί φορείς με κύρος, τους οποίους εμπιστευόμαστε, θεωρούνται απολύτως έγκυρες και αυθεντικές πηγές, όπως επίσης και γνωστά ή άγνωστα πρόσωπα με σημαντικό έργο. Κάθε έγκυρος δικτυακός τόπος (και η συσχετιζόμενη πηγή) αναφέρει τα στοιχεία «ταυτότητάς» του (π.χ. σύνδεσμος About, Ποιοι είμαστε) και έναν τρόπο επικοινωνίας. Οι περισσότεροι δικτυακοί

αξιό-πιστη

αντικει-μενική

έγκυρη

επί-καιρη

Σχήμα 03.3 Το τετράπτυχο της αξιολόγησης

πηγών

Page 64: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

64

τόποι .gov, .org και .edu είναι έγκυροι.

Παράδειγμα 1: Έγκυρη: http://www.thekingcenter.org

Παράδειγμα 2: Μη έγκυρη: http://martinlutherking.org/

Αξιόπιστη

Αξιόπιστες και ακριβείς είναι οι πηγές οι οποίες ικανοποιούν συγκεκριμένους στόχους που σχετίζονται με την ενημέρωση, την εκπαίδευση, την επικοινωνία, την αγορά, τη διαφήμιση κλπ, έχοντας ταυτόχρονα μηχανισμούς ελέγχου της ποιότητας, κριτές ή αναφορές σε διαδικασίες πιστοποίησης. Κάθε αξιόπιστη πηγή έχει την απαιτούμενη ειδίκευση στο αντικείμενό της (τα αντικείμενα προσεγγίζονται από αντίστοιχες ειδικότητες)· έχει άρτια γλωσσικά κείμενα (ως προς τη σημασία, τη σύνταξη και την ορθογραφία αλλά και το κοινό στο οποίο απευθύνεται)· όλο το υλικό είναι εύκολα προσβάσιμο με ενεργές παραπομπές και οπωσδήποτε έχει όρους ή συμφωνία χρήσης του δικτυακού τόπου.

Παράδειγμα 1: Αξιόπιστη: http://www.sch.gr/students

Παράδειγμα 2: Μη αξιόπιστη: http://www.pantou.gr

Αντικειμενική

Αντικειμενικές είναι οι πηγές στις οποίες οι υπάρχουσες πληροφορίες δεν υπαγορεύονται από συγκεκριμένους σκοπούς (π.χ. εκμετάλλευσης συγκεκριμένων υπηρεσιών, προώθησης συγκεκριμένων προϊόντων)· οι απόψεις που εκφράζονται δεν έχουν προπαγανδιστικό σκοπό· το περιεχόμενό τους είναι απαλλαγμένο από κάθε τύπου διακρίσεις, μεροληψίες και στερεότυπα (π.χ. φυλετικά, εθνικιστικά, ρατσιστικά, σεξιστικά).

Παράδειγμα 1: Αντικειμενική: http://www.saferinternet.gr

Παράδειγμα 2: Μη αντικειμενική: http://resistance-hellas.blogspot.com

Επίκαιρη

Η επικαιρότητα μιας πηγής εξαρτάται, κυρίως, από το πόσο ενημερώνεται και ανανεώνεται ο σχετιζόμενος δικτυακός τόπος· ποια είναι η τελευταία ημερομηνία ανανέωσής του· χρονική διάρκεια λειτουργίας και αν οι πληροφορίες που περιέχει, έχουν μεταβληθεί. Φυσικά, έχουμε και περιπτώσεις πολύ καλών πηγών με διαχρονικό όμως υλικό, οι οποίες έχουν σταματήσει να ενημερώνονται (π.χ. Παράδειγμα 2). Κάθε δικτυακός τόπος αναφέρει την ημερομηνία ανανέωσης του περιεχομένου στην αρχική σελίδα.

Παράδειγμα 1: Επίκαιρη: http://www.kathimerini.gr/

Παράδειγμα 2: Μη Επίκαιρη: http://www.sc.edu/beaufort/library/pages/bones/bones.shtml

Με όλα τα προηγούμενα, μπορούμε να δημιουργήσουμε τον παρακάτω πίνακα με τα

δέκα σημαντικότερα κριτήρια αξιολόγησης ιστότοπων, τα οποία και με τη συνεχή

ενασχόλησή μας, θα μας γίνουν κτήμα και θα μπορούμε πολύ γρήγορα να ελέγχουμε

Page 65: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

65

ποιες από τις πηγές, που μας έφεραν ως αποτέλεσμα οι μηχανές αναζήτησης, είναι

κατάλληλες για την εργασία μας!

Συλλέγω υλικό: με κριτήρια αξιολόγησης περιεχομένου

Το αποτέλεσμα του προηγούμενου βήματος είναι ένας μικρός αριθμός από καλά

επιλεγμένες πηγές, οι οποίες, κυρίως, αναφέρονται σε ιστοσελίδες με κείμενο αλλά

και με οπτικο-ακουστικό υλικό, το οποίο μπορεί να είναι ή και να μην είναι εν τέλει

χρήσιμο για την εργασία μας. Πώς συνεχίζω, ώστε από καθεμιά από τις παραπάνω

ιστοσελίδες να απομονώσω μόνο το χρήσιμο υλικό; Πρέπει, λοιπόν, να

απαντήσουμε και πάλι σε αντίστοιχα ερωτήματα:

«Τι ακριβώς θέλουμε να βρούμε»;

Θέλουμε από όλο το περιεχόμενο υλικό στις πηγές που έχουμε εντοπίσει, να

επιλέξουμε μόνο αυτό που ικανοποιεί κάποια βασικά κριτήρια. Ψάχνουμε, λοιπόν,

το έγκυρο, αξιόπιστο, αντικειμενικό και επίκαιρο υλικό το οποίο θα αξιοποιήσουμε

στην εργασία μας! Υπάρχουν περιπτώσεις που έγκυρες και αξιόπιστες πηγές

μπορούν να περιέχουν ένα μικρό τμήμα υλικού το οποίο να μην είναι

επικαιροποιημένο!

«Πιο εργαλείο να χρησιμοποιήσω»;

Εδώ ακολουθούμε έναν παραδοσιακό τρόπο συλλογής υλικού. Η αντιγραφή και

επικόλληση (copy/paste) του υλικού σε φακέλους εργασίας ή προσωρινά αρχεία

(στο προσωπικό μας μέσο αποθήκευσης, π.χ. τον σκληρό δίσκο του υπολογιστή μας

ή σε χώρους που παρέχονται στο διαδίκτυο, π.χ. Google Docs) γίνεται με τη

βοήθεια:

α/α Τα πιο βασικά κριτήρια αξιολόγησης ιστότοπων ΝΑΙ ΟΧΙ

Εγκυρότητα

1 Αναφέρονται στοιχεία «ταυτότητας» του φορέα/κατόχου;

2 Υπάρχει τρόπος επικοινωνίας με τον φορέα;

Αξιοπιστία

3 Σχετίζονται οι στόχοι του δικτυακού τόπου με το περιεχόμενο;

4 Έχει κατάλληλη γλώσσα για το επίπεδο χρηστών που απευθύνεται;

5 Έχει κείμενα χωρίς σημασιολογικά, συντακτικά και ορθογραφικά λάθη;

6 Οι σύνδεσμοι του υλικού παραπέμπουν οργανωμένα σε άλλες σελίδες;

7 Έχει όρους ή συμφωνία χρήσης;

Αντικειμενικότητα

8 Έχει περιεχόμενο απαλλαγμένο από διακρίσεις, μεροληψία, προπαγάνδα;

Επικαιρότητα

9 Το υλικό που περιλαμβάνει ανανεώνεται τακτικά;

10 Δηλώνεται η τελευταία ενημέρωση του δικτυακού τόπου;

Page 66: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

66

επεξεργαστή κειμένου (εφόσον πρόκειται για ιστοσελίδες με κείμενα,

διαγράμματα, εικόνες, φωτογραφίες) ή/και

εργαλείων διαχείρισης οπτικο-ακουστικού υλικού.

Δεν μπορούμε δηλαδή να δώσουμε (τουλάχιστον στην παρούσα τεχνολογική φάση)

σε κάποιο εργαλείο τα προσωπικά μας κριτήρια και να μας επιλέξει το καλύτερο

υλικό! Πρέπει, λοιπόν, εμείς οι ίδιοι να το επιλέξουμε…

«Πώς να αξιολογήσω αποτελεσματικά»;

Η αξιολόγηση του υλικού περιέχει στοιχεία προσωπικής επιλογής, η οποία όμως μέσα

από μια σταδιακή ενασχόληση θα αυξάνεται ως εμπειρία και έτσι θα ολοκληρωθεί και

πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά. Όμως, υπάρχουν πολλά αντικειμενικά κριτήρια

αξιολόγησης περιεχομένου τα οποία είναι εύκολο να εφαρμόσουμε, ώστε να

επιλέξουμε το πιο κατάλληλο για την εργασία μας. Με τον τρόπο αυτό…

«Τι αποτελέσματα θα έχω»;

Ένα καλά οργανωμένο υλικό, το οποίο θα περιλαμβάνει είτε κείμενα, διαγράμματα,

πίνακες, φωτογραφίες (ως υπερ-κείμενο), που μπορεί να αξιοποιηθεί στο έγγραφο

της εργασίας, είτε οπτικο-ακουστικό υλικό, που μπορεί να αξιοποιηθεί στην

παρουσίαση της εργασίας.

Τι θέλω να βρω;

έγκυρο, αξιόπιστο, αντικειμενικό και επίκαιρο

υλικό

Ποιο εργαλείο να χρησιμοποιήσω;

επεξεργαστή κειμένου

εργαλεία διαχείρισης οπτικο-ακουστικού υλικού

Πώς να αξιολογήσω αποτελεσματικά;

10 σημαντικότερα κριτήρια αξιολόγησης περιεχομένου (υλικού)

Τι αποτελέσματα έχω;

επιλεγμένο υλικό υπερ-κειμένου

επιλεγμένο οπτικο-ακουστικό υλικό

Στόχος της αποτελεσματικής αυτής αξιολόγησης υλικού είναι, με μια γρήγορη

επισκόπηση, βασισμένη σε έναν κατάλογο κριτηρίων (checklist), να εντοπίσουμε το

καταλληλότερο περιεχόμενο. Η επιλογή αυτή, που μπορεί να γίνει και μόνο

διαβάζοντας το περιεχόμενο κάθε πηγής που έχουμε επιλέξει, είναι φυσικά και θέμα

εμπειρίας, αλλά ασφαλώς και υπόκειται σε μερικούς βασικούς κανόνες. Για το λόγο

αυτό τη χωρίζουμε, ακριβώς όπως και για τους ιστότοπους, στο παρακάτω

πυραμιδικό τετράπτυχο αξιολόγησης περιεχομένου, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται

η εγκυρότητα και αυθεντικότητα του δημιουργού του περιεχομένου και

«περιφερειακά» η αξιοπιστία, η αντικειμενικότητα, και η επικαιρότητα του

περιεχομένου. Να τονίσουμε στο σημείο αυτό ότι, επειδή υπάρχει σημαντική

διάκριση ανάμεσα σε πηγές/ιστότοπους (γενικά) και στο υλικό/περιεχόμενό τους,

έχουμε και διαφορετικά κριτήρια, παρόλο που μερικά από αυτά φαίνεται να

«επαναλαμβάνονται»! Για παράδειγμα, ενώ το ιστολόγιο του παρόντος βιβλίου είναι

Page 67: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

67

έγκυρο και αξιόπιστο, υπάρχουν πολλές πληροφορίες που δεν σχετίζονται με τις

ειδικότητες των δημιουργών τους (φιλόλογος-πληροφορικός). Επαναλαμβάνουμε

επίσης ότι και για κάθε υλικό (όπως συμβαίνει και για την αντίστοιχη πηγή του)

μπορεί:

οποιοσδήποτε,

οποτεδήποτε και απ’

οπουδήποτε να έχει

οτιδήποτε και για

οποιοδήποτε σκοπό!

Έγκυρο

Η εγκυρότητα και αυθεντικότητα ενός δημιουργού υλικού, δεν είναι πάντα μια «αντικειμενική» πληροφορία. Σχετίζεται με το αν ο δημιουργός είναι γνωστός ή άγνωστος· εργάζεται ή όχι για έναν έγκυρο και αξιόπιστο φορέα· αν έχει να επιδείξει πλούσιο έργο στο αντικείμενό του· έχει παραπομπές σε αυτό από άλλους κλπ. Κάθε δημιουργός αναφέρει τα στοιχεία «ταυτότητάς» του και συνήθως περιέχει και ένα βιογραφικό (σύντομο ή εκτενές) στο οποίο τουλάχιστον μπορούμε να βρούμε τη σχέση του με το υλικό που έχει δημιουργήσει (για παράδειγμα δεν μπορούμε να υιοθετήσουμε ιατρικές συμβουλές από έναν μηχανικό, παρά μόνο ίσως σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις).

Παράδειγμα 1: Έγκυρο: http://www.readwritethink.org/classroom-resources/lesson-plans/

Παράδειγμα 2: Μη έγκυρο: http://www.mythologia.8m.com/dioxis.html (λόγω εμπάθειας)

Αξιόπιστο

Η αξιοπιστία και ακρίβεια του υλικού στο διαδίκτυο είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα. Λέγεται ότι πολύ μικρό τμήμα του διαθέσιμου υλικού θα μπορούσε, με αυστηρά κριτήρια, να θεωρηθεί αξιόπιστο και ακριβές. Γι αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και, κυρίως, διασταύρωση των πληροφοριών. Κάθε αξιόπιστο υλικό είναι ευκρινές και καλά οργανωμένο· είναι προσεγμένο και ευανάγνωστο· έχει άρτια γλωσσικά κείμενα (ως προς τη σημασία, τη σύνταξη και την ορθογραφία αλλά και το κοινό στο οποίο απευθύνεται)· όλο το υλικό είναι εύκολα προσβάσιμο με ενεργές παραπομπές και, οπωσδήποτε, έχει τεκμηριωμένες αναφορές είτε στο διαδίκτυο είτε στη βιβλιογραφία.

Παράδειγμα 1: Αξιόπιστο: http://www.fhw.gr/chronos/05/

Παράδειγμα 2: Μη αξιόπιστο: http://www.ellinikoarxeio.com/2011/05/sofia-mousikotita-ellhnikhs-glwssas.html

Αντικειμενικό

Η αντικειμενικότητα των πηγών και του υλικού είναι εμφανής, όταν στο υλικό περιέχονται: πληροφορίες που υπαγορεύονται από κοινά αποδεκτούς σκοπούς, με απόψεις που εκφράζονται χωρίς προπαγανδιστικό σκοπό, με περιεχόμενο

αξιό-πιστο

αντικει-μενικό

έγκυρο

επί-καιρο

Σχήμα 03.4 Το τετράπτυχο της αξιολόγησης

περιεχομένου

Page 68: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

68

απαλλαγμένο από κάθε τύπου διακρίσεις, μεροληψίες και στερεότυπα (π.χ. φυλετικά, εθνικιστικά, ρατσιστικά, σεξιστικά).

Παράδειγμα 1: Αντικειμενικό: http://www.seilias.gr

Παράδειγμα 2: Μη αντικειμενικό: http://www.hellasarmy.gr

Επίκαιρο

Η επικαιρότητα του υλικού αναφέρεται κυρίως στο πόσο πρόσφατα έχει δημιουργηθεί, ποια είναι η τελευταία ημερομηνία ανανέωσής του, και αν οι πληροφορίες που περιέχει έχουν μεταβληθεί. Εννοείται ότι οι περιπτώσεις διαχρονικού υλικού (από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα) είναι και οι πλέον πολυπληθείς, αλλά θα πρέπει να ελέγχονται ως προς την αντιστοιχία περιεχομένου.

Παράδειγμα 1: Επίκαιρο: http://www.scoop.it/t/gredu

Παράδειγμα 2: Μη Επίκαιρο: http://hanlib.sou.edu/searchtools/searchtips.html

Όλα τα προηγούμενα, μπορούμε να τα καταλογογραφήσουμε, δημιουργώντας τον

παρακάτω πίνακα με τα σημαντικότερα κριτήρια αξιολόγησης περιεχομένου, τα

οποία και με τη συνεχή ενασχόλησή μας, θα μας γίνουν κτήμα και θα μπορούμε πολύ

γρήγορα να ελέγχουμε ποιο από το υλικό των πηγών μας, είναι κατάλληλο για την

εργασία μας!

Επιλέγω υλικό: με σχέδιο οργάνωσης περιεχομένου

Το προηγούμενο βήμα μάς εφοδίασε με ένα πλούσιο υλικό, το οποίο έχουμε πλέον

αποθηκευμένο σε έναν επεξεργαστή κειμένου ή σε φακέλους με αρχεία στον

υπολογιστή ή στο διαδίκτυο. Στόχος μας είναι πλέον από το υλικό αυτό να επιλέξουμε

μόνο αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε, ανεξάρτητα αν υπάρχουν επικαλύψεις.

Δηλαδή από την κατάσταση του αριστερού σχήματος, με ποικιλία πηγών και υλικού,

α/α Τα πιο βασικά κριτήρια αξιολόγησης περιεχομένου ΝΑΙ ΟΧΙ

Εγκυρότητα

1 Αναφέρονται στοιχεία «ταυτότητας» του δημιουργού του περιεχομένου;

2 Ο δημιουργός είναι γνωστός, συνδέεται με το αντικείμενο ή με έναν φορέα;

Αξιοπιστία

3 Είναι ευκρινής και κατανοητή η οργάνωση και παρουσίαση του υλικού;

4 Είναι προσεγμένο, ευανάγνωστο με οπτικο-ακουστική ευκρίνεια;

5 Έχει κείμενα χωρίς σημασιολογικά, συντακτικά και ορθογραφικά λάθη;

6 Οι σύνδεσμοι του υλικού παραπέμπουν οργανωμένα σε άλλες σελίδες;

7 Είναι τεκμηριωμένες οι πληροφορίες με αναφορές – βιβλιογραφία σε πηγές

Αντικειμενικότητα

8 Έχει περιεχόμενο απαλλαγμένο από διακρίσεις, μεροληψία, προπαγάνδα;

Επικαιρότητα

9 Το περιεχόμενο είναι πρόσφατα ανανεωμένο;

10 Δηλώνεται η τελευταία ενημέρωση του περιεχομένου;

Page 69: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

69

οδηγούμαστε στη κατάσταση του δεξιού σχήματος, όπου έχουμε οργανώσει τις

πηγές και το υλικό μας!

Το σχέδιο οργάνωσης του περιεχομένου το οποίο βασίζεται κυρίως στις

προσωπικές μας επιλογές, αλλά και σε κάποιες γενικές προδιαγραφές που έχουν

τεθεί για την εργασία (όπως αυτό προσδιορίσθηκε στο Κεφ. 01 με το πλάνο

εργασίας), μπορεί να περιλαμβάνει τα παρακάτω:

Δημιουργώ θεματικές κατηγορίες, και, ενδεχομένως, υποκατηγορίες, ώστε να

ταξινομήσω το υλικό μου σε αυτές.

Επιλέγω ποιο υλικό θα αξιοποιήσω και ποιο όχι.

Ενοποιώ υλικό από διαφορετικές πηγές που έχουν κοινά στοιχεία (κρατώντας

πάντα και τις αντίστοιχες πηγές).

Ελέγχω αν υπάρχουν κάποιες ελλείψεις στο οργανωμένο μου σχέδιο, ώστε να

συνεχίσω με πιο στοχευμένες αναζητήσεις.

Διασταυρώνω και με άλλες πηγές κάποια σημαντικά ζητήματα του

περιεχομένου, τα οποία έχω βρει σε μία μόνο πηγή, προσπαθώντας πλέον να

κάνω μια πιο στοχευμένη αναζήτηση.

Θυμόμαστε ότι πάντα φυλάσσουμε κάθε έκδοση του υλικού (ανεξάρτητα αν δεν

την αξιοποιήσουμε), διότι μπορεί κάποια στιγμή να θελήσουμε να επανέλθουμε σε

αυτό.

Το τελικό αποτέλεσμα της παραπάνω διαδικασίας είναι ένα έτοιμο οργανωμένο

υλικό το οποίο μπορεί να συμπεριληφθεί στην εργασία. Το υλικό αυτό, στο στάδιο

της σύνταξης της ερευνητικής έκθεσης, είτε θα ενσωματωθεί αυτούσιο (ως

«επικόλληση») με άμεση αναφορά της πηγής, είτε θα αναδιαμορφωθεί με την

προσωπική σφραγίδα του δημιουργού της εργασίας.

Πηγή1

Υλικό 1

Πηγή 2

Υλικό 2

Πηγή 3

Υλικό 3

Πηγή 4

Υλικό 4

Παράδειγμα 03.4 Από το συλλεγέν υλικό στο

επιλεγμένο!

• Πηγή 1

• Υλικό 1

• Πηγή 2

• Υλικό 2α

• Πηγή 4

• Υλικό 4β

Page 70: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

70

Ανακεφαλαίωση

Το ίδιο το κεφάλαιο αυτό χρησιμοποίησε την προτεινόμενη μεθοδολογία στη σύνταξή του. Το εμφανιζόμενο σκαρίφημα της εικόνας, χρησιμοποιήθηκε ως σχέδιο οργάνωσης του περιεχομένου.

Από το σχέδιο αυτό, και μέσα από τις τεχνικές αποτελεσματικής αναζήτησης και τα κριτήρια αξιολόγησης πηγών και υλικού, προέκυψε, για κάθε ένα από τα 4 βασικά βήματα, που λειτούργησαν και ως βασικές κατηγορίες, το τελικό επιλεγμένο υλικό από τους παρακάτω ιστότοπους:

Οι Βασικές Ικανότητες για τη Δια Βίου Μάθηση: Ένα Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς, ΕΚ, 2007 http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc42_en.htm

Google: Guides for Web Search http://www.google.com/support/websearch/

Bare Bones 101: A Basic Tutorial on Searching the Web http://www.sc.edu/beaufort/library/pages/bones/bones.shtml

Readwritethink.org: Classroom-resources http://www.readwritethink.org/classroom-resources/lesson-plans/

Archives Library Information Center (ALIC): User’s Guide to the Internet http://www.archives.gov/research/alic/reference/internet-users-guide.html#resources

UC Berkeley: Teaching Library Internet Workshops http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/FindInfo.html

Infopeople: Search Tools Char http://infopeople.org/search/chart

Choosito: Ιστοτετράδιο Ερευνητικών Δεξιοτήτων http://www.choosito.com/webquest (ανάκτηση: 05/06/2011)

Το υλικό αυτό αξιοποιήθηκε στα 4 υποκεφάλαια, τα οποία συνιστούσαν κα τα 4 βήματα της μεθοδολογίας για την αναζήτηση πηγών και την επιλογή υλικού...

•με τεχνικές αποτελεσματικής αναζήτησης 1. Αναζητώ πηγές…

•με κριτήρια αξιολόγησης ιστότοπων 2. Επιλέγω πηγές…

•με κριτήρια αξιολόγησης περιεχομένου 3. Συλλέγω υλικό…

•με σχέδιο οργάνωσης περιεχομένου 4. Επιλέγω υλικό…

Page 71: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

71

Το τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο θίγει καταρχάς το ουσιώδες θέμα της κατηγοριοποίησης των θεμάτων: της ένταξής τους δηλαδή σε διαδοχικά στενότερους θεματικούς κύκλους.

Στη συνέχεια ακολουθούν τέσσερα υποδείγματα, τα οποία δεν αποτελούν μια πλήρη, αναλυτική και διεξοδική ανάπτυξη για κάθε θέμα. Κάτι τέτοιο δε θα είχε νόημα και δε θα προσέφερε ουσιαστική καθοδήγηση και βοήθεια.

Τα συγκεκριμένα τέσσερα υποδείγματα αποτελούν πιο πολύ σχέδια για ανάπτυξη και αποβλέπουν, κυρίως, σε τρεις βασικούς στόχους:

Πρώτον: να δείξουν το πώς θα πρέπει να σκέφτεται ένας μαθητής ή σπουδαστής και ποιους τρόπους χρειάζεται να ακολουθήσει για να προσεγγίσει ένα θέμα·

Δεύτερον: να δώσουν ένα συγκεκριμένο σχήμα, μια μέθοδο και μια τεχνική για τον τρόπο οργάνωσης του υλικού που έχουμε συγκεντρώσει για ένα θέμα·

Τρίτον: να υποδείξουν, τέλος, και μια μορφή γλωσσικής διατύπωσης που ακολουθούμε σε τέτοιου είδους ερευνητικές εργασίες.

Άρα: τα υποδείγματα αυτά δείχνουν:

πώς πρέπει να σκεφτεί κανείς·

πώς πρέπει να οργανώσει το υλικό·

σε ποια γλώσσα – έκφραση γράφεται μια ερευνητική εργασία.

4 Θεματικοί Κύκλοι,

4 Υποδείγματα

04 Υποδείγματα

ερευνητικών εργασιών

Page 72: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

72

Κατηγοριοποίηση θεμάτων

Ένα οποιοδήποτε θέμα που θα διερευνήσει ένας

μαθητής ή μια ομάδα μαθητών, θα ανήκει

καταρχάς σε κάποιον από τους τέσσερις

θεματικούς κύκλους (εφόσον πρόκειται για

Ερευνητική Εργασία του Λυκείου):

Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες

Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία

Τέχνη και Πολιτισμός

Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη

Παράλληλα, όμως, κάθε θέμα καθορίζει ένα πεδίο, μια δηλαδή περιοχή, στο πλαίσιο

της οποίας θα γίνει η συνολική έρευνα. Με ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, τα

πράγματα θα γίνουν περισσότερο κατανοητά.

Ένα θέμα, λ.χ., που διερευνά τα καθημερινά προβλήματα που ζουν οι κάτοικοι των

μεγάλων αστικών κέντρων:

ασφυκτική συσσώρευση εκατομμυρίων κατοίκων

οξύ κυκλοφοριακό πρόβλημα

βεβαρημένο με ποικίλους ρύπους περιβάλλον

σοβαρό πρόβλημα ηχομόλυνσης κλπ.

τυπικά ανήκει στον θεματικό κύκλο Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη. Με βάση,

όμως, και κριτήριο τα προβλήματα που εξετάζονται, το θέμα ανήκει κυρίως:

Πρόκειται, λοιπόν, για ένα θέμα που ανήκει στο παρόν της ζωής (= επίκαιρο θέμα),

εντοπίζεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή έρευνας (= μεγάλα αστικά κέντρα),

προεκτείνεται χρονικά στο μέλλον και επηρεάζει με δυσμενείς επιπτώσεις τη ζωή

εκατομμυρίων ανθρώπων.

Αν συγκεντρώσουμε όλα αυτά τα στοιχεία:

θέμα που ανήκει στο παρόν (επίκαιρο)

εντοπίζεται στα μεγάλα αστικά κέντρα

προεκτείνεται στο μέλλον

προκαλεί δυσμενείς επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων

έχουμε επιτύχει δύο, κυρίως πράγματα:

Στο τώρα της ζωής των ανθρώπων

(φυσικά, με προεκτάσεις στο μέλλον)

Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες

Τέχνη και Πολιτισμός

Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη

Μαθηματικά, Φυσικές

Επιστήμες, Τεχνολογία

Page 73: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

73

Το πρώτο: εντάξαμε το θέμα σε μια ευρεία κατηγορία (= παροντικό, επίκαιρο),

με κριτήριο το πρόβλημα που εξετάζει·

Το δεύτερο: εντοπίσαμε τους τέσσερις βασικούς άξονες του θέματος που

δείχνουν το πώς μπορεί κανείς να οργανώσει τη γενική δομή και

διάρθρωση της συνολικής έρευνας.

Δηλαδή: Βασικά δομικά στοιχεία:

Αν, λοιπόν, αυτός που ερευνά αυτό το θέμα, σταθεί στα παραπάνω βασικά δομικά

στοιχεία, η όλη του έρευνα είναι σωστά προσανατολισμένη και σωστά, επίσης,

δομημένη.

Ας πάρουμε, όμως, ως παράδειγμα, και ένα άλλο θέμα, προκειμένου να κάνουμε

μιαν ανάλογη κατηγοριοποίηση. Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι έχουμε αναλάβει να

ερευνήσουμε το θέμα του πολύχρονου εμφυλίου πολέμου της ελληνικής

αρχαιότητας, δηλαδή τον πελοποννησιακό πόλεμο (431 – 404 π.Χ.) και να

καταγράψουμε τι μπορεί να διδαχθεί ο σύγχρονος άνθρωπος απ’ αυτή τη μεγάλη

ιστορική περιπέτεια και τραγωδία.

Τυπικά, βέβαια, το θέμα ανήκει στον πρώτο θεματικό κύκλο (= Ανθρωπιστικές και

Κοινωνικές Επιστήμες). Με κριτήριο, όμως, την περιοχή στην οποία αναφέρεται (=

ιστορία) και το χρόνο στον οποίο ανήκει το θέμα – πρόβλημα, η όλη έρευνα θα

εντοπισθεί καταρχάς στο «τότε», στο ιστορικό δηλαδή παρελθόν, αλλά θα

συσχετισθεί και με το «τώρα», όταν θα εξετάσει το τι μπορεί να διδαχθεί ο

σύγχρονος άνθρωπος από το «τότε».

Χρ

όνο

ς εντοπισμός κυρίως στο τώρα Χ

ώρ

ος αστικά

κέντρα

Πρ

οβ

λή

μα

τα

συμπίεση μυριάδων κατοίκων

κυκλοφοριακό χάος

αστικό περιβάλλον μολυσμένο

έντονη ηχομόλυνση

Επιπ

τώσ

εις

δυσμενείς για την υγεία των κατοίκων

Χρ

όνο

ς αναγωγή στο τότε, στο ιστορικό παρελθόν, γενικά στην ιστορία

Πε

ριο

χή

- Π

ερ

ίοδ

ς Πελοποννη-σιακός

πόλεμος

(431- 404 π.Χ.)

Είδ

ος

πο

λέ

μο

υ

εμφύλιος πόλεμος της ελληνικής αρχαιότητας

Πη

γέ

ς αναζήτηση ιστορικών πηγών

Διδ

άγ

μα

τα

για το σύγχρονο άνθρωπο

Page 74: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

74

Επομένως, άμα συγκεντρώσουμε αυτά τα πρώτα στοιχεία:

Έχουμε και πάλι επιτύχει δύο πράγματα:

Το πρώτο: εντάξαμε το θέμα σε μια ευρεία κατηγορία (= ιστορικό θέμα με

διδακτικές προεκτάσεις στο σήμερα, στο σύγχρονο άνθρωπο)·

Το δεύτερο: εντοπίσαμε τους πέντε βασικούς άξονες, τα βασικά δομικά στοιχεία

πάνω στα οποία θα σταθούμε για να οργανώσουμε τη συνολική μας

έρευνα.

Μπορούμε να πάρουμε και ένα τρίτο θέμα και να προσπαθήσουμε, με πιο σύντομο

τρόπο, να το κατηγοριοποιήσουμε και να βρούμε τα δομικά του στοιχεία:

Τα ασύρματα και τα κινητά τηλέφωνα στη ζωή μας

Χρήση, κατάχρηση, επικοινωνία, προβλήματα, κίνδυνοι, επιπτώσεις

Θεματικός κύκλος: Σύγχρονη τεχνολογία

Κατηγοριοποίηση: Τεχνολογική πρόοδος αλλά και πρόβλημα του «τώρα»

Βασικά δομικά στοιχεία:

Συμπέρασμα:

Από τα τρία παραδείγματα που σχολιάστηκαν, φαίνονται καθαρά αυτά που πρέπει να

γίνουν, για να προχωρήσει σωστά η οργάνωση και η δομή της έρευνας. Συγκεκριμένα:

α) εντάσσουμε το θέμα στο συγκεκριμένο θεματικό κύκλο

β) κατηγοριοποιούμε με χρονικά κυρίως κριτήρια το θέμα

γ) αναζητάμε τα βασικά δομικά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία θα οργανώσουμε το

περιεχόμενο της ερευνητικής εργασίας.

Χρ

όνο

ς αναφορά στη σύχρονη εποχή

Πο

ιο τ

ο ε

ξετα

ζόμ

ενο

ασύρματα και κινητά τηλέφωνα

Τι

πρ

οσ

φέ

ρο

υν άμεση

επικοινωνία

Χρ

ήσ

η -

κα

τάχ

ρη

ση

ενεδρεύοντες κίνδυνοι

Υπ

άρ

χο

υν

λύ

σε

ις; αναζήτηση

και καταγραφή

Page 75: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

75

Υπόδειγμα 1ο - Θεματικός κύκλος: Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη

Η ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα

Γιατί υποβαθμίζεται συνεχώς αυτό που το λέμε ποιότητα ζωής; Μπορούμε να αναζητήσουμε αποτελεσματικές λύσεις

σε δύο, τουλάχιστον, προβλήματα;

(= ασφυκτική συσσώρευση υπερπληθυσμού, αφόρητη ηχομόλυνση ή, γενικότερα,

βεβαρημένο και ανθυγιεινό αστικό περιβάλλον) Ευρύ θεματικό πλαίσιο

δίνεται από τον εποπτεύοντα εκπαιδευτικό α) Έχεις προσωπική εμπειρία, σχετικά με τη ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα;

(Κάνεις μια πρώτη καταγραφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι των

μεγάλων αστικών κέντρων).

β) Οι λέξεις που σου δίνουν το ευρύ θεματικό πλαίσιο, αντλημένες μέσα απ΄ το θέμα, είναι οι ακόλουθες (διαταγμένες με λογική σειρά):

μεγάλα αστικά κέντρα (= ο ευρύς χώρος στον οποίο τοποθετείται το θέμα)

υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής (= ποιες καταστάσεις – προβλήματα την υποβαθμίζουν)

συσσώρευση υπερπληθυσμού (= ασφυκτικές συνθήκες διαβίωσης)

αναζήτηση λύσεων (=αναζητούνται: λύσεις για δύο, τουλάχιστον, προβλήματα)

ηχομόλυνση – ανθυγιεινό αστικό περιβάλλον (= επιπτώσεις στη ζωή και την υγεία των ανθρώπων)

Βασική πηγή για την έρευνα

το διαδίκτυο

Ως βασική πηγή για την έρευνα, σύμφωνα και με τις ισχύουσες προδιαγραφές, ορίζεται το διαδίκτυο. Φυσικά, για το υλικό που αντλούμε από το διαδίκτυο, τίθενται πάντοτε θέματα αξιοπιστίας, εγκυρότητας, αντικειμενικότητας και επικαιρότητας (όπως περιγράφονται στο Κεφάλαιο ’03).

Όταν, βέβαια, πρόκειται για άρθρα, μελέτες κλπ., που τα υπογράφουν οι συντάκτες τους, ή για ομιλίες, πρακτικά κλπ. από συνέδρια ή για αποσπάσματα και παραθέματα από σχετικά βιβλία, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις δεν τίθεται θέμα εγκυρότητας και αξιοπιστίας.

Εξάλλου, όπως ήδη έχουμε προαναφέρει, όταν χρησιμοποιούμε υλικό που ανήκει σ’ αυτές τις κατηγορίες, επιβάλλεται να κάνουμε και τις απαραίτητες βιβλιογραφικές παραπομπές.

Page 76: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

76

Λέξεις – κλειδιά

για την αναζήτηση υλικού Από το ευρύ θεματικό πλαίσιο, παίρνεις τις 3 – 4 λέξεις (ή και εκφράσεις) και τις χαρακτηρίζεις λέξεις – κλειδιά.

π.χ. αστικά κέντρα – ποιότητα ζωής – υπερπληθυσμός – ηχομόλυνση – ανθυγιεινό αστικό περιβάλλον

Μ’ αυτές τις λέξεις, που τις γράφουμε σταδιακά στη μηχανή αναζήτησης, αρχίζει η συλλογή του απαραίτητου υλικού. Αρχίζει δηλαδή το διερευνητικό – συλλεκτικό στάδιο της εργασίας (σύμφωνα και με όσα ειπώθηκαν στο Κεφάλαιο ’03).

Αυτό βέβαια το υλικό, που το συγκεντρώνουμε σταδιακά, ανάλογα με τη σειρά που γράφουμε τις λέξεις – κλειδιά, δεν το χρησιμοποιούμε αυτούσιο. Πρέπει να περάσει από τα εξής διαδοχικά στάδια:

Μελετάμε προσεκτικά το υλικό που έχουμε συγκεντρώσει.

Επισημαίνουμε – με σχετικές υπογραμμίσεις – όλα τα στοιχεία που σχετίζονται με το θέμα και μας ενδιαφέρουν άμεσα.

Επιλέγουμε από τα υπογραμμισμένα όσα πρόκειται να τα αξιοποιήσουμε, αφού προηγουμένως τα επεξεργαστούμε κατάλληλα και τα προσαρμόσουμε στις ανάγκες και τις απαιτήσεις του θέματος.

Προσοχή! Η τακτική που ακολουθεί τυπικά τα βήματα:

αναζητώ βρίσκω αντιγράφω και στηρίζεται στη διαδικασία της αντιγραφής - επικόλλησης (copy - paste) δε συνιστά δημιουργική ερευνητική εργασία.

Η δημιουργική ερευνητική εργασία στηρίζεται στη διαδικασία:

αναζητώ βρίσκω επιλέγω κρίνω επεξεργάζομαι αναπλάθω συνθέτω δημιουργώ προσωπικό κείμενο (= οκτώ δηλαδή διαδοχικά βήματα)

[Δημιουργώ Πλάνο (Σχέδιο) Εργασίας, σχεδιάζω δηλαδή τη δομή και την οργάνωση του δικού μου

κειμένου].

Προλογική – εισαγωγική ενότητα

Χρειάζεται η εργασία μας να αρχίζει με μια εισαγωγική – προλογική ενότητα. Μπορούμε μάλιστα, ενδεικτικά βέβαια, να τη μοιράσουμε σε δύο μέρη ή και παραγράφους (μπορούμε και σε περισσότερα).

• η συστηματική μελέτη του υλικού Στάδιο 1ο:

• η αξιοποίηση και η οργάνωση του υλικού Στάδιο 2ο:

Αναζήτηση, διερεύνηση,

επιλογή

υλικού

Οργάνωση, επεξεργασία,

σύνθεση

υλικού

Ενημέρωση

αναγνώστη

Page 77: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

77

Στο πρώτο μέρος ή στην πρώτη παράγραφο, κατατοπίζουμε τον αναγνώστη για το θεματικό μας πλαίσιο και για τα ειδικότερα θέματα που πρόκειται να εξετάσουμε. Τον ενημερώνουμε δηλαδή για τους στόχους της εργασίας μας.

Για να συντάξουμε αυτή την παράγραφο, έχουμε ως βοηθητικά στοιχεία τα όσα περιέχονται στο λεγόμενο ευρύ θεματικό πλαίσιο, καθώς και τις λέξεις – κλειδιά.

Σε μια δεύτερη παράγραφο μπορούμε να περάσουμε, με πολύ γενικό τρόπο, στην ευρύτερη πτυχή του θέματος, που είναι η ζωή στα σύγχρονα μεγάλα αστικά κέντρα. Μιλώντας σ’ αυτή την παράγραφο γενικά γι’ αυτό το θέμα, δε χρειάζεται προς το παρόν να αναφερθούμε στα ειδικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν όσοι κατοικούν σε μεγάλα αστικά κέντρα. Μπορούμε να κάνουμε μια πολύ γενική αναφορά και η αναλυτική – λεπτομερειακή θα γίνει στον κύριο κορμό της εργασίας μας.

Όταν γραφτούν αυτά τα δύο μέρη, που ως στόχο έχουν την ενημέρωση του αναγνώστη, μπορούμε πλέον να περάσουμε στον κύριο κορμό της εργασίας μας.

Ο βασικός κορμός της εργασίας

[Το τι θα γράψει κανείς στο βασικό κορμό της εργασίας του εξαρτάται, κυρίως, από το υλικό που έχει

βρει στο διαδίκτυο και από το πώς, τελικά, θα το αξιοποιήσει. Επομένως, σ’ αυτά που ακολουθούν, δίνονται πιο πολύ οι τρόποι οργάνωσης του υλικού και η γενική αρχιτεκτονική και διάρθρωση της

εργασίας].

Με βάση, λοιπόν, το υλικό που έχουμε συγκεντρώσει και ανασυνθέσει, μπορούμε πλέον να οργανώσουμε την εργασία μας και να τη μοιράσουμε στα ακόλουθα υποθέματα:

1ο Ποιότητα ζωής

α) γενική αναφορά σ’ αυτή την αξία, που καθορίζει τον τρόπο, τις συνθήκες, το χρώμα και το επίπεδο της ζωής μας·

β) ποιοι παράγοντες και ποια στοιχεία αναβαθμίζουν και καλυτερεύουν την ποιότητα της ζωής μας·

γ) αντίθετα, ποιοι είναι γενικά οι παράγοντες που υποβαθμίζουν και χειροτερεύουν την ποιότητα της ζωής μας.

2ο Η ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα

α) δίνουμε μια γενική εικόνα των συνθηκών ζωής που επικρατούν στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Επιμένουμε, κυρίως, στη γενική προβολή όλων εκείνων των στοιχείων και των καταστάσεων που επηρεάζουν αρνητικά τον τρόπο της ζωής μας.

Ενδεικτικά:

ασφυκτική συσσώρευση κατοίκων

ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης

έλλειψη πράσινων ζωνών

Page 78: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

78

κυκλοφοριακό χάος

γενική μόλυνση του αστικού περιβάλλοντος

ηχομόλυνση κλπ.

β) καταλήγουμε σ’ ένα πρώτο συμπέρασμα.

3ο Οι ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης στο αστικό περιβάλλον

α) ποια στοιχεία επιδρούν αρνητικά στη γενική υγεία των κατοίκων (π.χ. οι διάφοροι ρύποι από τους οποίους είναι κορεσμένη η ατμόσφαιρα)·

β) ποιες καταστάσεις επηρεάζουν την ψυχική υγεία των ανθρώπων (π.χ. αφόρητοι θόρυβοι, συνθήκες διαβίωσης, κυκλοφορία, υπερβολικό άγχος, απομονωτισμός, μοναξιά κλπ.).

4ο Εντοπισμός σε δύο, κυρίως, προβλήματα

Από τα πολλά προβλήματα που πνίγουν τη ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα, εντοπιζόμαστε, κυρίως, σε δύο. Αυτό, εξάλλου, το ορίζουν – άρα και το επιβάλλουν – οι συγκεκριμένες προδιαγραφές του θέματος. Θα μπορούσαμε, επομένως, να αναφερθούμε αναλυτικά στα ακόλουθα: α) στις επιπτώσεις και τα προβλήματα που προκαλούν στην ψυχική υγεία

των ανθρώπων οι συνθήκες έντονης ηχομόλυνσης·

β) στην ανθυγιεινή ατμόσφαιρα του αστικού περιβάλλοντος και στα προβλήματα υγείας που προκαλούνται (ενδεικτικά: δυσφορία, αναπνευστικά προβλήματα, κόπωση, ευνοούνται οι καρκινογενέσεις, αλλεργικά προβλήματα, αυξημένη θνησιμότητα κλπ.).

5ο Αναζήτηση λύσεων

α) οι αναζητούμενες λύσεις θα πρέπει να αναφέρονται στα δύο προηγούμενα προβλήματα (ηχομόλυνση, ανθυγιεινή ατμόσφαιρα: προβλήματα υγείας)·

β) καταγράφονται κάποιες λύσεις που να είναι πρακτικές, άμεσα αποτελεσματικές και μικρής δαπάνης (ενδεικτικά: πεζόδρομοι, πράσινες ζώνες, χώροι άθλησης, περιπάτου και εκτόνωσης, περιορισμός στην κυκλοφορία των αυτοκινήτων, μεταφορά βιομηχανιών εκτός αστικού περιβάλλοντος κλπ.).

6ο Επίλογος – τελικά συμπεράσματα

Είναι φυσικό η όλη εργασία να καταλήγει σε ορισμένα συμπεράσματα, που θα απορρέουν ως φυσικές προεκτάσεις μέσα από τα όσα προηγήθηκαν.

Page 79: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

79

Ανακεφαλαίωση

του σχεδίου εργασίας Το σχέδιο εργασίας, το πώς δηλαδή θα μπορούσε να διαρθρωθεί στις λεπτομέρειές της η ερευνητική μας δουλειά, σε μια πιο συνοπτική παρουσίαση, θα είχε την ακόλουθη μορφή:

Υπόδειγμα 2ο - Θεματικός κύκλος: Τεχνολογία

Κινητά τηλέφωνα και μαθητές

[Το θέμα είναι διατυπωμένο με τρόπο ιδιαίτερα συνοπτικό και πολύ γενικό. Θα πρέπει, επομένως,

να αναζητηθούν οι λανθάνουσες, δηλαδή οι κρυφές πτυχές του θέματος· αυτές που δε φαίνονται άμεσα και δεν είναι ορατές στην επιφάνεια του θέματος. Αυτές, ακριβώς, οι κρυμμένες πτυχές, που θα τις αναζητήσουμε στο ευρύ θεματικό πλαίσιο, θα αποτελέσουν τα ειδικά υποκεφάλαια. Αυτά θα διερευνηθούν αναλυτικά σε όλη την έκταση της εργασίας].

Ευρύ θεματικό πλαίσιο

ενδέχεται να δοθεί από τον εποπτεύοντα καθηγητή

Στο ευρύ θεματικό πλαίσιο, θα αναζητηθούν, όπως ήδη ειπώθηκε, οι μη ορατές πτυχές του θέματος, που θα αποτελέσουν και τα ειδικά υποκεφάλαια της εργασίας.

Ενδεικτικά θα μπορούσαν να αναφερθούν τα ακόλουθα:

α) Μπορούν οι μαθητές του Λυκείου να έχουν κινητά τηλέφωνα;

β) Μπορούν οι μαθητές να ζητήσουν και να διεκδικήσουν το δικαίωμα της

Προκαταρκτικές ενέργειες Σχέδιο εργασίας

Καθορίζω το ευρύ θεματικό πλαίσιο

Προλογική - εισαγωγική ενότητα (προενημέρωση του αναγνώστη)

Καταγράφω τις λέξεις - κλειδιά

με βάση τις οποίες αρχίζω την έρευνα και την αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο (= συλλεκτικό στάδιο εργασίας)

Ο βασικός κορμός της εργασίας

ποιότητα ζωής η ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα

οι ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης

αναφορά σε δύο κυρίως προβλήματα

αναζήτηση λύσεων

επίλογος - τελικά συμπεράσματα

Μελετώ προσεκτικά το υλικό

που συγκέντρωσα και επιλέγω τα σημεία που θα αξιοποιήσω

Page 80: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

80

τηλεφωνικής επικοινωνίας για κάποιες ιδιαίτερες και προσωπικές στιγμές;

γ) Μπορεί μια αρχή (π.χ. Υπουργείο Παιδείας ή η Διεύθυνση του σχολείου) να επιβάλει την καθολική απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων στο χώρο του σχολείου; Κάτι τέτοιο θα παραβίαζε, ενδεχομένως, κεκτημένα δικαιώματα;

δ) Εκτός από το θέμα της ελεύθερης χρήσης ή της απαγόρευσης (= θέμα καθαρά ηθικό), ποιους άλλους κινδύνους διατρέχουν οι μαθητές από τα κινητά τηλέφωνα;

ε) Ποια, ενδεχομένως, προβλήματα μπορεί να δημιουργηθούν, σε μια αίθουσα διδασκαλίας, με τη χρήση κινητών τηλεφώνων από τους μαθητές;

στ) Ποια προβλήματα ενδέχεται να δημιουργηθούν στις σχέσεις μεταξύ συμμαθητών από τα κινητά τηλέφωνα; κλπ.

Αυτή η ενδεικτική καταγραφή βασικών υποθεμάτων, που βέβαια δεν είναι πλήρης και εξαντλητική, αναφέρεται κυρίως σε τρία πρωταρχικά θέματα – προβλήματα, που θα μπορούσαν πιο παραστατικά να παρουσιασθούν με το ακόλουθο σχήμα:

Άρα: Τα βασικά θέματα που θα μπορούσαν να εξετασθούν στην εργασία, δημιουργούν ένα τρίπτυχο:

Επιτρεπτή ή όχι η χρήση των κινητών τηλεφώνων;

Ποιοι οι προκαλούμενοι κίνδυνοι από τη χρήση τους;

Ποια τα δημιουργούμενα ηθικά προβλήματα; Βασική πηγή για την έρευνα

το διαδίκτυο Από τα όσα έχουν προαναφερθεί, γνωρίζουμε ότι μια συστηματική έρευνα στο διαδίκτυο, προϋποθέτει το αυτονόητο: ότι δηλαδή έχουμε, μέσα από το ευρύ θεματικό πλαίσιο, καταλήξει σε βασικές λέξεις – κλειδιά με τις οποίες και θα ξεκινήσουμε την έρευνα.

θέματα σχέσεων-

ηθικά

ελεύθερη χρήση ή απαγόρευση;

ενεδρεύοντες κίνδυνοι

ΚΙΝΗΤΑ

ΤΗΛΕΦΩΝΑ

Σχήμα 04.1: Τρίπτυχο

προβλημάτων από τη χρήση

κινητών στο

σχολείο

Page 81: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

81

Λέξεις – κλειδιά

για την αναζήτηση υλικού

κινητά τηλέφωνα (γενική λέξη – κλειδί)

μαθητές και κινητά τηλέφωνα

κινητά τηλέφωνα στα σχολεία

οι κίνδυνοι από τα κινητά τηλέφωνα (ιδιαίτερα για τους νέους στην ηλικία χρήστες)

Μαθήματα και κινητά τηλέφωνα κλπ.

Προλογική – εισαγωγική ενότητα

α) Συνοπτική αναφορά στο τι πρόκειται να εξετάσουμε.

[ενημέρωση του αναγνώστη για το κεντρικό θέμα της εργασίας μας]

β) Τα κινητά τηλέφωνα ως τεχνολογικό επίτευγμα.

γ) Τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία από τη χρήση των κινητών τηλεφώνων (πολύ γενική και όχι εξειδικευμένη αναφορά).

Ο βασικός κορμός της εργασίας

[Με βάση το υλικό που έχουμε συγκεντρώσει και μελετήσει, μπορούμε πλέον να οργανώσουμε τον

βασικό κορμό της εργασίας μας. Εξάλλου, το γ΄ στοιχείο της προλογικής ενότητας μάς διευκολύνει, ως ένα είδος νοηματικής «γέφυρας», να περάσουμε με άνεση στο ειδικό θέμα που μας απασχολεί:

κινητά τηλέφωνα και μαθητές].

1ο Η χρήση του κινητού τηλεφώνου στο σχολείο

α) γιατί δεν μπορεί να είναι ελεύθερη

β) ποια η απαγορεύουσα αρχή και οι ενδεχόμενες αντιδράσεις

γ) προβλήματα που μπορούν να δημιουργηθούν την ώρα μαθήματος (= ενασχόληση με το κινητό, χαλάρωση προσοχής, ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των

μαθητών, επικοινωνία με πρόσωπα εκτός σχολείου κλπ.).

2ο Οι κίνδυνοι από τα κινητά τηλέφωνα

α) ιδιαίτερα ευάλωτη η υγεία των μαθητών από την ακτινοβολία των κινητών·

β) ο κίνδυνος της εξάρτησης από τα κινητά τηλέφωνα και η διαρκής ενασχόληση με αυτά (παιχνίδια, άσκοπα τηλεφωνήματα, συνεχής αποστολή

μηνυμάτων, κατασπατάληση πολύτιμου χρόνου κλπ.).

3ο Προβλήματα στις ενδοσχολικές αλληλοσχέσεις

α) μπορεί να διαταραχθεί η καλώς εννοούμενη παιδαγωγική σχέση μεταξύ μαθητών και διδασκόντων (video-σκόπηση διδασκόντων, ανάρτηση στιγμιότυπων στο διαδίκτυο, συνοδευτικά ειρωνικά ή και χλευαστικά σχόλια κλπ. – προσβολή δηλαδή της προσωπικότητας των διδασκόντων, καθώς και ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, στοιχεία που

• η αξιοποίηση και η οργάνωση του υλικού Πλάνο - σχέδιο εργασίας

Page 82: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

82

συνιστούν ποινικό αδίκημα)·

β) η ίδια διαταραχή και διασάλευση σχέσεων μπορεί να συμβεί μεταξύ συμμαθητών (προσωπικές στιγμές, ιδιαίτερα συμμαθητριών, δημοσιοποιούνται μέσω των κινητών τηλεφώνων - αποστολή ενοχλητικών, προσβλητικών ή και εκβιαστικών μηνυμάτων)·

γ) το κινητό τηλέφωνο ως στοιχείο και μέσο ηθικού εκβιασμού στο χώρο του σχολείου.

4ο Αναζήτηση λύσεων

α) η απλή επισήμανση των όποιων προβλημάτων που προκαλούνται σε ένα περιβάλλον, όπως αυτό των σχολείων, είναι το πρώτο βήμα·

β) η αναζήτηση λύσεων και μάλιστα πρακτικών, ρεαλιστικών και, κυρίως, εφαρμόσιμων, είναι το δεύτερο βήμα·

γ) ποιες λύσεις θα μπορούσαν να υπάρξουν στο συγκεκριμένο πρόβλημα;

Ενδεικτικά:

ευρεία, ουσιαστική και συστηματική ενημέρωση των μαθητών, οργανωμένη με προβολές, παραδείγματα κλπ., για να είναι πειστική,

παραπομπή (μετά την ενημέρωση) του προβλήματος και αναζήτηση λύσεων από τις μαθητικές κοινότητες. Προσπάθεια δηλαδή συνειδητής αυτοδέσμευσης των μαθητών να σεβαστούν τους κανόνες και τη λύση που οι ίδιοι θα επιβάλουν (= αυτο-ρυθμιζόμενη μαθητική κοινότητα),

μέσα από τη δεύτερη λύση, θα πρέπει να αναζητηθεί και να εδραιωθεί στα σχολεία κατάσταση αυταναγκασμού, ώστε οι ίδιοι οι μαθητές να έχουν πείσει τον εαυτό τους για τη μη χρήση των κινητών στη σχολική αίθουσα,

η έννοια της καθολικής απαγόρευσης θα υπάρχει όχι ως λύση στο πρόβλημα αλλά ως έσχατος τρόπος συγκράτησης των απείθαρχων.

5ο Επίλογος – τελικά συμπεράσματα

Με τη μορφή μιας συνοπτικής ανακεφαλαίωσης, μπορούμε στον επίλογο και τα τελικά συμπεράσματα να αναφερθούμε στα εξής:

στο τρίπτυχο των προβλημάτων (βλ. Σχήμα 04.1), που προκαλούνται στο σχολικό χώρο από τα κινητά τηλέφωνα·

στην αναζήτηση και επιβολή μιας, κυρίως, λύσης: αυτό-δέσμευση των μαθητών για τη μη χρήση των κινητών στη σχολική αίθουσα.

Page 83: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

83

Υπόδειγμα 3ο - Θεματικός κύκλος: Τέχνη και Πολιτισμός

Σας παρουσιάζω μια εξέχουσα προσωπικότητα

Αναγκαία διευκρίνιση:

Το θέμα ως τίτλος «πάσχει» από μια υπερβολική γενικότητα. Αυτονόητο, επομένως, ότι θα πρέπει να προστεθεί ένας διευκρινιστικός υπότιτλος, που να αποσαφηνίζει και να καθορίζει – ονομαστικά πλέον – με ποια συγκεκριμένη προσωπικότητα θα ασχοληθούμε.

Χρειάζεται, λοιπόν, ο μαθητής ή ο σπουδαστής να καταλήξει σε κάποιο πρόσωπο, που να έχει ειδικό βάρος και ξεχωριστή σημασία ή στενά για την Ελλάδα ή, ευρύτερα, για όλο τον κόσμο. Το πρόσωπο αυτό μπορεί, λ.χ., να ανήκει στο χώρο:

της Ιστορίας (π.χ. Χαρίλαος Τρικούπης / Ελευθέριος Βενιζέλος)·

της Επιστήμης (π.χ. Φλέμινγκ / Παπανικολάου)·

του Πολιτισμού και των Τεχνών (π.χ. Νουρέγιεφ / Βαν Γκογκ).

Πάντως, μόλις επιλεγεί η συγκεκριμένη προσωπικότητα, το αρχικό γενικό θέμα αποκτά υπότιτλο και εξειδικεύεται απόλυτα.

Θα μπορούσε, επομένως, το ερευνητέο θέμα να πάρει πλέον την ακόλουθη μορφή:

Σας παρουσιάζω μια εξέχουσα προσωπικότητα

Γιώργος Σεφέρης, το πρώτο ελληνικό Νόμπελ

Με την προσθήκη του υπότιτλου, το θέμα αναφέρεται πλέον σ’ ένα συγκεκριμένο πρόσωπο με ευρεία, μέχρι και παγκόσμια, ακτινοβολία, που ανήκει στο χώρο της λογοτεχνίας, ευρύτερα του πολιτισμού. Ευρύ θεματικό πλαίσιο

συνήθως δίνεται από τον εποπτεύοντα καθηγητή

Για να μπορέσει ένας μαθητής ή σπουδαστής να ανταποκριθεί με πληρότητα και ευστοχία σ’ ένα τέτοιο θέμα (= παρουσίαση μιας εξέχουσας προσωπικότητας), θα πρέπει να έχει λύσει ένα ουσιώδες αλλά και πολύπλευρο θέμα:

Πώς μπορώ να μιλήσω για μια προσωπικότητα;

Θα συνθέσω ένα είδος βιογραφίας;

Σε ποιες πτυχές (= υποκεφάλαια) θα μοιράσω το αρχικό θέμα;

Θα αναφερθώ εκτενώς στην εποχή του και τις συνθήκες που τον διαμόρφωσαν;

Θα προχωρήσω σε αξιολογικές κρίσεις σχετικά με τη συνολική του προσφορά;

Θα μιλήσω, ενδεχομένως, για κάποιες «γκρίζες» περιοχές της ζωής του και της δράσης του; – εφόσον υπάρχουν κλπ.

Πώς θα μπορούσε κάποιος να συνθέσει μια μονογραφία;

Page 84: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

84

Ουσιαστικά δηλαδή θα πρέπει να έχω καταλήξει σε κάποιες πρώτες και πάγιες θέσεις γύρω από το θέμα - πρόβλημα:

Αυτό, ακριβώς, το συγκεντρωτικό – γενικό ερώτημα μπορεί να πάρει μιαν απάντηση, αν περάσουμε στο επόμενο στάδιο: δηλαδή στην οργάνωση ενός πλάνου ή στη διαμόρφωση του σχεδίου εργασίας. Προς το παρόν, όμως, θα πρέπει να σταθούμε για λίγο ακόμη στο ευρύ θεματικό πλαίσιο.

Πρόκειται, λοιπόν, για μια εργασία σχετικά με τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Η εργασία αυτή, όπως και κάθε άλλη όμοιά της, είναι ένα είδος μονογραφίας, όπως ήδη προειπώθηκε.

Άρα: στο ευρύ θεματικό της πλαίσιο θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

α) Μια γενική (εισαγωγική) αξιολογική κρίση, που θα αποβλέπει σ’ έναν πρώτο προϊδεασμό του αναγνώστη.

π.χ. Ο Σεφέρης είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές που ανέδειξε η νεότερη Ελλάδα και, ειδικότερα, ο 20ός αιώνας. Είναι ο επίσημος εισηγητής του ποιητικού μοντερνισμού για την Ελλάδα και ο πρώτος Έλληνες που τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας (1963).

[Αυτή η πολύ γενική αξιολογική κρίση ενημερώνει, καταρχάς, τον αναγνώστη και, παράλληλα,

αιτιολογεί γιατί πρόκειται για εξέχουσα προσωπικότητα των Γραμμάτων. Διότι:

Είναι μεγάλος Έλληνας ποιητής.

Είναι εισηγητής του ποιητικού μοντερνισμού για την Ελλάδα.

Είναι ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε με Νόμπελ].

β) Ένα συνοπτικό χρονολόγιο για τη ζωή του Σεφέρη (1900 – 1971), που θα αποβλέπει στο να παρουσιάσει τους βασικούς σταθμούς της ζωής του από τη γέννηση (29 Φεβρουαρίου 1900) μέχρι και το θάνατο (20 Σεπτεμβρίου 1971).

[Αυτονόητο ότι σ’ αυτό το βιογραφικό χρονολόγιο θα γίνει, εκτός των άλλων, αναφορά στις

σπουδές, την επαγγελματική σταδιοδρομία, καθώς και στα αξιώματα, τους τίτλους και τις

διακρίσεις με τις οποίες τιμήθηκε ο Σεφέρης στη διάρκεια της ζωής του].

γ) Αναφορά στο έργο του Είναι το πιο ουσιαστικό μέρος της όλης εργασίας, ενδεχομένως και το πιο δύσκολο. Δε χρειάζεται μόνο να δοθεί ένας πλήρης κατάλογος όλων του των έργων, με το έτος της πρώτης δημοσίευσης για το καθένα χωριστά, ένα δηλαδή αναλυτικό εργογραφικό σημείωμα. Χρειάζεται, παράλληλα, να μοιράσουμε το συνολικό έργο του Σεφέρη σε κατηγορίες, στα λογοτεχνικά δηλαδή είδη που ο ίδιος υπηρέτησε:

ποίηση, πεζογραφία, δοκίμιο, ημερολόγια, πολιτικά ημερολόγια, επιστολές, μεταφράσεις

δ) Η αξιολόγηση της προσφοράς του Η αξιολόγηση, βέβαια, θα εντοπισθεί κυρίως στο ποιητικό του έργο. Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει να εξεταστούν και παράπλευρα θέματα, που θα μας βοηθήσουν να εκτιμήσουμε σωστά την προσφορά του Σεφέρη στα ποιητικά μας πράγματα.

Γενική αξιολογική

κρίση

Συνοπτικό

χρονολόγιο

Αναλυτική εργογραφία

ή δράση

Αξιολόγηση

έργου

Page 85: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

85

Ενδεικτικά:

ένταξη στην εποχή μέσα στην οποία ανδρώθηκε πνευματικά – ποιητικά

επιδράσεις που δέχτηκε

η ποιητική του φιλοσοφία

η δεκαετία του ΄30

ο ηγετικός ρόλος του Σεφέρη στη γενιά του ΄30

τα ποιητικά του θέματα

η ποιητική του γλώσσα· το ύφος του.

Ανακεφαλαίωση

Επομένως, μια μονογραφία για τον Σεφέρη (γενικότερα: για έναν πνευματικό άνθρωπο) μπορεί, ως ευρύ θεματικό πλαίσιο, να περιλαμβάνει:

α) γενική εισαγωγική αξιολόγηση

β) αναλυτικό χρονολόγιο για τη ζωή του

γ) πλήρη και αναλυτική εργογραφία

δ) συνολική αξιολόγηση της πνευματικής του προσφοράς.

Βασική πηγή για την έρευνα

το διαδίκτυο

Προσοχή όμως! Ο Σεφέρης είναι πολύ μεγάλος ποιητής. Αν, λοιπόν, η συνολική μας έρευνα περιοριστεί αποκλειστικά στο διαδίκτυο, τον αδικούμε ως ποιητικό μέγεθος.

Το διαδίκτυο θα μας παραπέμψει, άμεσα ή έμμεσα, σε έντυπες πηγές, δηλαδή σε διάφορα βιβλία σημαντικών κριτικών που μιλάνε για το έργο του Σεφέρη. Κανονικά πρέπει να τα δούμε, έστω και επιλεκτικά, και να τα συμβουλευτούμε.

Λέξεις – κλειδιά

για την αναζήτηση στο διαδίκτυο

Γιώργος Σεφέρης (η βασική μας λέξη)

Όλοι οι τίτλοι των ποιητικών του συλλογών (π.χ. Στροφή, Μυθιστόρημα, Κίχλη, κλπ.)

Γενιά του ΄30

Νεοτερική ποίηση κλπ.

Προλογική – εισαγωγική ενότητα

α) Μια πρώτη γενική αξιολόγηση του ποιητή Γιώργου Σεφέρη. β) Στην αξιολόγηση μπορούν να ενσωματωθούν η διάρκεια της ζωής του και η

μέγιστη διάκριση (Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1963).

[Πρέπει δηλαδή να φανεί εξαρχής στον αναγνώστη ότι πρόκειται για ποιητικό μέγεθος ιδιαίτερα

σημαντικό].

• η αξιοποίηση και η οργάνωση του υλικού Πλάνο - σχέδιο εργασίας

Page 86: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

86

Ο βασικός κορμός της εργασίας

1ο Συνοπτικό χρονολόγιο της ζωής του Σεφέρη (από τη γέννηση ως το θάνατο)

Σ’ αυτό το χρονολόγιο, για να υπάρχει πληρότητα, θα πρέπει να συμπεριληφθούν όλα τα παρακάτω στοιχεία [που θα στηριχθούν στο υλικό που θα

έχουμε συγκεντρώσει. Αρκεί μόνο να κάνουμε σωστή αξιοποίηση και χρονολογική διάταξη]:

α) καταγωγή – γέννηση β) τα πρώτα χρόνια στη Μ. Ασία γ) ο ξαφνικός ερχομός στην Αθήνα (1914) δ) σπουδές στην Αθήνα, στο Παρίσι και το Λονδίνο ε) είσοδος στο διπλωματικό σώμα στ) τα δύσκολα χρόνια του πολέμου στην Αίγυπτο και την Πραιτώρια ζ) επιστροφή στην ελεύθερη Ελλάδα η) η υπηρεσιακή του εξέλιξη θ) διακρίσεις – το βραβείο Νόμπελ ι) η αντιδικτατορική του στάση ια) ασθένεια – θάνατος.

2ο Εργογραφία

α) θα αναφερθούν πρώτα όλα τα ποιητικά έργα που δημοσίευσε ο ίδιος ο ποιητής στη διάρκεια της ζωής του από το 1931 μέχρι και το θάνατό του·

β) θα αναφερθεί επίσης η πρώτη έκδοση των Δοκιμών, που έγινε ζώντος του ποιητή, καθώς και όσες μεταφράσεις δημοσίευσε ο ίδιος·

γ) στη συνέχεια θα καταγραφούν έργα (Ημέρες, Πολιτικά Ημερολόγια, μυθιστορήματα, δοκίμια κλπ.) που δημοσιεύτηκαν μεταθανάτια.

3ο Αξιολόγηση – κριτική

α) στο ευρύ θεματικό πλαίσιο έχουν καταγραφεί τα επτά κυρίως θέματα, που θα πρέπει να μας απασχολήσουν στο κεφάλαιο της αξιολόγησης – κριτικής·

β) μπορούμε, όμως, να εμπλουτίσουμε την αξιολόγησή μας με αποσπάσματα από σημαντικές μελέτες που έχουν γραφεί για τον Σεφέρη.

4ο Βιβλιογραφία

Κανονικά, στο τέλος μιας τέτοιας εργασίας, πρέπει να αναφέρουμε τη βιβλιογραφία στην οποία στηριχτήκαμε (διαδικτυακή και έντυπη).

5ο Επίλογος – τελικά συμπεράσματα

Σε όλες τις εργασίες χρειάζεται ένας επίλογος, που συνήθως έχει τη μορφή τελικών συμπερασμάτων.

Το 3ο υπόδειγμα, το οποίο αναφέρεται σε μια εξέχουσα προσωπικότητα των Γραμμάτων μας, μπορεί να λειτουργήσει και ως μια φόρμα για ανάλογες εργασίες. Εννοούμε εργασίες που θα έχουν ως θέμα ένα σημαντικό πρόσωπο και θα ανήκουν στο ευρύτερο είδος της βιογραφίας – μονογραφίας. Βέβαια, το 3ο υπόδειγμα μας δίνει έναν πολύ αδρομερή σκελετό, ένα δηλαδή σχέδιο, για να οργανώσουμε το υλικό μας, σχετικά με μια σημαντική προσωπικότητα. Όπως γίνεται κατανοητό, το σχέδιο για μια Μονογραφία στηρίζεται στο τρίπτυχο…

χρονολόγιο εργογραφία αξιολόγηση

Page 87: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

87

Υπόδειγμα 4ο - Θεματικοί κύκλοι: Κοινωνικές Επιστήμες, Πολιτισμός

Υπάρχουν σήμερα χώρες που ζουν σε μια κατάσταση πολιτιστικής υπεραφθονίας και πληροφοριακής έκρηξης. Υπάρχουν, όμως, και χώρες που, δυστυχώς, ζουν σε κατάσταση απόλυτου πνευματικού και πολιτιστικού υποσιτισμού και δεν έχουν άμεση πρόσβαση στο αγαθό της γνώσης και της πληροφορίας. Άρα: υπάρχει, μεταξύ διαφορετικών χωρών, ένα είδος πολιτιστικής και

πληροφοριακής ανισότητας.

Ερώτημα (= το κέντρο του θέματος)

Από τι προκαλείται αυτή η πολιτιστική – πληροφοριακή ανισότητα; Με ποιους τρόπους θα μπορούσε, ενδεχομένως, να εξαλειφθεί;

Ευρύ θεματικό πλαίσιο

δίνεται από τον εποπτεύοντα καθηγητή

α) Τι εννοούμε με τον όρο πολιτιστική – πληροφοριακή υπεραφθονία;

β) Ποιες, κυρίως, χώρες ζουν σε τέτοιο πολιτιστικό περιβάλλον και πού εντοπίζονται γεωγραφικά;

γ) Ποιες περιοχές της γης ζουν έξω από τα αγαθά του πολιτισμού, σε κατάσταση δηλαδή πολιτιστικής ασιτίας και πληροφοριακής ένδειας;

δ) Άρα: το πολιτιστικό χάσμα, ανάμεσα σε λαούς με διαφορετικό γεωγραφικό στίγμα, είναι δεδομένο και υπαρκτό. Πρόκειται για χάσμα στη γνώση, στην πληροφορία, στα αγαθά του πολιτισμού, στα ποικίλα τεχνολογικά μέσα, που εξασφαλίζουν την πρόσβαση στην πληροφορία και την ενημέρωση.

ε) Το καίριο και το ερευνητέο

Ποιοι είναι οι λόγοι (= τα αίτια) στους οποίους οφείλεται το πολιτιστικό χάσμα;

Τι συνέπειες έχει αυτό για το λαό που ζει έξω από τον σύγχρονο καταιγισμό πληροφοριών;

Πώς μπορούμε να εξαλείψουμε το χάσμα;

Βασική πηγή για την έρευνα

το διαδίκτυο Το θέμα το κατανοούμε όλοι. Ξέρουμε πολύ καλά ότι υπάρχουν σήμερα χώρες που ζουν σε κατάσταση πολιτιστικής και πληροφοριακής αφθονίας και κορεσμού. Υπάρχουν, όμως, και χώρες που ζουν στην έσχατη πολιτιστική ένδεια. Αυτό, όμως το χάσμα, ανάμεσα σε λαούς με διαφορετικό δείκτη πολιτισμού, πρέπει

Page 88: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

88

να το τεκμηριώσουμε και να το καταδείξουμε με στοιχεία πειστικά και αδιάσειστα. Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχάσουμε το αυτονόητο: κάθε σωστή και πειστική τεκμηρίωση προϋποθέτει έρευνα. Σε μας είναι απόλυτα προσδιορισμένα ο χώρος, το πεδίο και η πηγή της έρευνας. Πρόκειται, φυσικά, για το διαδίκτυο. Το διαδίκτυο είναι ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών. Χρειάζεται, όμως, κάτι για να ανοίξει η πρόσβαση στη σωστή και την απαραίτητη πληροφορία: χρειάζονται οι λέξεις – κλειδιά.

Λέξεις – κλειδιά

για την αναζήτηση στο διαδίκτυο Το θέμα, παρόλο που είναι εκτενές και υπερβολικά αναλυτικό, δε μας δίνει άμεσα πολλά στοιχεία για τις απαραίτητες λέξεις – κλειδιά. Αναγκαστικά, επομένως, θα σκεφτούμε, θα ψάξουμε, θα ρωτήσουμε και, κυρίως, θα δοκιμάσουμε. Μια πρώτη δοκιμή θα μπορούσε να αρχίσει με τις ακόλουθες λέξεις - κλειδιά:

κοινωνία της πληροφορίας

πληροφοριακός καταιγισμός

πληροφοριακή αφθονία

ο παγκόσμιος ιστός της πληροφορίας

πολιτιστική έκρηξη

πολιτιστική υπεραφθονία

πολιτιστικά υπανάπτυκτες χώρες κλπ. Αυτές οι λέξεις – κλειδιά θα μας δώσουν πολύ υλικό. Μέσα απ’ αυτό το πρώτο υλικό, όταν το επεξεργαστούμε, θα ανακαλύψουμε και άλλες λέξεις – κλειδιά. Αυτές οι δεύτερες θα μας βοηθήσουν στη συγκέντρωση και άλλου υλικού. Έτσι, θα μπορέσουμε σταδιακά να ολοκληρώσουμε την έρευνά μας και να έχουμε πλέον διαθέσιμο το προ–απαιτούμενο πρωτοβάθμιο υλικό.

Προλογική – εισαγωγική ενότητα

α) Εισαγωγικά – προλογικά, μπορούμε να εξάρουμε την εκπληκτική εξέλιξη και

πρόοδο, που σημειώθηκε το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, ιδιαίτερα στην περιοχή της τεχνολογίας.

β) Μπορούμε, επίσης, να μιλήσουμε για το θαύμα που λέγεται κοινωνία της πληροφορίας και για το θαυμαστό τρόπο με τον οποίο διαδίδεται στην εποχή μας η γνώση, η είδηση, το μήνυμα, η πληροφορία γενικά.

γ) Σε μια τρίτη μικροπαράγραφο πρέπει να θέσουμε το ερευνητέο θέμα και το ερώτημα – πρόβλημα που μας απασχολεί (= η διάχυση της γνώσης, της

• η αξιοποίηση και η οργάνωση του υλικού Πλάνο - σχέδιο εργασίας

Page 89: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

89

πληροφορίας και των αγαθών του πολιτισμού πάσχει από πολιτιστική ανισότητα. Για ποιους λόγους; Μπορεί να εξαλειφθεί;)

Ο βασικός κορμός της εργασίας

Με βάση το υλικό που έχουμε συγκεντρώσει από την έρευνά μας στο διαδίκτυο, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε μεθοδικά, οργανωμένα και με πληρότητα, στα θέματα και τα ερωτήματα που έχουν ήδη τεθεί στο ευρύ θεματικό πλαίσιο: 1ο Χώρες πολιτιστικής αφθονίας

Εντοπίζονται σε ένα ευρύ γεωγραφικό φάσμα (π.χ. ο λεγόμενος, κυρίως, δυτικός κόσμος αλλά και η προηγμένη τεχνολογικά Ιαπωνία).

Στατιστικά στοιχεία μέσα από τα οποία θα καταφαίνεται το γεγονός της πολιτιστικής υπερανάπτυξης (π.χ. σχολεία, πανεπιστήμια, ποσοστό κατοίκων με πανεπιστημιακή μόρφωση, οικονομικοί δείχτες, ποσοστό αυτοκινήτων, κινητών τηλεφώνων, ηλεκτρονικών υπολογιστών ανά κάτοικο κλπ.)

Παρένθετα μπορεί να συνεξετασθεί και το θέμα – πρόβλημα των αρνητικών επιπτώσεων που δημιουργείται από την πολιτιστική – βιομηχανική υπερανάπτυξη.

2ο Χώρες που ζουν σε κατάσταση πολιτιστικής υπανάπτυξης

Εντοπίζονται γεωγραφικά και κατονομάζονται κάποιες από αυτές (π.χ. χώρες της κεντρικής Αφρικής ή, γενικά, χώρες του λεγόμενου τρίτου κόσμου).

Στατιστικά στοιχεία που να καταδεικνύουν κατάσταση πολιτιστικής υπανάπτυξης ή περιορισμένης κατάκτησης και χρήσης των σύγχρονων πολιτιστικών δεδομένων.

3ο Το πολιτιστικό χάσμα

Συγκριτική συνεξέταση δύο χωρών, μιας προηγμένης και μιας υπανάπτυκτης, για να φανεί το μεγάλο χάσμα στον τρόπο ζωής, τον πολιτισμό, τους οικονομικούς δείκτες κλπ., καθώς και οι διαφορές που υπάρχουν στην πρόσβαση στη γνώση και την πληροφορία.

4ο Οι λόγοι και τα αίτια, που κάποιες χώρες ζουν σε καθεστώς πολιτιστικής

ανισότητας

Καταγράφουμε τους λόγους και τα αίτια, με βάση το υλικό που έχουμε συγκεντρώσει από την έρευνά μας στο διαδίκτυο:

γεωγραφική απομόνωση

εκμετάλλευση από άλλους ισχυρούς λαούς

σκόπιμη καταδίκη λαών σε πολιτιστική απομόνωση

χαμηλοί δείχτες οικονομικής ανάπτυξης κλπ.

Page 90: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

90

5ο Μπορεί να εξαλειφθεί η πολιτιστική ανισότητα;

Πρέπει πρώτα να εκλείψουν οι παραπάνω λόγοι που τη συντηρούν και την αναπαράγουν.

Πρέπει να αναληφθεί παγκόσμια πρωτοβουλία (ΟΗΕ; UNESKO; κάτι άλλο;) για τη δημοκρατική συμμετοχή όλων των λαών στα αγαθά του πολιτισμού.

Παροχή βοήθειας και τεχνογνωσίας στις υπανάπτυκτες χώρες κλπ. 6ο Επίλογος – τελικά συμπεράσματα

Μέσα από τα όσα έχουν προαναφερθεί, είναι πολύ εύκολο η εργασία να καταλήξει σε κάποια επιλογικά συμπεράσματα. Ενδεικτικά: α) υπάρχει πολιτιστικό χάσμα μεταξύ διαφόρων λαών στον σημερινό κόσμο·

β) οι βασικοί λόγοι, που μια χώρα παραμένει σε κατάσταση πολιτιστικής μειονεξίας, συνήθως είναι εισαγόμενοι· δηλαδή την προκαλούν άλλοι·

γ) στον κόσμο πρέπει να επικρατήσει πολιτιστική δημοκρατία.

Page 91: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

91

Φτάσαμε, λοιπόν, στο τέλος του πρώτου μας αυτού ταξιδιού… Ήταν, άραγε, ένα «γραμμικό» ταξίδι, μια συνεχής ευθύγραμμη πορεία ή μια παράξενη κυκλική τροχιά; (κάτι σαν "40.000 χιλιόμετρα όλο ανατολικά", πάνω στον ισημερινό…). Από τη μία πλευρά ο δικός μας «προσωπικός κόσμος», με τις ικανότητες που ξέρουμε για τον εαυτό μας, δηλαδή τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις στάσεις και αξίες. Από την άλλη πλευρά ο «περιβάλλον κόσμος» με τα αντικείμενα και τις διαδικασίες του, τις αρχές, τους κανόνες, την αναρχία, τις εφαρμογές, τις οντότητές του. Πόλοι του ταξιδιού (κάτι σαν ισχυρό μαγνητικό δίπολο) ο παγκόσμιος ιστός, με το αχανές περιεχόμενό του, τους θησαυρούς και τις παγίδες του, αλλά και οι πληροφορίες, τα δεδομένα κλπ, η προσωπική μας δηλαδή σοφία και η σοφία του πλήθους… Σταθμοί του ταξιδιού, έξι βασικοί, με πάρα πολλούς επιμέρους: διερεύνηση-αναζήτηση, ανακάλυψη, επιλογή, οργάνωση, σύνθεση, κατασκευή-συγγραφή…

Κομβικό σημείο του ταξιδιού (τα δύο "τριγωνάκια" στο παρακάτω διάγραμμα), η κριτική μετάβαση, από τις πληροφορίες και το υλικό που έχουμε συλλέξει του «περιβάλλοντος κόσμου», στις δικές μας μετασχηματισμένες, παραστατικά οργανωμένες, πληροφορίες του «δικού μας κόσμου»…

Επίλογος

Page 92: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

92

Και αφού έχουμε ολοκληρώσει έναν, δύο ή περισσότερους κύκλους, ισχυριζόμαστε πλέον με βεβαιότητα, οι ίδιοι ή σε συνεργασία με τα άλλα μέλη της ομάδας μας, ότι μπορούμε πλέον, προωθώντας βήμα βήμα την ερευνητική μας εργασία:

να εφαρμόζουμε συγκεκριμένες τεχνικές και μεθόδους, που να μας οδηγούν στην

αναζήτηση των υποθεμάτων ενός θέματος, ώστε να το αναλύουμε διεξοδικά, να δημιουργούμε ένα αναλυτικό πλάνο εργασίας,

να οργανώνουμε αποτελεσματικά τις πληροφορίες μας και να τις απεικονίζουμε διαγραμματικά με κατανοητό και ελκυστικό τρόπο,

να αναζητάμε και να επιλέγουμε, μέσα από άπειρους δικτυακούς τόπους, τις πιο κατάλληλες πηγές και το υλικό τους, αναγνωρίζοντας ότι είναι έγκυρο, αντικειμενικό, αξιόπιστο και επίκαιρο,

να συνθέτουμε το υλικό μας, παραστατικά και τεκμηριωμένα, με σαφήνεια και ακρίβεια, με ξεκάθαρο ειρμό,

να παράγουμε ένα δημιουργικό και καινοτόμο τελικό «προϊόν»!

Το πρώτο αυτό δικό μας «συνεργατικό» ταξίδι, ο δικός μας κύκλος της ψηφιακής ερευνητικής εργασίας, που κράτησε σχεδόν ένα εξάμηνο, αλλά «κουβαλούσε» τις εμπειρίες μιας ζωής, ήταν πολύ συναρπαστικός και τον κρατάτε στα χέρια σας, στην… οθόνη σας! Τα ταξίδια κρύβουν πάντα και απρόσμενες χαρές, αλλά και κινδύνους! Ευχόμαστε και τα δικά σας να είναι εξίσου συναρπαστικά και πάντα δημιουργικά….

Page 93: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

93

Allessi S. & Trollip S. (2005). Πολυμέσα και Εκπαίδευση. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Γκιούρδας.

Boss S. & Krauss J. (2007). Reinventing Project-Based Learning: Your Field Guide to Real-World Projects in the Digital Age. Washington D.C.: ISTE

Γρηγοριάδου Μ., Γουλή Ε. & Γόγουλου Α. (2009) (Επιμ.). Διδακτικές Προσεγγίσεις και Εργαλεία για τη διδασκαλία της Πληροφορικής. Αθήνα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών.

Δεληγιάννης Φ. (2007) (Υπ. Έργου). Πολυμέσα – Για την Ανάπτυξη Εφαρμογών Πολυμέσων Γυμνασίου και Λυκείου, Έργο Νηρηίδες: Ανάπτυξη ολοκληρωμένων εκπαιδευτικών πακέτων.

Frey K. (1999). Η «Μέθοδος Project» Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Κυριακίδη.

Joyce Β., Weil Μ., Calhoun Ε. (2009). Models of Teaching. Pearson: NY. Κόμης, Β. (2004). Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρμογές των Τεχνολογιών της

Πληροφορίας και των Επικοινωνιών. Αθήνα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών. Κουλαϊδής Β. (2007) (Επιμ.). Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη

Κριτικής - Δημιουργικής Σκέψης (για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση). Αθήνα: Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών (ΟΕΠΕΚ).

Κυνηγός Χ., Δημαράκη Ε. (2002) (Επιμ.). Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα: Παιδαγωγική Αξιοποίηση της Σύγχρονης Τεχνολογία για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.

Ματσαγγούρας Η. (2011) (Επιμ.). Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Γενικό Λύκειο. Έκδοση ΥπΔΒΜΘ.

Νικολαΐδου Σ., Γιακουμάτου Τ. (2001). Διαδίκτυο και διδασκαλία, ένας οδηγός για κάθε ενδιαφερόμενο και πολλές προτάσεις για φιλολόγους. Εκδόσεις Κέδρος

Μικρόπουλος Τ. Α., Μπέλλου Ι. (2010). Σενάρια διδασκαλίας με υπολογιστή. Αθήνα: Εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (2007). Μάθηση και Διδασκαλία στην Εποχή της Πληροφορίας, Ολική Προσέγγιση, Τόμος Α’. Αθήνα: Έκδοση Συγγραφέων.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Page 94: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

94

Διαδικτυακή Βιβλιογραφία

Archives Library Information Center (ALIC): User’s Guide to the Internet http://www.archives.gov/research/alic/reference/internet-users-guide.html#resources

Bare Bones 101: A Basic Tutorial on Searching the Web http://www.sc.edu/beaufort/library/pages/bones/bones.shtml

Google: Guides for Web Search http://www.google.com/support/websearch/

Infopeople: Search Tools Char http://infopeople.org/search/chart

Internet Public Library: A+ Research & Writing http://www.ipl.org/div/aplus

Readwritethink.org: Classroom-resources http://www.readwritethink.org/classroom-resources/lesson-plans/

Resource Based Learning http://www.teachers.ash.org.au/rblonline/rbl/rbl.htm

UC Berkeley: Teaching Library Internet Workshops http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/FindInfo.html

Ασφάλεια στο Διαδίκτυο: Ενημερωτικός Κόμβος Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου

blogs.sch.gr/internet-safety/material Βασικές Ικανότητες για τη Δια Βίου Μάθηση: Ένα Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς,

Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2007 http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc42_en.htm

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Πληροφορική (Ιστολόγιο Ν. Π. Μιχαηλίδη) http://blogs.sch.gr/nikmichailidis

Ιστοτετράδιο Ερευνητικών Δεξιοτήτων Choosito http://www.choosito.com/webquest

Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών - ΟΕΠΕΚ: Ερευνητικές Εργασίες (Project) http://www.oepek.gr

ΥΠΔΜΘ (Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευτικών) (2010) Το Νέο Σχολείο - Πρώτα ο Μαθητής. http://www.ypepth.gr/docs/neo_sxoleio_brochure_100305.pdf

ΥΠΔΜΘ (Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευτικών) (2011) Πρόταση για το Νέο Λύκειο. http://paspif.gr/wp-content/uploads/2011/07/neo_lykeio.pdf

Ψηφιακή Βιβλιοθήκη: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» http://repository.edulll.gr/edulll/

Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες (το ιστολόγιο του βιβλίου αυτού) http://psifiakesergasies.wordpress.com/

Ψηφιακό Σχολείο: Μαθήματα χωρίς σύνορα με ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόμενο http://digitalschool.minedu.gov.gr/

Σημείωση: τελευταία ανάκτηση διαδικτυακής βιβλιογραφίας: 22 Αυγούστου 2011

Page 95: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

95

Στη σελίδα αυτή αναφέρεται το παραρτηματικό υλικό που συνοδεύει το βιβλίο, το οποίο

επειδή από τη φύση του μεταβάλλεται στο χρόνο, για το λόγο αυτό, δίνεται μόνο μια

σύντομη περιγραφή και η αντίστοιχη διασύνδεσή του στο ιστολόγιο του βιβλίου.

Φάσεις σχεδιασμού και υλοποίησης μιας εργασίας

Ανάλογα με το είδος της ερευνητικής εργασίας (στόχοι, θέμα, περιεχόμενο, ομάδα ανάπτυξης,

προβλεπόμενη διάρκεια, έκταση, μορφή, τελικό παραδοτέο) προτείνονται συγκεκριμένα στάδια

ανάπτυξής της, με σύντομη αναφορά σε ρόλους επιβλεπόντων - δημιουργών και πιθανά μέσα

Ιδέες για εργασίες

Στο διαδίκτυο μπορούν να βρεθούν χιλιάδες ιδέες για εργασίες. Στην ιστοσελίδα αυτή παρουσιάζεται

μια περιεκτική και κατηγοριοποιημένη, στους 4 θεματικούς κύκλους, συλλογή από τέτοιες πηγές.

Κατάλογος πηγών

Υπάρχουν σημαντικές έγκυρες και αξιόπιστες πηγές στο διαδίκτυο από τις οποίες θα μπορούσε να

ξεκινήσει η αναζήτηση υλικού: ένα λεξικό, μια εγκυκλοπαίδεια, ένας θεματικός κατάλογος, ένα

ψηφιακό αρχείο, ένας ερευνητής, ένα εργαστήριο, ένας οργανισμός, ένα κοινωνικό δίκτυο…

Κατάλογος εργαλείων διαχείρισης υλικού

Καταιγισμός και εργαλείων στο διαδίκτυο με τα οποία μπορούμε να σχεδιάσουμε και να υλοποιή-

σουμε μια οποιαδήποτε κατασκευή ή τέχνημα (artifact). Μια επιλεγμένη συλλογή από τα καλύτερα

αυτά εργαλεία με αναφορά και στους βασικούς τύπους πολυμεσικών αρχείων που παράγουν.

Εναύσματα ανακαλύψεων

Πολλές φορές μια προσωπική εμπειρία, ένα άρθρο, ένα mail, μια μουσική, μια ταινία, μπορεί να

σταθεί η αφορμή για την ιδέα μιας ερευνητικής εργασίας. Στην ιστοσελίδα αυτή δημοσιεύεται

σχετικό υλικό το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε ενδιαφέροντα θέματα εργασιών…

Παραδειγματικές εργασίες

Συλλογή από έτοιμες εργασίες, με τη δομή και το περιεχόμενό τους, για κριτική επισκόπηση.

Περιέχονται και προτεινόμενα θέματα εξωτερικής εμφάνισης και αισθητικής μια εργασίας.

psifia

keserga

sies.wo

rdp

ress.com

Διαδικτυακά Παραρτήματα

piges

idees

idees

piges

enavsmata

enavsmata

Page 96: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

96

Συγγραφείς

Ο Νικήτας Παρίσης κατάγεται από τη Σκιάθο. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Έχει δημοσιεύσει σε περιοδικά και εφημερίδες, βιβλιοκρισίες, επιφυλλίδες και πολλές μελέτες για

τη νεότερη ποίηση και πεζογραφία. Παράλληλα, έχει ασχοληθεί με θέματα διδακτικής και έχει

συμμετάσχει σε σειρές μαθημάτων, σε σεμινάρια και συνέδρια, που οργανώθηκαν από

Πανεπιστήμια και άλλους φορείς. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Εργάζεται σήμερα ως

Εκπαιδευτικός Σύμβουλος Γλωσσικών Μαθημάτων στα Εκπαιδευτήρια Δούκα. Έργα του ιδίου:

Κριτικές δοκιμές (Δόμος 1987), Μελέτες – Αναγνώσεις: Ποίηση – Πεζογραφία (Πατάκης 1992),

Λεξικό λογοτεχνικών όρων (ΟΕΔΒ 1999), Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης – Τρία διηγήματα

(Μεταίχμιο 2001), Κ. Π. Καβάφης – Σχόλια σε ποιητικά κείμενα – Δοκίμιο ερμηνευτικής

ανάγνωσης (Μεταίχμιο 2003), «Και με φως και με θάνατον» – Επτά μελετήματα για τον Οδυσσέα

Ελύτη (Μεταίχμιο 2005), Τα κόκκινα στραγάλια – Δεκατρία διηγήματα, (Μεταίχμιο 2008), Θα’

ναι νύχτα και Αύγουστος – Δώδεκα διηγήματα (Δόμος 2010).

(κεφάλαια 1, 4)

Ο Γιάννης Κωτσάνης αποφοίτησε το 1983 και ολοκλήρωσε τη διδακτορική διατριβή του το 1996

στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχ. και Μηχ. Υπολογιστών του ΕΜΠ. Από το 1987 μέχρι σήμερα,

είναι υπεύθυνος του Τμήματος Πληροφορικής των Εκπαιδευτηρίων Δούκα. Μεταξύ άλλων

συνεργάστηκε με την εταιρία Πληροφορική Τεχνογνωσία (1993-2002) και διετέλεσε Εσωτερικός

Ελεγκτής στην Κοινωνία της Πληροφορίας (2007- 2010). Έχει συνεργαστεί με πανεπιστημιακά

ιδρύματα σε προγράμματα προπτυχιακών – μεταπτυχιακών σπουδών και σεμινάρια κατάρτισης.

Έχει δημοσιεύσει πάνω από 70 άρθρα και μελέτες σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια και περιοδικά

(για ποικιλόμορφες ερευνητικές εργασίες) και έχει επιμεληθεί εκδόσεις βιβλίων και πρακτικών

συνεδρίων. Έχει συμμετάσχει ως ερευνητής και υπεύθυνος έργων στην υποβολή και υλοποίηση

πάνω από 40 ερευνητικών έργων (εθνικών και ευρωπαϊκών) καθώς και στην ανάπτυξη πάνω από

50 τίτλων λογισμικού, σχετικά με τις ΤΠΕ στην Εκπαίδευση. Έχει καταρτίσει παράλληλα

εκατοντάδες εκπαιδευτικούς στην αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία.

(κεφάλαια 2, 3)

www.kotsanis.gr, twitter.com/ykotsanis

Συνεργάτες

Ο Θάνος Δεληγιάννης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές

σπουδές Διεθνούς Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Εργάζεται ως

στέλεχος σε φαρμακευτική εταιρία. Με την καλλιτεχνική, δημιουργική φωτογραφία ασχολείται τα

τελευταία επτά χρόνια. Οι φωτογραφίες του χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη προοπτική και

ατμοσφαιρικό φωτισμό. Δείγμα του έργου του είναι διαθέσιμο στον δικτυακό του τόπο.

(φωτογραφίες)

www.thanosdeligiannis.com

Η Ναταλία Κωτσάνη είναι τελειόφοιτη της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών

Επιστημών του ΕΜΠ. Είναι συνεργάτης του Μουσείου Ηρακλειδών στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα

“Τέχνη και Μαθηματικά”. Παράλληλα ασχολείται με τη σχεδίαση και την ανάπτυξη

καλλιτεχνικών δικτυακών τόπων. Συμμετέχει σε μουσικά σχήματα της εναλλακτικής σκηνής και

εκδίδει την πρώτη της δισκογραφική δουλειά το 2011.

(ψηφιακή επιμέλεια έκδοσης, ανάπτυξη ιστολογίου)

www.myspace.com/aellomusica

Page 97: Ψηφιακές Ερευνητικές Εργασίες

97