(ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ...

125
ΜΑΡΞ — Ε Γ Κ Ε Λ Σ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ι Α Θ Η Ν Α 1963

description

Κομμουνισμός, το περίφημο κλασσικό έργο των Ένγκελς και του Μαρξ

Transcript of (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ...

Page 1: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

Μ Α Ρ Ξ — Ε Γ Κ Ε Λ Σ

ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

ι

Α Θ Η Ν Α 1 9 6 3

Page 2: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

Μ Α Ρ Ξ - Ε Ν Γ Κ Ε Λ Σ

ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑί Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ Η :Γιάννη Κ. Κορδάτου

Page 3: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

4

πνχΧοφορήαη το * Κομμουψιοτιχο Μανιφέστο*. j't* αυτό σποφά-αιοΛ να ξανακοιτάξω ττ) μετάφραση πον ?χα?β ατά 1027 χαΐ νά τήν τυπώσω. Μπορώ Xoinóv và πώ ηώς πρόκειται για νέα μετά-φραση, ytaù dnà την άρχη Τοαμε to τέλος είναι με προσοχή φροντισμένη. -

'Λ&ήνα Χοέμβοης 1944. Γ . Κ. Κ,

Page 4: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

ΣΤΟ "ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ,,

Οί &υά μεγάλοι άντρε; πού σύνταξαν τό Κ ο μ μ ο υ ν ι -7ΐ '- ί x i Μ Ϊ ν ; ΐ £ σ ; ο χ; Εδωσαν έπ:στημονιχή ρί^η στο σο-σιαλιομφ και γερές πολ;τιχές χατευθύνσε&ς στόσύγχρονο έργατιχοχίνημα γεννήθηκαν σχεδόν τήν Γ5ια ίπαχή χαί στήν ίδια γερμα-ννκή έπαρχία* Ό Κ ά ρ λ Μ α ρ ξ γεννήΐίηχε ατίς & xoD Μάητοθ ] 8 ϊ S στο Tr i e r XÄ! ί Φ ρ ί ν τ ρ ί χ "£ ν γ χ β λ ς στίς 28το: TOQ 1 8 2 0 ατο Μπίρμεν. TpUp χαί Μ-πάσμεν είναι8us γερμανικές πόλεις πού βρίσκονται στή Ρε"νανία, &ηλ:*δή αβμιά έπαρχία πού γειτονεύει μέ τή Γαλλία. πΐλρι ; αύτές είχανστά χρόνια έχεϊνα αξιόλογη βεομηχανίχή χίνηση χι άχαμα εί-χαν ΐπηρεαστή—5πως χαί δλη ή Ρενανία—άπ' τ£ γαλλιχο πο-λίτί^μΑ χα: τις γαλλιχβς ίπαναστατιχες :5έε;. Ό πατέρας τοΟΜάρξ ήταν εβραϊκής καταγωγής χι εΕχε σπουδάζει δικηγόρος,τπά 1824 &μως αλλαξοπισττϊσε χαί ϊγί.νι διαμαρτυρόμενες (προ-τεστάντη;). Ό λ ε ς ο; πληροφορίες πού έχομε μ4ς βεβαιώνοϋν πώςή ο!χαγένεια τ ο 3 Μαρξ δεν ήταν παρακατιανή. "Ισα ίσα ό πατέ-ρας XO J χαί εύπορες ήταν και άρχβτή μόρφωση είχε, 5έν ήταν-δμ·ι>; Q*ZO6£ των νέων Εδεδν. "Οσο για τον πατέρα τοίϊ "Ενγχιλς,αύΐος ήταν βιομήχανος. "Αν και προτεστάντης βμως ήταν ηολύθρησκόληπτος xat άγαποΰσε τον παρά.

Kai οΕ 5ui χους, ί Μαρξ και "Ενγχελς. Εχαναν χαλές γυ-μνασιακές σπου&βς, 'Θ Μαρξ φοίτησε αρχιχά στό Πανεπιστήμιοτής Μπον κ*: ϋατερα τοϋ Βερολίνου χαί προορίζονταν γιά δ 'χη-γώρος. Ά ν και μορφώθηχε χαλα στα νομιχά, ωστόσο ΒιψοΟσι γιάπλατύτερη μόρφωση χαί ριχτηχε με τά μούτρα ατό οΊάσααμα τί;ςιστορίας χαί φιλοσοφίας. Γ-.* αύτό χα: ή έναΕσιμη ΒιΒαχτο-

Page 5: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

6

ριχή διατριβή του ιΓχι θέμα καθαρά φιλοσοφικό. Εξέτασε ταπρόβλημα τής έπίδρασης τοΟ Δημόκριτου πάνω στή φιλοσοφία.τοΟ Επίκουρου (').

Ό *Ενγχελς στήν άρχή γράφτηκε στό γυμνάο^ο τής γενέ-τειρας του χαΐ πιο Οστερα στο γυμνάσιο τοΟ Elberfeld, Ή κλίσητου ήταν νά γ£νη έπιστήμονας χα! ν1 άχολουθήση πανεπιστημια-κέ; σπουδές, άλλ1 6 εργοστασιάρχης πατέρας του τον υποχρέωσενά σπουδάση τά έμποριχά. Στάλθηκε λοιπόν στήν Barmen καιέργάστηχε σ* Ενα έμποριχό οίκο, δέν Εμεινε δμως παρά ίνα χρόνοχαΐ άπεχεΤ πήγε ατί Βερολίνο για νά χατ^ταχτή ώς εθελοντής3το στρατό· Επίσης αέ ήλιχΐα ίεχαιφτά χρονών τόν έστειλε στήμεγάλη έμποριχή πόλη τής Γερμανίας Βρέμη,δπ&υ δούλεψε χοντατρία χρόνια σ'Ενα έμποριχό γραφείο. Ό Ένγχελς σμω* δέν ήτανκαμωμένος για Εμπορος. Στο πείσμα τοΟ πατέρα του αύτος διά-βαζε πολύ χαί ζητοΟοε πλατύτερους πνευματ;χού; όρίζοντες, Ή Βρέμη δέν ήταν φυσικά τό πνευματικό κέντρο neu ταίριαζε στ·ςπνευματικές άνησυχΕες τοΟ νεαρού" "Ενγκιλς, ώστάσϋ έχει βρήκετόΥ τρόπο νά χειραφετηθή χαϊ συμπλήρωση τΙς σπουδές του. Μέ-νοντας έκεϊ δέχτηκε τήν έπΕδραση τοΟ ποιητή Χ ά ϊ ν ε και άρ-χίζει νά γράφη καΐ νά παΕρνη ένεργητιχό μέρο; στήν πολιτικο-κοινωνική ζωή, Οί δημοχρατιχές ιδέες τοϋ καιροΟ του—Αντίλα-λος τής γαλλικής Επανάστασης — τον είχαν τραβήξει χαί πήρεθέση άνάμεσα στούς έλευθερίφρονες χαί στους δημοκράτες τήςΓερμανίας, Τά πρώτα του άρθρα πού δημσσΕεψε τά υπόγραφε μετό ψευδώνυμο "Ο σ 6 α λ ν τ, xat Εκαναν έντύπωση μεγάλη, γιάτο θαρραλέο χαί ριζοσπαστικό περιεχόμενό τους. Πρέπε; νά ση¬μειώσουμε άχόμα ηώς ό νεαρός γιακομπΕνος, πού δπως είπαμεέζησε στά παιδιχά του χρόνια μέσα σέ οϊχογενειακό περίγυρα

I Ή Οτατρτβή γράφτηχι ;-- 1841 χ*ί φ·ρν»ΐ -- - τίτλο : Diffe-reoz der demokriUschcn und epîlcurischen NaturplnJosophie. (An*φορά τΐ̂ ς ΒημαχρατίΧ?,ς gai |ιτιχουρΐκη£ φιλοαονίας) μ«ταφρ^τηχ« κπίοτά γ»1λιχΑ ΛΛΙ £γΐκ* μ4 xsv τίτλο: Différence de Ια Philosophie de-la nature chez Démocrite et chez Kpîcure, ixfi. Costes, Paris TQ50-

Page 6: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

• 7

θρησκόληπτο, εϊχε έπηρεαστή άπο το μυστικιστή ΑεΐσοφσΙ ά κ ω β ο B ö h m e KXL σέ λίγο αΐχμιλωτίατηχε άπο τι;διδασκαλίες τοϋ άκουστσΰ γερμανού θεολόγου καί έλληνιατήS c h l e i e r m a c h e Γ. Μά χα: πάλ: δέν ίχχνοποιήϋηχε, γιατίτά βιβλία τοϋ D a v i d S t r a u s s χόν κατάχτησαν. Το πολύ-κροτο βιβλίο τοΟ Στρίους * Ό βίος του ΊησοΰΑ εΓχε άναταράξειτότε τήν πνευμχτιχή ζωή τής Γερμανίχ; xt ειχε μεγάλη έπ£-δράση στόν Ένγκελς. Δέ σταμάτησα ίμω; στό Στράους. Πνεύμαάνήαυχο και έρευνηπκο προχώρησε πΐο πολύ. Εξελίχτηκε τόσοπολύ ώστε κατάντησε άβρησχος χαί μέ γερή φιλοσοφική μόρφωση.Στο Βερολίνο 5μως οτ*ν πήγε χαΐ έγγράαηχε εθελοντής στο πυ-ροβολικό τής ί*·ϊ φρουράς εΐχι γνωρίστή με τους νεοχεγχελ::*-νους, χι άπο τότε το μυαλό του ξυιτνησε πιο πολύ και έγινε ριζο-σπάστης και δημοκράτη;.

Ήταν ωστόσο εποχή πού à χεγχελιανισμος άντίχρυζε τήνπεισματώδιχη κριτική πολιών χντιπάλων τον καί d κιλοοοφο;Φ ρ ί ν t ρ : χ S ί λ ι γ κ, φανατικές άντίπζλο; τής φιλοσοφία;Τοϋ "Κ γ a λ ο υ (Hegel)k είχε γράψει μια βίαιη κριτική, πουΙκανέ χΕσθηση. Τότε 6 νεαρό; "Κνγκελς άπάντησε με μια τσου-χτερή άντικρττιχή μέ τον τίτλο : « Ό Σέλιγχ xsl ή αποκάλυψη»(1842), χωρίς δμως xal να τήν υπογράψη. Το βιβλίο βμως πουίκανε μεγάλη ΐντύπωση στόν "Ενγχελς ήταν *ΤΗ ούσία του χρι-στιανισμού» ταυ Feuerbach, που βγήχε στα 1841- "Οπως χαί ό Μαρξ έτσι χαί ο "Ενγκελς ϊγινεν σπαοές τοϋ Feuerbach χαί£τσι Εχχνε το πρώτο στχδερσ βήμα πρ£; τόν αθεϊσμό και υλι-σμό. Ό Feuerbach στάθηκε χαί γιά τ^υς ουά ίΒρυτές τοΰ έπι-στημονικοϋ σοσιαλισμού χαί διαλεκτιχαΟ υλισμοΰ ό άπαρ^ιίτητοςπνευματικός σταθμός γιά τήν ολοκλήρωση τής κοσμοθεωρίας τους.

Μπορούμε λοιπόν να π',ΰμε πώς στά 1942 6 Ένγχελς ήτανενα; φορμαρισμένο; ριζοσπάστης χαί δημοχρατιχό; συγγραφέαςμέ τάσεις άθεΓστιχέ; χαί' υλιστικές. Είχε καλά χωνεμένες τιςγαλλικές δημοκρατικές ιδέες και ή Μχσσαλ;ώτιδ« ήταν τό τρα-γούδι που τόν συγκινούσε χαί όλοένχ μιλοΟαε γιά τή γχιλοτίνχ.

Ό Μάρξ, δπως είπαμε, είχε τελειώσει τΙς πανεπιστημιακέ;

Page 7: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

8

του σπουδές στα 1842 και σχοπιυε ν' άχολουθήση άκαδημαΐ'κήκαρριέρα, και νά έπιδοθή σιή φιλοσοφία. Μα άμα £ δάσκαλοςχα: φίλος του B r u n o B a u e r , νεσχεγ*ελιανός καΐ μάλισταάπό τοϋ; αρχηγού;, Επειδή τα ϊβ ιλ ι μέ τήν επίσημη θεολογία,στερήθηκε το δικαίωμα νά διδάσχη στο Πανεπιστήμιο, ί Μάρξπαραιτήθηκε άπό τήν Ιδέα αύτη.

Τά πρωσσικά Πανεπιστήμια στα χρόνια εκείνα ϊέν άνοιγαντις πόρτες τους σέ διανοούμενους σάν τον Μπάουερ και Μάρξ.Βέβαια για λίγον καίρο ό Μάρξ {ϊρεθηχε σέ άδιέξσδο οικονομικόγιατί άντίχρυζε τό πρόβλημα τής ζωής καί πρακτικά και θεωρη-τικά. "Επρεπε λοιπόν νά βρή δουλειά άπό τή μια μεριά χαΙ άπότήν άλλη νσ πάρη μέρος στήν πνευματική κίνηση τή; χώρα; του.*Απο θεωρηπχή άποψη 6 Μάρξ άντιμετώπιζε τό πρόβλημα τήςζωής ίχ ·. μέ σκεπτικισμό άλλα μέ βαθειές πια φιλοσοφικέ; γνώ-σει; χαΙ μέ νεανικό ένθουσιασμό χα£ φανατισμό έπιθυμ'-ΰαε v iττάρη μέρο; στόν άγω να για τήν πνευματική χειραφέτηση τήςΓερμανίας, δηλαδή για τήν πολιτιχή και θρησκευτική έλευθερία,επειδή έχεΐνα τά χρόνια οί πολιτικές Ιλευθερίες και ή έλεύΗερησκέψη βρίσκονταν κάτω άπό τά δεσμά τής αστυνομίας. "Οπλοάποτελεσματιχό στον άγων α αυτόν £y« μόνα υπήρχε, ή κ ρ ι -τ ι κ ή . Τό ίπλο αυτό ήιαν τό μόνο πού μπορούσε νά ξαναφέρηκάθε τι θετικό στήν πραγματικότητα χα! νά σκουντήση τή αχέ*ψη, χαϊ ΐπω; ίλεγεν ΐ ΐ£;ος τό 1844 «νά Οποχρεώαη τΙς κοκα-λιασμένες κοινωνικές σχέσεις νά χορεύουν, παίζοντας τήν Γδ:α τήμελωδία τους». Και ή μελωδία ήταν ή δ ι α λ ε κ τ ι κ ή . ΤιςΤδιες σκέψεις χαί άποψει; υποστήριζαν οί νεοχεγχελ:ανοί, στού;5ποίου; άνήκε καΐ 6 Μάρξ. LY αύΐους ή κριτική είναι ή άρνησηπου καταργεί τΙς υφιστάμενε; σχέσεις κατ τά έπίσημα δόγματαχαΙ άνοίγει καινούργιους δρόμου; στή ζωή. ΟΕ νεοχεγχελιανοίδέ γύρευαν νά στήσουν νέα δόγματα καί νά έπιδάλουν νέες άρχές,έπιζητοϋσαν μόνο νά γχρεμίσουν τα παλιά δόγματα χαΙ νά ά«ο-γυμνώσουν τΙς παλιές άξίες άπύ το φωτοστέφανο τή; «λήβειαςτους. Στο άναμεταξύ, τό 1843, ό Μάρξ παντρεύτηκε τήν Τ ζ έ -ν η φ ό ν Β ε σ τ φ ά λ ε ν . Τή γνώριζε άπό τά μικρά του

Page 8: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

9

χρόνια καί áw xal ήταν λίγο μεγαλύτερη του τήν Ικανέ γυναίκατου. Έ Τζένη βαστούσε άπό αριστοκρατικό σόι" και οί διχοί τη;ήτα1/ άντιδραοτικοί. Αυτή δμως τοΰ παραστάθηχε ω; τό τέλος πι-στή χαι άφωσεωμένη. Ήταν ή γυναίκα πού ένιωσε τή μεγάληίσεορική αποστολή του" άντρα της χαί άν καΐ άπό τό γάμο τηςγνώρισε μόνο τή δυστυχία δέν τοΰ ιΓπε ποτέ Ιναν πικρό λίγο,Τόν παντρεύτηκε άφοΟ ξέχασε τΙς οικογενειακές της περγαμη-νές, τήν κοσμική κίνηση xai τά άριστοχρατιχά μεγαλεία της καιΙτσι δοκίμασε μαζύ με τό Μαρξ τϊς χαρές xai τις πίκρες του.

^Αρκιοταν στήν ευχαρίστηση χα! τήν Εχανοποίηση πού τής έδινεή μεγαλοφυία του" άντρα της, και είχε πεποίθηση στό Ιργο τουxai πίστευε πώς οΕ άγώνες του έχουν εύγενιχους κα£ Ιστορικούςΰκοπούς. "Ετσι οί στερήσεις, ή φτώχεια, οΐ χατατρεγμοί πούαπάντησε μέ τό γάμο της xai πού τήν ακολούθησαν ώς τήν ώραπού έκλεισε τά μάτια,δέν τής γέννησαν τήν Απογοήτευση και δέντήζ τάραζαν τά veDpa ώστε νά γχρινιάζη τόν άντρα της για τάοΐκονομιχά του χάλια, γιά τήν άνέχειά τους xai γιά τήν κατα-δίκη των τταιδϊών τους σέ μιά άθλια και βασανισμένη ζωή. Πρό-τυπο συντρόφισσας» που άντΐ νά τοΟ δημιουργή κάθε τόσο ζητή-ματα με τίς γκρίνιες της, τά πικρόχολα λόγια τηςΤ τά ξεφωνητάχαί τά χλάματά της, τόνε παρηγορούσε.

νΟταν ό Μαρξ οριστικά π:ά παράτησε κάθε ίοεα κι ελπίδανά σταδιοδρομήση στήν πανεπιστημιαχή καρριέρα, βρήκε πώςδέν τοΰ έμεινε άλλο πεδίο δράσης έξόν άπό τό έπάγγελμα τοΟσυγγραφέα. Έξαλλου είχε xai οίκονομεκές στενοχώριες καίΙπρεπε νά βρή πόρους γιά νά ζήση. Τόν καιρό λοιπόν πού βρί-σκονταν στήν Μπον καΐ ήταν στενοχωρημένος τόν προσκάλεσαννά γ;νη συνεργάτης σέ μιά καινούργια έφημερίδα που θά ΚγαΐΥεστήν Κολωνία.Στά χρόνια έχεΐνα στή Ρενανία παρατηρήθηκε μιάφιλελεύθερη και ριζοσπαστική κίνηση Ανάμεσα σ'Ενα τμήμα τωνέμποροβιομηχάνων τής περιοχή; αυτής. Μιά σημαντική μερίδαάπό τους εμποροβιομήχανους τής Κολωνίας είχε προοδευτικές'ίΐέε; και βάλθηκε νά άντιπολιτευ&ή τους συντηρητικούς που ti /αν στά χέρια του; τήν «Εφημερίδα τής Κολωνίας». Γι" αύτό

Page 9: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

10

μάζιψαν λεφτά και γύρευαν συντάχτε; γιά να βγάλουν δι*ή τουςίφημερίδα* Επικεφαλής τής ριζοσπαστικής έμπορικής καΐ βιομη-χανικής μπουρζουαζίας τής Ρενανίας ήταν 5 Καμπχάουζεν χαί ί Μέδιασον και πίσω του; άρχετοί. "Ελειπαν δμως cl κατάλληλοισυνεργάτες, που φυσικά δέν άργησαν νά βρεθούν. Στρατολογήθη-καν μέσα άπό το6ς κύκλους των νεοχεγκελιανών. Τότε στή PeνανΕα ήταν άκουστός ώ; λόγιος ó νεοχεγχελιανός Μ o i s e Η e s s, πού είχε κάτι παραπάνω άπό ριζοσπαστικέ; ϊδέες, ήτανκομμουνιστής. "Ετσι μέ διευθυντή τόκ Moise Hess βγή*ε τήν1η τοΟ Γενάρη 1842 τό δργανο των ριζοσπαστών έμποροαιομη-χάνιον τής Ρενανίας που είχε τον τίτλο *Έα·ημερίδα τοϋ Ρήνου»(Reinische Zeitung).

Ό Μάρξ δπως είπαμε ζοϋαε τότε στήν Μπόν και άπεκεΐ συν-δέθηκε μι τδν Χές χαί Ιατιλνε ταχτικά άρθρα στή νέα Εφημε-ρίδα, που είχε καί άλλους δυό συντάχτες, τον O p p e n h e i mχαί τδν B u t c n b e r g , Ό τελευταίος, πού ήταν χαί ó άρχι-συντάχτης, ήταν στενός φίλος τοΟ Μάρξ. Στήν αΈφημερϊδα τοϋΡήνου» φυσικά έγραφαν χαί πολλοί άλλοι νεοχεγχελιανοί άπότό Βερολίνο και αυτός ό Ένγκελς. Τό φθινόπωρο ΐμως τοϋ 1842¿ Μάρξ άφησε τήν Ηπόν χαί πήγε στήν Κολωνία χι εγκαταστά-θηκε ΐχεΐ/Από τότε ή «Εφημερίδα τοϋ Ρήνου* πήρε νέα κατεύ-θυνση.

•ολλοί άπό τους νίοχεγχελιανούς, χαί μέαα σ: αυτούς ήτανχαί ó Ένγχελς, ύποστήριζαν πώς ή νέα Εφημερίδα έπρεπε νάδίνη μεγαλύτερη προίοχή και σημασία στήν άντιθρη^κευτίχήκριτική και πολεμική της. Ό Μάρξ δέν ήταν τής Ιοια; γνώμη;χαί έπέμεινε πώς ήταν προτιμότερο μια Ιντονη πολεμική έναντι α στσύς πολιτικούς και κοινωνικούς £ρους τής έποχής. Πολλά έχουνγραφτή πάνω στό ζήτημα αυτό που £έ μα; ένδιαφέρσυν, γιατί cl-γράφομε βιογραφία τοΟ Μάρξ, Τό μόνο πού σημειώνουμε είναιπώς τά άρθρα τοΟ Μάρξ άρεζαν πολύ και έτσι έγινε γνωστός.Γι' α6τό τόν Όχτώβρη τσδ 1842 δταν ό άρχισυντάχτης Ρούτεν-μπεργκ Ιφυγΐ άπό τήν άρχισυνταξία, ó Μάρξ πήρε τή βιεύθυνσήτης. Ή νέα δέση τοΟ Μάρξ τοΟ έπίβαλλε πολλά καθήκοντα,ΓΑπο

Page 10: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

π

τή μια μεριά έποεπε v i πλουτίση ακόμα πιό πολύ τΙς ίατοριχέςκαί πολιτικές του γνώσεις κυρίως γύρω στά τρέχοντα ζητήματατής πολιτικοκοινωνικής ιστορίας τής Γαλλίας και Εύρώπης, κιάπο τήν άλλη νά κατατοπιστή καλά στήν οικονομική επιστήμηπού ώς τήν έποχή έκείνη 6έν τήν κατείχε. "Επρεπε λοιπόν νάξαναρχίβη τό διάβασμα γιά νά έμβαθύνη στή σοσιαλιστική κί-νηση πού άκουγε v i γίνεται πολύς λόγος καϊ στα οικονομικά προ-βλήματα πού άπαιτοϋσαν άμεσες λύσεις, Ή δημοσιογραφία δμωςταΟ ήταν από τήν άποψη αύτή μεγάλος μπελάς. "Ισως και ó γά-μος του μέ τήν Τζένη Βεστφάλεν νά συντέλεσε στο ν" άποτραβη-χτή άπο τήν «Εφημερίδα τοΟ Ρήνου». Ό κυριώτερος βμως λό-γος εΓναι ή αύστηρή λογοκρισία που έπεδλήθηκε στήν Εφημε-ρίδα καϊ ή πίεση των μετόχων της, πού συνιστούσαν μετριοπά-θεια. "Ετσι δ Μάρξ άναγκάστηκε νά παραιτηθή Στα χρόνιααύτά ϊέν ήταν άκόμα ίνας σχηματισμένος κομμουνιστής. Ό "Εν-γκελς άπό τό φθινόπωρο τοΟ 1842 είχε γίνει κομμουνιστής, προ-σηλυτίστηκε στον κομμουνισμό άπο το Moïse Hess Ό Μαρξδμως άπλώς συμπαθούσε τόν κομμουνισμό. ^Απαντώντας ó Ηάρξσέ μιά άντικομμουνιστική κριτική καϊ πολεμικήπσύ γά>ήχε άπότΙς στήλες συντηρητικής Εφημερίδας έγραφε πάνω κάτω : «Δενέχετε το δικαίωμα νά χτυπάτε τόν κομμουνισμό. Λέν γνωρίζω τόνκομμουνισμό, άλλά ó κομμουνισμός που άνέλαδε τήν ύπεράσπιαητων καταπιεζομένων δέ θά μπορούσε νά καταδικαστή «έλαφρστή συνειδήσεις Πρέπει νάχετε μτά πλέρια καΐ άκρ^βή γνώση τσΟρεύματος αύτοΟ προτοϋ τό καταδικάσετε». "Αρα ¿ Μαρξ δέν ήτανάκόμα κομμουνιστής, άλλά ίνας συμπαθών δπως θά Λέγαμε σή-μερα.

*Α?σύ 3μω; παραιτήθηκε άπό τήν «Εφημερίδα τοϋ Ρή-νου», πού σέ λίγο άλλωστε έκλεισε, δέν είχε τί νά κάνη χαί πούνά έγχατασταθ-fl. Ό φίλος του A, R u g e τοΟ πρότεινε νάπάνε στό Παρίσι. Ή ιδέα αύτή άρεσε στό Μαρξ χαϊ οί δυό φίλοιάφησαν τή Γερμανία, πού ήταν ίνα άστυνομιχό Κράτος, χαι πή-γαν στή γαλλική πρωτεύουσα.

Τό Παρίσι ήταν τήν έποχή ("κείνη ή μάνα τών Έπαναστα-

Page 11: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

12

των «ι : T Í πνευματικό κέντρο τΟν νέων ίδεων. Τά συγγράμματακαί of διδασκαλίες τού Ζ a i ν • Σ ι μ 6 ν, τοϋ Φ ο υ ρ t á, ταΟΒ ί κ τ ο ρ α Κ σ ν σ ι ν τ ε ρ ά ν τ ό «Κοινωνικό Πεπρωμένο»,τού Μ π ο υ ο ν α ρ ό τ τ ί ή «Συνωμοσία για τήν ισότητα» έπη-ρέαζαν και ήλέχτριζαν τήν παριζιάνιχη νεολαία το& 1830—1840.Ό Μπουοναρσττι ήταν ο άγαπημίνος συγγραφέα; τή; ριζοσπα-στικής νεολαίας, γιατί ήταν 6 πρώτος πού μίλησε στήν έποχήέκεΕνη γιά τήν «έπανβστατική Κυβέρνηση* των λαϊκών τάξεων,εννοώντας μέ τό σύνθημα του αύτο πώς πρέπει ή λαϊκή μάζα νάίπιβάλη μέ τή δικτατορία τη; τό πρόγραμμα της και τΙς χσινωνικές μεταρρυθμίσεις πού θά έξυπηρετοΟσαν τά συμφέροντά της.Ηιά πού οΕ διδασκαλίες τοϋ Μπουοναρόττι είχαν έπΕδραση* στήνεολαία, χαί ή έπιρροή τους πάνω στις μυστικές έπαναστατιχέ^όργσνώσεις τής τοτινής έποχής ήταν μεγάλη. Επίσης καί 6 άτρομητσς σοσιαλιστής έπαναστάτης ΜπλανκΙ είχε κι αύτσς μέτή σειρά του τραβήξει πολύν κόσμο στά 1830. Μέσα στά χρόνιααύτά στή γαλλική πρωτεύουσα εΐχαν γίνει μεγάλες ζυμώσεις καίδιατυπώθηκαν πολλές νέες Ιδέες. Ή γαλλική κριτική ήξερε άπδτο 1830 πώς ή χεφαλαιοκρατική άνάπτυξη φέρνει τή συγχέν-τρώση τοΟ πλούτου σέ λίγα χέρια, παραμερίζει τή μεσαία τάξηάπό τήν κυβέρνηση τής χώρας καί χωρίζει τήν κοινωνία σέ«αστούς καί στο λαό—έργαζόμενους, Ό Κ ω ν σ τ α ν τ έ ν Π ε -χ έ ρ στο βιβλίο του «Κοινωνική Οικονομία» (1839) διετύπωσεάπό τότε πώς ή άνάπτυξη ταΟ κεφάλαιοκρατισμοϋ θά έχη σάμοιραία συνέπεια τήν έθνικοποίηση τών μέσων τής παραγωγής.Εξόν 5μως άπδ τους παραπάνω καί ó μεγάλος γερμανός ποιητήςΧ ά ν ν ε γύρω στά 1840 Ιγραψε τά ωραία του άρθρα γιά τόγαλλικό κομμουνισμό. & Κ α μ π έ παρουσιάστηκε ώς ιδρυτήςτοϋ νεοχριστιανισμοθ, ó Λ o u t Μ π λ ά ν άνάπτυξε τΙς σοσια-λιοτικές του άρχές χαί Εδέες χαί ό Π ρ ο υ ν τ ώ ν μίλησε καίέγραφε γιά τό μικροαστικό σοσιαλισμό του. "Ολες λοιπόν al νέεςιδέες χαί τά νέα κοινωνικά συστήματα πού προπαγάνδιζαν τα ν τήνέποχή έχείνη είχαν τό Παρίσι ώς κέντρο τους. Ή γαλλική πρω-τεύουσα τράβηξε καί τό Μάρξ, πού, δπως είπαμε, πήγε μ*ζύ μέ

Page 12: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

1 3

τό φίλο του *Α ρ ν ο λ δ Ρ ο α γ γ ε. Έ κ ι Ι Ιβγαλαν οΕ 56ο νεα-ροί γερμανοί φίλοι τά «Γαλλογερμανικά Χρονικά». Ό τίτλος τήςέπιβεώρησης αυτής δείχνει ηώς δ Μαρξ χαί ο Ροΰγγε είχαν άπότ Τ; μιά μεριά βγάλει δλες τις εθνικιστικές σχουριές άπό πάνωτους χαί άπδ τήν άλλη πώς χρειάζεται στενή πολιτική συνεργα-σία γερμανών χαί γάλλων διανοουμένων χαί πολιτικών γιά νάσπάσουν τά δεσμά τής άντιδρασης. Στά «Γαλλογερμανικά Χρο-νικά» διατυπώνονται άπό τό Μαρξ γιά πρώτη φορά οι βασικέςάποφεις τής μελλοντικής Ολιστικής φιλοσοφίας του χαί οΕ <ομ μουνιστιχές του Αντιλήψεις. Δέν ήταν δμως τυχερός. Τά «Γαλλο-γερμανικά Χρονικά» κυκλοφόρησαν τήν άνοιξη τού 1844, ετλλάμόνον Ινα φύλλο, στό όποιο ωστόσο δημοσιεύτηκαν δύο άρθρα τοΟΜάρξ : «Εισαγωγή στήν κριτική τής φιλοσοφίας τοΟ δικαίουτο(3 Η β ^ Ι * και «Κριτική τσΟ έβραΐχσΰ ζητήματος τοΟ Μπά-συερ». Στό φύλλο αύτό υπάρχει και μια με/Ιτη- τοϋ Ένγκελς«Δοκίμιο κριτικής πολιτικής Οίκσνομίας», ττού τήν έστειλε άπδτό Ηάντζεστερ, δπου εΐχεν έγκατασταθή. Γράφοντας 6 Μάρξ στδΡσΟγγε τό Σ/βρη τοΟ 1843 και καθορίζοντας τΙς προγραμματικέςάρχές τής νέας Επιθεώρησης τονίζει μαζο μέ άλλα χαί τούταίδ» τά χαραχτηριστικά :

*Χ"ΑΨ ή ηοούπάΰκιά μας 61ν σννίαχατα* ατ6 νά δημιουργή-σουμε τό μέλλον γ*ίναι βέβαια πώς στ* Μχονμε νά χάνου μέ είναι ή

'άμίίλιχτη χριχιχή χον σημερινού χα&Λστώτος, άμείλιχτη τόσο μέ τήν Έννοια ηώς ή χριτιχή σέν ηοέηει ψά τρομάζη άπο τις Γάιεςτις σννέηειές της,δοο και τήν ίννοίΟ μιας πι&αψής σύγχρονους με τοΐν ισχυρούς τής ή μέρας. Γι* σντό όέν είμαι τής γνώμης να σηχώσουοε οημαΐα 6ογμαη*ή' τό άνχΙΦ*το, ηρίπει, νά προοπα&η οονμε νά βοη&ήοουμ* τον ς δογματικούς νά ξεδιαλύνουν τιςΛρχές τον ς, "Ε\οι, Ιδίοις ό κομμού νιαμος δπως τον προπαγανόί ζονν 6 Καμτυί, 6 Ντεζαμύ> ό Βάϊχλιγχ κλπ. όέν είναι τταρα μ*ά αφηρημένη δογματική ίννοια. θέλουμε νά ίχονμε τήν ίπίρραη πάνα* στους ανγχσιριανονς χαί χωριστά οτους γερμανούς ονγκαι-ριανούς μας ; Τί ηρίπει νά χάνουμε ,- Αυ6 γεγονότα είναι δναμ-

Page 13: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

M•

-φισβήτητα : πώς πρώτα ή θρησκεία xctl δεύτερο ή πολιτική είναιδνό πράγματα ítov ένδιαφίρον* mo πολν àno χά&ε tt άλλο τους οημερινοΰς νζρμαΐ&ύς... Αναφορικά μ± τήν πραγματική ζφή, τδ πολιτικά Κράτος, καϊ δταν áufyta Sir είναι οοσιαλιοτιχά, άνχαχο·* κρίνεται ai τϊς νεώτερες φόρμες τον στ}ς άπαινήο&ις της 1ο-γιχής . . . *.

* ... Δεν παρουοιαζόμα ατε στον κόομο οά &εα}ρητιχοι μ& iva fio δόγμα ; Nd ή άλή&εια, γονάτισε î àlv του λέμε : * Αφησε τον * Αγάπα, αντά tirai άνοησίες ΐ Air κάνουμε τίηοτ* άλλο παρά νά τον δείχνουμε γιά ποιους σκοπούς άγωνίζειαι πραγματικά. Πρέπει νά 7τάρη συνείδηση του ία ντο ν τον xal Άν άκόμη ôkv το &έλει*,

Στήν «Εϊααγωγή στήν κριτική τή ; φιλοσοφίας toO δικα£συTOO Hegel» γράφει πάλι εξετάζοντας ιό Ινδεχόμενο μιας γερμα-νικής επανάστασης xal βάλλει το ερώτημα ποτά τάξη ατή Γερμα-νία θα παΕξη τον Ιστορικό ρόλο νά μπή επικεφαλής τής Ιπανά-σΐασης. ΙΙάνο» στο ζήτημα αέ)τό γράφει :

Μ*Η ύπαρξη μιας καταπιεζόμενης τάξης που βρίοχεται μέσα στήν δοτική χοινωνία, μι&ς τάξης nob προορισμός της είναινά σννχίλέοη στήν κατάργηση δλ<ον τών τάξεαίν, δημιουργεί τις δυνατότητες μιας ίπανάστασης ατή Γερμανία,,.Ή τφξη αυτή είναιτσ προλεταριάτο, ττον μόλις τώρα άρχίζει vé κάνη ιήν έμψάνισή χου στή Γερμανία μέ τήν άνάητνξη τής βιομηχανίας, γιατί δε* είναι ή φυσική ά&λιάτηια μά ή τεχνική ά&£ιότητα, δεν είναι ή μηχανική καταπίεση τής κοινα>νίας μά ή διάλυση τών με-oaiœv τά(εα>ν πον δημιουργούν το προλεταριάτο „ "Οταν λοιπόν τ6 προλεταριάτο άναγγέλνει τήν κατάργηση τής οημζρινής xotrœ-ψίας air χηρΰχνει τό μυστικά τής ίδιας τον ΰπαρξης άλλά τήν πραγματική κατάργηοη τον αημερινοΰ (xotrwvtxov) καϋΐοΤώτος. Όταν τό ποολίταοιάτα ζητεΧ τήν χατάργηοη τής Ιδιοχχησίας dir κάνει τΙτ*ο%% άλλο παρά νά ζητή γιά το σύνολε) τής κοινωνίας S,n ή Τόιοχ ή κοινωνία Μβάλε μέσα τον, χοτρίς τή σννχα*άΦ*αή ταν.^*

Page 14: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

15

Γράφοντας αύτά ó ΜΑρξ τόν Όχτώβρη τοΟ 1843 έδειχνεπά^ είχε πιΑ γΕνιι κομμουνιστής. Φυσικά δεν πρέπει νά παρα-δεχτούμε πώ$ 6 Μάρξ στσ Παρίσι ϊγιν* κομμουνιστής. "Οπως «Γπάμε, άπσ τήν Κολονία 6 Ηαρξ Ιπηρεάστηχε άπο τΙς κομμουνι-στικές ΕΕέ*ς χαΐ γι* αύτδ άρχισα νά διαδάζη πολύ για να ολο-κλήρωση τΙς κοινωνιολογικές χα i Εστοριχέ; γνώσεις του. Στό Πα-ρίσι, που δονούνταν* από τις νέες έκανα στατικές ιδέες, δ Μαρξδχι μόνο βρήχε τήν κατάλληλη επαναστατική χαΐ σοσιαλιστικήφιλολογία πού του Εδωκε τΙς Απαραίτητες θεωρητικές βάσεις, μακαι γνώρισε ίπαναστάτες χαί στοχαστές που είχαν βάλει γιασχσπδ τής ζωής τους νά δώσουν τα πνευματικά και τα πολιτικάΒπλα στις λαϊκές καταπιεζόμενες μάζες, γιά νά πάρουν τή θέσηπου τΙς Αξιζε μέσα στήν κοινωνία.

"Ας σημειώιουμε χχόμα πως ή Εύρώπη τότε βρίσκονταν σεχρονίζουσα Αναταραχή. Ή Γαλλία ήταν καμίνι έπαναστατιχό. Ή Γερμανία έπΕσης περνούσε-μια έπαναστατική χρίση, στήν Πολω-νία ό'έθνικιατικσς Αναβρασμός ήταν πολύ όξός, 4α I σιήν "Αγγλίατό κίνημα των Χ α ρ τ ι σ τ ω ν Απλώθηκε πολύ και Ιγινε στα-θερό στήν ιστορία τοΟ αγγλικού έργατισμοΟ. ΗΑ έχε: που δ επα-ναστατικές αναβρασμός μέ συμμετοχή τής έργατιας ήταν πιοπολύ σημαντικός χαΐ υπολογίσιμος ήταν ή Γαλλία, Ή έξέγερσητής Λυών τοΰ 1831 χαί 1834 καΐ ή Επανάσταση τοΟ Παρισιού1

στΑ 1839 γιΑ πρώτη φορά φέρνουν τήν έργατιχή τάξη στή σκηνήτής ιστορίας σΑ μιΑς τάξης πού παίζει ρόλο πρωταγωνιστή.

Ό Μάρξ στο Παρίσι, χαί πιο πρίν στήν Κολωνία, είχε δια¬Βάσει πολύ xat κατατοπίστηκε δχ: μόνο χαλά στήν Ιστορική χαίπολιτική κατάσταση τής έποχής του Αλλά καΐ μελέτησε πολύ τήνΠολιτική Οικονομία. Ό λ α τά πρίν An* αυτόν συγγράμματα xatτις διδασκαλίες τον ν|ων διανοουμένων και Αρχηγών των λαϊ-κών μαζών χαί τής έργατιας τά μελέτησε xat μέ μια αυστηρήεπιλογή κράτησε Απ* αύτά δ,τι καλό χαί θετικό είχαν. ΠολλέςΑπό τΙς Ιδέες τοΟ Μάρζ πού είναι διατυπωμένες στό *Κομμουνι-στίχο Μανιφέστο» υπάρχουν σέ συγγράμματα χαί μελέτες ουτοπι-στών χαί Αλλων μικροαστών σοσιαλιστών. Kai Από τον Σαίν Σι-

Page 15: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

1 6

μόν χαΐ &πν τό Φαυριέ χα! άπο τον Κονσιντιράν ναί Μπουονα-ρόττι χαΐ Αλλους δ Ηάρξ δανείστηκε πολλές Εδέες χαΐ άπόψ*ιςίι)Δέν τις πήρε δμως χωρίς χριτιχή έπεξεργασία, τΙς άφωμοΐωσεπρώτα χαΐ τΙς συμπλήρωσε μέ διχές του πχρα τηρήσει ς .Έπί σης χαίό W. WeitHng χαΐ δ T h . Schuster μποροϋν νά θεωρηθούν σάνπρόδρομοι τοΰ Ηάρξ, πού σέ πολλά τον ίπηρέασαν. Πιο πολύδμως δ Μαρξ χαΐ 'Βνγχελς είχαν ϊπηρεαστή And τις θεωρίες τουΜπαμπέφ, πού δοο κι Αν εϊχβν «τέλειες ατή διατύπωση τους,στήν ουσία τους έχφραζανε τοϋς πόθους τής νέας ιάξης — τοΰπρολεταριάτου—πού μόλις σχηματιζόντανε καΐ διεχοίχοΟαε μέαυθορμητισμό τά δίχαιά της. Ό Μάρξ και δ Ένγκελςήταν βέ-βαια προικισμένοι μέ μεγαλοφυία, ωστόσο δέν μπορούσαν ναιίροΟν τδ δρόμο τους Αν δέ διάβαζαν χαί Αφωμοίωναν δλη τηνπρίν Απ* αύτούς έπαναστχτιχή, σοσιαλιστιχή χαί κομμουνιστικήφιλολογία» Είπαμε παραπάνω πώς, έζόν από τή Γαλλία, χαί ατήΓερμανία υπήρχαν νεοΐδεάτες χαΐ έχανασιάτες χαΐ πώς πολλάέπαναστατιχά κινήματα σημειώθηκαν στϊς χώρις αύτές. "Επίσηςχαί στήν * Αγγλία τό 1842 ή Ατμόσφαιρα ήταν έπαναστατική. ΓιΑπρώτη φορά ξέσπασε έκιΐ μιά μεγάλη μαζική Απεργία πού πήρεμορφή γενικής Ιργατιχής Απεργίας. "Ετσι στά 1843)4 νόμιζεκανείς πώς ή "Αγγλία βρισκόταν σέ παραμονές έπανάστασης, ένώτον ίδιο καιρό (1844) ξέσπασε ή έπανάσταση των υφαντουργώντής Σιλισίας (Γερμανία). Παράλληλα χαΐ 0 σοσιαλισμός μέσαστά χρόνια 184δ]6 πήρε μεγάλη διάδοση στά βιομηχανικά χέν-

1. Μιριχοί φανκτιχοί Αντίπαλοι τοΰ μαρξωμού,δαωε ό W,Tacherkesov, 6ποοτ#ιρι£βν *àç τάχα 6 ΙέάρΕ κήρ» -codait ς τις Ιοέις νταΐιIxèétai οτό ΐΙιΐνιφϊ<ΐΓο άχό ένα βιβλίο τοϋ V i c t o r C o n s i d é -r a n t *οΑ εκιγροφίται : Principes du Socialisme {Manifeste de ladémocratie aux dix neuvième siècle, 1843K ' E R I ^ Î xat γι* το*"Ενγκελς εγραφχν meç τά βιβλίο τοα γι* τήν χ&τ<ίσταβη της ΙργβτιχηςτάΕηε στήν Άγγλίβ ιϊνατ «βρμενο Β«6 τή μ·λέτη τοΰ Β & γ S ν £ ο υ S u r e t «ofe κυχλοφορίρ· στ* 1843 μί τό τίτλο : «Ή £&λιΰτητι ΐΰνίργαζομέναν τ*|««»ν στήν ' Αγγλία xat Γαλλί*». Avtà ίμοβς είναι -χυ-εαΐις ουχοφκνίΐβς.

Page 16: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

17

τρα τής Γερμανίας, Ινώ ατή Γαλλία ή κατάσταση δεν ήταν χα-λύτιρη, ή επαναστατική «αϊ σοσιαλιστική φιλολογία αύξάνσντανχαΐ πληθύνονταν χαΐ διάφορε; έπαναατατιχές Εταιρείες δρούσανμυστικά καΐ φανερά.

Πρέπει δμως νά σημειώσουμε πώς πρίν σχηματιστούν χαθχ-ρές έργαχικές ενώσεις με Ιπαναοτατιχό πρόγραμμα, ο\ πρώτοιήγέτες τοΟ προλεταριάτου μαθήτεψαν στις συνωμοτικές Εταιρείεςτων άστών ίπαναστατων. Και μια που δπως είπαμε οΕ Γάλλοι έγι-ναν οΐ δάσκαλοι των επαναστατικών ιδεών, τό γερμανικό έπανα-ατατίκό κίνημα $χολούθησε βήμα πρός βήμα τσ γαλλικό κίνημα.Ή σοσιαλιστική δημοκρατία ήταν ή δασκάλα του γερμανιχοΰπρολεταριάτου. Κι δταν άχόμα ή άστιχή τάξη στό αύνολό τηςπέρασε στήν άντίδραση υπήρχαν κάμποσοι δημοκράτες πού άκο-λσυθοΰσαν τήν παλιά παράδοση, αηλαδή τήν έπαναστατιχή παρά-δοση γιά τά Εδανικά τής άστικής δημοκρατίας .Γαύτό αέ διάφορεςπόλεις σχηματίστηκαν διάφοροι "Ομιλοι - Σύνδεσμοι μέ σκοπόνά προπαγανδιστούν οί παλιές έπαναστατικές παραδόσεις. Έ ν α ςάπό τους "Ομίλους αύτούς πού τιτλοφορσύντανε L*Associationpour Ι.Ί d^fence de la presse patriote (Εταιρεία γιά τήν υπε-ράσπιση του" πατριωτικού τύπου) μέ ιδρυτές τόν Cormemn,Armand Garrel, Godefroy Cavaignac, Garnier - Pages καΐF. Arago, χρησίμεψε γιά πρότυπο στο γερμανικό σύνδεσμο γιάτήν «υπεράσπιση τής έλευθερίας τοΟ τύπου» (Deutseber Bundzur V e r t e i d i g u n g der Pressfreiheit) πού ιδρύθηκε άπδ Ιναπρόσφυγα γερμανό δικηγόρο, τό Λουδοβίκο Boerne, κοϋ έμεινεστό Παρίσι.

Ό γερμανικός νόμος δμως τοΟ 1834 άπαγόρεψε αυτές τιςΕνώσεις κι έτσι οΕ οργανώσεις αυτές πέρασαν στήν παρανομίαχαί στό συνωμοτισμό. Τό Ιδιο έγινε και στή Γαλλία:

Μέσα στά χρόνια 1834—1836 ιδρύθηκε στή Γερμανία μιάνέα μυστική όργάνωση πού ώνομάστηχε; «Όμσσπον&ία τών έξσ-ρίστων». *Η όργάνωση αυτή ήταν μυστική. Τά μέλη της λέγοντανZ e l t e ( = σκηνές) ή H ü t t e n { = καλύβες). Είναι βεβαιω-μένο πώ£ ήταν έπηρεασμένη άτζό τσύς καρμπονάρους χαΐ τούς

Κομμουνιστικό Μανιφέστο 2

Page 17: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

78

μασώνουί. Στη 1840 βμω£ή άστυ νομία άνακάλυψε τά κέντρα τήςδράσης της στη Βρέμη, Βερολίνο, Φραγκφούρτη χι άλλον. Ή οργάνωση αυτή εϊχε φιλολαϊκό χαραχτήρα χαί διευθύνονταν άποτον Jaoob Venedey χα1, το Th. Schuster. Υπήρχαν δμιος χαίπολλοί μπχμιτεδΊστές και κομμουνιστές πού έβγαλαν χαί έφημε-ρίδα χύν «'Εξοριατσ». Σημειώνουμε άχόμα πώΐ στα χρίνια αυτά6 οαινσιμονιομός χαί ΐ ουτοπικός οοοιαλισμσς είχαν μεγάληΙν.ίαρατη οτούς επαναστάτες χα! ή φιλολογία τους διαβά-ζονταν πολύ,

"ϊοτερα άπύ τή Βιάλ^η τής «^Ομοσπονδίας τών Ιξορίστων»,ίδρύθηχε οτο Παρίσι ή «Έν«αη τών δικαίων» (Fédération desJustes) μέ Εδρ^τέί ίο Sohuster, τον ποιητή- Germain Maeu-rer, τον Hermann Ewerbeck, τ4ν Karl Chapper, τόν παπουτσήBauer, τον ώρολονά Moll , το ράφτη Weitling χαί άλλου;. Καιή * Ενωση αυτή ήταν μυ<π'.χή χα! φαίνεται νά είχε σχέσπς μέδυο άλλες μυστικές οργανώσεις, την «"Ενωση για τά Btxaia τσύάν&ρώπου» χαί τήν «Εταιρεία των σοφών», πού τήν ίδρυσαν στα1837 ο Blanqui χαί d Barbés. Ή κ'Ενωσις των δικαίων» &!χεγερές ρίζε£ χι Εχανε καλή προπαγάνδα. Κάθε δέκα μέλη αποτε-λούσαν μια κομμούνα και δέχα κομμούνας έ^ώνσνταν σέ μια περι-φέρεια. Ή κεντρική συνέλευση πού λέγονταν Halle (— αγορά)£νωνε τούς αντιπρόσωπους δλων τών περιφερειών πού άποτελαΰ-σαν τήν Εκτελεστική Επιτροπή. Ή οργάνωση αύτή διαλύθηκεστά J 840 ύστερα άπο τήν ήττα τή; έργατιχής τάξης τού 1839.Τά μέλη της άλλα φυλακίστηκαν χι άλλα έφυγαν ή έξωριστηκανοτήν Ελβετία, Ανάμεσα σ' αύτου; ήταν χαί δ γερμανός ράφτηςΒ ά £ τ λ L γ χ πού ήταν αχουοτος έπαναστάτης χαί θεωρητικόςπροπαγανδιστής τοϋ κομμουνισμού άν και αύτοδίδαχτος. Ό Βάίτ-λϊγχ πούύπίφερε πολλά: καταδιώξεις, ΙξορΙες, φυλακίσεις, ήτανμιά έξαιρετίχή φυσιογνωμία έχεΐνα τα χρόνια χαί γι ! αύτο ήτανφυσικό να θελήση ό Μαρξ νά τδν γνωρίση απο κοντά, ϊτήν άρχήείχαν γίνει χαλοί φίλοι, μά ή φιλία τους δέ βάσταξε πολύ, γιατίο Βάϊτλιγχ δέν ήθελε ν1 άναγνωρίση τήν πνευματική υπεροχήτοΟ Μαρξ χαί έτσι ψυχράνθηκαν χαί χωρίστηκαν, ώστοσο δμω$.

Page 18: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

1 9

ΰπως είδαμε, ο Βάϊτλιγχ στάθηκε Ινας αϊτό τούς πρόδρομους τοΟΜάρξ και Ένγκελς. Ή δράση του φυσιχά άπ* τή στιγμή πού Ó Μάρξ πΐ)ρι ένεργητικδ μέρος στήν έργατιχή Ιπαναστατιχή κΕνησηπεριωρΕστηκε πολύ. Εξάλλου άμα διαλύθηκε άπ 'τήν αστυνομίαή «Ένωση τών.δικαΐων* ατά 1840, δ ΒάΓτλιγκ φυλακίστηκεστ-ή Ζυρίχη τά 1843 χαί σιά 1844 υστέρα άπ6 πολλές περιπέ-τειες τά κατάφερε νά πάη στο Λονδίνο, δποτ> οΕ φίλοι χαΐ θαυμα-στές του ιοΰ Εχαναν μεγάλη υποδοχή. Έ χ ε ϊ ήταν χαί άλλοι γερ-μανοί εξόριστοι επαναστάτες χαί μέ τήν ένίσχυαη και συνεργα-σία τών Αγγλων Χαρττοτων χαί τοΰ Σάππερ ιδρύθηκε Ινας άλλοςσύλλογος διεθνικός, ή βΈνωση των οημοχρατιχων φίλων δλωντών έθνών* (1844).

ΠρΙν ομως έχθέσουμε τις σχέσεις χαί τή γνωριμία τοΟ Μάρξμέ τους έπαναστατΐχε*ύ£ χύχλους τοΟ Λονδίνου, πρέπει νά ποΟμεδυο λόγια για τή γνωριμία τοΟ Μάρξ με rcv "Ενγχελς, πού έγινεστο Παρίσι. "Εχουμε θετικές πληροφορίες πώς Ó "Βνγχιλς πήγετο Σεπτέμβρη τοΰ 1644 στή γαλλιχή πρωτεύουσα γιά νά έπισχε-φθή τό Μάρξ, Ή ίπίοκεψη χαί ή γνωριμία αύτη στάθηχε χαίγιά τούς ουό πολύτιμη. "Από τότε συνδέθηχαν μέ στενή φιλία,πού απάνια συναντιέται ανάμεσα στήν Εστορ(α. Ό *Ενγχελς ήτανχι αύτος πιά φτασμένος κομμουνιστής, ωστόσο δμως ατή θεωρη-τική, του χατάρτιοη είχε άχόμα πολλές οδταπιατιχές σκουριές,έπιαρεασμέΐΌς &ηό τις θεωρίες τοΟ "Οουεν, Φουριέ, Προυντωνχ λ π . Ή μελέτη του πού δημοαίεψε στά «Γάλλο-Γέρμα νικά Χρονικά»μέ τον τίτλο : Δ ο κ ί μ ι ο Κ ρ ι τ ι κ ή ς τ ή ς π ο λ ι τ ι -κ ή ς Ο ι κ ο ν ο μ ί α ς ήταν μιά σοβαρή έργασία γιά ΙνανέμποροϋιτάλληΧο ειχοσιτριων χρονών, άλλα δέν ήταν άπ αλλαγμένηαπό τις ΐΦεαλιοτικίε; έπανασταΐιχές άντιλήψεις και ίδέες τοΰ καιροϋ του. Ό Μάρξ ήταν πιο προχωρημένος, είχε εμβαθύνει χαλάατό κοινωνικό πρόβλημα χαί oi μελέτες ιτού Ικανέ τοΟ Εδωκαντά θεωρ^τιχά δπλχ γιά νά καταλήξη στήν ύλιστιχή αντίληψηΈής ιστορίας χχΐ οτ6 διαλεκτικό υλισμό.

"Οπως χαί νά είναι δμως ο Μάρξ χαί δ Έ ν γ χ ε λ ς άπό το 1844Εγιναν οχ- ^ ¿ v c . άχώριστοι φΕλοι κχί συναγωνιστές άλλά και συ-

Page 19: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

20^

ν εργάτες στενό! στή θεωρία xxl στήν πράξη. *0 £ν*ς συμιιλή·ρωνε ιόν άλλον, Οδτε 6 Ηάρξ χωρίς τόν "Ενγχελς θά γΐνουνταναύτός πού Εγινε, ούτε 6 'Ενγχελς χωρίς το Ηάρξ θά Επαιρνε τήθέση πού πήρε σά συνιδρυτήί του" Επιστημονιχοΰ σοσιαλισμοϋ καισυναρχηγός τοΟ έργατιχσΰ κινήματος άπ' τά μέσα ώ; τό τέλοςτο0 19ου αίώνα. "Ας μήν ξεχάσουμε άχομα χαί τήν οικονομικήένΕσχυση πού Εδωσεν 6 εύπορος "Ενγκελς στον άνεργο καΐ κατα-τρεγμένο Μάρξ.

ΟΕ μυστικές Εταιρείες χαί ή ,σοσιαλιστική προπαγάνδα πουπροκαλούσαν άναβρασμό μέσα στήν έργατική τάξη τής Γαλλίαςχαί Γερμανίας ήταν έπο μεν ο νά προκαλέσουν τήν προσοχή τήςάστυνσμίας και παράλληλα ν' άρχίσουν οί καταδιώξεις. "Ετσι τδΓενάρη τοΟ 1845 ή Γαλλική Κυβέρνηση, υστέρα άπό έγγραφηδιαμαρτυρία τής Πρωσσιχής Κυβέρνησης, Επιασε τδ Μαρξ καιμερικού; άλλους Γερμανού; που Εγραφαν ατό «Φόρσαιρτς» πούέβγαινε στο Παρίσι χαί τούς έξώρισε. Ό Μάρξ πήγε τότε στιςΒρυξέλλες. Έχε ι δ Μάρξ βρήκε μερικούς χαλούς φίλους χαίσυνεργάτες χαί Γδρυσαν τήν «Εργατική Μορφωτική *Ενωση»(ατήνδιτοΕα έχανε διαλέξεις πάνω σέ θέματα πολιτικής οικονομίας. Στδ-σύλλσγον αύτδ άνήχε χαί δ 'Ενγχελς και δ Β 6 λ φ, πού ΐπί-σης στάθηκε πιστός χαί άφωσιωμένος φίλος τοθ Μάρξ. Στά χρό-νια αυτά ί Μάρξ έδειξε μεγάλο δργχνωτικό πνεύμα καί Εργά-στηκε υπεράνθρωπα γιά νά ίδρυση μ:ά νέα διεθνική οργάνωσημέ πλατύτερους σκοπούς, γιατί στο άναμεταξύ άναγχάοτηκε νά τάχαλάση μέ τό Βάΐτλιγχ, πού νόμιζε πώ; τά ήξερε δλα χαί δχιμόνο δέν άναγνώριζε τήν πνευματική υπεροχή τοθ Μάρξ μά χαίΒέν έννοο&σε διτως εΐδχμε νά παραδεχτή χαμμτά άπό τις Απόψειςτοΰ νέου ήγετη πάνω ατά πολιτικά χαί οργανωτικά ζητήματα τοθπρολεταριάτου.

Τόν ίδιο πάνω κάτω καιρό 6 Μάρξ τά χάλασε χαί μέ τόν Προυν-των, πού είχε γίνει άπό τά 1838 πολύ γνωστός μέ τήν μπροσούρα,του <ΤΕ είναι ΕΞιοχτησία γιατί μέσα α* αύτή υποστήριζε πώςή ΐδιοχτησΕα είναι χλοπή. Αργότερα δμως» φουσκωμένος άπό τή,φήμη του, καταπιάστηκε χαί μέ ζητήαατα άνώτερα άπό τις πνευ-

Page 20: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

21

ματιχές tou ικανότητες, θέλοντας νά προχχλέση τδ θαυμασμέπλατύτερων έπιστημονιχων στρωμάτων χαί μάλιστα των Γερμανώνδιανοουμένων πού θεωρού ν τα ν ε στά χρονιά έχεΐνα φιλοσοφημέναμυαλά, κάθησε χαί έγραψε μιά μελέτη μέ τον τίτλο «Σύστημαοικονομικών αντιθέσεων ή φιλοσοφίες τής άθλιοτητας». £τήμελέτη του αύτή £χανε έπΕδειξη δχι μονο φιλοσοφικών γνώσεων,άλλα χαί οΐχοναμολογιχων. "Εχοντας μάλιστα τήν πεποί-θηση πώς έγραψε κάτι σπουδαίο, χχί άλάθητο παρακάλεσε τ6Μάρξ νά γράψη τις γνώμες του πάνω ατό νέο βιβλίο του. Ό Μαρξ στήν άττάντησή του, πού τήνε τιτλοφόρησε *'Π άθλιέτητατης φιλοσοφίας» (1847), έδωκε Ενα χαλέ μάθημα στον Προυντώναποδείχνοντας του πώς δεν κατάλαβε χαλά ούτε τή χεγχελιανήφιλοσοφία ούτε τις θεωρίες των "Αγγλων οικονομολόγων Έ τ σ ιδο&ηχε ή eúxaipia στύ Μάρξ νά διατύπωση πιο συστηματικά καιμεθοδικά τις δικές του οίχονομολογιχές θεωρίες -χαί τον έπιστη-μσνιχο σοσιαλισμό, χτυπώντας τις διάφορες ούτοπίες χαί πλάνεςτου Προυντών, είναι άλήθεια με σαρχασμό πολλές φορές χαίχωρίς χαμμιά Επιφύλαξη, αδιαφορώντας άν θά δυσαρεστούσε-παλιούς φίλους χαί συνεργάτες.

Μέ τήν χριττχή του αύτή 6 Μάρξ Ιδειξε πώς ήταν πιά ώρι-μος στο έργο πού άνάλαβε. Ό Πρσυντών ήταν Ινας έρασ; τέχνηςτής φιλοσοφίας χαί πολιτιχής οικονομίας και έπαναστάτης μέμικροαστικές χαί άναρχιχές άντιλήψεις, τό άντίθετο δ Μάρξ ήτανδ Εδρυτής μιάς νέας χοσμσθεωρίας : τοΟ μ α ρ ξ ι σ μ ο ύ . Δια-

βασμένος καλά χαί πνεύμα πού άγχάλιαζε στήν Ερευνά του χαί κριτική ανασκόπηση πλατύτερους ορίζοντες «συνέχισε καιάποτελείωσε μέ μεγαλοφϋΐα το Εργο των τριών πιο σπουδαίων-ιδεολογικών ρευμάτων του 19ου αιώνα, πού άνήχουνε στάτρία προοδευμένα Ιθνη τής ανθρωπότητας : Τήν κλασσικήγερμανική φιλοσοφία, τήν χλασσιχή Αγγλική οικονομία χαί τογαλλικέ σοσιαλισμέ σέ σύνδεση μέ τις γαλλικέ; έκαναστχτικέςδιδασκαλίες» (Λένιν).

£τδ Ιργο του αύτά, δ π ν ς είπαμε, δέ στάθηκε μονός. Είχεσυνεργάτη, βοηθό χαί ενισχυτή τον έ πι στήθι ο φίλο του Έ ν γ χ ε λ ς .

Page 21: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

22•

Ό μαρξισμός είναι βέβαια δημιούργημα —δημιούργημα ομως δχιέξω τόπου και καιρού—του Μάρς, άλλά χαλλιεργήθηεε ναι συμ-πληρώθηκε απύ τον "Ενγκελς,

Στα χρονιά αύτά οί δυο ιδρυτές του έπιατημονιχοϋ σοσιαλι-σμοΟ βέ ζούσαν μαζύ Ό Ινας βρέθηκε έξοριστας στις Βρυξέλλεςχαί 6 άλλος οργάνωνε ομάδες στδ Παρίσι. ΚαΙ οί δυό έργάζοντανγια τήυ ΐδια μεγάλη ύχοθεση, γ;ά τον Ηιο μεγάλο σκοπό.

Επειδή &μως ατό Λονδίνο ήταν μαζεμένοι χάμποσοι άπστούς παλιούς γερμανούς έπαναστάτες χαί συνεργάτες τής ιΈνω-σης των δικαίων» και ή άγγλική πρωτεύουσα ήταν πιο φιλόξενηοτΙς νέες σοσιαλιστικές ιδέες, άπσφασίστηχε νά Εδρυθή έκεΐ μιανέα οργάνωση στήν οποία νά πάρουν μέρος ο! νεοιΐεάτες - κομ-μουνιστές τού Παρισιού, Βρυξελλών χαί Λονδίνου, Στήν. άρχήέγινε προσπάθεια νά ξαναΐδρυθή ή «"Ενωση των δικαίων», καίστήν κίνηση αύτή πρωτοστατούσαν τα παλιά της μέλη, οΕ γερμανοίΣ ά π π ε ρ » Μ ό λ λ και Η π ά ο υ ε ρ . Ή κίνηση αύτή βρήκεεύνοΐχό έδαφος χαί μια νέα δργάνωοη ίδρύθηχε άπό τού; παρα-πάνω χαί άπδ άλλους, πήρε δμως το δνομα : Λ ι γ χ α ( Έ ν ώ-σ η ) τ ω ν Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ώ ν . Ή μετονομασία αυτή οφεί-λεται στο Μαρξ, γιατί δ Μόλλ είχε πάει στίς Βρυξέλλες το Γε-νάρη τοΰ 1847, άντάμωσε τδ Ηάρξ χαί φαίνεται πείστηκε, πώςσυμφέρσ τής οργάνωσης ήταν ν* άλλάξη δ τίτλος της. Έτσ( τδκαλοκαίρι τού 1847 έγινε στο Λονδίνο τδ πρώτο συνέδριο τήςα'Ενωσής των Κομμουνιστών», ατό δπσϊ* πήραν μέρο; ΰ *Εν-γχελς χαί 6 Βόλφ. Ό Μαρξ δέν πήγε οτο Λονδίνο χα! δέν πήρεμέρος. Σύμφωνα μέ τδ καταστατικό τής Ένωσης ό δημοκρατικόςσυγχεντρωτίσμας ήταν ή βάση τής νέας δργάνωσης. Επειδή δμωςυπήρχαν μερικές διαφωνίες για τις προγραμματικές κατευθύνσεις,τής "Ενωσης και πολλά ζητήματαδργανωτικά, πολιτικά χαί θεω-ρητιχά άπαιτούσαν τή λύση χαί μελέτη τους έγινε χαί δεύτεροσυνέδριο το Ν/6ρη τής ίδιας χρονιάς πάλι ατό Λονδίνο.

Ό Μάρξ χαί ό 'Ενγχελς, πού- Βπως είπαμε, ήταν πια στενοί-φίλοι χαί δμοΐδεάτες, άλληλαγραφοΰσαν πάνω στά τρέχοντα ζη-τήματα τής Ένωση; χαί οΕ δυο" τους ήταν σύμφωνοι πώ( έπρεπε

Page 22: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

23

và "kfouv τη* οργάνωση στα χέρια τους και νά τής δώσουν ίναπρόγραμμα θετικά πού να ξεπερνά τον ουτοπικό σοσιαλισμό καινα θεμελιώνη τις άπόψεις τους για ιόν έπιστημονιχο σοσιαλι-σμό. Γι* αυτό στό δεύτερσ συνέδριο πήγαν χαλά μελετημένοι καιθεωρητικά ώπλισμένοι, Ό *Ένγκελς μάλιστα χάθιαε χαί ϊγραψεμια μιχρη μπροσούρα σέ διαλογική μορφή, Ενα εΖίος χ α τ ή-χ η j j j ] ς τ ο G κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ο ύ f1)- Αέν Ιμεινεν όμως ευ-χαριστημένος Βπω; μαΰαίνομε άπο Ενα γράμμα που έστειλε απότό Παρίσι στο Μαρξ στις άρχές του1 Νοέμβρη 1847.

...*Νομΐξω πώς &à ήταν προτιμότερο r" άφήοονμε τή μορφή της κατήχησης xal νά τιτλοφορήσουμε το πϋάγμα Κομμού-ν t ο χ ι χ à Μανιφέστο. "Ετσι tlvat, αιά που dà περιέχη χι ίνα ίστοριχό μέρος πολν r¡ λίγο μεγάλο, ôèy μπορούμε và xya-τήσονμε τήν παλιά φόρμα. Φέρνω μαζί μον το χειρόγραφο πον £%α> συντάξει. 'Εχ&έτει ιά πράγματα άπλά, μα είναι ά&λια xal βιαστικά γραμμένο. Αρχίζει : Τί είναι Κομμουνισμός και περνώ άμέοαις οτο προλεταριάτο

Ό Μαρξ ϊέν Εφερι μαζί του κανένα σχέΒ:ο, άλλά ήξερε-τΐήθελε xa¿ πως Ιτρεπτ νά 5ποστηρ;ξη τϊς άποψει; του. Βρήκεφυσικά μεγάλη άντίδραση. Δύσκολο ήταν οΕ παλιοί έπανασιάτεςοΐ γαλουχημένοι μέ τον σύτσπιχο χαΐ μιχροαστίχο σοσιαλισμό νάκαταλάβουν τό Μαρξ χα! νά υίσϋετήσουν τις άντΐλήψεις του. ΓΓαυτό κόπιασε πάλι μαζύ μέ τόν "Ενγχελς γιά νά πείση τήν πλειο-ψηφία του συνέδρίου νά παραδεχτή τΙς δικές του προγραμματι-κές απόψεις. Επιτέλους τά κατάφερε ύστερα άπο πολυήμερεςσυζητήσεις νά γίνουν δεχτές οί άντιλήψεις του. Μιά λοιπόν πούή άποψη του επικράτησε ήταν έπόμενο νά τοϋ άναθέσουν νά σύν-ταξη αυτός τή δ ι α κ ή ρ υ ξ η (Μανιφέστο), μέ τήν όποίά ή "Ένωσηθά έχανε γνωστές στά πολύ xotvè τις θεωρητικές της άπόψετς χα!τούς πολιτικούς της σκοπού;.

1) Το χειρόγραφο 0ρέΦΐ]χ* ηολλχ χρονίτ ttià υατίρα xal βημο-αΐιότηχ* άκά τον Έθ. Μπ<ρνατάΐν ατά 1914 μέ tcv τίτλο: ·ΟΕ άρχέ; xtà Κ όμμα u νιαμοΊ) ι»,

Page 23: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

24

Ό Μαρξ δμως άν χαί πήρε τή τιμητική έντολή άσγοΰ^ε νασυντάξη το Μανιφέστο. ΤΙ μεσολάβησε πού Ικανέ τό Μαρξ ναάργοπορήση δέν τό ξερομε.Ξιρσμε μονάχα πώς στις 14 τοΟ Γενάρητού 1848 ή Κεντρική Επιτροπή τή; Ένωση; πήρε τήν άπόφασηνά χχλέση τό Μαρξ νά συμμόρφωση άμέσως μέ τήν έντολή πούπήρε, άλλιώτικα νά χαταθέση τήν έντολή! Αύτό τό μαθαίνουμεάπό Ινα γράμμα πού του στάλθηκε στις Βρυξέλλες.

**Η Κεντρική Επιτροπή δια χοο παρόνχοζ ίπιφορτίζει τήν περιφερειακή *Επιτθοπή τών Βρυξελλών ψ' άνακοΐνώση σχδν πολίτη Αίάρζ .κ'ος &ν χδ Αίανιφέσχο τον Κομμσννιστίχου Κόμμα· χος, που αέ τη σύνζαξή χον ίχει ίπιφορτισχή ΑπΨτδ τελενίαιο συ-νέδριο, δέ φτάαη στδ Λονδίνο χήν 1η του Φλεβάρη χον τρέχ, ίτονς, &ά παρ&ονν άνάλογα μέχρα ένανχίο του. Σε περίπτωση πον 6 πολίτης Μαρξ δε #ά μπορούσε νά ίκπληρώση ι}\ν έντολή που πήοε, ή Κ. Επιτροπή όά ζητήση χήν άμεση έπιστροφή τών δοχουμέντων που τέ&ηκαν σιτ) διά&εση τον -Μάρζ.

Έξ δνάματος χαί χατ' §ττθλή της ΚΜ Επιτροπής : Σάππερ, Μπάουερ, Μόλλ*

Ό Μαρξ δϊτερα άπό τό γράμμα αυτό έπεσε μέ τα μοΰτβακαι τελείωσε τό Μ α ν ι φ έ σ τ ο στίς άρχε; τού Φλεβάρη χαί δη-μοσιεύτηκε τό δεύτερο δεκαπενθήμερο τού Ιδιου μήνα, δηλαδήλίγες μέρες πριν τή γαλλική χαί γερμανική Επανάσταση, άρακυκλοφόρησε στή Γερμανία χαί σεό Παρίσι τήν άνοιξη χαί τόκαλοκαίρι τοβ 1848, χαί μόνο- ένας μικρό; κύκλο; στο ΑονδΓνο χαίστίς Βρυξέλλες μπόρεσαν να τό διαβάσουν αμέσως άμα τυπώθηκε.

"Αν χαί στό Παρίο:. στήν Κολωνία, στό Βερολίνο, στή Βιέννηχαί άλλοθ ή Επανάσταση πήρε μεγάλη ϊχταση,ωστόσο δέν μπόρεσενά έπιχρατήση χαί δπω; ήταν έπίμενσ,χαΐ μας είναι γνωστό χαίάπα άλλες παρόμοιες περιπτώσεις» άχαλούθησε ή λευκή τρομο-κρατία. Γι4 αύτό ό Μαρξ τήν έπαύριο τής χαταστολής τής Επα-νάστασης στή Βιέννη έγραρε στή €Νέα "Εφημερίδα τού Ρήνου>ν*Αμα ή Κ ό κ χ ι ν η Δ η μ ο κ ρ α τ ί α νιχήση στό Παρίσι» οι

Page 24: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

25

στρατοί θά φύγουν άπό μέσα dito- τις χάρες, θα περάσουν στάσύνορα και τότε θά φανερωθή ή Αληθινή δύναμη των άντΐπαλωνκομμάτων. Θα θυμηθούμε τότε τις μέρες τού Ιούνη χαί Ό χ τ ώ ί ρ η ,κι εμείς θά φωνάζουμε «Άλλοίμονο ατού; ήττημένους»! 01 σφα-γές πού έγιναν (σέ βάρος τών εργατών) στις μέρες τού Ιούνη χαίΌχτώβρη. . , θά πείσουν τΙς λαϊκές μάζες πώς δέν υπάρχει παράμόνο ένα μέσο (σωτηρίας): ή έπανα στατική τρομοκρατία» ( Ν έ αΈ φ η μ ε ρ τ ς τ ο Ο Ρ ή ν ο υ 6 Ν>βρη 1848).

+ * *

Και τώρα άς αναλύσουμε τό περιεχόμενο τού Κ ο μ μ ο υ ν ι -σ τ ι κ ο ί } Μ α ν ι φ έ σ τ ο υ , γιατί τό μιχρό αύτό βιβλιαράκιΕχει μεγάλη Εστοριχή άξια χαί ή μελέτη του εϊναι πάντα χρή-σιμη χαί διαφωτιστική σέ χάθε διχ^οουμίνο άγωνιστή πού βρί-σκεται στις έπάλξεις τού πολιτικού άγώνα τού προλεταριάτου.

Τό πρώτο κεφάλαιο μ&ς δίνει παραστατςχά χαί ζωντανά τήνεικόνα τής αστικής κεφάλαιοκρατίας χαί τονίζει τήν ιστορικήσημασία τής πάλης των τάξεων. Ό Μάρξ στούς ταξικούς άνταγω-νισμούς βλέπει τό μοχλό σά νά πούμε τής Εστοριχής έξέλιξης."Από τότε πού διαλύθηκαν ύ πρωτόγονος κομμουνισμός χαί ό θεσμόςτού Γένους, ίπαυσε πιά νά οπάρχη χοινοχτημοσύνη στ* άγαθά χαίισότητα στις κοινωνικές σχέσεις. Δημιουργήθηκαν τάξεις πούάνταγωνίζονται, γιατί ή μιά καταπιέζει τις άλλες. Στήν περίοδοαυτή γιά νά οπάρχη ισορροπία χοινωνιχή χαί νά μή φτάνη α ταξικός άνταγωνισμός σέ δξύ σημείο, δημιουργήθηκε χαί τό Κρά-τος, πού δέν είναι τίποτε άλλο παρά μιά καταπιεστική μηχανήατά χέρια τής κάθε φορά άρχουσας τάξης, πού μ* αύτήν κατορθώνει νά χρατή τήν πολιτική έξουαία στά χέρια της χαί νά κατ α πιέζη κατ έκμεταλλεύεται τά άλλα στρώματα τού πληθυσμού.Πριν άπό τό Ηάρξ έπιχρατοΰσαν διάφορες θεωρίες σχετικά μέ τόζήτημα ποιές είναι οι χινητήριες δυνάμεις τής ιστορίας. Πολύπαλαιά—χαί σήμερα τήν Ιδια γνώμη έχουν οΐ θεολόγοι χαί γενικάοΕ καθυστερημένοι—πίστευαν χαί δίδασκαν πώς ή Εστοριχή Ιξί λιξη προσδιορίζεται Ιτσι ή άλλιβς άπό τή θεία θέληση. Στά

Page 25: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

νεώτερα ωστόσο χρόνια διατυπώθηκαν πολλές Θεωρίες, οπαυδαιοτερες δμως άπ" αότές είναι ή Θεωρία τού Καρλάύλ, πού υπερτονίζει,το ρόλο τής προσωπικότητας και διδάσχει πώς τήν ΕατορΕα τήφχιάχνουν χαί τήν κανονίζουν όπσχειμενιχοι παράγοντες—οί μεγά-λοι άντρες, οί ήρωες—χαί δχι άντιχειμεν^χοί. "Αλλοι, πάλιν υπο-στήριξαν χαί υποστηρίζουν — χαϊ ή Θεωρία αυτή έχει πολλούςόπαδούς—πώς ο Ε Ζ&έες κυβερνούνε τον κόσμο χαί προωθούν χάθεφορά τήν Εστορία προς τά μπρός ή τά πίσω. "Όλες τοϋτες οί θεω-ρίες ποϋ παραδέχονται πώς υποκειμενικές αΕτίες κανονίζουνπάντα τό ροΟ τής ιστορίας, είναι θεωρίες ιδεαλιστικές και σέτελευταία άνάλυση άντιδραστικές. Ό Μάρξ έδωκε άποφασιστικόχτύπημα στις τέτοιες θεωρίες χαί αύτός είναι πού για πρώτη φοράέδωσε έπιστημονιχή διατύπωση στήν αντίληψη πώς τό Ιστορικόγίγνεσθαι προσδιορίζεται άπό άντικειμενικαύς βρσυς, άπό τουςύλιχούς δρους τή; παραγωγής.

«Στην κοινωνική παραγωγή τής ζωής τους οί άν&ρωποι έρ-χονται σί σχέσεις χαΦωρισμένες, άναγχαΐες* ανεξάρτητες άπα τή θέληση τους, σk σχέσεις παραγωγικές, που αντιστοιχούνε αε μιά ώριο μένη βαθμίδα δπον £χει φτάσει ή άνάπτυζη τ ων υλικών παραγωγικών τονς δυνάμεων. Τδ σύνολο όντων των παραγωγικών σχέσεων αποτελεί τδ οίχονομιχδ οΐχοδόμημα τής κοινωνίας, τήν νλιχή βάση, έπάνω στήν όποια Στρώνεται ?να νομιχδ και πολι-τικά έποιχοδόμημα κσΐ στήν δποία άνηστοιχοϋυ ώρισμένες πάλι κοινωνικές μορφές συνείδησης. Ό τρόπος τής παρα-γωγής *ής $ λ ι χ ή ς ζωής χα&ορίζει τήν ε ξ έ λ ι ξ η χ ή ς κοινωνικής, πολιτικής χαί διανοητικής ζωής γενικά. Τό τί εϊναι οί άν&ροϊ· ποι δέν χα&ορίζεται άπδ τή σννείδησή τους, άλλα άντίστροφα, Το κοινωνικό τονς Εϊναι καθορίζει τή συνείδηση τονς. "Οταν ή ανάπτυξη ι ώ ν παραγωγικών δυνάμεων τής κοινωνίας φτάσει σε ώρισμένσ βα&μό, οί δυνάμεις αυτές Ερχονται αέ άντΐφαση μέ τις παραγωγικές σχέσεις που υπάρχουν ή, για νά μεταχειριστούμε τή νομική ΜκφρασηΎ μέ τις σχέσεις τής Ιδιοχτησίας μέοα στίς όποιες

Page 26: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

27

ώς τότε είχανε κινη&ή. ΟΙ σχέσεις αύχές, άπο μορφές δνάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, γίνονται χώρα φραγμοί τους. Τάχε άρχίζει μιά έηοχτ) κοινωνικής έπανάοχασης». {Πρόλογος τον Μάρί στην ^Κριτική της TïoAmKffc Οικονομίας*)

Ή έπαναστατιχή περίοδο; είναι ή έντονώτερη μορφή της πά-λης τ&ν τάξεων. ΕΩς πού νά,φτάση δμως ή ώρα τής έπαναστατι-χής σύγκρουοης, προηγούνται άλλες μικρότερες συγκρούσεις. Ή πάλη των τάξεων ποτέ δέ σταματά. Μόνο πού δέν έχει πάντατήν ΐδια όξύτητα, γιατί δσο οί παραγωγικές δυνάμεις τής κοινω-νίας δέν ξεπεράσουν ώρισμένα δρια Ανάπτυξης ώστε νάρθουν σέάντίφαση μέ τις υπάρχουσες παραγωγικές οχέσεις, à ταξικόςάγώνας δέν έχει χαί μεγάλη οξύτητα, γιατί υπάρχει κάποια Ισορ-ροπία στήν κοινωνία: επειδή ή έκμετάλλευση των τάξεων πούκαταπιέζονται άπό τήν κυρίαρχη τάξη είτε γιατί δε γίνεται μέξεθεωτιχό ρυθμό, είτε γιατί οΕ καταπιεζόμενες τάξεις δέν έχουνάκόμα αποχτήσει συνείδηση τής δύναμής τους και του ιστορικοίτους ρόλου, είτε γιατί μένουν στάσιμες οΕ παραγωγικές δυνάμειςκαι ή κοινωνία περνά στήν παρακμή, όπότε ατά*λαΐχά στρώματαδέν υπάρχει τάξη πού νά μπορή νά παίξη προοδευτικό - Ειτσριχόρόλο, δκως έγινε στα τελευταία χρόνια τής Ρωμαϊκής Αύτσ-χρατορίας χαί στό Μεσαίωνα. Ηά χαί στις έποχές αύχΑς κάθετόσο σημειώνουνται έδώ κι έχεϊ έπαναστατιχά κινήματα, έξεγέρ-

σεις, άνταρσίες κλπ.*Η πάλη τών τάξεων λοιπόν είναι 0 γενικός ρυθμιστής τής

ιστορικής έξέλιξης χι άπό τήν άποψη αυτή είναι προοδευτικόςπαράγοντας τής ιστορίας δταν υπάρχει μέσα στήν κοινωνία μια:τάξη που έπιφορτίζεται άττό τή θέση πού Ιχετ μέσα στήν παρα-γωγή νά παίξη Εστοριχό ρόλο, νά σπρώξη τήν κοινωνία σέ άνώ-τερες Εστοριχές μορφές. Αυτό, δπως είπαμε, πρώτα* ό Μαρξ τόπρόσεξε. EtV άλήθεια πώς χαί στήν έλληνιχή άρχαιότητα πολ-λοί φιλόσοφοι παρατήρησαν χαί τόνισαν πώς ή οίχονομιχή άνι-σότ-ητα φέρνει ταραχές χαί Επαναστάσεις. Και 0 Φ α λ έ α ς 'ά Χ α λ χ η δ ό ν ι ο ς χατά τή μαρτυρΕα τού. Αριστοτέλη ε!να[

Page 27: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

2 8

ίνας άπό τούς αρχαίους έλληνες χοινωνιολόγους που καλύτεραάπό κάθε άλλον διατύπωσε τήν άρχή πώς ; «δεϊν !οας είναι τάςκτήσεις των πολιτών τοΰτο ϊέ χατοικιζομένατς μέν εύθύς ού χα*λεπόν φιτο ποιείν, τας Ε* ήδη χατσιχουμένας έργωδέστερον μέν-δμως δε τάχιστ* αν δμαλισθήναι τω τάς προίκας τούς μεν πλου-σίους διδόναι μεν λαμβάνειν δέ μή, τούς δέ πένητας μή διδόναιμέν λαμβάνειν δε» {Πολιτιχά 1266 a - b), Δίχως άλλο χαί άλλοιέλληνες δημο?ιολδγσι παρατήρησαν τό φαινόμενο τής πάλης τώντάξεων χα! διαπίστωσαν πώς ή περιουσιακή ά^σότητα χαί Εκμε-τάλλευση είναι ή κύρια αιτία πού φέρνει άναστατώσεις, άνατα-ραχές χαί έπαναστάσεις. Τά έργα τους 5μως χάθηκαν, γιατίείναι παρατηρημένο πώς οί συγγραφείς έχεΐνοι πού πήραν τό μέ-ρος του λαού καταδικάστηκαν ατή σιωπή και τά γραφτά τουςξεχάστηκαν ή καταστράφηκαν άπό τήν άρχουσα τάξη.

Στά νεώτερα χρόνια, στην προμαρξιχή έποχή, οσο ξέρουμε,ό γάλλος δημοκράτης Marat είναι έ κείνος πού παρατήρησε τόφαινόμενο τών ταξικών αντιθέσεων χαί τό έρμήνεψε σωστά.«Στη Γαλλία, καθώς και οέ άλλες μοναρχικές πολιτείες—λέει ό Μαρά—ο£ πολίτες είναι χωρισμένοι σέ πολλές τάξεις μέ διάφορασυμφέροντα, οί τάξεις πάλι αύτές χωρίζονται ή μιά άπό τήν άλληπιο πολύ Εσως άπ ' δ,τι χωρίζονται έξαιτίας τής άνισότητας τήςκοινωνικής τους θέσης χαί των άγαθών πού κατέχουν, άπό τήσημειούμενη άνάμεσά τους διαφορά στήν άνατροφή, στις προλή-ψεις, στις κλίσεις, τά Εθιμα και γενικά άπό τόν τρόπο πού περνούντή ζωή τους» (8λ. H e i n r i c h C u n o w , Zur Geschichteder Klassenkampftheorie στο «Jahrbuch für Soziologie».I I , Καρλσρούη, 1926,

Ό Μαρξ δμως έδωκε στη θεωρία του έπιστημονική διατύ-πωση όλοχληρωμένη χαί χαλά θεμελιωμένη. Μελετώντας τήν άρ-χαία, μεσαιωνική xat νεώτερη Εστσρία βρήκε τά κύρια χαραχτη-ριστικά τής ιστορικής άνάπτυξης και πισωδρόμησης—τούς νόμουςπού διέπουν τό Εστορικο γίγνεσθαι.

Τι έννοοΰμε δμως λέγοντας τ ά ξ ε ι ς ; Ή μαρξιχή όρολο-•γία είναι όλοκάθα#η. Πρώτα πρώτα δς κατατοπιστούμε χαλά u

Page 28: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

2 9

έννοοΟμε λέγοντας κ ο ι ν ω ν ί α . "Η κοινωνία—πρόκειται φυ-σικά έδω γιά την ανθρώπινη κοινωνία—αποτελείται από ανθρώ-πους. 'Ωστόσσ δμως έξόν άπό τοΰς Ανθρώπους μέσα στήν κοινω-νία υπάρχει κι δνας ολόκληρος παραγωγικός μηχανισμός, δη-λαδή έργαλεΐα πού τα χρησιμοποιεί Ó άνθρωπος και μ" αύτά έξασφαλίζει τήν ύπαρξη του- "Αρα χαί τά έργαλεΓα είναι συστατικάμέρη τής κοινωνίας. Μα χαί πάλι έχουμε νά παρατηρήσουμε πώςγιά νά μποϋν σέ κίνηση τά έργαλεΐα χαί γίνουν χρήσιμα στόνάνθρωπο στόν άγων α του γιά τή ζήση χαί τήν ΰπαρξη του χρειά-ζεται νά διαθέτη χαί ώρισμένες γνώσεις, πού δλο και γίνονταιπλατύτερες και πιό πολλές, ανάλογα κάθε φορά μέ τό βαθμό τήςανάπτυξης τής ίδιας τής εξέλιξη; τής κοινωνίας. Κσϊ τώρα, έχον-τας ύπσψη τΙς διαπιστώσεις αύτές μπορούμε νά παϋμε πώς: ή άν-θρωπίνη κοινωνία είναι £να σύνολο άνθρώπων, πραγμάτων (τοΰπαραγωγικού μηχανισμού) χαί Εδεών (1. Σταύχωφ).

Πρέπει ώστόσο ν* άναλύσουμε χαί τόν όρισμό αυτό, γιατίλέγοντας πώς ή κοινωνία είναι σύνολο άνθρώπων, πραγμάτων(έργαλείων) χαί ιδεών άν δώσουμε αφηρημένη έννοια στόν όρι-σμό αυτόν μπορσΟμε νά πέσουμε σέ μεγάλο λάθος» δπως γίνεταιμε τούς άστούς κοινωνιολόγους- Μιά άπλή παρατήρηση τού τίσυμβαίνει μέσα στήν κοινωνία φτάνει γιά νά μας δείξη πώς τάσυστατικά μέρη τής κοινωνίας, τόσο στις αναμεταξύ τους σχέσειςίσο καϊ στήν ιδιαίτερη τους τό καθένα συγκρότηση, βρίσκονταισέ μιά στενώτατη επαφή, σέ μιαν αδιάσπαστη σχέση, άλληλοεξάρ*τηση. *Αρα ή κοινωνία 8έν είναι ένας σωρός άπσ άνθρώπους,πράγματα χαί ίδέες. Υπάρχει άλληλοεξάρτηση ανάμεσα τουςχαί γι* αυτό ύπάρχει χαί μιά άναλογία. Ούτε οΕ άνθρωποι χωρίςτήν ανάπτυξη τής τεχνικής μπορούν νά πετύχουν ώρισμένεζ κα-ταχτήσεις χι έφευρέσεις, συτε μποροΟν νά χρησιμοποιήσουνπράγματα πού δέν τά άπαιτοΟν οΕ άνάγχες τής κοινωνίας. Στόνχαιρό τής δουλείας ή τεχνική κατ'άνάγκη ήταν καθυστερημένηστόν τομέα τής παραγωγής, χαί μόνο στήν άρχιτεχτσνιχή ήτανάναπτυγμένη—πάντα δμως σχετικά μέ τις ύπάρχουσες τότε συν¬θήκες. Χτίζονταν χαί φχιάχνονταν μεγάλα παλάτια, κάστρα χλπ

Page 29: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

3 0•

μέ έξαίσιες διακοσμήσεις, Stv είχαν δμως cö« ήλεκτρισμό ούτεάτμά ούτε χι £λλτς μηχανικές έγκατα στάσεις, Ή εργασία τώνδούλων πού ήταν φτηνή δέν ίφ^ινε νά γίνουν νιες άναζητήαειςχαί έφευρέ»τς στήν τεχνική. Τδ^Γδιο συμβαίνει χαί με τίςίδέες,Κί αύτές χάσε φορά είναι άνάλογες μέ το βαθμό τής έξέλιξης τήςκοινωνίας χαί βρίσκονται σε μιά στενή μεταξύ τους άλληλοεπί.δράση.

At θέλει ρώτημα πώς ή άνθρώπινη κοινωνία άπατελεΕ fvaμικρό μόριο μέσα στό Σύμπαν και είναι συστατικά μέρος τήςΠλάσης. Ό άνθρωπος άπΤ τή στιγμή πού ξεπέρασε τή ζωώδίχηχατάσταοή του χχϊ διαμόρφωσε δική του κοινωνία, πολλαπλα-σίασε τήν αγωνιστική του προσπάθεια ένάντια οτό φυσικό τουπερίγυρο. Πρέπει μάλιστα νά τονίσουμε πώς τό κύριο χαραχτη-ριβηκά πού τόν ξεχωρίζει άπό τά άλλα ζώα πού είναι συγγενικάμ* αυτόν (πίθηκοι κλπ ) είναι ή έ φ ε ύ ρ ε σ η ε ρ γ α λ ε ί ω ν .Δημιουργώντας έναν παραγωγικό μηχανισμό, πάλεψε χαί παλεύειγιά νά χαλυτερέψη τή θέση του χαί έξασφαλίση τήν ύπαρξη του.Άπό ώρισμένη δμως περίοδο και δώθε έγινε δούλος των έργα-λείων του. Στήν αρχή άρχή έχομε τόν αρχέγονο κομμουνισμόπού βααιζόταν στό παραπσλύ χαμηλό επίπεδο που βριοκονταν τάμέσα τής παραγωγής - ΙργαλεΙα. Τότε δλα μέσα στήν ομάδα -κοινωνία είναι κοινά. Εξάλλου τά έργαλεΐα ήταν ακόμα σέπρωτόγονη μορφή χαί χρειάζονταν γι1 αυτό νά δουλεύουν όλα τάμέλη τής όμάδας (όρίής. φυλής, JÎ Λ τ ρ ι ας κλπ,) γιά νά μπορούννά τά βγάλουν πέρα με τις άντικειμενικές αντίξοες και δύσκολεςσυνθήκες τής ζωής τους.

Ηέ τήν χαλυτέρεψη και τελειοποίηση δμως των έργαλεΕωνυπήρχε περίσσευμα τροφής νλπ, ΧΕ έτσι μπορούσαν μερικοί νάμήν έργάζονται χαί νά καταπιάνονται μέ τή διεύθυνση τής παρα-γωγής καΐ τή συγκέντρωση και αποθησαύριση τής πείρας τώνπερασμένων γενεών. "Ετσι σχηματτατηχε μιά διευθύνουσα όμάδα,άπ' τήν όποία αργότερα διαμορφώθηκε τό ιερατείο— ή ταξη τώνΑρχόντων, σοφών χλπ. 'Από τόν καιρό λοιπόν πού τελειοποιήθη-καν ώς Ινα ώριομένο βαθμό τά έργαλεΐα χαί υπήρχε περίσσευμα

Page 30: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

31

παραγωγής, διαμβρφώθηχε 6 θεσμός τής δ ο υ λ ε ί α ς χαί άργο-τερα ^ ή τ α ξ ι κ ή χ ο ι ν ω ν ί α , ή έξαφάντση χαΐ διάλυση δήλα-ϊ ή τοϋ πρωτόγονου κομμουνισμοί "Ετσι έμφανίατηκαν ο£ τάξεις;καταπιεστές χαί καταπιεζόμενοι, έχμεταλλευτίς χαϊ έκμεταλλευό-μενοι, πλούσιοι χαί φτωχοί, άρχέντοι χαί προλετάριοι· Άκότότεγεννιέται 6 ταξικός αγώνας. Ηιά πού ή κοινωνία χωρίζεται σέκατηγορίες ανθρώπων μέ διαφορετικά οικονομικά συμφέροντα, μέδιαφορετική θέση απέναντι τής π α ρ α γ ω γ ή ή πάλη των τάξεωνείναι Ινα μόνιμο φαινόμενο μέσα στήν ανθρώπινη κοινωνία.

Ό π ω ς είπαμε ή πάλη των τάξεων συντελεί στήν έξέλιξητής κοινωνίας κάτω άπό τούτη τήν προϋπόθεση : δτι είναι τό άποτέλεσμα τής άνάπτυξης τοΟ παραγωγικού μηχανισμού τής χοινω-νιας, μεταβάλλεται ωστόσο χαί σέ αίτιο νέας άνάπτυξης τού" παρα-γωγικού μ.ηχανταμοΰ. Αυτό γίνεται γιατί ή άνάπτυξη τοΟ παρα-γωγικού μηχανισμού τής κοινωνίας φέρνει στήν έξουσία μιά τάξη,Μά ή τάξη αύτή ϊχσντας στά χέρια της τήν παραγωγή δίνει στήνπαραγωγή, τήν εξέλιξη πού είναι δυνατό νά ίπιφέρη, άνάλσγα μέτόν τρόπο πού διαχειρίζεται, πού διευθύνει τήν παραγωγή. Γι*αύτα πότε σπρώχνει προς τα μηρός τήν ανάπτυξη τής παραγωγήςχαϊ πότε πρός τά πίσω. Μά κ( δταν ή τεχνική προοδεύει, πάλι ή χυρίαρχη τάξη έρχεται ofe άντίάεση μέ τήν παραπέρα άνάπτυξητού παραγωγικού μηχανισμού τής κοινωνίας.

Ή νέα εξελιγμένη τεχνική προκαλεί άλλαγή στις χοινωνιχεςσχέσεις πού υπάρχουν ΐσαμε τά τότε χαί Ιτστ δημιουργιένται οίάντιχειμενιχοί και ΰποχετμενιχοί δροι γιά τήν άνατροπή τήςκυρίαρχης τάξης χαΐ τήν άνοδο στήν ίξουαϊα μιΛς άλλης τάξης,πού χαλεΐται άπό τήν ΕστορΕω νά διευθύνη τις νέες παραγωγικέςδυνάμεις τής. κοινωνίας.

Τστερα απ 1 δσα είπαμε, καταλαβαίνει fi καθένας πώς λέγον-τα; τ ά ξ η εννοούμε μιά μερίδα ανθρώπων πού κατέχουν στήνοίχονομική ζωή τής κοινωνίας τήν ίδια θέση, δηλαδή πού βρί-σκονται μέσα σέ όμοιες παραγωγικές σχέσεις (πράς τά μέσα τήςπαραγωγής) χι έχουν τά Ιδια - ϊσα μέσα ύπαρξης (κέρδη, μερο-χάματχ κλπ.). 'Ώστόσο ή κάθε τάξη Ëàv έχει άπόλυτη όμοισγέ-

Page 31: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

32

νεια. Μέσα ν αυτήν υπάρχουν διάφορα στρώματα. Όλοι οΐ κεφα-λαιακράτες λ. χ. δέν Εχουν τά ίδια κέρδη, τδν Ιδιο πλούτο, ταίδια έργοστάατα χλπ. Και οί προλετάριοι δέν βρίσκονται όλοιστήν ίδια οΕχονσμιχή και κοινωνική θέση χαι κατάσταση. Υπάρ-χουν χαΐ μέσα σ* αυτούς οί έπόπτες, οί ειδικοί τεχνίτες χλπ. πουάπστιλαΟν τήν έργατιχή άριστοχρατία, που παίζει άντιδραστιχορόλο μέσα στδ Εργατικό κίνημα χαί άπδ τήν δποία καλλιεργιέταιδ κιτρινισμός.

Πρέπει νά σημειώσουμε άνομη πώς χάθε τάξη στήν Εξέλιξήτης περνάει άπδ δυό στάδια. Πρώτο στάδιο είναι δταν ή τάξηαυτή δέν Ιχετ συνείδηση τοϋ έαυτοΰ της, τής δύναμης της, του"ίστορικοΟ της ρόλου- Ρίχνοντας μιά ματιά στήν Εσταρία του έλ-ληνικαυ* έργατικοϋ κινήματος βλέπουμε πώς ίσαμε το 191 δ τόέλληντχδ. προλεταριάτο—έξόν άπδ μιά μικρή του μειοψηφία—ήταν μιά τάξη για τούς άλλους, δέν είχε άκόμά ξεκαθαρισμένησυνείδηση τών ταξικών συμφερόντων του, γι'αύτό καΐ ή Επαγγελ-ματική—σωματειακήτου δργάνωοη ήταν άδυνατη καΐ βρίσκοντανστά χέρια τών Εκμεταλλευτών του. Τδ δεύτερο στάδιο είναι δτανή τάξη δέν παίζει παθητικό ρόλο, δέν μένει μόνο σά μιά άπλήπαραγωγική δύναμη, αλλά καταλαβαίνει πώς έχει να παίζη ε ναίστορικό ρόλο και γι* αυτό έχει συνείδηση τών χωριστών ταξι-κών συμφερόντων της χι άγωνΐζεται γι' αυτά χαί παλεύει γιάτήν" πραγματοποίηση τοΟ ιστορικού" της ρόλου.

Στήν περίοδο αυτή ή τάξη πού ένεργεΐ γιά τόν ίαυτό τηςέχει δική της ίβεολογία χαί οργανώνεται πολιτικά χαί Επαγγελ-ματικά.

Και κάτι άλλο άκόμα:Μελετώντας τήν Ιστορία βλέπουμε πώς υπάρχουν «πολλές»

τάξεις μέσα σέ χάθε ιστορική έποχή.Αύτές τις πολλές τάξεις θά τίς χωρίσουμε σέ β α σ ι κ έ ς ,

σέ έ ν δ ι ά μ ε σ ε ς , σέ μ ε τ α β α τ ι κ έ ς κ α ΐ σ έ έ ξ ω τ α -ξ ι κ ί ς .

"Αν πάρουμε τή σημερινή κοινωνία ώς βάση θά ξεχωρί-σουμε πρώτα τΙς τάξεις πού παίζουν τόν κυριώτερσ ρόλο μέσα

Page 32: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

3 3

στήν κοινωνία έπειδή κατέχουν μιαν ώρισμένη, βασική, θέσημέσα στήν παραγωγή χαί τόν κρατικό μηχανισμό, ΟΕ τάξτις αυ-τ ί ; εϊναι ή α σ τ ι κ ή τ ά ξ η χαί ή έ ρ γ α τ ι ά - π ρ σ λ ε -τ ά ρ Ε o ι. Παλαιότερα στό μεσαίωνα ήταν Ά τ σ ι φ λ ι κ ά δ ε ς(φεουδάρχσι) χα: οΕ δ ο υ λ ο π ά ρ ο ι κ ο ι (κολλίγοι) και στήναρχαία Εποχή of γ α ι ο χ τ ή μ ο ν ε ς χαί ο Ε δ ο 0 λ ο Ε.

Εξόν 5μως από ταυ; αστούς (κεφαλαιούχους;) xat εργάτεςυπάρχουν χαί οΐ μ ι κ ρ ο α σ τ ο ί (μικρσϊδισχτήτες, Εμπαράκη-δες, μικροβιοτέχνες κλπ.) ΟΕ ομάδες αυτές άπατελοΟνε τήν Ε ν-δ ι ά μ ε σ η τ ά ξ η . Στήν άρχαία άποχή Ενδιάμεση τάξη ήτανο! ίμποροναυτιχοΐ, οΕ μιχροαγρότες, τεχνίτες κλπ .

"Οταν πάλι παρατηρούμε μέσα στήν κοινωνία μια όλοέναάλλαγή τής ταξικής ιεραρχίας, δηλαδή βταν βλέπουμε πώς άλλοιάπό τα κάτω στρώματα ξεπέφτουν χαί άλλοι άνεΰαίνονν, τότε,τά στρώματα αύτά πού άλλάζουν θέση μέσα στήν κοινωνία τάλέμε μ ε τ α β α τ ι κ ή τάξη. Στα χρόνια μας τέτοια τάξη είναι ή ά γ ρ ο τ ι ά, OÍ αγρότες 'σήμερα δέν είναι μιά βασική τάξη."Αλλοι άπ αύτσύς Εξελίσσονται πρός τήν άστιχή τάξη κι άλλοικαταστρέφονται χαί γίνονται προλετάριοι- Αύτό γίνεται δμω;δταν μιά τάξη ξεπερά'ση πιά τόν ιστορικό της ρόλο. Αύτό έγινεστό τέλος τοΰ αρχαίου κόσμου, στα χρόνια τής παρακμής πούσημειώθηκε γενικός ξεπεσμός, ανακατάταξη των τάξεων χαί πισω-δρόμισμα τής κοινωνίας άπ 1 άφορμή πού δέν ύπήρχε μιά τάξηπού νά μπορή νά παίζη ίστορικό ρόλο σπρώχνοντας τήν κοινω-νία πρός τά μπρος. Κοντά στις παραπάνω τάξεις ύπάρχουν χχ!μικρές όμάδες πού δέν άποτελοΰν τάξεις» μά είνε μπουλούκι άν-θρώπων πού δέν μπορούν νά τοποθετηθούν σέ χαμμτά τάξη. Αυ-τοί είνε οί κάθε λογής άλήτες, τά κοινωνικά ναυάγια (*). οΕ λ ο ύ -μ π ε ν π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο ι , δπως τούς λέει ό Μαρξ

Μέσα στό διάβα δμως τής Ιστορικής Εξέλιξης οΕ τάξεις Εκε£-νες πού γκρεμίζουν τΙς άλλες χαί παίρνουν τήν Εξουσία στά χέρια

I Στήν περΓοϊο τής καρακμής '-·"-"> Αρχαίου «λληνίΜοο κΰ*μουι4τσιοι ήταν ol Κ ο ν ι ι ο (.

Κομμουνιστικό Μανιφέστο 3

Page 33: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

3 4

τους παίζουν οτήν άρχή προοδευτικό ρόλο. Τέτοιο ρόλο έπαιξεή άατική τάξη (μπουρζουαζία) στήν πρώτη περίοδο εής έπιχρά-τησής της. Τα έδαλι μέ τ ή φεουδαρχία χαί τή μοναρχία, γκρέμισε,χάλασε» οίχοοσμησε. Μα £μα στερεωθή ή νέα τάξη στήν έξουοίακαί χαλσχαθήση, περνά στήν άντίδραση. *Εται καί ή άατική τάξη,που στόν καιρό τής Γαλλικής Επανάστασης ήταν μια προοδευ-τική τάξη, Εγινε πιό υστέρα μια χαταπ:έζουσα τάξη. Ή άστικήτάξη δμως πού έφερε—οτήν κεφαλαιοχρατική της άνάπτυξη—άφάνταστη Επανάσταση οτήν τεχνιχή χαΐ μεταμόρα-ωοε τις πάραγωγικές δυνάμεις χτ)ς κοινωνίας, γέννησε μια νια τάξη: τόπ ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο , πού* καλείται άπό τήν ιστορία νά παίξη τόνπιο άπσφασιστιχό καί προοδευτιχδ ρόλο στήν άνθρώπινη κοινωνία,

Τό προλεταριάτο δέν πρόκειται οπω; ο£ πρϊν άπ ' αύτόνέες τάξεις νά πάρη τήν έξουοία χαί νά τήν κρατήση γιά νά δια-μορφωτή σέ κυρίαρχη χαί Εκμεταλλεύτρα τάξη. *0 ιστορικόςρόλο; τοΰ σύγχρονου προλεταριάτου εϊνα·, ριζικά διαφορετικός.Στά πριν χρόνια οί νέες τάξεις ποϋ άνέοαίναν ήταν Εστοριχάτοποθετημένεςμέσα σέ στενά πλαίαια. "Επρεπε ν' άναπτύξουν πιόπαραπέρα χΐς παραγωγικές δυνάμεις- Σήμερα δμως οί παραγω'γ ιχές δυνάμεις έφτασαν αέ τέτοια άνάπτυξη πού δέν μπορούν πιάνά τις ύκοτάςουν οΐ άιτσί. Ή παραγωγή έφτασε σέ τέτοια δριαπού Επαρκεί νά θρέψη τή ανθρωπότητα και ν* άφίση χαί περισσεύματα. Ώ ς τά τώρα ο! ταξικοί άνταγωνισμσί—ή πάλη τών τά-ξεων—είχαν τήν αίτία τους ατή σχετικώς μικρή παραγωγικότη-τα τής έργασίαςΓ Μέ τή μεγάλη δμως βιομηχανία καϊ τήν κο-λοσσιαία άνάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων εϊναι δυνατός ό καταμερισμός τής Εργασίας σ' δλα γενικά τά μέλη τής κοινωνίαςκι έτσι περιορίζεται ό χρόνος τής δουλειάς του" καθενός, ώστι νάέχουν τόν καιρό δλοι νά παίρνουν μέρος στις πραχτιχές υποθέσειςτής κοινωνίας χαί στήν πνευματική ζωή. Μιά λοιπόν πού τά μέσατής παραγωγής έφταστν αέ τέτοιαν άνάπτυξη χαί συντελούν στήμαζτχή παραγωγή, δέν μπορεί τά μέσα αύτά νά είναι άτομιχήίδιοχτησία μισί; μικρής μειοψηφίας τής κοινωνίας — τών χεφαλαιοκρατών. Ιστορική άνάγκη Επιβάλλει νά γίνουν ίδιοχτησία

Page 34: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

35

δλης τής κοινωνίας. Τή μεταβολή α&τή καλείται άπό τήν ιστο-ρία να τήν πραγματοποίηση το προλεταριάτο. Ά μ α λοιπόν ή κοινωνία γίνη κύρια των μέσων τής παραγωγής χαί τά χρήσιμο*πσιήση συστηματικά προς όφελος τοΟ κοινωνικού συνόλου, θά χα-ταστρέψη τήν παλαιά υποδούλωση χο& άνθρωπου στα ίδια τουμέσα παραγωγής. Ή κοινωνία δεν μπορεί νά ελευθερωθή άν δενΕλευθέρωση σύγχρονα κάθε άτομο. Τό προλεταριάτο δεν μπορείνά Εξελιχθή σέ έχμεταλλεύτρα τάξη, μιά πού 6 χύριος, ό θεμελια-κός σκοπός του είναι παίρνοντας τήν Εξουσία νά κ ο ι ν ω ν ι κ ο -π ο ί η σ η τά μέσα τής παραγωγής. Ή Ανθρώπινη κοινωνία χω-ρίστηκε σέ τάξεις, σέ καταπιεστές χαί καταπιεζόμενους, σέ Εκμε-ταλλευτές χαί Εκμεταλλευόμενους άπό τή στιγμή πού διαλύθηκε ή πρωτόγονη χομμουνιστιχή όργάνωση χαί τά μέσα τής παραγω-γής έγιναν ΐδιοχτησία μιά"ς μόνης τάξης, δηλαδή άπό τή στιγμήπού επεδλήθηχε ó θ ε σ μ ό ς τ ή ς α τ ο μ ι κ ή ς ί δ ι ο χ τ v¡-σ ί α ς. Είναι δμως φανερό πώς άμα χαταργηθή δ θεσμός αυτόςθά εξαφανιστούν χαί οί ταξικές διαφορές, οΕ κοινωνικές Staxpí-σεις, ή Εκμετάλλευση, ή καταπίεση χαί ή υποδούλωση τοΟ άνθρω-που άπό τόν άνθρωπο, Ή άνθρωπότητα τότε Εξωπλισμένη μέ τήνόλοένα αναπτυσσόμενη τεχνική χαί ή κοινωνία Εφωδιασμένη μέπαραγωγικές δυνάμεις πού οΕ περασμένοι αιώνες ούτε κάν τιςώνειρεύθηχαν θα περάση στήν κομμουνιστική της όργάνωση χαίτελειότητα

Έ μεταβολή αύτή δέν θά γΕνη βέβαια μέσα σέ είχοσιτέσσε-ρες ώρες χαί ούτε θά συντελεστή μέ τήν χαλή θέληση τής κυρίαρ-χης τάξης χαί τις συμβουλές και θεωρίες τών κάθε λογής χοσμο-διορθωτών. θ ά γίνη, λέει ó Μάρξ, μέ τ ή δ ι χ τ α τ ο ρ ί α τ ο 0 π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ , θ ά χσειαστή δηλαδή, ή Εργατική τάξηπού θά είναι συγκροτημένη σέ πολιτικό κόμμα, δχι μόνο νά πάρητήν έξουσία στά χέρια της, μά και νά τσαχίση ανελέητα τήνάντί δράση τής κεφαλαιοκρατίας χαί νά καταστρέψη άπό τά θεμέ-λιά του τόν κρατικό μηχανισμό. Εφαρμόζοντας συστηματικά τόπρόγραμμα της χαί πραγματοποιώντας τόν ιστορικό της ρόλο, νάβάδιση άπό τό σοσιαλισμό στον κομμουνισμό* "Οταν ή κοινωνία

Page 35: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

3 6

από το σοσιαλισμό περάσει στόν κομμουνισμό &έ &« ύπάρχη Κσοντος. Το Κράιος σα ά τ ρ α φ ή σ η , θα σ 6 ή σ η μόνο του. μιάπού θα λείψουν οί δροι που δημιούργησαν τδ θεσμό αύτό.

* * 4

Ό Μαρξ όμως αναλύοντας τις ίστσρ:κές αυνσήχες ποϋ συντελέσανε στήν Λνοδσ χαί ανάπτυξη τ^ς άοτιχής τάξης καθώς χαίτούς δρους τής παρακμής χαί πτώσης της περιγράφει μαζύ χαίτό ρόλο του" προλεταριάτου χαί τή θέση τών κομμουνιστών απέ-ναντι στά διάφορα κόμματα της Εργατικής τάξης και της προο-δευτικής μπουρζουαζίας. Στήν Εποχή πού σύνταξε τό Μανιφέ-στο οΕ κομμουνιστές δέν αποτελούσαν τήν πλειοψηφία του ευρω-παϊκού προλεταριάτου» ήταν ή Επαναστατική έμπροσθοφυλαχή του.Ή πολιτική συνειδητοποίηση τής εύρωπαΓκής έργατ:α; 5έν εΕχεακόμα συντελεσθή. ΟΕ ούτοπιστές σοσ:αλιστέ; Επηρέαζαν ίνα με-γάλο μέρος και ί μικροαστικός σοσιαλισμός είχε χι αυτός πολ-λούς όπαδούς. Τό προλεταριάτο δέν ήταν δυνατόν νά κάνη ιδεο-λογικά άλματα. Εξάλλου ε!ναι ιστορικά μαρτυρημένο πώς τόπρολεταριάτο δέν μπορεί μέσα από τα σπλάχνα του νά βγάλητούς θεωρητικούς του. πού θά τοϋ δώσουν τά πνευματικά δπλαστήν πάλη του μέ τήν άστιχή-τάξη. Τό προλεταριάτο είναι μιακαταπιεζόμενη τάξη πού ζή πάντα κάτ<ι? άπό σκληρές συνθήκεςζωής. Δέν έχει ούτε τόν καιρό ούτε τά μέσα νά μορφωθή. Γι 'αυτό τούς πνευματικούς του ήγέτες τούς «δανείζεται από τήνκυρίαρχη τάξη. Ή Εργατική τάξη άπό τις Εστορικέ; της ουνθή-χες μόνο ώς τήν Επαγγελματική σωματειακή όργάνωση μπορεί νάφτάαη, γ:ά νά όργανωθή σέ πολιτικό κόμμα χρειάζεται ν 1 αύτο-μολήσουν σ* αύτήν θεωρητικοί άπό τήν μπουρζουαζία. Τό άντί-θιτο Εγινε μέ τήν άατική τάξη. Αύτή ε[χε χαί τόν καιρό και τάοικονομικά μέοα νά μορφωθή χαί νά δημιουργήση ήγετιχά στε-λέχη, πού ύπεράσπισαν καί διακήρυξαν τούς σκοπούς και τό πρό-γραμμά της. Μιά λοιπόν πού τό προλεταριάτο δέν μπορούσε νάβγάλη τό Γδιο τούς θεωρητικούς απολογητές και προπαγανδιστέςτοΟ Ιστορικού του ρόλου ήταν φυσικό στήν άρχή άρχή ιής άνο-

Page 36: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

37

δικής του πολιτικής χειραφέτησης να Επηρεαστή άπό χάθε λο-γής θεωρίες, πού άνταναχλοΟσαν δχι μόνο τΙς διχές του άναζητή-βείς άλλα χαΐ τις άνησυχίες ένός μέρους τής κυρίαρχης τάξης.Εξάλλου ή Ανάπτυξη τής βιομηχανίας καί τό πέρασμα τής άστι-

χής τάξης υτόν χεφαλαιοχρατισμδ ϊγιναν μέ γοργό ρυθμό χαΐέδωσαν τόν άπαιτσύμενο χρόνο σέ πλατύτερο διαφωτισμό. Έ τ σ ιάπό τη μια μεριά ό αυθορμητισμός μέ τις Επαναστατικές του εκ-δηλώσεις χαΐ άπό τήν άλλη ό ούτοπιχός χαΐ μικροαστικός σοσια-λισμός βρήκαν αλλού μικρή κι άλλσΟ μεγαλύτερη άπήχηοη μέσαστις τάξεις τού εύρωπαΐκοΰ προλεταριάτου,

*0 Μάρξ δμως μέ τόν Ένγκελ; ϊδαλαν τελεία και παύλαστή θεωρητική αύτή σύγχυση καί χάραξαν τή σω?τό δρόμο στ!ςπολιτικοκοινωνικές επιδιώξεις τεΟ προλεταριάτου καταρτίζονταςτό πολιτικό του πρόγραμμα καϊ δίνοντάς του τις ιστορικές καίϋιωρητικές του θεμελιώσεις,

ΤΕ πρέπει νά γΕνη δμως ώσπου τό προλεταριακό κίνημα,στήν Επαγγελματική και τήν πολιτική του όργάνιβση, άγχαλιάσειδλο τό Εργατικό κίνημα ; Πρέπει οί κομμουνιστές νά μείνουν στόπεριθώριο σάν αιρετικοί καί άδιάλλαχτο: δογματιχσί ή πρέπει νάσυνεργαστούν μέ τά άλλα προλεταριακά— τά μή κομμουνιστικά — κόμματα καί νά συντρέξουν τούς προλετάριους στις Επιδιώξεις τουςκαί στήν πολιτική τους πάλη μέ τήν κυρίαρχη τάξη ; Στά Ερω-τήματα αϋτά δέ δίστασαν νά δώσουν μιά θετική απάντηση. Μελε-τώντας κανείς τό τελευταίο κεφάλαιο τσΰ Μανιφέστου βλέπει πώςό Μάρξ χαΐ ό "Ενγχελς, χωρίς νά θυσιάσουν τις άρχές τους, δια-κήρυξαν πώς «σΕ κομμουνιστές ύποστηρίζουν σέ δλες τΙς χώρεςκάθε επαναστατικό κίνημα πού γίνεται Ενάντια στά υπάρχοντακοινωνικά καί πολιτ:χά καθεστώτα* καί πώς «ο! κομμουνιστέςάγωνίζονται γτά τά συμφέροντα καί τούς άμεσους σκοπούς τήςΕργατικής τάξης*. Διακήρυξαν δμως καί κάτι παραπάνω. ΟΕ κομ-μουνιστές, χωρίς φυσικά νά θυσιάσουν τις άρχές τουζ χαΐ χωρίςχαμμιά ιδεολογική άβαρία, πρέπει ντε συμμαχούν καί μέ τή ριζοσπαστιχή κατ δημοκρατική μπσυρζσυαζία στόν άγφνα τηςένάν-τια στή φεουδαρχία καί τίς χάθε λογής καθυστερημένες πολιτι-

Page 37: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

3 8

κοκοινωνιχές μορφές. ΟΕ γνώμες και-, διακηρύξει αύτέχ φυσικά-,είχανε ισχύ και κύρος γιά τδ 1847 και γιά κάμποσο καιρό πιό

Γ

ύστερα. "Αμα τδ προλεταριάτο συμπλήρωσε τή σωματειακή χα:πολιτική του οργάνωση καΐ χειραφετήθηκε, άπδ τις μικροαστικέςσοσιαλιστικές και ούτοπικές θεωρίες και παράλληλα ή μπουρ-ζουαζίχ στο σύνολό της σχεδόν πέρασε στήν Αντίδραση, οί κομ-μουνιστές και ώς άτομα και ώς κόμματα δέν είχανε κανένα λόγονά βρίσχουνται πλάι στήν μπουρζουαζία, Ή πάλη των τάξεωνέπρεπε νά πάρη άνοιχτή μρρφή χωρίς συμβιβασμούς, ταλαντεύ-σεις» ύποχωρήσεις κλπ, "Ετσι το μέρος αύτό τοΰ Μανιφέστου πάλιωσε κι άχρηστεύθηκε και μόνο γιά τούς νοθευτεί τοΰ μαρξισμούκαι τσύς κάθε μάρκας μεταρρυθμιστές χρησίμευε σά θεωρητικάόπλο, πού στήν πράξη καλλιεργούσε τον Εργατοπατερισμό και τονκιτρινισμό τής έργατικής αριστοκρατίας.

Ωστόσο, στά χρόνια μας, ξαναδημιουργήθηκαν τέτοιες συν-θήκες, πού οΕ παραπάνω διακηρύξεις τού Μάρξ ναι "Ενγκελς νά:ξαναπάρουν πραχτική Εφαρμογή. Έδώ καΐ εΐχοσι χρόνιο ό φασι-σμός ξανάφερε τήν Εύρώπη σέ αντιδραστικές μορφές πολιτιχού-6ίου, Ή φασιστική διχτατορία στήν "Ιταλία, Γερμανία καΐ σ' βλεςσχεδόν τις χώρες τής Εύρώπης όχι μόνο Εκμηδένισε τις καταχτή-σεις τής Εργατικής τάξης πού πραγματοποίησε μέ άδιάκσπη πάλη,μέσα στά τελευταία Εκατό χρόνια, μα κχΐ ώργάνωσε τΙς σκοτεινές,δυνάμει; τής άντΕδρασης σέ μιά γιγαντιαία στρατιωτική Εξόρμηση,ενάντια στή Σοβιετική Σοσιαλιστική "Ενωση, πού είναι καΐ παρα-μένει τό προπύργιο τσΟ οσσιαλισμοΟ καΐ ό φάρος τής κομμουνι-στικής ιδεολογίας.

Μπροστά στή νέα τούτη περίοδο τής Εστορίας— περίοδο προ-σωρινή και μεταβατική— οί κομμουνιστές είχαν και έχουν καθή-κον νά συμμαχήσουν μέ τή ριζοσπαστική καΐ δημοκρατική μπουρ»ζουαζία τής χώρας τους για τήν άνατροπή καΐ τό ξερίζωμα τοΰφασισμού. Οΐ πολιτικές διεκδικήσεις τοϋ προλεταριάτου στή σημε-ρινή φάση τού άγώνα άποτελοΟν τό βασικό του αίτημα. ΟΕ δημο-κρατικοί θεσμοί, πού πριν άπό λίγα χρόνια δέν ικανοποιούσαν ιτιά-,τόν προλεταριακόν άγώνα, γιατί τό προλεταριάτο, όπως ειπώθηκε.

Page 38: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

39

είναι μια τάξη πού καλείται από τήν Εσταρ ία νά παΐξη τσν πιόπροοδευτικό ρόλο μέσα στήν κοινωνία xat γ ι ' αύτό Επρεπε νάπροχώρηση πιό πέρα από τή δημοκρατία, σήμερα είναι Αναγκαίοςσταθμός.

Σέ περχσμένες Εποχές πρωτοπορία στβύς δγώνες γιά τόγκρέμισμα τής φεουδαρχίας xal τής κάθε είδους Απολυταρχίαςστάθηκε ή Αστική τάξη. Κάτω, από τή δημοκρατική της σημαίατάχθηκαν οί λαϊκές μάζες κατ μέ αιματηρούς αγώνες έφεραν τήνΑνθρωπότητα σέ Ανώτερο στάδιο πολιτικής όργάνωσης.

Σήμερα τό ρόλο αύτόν τόν παίζει ή Εργατιά. Αύτή ύψώνειτή δημσχρατιχή σημαία τών λαϊκών Ελευθεριών χαί γύρω της συ-σπειρώνεται ή ριζβσπαστιχή μπουρζουαζία Ακολουθώντας τηνστόν Εστοριχό της ρόλο. Θα χρειαστή ίσως νά βαδίσουν μαζύ γιάκάμποσο καιρό. 6 δρόμος δέν είναι άχόμα όρθάνσιχτος xat πλα-τύς. Αύριο, μεθαύριο» βταν έχτελεσθή τό έργο πού μέ τήν ήγεσίατής Εργατικής τάξης Αναλήφτηκε σ' δλη τήν £ύρώπη μέσα ατάσυντρίμμια, τή φωτιά και τήν Ερήμωση πού σκόρπισε χαι έφερεπαντοΰ ό φασισμός, τό προλεταριάτο θά συνεχΕση τό ρόλο ταυ.Τότε φυσικά ή ριζοσπαστική μπουρζουαζία πού τό άχολσυθεΤ θάδιαχόφη τή συνεργασία του. Πρινδμως φτάσουμε στή φάση αύτήτοΟ Αγώνα οί κομμουνιστές είναι ύπσχρεωμένοι ειλικρινά νά δώ-σουν τό χέρι στούς συμμάχους Εκείνους Από τΐς Αντίπαλες τάξειςπού Αγωνίζονται γιά τή Δημοκρατία. Είναι συνοδοιπόροι Ενόε»μεγάλου άγώνα και σάν τέτοιοι είναι εύπρόσδεκτοι χαι πολύτιμοισυνεργάτες.

Γιάννης Κορδάτος Καλλιθέα—' Αθήνας,Νοέμβρης 1944

Page 39: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Ι

ΤΟΥ Κ. ΜΑΡΞ ΚΑΙ Φ, ΕΝΓΚΕΛΣ

1

Ή «Ένωση (Ligue) των Κομμουνιοτών*. Ινα; διεθνικός£ργατιχος σύνδεσμο;, που, ιϊπό τις τοτινες περιστάσεις Εΐνσι π{τ-τονάητο πώς δέν μπορούσε ππρϋ μόνο μυστικός νά ήταν» ανά-θεσε στους υποφαινόμενους, που ήταν ΐΊντυτρόσωηοι στο συνε*δριο πού έγινε στο ΛονΛϊνο το Νοέμβρη ιού 1847, νά συντάξουνfvrt λεπτομερειακό πςιόγρίίμμα τοϋ Κόμματος, θεωρητικό κιιΐΛραχτιχά μαζυ, προωρισμένο γιά τή δημοσιότητα. .*Ετβι βγηχετί> παριχτίτω Μ α ν ι φ έ σ τ ο , πού τύ χειρόγραφο του στάλ-θηκε ατυ Λονδίνο για τυπωμπ λίγες βδομάδες πριν αχό την Ιπα-νοίσιαση τον Φλεβάρη, Πρωτοβγή«ρ ρτο γερμανιχ(τ, κι άχολονθησαν τουλάχιστο δώδεκα διαφορετικές έ*δόσεις ατή Γερμανία*στην ' Αγγλία και στην Αμερική*Στά Εγγλέζικα μεταφράστηκε στίο τή Miss Helen Macfarlane χ ι ϊ γιά πρώτη φορ<ΐ δημοσιεύτηκετό 1850 στο λοντρέζιχο περιοδικό «Red Rebublican» [Ό Κόκ-κινο; Ρεμπουμπλιχάνο;) xni το 1871 σε τρεις τη λιγότερο δια*φορετιχές μεταφράσεις στήν Αμερική* Στα γαλλικά πρωτοβγήκετό 1848 στο Παρίσι λίγο πριν όττ' την έξεγεροη τοΐ' Ιούνη χιιΐτώρα τελευταία στο «Le Socialiste* της Νεας Υόρκης, Τις μερες αυτές Ετοιμάζεται και μια νεα μετάφρστη. Στά πολωνέζικ**βγήχΕ στο Aovf/îvo λίγο ΰσιερα άπό την πρώτη γερμανική Γ*δοση. Στα ρούσοιχα βγήχΕ στη Γενεύη μερικά χρόνια υστέρα Απ*τό 1860. Στα δανέζικα μεταφράστηκε άμεοως ΰστερ* άπύ τιηνπρώτη τοο δημοσίευση.

*Οαο χι αν στα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια άλλαξαν οϊσυνθήκες, ωστόσο οί βασικές αρχές πού αναπτυχτηχαν σε τοϋτο

Page 40: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

41•

το Μανιφέστο διατηρούν και σήμερα ά*όμα ατό σΰνολό τουςόλη τους την όρθότητα. "Εδώ κι E X C Î θά εΐχε κανένας (βέβαια)ν α διόρθωση χάτι, Ή πρακτική έφαρμογή τιον βασικών τοοτωνδρχών, δπως δα τα λεει και το ϊδιο Μανιφέστο, θά έξαρτηθη* α ντον χαι πάντοτε ά?τό τϊς νπάρχουοες ιστορικές συνθήκες, σν·νριτώς 5FV πρε/ιει να δοόη έξαιρΕτιχή σημασία ατά έπαναστατιχπμέτρα που προτείνονται σιό τέλος τον Β ' κεφαλαίου. Τά μέροςτουιο. σε πολλά τον σημεία ΟαποεπΕ σήμερσ ν* άλλαχτή- Α π έ -ναντι στήν τεράστια ανάικνξη τής μεγάλης βιομηχανίας πού ση-μειώθηκε μέσα ατά εικοσιπέντε τελευταία χράνιαι και την παράλληλα uë δαυτην πρόοδο που συντελέστηκε στην κομματικήοργάνωση τής εργατικής τάξης, έπειτα άπέναντι στήν πραχτικήπρΐρα, πρώτα της "Επανάστασης τον Φλεβάρη KL υστέρα ακόμαim πολύ της Κομμούνας τον Παρισιού, δπον γιά πρώτη φορά

δυο όλάκσιρσυς μήνες τό προλΕταριάτο κράτησε τήν πολιτικήÈEovm.j. το πρόγραμμα τυντο σέ μερικά τον σημεία Ιχει κι δλαςπιιλιώσει, Ή Κομμούνα κυρίως απόδειξε πώς : «Δ έ ν ε ί ν α ια ρ κ ε τ ό σ τ ή ν ε ρ γ α τ ι κ ή τ ά ξ η ν α π ά ρ η σ τ η νκ α τ ο χ ή τ η ς μ ό ν ο τ ο ν έ τ ο ι μ ο κ ρ α τ ι κ ό μ η-I α ν ι σ μ ό κ α ι ν à τ ό ν ε β ά λ η σ έ ε ν έ ρ γ ε ι αγ L η τ ο υ ς δ ι κ ο ό ς τ η ς σ κ ο π ο ύ ς » , (Βλ. καί K a r lM a r x : Der Bürgerk r i eg in Frankreich, Adresse des Ge-ntralrats der Internationalen Arbeiter—Assoziation γερίι.ËKÔ- σ. 19, δπου το ζήτημα τοντο Ιξετάζεται πιο εμπεριστατω-μένα). Ακόμα Είναι ολοφάνερο, πώς f\ κριτική ττίς σοσιαλιστι-κής φιλολογίας για τήν περίοδο πού περνάμε είνε λειψή, άφοΰσταματά σιά 1847. Τό ϊδιο κι οί παρατηρήσεις γιά τή στάσητων κομμουνιστών απέναντι στα Λιάφορα κόμματα ιής άντιπολί-τευπης(κεφ< ΛΊ. αν χαι σωστές και σήμερα ακόμα ατά βασικάτους σημεία, ώστόσο στις λεπτομέρειές τους δέν μπορούν ναέφαρμπστοϋγ, γιβτΐ είναι παλιωμένες- άτροΰ ή πολιτική κατάσταση?χιι ολότελα σήμερα Αλλάξει και ή Ιστορική Εξέλιξη Εχει βγάλη•ΠΙ τή μίση τά πιο πολλά κόμματα πού μνημονεύονται fxfVΚαι υ'δλα αΐιτά το Μανιφέστο εΤναι ίνα ιστορικό δοκουμίντσ πού

Page 41: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

4 2•

5έν έχουμε πιιϊ τό δικαίωμα να ι" αλλάξουμε. Μια κατοπινή έκδοση-τον θά βγή ϊσως συν ο δεμένη άπό μια εισαγωγή πού θά γεφν-ρώνη τό χάσμα (που ανοίγεται) Ο Λ ' ιό 1847 ώς ιά σήμερα* Ή σημερνή τον ανατύπωση μας ήρθε πολύ αναπάντεχα ΜΙ έτσι δενείχαμε τον χρειαζούμενσ καιρό για μια τέτοια δουλειά-

Λονδίνο 24 Ιούνη 1872Κάολ Μά&ξ—Φοίνταιχ "Ενγχελς

Π

Δυστυχώς τόν πρόλογο τούτης της έκδοσης εϊμαι άναγκασμέ-νος νά τόν υπογράψω μοναχός μου. Ό Μαρξ, 0 άνθρωπος πούολόκληρη ή έργατική τάξη της Ευρώπης χαΐ τη ς ̂ Αμερικής τοϋχρωστά πιότερα παρά σέ κάθε αλλονε—ό Μαρξ αναπαύεται ατόνεκροταφείο του Χάηγχαιητ ( Η Ϊ $ ; Π § ; ^ ) χαΐ πάνω στόν τά<ροτου φύτρωσε κιόλας ή πρώτη πρασινάδα. Ύ σ ι ε ρ ' άπ 1 τό θάνατοτου δέν μπορεί νά γίνη Λΐά κουβέντα για αναθεώρηση ί} γιασυμχλήρωση τοϋ Μανιφέστου. Γ ι 1 αυτό λοιπόν Ισα ίσα- νομίζωπιο απαραίτητο νά τονίσω καθαρά τα παρακάτω σημϋΐα-

Ή βασική Ιδέα πού κυριαρχεί μέσα στό Μανιφέστο, δει ή οικονομική παραγωγή και ή κοινωνική διάρθρωοη κάθε ιστορι-κής εποχής, πού μέ αναγκαιότητα βγαίνει άπό δαΰτη, σχηματίζειτή βάση για τήν πολιτική χαϊ πνευματική ιστορία της εποχήςταύτης" δτι ίπομένως (άπ1 τόν καιρό πού καταργήθηκε ή πρωτό-γονη κοινοτική ϊδιοχτησία πάνω στή γή) δλη ή ιστορία ήτανΙστορία πάλης τάξεων, πάλης άνάμεοα στις εκμεταλλευόμενες καιεκμεταλλεντριρς. τις κυριαρχούμενες και τις κυρίαρχες τάξεις;|κι άνάμεσα) στις διάφορες βαθμίδες της κοινωνικής έξέλιξης'ϋτι ο Αγώνας τούτος έχει φτάσει σήμερα οέ μια -βαθμίδα» οπούή εκμεταλλευόμενη χαϊ καταπιεζόμενη τάξη (τό προλεταριάτο) δενμπορεί πια νά ξεσχλαβωθή απ 3 τήν τάξη (τήν άστική) πού τήνεκμεταλλεύεται και τήν καταπιέζει χωρίς να λυτρώση ταυτό-χρονα γιά πάντα άπό τήν ίχμετάλλευαη, τήν καταπίεση χαΐ τους

Page 42: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

43

ταξικούς αγώνες, ολόκληρη τήν κοινωνία— ή βασική tori*η Εδέα.ανήκει αποκλειστικά και μόνο στό Μαρξ (').

λΰτο το Εχω πή πολλές αγορές, μά τούτη τή φορά είναι ανάγκηνα μπή και μπροστά (σαν Ιπιχεφαλ(δα) απ* το ΐδισ τό Μανιφέστο.

Λονοΐνο 28 Ι ο ύ ν η 1883

I I I

Ά π ' τον χαιρδ πού γράφτηκε δ παραπάνω πρόλογος μιακαινούργια έκδοση του Μανιφέστου χρειάστηκε νά γίνη, χα! σ*αύτο το μεταξύ, συνέβησαν τόσα μέ τό Μανιφεαιο, πού άξίζειτον κόπο νά τ 4 άναφέρη κανείς Ιδώ.

Στα 1882 ατή Γενεύη δημοσιεύτηκε μια δεύτερη ρούσικημετάφραση του Μανιφέστου καμωμένη άπ* τή Βέρα Ζασσού-λιτς(*). Ό πρόλογος της μετάφρασης αύτής προλογίστηκε από τόΜαρξ και μένα. Δυστυχώς τό άρχικο γερμανικό χειρόγραφο (τουπαραπάνω πρόλογου) χάθηκε κι Ετσι είμαι υποχρεωμένος νά τόνεξαναμεταφράσω άπΒ ττϊ ρούσικα, κι άπ αυτό φυσικά δέν κερ-δίζει ή δουλειά.

**Ή πρώτη ρούσαικη Ιχδοση του «Μανιφέστου του Κομμου-νιστικού Κόμματος», μεταφρασμένου άπο τον Μπαχαύνΐν» τυπώ-

1. «Τούτη την "Ιδέα*, λέω οτόν πρόλογο ιής εγγλέζικης μετάφρα-σης, πού κατά τή γνώμη μπυ ιϊναι προορισμένη να δημισυργήση γιάτην Ιστορική έπιστημη την ίσια πρόοδο, πού δημιούργησε γιά τή ν Επι-στήμη τής φύσης ή Φεωμϊα τοϋ Λαγβίνου—«τούιη τήν Ιδέα τήν είχαμεπλησιάσει ol δύο μας σιγά σιγά πσλλσ χρόνιο πριν άπό τό 1845. Τοχατά πόσον έγώ προχώρησα ανεξάρτητα πάνω στό δρόμο αύιό. φαίνε-ται άη' τό βιβλίο "ou **Η κατάσταση ιης έργατικής τάξης στήνΑγγλία·. Όταν $μθ)ς * ή ν άνοιξη τοΰ 1845 ξαναντάμωσα ιό Μάρξ ατίςΒρυξέλλες, ΙκιΙνος τήν είχε χιόλας ιήν Ιδέα αΰτή δουλεμένη χαλά χα\ μοϋ τήν παρουσ£σσ£ μέ τήν Ε&ισ πάνω - κάτω χαΦαρια διατύπωση πούτή auvänpiau εγώ πια πάνω-. (Φβ "Ενγχελς).

3. "Ο Riflzanov οτήν 4η ρούσιχη έκδοση ιοί Μανιφέστου αημειώνείηώς ή μετάφραση bbt έγινε άπό τή Ζ α σ ο ο ύ λ ι τ ς άλλ' άπό ι6νΏ λ ε χ ά ν ω φ . Φαίνεται πώς ή Ζασσούλιις Εγραψε στόν "Βνγπελςκατ αύτος νόμιαεν πώς αύτή είναι ή μεταφράστρια ιοΰ Ηανιφέατου.

Page 43: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

4 4

θηκε λίγο ύστερα άπό τό 1860 στο τυπογραφείο τον «Κολοχόλ».Κείνη τήν εποχή μια Εχδοση τοΐ Μανιφέστου στα ρούσιχα είχεγια τή Δύση το πολύ τή σημασία φιλολογικού παράδοξου. Σήμεραμια τέτοια άντίληψη δε στέχεται πια. Σε πόσο περιωρισμένοέδαφος δηλώνονταν το Ιργατικό κίνημα τήν εποχή πού πρωτσ-δημοσιεύτηχε τό Μανιφέστο (Γενάρης τοϋ 1848), τϋ δείχνειχαλύτερ* άπό κάθε άλλο τό τελευταίο του κεφάλαιο : β'Η στάσητων Κομμουνιστών άπένανιι στα διάφορΛ κόμματα της άντιπολί-τευοης». Σέ τοϋτο τό κεφάλαιο δέ γινρται καθόλον λόγος για τήΡωσία χαι χΐς Ενωμένες Πολιτ*ιε£, Κι αυτό γιατί τόνχαιρό εχεΐνοή Ρωσία σχημάτιζε τήν τελευταία μεγάλη εφεδρεία τής ευρωπαϊ-κής αντίδρασης και ή μετανάστευση στις Ενωμένες Πολιτείεςαπορροφούσε τις περισσευούμενες δυνάμεις τον ευρωπαϊκού προ-λεταριάτου. Οΐ δυο αδτές χώρες προμήθευαν στήν Ευρώπη πρώ-τες ί λες χαϊ ήταν σύγκαιρα οΐ αγορές οπού πουλιουντουσαν τάβιομηχανικά της προϊόντα. Και οι &υό λοιπόν αντές χώρες, χατάτούτον-ή Ιχεΐνο τόν τρόπο, παρονομάζονταν α ο - στηρίγματα τουκοινωνικοί ^καθεστώτος της Ευρώπης.

Πώς άλλαίαν όμως σήμερα ολα ταυια! Ή ευρωπαϊκή μετα-νάστευση, ίσα ϊσα, είναι εκείνη πού Ικανέ βολετή τήν κολοσ-σιαία ανάπτυξη της γεωργίας στη Β. Άμεριχή4 «ου μέ τό συνα-γωνισμό της τραντάζει συυεμελ» τή μεγάλη όπως χαι τή μιχρήγαιοχτησία της Ευρώπης. Ταυτόχρονα ζ μετανάστίυση εχει δώσειστις Έ ν ω υ . Πολιτείες τή δυνατότητα νύ έκ μεταλλευτούν ε τΐ;πλούσιες βιομηχανικές τους πηγές, και μάλιστα με δραστηριότητατέτοιιι και σέ τόσο μεγάλη χλίμ'ακα, πού σε λίγον καιρό, χωρίςάλλο, θά βάλουν τελεία και παύλα στο βιομηχανικό μονοπώλιοτης Δύση£. Κι αυτά τά δυο περιστατικά έπιοροΰν επαναστατικάπάνω στήν Αμερική, Ή μικρή και μεπαία γαιοχτησία, στήνδπο£α ή καλλιέργεια γίνεται άπό τους ίδιους Ιδιοχτήτες (φάρμετΛή βάση όλόχληρου τοΰ πολιτιχοϋ καθεστώτος της "Αμερικής,σιγά ριγά, υποχωρεί μπροστά στο συναγωνισμό πού της χάνουνοί γιγάντιες φάρμες (άγροχτησίες), ^ενώ ταυτόχρονα στις βιομη-χανικές περιφέρειες αναπτύσσεται για πρώτη φορά ίνα Λολυά

Page 44: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

45

ριΰμο προλεταριάτο» δίπλα σε μια μεθοδική συγκέντρωση ταινκεφαλαίων.

"Ας έρθουμε τώρα στή Ρωσία. Την εποχή τής έπανάστα-σης J 848]49 δχι μόνο οϊ Εδρωπαϊοι μονάρχες μά και ol Εϋρω-ιταϊοι αστοί έβλεπαν στή ρούσικη επέμβαση τή μοναδική τουςπωιηρία άκ 1 τό προλεταριάτο, πού γιά πρώτη φορά άρχισε τότεςν* άποχιά συνείδηση για τή δύναμη του. Άνακηρύςανε τόνΤσάροάρχηγο τής ευρωπαϊκής αντίδρασης. Σήμερα ó Τσάρος βρίσκεταιπολεμικός αιχμάλωτος τής Επανάστασης στήν Γκάτσινα και ή P^gitx αποτελεί τήν πρωτοπορία του επαναστατικού κινήματος.

"Εργο τοϋ Κομμουνιστικού Μανιφέστου (τότε) ήταν νά δια-λάληση πώς ή καταστροφή τής σημερινής αστικής ϊδιοχτηαίαςείναι άναπόφίυχτη και πώς δεν αργεί νάρθη, Στή Ρωσία ομωςδίπλα στό κεφαλαιοχρατιχό χα0£σιώχ πού αναπτύσσεται μέ σπί-οτευτ*» οργασμό και τήν άστιχή ϊδιοχτησία πού μόλις άρχισε νάσ^ματίζΒται, βρίσκουμε το μεγαλύτερο μεςο; της γης κοινήϊδιοχτησία τών χωρικών. Και τώρα μπαίνει τό ρώτημα : μπο-ρεί άραγε ή ρουσική αγροτική κοινότητα, τούτη ή παραμορφω-μένη μορφή της πρωτόγονης κοινοχτημοσύνης πάνω οτή γή. νάπεράση αμέσως σε ανώτερη μορφή κομμουνιστικής άγροτιχή; Ιδιοχτησίας, ή πρέπει άραγε πρώτα ν'άκολουθήση τήν ΐδια διαλυτικήπορεία, οπω; παρουσιάζεται στήν ιστορική εξέλιξη τής Δύσης ;

Η μοναδική άπάντηση ποίι μπορεί νά δοθή σήμερα στορώτημα τούτο εΐναι : Ά ν ή ρουσική έπανάστσση δώσει τό σύν-9ημα γιά μιαν εργατική Επανάσταση στή Δύση, ώστε οί δυοεπαναστάσεις ν* αλληλοσυμπληρωθούν, τότε ή σημερινή ρού-σικη 'κοινοχτημοσύνη τής γής μπορεί νά χρησιμεύση γιά άφετη-ρία μιας κομμουνιστικής εξέλιξης.

Λονδίνο, 21 Γενάρη 1882».

Μιά νέα μετάφραση στα πολωνέζικα βγήκε τήν ίδια εποχήστή Γενεύη «Manifest Kommunis ty czny».

Ε π ί σ η ς αργότερα βγήκε μιά καινούργια μετάφραση σταδανέζικα στή «Soz ia ldemokra t i sk Bibliothek, KjÖbenhavn

Page 45: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

46

τ 8 8 5 » . Δυστυχώς ή μετάφραση τούτη δέν FTVML âxÈQitt. Μερικάσημαντικά μέρη πού φάνηχαν, δπως φαίνεται, δύσκολα στό μετα-φραστή παραλείφτηκαν, μα Ιξόν άπ* αύτό, ιδώ χι έχει μπορείκανείς νά βρή χαί σημάδια βιασύνης πού σέ χτυπάνε τόσοάσχημα, δσο είναι φανερό πώς ή μετάφραση αυτή έγινε Απόάνθρωπο πού με λίγη μεγαλύτερη προσοχή 0ά μποροϋσε νά τήνκάνη καλύτερη-

Τό 1386 βγή*Γ ι*ιά καινούργια γαλλική μετάφραση στόπεριοδικό « L e Socialiste» τοΰ Παρισιού, πού εΤναι ή καλύτερηαπ1* δαες γίνηκαν ώς τα τώρα (').

"Υστερα Από τούτηνε, τήν ΐδια χρονιά δημοσιεύτηκε στό<*Ε1 Sosialista» της Μαδρίτης, χι αργότερα σέ μπροσούρα τόManifesto del Partido Comniunista por Carlos Marx y Fr.Engels. Madrit, Administration de El Sosia lista, HermanCortes 8.

Για τό περίεργο τοΰ πράγματος Αναφέρουν άχόμα πώς τό1887 προσφέρθηκε σ'Ιναν Κωνσταντινσυπολίτη εκδότη τό χειρό-γραφο μιας άρμένιχης μετάφρασης" κι βμως Ó καλός αυτός άνθρω-πος δέν είχε τό κουράγιο νο τύπωση μια μπροσούρα πού είχεπάνω της τό όνομα του Μοτρξ, μόνο σκέφτηκε πώς θαταν προ-τιμάτερτ) παρουσιαζότανε για συγγραφέας δ μεταφραστής,πράγμα όμως πού δέν τό δέχτηκε ó μεταφραστής.

Τυπώθηκαν και ^ανατυπώθηκαν σιήν "Αγγλία μερικές Αμε-ρικάνικες μεταφράσεις, δλες τους ποιά λίγο ποια πολύ λαθε-μένες. Στα τελευταία— τό 1888 — βγήκε μια αύθεντιχή* Είναιτου φίλου μου Samuel Moore, πού πριν σταλθή στό τυπογρα'φεΐο τήν επιθεωρήσαμε χαι οι δύο μαζυ Ακόμα μια φΟρά. Ό τίτλος είναι Manifesto of the Communist Party, by K a r lMarx and Frederick Engels, Authorized by Fr. EngelsiSSff. London, Wi l l i am Reeves 185 Fleet, Str. Ε . C. Μερι-

1. Ταύτη ή μετάφραση είναι ιης Λ ά o u ο α ς χαί τοΰ Π ώ λ Α α φ à ρ γ κ (σημ. Ríazaaov).

Page 46: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

47

χέΐ Απ* τις παρατηρήσεις Από την Εκδοση του Λονδίνου τις Εχωβάλει καΐ στή σημερινή.

Τό Μανιφέστο Λχν χι αυτό τη διχή του ξεχωριστή ζωή.Χαιρετίστηκε όταν πρωτοβγήκε μέ ένθουσιασμό Από τήν όλιγό-μελη ακόμα πρωτοπορία τοΰ επιστημονικού σοσιαλισμού (δπωςτό Αποδείχνουν οΐ μεταφράσεις πού Αναφέρθηκαν στον πρώτοπρόλογο), μα δεν άργησε νά πέση στήν Αφάνεια έξ αίτιας τήςΑντίδρασης πού άρχισε αμέσως ΰστερ* Από τήν -ήττα τών εργα-τών τον Παρισιού τον Ι ο ύ ν η τοΰ 1848. Κι ακόμα μέ τήν κατα-δίκη τών Κομμουνιστών τής Κολωνίας τό Ν|βρη τον 1852 νάθ ε ω ρ η θ ή έ χ τ ό ς ν ό μ ο υ . Με τήν εξαφάνιση Από τήν κοινω-νική χονίστρα τοΰ έργατιχού κινήματος πού άρχισε απ* ιήν "Επα-νάσταση του Φλεβάρη παραγνωρίστηκε καϊ τό Μανιφέστο.

"Οταν ή εργατική τάξη της Ευρώπης ξαναδυνάμωσε Αρκετάγιά μιά νέα έξόρμηση ivavTta στή δύναμη τής τάξης πού κυριαρ-χούσε, γεννήθηκε ή Δ ι ε θ ν ή ς " Ε ν ω σ η τ ώ ν Ε ρ γ α -τ ώ ν . Ή Ενωση αύιή είχε σκοπό νά ένώση σ'Ενα Απέραντοστρατόπεδο ολη τή μάχιμη εργατιά τής Ευρώπης χαι τής Α μ ε -ρικής. Γ ι ' αυτό λοιπόν δει1 μπορούσε νά ξ ε κ ι ν ή σ η άπ" τΙςαρχές πού είχε θέσει τό Μανιφέστο. Έ π ρ ε π ε νά Εχη Ενα πρό-γραμμα, πού δε θάκλεινε τήν πόρτα ούτε ατά Αγγλικά έργατικάσωματεία (Trades-Unions), oCts στους Γάλλους» Βέλγους, "Ιτα-λούς χαι Ισπανούς προυντωνιστές και τους Γερμανούς λασσα-λιανούς (*},

Τούτο τό πρόγραμμα —ή προεισαγωγή στο καταστατικό τήςΔιεθνούς — είχε σχεδιαστή μέ μαεστρία Από το Μάρξ πού τήνΑναγνώρισε χι δ ίδιος 6 Μπακούνιν χαι οΐ Αναρχικοί. "Οσο γιά

1. Ό Λ α σ σ ά λ πάντα σέ μας προσωπικά ώμολογοΰσε ηώς ήιαν-μαθηιή;- τοΰ Ηάρξ χι Ετσι φυσικά στεκσνιονβ πάνω στις άκ&φΐις του Μανιφέστου. Τΰ πράμα όμως δέν etvai τό Iftto σχετικά με κείνουςάηό τούς 6ποδούς του πού δεν πήγαιναν πιο πέρα άπό τδ πρόγραμματου γιά τους παραγωγικούς αιτνβιιιΐρίσμηϋς μέ κρατικές πιστώσεις χαιπού χώριζαν ολόκληρη ιήν έργατιχή τάξη σέ δκαδους ιή; * κρατική ς βοήΦειας χαΙ σ* οπαδούς τής αύτοβοήοΐίαν (Φρ. Ένγκ«λς|.

Page 47: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

4 6

τήν τελική Ιπιχράτηση τών θέσεων πού είχαν διατυ*ωθή βτόΜανιφέστο, δ Μαρξ Αφηνόταν Αποκλειστικά στήν πνευματικήανάπτυξη της εργατική: τάξης, πού θάπρεχε νά'ρθϊΐ Αναπόφευχτασαν Αποτέλεσμα τής ίνωμένης δράσης και συζήτησης, Τά γεγο-νότα χαi οΐ εναλλαγές της πάλης ενάντια στο κεφάλαιο, πιο πολύοϊ ήττες παρά οΐ Ιπιτυχίες, δεν μτιορούσαν παρά να δείξουν ολο-κάθαρα ατούς Αγωνιστές πώς τα γιατροσόφια πού μεταχειρ'ζόν-τανε ώς τά τώρα ήταν ανεπαρκή να φέρουν Αποτέλεσμα και vetκάνουνε τά μυαλό τους £πιδεχτιχώτερο γιά μιά βαθύτερη επί-γνωση τών ορών της χειραφέτησης τών εργατών. Κι ό Μαρξ είχεδίκαιο (να. σκέφτεται έτσι). Ή Ιργατική τάξη τοΰ 1874 τότε «οΐ*διαλύονταν ή Διεθνής, ήταν όλότελα διαφορετική Από τήν Αργα-τιά τον 1864, της εποχής δηλαδή «ού Ιδρυότανε. *0 προυντω-νισμός στις λατινικές χώρες *αι ό ιδιότυπος λασοαλίαδισμό;κυρίως στη Γερμανία -ψυχορραγούσαν. Μά κι αϋτά τά Αγγλικάεργατικά ιωιιατεΐα πού ήταν σε κείνη τήν εποχή υπερσυντηρη-τικό σιγά σιγά εξελίχτηκαν ώστε το 1887 Α πρόεδρος τοΰ συνε-δρίου τους πού Ιγινε oTÔSwansea μιλώντας γιά λογαριασμό τουςμπόρεσε να πή : « Ό ήπειρωτικός σοσιαλισμός επαψβπιά να μαςτρομάζη», Ό ήπειρωτιχός δμως σοσιαλισμός Από τό 1887 κιόλαςήταν αποκλειστικά σχεδόν ή θεωρία πού διακήρυχνε τό Μανιφέ-στο- Κι ε'τσι ή ιστορία του Μανιφέστου ώς Ινα ώρισμένο σημείοκαθρεφτίζεται μέσα στήν ιστορία τοΰ νεώτερου Ιργατικοΰ κινή-ματος Από τό 1848 και δώθε. Είναι κάτι παραπάνω από σωστόπώς γιά τήν ώρα τό Μανιφέστο είναι τό πιο διαδεδομένο έργο,τό πιο διεθνικό, Απ3 δλη τή σοσιαλιστική φιλολογία, το κοινόπρόγραμμα γιά Λολλά εκατομμύρια εργάτες δλων τών χωρών,απ" τή Σιβηρία ώς τήν ΚαλιφορνΕα.

Κι δμως τον καιρό πού πρωτοβγήκε δέ θά,ήτανε σωστό νάτ* δνομάσουμε σ ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ό Μανιφέστο. Στα 1847 μεi f όνομα σοσιαλιστές ίννοούσανε δυο λογιών ανθρώπους, Ά π ότή μιά μεριά τούς οπαδούς τών διαφόρων ούτοπιστιχών συστη-μάτων Ktf'i κυρίως τους όουενιστες στήν Αγγλία και τούς φουριε-ριστες στή Γαλλία, πού και οΐ μέν και οι δέ, κείνη τήν εποχή

Page 48: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

49

είχαν έχιρυλιστή σε άπλες αιρέσεις πού αργοπέθαιναν. Ά π ό τήνάλλη μεριά τους λσγής-χοπής κοινωνικούς κομπογιανίεες, πού μετά διάφορα γιατροσόφια τους και τά χάθε λογής μπαλώματα τουςήθελαν νά ξολοθρέψουν τις κοινωνικές, μιζέριες, χωρίς νά πειρά-Εουν ούτε μια τρίχα αχό το χεφάλαισ και τα κέρδος. Και ατήμιά και στήν άλλη περίπτωση ήταν οΐ άνθρωποι πού ζούσανρξω από τό εργατικό χίνημα χαί πού πιο πολύ ζητουσαχ ύποστή-ριξη άπ* τις «μορφωμένες* τάξεις. Τό αντίθετο ή μερίδα κείνηάπ" τούς έργάτες πού εΤχαν πεισθή πώς δε γίνεται τίποτα με τηναπλή πολιτική ανατροπή απαιτώντας ριζικό ανασχηματισμό τηςκοινωνίας λεγότανε τότες κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ή . Βέβαια δ κομ-μουνισμός τους ήταν χοντροχομμένος, ΐνστιχτώδιχος χαί κάποτελίγο ώμός' ήτανδμως αρκετά δυνατός γιά νά γεννήση δυο συστή-ματα του ουτοπικού κομμουνισμού Γ στή Γαλλία τον «ίχαριχό»τοΰ Καμπέ χαϊ στή Γερμανία {τό ουτοπικό κομμουνιστικόσύστημα) του Βάϊτλινγχ, Τό 1847 σοσιαλισμός σήμαινε κίνημαάστιχό, κομμουνισμός χίνημα εργατικό. Ό σοσιαλισμός τουλά-χιστο στήν ηπειρωτική Ευρώπη ήταν τέτιος πού μπορούσε νάσταθή μιά χαρά και στα σαλόνια, Ινώ ό κομμουνισμός ήτανίσα ίσα τό άκρο αντίθετο. Και μιά πού έμεΐς υποστηρίζαμε τότεςμ* δλη μας τή δύναμη πώς «ή απολύτρωση των ΐργατών πρέπεινάναι έργο της ίδιας Ιργατιχής τάξης*, δέν μπορούσαμε οΰτε μιάστιγμή νά διστάσουμε γιά τό ποιο άπΒ τά δύο ονόματα θάπρεπενά διαλέξουμε. Μά χι άπό τότες δέ μας ήρθε ποτέ στο νού νάτό αλλάξουμε αυτό τό 5νομα.

«Προλετάριοι δλων τών χωρών Ινωθήτε Ιτ> Λιγοστοί μόνοαπάντησαν σ' αύτή τήν πρόσκληση όταν την Απευθύναμε σ' ολοτόν κόσμο. Ιδώ χαί σαράντα δυο χοόνια, τις παραμονές της πρώ-της επανάσταση; του Παρισιού, δπου τό προλεταριάτο πρόβαλεμέ δικές του ξεχωριστές διεκδικήσεις. Μά στις 28 τοΰ Σεπτέμβρητου 1864 προλετάριοι απ 1 τις πιο πολλές χώρες της Δυτικής Εύρώι η ς ενώθηκαν γιά νά Ιδρύσουν τή Διεθνή Έ ν ω σ η ιών Ε ρ γ α -τών, πού ή μνήμη της είναι δοξασμένη. ΕΙ ν 1 αλήθεια, ή Διεθνήςδέν έζησε παρά έννιά μόνο χρόνια. Ή αΐώνια όμως συμμαχία

Κομμουνιστικό Μανιφέστο 4

Page 49: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

50

πού θεμελίωσε Ανάμεσα στους έργάτες δλου τοΰ κόσμου ή Διε-θνής, ζεΐ και ζεΐ πιο δυναμωμένη Από κάθε άλλη φορά. Ποιοςθα μπορούσε νά τό μαρτυρήση καλύτερα ά π ' τ ή οημερινή ήμερα!Γιατϊ σήμερα, τή στιγμή πού γράψω τοΰτες τις γραμμές, τό προ-λεταριάτο της Ευρώπης και της Αμερικής ξπιθεωρεί τις μαχητι-κές &υνάμεΐ£ του, πού γιά πρώτη φορά τις κινητοποιεί κάτω απόμια σημαία και γιά £ναν πολύ κοντινό σκοπό: την καθιέρωση μεναμο τοΰ όχτάωρου, διεκδίκηση πού εϊχε ψηφίσει χι δλας τό συνέ-δριο της Διεθνούς Έ ν ω σ η ς των Ε ρ γ α τ ώ ν πού έγινε στή Γενεύητό 1866 χαϊ πού το 1889 το απαίτησε πάλι το σννέδριο τωνΙργατών στό Παρίσι. Και τό θέαμα της σημερινής ήμερος θ* άνοιξηστους κεφάλα ιοχράτες και τους γαιοκτήμονες όλων των χωρών ταμάτια, γιά νά δούνε πώς σήμερα οΕ προλετάριοι ολων των χωρώνείναι πραγματικά ενωμένοι.

Κρίμα μόνο πού δεν είναι πιά δίπλα μου Α Μαρξ για νά τόΙδή μέ* τά ίδια του τά μάτια !

Φρ. "Εγγχχϋς Λονδίνο, Πρωτομαγιά 1890

Page 50: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

Μ Α Ν Ι Φ Ε Σ Τ Ο

ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ

*Ενα φ ά ν τ α σ μ α τ ρ ι γ υ ρ ί ζ ε ι σ τ ή ν Ε ό ρ ώ π η , τ ό φ ά ν τ α -σ μ α τοΰ κομμουνισμοΟ. " Ο λ ε ς οΐ δ υ ν ά μ ε ι ς τ ή ς γ έρ ικηςΕ ύ ρ ώ π η ς έ ν ω θ ή κ α ν ε σέ ιερή σ υ μ μ α χ ί α γ ι ά ν ά τό κυνη-γ ή σ ο υ ν . Ό Π ά π α ς καΐ ό Τ σ ά ρ ο ς , δ Μ έ τ τ ε ρ ν ι χ καΐ 6 Γκ ι ζώ , οΐ γ ά λ λ ο ι ρ ι ζ ο σ π ά σ τ ε ς και οι γ ε ρ μ α ν ο ί Αστυνο-μικοί.

*Ας μ α ς ά ν α φέρουν Ενα κ ό μ μ α τ η ς ά ν τ ι π ο λ ί τ ε υ σ η ς-πού νά μήν κ α τ α λ α λ ή θ η κ ε ά π ' τούς άντΕπαλοΰς τ ο υ κυβερ-νητ ικούς γ ι ά κομμουν ιστ ικό , Ενα κ ό μ μ α τί)ς ά ν τ ι π ο λ ί τ ε υ -σης π ο ύ ν ά μήν έρριξε κι α ύ τ ό μέ τή σ ε ι ρ ά τ ο υ ε ν ά ν τ ι ασ τ ο ύ ς π ρ ο χ ω ρ η μ έ ν ο υ ς ά ν θ ρ ώ π ο υ ς τ η ς άντ ιπαλ ι τ ευσης (τηςά ρ ι σ τ ε ρ ά ς ) η τ ο ύ ς Αντ ιδραστ ικούς του άντΕπαλους (τήςδεξ ιάς) τή ρετσ ιν ιά τοΟ κομμουν ισμοί ) .

"Από τό π ε ρ ι σ τ α τ ι κ ό α ύ τ ό β γ α ί ν ο υ ν δυό λ ο γ ι ώ ν δι-δ ά γ μ α τ α .

Πώς ά π ' ολες τΙς δ υ ν ά μ ε ι ς τ ή ς Ε ύ ρ ώ π η ς ά ν α γ ν ω ρ ί ζ ε -τ α ΐ π ι ά ό κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ό ς σ ά μιά δ ύ ν α μ η .

Π ώ ς εΤναι κ α ι ρ ό ς πιο: οι κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς ν ά έκθέ-σ ο υ ν ξ ά σ τ ε ρ α μ π ρ ο σ τ ά σ ' δ λ ο τόν κόσμο τ ό ν τ ρ ό π ο π ο ύά ν τ ι κ ρ ύ ζ ο υ ν τ ά π ρ ά μ α τ α , τ ο ύ ς σ κ ο π ο ύ ς τ ο υ ς και τΙς τά-σεις τ ο υ ς και ν ' ά ν τ ι τ ά ξ ο υ ν ε α τ ό μύθο γ ι ά τ ό φ ά ν τ α σ μ ατ ο υ κομμουν ισμοΟ Ενα Μ α ν ι φ έ σ τ ο τ ο υ ίδ ιου τοΟ Κόμ-μ α τ ο ς .

Page 51: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

52

Για τοΟτον τό σκότιο μαζευτήκανε ατά Λονδίνο (•)-κομμουνιστές- πού ανήκουν σέ διάφορες εθνικότητες καΐκ α τ ά σ τ ρ ω σ α νε τό π α ρ α κ ά τ ω Μανιφέστο, πού θά δημοσιευτή στήν άγγλ ική , γαλλική, γερμανική, Εταλική, φλα-μανδική καΙ δανέζικη γ λ ώ σ σ α .

Α'- ΑΣΤΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΙ

Ή ιστορία κάθε κοινωνίας ώξ τά σήμερα είναι Ιστο-ρία ταξικών ά γ ώ ν ω ν . (*)

Λεύτερος κατ δοΟλος, πατρίκιος καΙ πληβείος» βαρώνος καΐ δουλοπάροικος , μάστορας και κάλφας , μέ δυολόγ ια καταπ ιεστές και καταπιεζόμενοι , βρισκόντανε σέμιά παντοτε ινή άντίθεση μεταξύ τους , σ ι έναν ά γ ώ ν αχωρίς τελειωμό, ά γ ώ ν α πού τελείωνε κάθε φορά μ' Ι ν αεπαναστατ ικά μετασχηματισμό δλης τής κοινωνίας, ε ίτε

1. Πρόκειται γιά τό δεύτερο συνέδριο της «Ένωσης τωνΚομμουνιστών» πού γίνηκε τό 1847 στό Λονδίνο {ά-rt* τίς 29 Νίβρηώς τΙς 8 Δϊβρη).

2, Δηλαδή, πιό αωστά,ή Ιστορία πού Εχουμε γιά δαύτες γ ρ erρ χ έ ς άποδείξεις. Στά -1847 ή προϊστορία της κοινωνίας,δηλαδήή κοινωνική οργάνωση πού προηγήθηκε άπα κάθε γραφτή ιστορία,ήταν ακόμα άγνωστη. "Από τότες όμως ό Haxthausen ανακάλυψετήν κοινοχτημοσύνη τήςγήςστή Ρωσία,ό Maurer απόδειξε πώς ή Ιδιοχτησία τούτη, είναι ή κοινωνοιή βάση,ποο Από δσύτή βγήκανΙστορικά 0λ*ς ol γερμανικές φυλές και άποδείχτηκε μέ τόνκαιρό πώς οΐ Αγροτικές κοινότητες μέ κοινοχτημοσύνη της γηςήταν ή πρωταρχική μορφή της κοινωνίας, άπ" τις 'Τνδΐες ώς τήνΙρλανδία- Κι ακόμα, μέ τήν πολύ σπουδαία άνακάλυψη πούΙκανέ ό Μόργκαν γιά τήν αληθινή φύση του Γένους {Gens) καιτή σχέση του μέ τή φυλή, ξεκαθαρίστηκε όλότελα στι$ τυπικέςτης μορφές ή εσωτερική όργάν^ση τής πρωτόγονης τούτης κομ-μουνιστικής κοινωνίας. Μόλις διαλυθήκανε οϊ άρχέγονες τοΰτεςκοινότητες άρχισε μαζύ ό χωρισμός της κοινωνίας σέ ξεχωρι-στές τάξεις, πού καταλήγουν σέ ανταγωνισμούς άναμεταξύ>τους. {Φρ. Ένγκελς).

Page 52: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

53

μέ τήν κοινή κ α τ α σ τ ρ ο φ ή και των 6υό τ ά ξ ε ω ν π ο υ ά ν τ α -γ ω ν ι ζ ό ν τ α ν ε ή μιά τήν σ λ λ η .

Στϊς π ρ ω τ η τ ε ρ ι ν έ ς έ π ο χ έ ς τής ιστορίας βρ ίσκουμεσ χ ε δ ό ν -παντού μ ιά π λ έ ρ ι α δ ι ά ρ θ ρ ω σ η ττ)ς κ ο ι ν ω ν ί α ς σέδ ιάφορες κ α τ α σ τ ά σ ε ι ς (S tände) ( '), μ ιά πο ικ ίλη δ ι α β ά θ μ ι σ ηστϊς κο ινων ικές τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι ς . Σ τ ή ν α ρ χ α ί α Ρ ώ μ η βρί-σκουμε π α τ ρ ι κ ί ο υ ς , ι π π ε ί ς , π λ η β ε ί ο υ ς , δ ο ύ λ ο υ ς . Σ τ ο Με-σ α ί ω ν α ά ρ χ ο ν τ ε ς , υ π ο τ ε λ ε ί ς , μ α σ τ ό ρ ο υ ς , καλφά&ες , δου-λ ο π ά ρ ο ι κ ο υ ς , κι ά κ ό μ α στήν κ α θ ε μ ι ά ά π ό τϊς τ ά ξ ε ι ς α υ τ έ ςκαι ξ ε χ ω ρ ι σ τ έ ς δ ι α β α θ μ ί σ ε ι ς .

Ή ν ε ώ τ ε ρ η ά σ τ ι κ ή κ ο ι ν ω ν ί α π ο ύ βγήκε ά π ό τήνκ α τ α σ τ ρ ο φ ή τής φ ε ο υ δ α ρ χ ι κ ή ς κ ο ι ν ω ν ί α ς δ έ ν κ α τ ά ρ γ η σ ετους τ α ξ ι κ ο ύ ς ά ν τ α γ ω ν ι σ μ ο 6 ς . " Ε β α λ ε μ ό ν ο στ ις θέσειςτ ω ν π α λ ι ώ ν νέες τ ά ξ ε ι ς , κ α ι ν ο ύ ρ γ ι ο υ ς δ ρ ο υ ς κ α τ α π ί ε σ η ς ,νέες μορφές π ά λ η ς .

Κείνο π ο ύ χ α ρ α χ τ η ρ ί ζ ε ι τήν έ π ο χ ή μ α ς , τήν ά σ τ ι κ ήέ π ο χ ή , ε ίνα ι δτι έχε ι α π λ ο π ο ι ή σ ε ι τις τ α ξ ι κ έ ς αντ ιθέσε ι ς"Ολόκληρη ή κο ι νων ία χ ω ρ ί ζ ε τ α ι δ λ ο και π ιό π ο λ ύ σέ δ υ ομ ε γ ά λ α έχθρ ικά σ τ ρ α τ ό π ε δ α , σέ &υό τ ά ξ ε ι ς π ο ύ βρίσκον-ται ά ν τ ι μ έ τ ω π ε ς ! Τήν ά σ τ ι κ ή τ ά ξ η κ α ί τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο .

Ά π ό τ ο ύ ς δ ο υ λ ο π ά ρ ο ι κ ο υ ς τ ο υ Μ ε σ α ί ω ν α β γ ή κ α ν ο(περίοικοι (Pfah lbürger ) (*) τ ω ν π ρ ώ τ ω ν π ό λ ε ω ν , κι ά π '

Κ S t ä n d e σημαίνει Ε&ώ « τ ά ξ ε ι ς » , πού ήταν καστο·ποιημένες, οηλαδή, είχαν ή κάθε μιά ξεχωριστό προνόμια ή ξε*χωριστά νομικά μ εIOVS χ τ ή μ α τ α .

2, Π ε ρ ί ο ι κ ο ι . Μέ τήν έλληνική σύτή λέξη μεταφρά-ζεται στα μεγάλα γερμανικά λεξικά ή απαρχαιωμένη, γερμα-νική λέξη - P f a h l b ü r g e r . Pfahl θ ά π ή π α λ ο ύ κ ι καΐbürfter ά σ τ ό ς. Ή λέξη αύτή φτειάχτηκε μέ είρωνική σημασίακαΐ σήμαινε τοΰς δουλοπάροικους πού γιά τόν έναν ή τόν άλλολύγο τά κατάφερναν νά έλευθερωθοΟν άπό τά δεσμά της γής(Αγροκτήματος), νά πάρουν τό δικαίωμα του πολίτη καϊ νά έγκα-τασταΘοΟν Εξω άπό τΙς πόλεις καΐ κυρίως ατά προάστειά τους."Απέξω άπό τό μέγάλα κάστρα των πόλεων, τό μέρος δηλαδήπού έμεναν οί άρχοντες • «ύγενεΐς κλπ-, σχηματίζονταν συνοικι-

Page 53: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

5 4

αύτούς πάλι άναπτύχτηκαν τά π ρ ώ τ α στοιχε ία της άστι-κής τάξης .

Ή Ανακάλυψη ΤΓ|ς Αμερ ικής καί ό γύρος τής Α φ ρ ι -κής δημιούργησαν γ ιά τήν άστική τάξη τιού άνεβαινε, νέοπεδίο δράσης . ΟΙ άγορες των Α ν α τ ο λ ι κ ώ ν Ι ν δ ι ώ ν καίτ^ς Κίνας, ό άποικισμός τής Αμερ ικής , τό εμπόριο με τίςάποικίες, τό πλήθαιμα τών μέσων τής ά ν τ σ λ λ α γ ή ς καΐτων εμπορευμάτων γενικά, δώσανε στώ εμπόριο, στ ή ναυ-τιλία καί στή βιομηχανία μιάν ώθηση άγνωστη ώς τά τότεκι έτσι έτιιταχΟνανε σημαντικά τήν ά ν ά π τ υ ξ η του έπανα-στατικού στοιχείου μέσα στή φεουδαρχική κοινωνία πούάρχισε νά δ ιαλύεται .

Ό παλιός φεουδαρχικός ή συντεχνιακός τρόπος πα-ρ α γ ω γ έ ς δεν άρκοϋσε πιά στίς ά ν ά γ κ ε ς πού μέ τόάνοιγμα τών ν έ ω ν ά γ ο ρ ώ ν αΰξαιναν· Στόν τόπο του ήρθενή χειροτεχνία. ΟΙ μαστόροι έχτοπίστηκαν ά π ' τή μεσαίαβιομηχανική «τάξη». Ό καταμερισμός τής έργασίας άνά-μεαα στις δ ιάφορες συντεχνίες έξαφανίστηκε μπροστάστόν καταμερισμό τής έργασίας μέσα σέ κάθε άργαστήρι .

Μά οί άγορές όλοένα και αΰξα ιναν , ή ζήτηση γινό-τανε ολο καί μεγαλύτερη, κι ή χειροτεχνία, κι αυτή δένεπαρκούσε π ιά . Τότε ό άτμός καί οί μηχανές Εφεραν τήνΕπανάσταση στή βιομηχανική π α ρ α γ ω γ ή , Τή θέση τήςχειροτεχνίας τήν πήρε ή μεγάλη σύγχρονη βιομηχανία.Τή θέση τών μεσαίων χειροτεχνιών τήν πήραν οί έκατομ-μυριουχοί βιομήχανοι, οί άρχηγοι όλόκληρων βιομηχανι-κών στρατ ιών, οί σύνχοονσι Λοτοί

Ή μεγάλη βιομηχανία δημιούργησε τήν παγκόσμια

σμοί καί προάστεια πού λέγονταν οτχ) Δύση burgus και στήνΑνατολή b o r g o ή b u r g o . Ό Δσυκάγκιος otó γλωσσάριότου ΥράφΕί \ <τά bnrgns ήταν οίκήματα τό Ενα κοντό ατό άλλοή σπίτια* πού δεν είχαν γύρω τους κάστρο*. *Από τό burgusΙγινε και ή λέξη μ -τ ο υ ο ζ ο υ ά ς = άσιός. Περίοικοι é6ôσημαίνει τούς μ ι κ ρ ο α σ τ ο ύ ς .

Page 54: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

r

5 5

α γ ο ρ ά π ο ύ τήν εΤχε προετο ιμάσε ι ή ά ν α κ ά λ υ ψ η τής Α μ ε -ρικής. Ή π α γ κ ό σ μ ι α ά γ ο ρ ά έφερε τ ε ρ ά σ τ ι α ά ν ά π τ υ ξ η σ τ όέμπόριο, οτή ν α υ τ ι λ ί α καί τή σ υ γ κ ο ι ν ω ν ί α της στερ ιάς .Κι αυτή π ά λ ι μέ τή σειρά της έφερε τήν ά ν ά π τ υ ξ η τηςβιομηχανίας* κι 0σο ά ν α π τ ύ σ σ ο ν τ σ ν ή β ιομηχαν ία , τόέμπόριο, ή ναυτ ιλ ία καί οί σιδηρόδρομοι , ά λ λ ο τόσο άνα-π τ ό σ σ ο ν τ α ν ή άστική τ ά ξ η , α ί ϊξαινε τά κ ε φ ά λ α ι α της κιέσπρωχνε ά π ό τό δρόμο της δλες τις τάξε ι ς πού κληρο-δότησε ό Μ ε σ α ί ω ν α ς .

Βλέπουμε λο ιπόν π ώ ς καί ή άστ ική τάξη ε ϊνα ι κι α ύ τ ήγ έ ν ν η μ α μ ιας μακρόχρονης έξελ ιχτ ικης π ο ρ ε ί α ς , μ ιάς άλό-κληρης σε ιρθς ά π ό ά ν α σ τ α τ ώ σ ε ι ς στόν τ ρ ό π ο της π α ρ α -γ ω γ έ ς καί τής σ υ γ κ ο ι ν ω ν ί α ς .

Σέ κ ά θ ε β α θ μ ί δ α τής έξέλιξής της ή άστ ική τάξηπ ρ α γ μ α τ ο π ο ί η σ ε μ ιάν άντ ίστο ιχη πολ ι τ ική π ρ ό ο δ ο . Στήνέποχή του φεουδαρχ ικού δεσποτ ισμού ήταν μιά τ ά ξ ηκ α τ α π ι ε ζ ό μ ε ν η . Στήν έποχή της Κομμούνας (Kommune) f1]ήταν μιά ό μ ά δ α ε ξ ο π λ ι σ μ έ ν η και αύτοδ ιο ίκητη , ά λ λ ο υάνεξάρτητη δημοτική δ η μ ο κ ρ α τ ί α , άλλοΟ τρ ίτη «τάξη*π ο ύ π λ ή ρ ω ν ε φόρο στή μ ο ν α ρ χ ί α . Α ρ γ ό τ ε ρ α , στόν καιρότής χε ιροτεχν ίας χρησίμευε γ ι ά άντ ίβαρο ε ν ά ν τ ι α στούςεόγενεΤς μέσα στήν περ ιωρισμένη (") ή τήν ά π ό λ υ τ η μοναρ-χία . Γενικά κύρια βάση τής μ ε γ ά λ η ς μ ο ν α ρ χ ί α ς , ή άστικήτάξη, ά π ' τόν καιρό π ο ύ ιδρύθηκε ή μ ε γ ά λ η β ιομηχαν ίακαί ή π α γ κ ό σ μ ι α ά γ ο ρ ά , κατέληξε στό ν ά κ α τ α χ τ ή σ η τήνάποκλε ιστ ική πολ ιτ ική έξουσία μ έ σ α στό σ ύ γ χ ρ ο ν ο κοι-

1, Έ τ σ ι λέγανε οί κάτοικοι τών πόλεων στή Γαλλία καίσΐήν Ι ταλ ία τις κοινότητες - πόλεις τους, άπό τότε πού ξαγο-ράοανε ή αποσπάσανε μέ τή βία άπό τούς φεουδάρχες αφέντεςτους τά πρώτα δικαιώματα τής αύτοδιοίκησής τους (Φρ."Ενγκελς),ΙΌ «θρήνος τής Πύλης» λέει τίς Κοινότητες αύτές κ ο μ μ ο ύ -ν ι α τ ή ς φ ρ α γ γ ι ά ς | ,

2, Περιωρισμένη άπό τά Συμβούλια τών «τάξεων* πούσυγκαλούσε ό Μονάρχης σέ ώρισμένες εποχές.

Page 55: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

56ί

νοβουλευτικό Κράτος. Ή νεώτερη κρατική έξουσία δενεΓναι π α ρ ά μιά Ε π ι τ ρ ο π ή πού δ ιαχε ιρ ίζεται τά κοινά συμ-φέροντα τής Αστικής τάξης.

Ή άστική τάξη έπαιξε στήν Ιστορία Ενα ρόλο π ά ρ απ ο λ ύ έ π α ν α σ τ α τ ι κ ό . Ή άστική τάξη . παντού δπου πήρεατά χέρια της τήν έξουσία τ κατάστρεψε ολες τις φεουδαρ-χικές* πατριαρχ ικές και ε ιδυλλιακές σχέσεις . Τσάκισε άλύ-πητα τούς π α ρ δ α λ ο ύ ς φεουδαρχικούς δεσμούς πού ένώ-νανε τούς ανθρώπους μέ τούς φυσικούς τους άφέντε€ καίδεν άφησε άλλον δεσμό άνάμεσα στούς ανθρώπους έξόνάπό τό γυμνό συμφέρο και τήν άκαρδη «πληρωμή τοϊςμετρητοίς». "Επνιξε μέσα στό π α γ ω μ έ ν ο νερό τού εγωι-στικού ύπολογισμοΟ τήν ιερή άνατρ ιχ ίλα τής θρησκευτικήςέκστασης, τοΰ ιπποτικού ένθουσιασμοΰ και τής μικροαστι-κής αϊσθηματικότητας. Διάλυσε τήν προσωπική άξιοπρέ-πεια μέσα στήν άνταλλαχτ ική άξια καί ξεκάνοντας τιςγραφτά κυρωμένες και τιμημένα άποχτημένες άμέτρητεςελευθερίες, έβαλε στή θέση τους τή μιά κατ μόνο άσυνεί-

ιδητη ελευθερία τών σ υ ν α λ λ α γ ώ ν . Μέ δυό λόγια στή θέσηΙτής Εκμετάλλευσης πού ήταν σκεπασμένη μέ τις θρησκευ-ιτικές καί πολιτικές α ύ τ α π ά τ ε ς , έβαλε τήν άνοιχτή, τήνιάδιάντροπη, τήν άμεση, τή χτηνώδικη έκμετάλλευση.

Ή άστική τάξη έβγαλε τό φωτοστέφανο άπ* δλα τάέ π α γ γ έ λ μ α τ α πού ως τότε ό κόσμος τά θεωρούσε σεβα-στά καί τ ' άντίκρυζε μέ εύλαβικό δέος. "Ο γ ιατρός , ό δικη-γόρος, ό ιερέας, ό ποιητής, ό έπ ιστήμονας , δλοι τους έγι-ναν σ' αύτήν μισθωτοί έργάτες .

Ή άστική τάξη ξέσχισε τό συγκινητικά αισθηματικόπέπλο πού σκέπαζε τις οικογενειακές σχέσεις καί τΙςκατάντησε καθαρή χρηματική ύπόθεση,

"Η άστική τάξη έδειξε πώς τό χτηνώδικο φανέρωματής δύναμης στό Μεσαίωνα, πού τόσο τό θ ά μ α ζ ε ή αντί-δραση, βρήκε τό πιό ταιριαχτό συμπλήρωμά του στό πιόξένιαστο τεμπελχανιό . Αύτή γιά πρώτη φορά απόδειξε

Page 56: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

5 7

τι μπορε ί νά κ α τ α φ έ ρ η ή α ν θ ρ ώ π ι ν η ενεργητ ικότητα ." Ε κ α ν ε έ ρ γ α θ α μ α σ τ ά , ά λ ό τ ε λ α άλΛιώτικα ά π ' τ ί ς π υ ρ α -μίδες της Α ί γ ΰ π τ ο υ , ά π ό νά. ρ ω μ α ϊ κ ά ύ δ ρ α γ ω γ ε ι α καΐ τ ίςγοτθ ικές κ α θ ε δ ρ ι κ έ ς Ε κ κ λ η σ ί ε ς . Κι α κ ό μ α έχει κάνε ιε κ σ τ ρ α τ ε ί ε ς σλως δ ιόλου δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ έ ς άπ" τ ις μ ε τ α ν α -στεύσε ις τών Ε θ ν ώ ν και τ ι ς σ τ α υ ρ ο φ ο ρ ί ε ς .

Ή ά σ π κ ή τ ά ξ η δέν μ π ο ρ ε ί νά ύ π ά ρ χ η χ ω ρ ί ς νά έ π α -ν α σ τ α τ ή ό λ σ έ ν α τ ά έ ρ γ α λ ε ϊ α τής π α ρ α γ ω γ έ ς , έ π σ μ έ ν ω ςτις π α ρ α γ ω γ ι κ έ ς σ χ έ σ ε ι ς , ά ρ α δ λ ε ς π έ ρ α π έ ρ α τ ϊς κοινω-νικές σχέσε ι ς . Ή δ ι α τ ή ρ η σ η ά π ε ν α ν τ ί α ς τών π α λ ι ώ ν τρό-π ω ν ήταν γ ιά όλες τίς πρωτητερ ι νέ ς π α ρ α γ ω γ ι κ έ ς τ ά ξ ε ι ςό π ρ ώ τ ο ς σρος της ΰ π α ρ ξ ή ς τ ο υ ς . Ή ά σ τ α μ ώ τ η τ η άνα*σ τ ά τ ω ^ η τής π α ρ α γ ω γ ή ς , ό ά δ ι ά κ ο π ο ς κ λ ο ν ι σ μ ό ς Ολωντ ώ ν κο ινων ικών κ α τ α σ τ ά σ ε ω ν , ή α ί ώ ν ι α ά β ε β α ι ό τ η τ α καίή α ί ώ ν ι α κίνηση. εΤναι ε κ ε ί ν α π ο ύ κ ά ν ο υ ν τήν άστ ική τ ά ξ ην ά ξ ε χ ω ρ ί ζ η ά π ' δ λ ε ς τ'ις π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ε ς . " Ο λ ε ς οί στέ-ρεες και σ κ ο υ ρ ι α σ μ έ ν ε ς σχέσε ι ς π ο ύ ά κ σ λ ο υ θ ο ύ ν τ α ν ε ά π όπ α ρ α δ ό σ ε ι ς και θ ε ω ρ ί ε ς π ο ύ ή τ α ν μιά φορά κι έ ν α ν κα ιρόσ ε β α σ τ έ ς , δ ι α λ ύ ο ν τ α ι . Μ ά κι δλες οί ν έε ς π ο ύ σχηματ ί -ζ ο ν τ α ι π α λ ι ώ ν ο υ ν πρίν π ρ ο φ τ ά σ ο υ ν ν ά γ ί ν ο υ ν σ κ έ λ ε θ ρ α .Κάθε τ! σ τ α θ ε ρ ό καί σ τ ε κ ά μ ε ν ο φεύγε ι σ ά ν κ α π ν ό ς . Κάθετί ά γ ι α σ μ έ ν ο χ ά ν ε ι τήν ά γ ι ω σ ύ ν η τ ο υ κο ί σ τ ό τ έ λ ο ς οίά ν θ ρ ω π ο ι έ ξ α ν α γ κ ά ζ ο ν τ α ι ν ά β λ έ π ο υ ν ν η φ ά λ ι α τή θέσητους μέσα στή ζ ω ή καί στ ί ς ά ν α μ ε τ α ξ ό τους σ χ έ σ ε ι ς .

Σ π ρ ω γ μ έ ν η ά π ό τήν ά ν ά γ κ η ή ά σ τ ι κ ή τ ά ξ η ν ά βρίσκημιά κ α τ α ν ά λ ω σ η τ ώ ν π ρ ο ϊ ό ν τ ω ν της ό λ ο έ ν α π λ α τ ύ τ ε ρ η ,ά π λ ώ ν ε τ α ι π ά ν ω σ* δλη τήν ύφήλιο. Τής χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι ν άχ ω θ ή π α ν τ ο ύ , ν α έ γ κ α τ α σ τ α θ ή παντοΟ, ν ά κ α τ α σ κ ε υ ά σ ηπ α ν τ ο ύ σ υ γ κ ο ι ν ω ν ί ε ς . Μέ τόν τ ρ ό π ο π ο ύ έ κ μ ε τ α λ λ ε ύ ε τ α ιή ά σ τ ι κ ή τ ά ξ η τήν π α γ κ ό σ μ ι α ά γ ο ρ ά έ δ ω σ ε στήν π α ρ αγ ω γ ή καί τήν κ α τ α ν ά λ ω σ η ο λ ω ν τ ώ ν χ ω ρ ώ ν , £να χ α ρ άχ τ ή ρ α κοσμοπολ ι τ ικό . Πρός μ ε γ ά λ η λ ύ π η τ ώ ν ά ν τ ι δ ρ α σ τ ικών, έχει στερήσει ά π ' τή β ι ο μ η χ α ν ί α τό έθν ικό της Εδα-φος . Οί π α ν ά ρ χ α ι ε ς έθν ικές β ι ο μ η χ α ν ί ε ς κ α τ α σ τ ρ ά φ η κ α ν

Page 57: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

5 8

και καθημερινά έκμηδενίζονται ολο και τπό πολύ, .τετο-πίζονται ά π ' τίς νέες βιομηχανίες, πού ή ε ίσαγωγή τουςεΤναι ζήτημα ζωής γ ιά δλα τά "πολιτισμένα έθνη, άπόβιομηχανίες πού δέν κατεργάζοντα ι πιά πρώτες ύλες ντό-πιες , μά Ολες φερμένες άπό τούς πιό μακρινούς τόπους,καί πού τά βιομηχανικά τους προϊόντα Βέν ξο&ιάζονταιμόνο μέσα στήν ίδια χώρα πού φκιάχνονται , μά ταυτό-χρονα σ* δλα τά μέρη του κόσμου. Οι παλ ιές άνάγκες πούΙκανοποιούντανε μέ τά ντόπια προϊόντα πέρασαν πιά,καί στόν τόπο τους παρουσιάστηκαν σήμερα άλλες και-νούργιες , πού γιά νά ϊκανοποιηθοΟν άπαιτοΟνε προϊόνταάΐίό χώρες και κλ ίματκ πολυ μακρινές. Τό ίδιο, και στήθέση τής παλ ιάς έθνικής αύτάρκε ΐας και αύτοτέλεΐας έρ-χεται μιά όλόπλευρη ε π ι κ ο ι ν ω ν ι α κ ά όλόπλευρη άλληλοε-ξάρτηση τών Ε θ ν ώ ν , Κι δ,τι γίνεται μέ τήν ύλική παρα-γ ω γ ή .τό Τδιο γ ίνεται και μέ τήν πνευματική π α ρ α γ ω γ ή .Τά πνευματικά προϊόντα τοϋ κάθε λαοΟ χωριστά γίνον-ται κοινό ά γ α θ ό . Ή έθνική άποκλειστικότητα και στενο-κεφαλιά όλοένα και πιό πολύ δέν μπορεί νά σταθεί! κιά π ' τίς πολλές έθνικές καί τοπικές φιλολογίες σχηματίζε-ται μιά παγκόσμια λογοτεχνία ,

Μέ τή γρήγορη τελειοποίηση ολων τών μέσων παρα-γωγής , μέ τά μέσα τής συγκοινωνίας που γίνηκαν άφάν-ταστα ευκολότερα, ή άστική τάξη παρασέρνει στόν πολι-τισμό κι αΰτούς τούς πιό καθυστερημένους λαούς . ΟΙ χ αμηλές τιμές τών εμπορευμάτων εΤναι στα χέρια Γης τόβαρύ πυροβολικό πού γκρεμίζει μ* αϋτό άπ* τά θεμέλιοτους δλα τά κινεζικά κάστρα κι έξαναγκάζε ι σέ ύποταγήκαί τους πιό μισόξενσυς βαρβάρους . Μέ τό φάσμα τήςπείνας έξαναγκάζε ι δλα τά έθνη νά παραδεχτούν τόάατικό σύστημα π α ρ α γ ω γ ή ς . Τά άναγκάζε ι νά μπάσουνετό λεγόμενο πολιτ ισμό, δηλαδή ν 1 άστικοποιηθούν. Μέδυό λόγ ια πλάθε ι έναν κόσμο κατά τήν είκόνα της.

Ή άστική τάξη ύπόταξε τήν ύπαιθρο στήν κυριαρχία

Page 58: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

5 9

τής π ό λ η ς . Δημ ιούργησε τ ις μ ε γ ά λ ο πόλεις* αύξησε κατα-π λ η χ τ ι κ ά τον π λ η θ υ σ μ ό στις πόλε ι ς σέ βάρος τ ο υ ά γ ρ ο -τικοΟ π λ η θ υ σ μ ο ύ , κι έτσι λ ύ τ ρ ω σ ε Ενα σημαντ ικό μέροςτ ο υ πληθυσμοΟ άπ" τό ά π σ β λ ά κ ω μ α τής άγροτ ικής ζ ω ή ς .Κι ο π ω ς υ π ο δ ο ύ λ ω σ ε τά χ ω ρ ι ά στ ί ς π ό λ ε ι ς έτσι ε ξ ά ρ τ η σ εκαΐ τΙς β ά ρ β α ρ ε ς και μ ι σ ο β ά ρ β α ρ ε ς χ ώ ρ ε ς άπά τις πολι-τ ισμένες , τούς κάτο ικους τ ώ ν χωρ ιών ά π ό τούς κ ά τ ο ι κ ο υ ςτ ώ ν π ό λ ε ω ν , καΙ τήν Α ν α τ ο λ ή άπ* τή Δ ύ σ η .

"Η άστ ική τ ά ξ η κ α τ α ρ γ ε ί οσο πάε ι κα ί π ιό π ο λ ύ τόκ ο μ μ ά τ ι α σ μ α τ ώ ν μ έ σ ω ν τής π α ρ α γ ω γ ή ς » της π ε ρ ι ο υ σ ί α ςκαι του πληθυσμοΟ. Μ ά ζ ε ψ ε (τό σκόρπιο) π λ η θ υ σ μ ό σέ κέν-τ ρ α , κεντρικοποίησε τά μέσα τής π α ρ α γ ω γ ή ς και συγκέν -τ ρ ω σ ε τήν ΕδιοχτησΙα σέ λ ί γ α χέρ ια , " Α ν α γ κ α ί α συνέπε ιαόλων α ύ τ ώ ν ( τών μ ε τ α β ο λ ώ ν ) ήταν ή πολ ι τ ική κεντρικο-ποίηση ( ' ) . Α ν ε ξ ά ρ τ η τ ε ς , σ χ ε δ ό ν μόνο ό μ ό σ π ο ν δ ε ς έ π α ρ -χ ΐες , έ χ ο ν τ α ς ή κ α θ ε μ ι ά δ ιαφορετ ικά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α , ν ό μ ο υ ς ,κυβερνήσεις , τ ε λ ω ν ι α κ ο ύ ς δ α σ μ ο ύ ς , σ υ σ π ε ι ρ ώ θ η κ α ν σ ' έ ν α"Εθνος έ χ ο ν τ α ς μιά μόνο κυβέρνηση, έν ια ία νομοθεσ ία .Ενα έθνικό τ α ξ ι κ ό συμφέρο , &να και μόνο δ α σ μ ο λ ό γ ι ο .

"Εκατό μόλ ι ς χ ρ ό ν ι α π έ ρ α σ α ν ά π ό τ ό τ ε ς π ο ύ ή άστ ικήτ ά ξ η κ υ ρ ι α ρ χ ε ί καϊ δ η μ ι ο ύ ρ γ η σ ε τϊς π ιό ά φ θ ο ν ε ς , τΙς π ιότ ε ρ ά σ τ ι ε ς π α ρ α γ ω γ ι κ έ ς δ υ ν ά μ ε ι ς άπ^ δσες δ η μ ι ο ύ ρ γ η σ α νδ λ ε ς μαζί οί π ε ρ α σ μ έ ν ε ς γ ε ν ι έ ς , Δ ά μ α σ μ α τ ώ ν φυσ ικώνδ υ ν ά μ ε ω ν , μ η χ α ν ο κ ρ α τ ί α , έ φ α ρ μ ο γ ή τής χ η μ ε ί α ς στή βιο-μ η χ α ν ί α καϊ τή γ ε ω ρ γ ί α , ά τ μ ο π λ ο ΐ α , σ ιδερόδρομο ι , ήλε-κτρικοί τ η λ έ γ ρ α φ ο ι , ξ ε χ έ ρ σ ω μ α όλόκληρων έ κ τ ά σ ε ω ν τήςο ικουμένης , δ ι α ρ ρ ύ θ μ ι σ η τών π ο τ α μ ώ ν γ ι ά τήν π ο τ α μ ό -π λ ο Τ α , ξ ε φ ύ τ ρ ω μ α ά π " τ ή γ ή ό λ ό κ λ η ρ ω ν π λ η θ υ σ μ ώ ν — π ο ι ό ς

1. Έξηγε ΐ παρακάτω ό Μάρξ τί έννοεΐ λέγοντας κεντρικο-ποίηοη. Ά μ α ξέρομε πώς ήταν όργανωμένσ τά μεσαιωνικάΚράτη ατά όποια έττικρατούσε διοικητική, -πολιτική, νομοθετικήκλπ. ά π ο κ έ ν τ ρ ω σ η καταλαβαίνουμε πολύ καλά πόσο διέφέρε ή πολιτική όργάνωση τής τοτινής 6ποχής άπό τό σημε-ρινό συγκεντρωτικό άστικό Κράτος. '

Page 59: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

60

άηό τους περασμένους αιώνες μπορούσε νά ύποψιαστήπώς μέσα στσύς κόλπους τής κοινωνικής έργασ(ας κοιμόν-τουσαν τέτοιες π α ρ α γ ω γ ι κ έ ς δυνάμεις ;

Ε ίδαμε λοιπόν πώς τά μέσα της π α ρ α γ ω γ ή ς και τήςά ν τ α λ λ α γ ή ς , αότά πού χρησιμοποίησε ή άστική τάξη γ ιάτήν άνάπτυξή της, γεννήθηκαν μέσα στή φεουδαρχική κοι-νωνία. "Οταν τά μέσα αυτά τής π α ρ α γ ω γ ή ς καΐ άνταλ-λαγής έφτασαν σ' ένα ώρισμένο βαθμό έξέλιξης, ο! συν-θήκες, που μέσα σέ δαύτες λάβαινε χώρα ή π α ρ α γ ω γ ήκαί ή ά ν τ α λ λ α γ ή τής φεουδαρχικής κοινωνίας, ή φεου-δαρχική όργάνωση τής γεωργ ίας και τής χειροτεχνίας, μέμια λέξη, οί φεουδαρχικές σχέσεις ίδιοχτησίας, έπαψαννά ταιριάζουν στίς εξελιγμένες πιά παραγωγ ικές δυνά-μεις. Καί μάλιστα οί σχέσεις αυτές δυσκολεύανε τήν πα-ρ α γ ω γ ή άντϊ νά τήνε βοηθάνε ν* άναπτυχθή , μετατρά-πηκαν σ' ά λ λ α τόσα δεσμά. Τά δεσμά αότά έπρεπε νάσπάσουν και σπάσανε ,

Στή θέση τους μπήκε ό έλεύθερος άνΥαγωνισμός μέτό άντίστοιχο κοινωνικό καϊ πολιτικό καθεστώς, μέ τήνοικονομική καί πολιτική κυριαρχία τής άστικής τάξης .

Μπροστά στά μάτια μας λαβαίνει χώρα μιά παρό-μοια κίνηση. Οί άστικές συνθήκες τής π α ρ α γ ω γ ή ς και τήςά ν τ α λ λ α γ ή ς , οί άστικές σχέσε<ς ίδισχτησίσς, ή νεώτερηάστική κοινωνία πού παρουσίασε μέ τά μάγ ια της τόσοτεράστ ια μέσα π α ρ α γ ω γ ή ς και ά ν τ α λ λ α γ ή ς , μοιάζει μέτό μ ά γ ο πού δέν μπορεί νά ύποτάξη τις καταχθόνιες δυνά-μεις πού κάλεσεν ό ίδιος νά τόνε βοηθήσουν. Έ δ ώ καϊκάμποσες δεκαετίζς ή Ιστορία τής βιομηχανίας καί τοΟέμπορίου δέν εΤναι τίπστ ' ά λ λ ο π α ρ ά ή Ιστορία τής άνταρ-σίας τών νεώτερων π α ρ α γ ω γ ι κ ώ ν δυνάμεων ένάντια στίςσχέσεις ίδιοχτησίας. πού ε ίναι οί ζωτικοί Öpoi τής αστικήςτάξης καϊ τής κυριαρχίας της. Φτάνει ν ' άναφέρουμε τίςΕμπορικές κρίσεις, πού καθώς παρουσιάζοντα ι κάθε τόσοκαταντούνε π ά ν τ α προβληματικότερη τήν ύπαρξη δλό-

Page 60: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

61

κληρης τής άστ ικής τ ά ξ η ς . Τον κ α ι ρ ό π ο ύ ξ ε σ π ο ύ ν o l Εμπο-ρικές κρίσεις κ α τ α σ τ ρ έ φ ε τ α ι κανον ικά Ενα σημαντ ικό μέ-ρ ο ς , δ χ ι μόνο ά π ' τ ά Ετοιμα π ρ ο ϊ ό ν τ α . μ ά κι ά π ' τ ίς δημιουρ-γ η μ έ ν ε ς κ ι ό λ α ς π α ρ α γ ω γ ι κ έ ς δ υ ν ά μ ε ι ς . Μιά κοινωνικήέπ ιδημ ία ξ ε σ π ά , π ο ύ σέ δ λ ε ς τΙς π ε ρ α σ μ έ ν ε ς έ π ο χ έ ς θ άφ α ι ν ό τ α ν ε π α ρ α λ ο γ ι σ μ ό ς — ή έ π ι δ η μ ί α τής ύ π ε ρ π α ρ α γ ω -γ ή ς Ή κο ινων ία ά ξ α φ ν α βρίσκεται π ι σ ω δ ρ ο μ ι σ μ έ ν η σέμιά κ α τ ά σ τ α σ η σ τ ι γ μ ι α ί α ς β α ρ β α ρ ό τ η τ α ς . Νομίζει κανε ί ςπ ώ ς τής κ ό π η κ α ν δ λ α τ ά μ έ σ α τής δ ιατροφής ά π ό καμ*μιά π ε ί ν α ή ά π ό κ α ν έ ν α έξολοθρευτ ικό π ό λ ε μ ο . Ή βιο-μ η χ α ν ί α και τό εμπόρ ιο φ α ί ν ο ν τ α ι ν ε κ ρ ω μ έ ν α . K a i γ ι α τ ί ;Γ ιστ ί ή κοινωνία έχει π α ρ α π σ λ ύ πολ ι τ ισμό , π α ρ α π ο λ λ άμ έ σ α δ ι α τ ρ ο φ ή ς , π α ρ α π ο λ λ ή β ι ο μ η χ α ν ί α , π α ρ α π ο λ ύ εμ-πόρ ιο . ΟΙ π α ρ α γ ω γ ι κ έ ς δ υ ν ά μ ε ι ς π ο υ έχει στή δ ιάθεσητης δέν εόνοοΟνε π ι ά στήν ά ν ά π τ υ ξ η τ ώ ν σ χ έ σ ε ω ν τηςαστ ικής Ιδισχτησιας" ά π ε ν α ν τ ί α ς μ ά λ ι σ τ α έχουν ύ π ε ρ α ν α -π τ υ χ θ ή γ ι ά τ ϊς συνθήκες α υ τ έ ς , καί" ε μ π ο δ ί ζ ο ν τ α ι ά π όδ α ύ τ ε ς , και μόλ ις ξ ε π ε ρ ά σ ο υ ν τό έ μ π ό δ ι ο α ύ τ ό , φέρνουνόλύκληρη τήν άστ ική κο ι νων ία σέ ά ν α σ τ ά τ ω σ η , βάζουνεσέ κ ίνδυνο τήν ύ π α ρ ξ η τής άστ ικής Ι&ιοχτησίας. ΟΙ ά σ τ ι ·κές σ χ έ σ ε ι ς έ χ ο υ ν ε στενέψει π ο λ ύ γ ι ά νά χ ω ρ έ σ ο υ ν τόνπ λ ο ύ τ ο π ο ύ δ η μ ι ο ύ ρ γ η σ α ν . Μέ πο ιόν τ ρ ό π ο ξ ε π ε ρ ν ά ή μ π ο υ ρ ζ ο υ α ζ ί α τ ίς κρίσεις ; Ά π ' τή μ ι ά μεριά κ α τ α σ τ ρ έ -φ ο ν τ α ς ά ν α γ κ α σ τ ι κ ά έ ν α σ ω ρ ό π α ρ α γ ω γ ι κ έ ς δ υ ν ά μ ε ι ςKai ά π ' τήν ά λ λ η μέ τό νά κ α τ α χ τ ά νέες ά γ ο ρ έ ς καί ν άέ κ μ ε τ α λ λ ε ύ ε τ α ι π ιά ε ν τ α τ ι κ ά , πιό π λ α τ ι ά όλες τϊς π α λ ι έ ςά γ ο ρ έ ς . Πού κ α τ α λ ή γ ο υ ν α ύ τ ά τά μ έ σ α ; Σ τ ό νά πρσετ ο ι μ ά ζ η (νέες) κρ ίσε ι ς π ι ό γεν ικές καί πιά βαθε ι έ ς καί ν άλ ι γ ο σ τ ε ό η τ ά μ έ σ α π ο ύ θά μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν ά τίς π ρ ο λ ά β ο υ ν .

"Ετσι τ ά δ π λ α (•) π ο ύ μεταχε ιρ ίστηκε ή άστ ική τ ά ξ ηγ ι ά ν ά τ σακί ση τή φ ε ο υ δ α ρ χ ί α γ υ ρ ί ζ ο υ ν τ ώ ρ α ένάν -τ ιά της .

1. Έννοεΐ τίς νέες παραγωγικές δυνάμεις.

Page 61: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

62

Ή αστική τάξη δμως δέν έφκισξε μόνο τά δ π λ α πούθά τίς φέρουνε τό θάνατο , γέννησε έπίσης καΐ τούς άνθρώπους π ο ύ θά χρησιμοποιήσουν α ύ τ ά τά ΐ π λ α — τ ο ΰ ςσύγχρονους έργάτες , τούς π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο υ ς .

Ό σ ο άναπτύσσετα ι ή μπουρζουαζ ία , δηλαδή τό κε-φάλαιο , ά λ λ ο τόσο άναπτύσσετα ι καί τό προλεταριάτο ,ή σύγχρονη εργατική τάξη πού μπορεί νά ζή μόνο δσοβρίσκει δουλιά και πού βρ{σκει δουλιά .μόνο δσο ή δου-λιά της αύξαίνει τό κεφάλαιο. ΟΙ έργάτες τούτοι πού εί-ναι άναγκασμένο ι νά παυλιώνται μέ τό κομμάτι (') ε ίνα ιέμπόρευμα σ ά ν κάθε ά λ λ ο εΤδος έμπορίου καί γ ιά τούτοεΐναι έκτεθειμένοι σ* δλες τίς περιπέτειες τού άνταγωνι-σμοΟ, σ* δλες τΙς άστασίες (διακυμάνσεις) τής άγοράς .

Μέ τή διάδοση τών μηχανών καί τόν καταμερισμό τηςεργασίας Εχασε κάθε ατομικότητα ή έργασία καί μαζύμ' αύτό κάθε θέλγητρο γ ιά τούς έργάτες . Ό έργάτης κα-τ α ν τ ά ά π λ ό εξάρτημα τής μηχανής, καί τό μόνο πού ζη-τ ά ν ε ά π ' τ ό έξάρτημα τούτο εΐναι ό π ιό ά π λ ό ς , ό πιό μο-νότονος , 0 πιό εύκολομάθητος χειρισμός. Γι ' αύτό (σή-μερα) οί δ α π ά ν ε ς πού άπαιτοΟνται γ ιά τόν έργάτη περιο-ρίζονται σχεδόν σέ κείνα πού τού χρε ιάζονται γ ιά νάζήση καί νά δια ιω ν ίση τή γεν ιά του. Ή τιμή ένός εμπο-ρεύματος δμως, άρα καί τής έργασίας , (*) εΐναι Ισηπρός τίς δ α π ά ν ε ς τής παραγωγής , τους . Έ τ σ ι δσο ή ερ-γ α σ ί α καταντά άντιπαθητική, τόσο τό μεροκάματο κατε-βαίνει, καί κάτι π α ρ α π ά ν ω ; δσο άναπτύσσετα ι τό σύ-στημα τών μηχανών καί ό καταμερ ισμός τής έργασίας ,τόσο αύξαίνει καί τό ποσό τής εργασίας , ε ίτε μέ τό ν"αύξαίνει ή δουλιά π ο ύ άπα ι τε ϊ τα ι σέ όρισμένο χρόνο, μέ

1- θέλει νά πη μέρα μέ Τήν ήμέρα.2. Πιό Οότερα Α Μάρξ έλεγα καί έγραφε δ ύ ν α μ η έ ρ

γ α ο ί α ς.

Page 62: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

63

το να έπ ι ταχύνετα ι 6 ρ ιθμός τής λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α ς τ ώ ν μηχα-ν ώ ν κ λ π .

Ή σ ύ γ χ ρ ο ν η β ι ο μ η χ α ν ί α Εχει μεταμορφώσε ι τό μικρόα ρ γ α σ τ ή ρ ι τ ο ύ μ ά σ τ ο ρ α τής π α τ ρ ι α ρ χ ι κ ή ς εποχής σέ με-γ ά λ ο εργοστάσ ιο το5 β ι ο μ ή χ α ν ο υ κ ε φ α λ α ι ο κ ρ ά τ η . ΟΙέ ρ γ ά τ ε ς στο ιβασμένο ι κ α τ ά μ ά ζ ε ς σ τ ή φ ά μ π ρ ι κ α μ έ σ α ,ό ρ γ α ν ώ ν ο ν τ α ι σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ά . Σ ά ν κοινοί σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς τήςβ ιομηχαν ικής σ τ ρ α τ ι ά ς , μπα ίνουν κ ά τ ω ά π ό τήν έπίβλεψηόλόκληρης ι εραρχ ίας ά π ό ά ξ ι ω μ α τ ι κ ο ύ ς και ύ π α ξ ι ω μ α τ ικοός- Γ) ΚαΙ οέ φτάνε ι π ώ ς ε ί να ι δούλο ι τής μπσυρζου-α ζ ί α ς , τού άστ ικού Κράτους , γ ί νοντα ι ά κ ό μ α σκλάβο ικάθε μ έ ρ α , κάθε ώ ρ α , τής μηχανής , τοΟ έ π ό π τ η καϊ προ-π ά ν τ ω ν τ ο ΰ ΐδ ιου τ ο ΰ άστοΟ έ ρ γ ο σ τ α σ ι ά ρ χ η .

Καϊ ό δ εσποτ ισμός τούτος κ α τ α ν τ ά τόσο π ιό μικρό-π ρ ε π ο ς . τόσο πιό σ ι χ α μ ε ρ ό ς , και πιό ά ν υ π ό φ ο ρ ο ς , δαο πιό φ α ν ε ρ ά δ ι α λ α λ ε ϊ π ώ ς ό σ κ ο π ό ς του ό μοναδ ικός εΤ-ν α ι τ ό κέρδος .

"Οσο ή δουλ ιά τοΟ χερ ιού ά'παιτεΐ πιό λ ιγότερη έπιδε-ξ ιοσύνη και δ ύ ν α μ η , όσο δ η λ α δ ή π ιό π ο λ ύ ά ν α π τ ύ σ σ ε τ α ιή σ ύ γ χ ρ ο ν η β ιομηχαν ία , τόσο ή δουλ ιά τών άντρωνέ χ τ ο π ί ζ ε τ α ι ά π 1 τή δουλ ιά τών γ υ ν α ι κ ώ ν καϊ τώνπ α ι δ ι ώ ν . Ή δ ιαφορά τοΰ φ ύ λ ο υ και τ ή ς ήλικίας δένέχει π ιά καμμ ιά κοινωνική σ η μ α σ ί α γ ιά τήν έργατ ικήτ ά ξ η . "Υπάρχουν ά κ ό μ α μ ο ν ά χ α έ ρ γ α λ ε ΐ α δουλ ιάς , πούτά κόστος τους δ ιαφέρει ά ν ά λ ο γ α μέ τήν ήλικΕα καϊ τόφύλο . Κι άφοΟ ό φ α μ π ρ ι κ ά ν τ η ς ξεζουμ ίση τόν εργάτη·και τοΟ πληρώσε ι έπΐ τ έλους τό μ ε ρ ο κ ά μ α τ ό του σέ ττρό-σβαρη μονέδα , τότε π έ φ τ ο υ ν ε π ά ν ω τ ο υ ά μ έ σ ω ς οΐ άλ-λες μερίδες της άστ ικής τ ά ξ η ς , ό σπιτονοικοκύρης , ό μπα-κάλης , ό ένεχυροδανε ιστής κ . τΛ .

1» θέλει νά πή πώς μέσα στίς φάμπρικες οΐ έργάτες βρί-σκονται κάτω άπ* τήν έπίβλεψη τών έπιστατών καϊ των άλλωνόργάνων τοΰ κεφαλαιοκράτη.

Page 63: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

64

Μικρόβιο μήχανοι . έ μ π ο ρ ά κ η δ ε ς και ε ισοδηματ ίες ,χε ιροτέχνες καί χωρικοί , τα τταλιά κ α τ ώ τ ε ρ α σ τ ρ ώ μ α τ ατ ώ ν μεσα ίων « τ ά ξ ε ω ν » , δλες τούτες οί τάξε ι ς ξεπέφτουνστά π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο , ε ί τ ε γ ιατ ί τά μικρά τους κεφάλα ια δέντους φ τ ά ν ο υ ν γ ι ά ν ά γ ί νουν μεγαλοβ ιομήχανο ι και δέντ ά β γ ά ζ ο υ ν π έ ρ α ά π ' τόν ά ν τ α γ ω ν ι σ μ ό τοΟ μεγαλύτερουκεφαλα ίου , εΤτε γ ιατ ί ή τεχνική τους επιδεξιοσύνη δένέχει π ι ά π έ ρ α σ η μ π ρ ο σ τ ά σ τ ο ύ ς νέους τρόπους τής πα-ρ α γ ω γ ή ς . "Ετσι οί προλετάρ ιο ι σ τ ρ α τ ο λ ο γ ο ύ ν τ α ι ά π ' δλατά σ τ ρ ώ μ α τ α τοΟ πληθυσμού .

Τά π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο στήν εξέλιξή του π ε ρ ν ά ά π ό διά-φορες βαθμ ίδες . Ή π ά λ η του έ ν ά ν τ ι α στήν άστική τάξηάρχίζει ά π ' τήν ώ ρ α π ο ύ γενν ιέτα ι ,

Ν Ο ά γ ώ ν α ς στήν ά ρ χ ή γ ίνεται μεμονωμένα» ϋστεραά π ό τούς εργάτες ένός εργοστασ ίου καΐ στό τέλος οίέ ρ γ ά τ ε ς τ ο υ ίδ ιου κ λ ά δ ο υ της β ιομηχαν ίας ο* έναν τόποέ ν ά ν τ ι α σ τ ό ν κάθε ά σ τ ό χωρ ιστά π ο ύ τούς εκμεταλλεύε-ται ά μ ε σ α . Ο Ι έπ ιθέσεις τους δέ γ ί νοντα ι μόνο ένάντ ιαστόν άστ ικό τ ρ ό π ο π α ρ α γ ω γ ή ς , μ ά κάί έ ν ά ν τ ι α σ ' α ύ τ άτά ί δ ια τά έργαλεΤα τής π α ρ α γ ω γ ή ς . Καταστρέφουν τάξεν ικά ε μ π ο ρ ε ύ μ α τ α {*) π ο ύ τούς ά ν τ α γ ω ν ί ζ ο ν τ α ι , σπά-ζουν τις μηχανές , βάζουν φωτ ιά στίς φάμπρ ικες καΐ ζη-τ ά ν ε ν ά ξ α ν α σ τ ή σ ο υ ν τόν τεχνίτη τού Μεσα ίωνα πού δένύπάρχε ι π ι ά .

Στήν περ ίοδο τούτη , ή έργ α τ ι ά σχηματ ί ζε ι μιά σκόρ-π ι α Ο* δλη τή χ ώ ρ α μ ά ζ α π ο ύ εΤναι κ α τ α κ ο μ μ α τ ι α σ μ έ ν ηά π ό τόν ά ν τ α γ ω ν ι σ μ ό . Κι ά ν π ό τ ε πότε τυχαίνε ι νά βρί-σ κ ω ν τ α ι σ υ ν α σ π ι σ μ έ ν ο ι πολλο ί μ α ζ ύ , α ύ τ ό δέν εΤναι άκό-μ α τό α π ο τ έ λ ε σ μ α της δικής τους ένωσης , μά άποτελε-σ μ α τής Ενωσης της μ π σ υ ρ ζ ο υ α ζ ί α ς , π ο ύ γ ιά νά πετύχε ιτούς δικούς της πολιτ ικούς σκοπούς πρέπει νά κρατά στόπόδι όλύκληρο τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο , π ρ ά μ α π ο ύ γ ι ά τήν ώ ρ α

Τ. Τά έμπορεόματα πού έρχονται άπό άλλους τόπους

ι

Page 64: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

65

μπορεί ακόμα νά τό καταφέρνε ι . Σέ τούτη λο ιπόν τή βαθ-μίδα τής εξέλιξης τους , οί προλετάρ ιο ι δέν π ο λ ε μ ά ν εάκόμα τούς δικούς τους εχθρούς , μά τούς εχθρούς τώνέχθρων τους , τά ά π ο μ ε ι ν ά ρ ι α τής ά π ό λ υ τ η ς μ ο ν α ρ χ ί α ς ,τους γ α ι ο χ τ ή μ ο ν ε ς , τούς άστούς πού δέν εΓναι βιομήχα-νοι, τούς μ ι κρ ομ π ου ρ ζ ουάδες . "Ετσι δλο τό Ιστορικό κί-νημα βρίσκεται συγκεντρωμένο σ τ α χέρια τής άστικής τά-ξης . Κάθε νίκη πού κερδίζεται μ' αύτόν τόν τρόπο εΤναινίκη τής άστ ικής τάξης

Μέ τήν ά ν ά π τ υ ξ η δμως τής β ιομηχαν ίας δέν πληθαί-νουν μόνο οί προλετάριο ι , μά καί σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ε τ α ι σέ όλο·ένα πυκνότερες μάζες , ή δ ύ ν α μ ή τους μ ε γ α λ ώ ν ε ι κι ά π ο -χτάνε συνείδηση τής δ ύ ν α μ η ς τ ο υ ς . Τά συμφέροντα» οίδροι τής ζωής μέσα στό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο δλο καί πιό π ο λ ύέξομοιώνονται , έπειδή οί μ η χ α ν έ ς μέρα μέ τή μέρα ξα-φαν ί ζουν τις δ ιαφορές της δ ο υ λ ι ά ς καί κ α τ ε β ά ζ ο υ ν τάμ ε ρ ο κ ά μ α τ α π α ν τ ο ύ σ χ ε δ ό ν σ ' έ ν α έ π ί π ε δ ο χ α μ η λ ό . Ω σ -τόσο ό σ υ ν α γ ω ν ι σ μ ό ς ά ν ά μ ε σ α στούς ά σ τ ο ύ ς π ο ύ ό λ ο έ ν ακαί μεγαλώνε ι , καί οί έμπορικές κρίσεις , π ο ύ τίς φέρνειτούτος ό σ υ ν α γ ω ν ι σ μ ό ς , κάνουνε τό μεροκάματο τοΟ ερ-γ ά τ η όλοένα καί πιό ά σ τ α τ ο . ΟΙ μ η χ α ν έ ς πού κ ά θ ε τ ό σ οτελε ιοποιούντα ι μέ γ ο ρ γ ό ρυθμό κάνουν τή θέση του έρ*γ ά τ η μέσα (στήν κοινωνική) ζ ω ή δλο καί πιό ά βέβαιη, ΟΙάτομ ικές συγκρούσε ι ς ά ν ά μ ε σ α στόν έ ρ γ ά τ η και στάνάστό πα ίρνουν ό λ ο έ ν α τό χ σ ρ α χ τ ή ρ α σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ω ν άνά-μεσα σέ δυό τάξε ι ς . "Ετσι άρχ ί ζουν οί έ ρ γ ά τ ε ς νά φκιά-χ νου ν ένωσε ις ενάντ ια στούς ά σ τ ο ύ ς , πάνε ένωμένοι γ ι άνά π ρ ο σ τ α τ έ ψ ο υ ν τό μ ε ρ ο κ ά μ α τ ό τους . Σ υ σ τ α ί ν ο υ ν εά κ ό μ α καϊ μόνιμους συνετα ιρ ισμούς γ ι ά ν ά ' χ ο υ ν τά τρό-φίμά τους σέ π ε ρ ί π τ ω σ η ξεσηκωμού. Έ δ ώ κι έκεΤ ό ά γ ω -ν α ς τους ξ ε σ π ά σέ τ α ρ α χ έ ς .

Ε Ιν ' άλήθε ια πώς ά π ό κ ά π ο τ ε οί έ ρ γ ά τ ε ς κερδ ίζουνκαμμιά νίκη, μά ή νίκη τους εΤναι προσωρινή , Τό π ρ ά γ μ ατικό ά π ο τ έ λ ε σ μ α τ ώ ν ά γ ώ ν ω ν τους α ύ τ ώ ν δέν εΤναι ή

Κομμουνιστικό Μανιφέστο 5

Page 65: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

66

άμεση έπιτυχία. ά λ λ ά ή ένωση πού όλοένα πλατύτεραάναπτύσσετα ι μέσα στούς έργάτες . Και ή συνένωσή τουςτούτη ευκολύνεται ά π ό τά μέσα της συγκοινωνίας πούόλο καΐ πληθαίνουν, πού τά δημιουργεί ή μεγάλη βιομη-χαν ία κι επιτρέπουν σ τ ο ύ ς έργάτες τιού βρίσκονται οέδιάφορες περιοχές νάρχουνται οέ έπικοινωνία μεταξύτους . Μά χρειάστηκε μόνο ή επικοινωνία γιά νά μετα-τραπούν οΐ διάφοροι τοπικοί άγώνες , που Ιχουν παντούτόν ϊδιο χαραχτήρα , σ* έναν (άγώνα) έθνικό, σ ' έναν ά γ ω ν αταξικό, κάτω άπό μια κεντρική ένιαία διεύθυνση. Κάθεδμως ταξικός ά γ ώ ν α ς ε ίναι καί ένας ά γ ώ ν α ς πολιτικός,ΚαΕ τήν έπικοινωνία, πού οί άστοί του Μεσαίωνα μέ τούςγειτονικούς ή μικρής άχτ ίνας δρόμους τους , χρειάστηκαναίώνες όλόκληρους γ ιά ν ά τήν πετύχουν , οί σύγχρονοιπρολετάριοι, χάρη στούς σιδεροδρόμους, τήν πετυχσίνουνεμέσα. σέ λ ίγα χρόνια.

Ή όργάνωση τούτη τών προλεταρίων σέ τάξη , καίσ ά συνέπεια (ή όργάνωσή τους) σέ κόμμα πολιτικό κάθεστ ιγμή χ α λ ν ά ά π ό τόν ά ν τ α γ ο ν ι σ μ ό πού έχουν οί ΙδιοιέργάτΕς άνάμεσά τους. Μά πάλ ι ξαναγ ίνετα ι (ή όργά-νωση), καί μάλιστα πιό γερή, πιό στέρεη καί πιό θεό¬ρατη . Ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ ε τ α ι τίς έσωτερικές δ ιχόνοιες τήςμπουρζουαζ ίας καί καταφέρνει νά τήν ύποχρεώνη ν;* άνα-γνωρίση μέ νόμο μερικά ά π ό τά συμφέροντα (') τής ερ-γατικής τάξης , "Ετσι λόγου χάρη πάρθηκε στήν Α γ γ λ ί αά νόμος γ ι ά τό δεκάωρο.

Γενικά οί συγκρούσεις πού γ ίνουνται μέσα στήν πα-λιά κοινωνία ευνοούν μέ διάφορους τρόπους τήν έξελι-χτική πορεία του προλεταριάτου- Ή μπουρζουαζ ία βρί-σκεται σέ μιά κατάσταση άσταμάτητης πάλης . Στήν άρχήτ ά βάζει μέ τήν άριστοκρατία, ά ρ γ ό τ ε ρ α μέ τίς μερίδεςτής Τδιας μπουρζουαζ ίας πού τά συμφέροντά τους βρί-

1. Δηλαδή διεκδικήσεις.

Page 66: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

6 7

σκανται σέ σύγκρουση μέ τήν πρόοδο τής β ι ο μ η χ α ν ί α ς ,καί π ά ν τ α μέ τήν μ π ο υ ρ ζ ο υ σ ζ ί α δλων τ ώ ν ξένων χ ω ρ ώ ν .Μέσα α* όλους α ύ τ ο ύ ς τούς ά γ ώ ν ε ς βρίσκεται στήνά ν ά γ κ η νά κάνη έκκληση στύ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο , νά τοΟζητά τή βοήθειά του καί νά τά τ ρ ο β δ έτσι στήν πολιτ ικήκίνηση Ή μ π ο υ ρ ζ ο υ σ ζ ί α λ ο ι π ό ν ή ί δ ια δίνει στό προλε -ταρ ιάτο τις πρώτες γ ν ώ σ ε ι ς τής δ ικ ιάς της μόρφωσης, δη-λ α δ ή 0 π λ α έ ν ά ν τ ι α σ τ ό ν ίδ ιο τόν έ α υ τ ό της .

Κι άκόμα , ο π ω ς ε ί δ α μ ε , όλόκληρες μερίδες τής κυ-ρ ίαρχης άστικής τάξης μέ τήν πρόοδο τής β ιομηχαν ίαςξ έ π ε σ α ν κι έ γ ι ναν προλετάριο ι ή τουλάχ ιστο κ ινδύνεψαννσ χ ά σ ο υ ν τούς δ ρ ο υ ς ζωής π ο ύ εΤχαν. Καί τούτες (σίξεπεσμένες ! μερίδες φέρνουν έπ ίσης στό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο ένασωρό μορφωτικά σ τ ο ι χ ε ί α .

Τέλος σ ' έποχές πού ή π ά λ η τών τ ά ξ ε ω ν πλησ ιάζε ιστήν άποφασιστ ική της λύση. ή δ ιαλυτ ική δ ιαδ ικασ ία μ έ σ αστήν κυρίαρχη τάξη , μέσα σ* όλόκληρη τήν π α λ ι ά κοινω-νία» παίρνε ι τόσο βίαιο καί τόσο όρμητικό χ α ρ α χ τ ή ρ α ,ώ σ τ ε μιά μικρή ό μ ά δ α τής κυρίαρχης τ ά ξ η ς ξεκόβει ά π όδ α ύ τ η και περνά στήν έ π α ν α σ τ α τ ι κ ή τ ά ξ η . στήν τ ά ξ η π ο ύάνήκει τό μέλλον . Τό Τδιο, δ π ω ς ά λ λ ο τ ε ένα μέρος ά π ' τ ή ντάξη τών ε ΰ γ ε ν ώ ν πέρασε στήν άστ ική τάξη , έτσι καίστϊς ήμέρες μ α ς , μιά μερίδα τής μ π ο υ ρ ζ ο υ α ζ ί α ς π ε ρ ν άστό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο , καί μ ά λ ι σ τ α μιά μερίδα ά π ' τούςά σ τ ο ύ ς Εδεολόγους ('), π ο ύ έ φ τ α σ α ν ώς τή θεωρητικήκατανόηση τού ΕστσρικοΟ κινήματος {τής έργατ ικής τάξης )σ τ ό σύνολό του.

"Απ 1 δλες τίς τ ά ξ ε ι ς π ο ύ σήμερα βρίσκονται άντ ιμέτ ω π ε ς μέ τήν μ π ο υ ρ ζ ο υ σ ζ ί α , τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο μ ο ν ά χ αε ίνα ι τ ά ξ η άληθ ινά έ π α ν α σ τ α τ ι κ ή . Οί ά λ λ ε ς τ ά ξ ε ι ς φθεί-ρ ο ν τ α ι καί χ ά ν ο ν τ α ι μέ τήν ά ν ά π τ υ ξ η τ ή ς μ ε γ ά λ η ς βιο-

1. Σήμερα δα λέγαμε διανοούμενους»

Page 67: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

68Γ

μηχαν ίας , ένφ τό προλεταρ ιάτο εΤναι ά π ε ν α ν τ ί α ς τό πιόχαραχτηριστικό γέννημά της.

ΟΙ μεσα ί ε ς τάξεις , ó μικροβιομήχανος, 6 μικρονοικο-κύρης* ο χειροτέχνης, δ χωρικός, δλοι τούτοι πολεμούντή μπουρζουαζ ία γ ιά νά έξαοφαλίσουν τήν ύπαρξη τουςσά μεσαίες τάξε ις άπό τήν καταστροφή. Δέν είναι λοι-πόν επαναστατικές* μά συντηρητικές· Κι ά κ ό μ α πιό πολύ,εΤναι άντ ιδραστικές , ζητούν νά γυρίσουν πρός τά π ίσωτόν τροχό τής Ιστορίας."Αν καμμιά φορά κάνουν τάν έπα-ναστάτη , αότό γ ίνεται άπό φόβο μήν τυχόν ξεπέσουν o t óπρολεταρ ιάτο . "Ετσι δέν υπερασπίζουν τά τωρινά τουςσυμφέροντα, μά τά μελλοντ ικά τους , γ ι ' α ό τ ό άφίνουνετή δική τους άποψη γ ιά νά ταχθοΟν μέ τήν άποψη τοΟπρολεταρ ιάτου -

"Οσο γ ι ά τό κ ο υ ρ ε λ ο π ρ σ λ ε τ α ρ ι ά τ ο Ο , αύτό τό στεκά-μενο κατακάθι τών mó χ α μ η λ ώ ν σ τ ρ ω μ ά τ ω ν τής π α λ ι ά ςκοινωνίας, δέν ε ϊνα ι καθόλου άπ ίθανο νά παρασυρθή στόκίνημα ποθ και ποΟ ά π ό μιά προλεταρ ιακή έ π α ν ά σ τ α σ η ,ωστόσο δμως σύμφωνα μέ τούς βιοτικούς του δρους θά-ταν προθυμότερο νά πουληθή στίς άντ ιδραστ ικές μηχα-νορραφίες .

01 συνθήκες τής ζωής τής π α λ ι ά ς κοινωνίας έχουνεπ ιά καταστραφή ά π ό τους βιοτικούς" δρους τοΟ προλετα-ριάτου. Ό προλετάριος δέν έχει Ιδιοχτησία. 01 σχέσειςτου πρός τή γ υ ν α ί κ α καί τά παιδ ιά (*), δέν έχουν π ιά τί-π ο τ α τό κοινό μέ τίς άστικές οικογενειακές σχέσεις 1 ή νεώτερη βιομηχανική έργασ ία , ή νεώτερη υποδούλωση(τοΟ έργάτη) στό κεφάλαιο, πού ε ίναι ή ί δ ια π α ν τ ο ύ ,τόσο στήν Α γ γ λ ί α δσο καί στή Γαλλία , στήν Αμερ ικήδσο καί στή Γερμανία , άφαίρεσε ά π ό τάν προλετάριο

1. Στά γερμανικά Lumpen Proletariat, πού σημαίνει τούςάλήτες, τούς τυχοδιώχτες, τά καθάρματα, τούς άκαμάτηδες κλπ-

2. Δηλαδή ol οικογενειακές σχέσεις.

Page 68: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

69

κάθε έθνικό χ α ρ α χ τ ή ρ α , ΟΙ νόμοι , ή ήθική, ή θρησκε ία ,εΤνατ γι* α ύ τ ό ν ισάριθμες άστ ικές προλήψε ι ς , πού π ί σ ωτους κ ρ ύ β ο υ ν τ α ι Ισάρ ιθμα ά σ τ ι κ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α .

"Ολες οί τ ά ξ ε ι ς π ο ύ σ τ ά π ε ρ α σ μ έ ν α χ ρ ό ν ι α κ α τ ά χ τ η -σ α ν ή μιά ύ σ τ ε ρ α άπ* τήν ά λ λ η τήν εξουσ ία , γ ύ ρ ε ψ α ν ν άσ ι γ ο υ ρ ά ρ ο υ ν τήν ά π ο χ τ η μ έ ν η θέση τους , ύ π ο τ ά ζ ο ν τ ά ς τηνόλόκΧηρη στούς δ ρ ο υ ς π ο ύ έξυπηρετοΟσαν τό δικό τ ο υ ςτ ρ ό π ο Ιδιοποίησης ( ι ) . ΟΙ π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο ι τότε μ ο ν ά χ α θ ά μπο-ρέσουν νά κ α τ α χ τ ή σ ο υ ν τ ίς κο ινων ικές π α ρ α γ ω γ ι κ έ ς δ υ -νάμε ι ς , ά μ α κ α τ α ρ γ ή σ ο υ ν τό δ ικό τους ξ ε χ ω ρ ι σ τ ό τ ρ ό π οσφετερ ισμού και μ α ζ ί μ* α ύ τ ό ν ό λ ό κ λ η ρ ο τόν ώ ς τά τ ώ ρ ατ ρ ό π ο ιδ ιοποίησης . Ο ί π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο ι δέν έχουν νά έ ξ α σ φ αλίσουν τ ί π ο τ α ά π ό τ ά δ ικά τους , έ χ ο υ ν ν ά κ α τ α σ τ ρ έ φ ο υ να π ε ν α ν τ ί α ς ό λ ο υ ς τούς κ α θ ι ε ρ ω μ έ ν ο υ ς τ ρ ό π ο υ ς ΙδιωτικύΟπ λ ο υ τ ι σ μ ο ύ και ίδ ιωτ ικης έ ξ α σ φ ά λ ι σ η ς .

" Ο λ α τ ά ώ ς τά τ ώ ρ α κ ι νήματα ή τ α ν κ ι ν ή μ α τ α μειο-ψηφίας , ή γ ί νηκαν γ ι ά ν ά ω φ ε λ η θ ο ύ ν οΕ με ιοψηφίες . Τόπ ρ ο λ ε τ α ρ ι α κ ό κ ίνημα εΤναι τ ό α ν ε ξ ά ρ τ η τ ο κ ίνημα τής τε-ρ ά σ τ ι α ς πλε ιοψηφίας κ α ι γ ί ν ε τ α ι γ ι ά τά συμφέρο π ά λ ιτής τ ε ρ ά σ τ ι α ς π λ ε ι ο ν ό τ η τ α ς , Τά π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο , π ο ύ εΤναΑτό κ ά τ ω σ τ ρ ώ μ α τής σημερινής κο ι νων ίας , δέν μπορε ί ν άξεσηκωθή, νά σ τ α θ ή σ τ ά π ό δ ι α τ ο υ , χ ω ρ ί ς νά τιναχ^τοΟνστόν ά έ ρ α δ λ α τ ά έ π ά ν ω σ τ ρ ώ μ α τ α π ο ύ σ χ η μ α τ ί ζ ο υ ν τήνεπίσημη κο ι ν ω ν ί α .

Ή π ά λ η τοΟ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ ε ν ά ν τ ι α στήν άστιΚήτ ά ξ η ε ί να ι π ρ ώ τ ' ά π ' δ λ α έθνική α ν δχι α τ ό π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ότης σ ί γ ο υ ρ α ό μ ω ς στή μορφή της . ΕΤναι ό λ ο φ ά ν ε ρ ο π ώ ςτό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο κ ά θ ε χ ώ ρ α ς πρέπε ι ν ά ξεμπερ&έψη π ρ ώ -τα μέ τή δική τ ο υ ά σ τ ι κ ή τ ά ξ η .

Δ ι α γ ρ ά φ ο ν τ α ς τ ίς γ ε ν ι κ έ ς φ ά σ ε ι ς τής έξέλ ιξης τοΟπ ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ π ε ρ ι γ ρ ά ψ α μ ε τήν Ιστορία του έμφύλ ιου

1. Δηλαδή οποτάζανται; τήν κοινωνία στή δική τους Εκμε-τάλλευση.

Page 69: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

70

πόλεμου, περισσότερο ή λιγότερο κρυφού, που σινοτρώειτήν υπάρχουσα κοινωνία ώς τήν ώρα πού ό πόλεμος αυ-τός ξεσπά σέ ανοιχτή επανάσταση , και πού με τή βίαγκρεμίζοντας τό προλεταριάτο την άστική τάξη στήνειτή δική του εξουσία.

"Ολες ίσαμε σήμερα οΙ κοινωνίες, καθώς είδαμε,στηριζόντανε πάνω στόν άντανωνισμό των τάξεων πούκαταπιέζουν και καταπιέζουνται . Μσ γιά νά μπορή μιάτάξη νά καταπιεστή, πρέπει νά τής έξασφαλισιοΟνε δροιπού μέσα σ' αύτσύς θά μπορούσε τουλάχιστο νά ψευτο-ζήση τή δουλική της ύπαρξη. "Ο δουλοπάροικος μέσα στόκαθεστώς τής φεουδαρχίας Ιφτασε νά νίνη μέλος τήςΚοινότητας, τό ίδιο, δττως και ό ελεύθερος ποϋ &έν ήτανάπό τζάκι (0 γίνηκε άστός κάτω ά π ' τό ζυγό τής φεου-δαρχικής άπολυταρχ ίας . Ό νεώτερος έργάτης, άντίθετα,άντίς ν ' άνεβή μέ τήν πρόοδο τής βιομηχανίας όλοέναξεπέφτει πιό χαμηλά ά π ' τό έπίπεδο τών δρων της δικήςτου τάξης. Ό έργάτης καταντά θεόφτωχος καί ή άπα-θλίωση (ρίΐιιρ^τΪΞΙΤΙΐί -1 αύξαίνει πιό γρήγορα άπό τόν πλη-3υσμό καί τά πλούτη. "Ετσι λοιπόν γίνεται όλοφάνεροπώς ή άστική τάξη είναι άνϊκανη σάν κυρίαρχη τάξη ναμείνη άκόμα στή θέση της γ ιά πολύν καιρό, και νά έπι-βάλη στήν κοινωνία μέ ΐή βία σά νόμο ρυθμιστικό τοι)ςορούς διαβίωσης τής δικής της τάξης. Δέν μπορεί πιά ν άκυριαρχή, γιατί είναι άνίκανη νά έξασφαλίση στούςσκλάβους της τή ζωή και μέσα στις συνθήκες τής σκλα-βιάς τους άκόμη, γιατί είναι άναγκασμένός να τούς άφίση / νά πέσουν σέ μιάν τέτοια κατάσταση πού θάπρεπε \ άτούς τρέφη ή Ιδια άντίς νά τρέφεται ή ίδια άπό δαύτους.Η κοινωνία δέν μπορεί πιά νά ζή κάτω άπό τήν κυρισρ-

I . Τό κείμενο Εχει Κ I «ί π 1> ϋ Γ ^ £ Γ. πού δέν έχει ΰμωςτή σημασία μ ι κ ρ ο α σ τ ό ς , άλλά σημαίνει ελεύθερος πού δένάνήκει σέ τζάκι, σέ καλό σόί κλπ.

Page 70: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

71

χία τής Αστικής τάξης , κι αύτό θά πε ι π ώ ς ή ζωή τηςείναι άσυμβ ίβαστη π ιά μέ τή ζωή τής κοινωνίας .

Ό κυριώτερος δρος (πού χρε ιάζετα ι ) στήν άστικήχάξη γ ι ά νά ύ π ά ρ χ η και κυριαρχή εΐναι ή συσσώρευσητοΟ πλούτου στά χέρια τών ίδ ιωτών, ό σχηματ ισμός καίή αύξηση τοΟ κεφαλα ίου . Ό άπα ι τούμενος (πάλι ) δροςγ ιά τήν ύ π α ρ ξ η του κεφαλα ίου εΐναι ή μ ισθωτή έργασία .Ή μισθωτή έ ρ γ α σ ί α άποκλε ιστ ικά βασίζετα ι π ά ν ω στόσ υ ν α γ ω ν ι σ μ ό τών έ ρ γ α τ ώ ν πού γ ίνετα ι ά ν ά μ ε σ ά τους .Ή πρόοδο τής β ιομηχανίας , πού φορέας της άκουσιος καιπαθητικός εΤναι ή άστική τ ά ξ η , άντ ικατασταίνε ι τήν άπο-μόνωση τών έ ρ γ α τ ώ ν π ο ύ ήτανε τό ά π ο τ έ λ ε σ μ α τοΟ ά ν άμεσά τους σ υ ν α γ ω ν ι σ μ ο ύ , μέ τήν επαναστατ ική τουςένωση, ποΊύ ε ίναι συνέπε ια τοΟ συνασπ ισμού τους . Έ τ σ ιή ά ν ά π τ υ ξ η τής μ ε γ ά λ η ς β ιομηχαν ίας σκάφτει κ ά τ ω ά π ότά πόδ ια τής μ π ο υ ρ ζ ο υ α ζ ί α ς τήν Τδια τή βάση, πού π ά ν ωσ ' αύτή στηρίζει τό σύστημα τής π α ρ α γ ω γ ή ς καί ιδιοποί-ησης τών π ρ ο ϊ ό ν τ ω ν . Και π ρ ώ τ ' ά π ' δ λ α γ ε ν ν ά τούς ν ε -κροθάφτες της, Ή κ α τ α σ τ ρ ο φ ή της και ή νίκη τοΟ προλε-ταρ ιάτου εΐναι έξίσου ά ν α π ό φ ε υ χ τ α .

Β' ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΙ ΚΑΙ Κ Ο Μ Μ Ο Υ Ν Ι Σ Τ Ε Σ

Ποιά εΤναι ή σχέση τών κομμουνιστών μέ τό σύνολοτών προλεταρ ίων ; Οί κομμουνιστές δέν εΤναι κανένα ξε-χωριστό κόμμα ά π έ ν α ν τ ι σ τ ' ά λ λ α εργατ ικό κόμματα .

Δέν έχουν συμφέροντα ξ εχωρ ιστά ά π ' τά συμφέ-ρ ο ν τ α όλόκληρου τοΟ προλεταρ ιάτου . Δέ βάζουνε ξεχω-ριστές άρχές πού σ ύ μ φ ω ν α μ' αύτές θά επιθυμούσαν νάρυθμίσουν τό εργατικό κίνημα, Οί κομμουνιστές δέν ξε-χωρίζουν ά π ό τ ' ά λ λ α εργατικά κόμματα παρά μόνοπ ά ν ω σέ δυό σ η μ ε ί α : Τό πρώτο εΤνοι π ώ ς οί κομμουνι-στές στούς δ ιάφορους έθνικούς άγώνες τών προλεταρ ίωνξεχωρίζουν καί βάζουν π ρ ώ τ ' ά π ' δλα τά κοινά, τά άνε*

Page 71: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

72

ξάρτητα α π ό τήν εθνικότητα, συμφέροντα όλόκληρου τοΟπρολεταρ ιάτου . Τό δεύτερο, π ώ ς σΐ κομμουνιστές στιςδιάφορες έξελιχτικές φάσεις πού περνά ή π ά λ η άνάμεσαστό προλεταρ ιάτο και τήν μπουρζουαζ ία , άντ ιπροσωπεύ-ουν παντού και π ά ν τ α τά συμφέροντα του κοθολικοϋκινήματος.

Στήν πράξη λοιπόν οί κομμουνιστές μέσα στά έργα-τικά κόμματα δλων τών χωρών εΤναι ή π ιό άποφασι-στική μερίδα πού τραβά π ά ν τ α μπρός( ' ) , στή θεωρία ξε-χωρίζουν ά π ό τήν ά λ λ η εργατική μ ά ζ α μέ τό ναχουν τήνΙκανότητα νά σχηματίζουν μιάν καθαρή άντίληψη γ ιά τούςορούς τής πορείας καί τά γενικά ά π ο τ ε λ έ σ μ α τ α το0 προλεταριαχοΟ κινήματος. Ό πιό άμεσος σκοπός τών κομ·μουνίστών ε ίναι ό ίδιος μέ τό σκοπό τών ά λ λ ω ν προλεταμιακών κομμάτων ; όργάνωση του προλεταρ ιάτου σέτάξη , γκρέμισμα τής κυριαρχίας τών άστών, κατάχτησητης πολιτικής έξουσίας άπό τό προλεταριάτο.

ΟΙ θεωρητικές θέσεις τών κομμουνιστών δέ βααίζον-ται καθόλου π ά ν ω σέ Ιδέες καί σέ άρχές πού σοφίστηκεή Ανακάλυψε ό τάδε καϊ ό δε ίνα κοσμοδισρθωτής,

ΕΤναι οί γενικές άντιλήψεις μ ο ν ά χ α (ή έκφραση)πραγματ ικών σχέσεων μιάς ύπάρχσυσας ταξικής πάλης,ένός Ιστορικού κινήματος, πού άναπτύσσετα ι μπροστοστά μάτ ια μας . Ή κατάργηση τών σχέσεων ίδιοχτησίαςπού ύπάρχουν ώς τά σήμερα δέν εΤναι τό ξεχωριστό χα-ραχτηριστικό τού κομμουνισμού.

"Ολες οί σχέσεις ίδιοχτησίας ήταν ύποταγμένες σέμιάν άσταμάτητη Ιστορική ά λ λ α γ ή , σέ μιάν άσταμάτητηιστορική μεταμόρφωση,

Ή Γαλλική "Επανάσταση λόγου χάρη κατάργησε τή

1, Σπρώχνοντας Ετσι και τις άλλες μερίδες στόν αγώναενάντια στήν κεφαλαισκρατία.

Page 72: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

7 3

φεουδαρχ ική ίδ ιοχτησία προς Οφελος της αστ ικής ίδιο•

χτησίας .Τό ξεχωριστώ γ ν ώ ρ ι σ μ α τοΟ κομμουν ισμού δεν εΤναι

ή κ α τ ά ρ γ η σ η τής Ιδ ιοχτησίας γ ε ν ι κ ά , μά ή κ α τ ά ρ γ η σ η τηςάατικης ίδ ιοχτησίας . *Η σ ύ γ χ ρ ο ν η ομως άτομ ική Ιδιοχτη-σία^ ή άστική ίδ ιοχτησία , εΤναι ή τ ελευτα ία καΐ ή π ιό τέλεια έκφραση της π α ρ α γ ω γ ή ς καΐ τής Ιδιοποίησης τώνπ ρ ο ϊ ό ν τ ω ν , τή βασισμένη π ά ν ω στ ί ς ταξ ικές Αντιθέσεις ,στήν έ κ μ ε τ ά λ λ ί υ σ η τών μέν ά π ό τους δέ.

Μέ τό νόημα τοΟτο αί κομμουν ιστές μπορούνε νάσ υ γ κ ε φ α λ α ι ώ σ ο υ ν ε τή θ ε ω ρ ί α τους σέ τούτη τή μοναδικήφ ρ ά σ η : Κ α τ ά ρ γ η σ η τ ή ς ά τ ο μ ι κ ή ς Ε δ ι ο¬χ τ η σ ι α ς.

Μ α ς έχουνε κατηγορήσει Εμάς τούς κομμουν ιστέςπώς τ ά χ α θέλουμε νά κ α τ α ρ γ ή σ ο υ μ ε τήν ίδ ιοχτησία πούάποχτήθηκε μέ προσωπ ικούς κόπους , τήν κερδ ισμένη μέτήν άτομική έ ρ ν α σ ί α , τήν ίδ ιοχτησία , π ο ύ καθώς λένε ,εΤναι τ ά χ α ή βάση κάθε προσωπ ικής έλευθερ ίας , ένέρ*γ ε ι α ς κι ά ν ε ξ α ρ τ η σ ί α ς .

Ίδ ιοχτησία κερδισμένη, ά π ο χ τ η μ έ ν η , άξ ιοπο ιημένημέ τήν έ ρ γ α σ ί α ! Μιλάτε τ ά χ α γ ι ά τήν Ιδ ιοχτησία τή μι-κροαστική, τή μ ικροαγροτ ική , π ο ύ προηγήθηκε ά π ' τήνάστ ική ; Αυτή τήν ιδ ιοχτησία δέν έχουμε ά ν ά γ κ η νά τήνκ α τ α ρ γ ή σ ο υ μ ε , ε ΐνα ι κ α τ α ρ γ η μ έ ν η , τήν κ α τ α ρ γ ε ί καθε-μέρσ ή β ιομηχαν ία ,

"Η π ά λ ι μ ιλάτε γ ιά τή σημερινή άτομική Ιδ ιοχτησία,γ ιά τήν άστ ική ίδ ιοχτησία ;

Και ή μισθωτή έ ρ γ α σ ί α , ή έ ρ γ α σ ί α τού προλετάρ ιου ,λέτε νά τοΟ δημιουργή τ ά χ α τ ε ς Ιδ ιοχτησία \ Κ α θ ό λ ο υ . *Ηέ ρ γ α σ ί α τού π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο υ δημ ιουργε ί τό κ ε φ ά λ α ι ο , δήλα*δή τήν ίδ ιοχτησία π ο ύ έ κ μ ε τ α λ λ ε ύ ε τ α ι τή μ ισθωτή έργα-σία , καί π ο ύ δέν α υ ξ ά ν ε τ α ι π α ρ ά μόνο δ η μ ι ο υ ρ γ ώ ν τ α ςνέα μ ισθωτή έ ρ γ α σ ί α γ ι ά νά τήν ξ α ν α ε κ μ ε τ α λ λ ε υ τ ή , *Ηίδιοχτησία στή σημερινή της μορφή κινιέται μέσα στήν

Page 73: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

7 4

αντίθεση του κεφαλαίου και τής μισθωτής έργασίας , "Αςέξετάσουμε τώρα τις δυο μεριές τούτης τής αντινομίας

Τό νά εΐναι κανείς κεφολαιοκράτης θά π ή π ώ ς παίρνει μέσα στήν π α ρ α γ ω γ ή θέση δχι μονάχα καθαρά πρόσωΓηκή μά καί κοινωνική. Τ6 κεφάλαιο εΤναι προϊόν κοι-νωνικό καί μπορεί νά μπή σέ κίνηση μόνο μέ τήν κοινήένέργεια π ο λ λ ώ ν και οτό τέλος μάλιστα μέ τήν κοινήένέργεια δλων τών μελών τής κοινωνίας.

Τό κεφάλαιο λοιπόν δέν εΤναι μιά δύναμη προσωπι-κή, μά μιά κοινωνική δύναμη,

"Ωστε δ ν τό κεφάλαιο μ ε τ α τ ρ α π ή σέ κοινή ίδίοχτη-σία, πού άνήκει σ* δλα τά μέλη της κοινωνίας, θά πήπ ώ ς δέν εΐναι ή προσωπική ίδιοχτησία πού μετατρέπεταισέ κοινή. Μόνο ó κοινωνικός χαραχτήρας τής ίδιοχτησίας

. άλλάζε ι , χάνει τόν ταξ ικό της χαραχτήρα ,

Καί τώρα ά ς έρθουμε στή μισθωτή έργαο ία .Τό έλάχιστο όριο του μεροκάματου, δηλαδή τό ττοσό

τών μέσων τής συντήρησης πού χρε ιάζεται ό έργάτης γ ιάνά κρατηθή στή ζωή σαν έργάτη£, ε ίναι ή μέση τιιιή τήςμισθωτής έργασ ίας . "Ετσι λοιπόν εκείνο πού ó μεροκα-ματιάρης παίρνει ά π ό τή δουλειά του φτάνει μόνο γιά νάψευιοζή και νά δ ιαιωνίζη τήν άθλ ίϋ Οπαρξή του. Μέκανένα τρόπο δέ θέλουμε νά καταργήσουμε τήν πρόσω-πική τούτη Απολαβή τών προϊόντων της δουλειάς πούεΤναι άπαρα ί τητη γ ιά τήν άυεση συντήρηση και Αναπα-ρ α γ ω γ ή τής Ανθρώπινης ζωής . τήν άπολαβή τούτη πούδέν άφίνει κανένα καθαρό κέρδος, πού θσ μπορούσε νάδώση έξουσία π ά ν ω στήν ξένη έργασίσ ('), θ έλουμε μο-ν ά χ α νά καταργήσουμε τόν άθλιο τούτο τρόπο σφετερι*σμοΟ. πού καταδ ικάζε ι τόν έργάτη νά ζή μόνο γιά νά

1. αηλαδή νά κάνη τόν έργάτη έκμεταλλευϊή ξένης έρ-γασίας-

Page 74: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

75

μ £ γ α λ ώ ν η τό κ ε φ ά λ α ι ο , και νά ζή τόσο μόνο , δσο τόάπαιτοΟνε τ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τής κυρίαρχης τ ά ξ η ς .

Μ έ σ α στήν άστ ική κοινωνία ή ζ ω ν τ α ν ή έ ρ γ α σ ί σ δένείναι π α ρ ά ένα μέσο γ ι α νά αύξα ίνη τή συσσωρεμένηέργασΐα . Στήν κομμουν ιστ ική κοινωνία ή συσσωρεμένηέ ρ γ α σ ί α δέν Θά ε ί να ι π α ρ ά ένα μέσο μόνο γ ιά νά π λ α -ταίνη, νά π λ ο υ τ ϊ ζ η και ν 1 ά ν ε β ά ζ η τό "έπίπεδο τής ζωήςτοΟ έ ρ γ ό τ η .

Μέσα στήν άστ ική λο ιπόν κο ινωνία π ά ν ω στό π α ρ ό νκυριαρχε ί τό π α ρ ε λ θ ό ν ά ν τ ί θ ε τ α στήν κομμοονιστ ική τόπαρόν θ ά κυριαρχή π ά ν ω στό παρελθόν . Μέσα στήνάστική κο ινων ία τό κ ε φ ά λ α ι ο εΤναι ά ν ε ξ ά ρ τ η τ ο καί προ-σωπικό , άντ ί θε τα τό άτομο π ο ύ έ ρ γ ά ζ ε τ α ι εΤναι έξαρτη-μένο καί χωρ ί ς π ρ ο σ ω π ι κ ό τ η τ α .

Κι δ τ α ν ζητάμε νά κ α τ α ρ γ ή σ ο υ μ ε τήν τέτο ια κατά-σταση π ρ α γ μ ά τ ω ν , ή άστ ική τ ά ξ η λέει π ώ ς θέλουμε νάκαταργήσουμε τήν π ρ ο σ ω π ι κ ό τ η τ α καί τήν έλευθερία ! Κι εχει δ ίκα ιο . Γιατί , ά λ ή θ ε ι α . πράκειτάι νά κ α τ α ρ γ η θ ή ή προσωπικότητα , ή ά ν ε ξ α ρ τ η σ ί α καϊ ή έλευθερ ία τωνά σ τ ώ ν .

Μ έ σ α στις σημερινές άστ ικές συνθήκες της π α ρ α γ ω -γ ή ς λ έ γ ο ν τ α ς έλευθερ ία έννοούμε τό έλεύθερο έμπόρ ιοκαί τήν έλεώθερη ά γ ο ρ ά καϊ πούληση . Σ ά ν πέση δ μ ω ς ό μ ε τ α π ρ α τ ι σ μ ό ς θ ά π έ σ η και τό έλεύθερο έμπόριο . Τ ά πα*χιά λ ό γ ι α γ ι ά τό έλεύθερο έμπόρ ιο κ α θ ώ ς κι δλες οί άλ-λες σ α π σ υ ν ό φ ο υ σ κ ε ς της μ π ο υ ρ ζ ο υ α ζ ί α ς μ α ς γ ι α τήνέλευθερία» έ χ ο υ ν ε γ ε ν ι κ ά κ ά π ο ι α σημασία μόνο σέ σ χ έ σ ημέ τό περ ιωρ ισμένο έμπόρ ιο , σέ σ χ έ σ η μέ τόν ύ π ο δ ο υ λ ω -μένο άστό τ ο υ Μ ε σ α ί ω ν α , όχι δ μ ω ς κι όταν πρόκε ιτα ι γ ι άτήν κομμουνιστ ική κ α τ ά ρ γ η σ η τοΟ μεταπρατ ισμοΟ, τ ω νά σ τ ι κ ώ ν σ χ έ σ ε ω ν τής π α ρ α γ ω γ ή ς καί τής ί δ ι α ς τής άστι-κής τ ά ξ η ς .

Τ ρ ο μ ά ζ ε τ ε μέ τήν Ιδέα π ώ ς θέλουμε νά κ α τ α ρ γ ή -σουμε τήν άτομ ική ίδ ιοχτησία . Μ ά στήν κοινωνία σ α ς ,

Page 75: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

7 6

τήν καθιερωμένη κοινωνία, ή ατομική Ιδιοχτησία ε ίναι κιδ λ α ς καταργημένη γ ι ά τά έννιά δέκατα τών μελών της.Κι Ακριβώς γ ιατ ί δέν υπάρχει γ ιά τά έννιά δέκατα ύπάρ-χει γ ι ά σ£τς. Μάς κατηγοράτε λοιπόν πώς θέλουμε νάκαταργήσουμε μιά Ιδιοχτησία, π ο υ 6έν μπορεί νά ύπάρξηπ α ρ ά μόνο μέ τήν άχτημοσύνη της τεράστ ιας πλειοψη-φίας μέσα στήν κοινωνία.

Μέ μιά λέξη, μ ά ς κατηγοράτε πώς θέλουμε νά κα-ταργήσουμε τή δική σ α ς ίδιοχτησία. Α λ ή θ ε ι α αύτό τοθέλουμε, Ά π ' τή στιγμή ττού ή έργασία δέ θά μτιορή πιάνά μετατραπή σέ κεφάλαιο , σέ γα ιοπρόσοδο , κοντολογήςσέ μονοπωλήσιμη κοινωνική δύναμη , άπ* τή στιγμή π ο ύ ή προσωπική ίδιοχτησία δέ θά μπορή πιά νά μετατρέπεταισέ άστική, ά π ' τή στιγμή τούτη δ ιαλαλε ί τ ε πώς καταρ-γε ί τα ι ή προσωπικότητα .

Τό μολογάτε , λο ιπόν ( πώς όταν Λέτε π ρ ό σ ω π ο , εν-νοείτε μόνο τόν άστό , τόν άστό ίδιοχτήτη. Χωρίς ά λ λ οτό π ρ ό ο ω π ο αύτό πρέπει νά καιαμγηθτν

Ό κομμουνισμός δέν άφαιρεΐ ά π ό κανέναν τή δύ-ναμη νά Ιδιοποιείται κοινωνικά προ ϊόντα , άφαιρεΐ μο-ν ά χ α τή δύναμη νά ύποδουλώνη μέ τήν ιδιοποίηση τούτητήν έργασ ία τοΟ άλλου .

Μάς κατηγόρησαν άκόμα. π ώ ς μέ τήν κατάργηση τήςάτομικής ίδιοχτησίας θά λείψη κάθε ένεργητικότητα κσίπώς θά βασιλέψη σ 1 δλον τόν κόσμο ή τ εμπελ ιά .

"Αν ήταν έτσι, τότες ά π ό καιρό τώρα ή άστική κοινω-νία θά εΤχε ρέψει ά π ό τήν τεμπελ ιά , γ ιατ ί κείνοι πού δου-λεύουν μέσα σ' αυτή δέν κερδίζουν τ ίποτα καί κείνοι π ο ύκερδίζουν δέν δουλεύουν . "Ολος αύτός ό συλλογισμόςκ α τ α ν τ ά σέ τούτη δώ τή τ α υ τ ο λ ο γ ί α ; ά μ α δέν ύπάρχειπιά κεφάλαιο , δέ θά ύπάρχη καΐ μισθωτή έργασία . "Ολεςοί άντιλογίες πού στρέφονται ένάντ ια στόν κομμουνιστικά-τρόπο τής Ιδιοποίησης καί τής π α ρ α γ ω γ ή ς τών άλικωνπρο ϊόντων στράφηκαν έπίσης και ένάντια στήν Γδιοποίηση

Page 76: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

77

καί τήν π α ρ α γ ω γ ή τ ω ν έ ρ γ ω ν τ ο ϋ π ν ε ύ μ α τ ο ς . " Ο π ω ς γτάτάν ά σ τ ο ή κ α τ ά ρ γ η σ η τής Ιδ ιοχτησ ίας της τ ά ξ η ς τοϋε ίνα ι τό Τδιο μέ τήν κ α τ ά ρ γ η σ η τής Ι δ ι α ς τής π α ρ α γ ω γ ή ςέτσι καί ή κ α τ ά ρ γ η σ η τής ταξ ικής μόρφωσης σημαίνε ι γ ι 1

α ύ τ ά ν κ α τ ά ρ γ η σ η γ ε ν ι κ ά τής μόρφωσης .Ή μ ό ρ φ ω σ η , π ο ό οί άστο ί φ ο β ο ύ ν τ α ι νά μή χ α θ ή ,

γ ι ά τήν τ ε ρ ά σ τ ι α πλε ιοψηφία τ ώ ν ά ν θ ρ ώ π ω ν εΤναι ή μόρ-φωση π ο ύ τούς π ρ ο ε τ ο ι μ ά ζ ε ι ν ά γ ί ν ο υ ν μ η χ α ν έ ς .

Μήν τά β ά ζ ε τ ε ό μ ω ς μέ μ ά ς , τ ή σ τ ι γ μ ή π ο ύ μ ε τ ρ ά τ ετήν κ α τ ά ρ γ η σ η τής άστ ικης . ί δ ιοχτησίας μέ τις δικές σ α ςάστ ικές άντ ιλήψε ι ς , π ο ύ έχετε γ ι ά τήν έλευθερ ία , τή μόρ-φ ω σ η , τό δ ίκαιο κ λ π . Κι α ύ τ έ ς ά κ ό μ α οί Ιδέες σ α ς εΤναιγ ε ν ν ή μ α τ α τών ά σ τ ι κ ώ ν σ χ έ σ ε ω ν τής π α ρ α γ ω γ ή ς καί τήςΙδ ιοχτησ ίας , δ π ω ς καί τό δ ίκαιό σ ο ς δ έ ν εΤναι π α ρ ά ή θέληση τής τάξης π ο ύ ύψώθηκε σέ νόμο, μ ιά θέληση π ο ύτό περ ι εχόμενό της ε ί να ι προσδ ιορ ισμένο ά π ό τούς υλι-κούς δρους ζ ω ή ς της δικής σ α ς τής τ ά ξ η ς .

Ή σ υ μ φ ε ρ ο ν τ ο λ ο γ ι κ ή άντ ίληψη π ο ύ σ ά ς κάνει νά με-τ α τ ρ έ π ε τ ε τ ίς δ ικές σ α ς σχέσε ι ς π α ρ α γ ω γ ή ς καί ίδ ιοχτη-σ ίας ά π ό Ιστορικές καί μ έ σ α σ τ ή δ ι α δ ι κ α σ ί α τής π α ρ α γ ω -γ ή ς π ρ ο σ ω ρ ι ν έ ς σ χ έ σ ε ι ς , σέ α ι ώ ν ι ο υ ς ν ό μ ο υ ς της φύσηςκ α ί τοΟ λ ο γ ι κ ο ύ , ε ί ν α ι μ ιά άντ ίληψη π ο ύ τήν εΤχαν όλεςοί ώ ς τ ά σ ή μ ε ρ α κ υ ρ ί α ρ χ ε ς τ ά ξ ε ι ς π ο ύ έ ξ α φ α ν ί σ τ η κ α ν .Έ κ ε ΐ ν ο π ο ύ π α ρ α δ έ χ ε σ τ ε γ ι ά τήν ά ρ χ α ί α Ιδ ιοχτησία ,έκεΤνο π ο ύ π α ρ α δ έ χ ε σ τ ε γ ι α τή φ ε ο υ δ α ρ χ ι κ ή ίδ ιοχτησία ,δέ μ π ο ρ ε ί τ ε π ιά νά τ ό π α ρ α δ ε χ τ ή τ ε γ ι ά τήν άστ ική ίδιο-χτησία( ' ) -

Κ α τ ά ρ γ η σ η τής ο ί κ ο γ έ ν ε ι α ς ! Ά κ ό μ α καί οί π ι ό ρ ιζο-σ π α σ τ ι κ ο ί θ υ μ ώ ν ο υ ν καί ά γ α ν α χ τ ο Ο ν μέ τό ά τ ι μ ο τούτο

1. Δηλαδή παραδέχεστε πώς ή Εδιοχτησία δτιως ήταν δια-μορφωμένη ατήν/Αρχαιότητα **αί ατό Μεσαίωνα έξαφανίστηκε.Αλλά δέν θέλετε νά παραδεχτήτε πώς καί ή άοτική ίδιοχτηαίαθά έξαφανιστή μιά μέρα.

Page 77: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

78

σ χ έ δ ι ο τώυ κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ώ ν . Σέ π ο ι ά β ά σ η δ μ ω ς στηρ ί ζετα ιή σημερ ινή , ή ά σ τ ι κ ή ο ι κ ο γ έ ν ε ι α ; Π ά ν ω στώ κ ε φ ά λ α ι ο ,π ά ν ω στά άτσμικό κ έ ρ δ ο ς . "Η ο ι κ ο γ έ ν ε ι α , ό λ ο κ λ η ρ ω τ ι κ άέ ξ ε λ ι γ μ έ ν η , υ π ά ρ χ ε ι μ ό ν ο γ ι ά τήν ^.άστική τάξη* ω σ τ ό σ οβρίσκει τά σ υ μ π λ ή ρ ω μ ά της στήν ά ν α γ κ α σ τ ι κ ή κ α τ ά ρ γ η σ ητής ο ι κ ο γ έ ν ε ι α ς γ ι ά τόν π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο καί σ τ ή δ η μ ό σ ι α π ο ρ -ν ε ί α . *Η ά σ τ ι κ ή ο ί κ ο γ έ ν ε ι α ξεπέφτε ι β έ β α ι α μ α ζ ύ με τ ό νξ ε π ε σ μ ό τοΟ σ υ μ π λ η ρ ώ μ α τ ό ς της . Μ ά καί ή μιά καί ή ά λ λ η θ ά έ ξ α φ α ν ι σ τ ο Ο ν μέ τήν έ ξ ο φ ά ν ι σ η τοΟ κ ε φ α λ α ί ο υ .

Μ ά ς κατηγο 'ρε ΐτε π ώ ς θ έ λ ο υ μ ε ν ά κ α τ α ρ γ ή σ ο υ μ ε τήνέ κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η τ ώ ν π α ι δ ι ώ ν ά π ' τους γ ο ν ι ο ύ ς τ ω ν ; Αύτότό έ γ κ λ η μ α τό μ ο λ ο γ ά μ ε .

Μ ά , λέτε . π ώ ς κ α τ α ρ γ ο ύ μ ε τούς π ι ό ίερούς δ ε σ μ ο ύ ς ,μέ τό νά β ά ζ ο υ μ ε στή θέση τ ή ς σπ ιτ ικής ά ν α τ ρ ο φ ή ς τήνκο ινων ική

Μά καί ή δική σ α ς α γ ω γ ή δέν π ρ ο σ δ ι ο ρ ί ζ ε τ α ι ά π 'τήν κ ο ι ν ω ν ί α ; Ά π ' τ ί ς κο ινων ικές σ χ έ σ ε ι ς , π ο ύ μ έ σ α σ 'α ύ τ έ ς μ ο ρ φ ώ ν ο ν τ α ι τά π α ι δ ι ά oac t ά π ό μ ιάν ά μ ε σ η ή έμ-μεση ά ν ά μ ι ξ η τής κ ο ι ν ω ν ί α ς , π ο ύ γ ί ν ε τ α ι μέ τή βοήθειατ ο ύ σ χ ο λ ε ι ο ύ κ . τ .λ . ; Οί κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς δέ β γ ά ζ ο υ ν ά π ό τόκ ε φ ά λ ι τους τήν έ π ί δ ρ α σ η τής κ ο ι ν ω ν ί α ς π ά ν ω στήνά γ ω γ ή , οί κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς μ ο ν ά χ α τό χ α ρ α χ τ ή ρ α τής ά γ ω -γ η ς ά λ λ ά ζ ο υ ν ε έ λ ε υ θ ε ρ ώ ν ο ν τ α ς τήν ά γ ω γ ή ά π ' τήν έπί-δ ρ α σ η της κ υ ρ ί α ρ χ η ς τ ά ξ η ς .

Τ ά φ ο υ σ κ ω μ έ ν α λ ό γ ι α T£bv ά σ τ ώ ν γ ι ά τήν ο ίκογέ-ν ε ι α καί τήν ά γ ω γ ή , γ ι ά τόν ιερό δ ε σ μ ό γ ο ν ι ώ ν καί παι*δ ι ώ ν , κ α τ α ν τ ο ύ ν τάσο n l o ά η δ ι α σ τ ι κ ά δσο π ιό π ο λ ύ ή με-γ ά λ η β ι ο μ η χ α ν ί α κ α τ α σ τ ρ έ φ ε ι γ ι ά τούς π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο υ ςκ ά θ ε ο ι κ ο γ ε ν ε ι α κ ά δ ε σ μ ό καί κ ά ν ε ι τά π α ι δ ι ά τους ε ί δ ηέ μ π ο ρ ί ο υ καί έ ρ γ α λ ε ΐ α δ ο υ λ ε ι ά ς ,

Μ ά δλη ή μ π ο υ ρ ζ ο υ ά ζ ί α αέν χ ο ρ φ * ξεφωνίζε ι : « Έ σ ε ΐ ςρί κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς θ έ λ ε τ ε νά έ φ α ρ μ ό σ ε τ ε τήν κο ινοχτημο-σ ύ ν η στ ί ς γ υ ν α ί κ ε ς » .

Π ά τ ό ν ά σ τ ό ή γ υ ν α ί κ α τ ο υ δέν ε ί ν α ι τ ί π ο τ ' ά λ λ ο

Page 78: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

7 9

καρό* Ενα ά π λ ά ε ρ γ α λ ε ί ο π α ρ α γ ω γ έ ς (*). Α κ ο ύ ε ι , π ώ ς τ άε ρ γ α λ ε ί ο : π α ρ α γ ω γ ή ς θά π ρ έ π ε ι ν ά τ ά έ κ μ ε τ α λ λ ε ύ ω ν τ α ιδλο ι ά π ό κο ινού , κα ί δ έ ν μ π ο ρ ε ί φ υ σ ι κ ά νά σ κ ε φ τ ή α λ λ οτ ί π ο τ α π α ^ ά οτ ι καί σί γ υ ν α ί κ ε ς θ ά γ ί ν ο υ ν κο ινέ ς .

Δ έ ν ύ π ο ψ ι ά ζ ε τ α ι π ώ ς γ ι ά τοΟτο το λ ό γ ο ΐ σ α Ι σ απρόκειται» νά κ α τ α ρ γ ή σ ο υ μ ε τή θ έ σ η τής γ υ ν α ί κ α ς σ ά να π λ ο ύ έ ρ γ α λ ε ί ο υ π α ρ α γ ω γ ή ς (*),

•Εξ ά λ λ ο υ , οέν ύ π ά ρ χ ε ι γ ε λ ο ι ω δ έ σ τ ε ρ ο π ρ ά μ α ά π ότήν ύ π ε ρ η θ ι κ ή κ α τ ά π λ η ξ η τ ώ ν ά σ τ ώ ν γ ι ά τή δήθεν κοι-ν ο χ τ η μ σ σ ύ ν η τ ώ ν γ υ ν σ ι κ ώ ν π ο ύ θ έ λ ο υ ν ν ά τ ή ν κ α θ ι ε ρ ώ -σουν έ π ί σ η μ α ο [ κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς . Ο ί κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς δ έ νέ χ ο υ ν ά ν ά γ κ η ν ά μ π ά α ο υ ν τ ή ν κ ο ι ν ο χ τ η μ ο σ ύ ν η τ ώ ν γ υ -να ικών , α ύ τ ή ύ π ή ρ χ ε σ χ ε δ ό ν ά π ό ά ν έ κ α θ ε ν .

ΟΙ ά ο τ ο ί μ α ς , μή χ ο ρ τ α ί ν ο ν τ α ς μέ τό ν ά έ χ ο υ ν α τ ήδ ι ά θ ε σ ή τ ο υ ς τις γ υ ν α ί κ ε ς κ α ι τ ά κ ο ρ ί τ σ ι α τ ώ ν π ρ ο λ ε τ α -ρ ί ω ν τ ο υ ς , γ ι ά ν* ά φ ί σ ο υ μ ε κ α τ ά μέρος τήν έ π ί σ η μ η π ο ρ -ν ε ί α , β ρ ί σ κ ο υ ν ε ξ ε χ ω ρ ι σ τ έ ς ε υ χ α ρ ί σ τ η σ ε ς ξ ε λ ο γ ι ά ζ ο ν τ α ςό έ ν α ς τή γ υ ν α ί κ α τοΟ ά λ λ ο υ ν ο υ .

Ό ά σ τ ι κ ό ς γ ά μ ο ς ε ί ν α ι σ τ ή ν π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α κοινο-χ τ η μ ο σ ύ ν η τ ώ ν π α ν τ ρ ε μ έ ν ω ν γ υ ν α ι κ ώ ν , θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε τόπ ο λ ύ - π ο λ ύ κ α ν ε ί ς ν ά κ α τ η γ ο ρ ή σ η τ ο ύ ς κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς ,π ώ ς θ έ λ ο υ ν σ τ ή θ έ σ η μ ι α ς υ π ο κ ρ ι τ ι κ ό σ κ ε π α σ μ έ ν η ς κοι-ν ο χ τ η μ ο σ ύ ν η ς τ ώ ν γ υ ν α ι κ ώ ν ν ά μ π ά σ ο υ ν ε τήν έ π ί σ η μ η .Κ ο ν τ ά σ τ ' ά λ λ α ε ί να ι φ α ν ε ρ ό π ώ ς μ α ζ ύ μέ τ ή ν κ α τ ά ρ -γ η σ η τ ώ ν σ η μ ε ρ ι ν ώ ν σ χ έ σ ε ω ν τ η ς π α ρ α γ ω γ ή ς , θά κ α τ α ρ*γ η θ ή ά π ό μ ο ν α χ ή τ η ς κ α ι ή κ ο ι ν ο χ τ η μ ο σ ύ ν η τ ώ ν γ υ ν α ι -κών π ο ύ β γ ή κ ε ά π ' τΙς σ χ έ σ ε ι ς α ύ τ ή ς 1 δ η λ α δ ή ή έ π ί σ η μ ηκαί α ν ε π ί σ η μ η π ο ρ ν ε ί α .

Τ ο ύ ς κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς τ ο ύ ς κ α τ η γ ο ρ ά ν ε ά κ ό μ α π ώ ς θέ -λ ο υ ν ε ν ά κ α τ α ρ γ ή σ ο υ ν τήν π α τ ρ ί δ α , τ ή ν έ θ ν ι κ ό τ η τ α .

1. Δηλαδή μιά π α ι δ ο π ο ι η τ ι κ ή μ η χ α ν ή .2. Πιό άπλά • ή γυναίκα ατό κομμουνιστικό καθεστώς θά

ύψωθή καί θά πάρη έναν άλλο ρόλο διαφορετικότερο άπό τόρόλο τής παιδοποιητικής μηχανής

Page 79: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

8 0

ΟΙ ε ρ γ ά τ ε ς δ ε ν έχουν π α τ ρ ί δ α . Δεν μπορε ί κ α ν έ ν α ςν ά τοΰς π ά ρ η έκε ΐνο π ο ύ δέν έχουν . Κι δ μ ω ς , μιά π ο ύτά π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο πρέπε ι πρίν άπ* δ λ σ ν ά π ά ρ η τήν πολι-τική έξσυσία , ν ά ΰψωθή σέ έθνική τ ά ξ η καΐ ν ά σ υ ν τ α χ θ ήά κ ό μ α οέ έ θ ν ο ς , μένε ι καΐ τά ίδ ιο ά κ ό μ α εθνικό, όχι βέ-β α ι α καί μέ τό ν ό η μ α π ο ύ δίνει α τ ή λέξη τούτη ή άστ ικήτ ά ξ η ( ' ) ,

Ά π ό τ ώ ρ α ή έθνική ά π ο μ ό ν ω σ η και οί ά ν τ α γ ω ν ι -σμοί ά ν ά μ ε σ α στούς λ α ο ύ ς έ ξ α φ α ν ί ζ ο ν τ α ι κ ι ό λ α ς ό λ ο έ ν ακαΐ π ιό π ο λ ύ μέ τήν έξέλ ιξη της μπουρζουαζ ίας» μέ τήνέλευθερ ία τοΟ εμπορ ίου , τήν π α γ κ ό σ μ ι α ά γ ο ρ ά , τήν ό-μοιομορψία τής β ιομηχαν ικής π α ρ α γ ω γ ή ς καί τών δρωντής ζ ω η ς π ο ύ άντ ιστοιχοΟνε σέ δ α ύ τ η .

Τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο μέ τήν κ α τ ά λ η ψ η τής έ ξ ο υ σ ί α ς θάέ ξ α φ α ν ί σ η ά κ ό μ α π ιό π ο λ ύ (τΙς έθνικές αντιθέσεις)* Ε -ν ι α ί α δ ρ ά σ η στίς πολ ι τ ισμένες τ ο ύ λ ά χ ι σ τ ο χ ώ ρ ε ς ε ίναιέ ν α ς ά π ό τούς κυρ ιώτερσυς δρους τοΟ λ ε υ τ ε ο ω μ ο ϋ του,

Μέ τήν κ α τ ά ρ γ η σ η τής έκμετάλλευσης τοΟ ένός άν*θ ρ ώ π ο υ ά π ό τόν ά ν θ ρ ο π ο ν . θ ά λείψη καΐ ή έ κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ ητοΟ ένός *Εθνους ά π ' τό ά λ λ ο "Εθνος .

"Αμα λείψη ή π ά λ η τών τ ά ξ ε ω ν μ έ σ α στούς κόρφουςτοΟ "Εθνους , θ ά λείψη καΐ ή έχτρική σ τ ά σ η π ο ύ πα ίρνε ιτό έ ν α έθνος α π έ ν α ν τ ι σ τ ' ά λ λ ο .

ΟΙ κ α τ η γ ο ρ ί ε ς π ο ύ ρ ίχνουν έ ν ά ν τ ι α στόν Κομμουνι-σμό, ά π ό ά π ο ψ η θρησκευτ ική, φ ιλοσοφική καί Ιδεολογ ικήγενικά» δέν άξ ί ζε ι τ ό ν κ ό π ο ν ά έξετασθοΟν δ ιεξοδ ικά .

Χρε ιάζετα ι τ ά χ α π ο λ ύ μ υ α λ ό γ ι ά νά κ α τ α λ ά β η κα-ν έ ν α ς π ώ ς μ α ζ ύ μέ τούς β ιωτικούς όρους τών ά ν θ ρ ώ π ω ν ,μ α ζ ύ μέ τίς κο ινων ικές τους σχέσε ι ς , μέ τήν κοινωνική

1. θέλε ι νά ττή εδώ πώς τό προλεταριάτο καταλαμβάνον-τας τήν πολιτική έξουσία,χωρίς βέβαια ν'άφίση οτήν μπάντα τίςδιεθνικές Ιδέες του, πολιτεύεται μέσα στά ί θ νικά πλαίσια τ,ήςχώρας του, χωρίς δμως σωβινισμούς, ίμπεριαλιομούς κλπ.

Page 80: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

81

τους ύ π α ρ ξ η , α λ λ ά ζ ο υ ν ε καΐ οί άπόψε ις . οϊ έννοιες καιοϊ άντιλήψεις της . μέ δυό λέξε ις ή συνε ίδησή τους ;

ΤΙ ά λ λ ο Αποδείχνει ή Ιστορία τών Εδεών π α ρ ά π ώ ς ή πνευματ ική π α ρ α γ ω γ ή μ ε τ α μ ο ρ φ ώ ν ε τ α ι μ α ζ ύ μέ τήν ύλική ; ΟΙ Ιδέες π ο ύ κ υ ρ ι α ρ χ ο ύ σ α ν μ έ σ α σέ μ ιάν εποχή ή τ α νπ ά ν τ α Ιδέες της κυρ ίαρχης τ ά ξ η ς ( ') . *

Κάνουνε λ ό γ ο γ ι ά ίδέες π ο υ έ π α ν α σ τ α τ ο ϋ ν μ ιάν ολό-κληρη κοινωνία" μ' α ύ τ ό ε κ φ ρ ά ζ ο υ ν μ ο ν ά χ α τό περ ιστα -τικό π ώ ς μ έ σ α στήν π α λ ι ά κο ινων ία δ ιαμορφώθηκαν τάσ τ ο ι χ ε ί α μιάς κ α ι ν ο ύ ρ γ ι α ς , π ώ ς μέ τή δ ι ά λ υ σ η τ ώ ν π α -λιών βιοτ ικών όρων βαδίζε ι π α ρ ά λ λ η λ α καί ή δ ιάλυσητών π α λ ι ώ ν {δεών. " Ο τ α ν ό ά ρ χ α ΐ ο ς κόσμος βρ ισκότανστή δύση τ ο υ , οί π α λ ι έ ς θρησκε ί ε ς ν ικήθηκαν άπ* τή χρι-στ ιαν ική θρησκεία. "Οταν στό 18ον α ι ώ ν α οί χρ ιστ ιαν ικέςΙδέες υ π ο χ ώ ρ η σ α ν στ ι ς ιδέες του Δ ι α φ ω τ ι σ μ ο ύ , ή φεου-δ α ρ χ ι κ ή κοινωνία π ά λ ε υ ε τόν τ ε λ ε υ τ α ί ο της ά γ ώ ν α μέτήν άστ ική , π ο ύ ήτανε τ ό τ ε έ π α ν α σ τ α τ ι κ ή . Οί ί δ ι ε ς γ ι άτήν έλευθερ ία ι ή ς συνε ίδησης καί τήν έλευθερ ία τής θρη-σκε ίας έ κ φ ρ ά ζ α ν ε μ ο ν ά χ α τήν κ υ ρ ι α ρ χ ί α τοΟ έ λ ε ύ θ ε ρ ο υσ υ ν α γ ω ν ι σ μ ο ύ μ έ σ α στήν περ ιοχή τής γ ν ώ σ η ς .

Χωρίς άμφίβολ ία . θ ά μ π ο ρ ο ύ σ ε κ α ν ε ί ς νά πή π ώ ς«ο! ιδέες, θρησκευτικές , ήθικές , φ ιλοσοφικές! πολ ι τ ικές ,νομικές κ .τ .λ . , ά λ λ ά ζ ο ύ ν ε μέσα στήν πορε ία τής Ιστορικήςέξέλ ιξης . Μ ά ή θρησκε ία , ή ήθική, ή φ ιλοσοφία , τό δ ίκαιο ,δ ιατηρήθηκαν π ά ν τ α μ έ σ α σέ τούτη τήν ά λ λ α γ ή .

« Υ π ά ρ χ ο υ ν άκόμα α ίών ι ε ς άλήθε ιες , δ π ω ς ή έλευθε-ρία , ή δ ικα ιοσύνη κλπ . , π ο ύ εΤναι κοινές γ ι ά ολες τ ί ς κοι-νων ικές κ α τ α σ τ ά σ ε ι ς . Ό κομμουν ισμός ό μ ω ς καταργεΤ

1. Σ ' ένα άλλο έργο του Μαρξ καί "Ενγκελς <Ή γερμανικέ*Ιδεολογία» (1845) ΰπάρχει τούτη ή φράση Γ Οί ίδέες τής κυρίαρχης τάξης είναι σέ κάθε έποχή οί κυρίαρχες ίδέες, δηλαδή ή τάξη πού είναι ή κυρίαρχη ό λ ι κ ή δύναμη τής κοινωνίας είναιμαζύ ή κυρίαρχη π ν ε υ μ α τ ι κ ή της δύναμη».

Κομμουνιστικό Μανιφέατο

Page 81: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

82

τίς α ιών ι ε ς ( α υ τ έ ς ) αλήθε ιες , κ α τ α ρ γ ε ί τή θρησκε ία καίτήν ήθική, άντί ν ά τής δ ώ σ η ν έ α μορφή . Γι* α ύ τ ό έρχετα ιλ ο ι π ό ν σέ αντ ίφαση μέ δλες τις ώ ς τά τ ώ ρ α Ιστορικέςεξελίξε ις»

Π ώ ς λ ο ι π ό ν σ υ γ κ ε φ α λ α ι ώ ν ε τ α ι τούτη ή κ α τ η γ ο ρ ί α ; Ή Ιστορ ία δ λ ω ν τ ώ ν ώς το: σήμερα κο ινων ιών κινήθηκε μέσασέ ταξ ικές αντ ιθέσε ι ς , πού κ α τ ά δ ιάφορες εποχές έπα ιρ -ν α ν και δ ιαφορετ ική μορφή.

Μ ά ό π ο ΐ α δ ή π ο τ ε μορφή κ ά θ ε φορά κι άν έ π α ι ρ ν α ν (οίταξ ικοί ά γ ώ ν ε ς ) ή έ κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η τής μιάς κο ινωνικής μερ ίδας ά π ' τ ή ν ά λ λ η εΤναι έ ν α γ ε γ ο ν ό ς κοινό σέ όλουςτούς π ε ρ α σ μ έ ν ο υ ς α ι ώ ν ε ς . Γ ιά τ ο ύ τ ο δέν εΤναι κ α θ ό λ ο υθ ά μ α τό 6 τ ι ή κοινωνική αυνε ίδηση δ λ ω ν τών α ιώνων ,σέ π ε ϊ σ μ α κάθε πο ικ ιλ ίας καί ά ν ο μ ο ι ό τ η τ α ς , κινιέταιμ έ σ α σέ ώ ρ ι σ μ έ ν ε ς κοινές μορφές , σέ μορφές συνε ίδησης ,π ο ύ μόνο ά μ α τ ε λ ε ι ω τ ι κ ά ε ξ α φ α ν ι σ θ ο ύ ν οί ταξ ικές άντ ιθέσε ι ς σβήνουν ό λ ό τ ε λ α .

"Η κομμουνιστ ική έ π α ν ά σ τ α σ η ε ϊ να ι τό π ι ό ριζικότ σ ά κ ι σ μ α τ ώ ν κ α θ ι ε ρ ω μ έ ν ω ν συνθηκών τής ίδ ιοχτησίας .Τ ί π ο τ α λ ο ι π ό ν τό π α ρ ά δ ο ξ ο ά ν στήν έξελιχτ ική της πο-ρε ία χ τ υ π ά ε ι μέ τόν π ιό ρ ι ζ ο σ π α σ τ ι κ ό τ ρ ό π ο τίς καθ ιερω-μ έ ν ε ς Ιδέες. "Ας άφ ίσουμε ω σ τ ό σ ο τ ώ ρ α κ α τ ά μέρος τίςά ν τ ι λ ο γ ί ε ς τ ώ ν ά σ τ ώ ν έ ν ά ν τ ι α σ τ ό ν κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ό .

Ό π ω ς ε ί δ α μ ε π ιό π ά ν ω , τό π ρ ώ τ ο βήμα τής έργατ ι -κής έ π α ν ά σ τ α σ η ς ε ί ν α ι ή ά ν ύ ψ ω σ η τ ο υ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υσέ τ ά ξ η κ υ ρ ί α ρ χ η , δ η λ α δ ή ή κ α τ ά χ τ η σ η τής δημοκρατίαςΕ1»-

Τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο θ ά μεταχε ιρ ιστή τήν πολ ι τ ική τ ο υκ υ ρ ι α ρ χ ί α γ ι ά ν* ά π ο σ π ά σ η σ ι γ ά σ ι γ ά ά π ' τ ά χ έ ρ ι α τήςάοτ ικής τάξης ό λ ο τό κ ε φ ά λ α ι ο , δ λ α τά έ ρ γ α λ ε ΐ α (τήςπ α ρ α γ ω γ ή ς ) γ ι ά ν ά τ ά σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η σ τ ά χ έ ρ ι α τοΟ Κρά-

1. ά η λ α δ ή νά πάρη τό προλεταρ ιάτο όλον τόν κρατικά μηχα-νισπά στά χέρια του. νά κ α τα χ ΐ ή σ η τό δημοκρατικό σύστημαμέ τό όπο ιο κυβερνιέται ή χώρα.

Page 82: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

63

τ ο υ ς . δ η λ α δ ή τ ο υ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ π ο ύ θ α να ι ό ρ γ α ν ω μ έ ν οσέ κ υ β ε ρ ν ώ σ α τ ά ξ η , και ν ά μ ε γ α λ ώ σ η δσο μ π ο ρ ε ί πιόγ ρ ή γ ο ρ α τό ποσά τ ώ ν π α ρ α γ ω γ ι κ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν .

Αύτά φυσικά στήν ά ρ χ ή δεν μ π ο ρ ε ί νά γ ί νη χ ω ρ ί ςα ύ τ α ρ χ ι κ ά μ έ τ ρ α στώ δ ι κ α ί ω μ α τής Εδιοχτησίας κσΐ στ ι ςά σ ι ι κ έ ς σχέσε ις τής π α ρ α γ ω γ ή ς , δ η λ α δ ή θά π α ρ θ ο ύ ντέτοια μ έ τ ρ α π ο ύ ά π ό οΕκονσμική άποψη φα ίνοντα ι άνε -παρκή καί πού δέν μπορούν νά δ ιατηρηθούν , καϊ πού στήνπορε ία τ ο υ κ ινήματος θά ξ ε π ε ρ α σ τ ο ύ ν ά π ό μ ο ν α χ ά τους»εΤναι ό μ ω ς ά π α ρ α ί τ η τ α σ ά μέσο ν ' ά ν α τ ρ έ ψ ο υ ν όλάκληροτόν τ ρ ό π ο τής π α ρ α γ ω γ ή ς .

Τά μ έ ι ρ α τ ο ύ τ α θ ά εΓναι β έ β α ι α δχ ι τ ά Τδια γ ι ά δ λ ε ςτις χ ώ ρ ε ς .

Γιά τις πιό π ρ ο χ ω ρ η μ έ ν ε ς ω σ τ ό σ ο χ ώ ρ ε ς θά μπορού-σαν , κατά γ ε ν ι κ ό σ χ ε δ ό ν κ α ν ό ν α , νά έ φ α ρ μ ο σ τ ο ύ ν :

1} Α π α λ λ ο τ ρ ί ω σ η τής γ α ι ο χ τ η σ ί α ς (') καί χρησιμο-πο ίηση τ^ς γ α ι ο π ρ ό σ ο δ ο υ γ ι ά Εξοδα του Κράτους ·

2) θ α ρ ε ι ά προοδευτ ική φ ο ρ ο λ ο γ ί α .3) Κ α τ ά ρ γ η σ η του κληρονομ ικού δ ι κ α ι ώ μ α τ ο ς .4) Κ α ι ά σ χ ε σ ι ς τής Ιδ ιοχτησίσς βλων έκε ίνων π ο ύ θ α

φ ύ γ ο υ ν στό έξωτερικό ή θά γ ί νουν ά ν τ ε π α ν ο σ τ ά τ ε ς ( τ)-• 5) Σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η τής π ίστης σ τ ά χ έ ρ ι α τού Κ ρ ά τ ο υ ς ,

Ι δρύοντας μιά Ε θ ν ι κ ή Τ ρ ά π ε ζ α μέ κρατ ικά κ ε φ ά λ α ι α κ α ίά π ο κ λ ε ι σ τ ι κ ό μ ο ν ο π ώ λ ι ο ,

6) Σ υ ν κ έ ν τ ρ ω σ η σ τ ά χ έ ρ ι α τοΟ Κ ρ ά τ ο υ ς τ ώ ν μεταφο-ρ ι κ ώ ν μ έ σ ω ν .

7) Π ο λ λ α π λ α σ ι α σ μ ό ς τών έθν ικών έ ρ γ ο σ τ α σ ί ω ν καϊτ ώ ν έ ρ γ α λ ε ί ω ν π α ρ α γ ω γ ή ς , έ κ χ έ ρ σ ω σ η τ ώ ν έ χ τ ά σ ε ω νΠού ε ίνε χ ε ρ σ ό τ ο π ο ι και βελτ ίωση τ ώ ν κ α λ λ ι ε ρ γ η μ έ τ ω νπ ά ν ω σ ' έ ν α κοινό σ χ έ δ ι ο .

1- "Εννοεί τή μεγάλη άγροτική Ιδιοχτησία (τσιφλίκια κλπ,).2. Δηλαδή τίς περιουσίες τών άντι&ραστικών πού θελημα-

τικά θά έκπατρισθούν και έκείνων πού θά οργανώσουν άντε*ν α σ τ α τ ΐ κ ά κινήματα ένάντια ατό προλεταριάτο*

Page 83: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

8) Υ π ο χ ρ ε ω τ ι κ ή δουλ ιά όμοια γ ια όλους. "Οργάνωσηβιομηχαν ικών σ τ ρ α τ ι ώ ν , π ρ ο π ά ν τ ω ν γ ιά τή γ εωργ ία .

9) Σ υ ν δ υ α σ μ ό ς της γεωργ ικής καΐ τής βιομηχανικήςδουλ ιάς μέ τήν π ρ ο σ π ά θ ε ι α νά έξαφαγ ιστή μέ τόν καιρόή δ ιαφορά ά ν ά μ ε σ α στήν π ό λ η καί τό χ ω ρ ι ό ,

10) Δημόσια καί δ ω ρ ε ά ν ε κ π α ί δ ε υ σ η γ ι ά δ λ α τό παι-δ ιά . Κ α τ ά ρ γ η σ η τ ή ς δ ο υ λ ι α ς τ ώ ν π α ι δ ι ώ ν ατά εργοστά-σια με τή μορφή π ο ύ γ ίνετα ι σήμερα. Σ υ ν δ υ α σ μ ό ς τήςά γ ω γ ή ς μέ τήν Ολική π α ρ α γ ω γ ή κλπ . (*).

Ό τ α ν π ιά μέ τήν πορε ία τής έξέλιξης έξαφαν ιοτούνσί ταξ ικές δ ιαφορές και ολόκληρη ή π α ρ α γ ω γ ή σ υ γ κ ε ντρωθή σ τ ά χέρια τών συνετα ιρ ισμένων άτόμων, τότε καιή κρατική έξουσία θά χ ά σ η τόν πολιτ ικό της χ α ρ α χ τ ή ρ α .Ή πολιτ ική έξουσία κυριολεχτ ικά εΤναι ή ό ρ γ α ν ω μ έ ν ηέξουσία μ ιας τ ά ξ η ς γ ι ά τήν καταπ ίεση μιας ά λ λ η ς "Οταντό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο στήν π ά λ η του ένάντ ια στήν άστική-τ ά ξ η ό ρ γ α ν ώ ν ε τ α ι ά ν α γ κ α σ τ ι κ ά σέ τάξη , δ ταν μέ μ ιάνέ π α ν ά σ τ α σ η υψώνεται σέ κυρίαρχη τάξη , και σάν κυρίαρχητ ά ξ η κ α τ α ρ γ ε ί μέ τή βία τό π α λ ι ό σύστημα π α ρ α γ ω γ ή ς ,τότες κ α τ α ρ γ ε ί μ α ζ ύ μέ τό σύστημα αύτό τής π α ρ α γ ω -γής τούς όρους π ο ύ γ ε ν ν ο ύ ν τΙς ταξ ικές άντ ιθέσε ις , τΙςτάξε ις γεν ικά καί κ α τ ά συνέπε ια και τή δική του τήν κυ-ρ ιαρχ ία σάν τ ά ξ η ς .

Σ τ ό ν τόπο τής π α λ ι ά ς άστ ικής κο ινων ίας , μέ τις τά-ξεις καί τίς ταξ ικές της άντ ιθέσε ις , θό Εμπη έναςσυντροφίασμός , δπου ή ελεύθερη ά ν ά π τ υ ξ η του καθενόςθ ά εΤναι ό δρος γ ιά τήν έλεύθερη ά ν ά π τ υ ξ η ό λ ω ν .

I . Δηλαδή θά καθιερωθη σ χ ο λ ε ί ο Ε ρ γ α σ ί α ς , ατόόκοΐο καράλληλα μέ τά θεωρητικά μαθήματα θό γίνιταικαί τεχνική μόρφωοη τών παιδιών.

Page 84: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

85

Γ'. ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Κ Ο Μ Μ Ο Υ Ν Ι Σ Τ Ι Κ ΗΦΙΛΟΛΟΓΙΑ

1. Ο ΑΝΉΔΡΑΕΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ

κ ) *β ψ β ο υ ο α ρ χ ι κ ο ς σοαιατλιαμοζ.

Α π ' τήν Ιστορική της θ έ σ η ή γ α λ λ ι κ ή καί ή ά γ γ λ ι κ ήά ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ί α ή τ α ν π ρ ο ο ρ ι σ μ έ ν ε ς να γ ρ ά ψ ο υ ν λ ί β ε λ λ ο υ ςέ ν ά ν τ ι α στή ν ε ώ τ ε ρ η άστ ική κο ινων ία . Σ τ ή Γ α λ λ ι κ ή Έ π αν ά σ τ α σ η τ ο υ Ι ο ύ λ η τοΟ 1830, ό π ω ς καί σ τ ό ά γ γ λ ι κ ό με¬ταρρυθμ ιστ ικό κίνημα, ή ά ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ί α τούτη εΤχε ά λ λ ημιά φορά υποκύψε ι (στά χ τ υ π ή μ α τ α ) τής μισητής ν ε ό π λ ο υ -της (άστ ικής τάξης ) . Γΐ ' σ ύ τ ή δέν μ π ο ρ ο ύ σ ε π ι ά ν ά γ ί ν ηλ ό γ ο ς γ ι ά σοβαρά πσλ ι τ ικάν ά γ ώ ν α . Τό μ ό ν σ π ο ύ τ ή ςά π ό μ ε ι ν ε ή τ α ν Ó φ ιλολογ ικώς ά γ ώ ν α ς . Ω σ τ ό σ ο καΐ στήνπερ ιοχή τής φ ι λ ο λ ο γ ί α ς δέν μ π ο ρ ο ύ σ ε π ι ά ν ά χ η π έ ρ α σ ηή φ ρ α σ ε ο λ ο γ ί α τ ώ ν χ ρ ό ν ω ν τής π α λ ι ν ό ρ θ ω σ η ς . Γ ιά ν άδημ ιουργήση σ υ μ π ά θ ε ι ε ς ή ά ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ί α έ π ρ ε π ε , τ ο υ λ ά -χ ιστο γ ια τά μ ά τ ι α . ν ' ά φ ι σ η στήν μ π ά ν τ α τ ά δικά της συμ·Φ ΐ ρ ο ν τ ο και νά δ ι ευθύνη τό κατηγορητήρ ιό της έ ν ά ν τ ι αστήν μ π ο υ ρ ζ ο υ α ζ ί α , ύ π ο σ τ η ρ ί ζ ο ν τ α ς μ ο ν ά χ α τό συμφέροντής έργατ ικής τάξης πού ά π ό τήν ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η ύπό*φέρνε . Μ ' α ύ τ ό ν τόν τ ρ ό π ο δ ο κ ί μ α ζ ε τήν Ικανοπο ίηση νάτ ρ α γ ο υ δ ή ύβριστ ικά τ ρ α γ ο ύ δ ι α έ ν ά ν τ ι α στό νέο τηςά φ έ ν τ η καί ν ά τ ο λ μ ά νά του σψυρίζη στ* άφτϊ π ρ ο φ η τ ε ί ε ςπσύ λ ίγο ή πολύ π ρ ο μ ά ν τ ε υ α ν σ υ μ φ ο ρ έ ς . "Ετσι γ ε ν ν ή θ η -κεν ô φ ε ο υ δ α ρ χ ι κ ό ς σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς , ά ν α κ ά τ ω μ α ά π ό 1ερε·μ ιάδες και σ ά τ υ ρ ε ς , ά π ό ά ν α μ ν ή σ ε ι ς τών π ε ρ α σ μ έ ν ω νκαι μ ι κ ρ ό λ ο γ α , ά π ό φοβέρες γ ι ά τά μ ε λ λ ο ύ μ ε ν α , π ο ύ α νπότε π ό τ ε π λ ή γ ω ν ε τήν ά σ τ ι κ ή τ ά ξ η κ α τ ά κ α ρ δ α , μέ τ ιςγκ ιχτ ικές κα ι π ν ε υ μ α τ ώ δ ι κ ε ς κρίσε ις του , ω σ τ ό σ ο σ τ ά θ η κ επ ά ν τ α κωμικό τό ά π ο τ έ λ ε σ μ α (τής κριτικής του) , γ ι α τ ίτούτος ó σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς βρ ισκόταν σέ ά π ό λ υ τ η ά δ υ ν α μ ί α ν άνιώση τήν πορε ία τής νεώτερης Ιστορ ίας .

Page 85: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

86

Σάν εΤ&ος σημαίας ύψωναν το προλεταριακό σακούλιτήζ ζητιανιάς, θέλοντας έτσι νά τραβήξουν μέ τό μέρος,τους τό λαό . Μά δσες φορές πήγε μοζύ τους, ξεχώριζε τάπ α λ ι ά φεουδαρχικά οΕκόσημα πού στόλιζαν τή ράχη τουςκαί τδβαζε στά πόδια χαλνώντας κόσμο ώπό τά γέλιοκαί χωρίς καμμιάν ευλάβεια,.

Μιά μερίδα άπό τούς νομιμόφρονες γάλλους καί ή «Νέα Α γ γ λ ί α » έδωκαν στόν κόσμο τό διασκεδαοτικότοϋτο θέαμα.

Ό τ α ν ol φεουδάρχες άποδείχνουν πώς ό τρόπος τηςδικής τους εκμετάλλευσης ήταν διαφορετικός άπό τόντρόπο τής άστικής εκμετάλλευσης, ξεχνούνε μόνο έναπράμα , πώς αύτοί έκμεταλλεύτηκαν τις μάζες κάτω άπόσυνθήκες διαφορετικές καϊ πού σήμερα δέν ύπάρχουν πιά.Ό τ α ν άποδείχνουν πώς κάτω ά π ' τ ή δική τους κυριαρχίαδέν όπήρχε τό νεώτερο προλεταριάτο , ξεχνούνε πάλι πώςκαϊ ή μπουρζουαζία άκριβώς ήταν ένα ά ν α γ κ α ϊ ο γέννηματής φεουδαρχίας .

Ά π ' τήν άλλη πάλ ι μεριά τόσο λίγο κρύβουν τόν άν-τιδρσστικό χαραχτήρα τής κριτικής τους, ώστε ή κυριώ-τερη μομφή τους ένάντια στήν άστική τάξη εΤναι ίσα Ισαπ ώ ς μέσα στό καθεστώς της δημιούργησε μιά τάξη πούθά τινάξη στόν άέρα όλόκληρο τό παλιό κοινωνικό οίκο-δόμημα.

Ε π ί σ η ς άκόμα πιό πολύ κατηγόρησαν τήν άστικήτάξη δχι γιατί δημιουργεί ένα προλεταριάτο γενικά, άλλάγ ιατ ί δημιουργεί £να έιταναστατικό προλεταρ ιάτο .

ΓΥ αύτό στήν πολιτική πράξη συμμαχούν σέ δλα τάμέτρα βίας ένάντια στήν έργατική τάξη , καί κάθε μέραστό βίο τους παρ" δλα τά φουσκωμένα λόγια τους, τάκαταφέρνουν μιά χαρά να μαζεύουν τά χρυσά μήλα πούπέφτουν άπό τό βιομηχανικό δέντρο καί π α ζ α ρ ε ύ ο ν τ α ςν 1 άνταλλάζουνε τήν πίστη, τήν ά γ ά π η καί τήν τιμή μέτό πρόβιο μαλλί, τά πατζάρ ια καί τό ούζο.

Page 86: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

87

" Ο π ω ς 6 π α π ά ς π ή γ α ι ν ε π ά ν τ α ά ν τ ά μ α με τον ά φ έ ν τ ητσιφλικά, Ετσι κι ό π α π α δ ί σ τ ι κ ο ς σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς πηγα ίνε ιχέρι χέρι μέ τά φ ε ο υ δ α ρ χ ι κ ό σ ο σ ι α λ ι σ μ ό .

Τ ί π ο τ α δέν εΤναι εϋκσλώτερο ά π ό τό σοσ ιαλ ιστ ικόβερνίκωμα τοΟ χριστιανικοΟ άσκητισμοΟ. Ό χρ ιστ ιαν ισμόςοέν ξεσηκώθηκε τ ά χ α έ ν ά ν τ ι α στήν άτομ ική ΐ δ ιοχτησ ία .ενάντ ια σ τ ό γ ά μ ο , έ ν ά ν τ ι α σ τ ό Κ ρ ά τ ο ς ; Καί ατή θέσητους δέν έκήρυξε τ ά χ α τήν ε ό ε ρ γ ε σ ί α καί τή ζητ ιαν ιά ,τήν ά γ α μ ί α καί τήν ά π ο ν έ κ ρ ω σ η τής σ ά ρ κ α ς , τόν κ α λ ο -γερίστικο βίο τοΟ κελιού καί τήν Ε κ κ λ η σ ί α : Ό χρι-στ ιαν ικός σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς ε ί ν α ι ό ά γ ι α σ μ ό ς π ο ύ μ 1 α ό τ ΰ νό π α π ά ς α γ ι ά ζ ε ι τή φούρκα τοΟ άρ ιστοκράτη .

β) Μ ι κ ρ ο α σ τ ι κ ό ς σοσ ιαλ ισμός .

Ή φ ε ο υ δ α ρ χ ι κ ή ά ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ί α δέν εΤναι ή μόνη τ ά ξ ηπ ο ύ γκρεμ ίστηκε ά π ό τ ή ν μ π ο υ ρ ζ ο υ α ζ ί α καί π ο ύ οί βιοτι-κοί της δροι έσβησαν κι ά π ο ν ε κ ρ ώ θ η κ α ν μ έ σ α στή σύγ-χρονη άστ ική κο ινων ία . Οί περίο ικοι τού Μ ε σ α ί ω ν α καί οίμ ι κ ρ ο α γ ρ ό τ ε ς ή τ α ν οί πρόδρομοι τής σημερινής μπουρ-ζ ο υ α ζ ί α ς - Στ ί ς χ ώ ρ ε ς δ π ο υ ή β ι ο μ η χ α ν ί α καί τό έμπόρ ιοΕχουν μείνει π ί σ ω έ ξ α κ ο λ ο υ θ ε ΐ ά κ ό μ α τούτη ή τ ά ξ η ν άφυτοζωή δ ί π λ α στήν άστ ική π ο ύ άνεβαίνεΐ*

Στ ί ς χ ώ ρ ε ς δ μ ω ς δ π ο υ άνθ ί ζε ι ό σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς πολιτ ι-σμός , σχηματ ίστηκε μ ιά ν έ α τ ά ξ η μ ι κ ρ ο α σ τ ώ ν π ο ύ τ α λ α ν -τεύετα ι ά ν ά μ ε σ α στό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο καί στήν άστ ική τ ά ξ ηκαί π ο ύ ό λ ο έ ν α ξ α ν α σ χ η μ α τ ΐ ζ ε τ α ι σ ά σ υ μ π λ ή ρ ω μ α τήςάστ ικής κ ο ι ν ω ν ί α ς . "Ωστόσο δ μ ω ς τά ά τ ο μ α π ο ύ άποτε-λοΟνε τούτη τήν τ ά ξ η ά π ό τό σ υ ν α γ ω ν ι σ μ ό ό λ ο έ ν α ρ ίχνον-τ α ι μέσα στίς γ ρ α μ μ έ ς τού π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ , καί μ ά λ ι σ τ αμέ τήν ά ν ά π τ υ ξ η τής μ ε γ ά λ η ς β ι ο μ η χ α ν ί α ς , β λ έ π ο υ ν νά ζυ-Υώνη ή ώ ρ α π ο ύ θ ά έ ξ α φ α ν ι σ τ ο ύ ν ό λ ό τ ε λ α σ ά μερ ίδα ά ν ε -ξ ά ρ τ η τ η τής σημερινής κο ινων ίας , κα ί θ ά ά ν τ ι κ α τ α σ τ α θ ο Ο ντ ό σ ο μέσα σ τ ό έμπόριο κα ί τή χ ε ι ρ ο τ ε χ ν ί α δσο καί στή

Page 87: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

8 8I I

γ ε ω ρ γ ί α , άττ' τους έπ ιστάτες της έ ρ γ α σ ί α ς και τους ύκηρέτες .

Σέ χώρες δπως ή Γ α λ λ ί α . δ π ο υ οϊ Αγρότες αποτελούνετό μιοό και κάτι π α ρ α π ά ν ω του πληθυσμού, ήταν φυσικό,σ υ γ γ ρ α φ ε ί ς πού π ή γ α ν με τό μέρος τής έ ρ γ α τ ι ά ς κι ενάν-τια στήν άστική τάξη . στήν κριτική τους γ ια τό άστ ικόκαθεστώς νά έφαρμόσουν μικροαστικά και μ ικροαγροτ ικά((θεολογικά) κ α λ ο ύ π ι α και νά γ ίνουν ό π α δ ο ί του έργατι-κοΟ κόμματος μέ άντιλήψεις μ ικροαστικές . Έ τ σ ι δ ιαμορ-φώθηκε ö μικροαστικός σοσ ιαλ ισμός , Ό ά ρ χ η γ ό ς τούτηςτής φ ι λ ο λ ο γ ί α ς όχι μόνο γ ιά τή Γ α λ λ ί α μά και γ ιά τήνΑ γ γ λ ί α ε ί να ι ό Σισμόντι .

Τοΰτος ό σοσιαλ ισμός άνάλυσε μέ πολύ μ ε γ ά λ η Εξυ-π ν ά δ α τις άντ ιθέσεις πού υ π ά ρ χ ο υ ν στις σ ύ γ χ ρ ο ν ε ς πα-ρ α γ ω γ ι κ έ ς σχέσε ι ς . Ξ ε σ κ έ π α σ ε τις ύποκριτικές άτιολογίεςτών ο ίκσνομολάγων /Από&ειξε μ*έ"ναν ά κ α τ α μ ά χ η τ ο τρόποτίς καταστρεπτ ικές συνέπειες τής μ η χ α ν ο κ ρ α τ ί α ς καί τουκαταμερ ισμού τής έργασ ίας , τή συγκέντρωση τών κεφα-λ α ί ω ν κ α ί τής χτηματικής ίδ ιοχτησ ίας , τήν ύ π ε ρ π α ρ α γ ω γ ή ,τις κρίσεις, τόν ά ν α π ό φ ε υ χ τ ο ξ ε π ε σ μ ό τών μ ικροαστώνκαί τών χωρ ικών , τήν άπαθλ ίωση του π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ , τήνάναρχ ία τής π α ρ α γ ω γ ή ς , τήν τρομερή δυσκολ ία στήν κα-τανομή τού πλούτου , τόν έξοντωτικό βιομηχανικό πόλεμοά ν ά μ ε σ α στα έθνη , τή δ ισλυοη τών π α λ ι ώ ν ήθών, τώνπ α λ ι ώ ν ο ικσγενε ιακών σχέσεων καί τών π α λ ι ώ ν έθνο-τήτων.

Κ( δμώς τούτος ό σοσιαλ ισμός σύμφωνα μέ τό θ ε η κ ότου περιεχόμενο, ή θέλει νά ξ α ν α φ έ ρ η π ί σ ω τά π α λ ι άμέσα τής π α ρ α γ ω γ ή ς καί τής κυκλοφορίας και μαζύ μέ

^ταΟτα τίς π α λ ι έ ς σχέσε ις τής ί&ιοχτησίας καί τήν π α λ ι άκοινωνία ή νά ξ α ν α β ά λ η μέ τή βία τά τωρινά μέσα τήςπ α ρ α γ ω γ έ ς κατ τής κυκλοφορίας μέσα στά π λ α ί σ ι α τώνπ α λ ι ώ ν σχέσεων τής Ιδίοχτησίας πού έσπασαν , πούέπρεπε νά σ π ά σ ο υ ν μο ιρα ία ά π ' τά μέσα τοΟτα. Καί ατή

Page 88: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

89

μια καί στήν ά λ λ η π ε ρ ί π τ ω σ η τ ο ύ τ ο ς 6 σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς ε ί ν α ιμ α ζ ύ ά ν τ ι δ ρ α σ τ ι κ ό ς και ο υ τ ο π ι κ ό ς ,

Γιά τή χ ε ι ρ ο τ ε χ ν ί α το σ ύ σ τ η μ α τό σ υ ν τ ε χ ν ι α κ ό , γ ι ατή γ ε ω ρ γ ί α τό π α τ ρ ι α ρ χ ι κ ό νά π ο ι α εΤναι ή τ ε λ ε υ τ α ί αλέξη τ ο ΰ σ ο σ ι α λ ι σ μ ο ύ τ ο ύ τ ο υ ,

Σ τ ή ν εξέλ ιξη τήν κ α τ ο π ι ν ή τ η ς τ ο ύ τ η ή σ χ ο λ ή ύ σ τ ε ρ αά π ' τούς ε ν θ ο υ σ ι α σ μ ο ύ ς της έπεσε σ τ ό ά π α χ α υ ν ω μ έ ν ομαχμουρλούκ ι*

γ> Ό γ ε ρ μ α ν ι κ ό ς ή è « ά λ η & ι ν ό ς » σοσ ιαλ ισμός*

Ή σ ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ή και κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ή φ ι λ ο λ ο γ ί α τής Γ α λ -λ ίας π ο ύ γ ε ν ν ή θ η κ ε κ ά τ ω ά π ' τήν π ί ε σ η μιας- κ υ ρ ί α ρ χ η ςμ π ο υ ρ ζ ο υ α ξ ί α ς και π ο ύ εΤναι ή φ ι λ ο λ ο γ ι κ ή έ κ φ ρ α σ η τ ο υα γ ώ ν α έ ν ά ν τ ι α στήν κ υ ρ ι α ρ χ ί α α ύ τ ή , ε ι σ χ ώ ρ η σ ε σ τ η Γερ-μ α ν ί α σε μια ε π ο χ ή π ο ύ μόλ ι ς ά ρ χ ι ζ ε ή ά σ τ ι κ ή τ ά ξ η τηνπ ά λ η της έ ν ά ν τ ι α α τ ή φ ε ο υ δ α ρ χ ι κ ή ά π ο λ υ τ α ρ χ ί α .

Γ ε ρ μ α ν ο ί φ ι λ ό σ ο φ ο ι , μ ισοφιλόσοφοτ καί μ υ α λ ά ξ υ π ν ά ( ' )ρ ί χ τ η κ α ν μέ δ ίψα σέ τ ο ύ τ η τή φ ι λ ο λ ο γ ί α , τό μ ό ν ο ό μ ω ςπ ο ύ ξ έ χ α σ α ν ή τ α ν π ώ ς μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ς ά π ' τή Γ α λ λ ί α τ άτέτο ια βιβλία δέν , έ μ π α σ α ν σ τ ή Γ ε ρ μ α ν ί α μ α ζ ύ καί τίςσυνθήκες τής γ α λ λ ι κ ή ς ζ ω ή ς . Σ χ ε τ ι κ ά μέ τις γ ε ρ μ α ν ι κ έ ςσυνθήκες ή γ α λ λ ι κ ή φ ι λ ο λ ο γ ί α έ χ α σ ε , δλη της τήν ά μ ε σ ηπ ρ α χ τ ι κ ή σ η μ α σ ί α καί πήρε κ α θ α ρ ά φ ι λ ο λ ο γ ι κ ό χ α ρ α -χτήρσ . * Ε π ρ ε π ε νά π α ρ ο υ σ ι α σ θ ή σ ά ν ά ρ γ ά σ χ υ λ η κόσμο*θ ε ω ρ ί α γ ι ά τήν π ρ α γ μ α τ ο π ο ί η σ η τής Α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ο ύ σ ί α ς ."Ετσι γ ι ο τούς γ ε ρ μ α ν ο ύ ς φ ι λ ό σ ο φ ο υ ς τ ο υ 18ου α ί ώ ν αοι δ ι εκδ ικήσε ι ς τής π ρ ώ τ η ς Γ α λ λ ι κ ή ς Ε π α ν ά σ τ α σ η ς δένή*αν π α ρ ά δ ιεκδ ικήσε ις τ ο υ « π ρ α χ τ ι κ ο ϋ λ ό γ ο υ * γ ε ν ι κ άκαί οί δ ι α κ η ρ ύ ξ ε ι ς τής θ έ λ η σ η ς τ ώ ν έ π α ν α σ τ α τ ώ ν ά σ τ ώ ν

1. Τό γερμανικό κείμενο Ιχει τή. λέξη Scbôngeisler, πούκατά λέξη θά πή ώραΐα πνεύματα» ό γ ά λ λ ο ς μεταφραστής Εχειbeaux esprits, δηλαδή μεταφράζει κατά λέξη τό γερμανικόκείμενο*

Page 89: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

90

τής Γαλλίας ήταν στα μάτια τους οΐ νόμοι τής καθαρήςθέλησης,τής θέλησης ο πως θά έπρεπε νόΤεΤναι, τής άληθινάάνθρώπινης θέλησης. Ή άηοκλειστική δουλιά γιο τους γερ-μανούς άνθρώπους των γραμμάτων ήταν νά πρασαρμόσουν τις νέες γαλλικές Ιδέες μέ τήν παλιά τουα φιλοσοφι-κή συνείδηση ή πιό σωστά ν ' άφομοιώσουν τις γαλλικές(δέες προσαρμόζοντάς τες στή δική τους φιλοσοφία. Τίςάφομοίωσαν δμως &πως άφομοιώνει κανείς μια ξένηγλώσσα μεταφράζοντάς την,

Εΐνε γνωστό πώς οί καλογέροι έγραφαν πάνω στάχειρόγραφα (') τών κλασσικών έργων της ειδωλολατρικήςάρχαιότητας άνοστες Ιστορίες τών άγΙων τής ΚαθολικήςΕκκλησίας . ΟΙ γερμανοί άνθρωποι τών γραμμάτων έκα-ναν τό άνάποδο μέ τή βέβηλη γαλλική φιλολογία. Τιςφιλοσοφικές τους βλακείες τις έγραφαν άπ" τήν πίσωμεριά τού γαλλικού πρωτότυπου.

Παραδείγματος χάρη πίσω ά π ' τή γαλλική κριτική γιάτίς λειτουργίες τοΟ χρήματος (τ) έγραψαν : «Αλλο ίωσητής άνθρωπίνης ούσίας*, πίσω ά π ' τή γαλλική κριτικήτοΟ άστικού Κράτους έγραψαν «Κατάργηση τής κυριαρ-χ ίας τοΟ άψηρημένου Γενικού* κ>τ,λ.

Τό μπάσιμο άνόμεσα στις γαλλικές θεωρίες τής φι-λοσοφικής τούτης φρασεολογίας τό βάφτιζαν «φιλοσο-φία τής πράξης* «αληθινό σοσιαλισμό» «γερμανικήέπιστήμη τοΟ σοσιαλισμού^ «φιλοσοφική αιτ ιολογία τοΟσοσιαλισμού* κλπ,

Μ" αύτό τόν τρόπο εύνουχίστηκε γ ιά καλό ή σοσιαλι-στική και κομμουνιστική γαλλική φιλολογία. Καί έπειδήστά χέρια τοΟ γερμανού Επαψε νά έκφράζη (Μ τόν άγώνα

1* Τά τέτοιου είδους Ξαναγραμμένα χειρόγραφα λέγονταιπ α λ ί μ ψ η σ τ α .

2. Δηλαδή του νομισματικοί) συστήματος,3. Ή γαλλική επαναστατική φιλολογία Βτιως παραμορφώ-

θηκε άπό τούς Γερμανούς σοφούς

Page 90: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

91

μιας τ ά ξ η ς έ ν ά ν τ ι α στήν ά λ λ η , ό γ ε ρ μ α ν ό ς ύ π ε ρ η φ α -ν ε υ ό τ α ν π ώ ς ξ ε π έ ρ α σ ε τή « γ α λ λ ι κ ή σ τ ε ν ο κ ε φ α λ ι ά » ,κι ώ κ ό μ α π ώ ς ύ π ε ρ ά σ π ι σ ε ώντ ι ς γ ι ά ά λ η θ ι ν έ ς ά ν ά γ κ ε ςτήν ά ν ά γ κ η τής ά λ ή θ * ι α ς , ά ν τ ΐ ς ν ι ά τ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τ ο ΰπ ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ τ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τής , ά ν θ ρ ώ π ι ν η ς ο ύ σ ί α ς .τοΟ ά ν θ ρ ω π ο υ γ ε ν ι κ ά , τοΟ ά ν θ ρ ω π ο υ π ο ύ 5έν άνήκε ι σέκ α μ ι ά τ ά ξ η , Kt ούτε στήν π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α γ ε ν ι κ ά , μ ά μ ό ν οστό σ υ ν ν ε φ ι α σ μ έ ν ο ο υ ρ α ν ό τ ή ς φ ιλοσοφ ικής φ α ν τ α σ ί α ς

Τ ο ύ τ ο ς ό γ ε ρ μ α ν ι κ ό ς σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς , π ο ύ έ π α ι ρ ν ε τ ό σ οσ ο β α ρ ά και τόσο έ π ί σ η μ α τις μ σ θ η τ ι κ έ ς τ ο υ ά σ κ ή σ ε ι ς κ α ίτϊς δ ι α λ ά λ η σ ε μέ τ ό σ η τ σ α ρ λ α τ ά ν ι ά . μέ τόν κα ιρό έ χ α σ ετή σ χ ο λ α σ τ ι κ ή τ ο υ ά π λ ο ϊ κ ό τ η τ α

Ή π ά λ η τής γ ε ρ μ α ν ι κ ή ς , κα ί κυρ ίως τής π ρ ω σ σ ι κ ή ςμ π ο υ ρ ζ ο υ α ζ ί α ς έ ν ά ν τ ι α α τ ο ύ ς φ ε ο υ δ ά ρ χ ε ς καί τήν ά π ό -λ υ τ η Μ ο ν α ρ χ ί α , μέ μιά λ έ ξ η τό φ ι λ ε λ ε ύ θ ε ρ ο κ ί νημα , πήρεσ σ β α ρ ώ τ ε ρ ο χ α ρ α χ τ ή ρ α .

Γι* α ύ τ ό 6 « ά λ η θ ι ν ό ς » σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς βρήκε τήν ε π ι θ υ -μητή ε υ κ α ι ρ ί α ν ά ν τ ι τ ά ξ η σ τ ό π ο λ ι τ ι κ ό κ ίνημα τ ίς σοσ ια-λ ιστ ικές ά π α η ή σ ε ι ς . νά ρ ίξη δ α ν ε ι σ μ έ ν α ά ν α θ έ μ σ τ α ένάν -τ ι α σ τ ά φιλελΕυθεριαμόπ σ τ ό ά ν τ ι π ρ ο σ ω π ε υ τ ι κ ό Κ ρ ά τ ο ς ,α τ ά ν ά σ τ ι κ ό σ υ ν α γ ω ν ι σ μ ό τήν ά σ τ ι κ ή έ λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ί α .τ ό ά σ τ ι κ ό δ ί κ α ι ο , τήν ά σ τ ι κ ή ε λ ε υ θ ε ρ ί α και Ισότητα καί ν άκήρυξη στ ι ς λ α ϊ κ έ ς μ ά ζ ε ς π ώ ς δ έ ν Εχουν 5χι μόνο ν άκ ε ρ δ ί σ ο υ ν τ ί π ο τ α ά π ό τό ά σ τ ι κ ό κ ί ν η μ α , μ ά ά π ε ν α ν τ ί α ςπ ώ ς θ ά χ ά σ ο υ ν τ ό π ά ν . Ξ έ χ α σ ε δ μ ω ς ό γ ε ρ μ α ν ι κ ό ςσ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς , τή σ τ ι γ μ ή π ο ύ έ π ρ ε π ε , π ώ ς ή γ α λ λ ι κ ή κρι-τ ική, π ο ύ τ ή ς ή τ α ν ό ή λ ί θ ι ο ς ά ν τ ί λ α λ ο ς , π ρ ο ϋ π ο θ έ τ ε ι τήν ε ώ τ ε ρ η ά σ τ ι κ ή κ ο ι ν ω ν ί α μέ τ ο υ ς ά ν τ ί σ τ ο ι χ ο υ ς β ιοτ ικούςδ ρ ο υ ς καί τ ο ύ ς ά ν ά λ ο γ ο υ ς π ο λ ι τ ι κ ο ύ ς θ ε σ μ ο ύ ς , π ρ ο ϋ π ο -θ έ σ ε ι ς κ α θ α ρ έ ς , π ο ύ ή Γ ε ρ μ α ν ί α τ ώ ρ α μόλ ι ς π ή γ α ι ν ε νάτ ϊ ς κ α τ α χ τ ή σ η ,

ΤοΟτσς ό σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς μέ τήν ά κ ο λ ο υ θ ί α τ ο υ ά π όπ α π α δ α ρ ι ά , δ α σ κ ά λ ο υ ς , ά ρ χ ο ν τ ί σ κ ο υ ς (') κ α ί γ ρ α φ ε ι ο κ ρ ά

Τ. Πιό δημοτικά θά λέγαμε κ σ τ ζ α μ π σ σ ή δ ε ς f\ τ σ ο ρ μ π α τ σ ή δ ε ς .

Page 91: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

92

τες ίξυπηρέτηοε τις γερμανικές απολυταρχικές κυβερνή-σεις σάν καλοδεχούμενο σκιάχτρο ένάνίΛα στήν άστικήτάξη πού άνέβατνε άπειλητικά.

*Ετσι στάθηκε το γλυκούτσικο συμπλήρωμα στίςτσουχτερές βουρδουλιές καΐ τούς τουφεκισμούς πού χρη-σιμοποίησαν οί ϊοιες κυβερνήσεις γ ιά τήν κατάπνιξη τώνέξεγέρσεων τών Γερμανών έρνατών. Κι άν μέ τούτο τοντρόπο ό *άληθινός* σοσιαλισμός έγινε ατό χέρια τώνκυβερνήσεων ένα οπλο ένάντια στή γερμανική μπουρ-ζουαζία, άπό τήν άλλη μεριά άντ ιπροσώπευε επίσης άμεσασυμφέροντα Αντιδραστικά, τό συμφέρο τών Γερμανώνμικροαστών. Ή μικροαστική τάξη στή Γ£ρμανία, κληρο-δότημα του Ιδου αΙώνα πού ά π ό κείνη τήν έποχή άδιά-κοπα ξαναγεννιόντανε μέ καινούργια πάντα μορφή, άποτέλει τήν κύρια κοινωνική βάση τοΟ καθεστώτος πούυπάρχει. Ή διατήρησή της είναι ή διατήρηση τού καθιε-ρωμένου γερμανικού καθεστώτος. Τή σίγουρη καταστροφήτης(') τήνε φόβάται ά π ' τή βιομηχανική καΐ πολιτικήκυριαρχία τής άστικής τάξης, έξαιτίας άπό τή μιά μεριάτής συγκέντρωσης του κεφαλαίου, κι ά π 1 τήν άλλη εξαιτίαςπού δημιουργεί επαναστατικό προλεταριάτο, Ό «άληθι-νός* σοσιαλισμός τής φαινόταν πώς μπορεί νά σκοτώσημ" Ενα σμπάρο δυο τρυγόνια. Γι' α υ τ ό ξαπλώθηκε σάν έπι-δημία,

"Ηταν τό ρούχο, τό υφασμένο άπό φαντασιοθεωρη-τικό στημόνι, πανωκεντημένο μέ ώραιόπαθα ρητορικά λου¬λούδια, μουσκεμένο άπό μιά τρυφερή δροσιά αίσθηματι-κότητας. Τό ύπερφυσικό τούτο ρούχο, πού μέσα σ' αύτύοί Γερμανοί σοσιαλιστές έκρυβαν τις λιγοστές σκελεθρω-μένες «α Ιώνιες άλήθειες» τους, μόνο σ' ένα τέτοιο κοινόαύγάτ ι ζε τήν κατανάλωση τής πραμάτε ιας τους,

Έ ξ άλλου, ό γερμανικός σοσιαλισμός όλο καΐ πιό

1. Εννοεί έδώ τήν καταστοοΦύ τής μικροαστικής ιάξης.

Page 92: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

93

π ο λ ύ κ α τ α λ α β α ί ν ε ι την α π ο σ τ ο λ ή του» π ο ύ ή τ α ν δ η λ α δ ήό φ α φ λ α τ ά δ ι κ ο ς α ν τ ι π ρ ό σ ω π ο ς α ύ τ ο υ ν ω ν τ ώ ν μικροα-στών (•),

Δ ιακήρυχνε π ώ ς τό γ ε ρ μ α ν ι κ ό " Ε θ ν ο ς ήταν τό κανο-νικό Έ θ ν ο ς και ό γ ε ρ μ α ν ό ς φιλισταΤος ό κανον ικός άν-θ ρ ω π ο ς . Σ έ κάθε του χ ο ν τ ρ ά δ α Εδινε ένα νόημα ά π ό -κρυφο . Ενα ά ψ η λ ό σοσ ιαλ ιστ ικά ν ό η μ α , π ο ύ μ έ σ α σ' α ύ τ όή χ ο ν τ ρ ά δ α σήμα ινε ό λ ό τ β λ α τό ά ν τ ί θ ε τ ο . Και στό τ έ λ ο ςΕφτασε νά κ η ρ υ χ τ ή κ α θ α ρ ά και ξ ά σ τ ε ρ α ε ν ά ν τ ι ο ς στήν« π ρ ω τ ό γ ο ν η κ α τ α σ τ ρ ε π τ ι κ ή » τ ά σ η τού κομμουν ισμού καίνά δ ι α λ ά λ η σ η τήν ά κ ο μ μ ά τ ι σ τ η ά μ ε ρ ο λ η ψ ί α τ ο υ , μέ τήνό π ο ι α ύ ψ ω ν ά ν τ α ν ε έ π ά ν ω άπ* δ λ ο υ ς τοός τ α ξ ι κ ο ύ ς ά γ ωνες, Ε ξ ό ν ά π ό λ ί γ ε ς , π ο λ ύ λ ί γ ε ς έξα ιρέοε ι ς , δ λ α τά δή-θεν σ ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ά και κομμουν ιστ ικά σ υ γ γ ρ ά μ μ α τ α π ο ύκ υ κ λ ο φ ό ρ η σ α ν στή Γ ε ρ μ α ν ί α , ά ν ή κ ο υ ν ε στήν κ α τ η γ ο ρ ί ατούτη τής βρώμικης καί έκνευριστ ικής φ ι λ ο λ ο γ ί α ς (')•

2. ΣνΝΤΗΡΜΤΙΚΟΣ ~Η ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣΜισ μ ε ρ ί δ α τής μ π ο υ ρ ξ ο υ α ζ ί α ς ζ ή τ α νά γ ι α τ ρ έ ψ η

τό κο ινωνικό κ α κ ό μέ σ κ ο π ό ν ά σ τ ε ρ έ ω σ η τήν. ύ π ά σ τ α σ ητής άστ ικής κο ι νων ίας . Σ* α ύ τ ή τήν κ α τ η γ ο ρ ί α ά ν ή κ ο υ ν : οικονομολόγοι*, φ ι λ ά ν θ ρ ω π ο ι , Ανθρωπ ιστές , τύποι π ο όκ α τ α π τ ά ν ο υ ν τ α ι νά κ α λ υ τ ε ρ έ ψ ο υ ν τή θέση τής έ ρ γ α τ ι α ς ,ά ρ γ α ν ω τ έ ς τής ά γ α θ ο ε ρ γ ί α ς , κ α τ ο ρ γ η τ έ ς τ ή ς τ υ ρ α ν ν ί α ςτ ώ ν ζ ώ ω ν , α ύ τ ο ί π ο ύ φ κ ι ά χ ν ο υ ν έ τα ιρ ί ε ς Εγκράτε ιας καίκ ά θ ε λ ο γ ή ς μ ε τ α ρ ρ υ θ μ ι σ τ έ ς . Ε π ί σ η ς ό ά σ τ ι κ ό ς α ύ τ ό ς σο-σ ι α λ ι σ μ ό ς έχει δ ι α μ ο ρ φ ω θ ή σέ σ υ σ τ ή μ α τ α ό λ ό κ λ η ρ α .

1. Περιφραστικά θά λέγαμε *ό γερμανικός σοσιαλισμόςκαταλαβαίνει πώς ή άποστσλή του είναι νά γίνη ά φλύαρος δικη-γόρος της μικροαστικής τάζης*-

2. Ό έπαναστατικός σίφουνας του 1649 σάρωσε 8λη αύτήτήν ψωριάρικη αχολή κι άφαίρεσε άπ ' τούς οπαδούς της τή διά-θεση νά κάνουνε τους σοσιαλιστές. Κύριος Εκπρόσωπος τήςσχολής αύτής είναι ό κύριος Κάρλ Γκρύν ίσημ. Έ ν γ κ ε λ ς ^

Page 93: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

9 4

Για π α ρ ά δ ε ι γ μ α άναφέρνουμε τή «Φιλοσοφία τήςαθλιότητας* τοΟ Προυντών (')•

ΟΙ άσ ιο ϊ σοσιαλιστές θέλουνε τους δρους τής ζωήςτής σημερινής κοινωνίας χωρίς τους σ γ » ν ε ς καί κινδύ-νους πού κ α τ α ν ά γ κ η π ρ ο κ α λ ο ΰ ν οϊ Βροι αυτοί , θ έ λ ο υ ν ετή σημερινή μα ξεκαθαρ ισμένη α π ό τα σ τ ο ι χ ε ί α πού τήνέ π α ν α σ τ α τ ο ϋ ν καί τή δ ιαλύουν, θ έ λ ο υ ν ε την αστ ική τάξηδίχως τό προλεταριάτο , Ή μπουρζουαζ ία , ©πως εΤυαιφυσικό1, φ α ν τ ά ζ ε τ α ι τόν κόσμο πού μέσα του κυριαρ-χεί, σ ά ν τόν καλύτερο άπ* δλους τούς κόσμους. Ό άστικός σοσιαλισμός τήν παρηγορητ ική τούτη ά ν τ ί λ η ψ ητήν έ π ε ξ ε ρ γ ά ζ ε τ α ι σέ σύστημα όλόκληρο ή άτέλε ιωτο .

Ό τ α ν προσκαλή τό προλεταρ ιάτο νά π ρ α γ μ α τ Ο 'ποιήση α ύ τ ά τά συστήματα και ν ά μπή στή Νέα Ι ερου-σαλήμ, δ έ ν κάνε ι στο βάθος τ ϊ π ο τ ' ά λ λ ο π α ρ ά νά ζητάάπ" τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο ν ά μείνη μέσα στή σημερινή κοινω-νία, άφού δμως βγάλε ι ά π ό π ά ν ω τ ο υ τίς μισητές άντι-λήψεις του γ ιά δ α ύ τ η (').

" Ε ν α δεύτερο εΤδος σοσ ιαλ ισμού , πιο λ ίγο δ μ ω ς συ-στηματοποιημένο ά λ λ ά ωστόσο π ιό π ο λ ύ πρσχτ ικό , προσ-πάθησε νά κάνη τούς έ ρ γ ά τ ε ς ν" άη Βιώσουν κάθε ε π α ν α -στατ ικό κίνημα, δε ίχνοντάς τους πώς κείνο π ο ΰ θά τούςώφελοΟαε δέν ήταν ή όποια&ήποτε πολιτική ά λ λ α γ ή , ά λ λ άμόνο ή ά λ λ α γ ή τών ύλικών δρων τής ζωής , τών οικονο-μικών σ χ έ σ ε ω ν . Σημειωτέον π ώ ς 6 σοσιαλ ισμός τούτοςμ ι λ ώ ν τ α ς γ ι ά ά λ λ α γ ή τών ύλικών δρων τής ζωής £έν έν-νοοΟσε τήν κ α τ ά ρ γ η σ η τών άστ ικών π α ρ α γ ω γ ι κ ώ ν σχέ-σεων, πού δέν ε ΐναι δ α ν α τ ή π α ρ ά μόνο μέ τ ό ν έ π α ν αστατ ικό δρόμο, ά λ λ ά διοικητικές βελτιώσεις πού θά γτνον-

1, Σάν άπάντηαη στίς θεωρίες τοΰ Προυντών Εγραψε ó Μάρξ τήν «Αθλιότητα της φιλοσοφίας*.

2 Δηλα&ή νά πάψη τό προλεταριάτο νά μισή τή σημερινήκοινωνία.

Page 94: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

95

ταν π ά ν ω στο έδαφος τών σ χ έ σ ε ω ν α ΰ τ ώ ν τής π α ρ ά γ ωγής, βελτιώσεις π ο ύ δέν θ ά φ ε ρ ν σ ν κ α μ μ ι ύ ά λ λ α γ ή σι ΐ ςσχέσεις τού κ ε φ α λ α ί ο υ καί τής μ ισθωτής έ ρ γ α σ ί α ς , καΐπού ι ό π ο λ ό τ φ λ ύ θ ά λ ι γ ό σ τ ε υ α ν γ ι ά τήν άστ ική τ ά ξ ητά Ι ξ ο 6 α της κυρ ιαρχ ίας της και θ ά εύκολύνανε τόν κρα-τικό της προϋπολογ ισμό .

Ό σοσιαλ ισμός τ ώ ν ά σ τ ώ ν δέν καταφέρνε ι νά έκδη-λωθή τέλε ια π α ρ ά δ τ α ν κ α τ α ν τ ά ένα ά π λ ό ρητορικόσχήμα : Ε λ ε ύ θ ε ρ ο έμπόριο 1 γ ι ά τά συμφέρο τ ώ ν έργα-ζομένων τ ά ξ ε ω ν . Προστατευτ ικο ί δασμοί ! γ ι ά τό συμφέ-ρον τών Ε ρ γ α ζ ο μ έ ν ω ν τ ά ξ ι ω ν . Α π ο μ ο ν ω τ ι κ έ ς φ υ λ α κ έ ς !γ ιά τό συμφέρο, τών έ ρ γ α ζ ο μ έ ν ω ν τ ά ξ ε ω ν : Ν ά ποιά ε ίναιή τ ελευτα ία , ή μ ό ν η στά σ ο β α ρ ά ε ίπωμένη λέξη τοΟ άστι-κσΟ σοσιαλισμοΟ.

Γιά τόν άστικό σοσιαλ ισμό τό π ά ν ε ίνα ι ή διαβεβαί-ωση τοΟ π ώ ς οί άστο ί εΤναι ά σ τ ο ί — γ ι ά τό συμφέρο τών.έ ρ γ α ζ ο μ έ ν ω ν τ ά ξ ε ω ν .

3. Ο ΚΡΙΤΙΚΟ-ΟΥΤΟΠίΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ

Δέ μ ιλάμε έ δ ώ γ ι ά τή φ ιλολογ ία πού σ ' δλες τίς νεώ-τερες μ ε γ ά λ ε ς έ π α ν α σ τ ά σ ε ι ς π α ρ ο υ σ ί α σ ε τίς διεκδικήσειςτοΟ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ (Εργα τοΟ Μ π α μ π έ φ κτλ.) . Οί πρώτεςά π ό π ε ι ρ ε ς π ο ύ έκανε τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο γ ι ά νά έπιβάληάμεσα τά δικά του ταξ ικά συμφέροντα , σέ μιάν έ π ο χ ή γε»νικής ά να τ ρ ο π ή ς , στήν περ ίοδο ποό ή φεουδαρχ ική κοι-ν ω ν ί α γ κ ρ ε μ ι ζ ό τ α ν , ά π ο τ ύ χ α ν ε κ α τ α ν ά γ κ η , κι αύτόγ ιατ ί άπ* τή μιά μεριά τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο βρισκότανά κ ό μ α σέ έμβρυώδικη μορφή κι ά π ό τήν ά λ λ η γ ιατ ί roOέ λ ε ι π α ν οί υλικοί δροι τής ά π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η ς τ ο υ , όροι ποόδημιαυρνιένται Τσα Τσα μόνο μ έ σ α στήν άστ ική έποχή-Ή ε π α ν α σ τ α τ ι κ ή φ ιλολογ ία πού συνώδεψε τά π ρ ώ τ α κι-ν ή μ α τ α τοΟ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ εΤναι κ α τ ' ά ν ά γ κ η στό πε-ρ ιεχόμενό της άντ ιδραστ ική ! Διδάσκει Ενα γεν ικό άστι-κισμό καί χοντροκομμένη ισότητα .

Page 95: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

96

Γά κυρίως σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά συστή-ματα , σάν τά συστήματα του Σαίν-Σίμόν, τοΟ Φουριέ,τσΟ *Οουεν κτλ. έμφανίζουνται στήν πρώτη άνεξέλιχτηάκάμα περίοδο τής πάλης προλεταριάτου και άστικής τά-ξης πού περ ιγράψαμε π α ρ α π ά ν ω (κο ί τα : * Αστοί καΐ προ-λετάριοι) .

ΟΙ εφευρέτες τούτων τών συστημάτων βλέτιουνε βέ-βαια τήν πάλη τών τάξεων, καθώς καί τή δραστικότητατών διαλυτικών στοιχείων πού υπάρχουν μέσα στήν Ισιακυρίαρχη κοινωνία, μά δέ διακρίνουν άπό τήν άποψη τοΰπρολεταριάτου καμμιάν Ιστορική αυτοτέλεια, κανένα δικότου πολιτικό κίνημα.

Ε π ε ι δ ή ή άνάπτυζη του άνταγωνισμοΟ τών τάξεωνπροχωρεί μαζύ μέ τήν ά ν ά π τ υ ξ η τής βιομηχανίας δέ βλέ-πούνε καθόλου π ώ ς υπάρχουν ο\ Ολικοί Βροι τής άπελευθέρωσης τοΟ προλεταριάτου" γ ι ' αύτό ζητάνε μιά κοινω-νική έπιστήμη, νόμους κοινωνικούς, πού θά δημιουργή-σουν τούς ορούς αύτούς.

Στή θέση τής κοινωνικής δράσης ύποκατάστησαν τήνπροσωπική τους έφευρετικότητα, ατή θέση τών Ιστο-ρικών . ορών τής άπελευθέρωσης (τού προλεταριάτου)έβαλαν φανταστικούς δρους στή θέση τής όργάνωσηςτών έ ρ γ α τ ώ ν σέ τάξη πού γίνεται μέ άργητό μέν βήμαά λ λ ά σταθερό, έμπασαν μιά έξεπίτηδες μαγερεμένηκοινωνική όργάνωση.. Γι' αυτούς ή μελλοντική παγκόσμιαίατορία δέν είναι τίποτ* άλλο π α ρ ά ή π ρ ο π α γ ά ν δ α καιή εφαρμογή στήν πράξη τών κοινωνικών τους σχεδίων.

Στο κατασκεύασμα μάλιστα τών τέτοιων σχεδίωντους πιστεύουν πώς ύπερασπίζουνε προπάντων τά συμ-φέροντα τής έργατικής τάξης , σάν τής πιό βασανισμένηςτάξης.

Γι* αύτούς τό προλεταριάτο δέν ύπάρχει παρά μόνοά π ό τούτη τήν άποψη, σά μιά τάξη δηλαδή πού υποφέ-ρει πιό πολύ άπό τίς άλλες .

Page 96: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

9 7

• Ή ά ν ε ξ έ λ ι χ τ η δ μ ω ς μορφή της π ά λ η ς τ ώ ν τ ά ξ ε ω ν καθως καϊ ή δική τους τ ο π ο θ έ τ η σ η μέσα στή ζ ω ή τους κά-νει νά π ι σ τ ε ύ ο υ ν π ώ ς βρ ίσκονται π ιό π ά ν ω ά π ό κάθε ταξικό ά ν τ α γ ω ν ι σ μ ό . θ έ λ ο υ ν ε ν ά κ α λ υ τ ε ρ ε ύ σ ο υ ν τούς ύλι-κούς 6ρους τ*Φν μ ε λ ώ ν 6λης τής κο ι νων ίας κ α θ ώ ς ά κ ό μ ακαι κε ίνων π ο ύ ε ύ π ο ρ ο ϋ ν ε . Ά π ά τήν α ί τ ί α τούτη άποτεΐ-νονται ά δ ι ά κ ο π α σ ' όλόκληρη τήν κο ινωνία χωρ ί ς διά-κρίση κι ά κ ό μ α κ α τ ά π ρ ο τ ί μ η σ η σ τ ή ν κυρ ίαρχη τ ά ξ η .Γιατί , ο π ω ς αύτοί νομ ί ζουν , φτάνε ι νά κ α τ α λ ά β η κάνε ι ςτό σύστημα τους γ ι ά ν" ά ν α γ ν ω ρ ί σ η π ώ ς εΤναι το κ α λ ύ -τερο σχέδ ιο τής πιό κ α λ ή ς κο ινωνίας π ο ύ μπορε ί ναύ π ά ρ ξ η .

ΓΓ α ύ τ ό ά π ο κ ρ ο ύ ο υ ν κάθε δ ρ ά σ η πολιτ ική· καί πρσ-π ά ν τ ω ν έ π α ν α σ τ α τ ι κ ή " ζητούν νά π ε τ ύ χ ο υ ν τό σκοπότους με ειρηνικά μ έ σ α καί δ ο κ ι μ ά ζ ο υ ν ν ά ά ν ο ί ( ο υ ν τόδρόμο γ ιά Τό νέο κοινωνικό ε ύ α γ γ έ λ ι ο με τη δ ύ ν α μ η τούπ α ρ α δ ε ί γ μ α τ ο ς , κ ά ν ο υ ν ε (δηλαδή) μ ικροπε ιραματ ισμούςπ ο ύ ε ί να ι φυσικό ν ά ά π ο τ υ χ α ί ν ο υ ν .

Ή φ α ν τ α σ τ ι κ ή π ε ρ ι γ ρ α φ ή τής μελλοντ ικής κο ινων ίας ,σέ μια έ π ο χ ή π ο ύ μέ τό νά ε ΐ να ι τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο όλότ ε λ α ά ν ε ξ έ λ ι χ τ ο βλέπε ι καί τό Ιδ ιο ά κ ό μ α τήν κ α τ ά ·σ τ α σ ή τ ο υ μέ τ ρ ό π ο φ α ν τ α σ τ ι κ ό , γεννήθηκε ά π ' τήνπ ρ ώ τ η του γ ε μ ά τ η έ λ π ί δ ε ς λ α χ τ ά ρ α γ ια μιά όλοκληρω-τική μ ε τ α μ ό ρ φ ω σ η της κ ο ι ν ω ν ί α ς . "Ωστόσο τά σοσ ιαλ ιστ ικάκαί κομμουν ιστ ικά σ υ γ γ ρ ά μ μ α τ α ί 1 ) π ε ρ ι έ χ ο υ ν έπίσης καίστο ιχ ιΤα κριτ ικής , Χ τ υ π ά ν ε τή σημερινή κο ινωγ ία σ τ άθεμέλ ια της- "Εχουν σ υ ν ε π ώ ς προσφέρε ι ύλικ'ό μ ε γ ά λ η ςά ξ ί α ς γ ι ά τό δ ι α φ ω τ ι σ μ ό των ε ρ γ α τ ώ ν . ΟΙ θετικές προ-τ ά σ ε ι ς τους γ ι ά τή μ ε λ λ ο ν τ ι κ ή κο ινωνία , λ ό γ ο υ χ ά ρ η ή κ α τ ά ρ γ η σ η τής άντ ίθεσης ά ν ά μ ε σ α πόλης καί χωρ ιού , ή κ α τ ά ρ γ η σ η ά κ ό μ α τής ο ίκσνένε ιας , τού ατομ ικού κέρδους ,τής μ ισθωτής έ ρ γ σ σ ί α ς , ή δ ιακήρυξη τής κοινωνικής άρ¬

η Τού κοιτικο-ουτοπικού σοσιαλισμού καί κομμουνισμούΚομμουνιστικό Μανιφέστο 7

Page 97: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

96

μονίος, ή μεταμόρφωση τοΟ Κράτους σέ άπλό διαχειρι-στή τής παραγωγής—Βλες αύτές οί προτάσεις τους εκ-φράζουν τήν εξαφάνιση της ταξικής άντίθεσης, που μόλιςτ ώ ρ α άρχίζει V άναπτύσσεται , και τή γνωρίζουν μόνοάιτ* τις πρώτες άμορφες καί μπερδεμένες μορφές της.Γι1 αϋτό οί τέτοιες τους προτάσεις Εχουν χαραχτήραουτοπικό,

Ή σημασία του κριτικό-ουτοπικού σοσιαλισμού καίκομμουνισμού βρίσκεται σέ αντίστροφη σχέση πρός τήνΙστορική έξέλιξη.( ') "Οσο ή πάλη τών τάξεων μέ τόνκαιρό άναπτύσσεται καί διαμορφώνεται , ή φανταστικήτούτη ύψωση π ά ν ω ά π ' τήν πάλη , ή φανταστική καταπολέμηση πού κάνουν σ' αύτή , χάνει κάθε πραχτική άξΙακαι κάθε θεωρητική δικαιολογία. Ά π ό τό λόγο τοΟτο,άν καί ά π ό πολλές άπόψεις οί δημιουργοί τών συστημά-των τούτων στάθηκαν επαναστάτες , οί αιρέσεις πούΙδρύουν κάθε τόσο οϊ μαθητές τους εΤνε άντιδραστικές,γ ιατί βλέπουν τήν ιστορική έξέλιξη τοϋ προλεταριάτουμέ τις παλιωμένες άντιλήψεις τών δασκάλων τους. Γι"αύτο ζητάνε—και σ' αύτό ένεργούν με συνέπεια—νάβάλουν φρένα στήν πάλη τών τάξεων καϊ νά συμβιβά-σουν τις άντιθέσεις. ΞακολουθοΟν νά όνειρεύονται πάνταπώς θά πραγματοποιήσουν μέ πε ιραματισμούς τις κοινω-νικές ούτοπίες τους ίδρύοντας φαλανστήρια , άποικίεςστο έσωτερικό (Home-Kol on íes) (a) ή καμμιά μικρή Ίκα-ρία(*)—έκδοση τής Νέας Ιερουσαλήμ σέ σχήμα δωδέκατο

1. Δηλα&ή δσα άναπτύσσεται τό έρνατικό κίνημα τόσο μι-κραίνει ή άξια τοΟ κριτικοουτοττίκοΟ σοσιαλισμού καί κομμού-νισμοΰ.

2. *Λ it ο ι κ t ε ς τ o ö έ σ ω τ ε ρ ι κ ο Ο έλεγεν ó Owenτις πρωτότυπες κομμουνιστικές άποιχίες (συνοικισμούς). Φα-λ α ν σ : ή ρ ι ο ήταν τό δνσμα τών κοινωνικών μεγάρων πούσχβδίαζεν ó Φουριέ.

3. Ι κ α ρ ί α λεγόνταν ή Φανταστική χώρα στήν όποία ó Καμπέ Εχει περιγράψει τά κομμουνιστικά της συστήματα-

Page 98: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

99

—καΐ γ ι ά νά χτ ίσουνε όλους α ό τ ο ΰ ς τούς Ισπαν ικούς-πύργους ε ΐνε α ν ά γ κ η νά κ ά ν ο υ ν ε έκκληση σ τ ά φ ΐλάν -θ ρ ω π α α ί σ θ ή μ α τ α τών ά σ τ ώ ν καΐ στά π ο ρ τ ο φ ό λ ι τ ο υ ς .Έ τ σ ι σ ι γά σ ι γά π έ φ τ ο υ ν στήν κ α τ η γ ο ρ ί α τ ώ ν άντι&ρα* , στ ικών ή συντηρητ ικών σ ο σ ι α λ ι σ τ ώ ν π ο ύ π ε ρ ι ε γ ρ ά ψ α μ επ α ρ α π ά ν ω και δεν ξ ε χ ω ρ ί ζ ο ν τ α ι ά π ό δ α ύ τ ο υ ς π α ρ ά ά π ότό σ υ σ τ η μ α τ ο π ο ι η μ έ ν ο σ χ ο λ α σ τ ι κ ι σ μ ό τους καί ά π ό τήφανατ ική πρόληψη π ο ύ Εχουν γ ι ά τ ή - θ α υ μ α τ ο υ ρ γ ι κ ή ά π ο -τ ε λ ε σ μ α τ ι κ ό τ η τ α τής κοινωνικής τ ο υ έπ ιστήμης ,

Γι ' α ύ τ ό μέ λ ύ σ σ α ε ν α ν τ ι ώ ν ο ν τ α ι σέ κ ά θ ε πολ ιτ ικήδ ρ ά σ η τής έ ρ γ α τ ι α ς , π ο ύ κ α τ ά τή γ ν ώ μ η τους προέρχε-τα ι μόνο ά π ' τήν έλλε ιψη τυφλής π ίστης σ τ ό νέο ε ύ α γ -γ έ λ ι ο .

Οί ο π α δ ο ί τού "Οουεν στήν Α γ γ λ ί α καί τοΟ Φουριέατή Γ α λ λ ί α , άντιδροΟν οί μέν ε ν ά ν τ ι α α τ ο ύ ς χ α ρ τ ι σ τ έ ς ,οί δέ ενάντ ια στούς μεταρρυθμ ιστές .

Δ Η Σ Τ Α Σ Η Τ Ο Ν Κ Ο Μ Μ Ο Υ Ν Ι Σ Τ Ω Ν ΑΠΕΝΑΝΤΙΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΚΟΜΜΑΤΑ Τ Η Σ Α Ν Τ Ι Π Ο Λ Ι Τ Ε Υ Σ Η Σ

"Υστερα ά π ' 6 σ α ε ιπώθηκαν στό Β* κ ε φ ά λ α ι ο , ή σ τ ά σ ητ ώ ν κομμουν ιστών ά π έ ν α ν τ ι σ τ ά έ ρ γ α τ ι κ ά κ ό μ μ α τ α π ο ύιδρύθηκαν σ τ ό ά ν α μ ε τ α ξ ύ κι ο λ α ς ε ί να ι αύχονόητη» δ η -λ α δ ή ά π έ ν α ν τ ι σ τ ο ύ ς χ α ρ τ ι σ τ έ ς στήν Α γ γ λ ί α καί σ τ ο ύ ςά γ ρ ο τ ι κ ο ύ ς μεταρρυθμ ιστές ατή Βόρειο Α μ ε ρ ι κ ή .

ΟΙ κομμουν ιστές ά γ ω ν ί ζ σ ν τ α ι γ ι ά νά π ε τ ύ χ ο υ ν τουςά μ ε σ ο υ ς σ κ ο π ο ύ ς καί τ ά ά μ ε σ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τής έργατ ι -κής τάξης , δ μ ω ς σ τ ό σημερινό κ ίνημα μέσα άντ ιπροσω*πεύουν σ υ ν ά μ α καί τό μέλλον τοΟ κ ινήματος . Σ τ ή Γ α λ λ ί αοΕ κομμουν ιστές σ υ μ μ α χ ο ύ ν ε τό σ ο σ ι α λ δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ό (')

1. Τό κόμμα πού λεγότανε τΛτε στή Γαλλία σοσιαλδημοκρα-τικό, άντιπροαωπευύτανε στήν πολιτική άπό τό Α α ν τ ρ ύ-Τ* ο λ λ έ ν καί στή φιλολογία άπό τ ό Λ ο υ Τ - Μ π λ ά ν . *Ηδιαφόρά λοιπόν άπό τή σημερινή γερμσνκή σοσιαλδημοκρατίαήταν κολύ μεγάλη ίΦ» "Ενγκελς)-

Page 99: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

100

κόμμα ενάντ ια στή συντηρητική και ρ ι ζοσπαστ ική μπουρ-ζ ο υ α ζ ί α , χωρ ί ς νά παρα ι τούντα ι ά π ό τό δ ικα ίωμα, νάκριτ ικάρουν τή φρασεολογ ία και τίς α υ τ α π ά τ ε ς π ο ύ κλη-ροδότησεν ή έ π α ν α σ τ α τ ι κ ή π α ρ ά δ ο σ η .

Στήν Ε λ β ε τ ί α ύποσ ιηρ ί ζουν τούς ρ ιζοσπαστ ικούς , χω-ρίς ν ' ά γ ν ο ο ύ ν π ώ ς τό κόμμα α ύ τ ό ά π ο τ ε λ ε ΐ τ α ι άπό στοι-χ ε ί α άνόμοια , ά π ό δημοκράτες σοσιαλιστές μέ τή γαλλ ι -κή Εννοια τής λέξης καί ά π ό ρ ι ζοσπάστες άστούς .

Στήν Πολωνία , ο( κομμουνιστές ύποστήρ ιζαν τό κόμμαπ ο ύ έ τ α ξ ο ν γ ι ά δρο τής έθνικής άπελευθέρωσης μιάνάγμοτ ική έ π α ν ά σ τ ο σ η . τό Γδιο κ ό μ μ α π ο ύ σ τ ά 1846 προ-κ ά λ ε σ ε τήν έξέγερση τής Κρακοβίας .

Σ τ ή Γερμαν ία , τό κομμουνιστικό κόμμα πολ€μα ατόπ λ ε υ ρ ό τής άστικής τάξης κάθε φορά πού τούτη ή τάξηδ ρ α έ π α ν α σ τ α τ ι κ ά ένάντ ια στήν ά π ό λ υ τ η Μοναρχ ία , στήφεουδαρχ ική χτηματ ική ίδ ιοχτηοία καί στή μικροαστικήτ ά ξ η /

Μ ά ούτε μιά στ ιγμή δέ θά ξ ε χ ά σ η ν ' ά ν α π τ ύ ξ η μέσαστούς έ ρ γ ά τ ε ς μιά συνείδηση—0σο τό δ υ ν α τ ό πιό καθαρή—τής έχθρικής άv^lθεσηc πού ύπάρχε ι ά ν ά μ ε σ α στή μισο-μπουρζουαζ ία καί τό π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο , ώστε δταν έρθη ή ώ ρ α νά μπορέσουν ο! γερμανοί έργάτες τούς κοινωνικούςκαί πολιτ ικούς δρους π ο ύ θά δημιουργήση μέ τήν κυριαρ-χ ί α της ή μ π ο υ ρ ζ ο υ α ζ ί α νά τούς γυρ ίσουν άμέσως ώςά λ λ α τόσα δ π λ α έ ν ά ν ΐ ι α στήν άστ ική τάξη , έτσι ώστεά μ α γκρεμιστούν οί άντ ιδραστ ικές τάξε ι ς στή Γερμαν ίαά μ έ σ ω ς ν* άρχ ίση ή π ά λ η ένάντ ια στήν Τ6ια τή μπουρ-ζ ο υ α ζ ί α .

Οι κομμουν ιστές στρέφουν π ρ ο π ά ν τ ω ν τήν προσοχήτους στή Γερμαν ία , γ ιατ ί ή Γερμαν ία βρίσκεται στίς π α ρ α -μονές μ ιάς άστ ικής Ε π α ν ά σ τ α σ η ς καί γ ιατ ί ά κ ό μ α ή Γερ-μ α ν ί α τούτη τήν ά ν α τ ρ ο π ή θά τήν κάνη κ ά τ ω ά π ό τίςπ ρ ο χ ω ρ η μ έ ν ε ς συνθήκες τοΰ εύρωπαϊκοΟ πολ ιτ ισμού γενι-κά καί ιΓ έ ν α π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο έξελ ιγμένο π ιό πολύ άπ* δ,τι

Page 100: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

101

στήν Α γ γ λ ί α τον 17ο καί ατή Γ α λ λ ί α τόν Ιβο α Ι ώ ν α . Ή αστική λοιπόν γερμανική ε π α ν ά σ τ α σ η μπορεί ν ά ε ίνα ι μο-ν ά χ α 6 άμεσος π ρ ό λ ο γ ο ς μ ιάς προλεταρ ιακής έ π α ν ά -σ τ ά σ η ς .

Μ Ρ ουο λ ό γ ι α οί κομμουνιστές όποστηρίζουν παντοΟκάθε έ π α ν α σ τ α τ ι κ ό κίνημα π ο ύ στρέφεται ένάντ ια στάπολιτ ικά καί κοινωνικά κ α θ ε σ τ ώ τ α .

Μέσα σ δλα τούτα τά κ ινήματα β ά λ λ ο υ ν στήν πρώτηγ ρ α μ μ ή τό ζήτημα τής ΙδιοχτησΙας, σά βασικό τοΟ κινή*ματος , ά σ χ ε τ α άν ή μορφή π ο ύ έχει πάρε ι ε ίναι π ο λ ύ ή λίγο έξελιγμένη.

ΟΙ κομμουνιστές τ έλος έ ρ γ ά ζ ο ν τ α ι παντοΟ γ ιά τήνένωση καί τή συνεννόηση τών δημοκρατικών κ ο μ μ ά τ ω νό λ ω ν τών χ ω ρ ώ ν .

Οί κομμουνιστές τό θεωρούν ταπε ινωτ ικό νά κρύβουντις ΐδέες τους καί τούς σ κ ο π ο ύ ς τους, τό φ ω ν ά ζ ο υ ν φα-νερά, πώς δέν μπορούνε νά πετύχουν π α ρ ά μόνο μέ τήβίαιη ά ν α τ ρ ο π ή κάθε υ π ά ρ χ ο υ σ α ς κοινωνικής ό ρ γ ά ν ω σ η ς•ος τά σήμερα, ΟΙ κυρ ίαρχες τάξε ι ς άς τρέμουν μπροστάστήν ίδέα μιάς κομμουνιστικής έ π α ν ά σ τ α σ η ς ! ΟΙ π ρ ο λ ε -τάριοι δέν έχουν νά χ ά σ ο υ ν τ ίποτα ά λ λ ο ΐ ξ ό ν ά π ' τίςάλυσίδες τους . "Εχουνε νά κερδίσουν έναν κόσμο.

ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΙ ΟΛΩΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ Ε Ν Ο Θ Η Τ Ε (')

I . Π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο ι δ λ ω ν τ ώ ν χ ω ρ ώ ν έ ν ω 9 η-t ε- Τούτη ή Φράση βρίσκεται στή «διαθήκη» τοΰ έπαναστάιηπαπά J e a n M e s l i e r (1654—1733)' ή φράση είναι διατυπω-μένη έτσι. 'Ε ν Q β ή Τ i λ ο ι π ό ν λ α ο ί . "Εκατό και πα·ρατιάνω χρόνια πιό ύστερα στήν άρχή τής σελίδας του Ισο φύλ-λου τοΟ * Κομμουνιστικού Περιοδικού* (Σίβρης 1847) πού βγήκεάπό τήν Κεντρική Διοίκηση της «Ένωσης ιών Κομμουνιστών»υπήκΕ η παραπάνω φράση. Προλετάριοι δλ«ν τνν χωρών *Bvu-©πτ<-

Page 101: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

Ε Π Ι Μ Ε Τ Ρ Ο

Page 102: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ 1848

Δ Ι Ε Κ Δ Ι Κ Η Σ Ε Ι Σ Τ Ο Υ Κ Ο Μ Μ Ο Υ Ν Ι Σ Τ Ι Κ Ο ΥΚ Ο Μ Μ Α Τ Ο Σ Σ Τ Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο ι ολων τών χ&ιρών έ ν ν β ή τ

1. Όλόχληρη ή Γερμανία άν«*ηο-ϋχνι-:ται σε Ινιαία καί άδιαί-Ρ€Τ*| Δημοκρατία.

3. Κά&£ Γερμανός πού Εκλεισε τά 21 του χρόνια έχει τό δι-καίωμα να έκλέγη «αϊ νά έχλΐγεται. φτάνει νά μην Εχη χαταδί*χ αστή Ο Λ Ί πολιτικό δικαστήριο.

3. ΟΙ άντιπροσωπσι ϊοδ λάου παίρνουν αποζημίωση γιά νάμπορούν χι οι Ιργαιες να συνεδριάζουν στη Βουλή του γερμα-νικού Αού.

Γεν/χός Ιξοπλιαμας τον λαοϋ. Ο! μελλοντιχοΐ στρατοίείναι στρατοί τής εργατιάς κι £τσι 6 στρατός &έ Φά χαταναλι-σχη μόνο, όπως γίνεται σήμερα, αλλά θ ά πσράγη π ιό πολλά ά π 'όσα χρειάζεται γιά τή ζήση του. Αύτό άλλον είναι έ'να άπα τάμέσα γιά τήν οργάνωση τής Ε ρ γ α σ ί α ς .

£>. *Η δικαιοσύνη ά.τονέμεται δωρεάν.6. "Ολα τά φεουδαρχικά βάρη, οί φόροι, τά βαριά δοσίματα

στους τσιφλικάδες, τά δέκατα χ,λ.π. που βάραιναν τήν *Αγροτ»άώς τά σήμερα, θ ά καταργηθούν χωρίς χαμμιάν αποζημίωση(στοΐις φεουδάρχες),

1. Τά κλήματα που έχουν οί ηγεμόνες καί τα όίλλα πού χατέχουν οί τσιφλικάδες, δλα τά μεταλλεία, τά δρυχεΐα χ.τ.λ. πεο-νο%» στήν κυριότητα τον Κράτους {κρατικοποίηση). Πάνω σέ

Page 103: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

106

τούτες τΙς γαίες θα εφαρμοστή ή μεγάλη χτιλλιίργηα με δλα τάσυγχρονισμένα μέσα της Επιστήμης για όφελος του συνόλου-

8. 01 ύποθήκρς πάνα* στα χτήματα των χωρικών θα κη-ρυχτούν κρατική ισιοχτησΐα. 01 τόκοι γιά τούτες τις υποθήκεςθα πληρώνονται άη τους χιοριχούς στο Κράτος.

9. Στα μέρη δπου συνηθίζεται το πάχτωμα, ή ψηοκοοπο-δας ή τά παχτωτιχά Οά κληρώνονται ατό Κράτος σα φόροι.

"Ολα τούτα τα μέτρα, που άναφίρνουνται ατά άρθρα 6 , 7, β χαΐ 9 , θά εφαρμοστούν για νά ίλαττωθουνι ιά δημόσια χαΐ τ*άλλα βάρη των χορικών χαΐ των μικροχσ^τωτών, χωρίς όμωςνάλιγοστέψουν τά μέσα χ ου χρειάζονται για νά πληρώνουν ται οΐχρατιχές δαπάνες και χωρίς νά βάλουν σε κίνδυνο την παραγωγή.

*0 καθαυτό γαιοχτήμονας (τσιφλικάς), ποΰ δεν είναι οϋτι χωρικός οΰτε χαχτωτής, δεν Ιχει χανένα μερδικό στήν χαοαγωγή-"Ετσι ή χατανάλωσή τον είναι άπλή κατάχρηση,

10. Στή θέση δλων των Ιδιωτικών Τραπεζών θά μπή μιαχρατιχή Τράπεζα, που ή αξία τον χαρτονομίσματος της θα ορί-ζεται άπ ' τό νόμο. Τό μέτρο ταϋιο διευκολύνει τό διακανονισμότης πίστης πρός όφελος τον λαοϋ χαί ύχοσχάφτει Ιτσι τήν χυ-ριαρχΐα ιών μεγάλων χαραδούχων. Άνυκατασταίνοντας σιγάσιγά τό χρυσάφι χαΐ τό ασήμι μέ τό χαρτονόμισμα, κάνει χιόφτηνό το απαραίτητο μέσο της αστικής συναλλαγής, τό καθολικόάνταλλαχτιχό μέσο, χι επιτρέπει νά χρησιμοιτοιηθη τό χς,νσάφιχαΐ τό ασήμι στις εξωτερικές σχέσεις. Τό μέτρο τούτο είναι τοκάτω τής γραφής Αναγκαίο, γιά νά καθήλωση τά συμφέροντατης συντηρητικής μπουρζουαζίας οτην Επανάσταση.

11. "Ολα τά μεταφοριχά μέσα: σιδηρόδρομοι, βαπόρια,κανάλια, δρόμοι, κλπ. τά παίρνει τό Κράτος ατά χέρια τον. Θάγίνουν κρατική ΙΑιοχτηαία χαΐ θά μπονν στή διάθεση τής φτω-Ιολογίας δωρεάν.

12. Στό μισθολόγιο δλων τών κρατικών υπαλλήλων δενχωρεί χαμμιά διάκριση, έχτός από τους οικογενειάρχες υπαλλή-λους, κείνους δηλαδή που έχουν *ιό πολλές ανάγκες. Λυτοί θάπαίρνουν μιστό μεγαλύτερο άχ' τους άλλους.

Page 104: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

107

13. Πλέριος χωρισμός της Εκκλησίας άπ ' τό-Κράτος. 0 1χληριχοί δλων ιών δογμάτων θ ά πληρώνονται μονάχα άτι* τιςΚοινότητες πού θεληματικά θά ΐδρνθοϋν (άπό τους πιστούς).

14- Περιορισμός του χληρονσμιχου δικαιώματος.15. Ε φ α ρ μ ο γ ή βαριάς προοδευτικής φορολογίας χαΐ κατάρ-

γηση ιών φόρων της κατανάλωσης.16. "Ιδρυση Ιονικών εργαστηριών. Τό κράτος εξασφαλίζει

τήν ΰπαρξη α' δλους χονς εργάτες και φροντίζει (γιά τή συντή-ρηση) εκείνων πού είναι ανίκανοι για "δουλειά,

17. Καφολιχή Ιχ παίδεψη δωρεάν.

Γ ια ι ό αυμφέρο του γερμανικού προλεταριάτου, των μικροα-στών χαΐ μικροχωρικών, είναι ανάγκη να δουλέψουμε μ* δλα μαςτά δυνατά για τήν επιβολή των μέτρων που αναφέραμεπιο πάνω.

Γιατί μονάχα μέ τήν πραγματοποίηση τους θά μπορέσουντά εκατομμύρια, πού μέσα στή Γερμανία ώς τά τώρα στάθηκανο! σχλάβοι της εκμετάλλευσης των λίγων χατ πού οΐ λίγοι τούτο.θά προσπαθήσουν χαΐ στο μέλλον νά τους κρατήσουν υπόδουλους,ν* αποχτήσουν τό δίκαιο τονς και τή δύναμη πού τούς άξίζειοά δημιουργούς του πλούτου δλόνληρου.

Ή Ε π ι τ ρ ο π ήΚάρλ Μάρξ, ΚάοΙ Σάππζα» Χ- Μηάοτ**β,

Φοπτ9. "ΕγγΗϊΙς, Γ. Μάλλ, Β. Βόλφ

Το Ιο αρόρο του Καταστατικού της "Ενωσηςτών Κομμουνιστών <1847)

"Αρθοο Ι ο . Σκοπός της Έ ν ω σ η ς (Λίγκας) τών Ko μ μουνί-ατών είναι ή Ανατροπή της άστιχής τάξης, ή κυριαρχία τού προ-λεταριάτου, ή κατάργηση της παλιάς οστικής κοινωνίας χ ουβασίζεται πάνω στις ταξικές αντιθέσεις χαΐ ή Ιδρυση μιας νέαςκοινωνίας, χωρίς τάξεις και δίχως ατομική ΐδιοχτησία-

Page 105: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

ΒάϊχΚίνγΗ (ννώΕιίηέ). Γερμανοί ράφτης πού έπαιξε σπουδαίορόλο στήν εργατική—κομμουνιστική κίνηαη ατήν ττρομαρξιχτ)εποχή. Γεννήθηκε στο 1808 και πέθανε στα 1861, Ή δράση τουσημειώθηκε Κυρίως στα χρόνια 1837 — 1844. Ό κομμουνισμόςτοΒ ΒάΓτλινγχ αντανακλώντας τις καθυστερημένες οίχονομιχο πο-λιτικές συνθήκες τής τοτινής Γερμανίας τ)ταν ίνα χράμα έπανα-σεατιχοϋ-συνωμάτιχοΟ χομμουνιαμοΟ τοΰ Μπλανχι χαϊ ειρηνι-κού γαλλιχοΰ ούτοπισμοΟ. Είχε δηλαδή και στοιχεία ευαγγελι-κής ουτοπίας χαί προλεταριαχου έπαναστατισμοΰ. Ό ΒάΓτλινγχήΐαν χαΐ δημαγωγοί και συγγραφέας προπαγανδιστής σπσυδαϊος,θεωρητικός χοϋ Ιδιότυπου χομμαυνισμού χαϊ οργανωτής τοϋ προ

.λεταριάτου. Έδρασε στο Παρίσι, στήν Ελβετ ία , ατό Λονδίνο χαϊατή Γερμανία, Στάθηκε χαΰο&ηγητής χαΐ στέλεχος με βαρύνουσαγνώμν; τής **Ενωσης τών Δικαίων», Τό βιβλΕο που τόν Εχανεγνωστό και ιτοό τό Εγραψε μέ ΐνταλή τής & Ενωσης τΓον Δικαίων»Ιχει τον τ ίτλο: « Ή άνθρωπόττ/τα δπως ε!νε και απως έπρεπε νάείνε». Τό βιβλΕο αυτό διαβάστηκε πολύ χαΐ τράβηξε πολλούςστήν "Ενωση. Ό γερμανός αΰτός κομμουνιστής όπως και άλλοι τοϋχαιρσϋ του χαί πιό ύστερα υπόφερε πολλά από τις αστυνομικέςδιώξεις, ώστόοο κράτησε τό θάρρος του, μόνο που ή συγγραφικήτου έπιτυχία τόν έχανε νά πιστεψη πώς είνε 6 νέος Μεσίας τοΰπρολεταριάτου. Τα τελευταία του χρόνια τά πέρασε οτήν * Αμε-ρική ζώντας μια εξαθλιωμένη ζωή. Ό δυνατός αυτέ; ήγέτης δενβρήχι καμιά χαρά στά γεράματα" του, πέθανε άγνσημίνος καιβασανισμένος.

Page 106: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

109

Βολψ ΐΓουλιέλμσς}. Γερμανός iπαναατάτης {18θ9 -1864)1 Εμεινε ατϊς Βρυξέλλες κρόο^υγας. ^Evivt φίλος «Τενος τοοΜαρξ. Ι ϊ ην *Επ*νάσταση τον 1848 (τή4 Γίρμανϊας) βγήκε 6ouλει/ττ)Γ «*ττ? (Ϊβυλΐ) τή( Φρανκφούρτης (1848) Ό Μαρϊ τ * ν

πη«ε πολύ χ«ϊ ay i épua t «Π ι μ*ήμ*) του τό Κεφάλαιο

Γπαταίνα "Ητανε χ οντά στήν ΤΌΤί Πεχραϋκολη (σήμερα Αε • νινσύκολτ}), ρΐώ τοιτοΒεσία πού έμενε ή αότοχρατοριχή Τ**ρι*ήοικογένεια στα xpjvte ταύ Μανιφέστου, •

Γπιξώ (Φρανσσυά). Γάλλος Ιστορικός χαΐ πολιτικός (278?.1374). Ά π ά τα 1g40 άς τα 1Β4& οιεύθυνε τήν πολιτική τήςΓαλλίας- *Ητ&ν συντηρητικός και άντισραστιχύς.

ΓΗοιο-ύν (Cirun) (Κάρολος) Γερμανός σοσιαλιστής ί ΐ 8*3 -\ 837). "Εγραψε το βιβλίο με τόν τίτλο : α Β κο ινων ική κίνηον αττ) Γαλλία rtal τά Βέλγιο*. Αντιπροσώπευε ατή Γερμανία τιςτάσεις τοΰ «φιλοοοφικσυ» σοσιαλισμού.

άαοβϊνος (Darvi t i Charles) Ά γ γ λ ο ι φυυαίύοιφης f i ¿09¬1882), "Ενας άττό τους μεγαλύτερους φυσιοδίφες τοΰ χέσμ^υ. Πρω*τοεγινε γνωστός με τό ταξΐΑι που Εκανε (1832 - 1837) μέσο τοΰΑγγλικοί πλοίου Beagle για επιστημονικές μελέτες éxxvw ατόζήτημα τής ζωη; χαΐ τών οττουδαιοτέρων φυσικών φαινομένων.Τό σπουόαιώτερο χα: κλασσικό στό tl%*£ το-j βιίλίο του Δαρβίνου,άποτελεομα μεγάλων μελετών,είνε τά γνωστό μένόν τίτλο ; (t'Byé-y εαη τών ε ιδώ ν ·' - Τό σύγγραμμα αυτό ί^ημείωσε τό σημαντιχώτερσσταθμό ατήν ιστορία τών φυαιχών επιοτηυών στα νεώτερα χρόνια.Βάση τή; σεωρίας τούΛ«ρ£ίνοτι ~où απετέλεσε ολίχληρο σύστημα(όαρ^νιομός) εϊνε πώς τ£αο ατο ζωϊκό χΐσμϋ 5σ& και στό φυτικόγίνεται μια ά ϊ ιάχοπη πάλη μεταξύ τών εΕδών για τήν ίπιχρά-τηση στόν αγώνα τής ζωτ^ς χαϊ πώς στόν άγώνα αυτόν γίνεται£ΛΐλογτίΨ σηλαδή ΐκικρατηΟν οί Ισχυρότερο; οργανισμοί πού είνε

Page 107: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

MO

καλύτερι προσαρμοσμένο: α ^ πιρ^άλλον του;. Dplv άπό τοΔαρβίνο ο Γάλλος επίσης μεγάλος yυσιοδίφης Ααμάοκ πλησΐασιμ* t i ; μελί τ*ς τοο παρά πολύ ατή δαρβινική βεωρΕα όπως ανα-πτύχθηκε καΐ συστηματοποιήθηκε Αργότερα από τόν ϊοιο τοΔαρβίνο.

J»aoK»woMOí (Aufklärung) Αύτό τό δνομα έχει ή πνευμα-τική JcEv̂ -jTj στο 18α αίώνα χ«1 κυρίως στά πρώτα εξήντα χρύ-vta τοο 17ου. Ή κίνηση αότή «où Εδωχε Ενα μεγάλο σκούντημαατή φιλοσοφία. Αρχισε άπό τήν Αγγλία και απ* έχεϊ πέρασε οτήΓαλλία xal Γερμανία. Ό Διαφωτισμός υποστήριζε στι τό λογικόείν· τό παν xal Set πάνα) σ" αύ:ό πρέπει νά στηριχθη xal να 5;α·μορφωθή ή ανθρώπινη ζωή. Γι* αυτό 6 άνθρωπος npíittt νά άνα-θεωρήση όλες τις παραδομένες αξίες xal να τΙς βάλη κάτω άπ*τήν χριτική.τοΟ XovtxoQ.

Στήν "Αγγλία ot σπουδαιότεροι άντιπροαωποι τοΟ Διαφωτισμούεϊνε οΕ Locke» Hume, Newton, Hartley, Torand, Collinsκ. i. Στή Γαλλία oE Lamettrie, Holbach, Diderot, Condil-lac, Hetvetius, Voltaire, D'Alembert, Montesquieu κλπ.£τή Γερμανία oE Christian Wolf, Lessing-, Mendelsson, Φρει-δερίκος 6 Μέγας xÀr- Ό Διαφωτισμός εΐνε κατ1 έξοχήν ωιλοαοψία τής αστικής τάξης στα χρόνια ποο ανέβαινε χαΐ ßpf σκουντά ν στο κατώφλι τή; πολιτΕχΐ]ς ίξοοσίας.

Λιν&ϊής Εργατική "Ενωση (Πρώτη Διεθνής). Ίδούβηχεστο Λονδίνο σττς 28 τοΟ Σ)6ρη. 1864 χα! διαλύθηκε τό 1873. Ό Μαρξ ήταν τό χοριώτερο στέλεχος τής Πρώτης ΔιεθνεΟς. ΑοτόςΙγραψε τό χαταατατικό της, σύνταξε με τόν "Εγκελς τό πρώτοΗχνιαέΐηο της χαίιώ; καΐ πολλές προκηρύξεις της, Ό Mdtfξκαλύτερα άπό χάθε άλλον χατάλα6ε τή σημασία τής διεθνικήςταύτης όργάνωσης και πρασπάσησι νά τήν άπαλλάξη από κάθεούτοπιστΐχή αυταπάτη χαΐ νά τήν χάνη αΰν&εσμο έργατωνδλου τοΟ κόσμου xat όργανο πάλης χατά τών χεψσλαιοχρατών.Γι ' αύτό πολέμησε τΙς ούτοπιστίκλς θεωρίες τών προμαρξικωνσοσιαλιστών χαί βάλθηκε να συστηματοποιήση τή Θεωρία τοΟ λττι-ατημσνιχοσ. Ίσαμε τά 1870 τά πράγματα πήγαιναν χαλά, άλλα I

Page 108: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

f î l

γαλλογερμανικός πόλεμος κατ ή πτώση τής Κομμούνας τοΟ Παρι-σιού (1871) δημιούργησε όξεία χρίση μέσα στή Διεθνή μ£ πρηο-ταγωνιοτΐς τούς όπαΒούς toÖ Μπαχόύνιν, πού πήρανέχθριχή στάση5χι μόνο ένάντια στο Μάρξ χαΐ Έ γ χ ε λ ς άλλα χαΐ στόν ίπιστη-μονικά σσσιαλιαμό. Ό άναρχισμος του Μ πα χούνι* βρήχε τότε£Εαφος ν1 άναίττυχθή στΐς λατινικές κυρίως χώρες χαί Ι:οι οΐάναρχιχοί μαζϋ με χοΟς όπαδσύς τοΰ ούτοπιχσϋ χαί μικροαστιχοΟσοσιαλισμού κήρυξαν άνοιχτό πόλεμο χατά τών μαρξιστών χομ-μαυνΐοτών "Αποτέλεσμα ττ)ς χρίσης αύτής ήταν v i διαλυθή ή Δ:ε-βνής. Τυπιχά βέβαια υπτφχε, γιατί ό Μαρξ βατερα άπο το Συνέ-δρια πού έγινε - ιη Χάγη (1872) τά κατάφερε v i μίταφερθή τοΓενιχό ΣυμΕούλιό της στή Νέα Ύόρχη. Ώοτόο^ 5μως στήν Εύ-ρώπη Ιτ^ιψε να γίνεται λόγος για τή Διεθνή γιατί Siv ήταν ευνοϊ-κές ol αντικειμενικές xat οΕ ύποχειμενιχές συνβήκες γιά τήνπεραιτέρω οράοη της. Ό ιστορικός της ρέλος σταμάτησε Γσαμιδώ, γ ι 1 αύτό χαί Βιαλύόηχε μετά Ενα χρόνο «παραχωρώντας τήοέση της σέ μια εποχή άσύγχριτα μεγαλύτερης άνάπτυξης τοΟέργατιχοΰ χινήματος ο* δλες τίς χώρες τοϋ χόαμου, στήν έηοχήΕοα-ΐσα ττ.; άνάπτυξής του σΐ πλάτος, xfjc γέννηοης των σοσια-λιστικών, μαζικών, έργατιχών κομμάτων μέσα στα πλαίσια τοΟκάθε έθνιχο^ Κράτους» (Λένιν).

Δονλνπάοοίκοί "Ετσι λέγονταν στο Μεσαίωνα ol άγρότεςπού ήταν δεμένοι ατά μεγάλα άγροχτήματα (τσιφλίκια) χαί ήτανύπόδσυλοι στον άρχοντα φεουδάρχη (ταιψλιχά). Σ\τ) γλώσσα μαςci Εουλ^πάροτκοι λέγονταν χολλιγάδες

Δοϋλσς. 27τήν άρχαία ε^τοχή δαυλοί λέγονταν αί σκλάβοι πούδεν είχαν πολιτικά χαί άλλα δικαιώματα χαί άγοράζονταν καΐπουλιόνταν όπως χαί τά ζώα. Χαρακτηριστικά τους παρομοίαζανμέ «εργαλεία πού είχαν μιλιά*. *Ολη σχεδόν ή παραγωγή γίνον-ταν άπδ τους βούλους. 2τά χρόνια ττ)ς παρακμής ίγιναν πολλέςέξεγέραιις έπαναστάσεις των δούλων στήν Ελλάδα, Ρώμη xatάλλοϋ άλλα χωρίς θετιχό άποτέλεομα.

"Επανάσταση τοϋ Ιούλη 1Θ30. Άπ* αφορμή τά άντι*

Page 109: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

1 1 2

λαϊχά • άντίδραατίχά διατάγματα τοΰ Κάρολου τού IQoo στόΠαρΕβ' σημειώθηκε μιά μ$γάλη έξεγεοση. Τά διατάγματα αύτάπού δημοσιεύθηκαν στις Ϊ 6 "Ιούλη 1β30 περιόριζαν τΙς έλευθε-ρίις xoö τύπου χαΐ τό έχλσγιχό δικαίωμα. '.Η έξέγερση πήρε χαρα-κτήρα έπαναστατιχι) και ó Κάρολος διώχθηκε κα; ατό θρόνο άνε-βηκε £ Λουδοβίκος-Φίλιπποι — Ä ̂ πολίτης βασιλιάς» — πού χιαύτός άργότερα, το Φλεβάρη Γ 343. άνατράπτριε άπό á\Xr¡ έπα--νάοταοη.

Έ π α χ ά στάση εοβ 1Θ4Θ (Φλεβάρη) Είνε σημαντικό; οταθ-θμός στή νιώτερη ιστορία. Οϊ σχολική Ιστορίες και of [στορτχοιγενικά τής άστιχήε τάξης τον Επαναστατικό σίμωνα του Ϊ84Β ή τόν άγνοοϋνε ή τόν πΧαοτογρατροϋνε, Κιδμως τά γΒγονόχα. τοΰ1848 Ιχοον μεγάλη xal έξαιρετιχή σημασία. Στη Γαλλία ήταν βα-σιλέας τήν εποχή αύτη ó Λουδοβίχος Φ. πού λεγότανε ñatos. Τοτότε καθεστώς της Γαλλίας έχλονιζόταν £ξαετ:ας των τριών μεγά-λων κομμάτων πού άντιπολιτεύονται τήνκυβέρνηση τοΰΛουδοβίχουΔηλαδή άπό τους νομιμόψ^ονες (όπαδούς των Βουρβύνων), άπότούς βοναπορτιστές (όπαΐούς της δυναστείας του Ναπολέοντα)χαΐ τούς όημοκρατιχούς. Ό Λουδοβίκος προσπάθησε μέ τήντρομοκρατία νά κράτηση τό καθεστώς του. Γι" αυτό χαΐ πλοιά-ρια* τΙς άτομιχές ελευθερίες για νά χτυπήση 'τσι τις μικροαστι-κές μάζες και τήν ίργατατ. *Η Επανάσταση ξέσπασε άπ 1 άφορμήκάποι»ς οργανωμένης συγχίντρωσης για τήν 22 Φλεβάρη, πουτήν άπαγόρτψαν σΕ 1 Αρχές. Τή ουγχέντρωση αύτή (συμπόσιο) τήνείχαν όργανώοει έχεΕνοι πού ζητοϋαπν έκλογικές μεταρρύθμισες.Επίσης άλλη σπουδαία άφορμή ήϊαν έ πυροβολισμός πού έπεσεάχό τό Βουλε£άρτα των Καπουτσίνων στϊς 23 Φλεβάρη. Έτσι ή εξέγερση ξέσπασε άγρια. Οί δρόμοι των Παρισίων έγέμισαν άπόέπαναστάτες. Ή εργατιά σηκώθηκε σάν έ*νας άνθρωπος και χτύ-πησε τά πιστά στρατέματα τού βασιλιά Λουδοβίκου, Ύστερα άπόαίματηρό πάλαιμα τό παλάτι Επεσε ατά χέρια των έργατών χαίó Λουδοβίκος τάσχασε στήν ΆγγλΕα. Τότε σχηματίστηκε πσο-a&Qitvi) ΔημοπρατίΗΎ) Κυβέρνηση μέ πρόεδρο τόν ποιητή Δα ^-*fytft*o. Στή Κυβέρνηση αύτή πήραν μέρος καϊ οί έργάτες μί

Page 110: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

113

ιών Aovt Μπλάν χαί τον εργάτη - μηχανιχό 'Αλμπέρ Ή Έ π η ·νάσταση αύτή έκανε τά γειτονικά Κράτη νά τρομοκρατηθούν. Ofσυντηρητικές τάξις άρχισαν νά τρέμουν μπροστά ατό φάσμα τοΟέργατιαμοΟ (χβμμσυνταμσΟ). Στό Βέλγιο χαί στίς άλλες χωρίςάρχισε ή λευκή τρομοκρατία. Ό Μάρξ πού βρίσκονταν οτο Βέλ-γισ διατάχτηκε νά φύγη. Μά ή Προσωρινή Κυβέρνηση τοΟ Παρι-αισΟ τοθ έστειλε (1 Μάρτη 1848) μέσο τοΟ οττσυργσΟ ΦερδινάνδουΦΧοπόν Ινα γράμμα και τόν προσχαλοΟσε στο *έλεύθερσ» έδαφοςΓαλλίας

" I I Επαναστατική Κυβέρνηση έκαμε χαί μιά διακήρυξη πουάνεγνώριζι εό πα&ολιπό δικαία* μα ττ}ς ψήφο ν nal ιό δι-χαίοομα τ-ής έφγασίας, Όστόσο ή σΔημσχρατ£α> δέν έζησε. Ή άνομσ^ένεια ττ>ς Κυβέρνησης πού ήταν άποτέλεσμα τής συμμαχίας < Ιργατων χαί άστων δημοκρατικών ξέσπασε σέ φαγομάρα. Ό Λ.ΜπλΑν άν χαί έπεχείρησε νά έφαρμόση τά φιλεργατικά του σχέ-δια (ίδρυση χρατιχών πρατήριων, 1 0 ώρες έργασΐα κλπ,)*£έν τάχατάφιρε ψ άλλάξη τήν χατάσταση, χαί νά δώοη ψωμί ατούςάνέργοτίί. Ή άστιχή τάξη έμπάδιζε χαί ααμπατάριζε συστημα-τικά τις daiorfC0¿5 έκαηλώσιις τοΟ κινήματος "Οταν μάλισταέγιναν έχλογές ή μπαορζουαζία τά κατάφερε νά φέρη πλειοψηφίαατήν 1 εθνοσυνέλευση. Τότε ή έργατιά έστασίασε (Ιούνιος) καιθέλησε νά χηρύξη τήν KóxHtvtj Δημοχοατία, μά ó στρατηγόςKaßattftäH ύστερα από τρεις μέρες αιματηρής πάλης κατόρθωσενά πνίξη ατό αίμα τήν έργατική στάση,

*Η Επανάσταση του Φλεβάρη είχε άντΐχτυπο και στή Γερ-μανία χαϊ Αυστρία, Ό άντίχτοπός της ήταν σοβαρότατος, ΣτήΒιέννη 6 πολύς Μιττερνΐχρς έπεσε. Στό Βερολίνο ó λαός ( Ε π α -νάσταση Μαρτίου) ξεσηκώθηκα, έστησε οδοφράγματα ατούς δρό-μους χαί ύποχρέωσν τό βασιλιά νά διώξη τή Φρουρά του χαί νόάποσχεθή λαϊκές Ελευθερίες. ΟΕ 6πσσχέσιις αύτές δμω; δέν έτη-ρήθηχαν. *0 βασιλιάς κατόρθωσε να έπτχρατήση με τή βία χανά χτυπήση και νά πνίξη στό αίμα τήν Επανάσταση.

'Οστόαο δμως για να χαθησυχάαη τά κινήματα έδωχ· χάποιε

Κομμουνιστικό Μανιφέστο S

Page 111: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

114

Πρέπει νά σημειώσουμε πώς το επαναστατικά κίνημα ττ)ςΓερμανίας ήταν άστικό* *Ηταν το πρώτο άστικο κίνηκ* ένάντιαOTÓ νεου&αρχικο) μοναρχικό καθεστώς. Κυρίας οΐ a í w i τ φ; Γερ¬μανίας (μαζί τους έχοντας και ιούς έργάτες) ζητούσαν πολιτικέςελευθερίες. Τέτοιοήτβιν τό τέλος χ ης Έτΐανάστεϋης στις 5υδ χώρες.

Γενικά μπορο&με νά ποΰμε πόχ το ΐβ43 εΐταν μιά επαναστα-τική μπόρα, πού άν και πέρασε ά'φηκε ώστοβο τά χνάρια της καΙδημιούργησε επαναστατικές παρα&έσεις, Ό Μάσξ μελέτησε παράπολύ τό κίνημα αυτό κ«ί προπάντων τήν Ε π α ν ά σ τ α σ η roCΦ.1ε$άρη της Γαλλίας. Κυρίως εξέτασε τΐ£ συνβήκτς χάνω άπατις όποΐες κινήθηκαν ο[ έργά:ε£ τοΰ Παρισιού. Τό ίδιο Γκανε αρ-γότερα και για τήν Κομμούνα τοΟ Παρισιού

Ε π ί σ η ς πρέπει νά προσθέσουμε ηώς τήν έποχή εκείνη τοΠρολεταριάτο δέν είναι ακόμα πολιτικά ώριμο ο&τε οργανωμένοκαι συγκεντρωμένο, Ωστόσο δμω; Εδειξε ήρωϊσμο πού ϊκανε τήνάστική'τάξη να τρομάξη. Ή μπουρξουαζία μόλις είδε τό προλε-ταριάτο νά προβάλλη δικές του δ;εκοΐκήθΈΐς έδειξε ολη της τήνάντιδραστικότητα και τό χτύπησε δηλαδή χτύπησε, τούς χβεσινούςσομμάχονς της.

ΖαοσονΧίτς (Βέρα). Ρωσσιδα σοσιαλίστρια (1β59—1920}*Ενινε ονομαστή γιατί ατίς 5 του Ψλειάρη 1B7S πυροδοληοε τονδιευθυντή τής Αστυνομίας Τρεπώβρ. "Γοχερα έφυγε για τήν '£>.•βεΐίά, Έκεΐ μέ τον Πλεχάνωφ. τό Αεό ΝτοΓτς και ιόν "Α^ελροντΓϊρυσαν τήν πρώτη ρούσικη μαρξιστική όμάδα πού χρηοϊμεψενάργστερα σάν i πρώτος πυρήνας γιά τήν ίδρυση τοϋ ρούσικουσοσιαλδημοκρατικού κόμματος.

' / βοή Συμμαχία. ΕΕνε ή «ΕατορικήΛ Συμμαχία (ένωση) τουÍSI5 πού έκαμαν ó Τσάρος ó αύτοκράτ&ρας τής Αυστρίας και ó βασιλέας τής Ιίρωοσίας. Ή Συμμαχία αύτή (στρέφονταν ένάντιαOÉ κάθε έξίργεση (έθ ' ΐκή χαϊ κοιτωνιχή) τών λαών της Εύρώπης

Page 112: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

1 1 5

•καΐένάντια στήν Επανάσταση (Δημοκρατική—αστική).Όπωςώςτα χόές άνεπίαημα ή «Κοινωνία ιών Έβνών* x«et επίσημα ή καπιταλιστική ξϋρώ τη και *Αμ·ρΐκή οργάνωσαν στρατιωτική i πέμβαση ένάνπα ατή Ρωσσική Κομμουνιστική "Επανάσταση

0917) ** β ι **ϊ τότιι ή "Ieo# Συμμαχία ώς όργανο των μο-ναρχικών φτουοαρχων κατα&ίωκε κάθε Επαναστατική (αστική)δημοκρατική Εβεα κατέχαμε και στρατιωτικές έπβμοάσεις (κυρίωςστήν Ιταλία και Ισπανία) γεά v i κατάπνιξη τις έθνικέε έπανα-ΰτάαεις τών λαών.

Ή Ίεοή Συμμαχία οαμποτάρισε χαΐ κατάτρεξε χαΐ τή δικήμας Ελληνική Εθν ική Έτανάσταση του 1821. Τίς άντιΕραστι-κές και τρομοκρατικές της άπσφάοΕίς τις δικαιολογούσε ώς έργοτης... θε ίας Πρόνοιας, γ ι 3 αοτό χαΐ ατά έγγραφά τηε, δικαιολο-γούσε κάθε της ενέργεια στά δνομα.τ. τβΟ ^Ιησον Χοιστοϋ τόνοποίον αντιπροσώπευαν οΕ αύτοχράτσρες !. .

Καμπέ (Etienne Kabet). Γάλλος κομμουνιστής στην πε-ρίοδο τοΟ ουτοπικού χομμουνισμού (1783—1856)ι Συγγραφέαςταυ περίφημου ρωμάντζου : «Τά τοξίδι στήν 'Χχαοία»·

Κοίνότης (Commune). £τή φεουδαρχική έποχή έπιχρατοΟ-σε 6 άγρ^τισμύς. Ί ! άγροτική κλειστή οίκονομΕα. Τοτερα άπύτον 10» καΐ 12ο αίώνα άρχίζου^ νά σχηματίζονται ot xoivorff-τες Μελικοί "Ελληνες ΕοτορικσΙ σώνει χαΐ χαλά θέλουν τό «κοι-νοτικό αυτό σύστημα» να τ6 παρουσιάσουν πώς εϊνε έλληνιχ^ςκαταγωγής! / Το σεωροΟν μάλιστα *λείψανσν τής έλευθερίας χαΐαύτο διοικήσεως των αρχαίων έλληνικών πόλεων*. (Παπαρρηγο-πουλο&) : Τά τέτοια Εοτορικα δόγματα %ltt φλυαρίες. Τά άρχαϊα έλλπνιχά tioirà διαφέρουν πολύ άπό τις μεσαίωνας κοινότη-τες (Κοίτα περισσότερες πληροφορίες Κορδάτου : ΝεοελληνικήΠολιτική Ιστορία (Α) 14 ύποαημ.). Κοινότητες στή μεσαιωνικήέποχή λεγοντανε of ανεξάρτητες «πάλεις» πού σχηματίστηκαν ή βστεσα άπό ένοπλες εξεγέρσεις ένάντια στσύς φεουδάρχες χλπ. .

Page 113: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

116

ύστερα άηο 6λίκα έξαγορασμό τής αύτοδιο£κησής τους, now κά-νανε σΕ χάτοιχοι τών «πολιών» τής Γαλλίας, Ιταλίας χλπ . Τδκοινοτικό σύστημα άρχΕζει ατή Γαλλία ά ττά τό τέλος τβΟ 13σο*ίώνα. Στή Φλάντρα χυρίως άνεπιόχθηκε πολύ οτόν 14ο χαί 15οβίωνα καθώς χαί ατήν Αγγλία, Στήν"Ιταλία έπίσης (ελημοκρατού-μ*ν*ς μεγάλες πολιτείες τής Βόρειας Ιταλίας) . Στή ΓερμανίαεΓν* γνωοτή ή Χάνς (ή περίφημη "Ομοσπονδία τών Κοινοτή-των). ΣτΙς Κοινότητες αυτές (πού 3έν έχουνε χαμμΕα σχέση μέτις σημερινές) βρίαχομ* τα- πρώτα σπέρματα τ&Ο άσιεαμοΟ. Γιανα μπούμε λοιπόν στό Εστοριχό νόημα τής καταγωγής χαί έξέλι-ξής τους πρέπει νά χαταλάβομι χαλά πώς έξαιτΕας ττ]ς άλλαγήςτών έθνιχοοιχονομιχων σχέσεων τν]ς έπσχής έχείνης δ στενός ά Υρστισμος (φεουδαρχικός) άρχισε νά χαλαρώνεται χαί νά διαλύε-ται. Γι" αϋτδ άρχισαν νά σχηματίζωνται οί διάφορες πόλεις (κοι-νότητες), που σιγά σιγά πήραν μιάν έξαιρετιχή έξέλιξη χαίΑνάπτυξη.

ΚολοπόΧ, Ρωσική λέξη πού "σημαίνει Καμπάνα* Ήταν τδόνομα μιας ρούσικης δημοκρατικής έφημερΐσας πού ίβγαινε στοΛονδίνο ατά χρόνια 1857 ώς τά 1869 άπό τόν περίφημο ρώσοδημοαιολόγο Αλέξανδρο Χίρτζεν.

Κομμούνα Πα$ίσί<&*. Ή πρώτη προλεταριακή Επανάστα-ση (18 Μάρτη—28 Μάη 1871). Δέν κρατήθηκε όμως χαί πνίγηκεστδ αίμα. Τα διδάγματα τής Κομμούνας ώοτόασ παραμένουνδιδαχτιχά.

Κομμοννιαμός. Ό π ω ς χαί ο δρος σοσιαλισμός Ιτσι χαί ή λέξη κομμουνισμό; είναι νεολογισμός χαί παράγεττ; άπό τδ λα-τινικό com, cstm=ßttält άμοΌ, χαί tmmi$=&txö τή ρίζα mei— άΧΧ4ττ*ινΛ άμϋίβ*αιϊο\ί. Munus στα λατινικά σημαίνει ανταλλα*χτικδ αντικείμενο (χαί τό έλληνιχό μοΤτος=άμοιδή, άντ t δωρεά)."Η λέξη communis λοιπόν σημαίνει ηοιψός, τό wo*roV*

4ασσά1*~(Φιρδινάνδος). Γεννήθηκε στο Μπριαλάοι* τό 1826-χαΐ πέθανε ατή Γενέδη 1864. Σπουδαίος γερμανός έργατικός ήΤ*

Page 114: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

117

.της. Ήταν ρήτορας ονομαστός και έγραψε χαί φιλοσοφικές χαίνομικές μελάτες : *Αν και έλεγε πώς ήταν μαβ| ίσ*ι)ς καϊ μα-&7*tr)ç τοΰ Μάρξ, ώσϊάαο στό 6άβος ήταν ένας Λαϊκός ήγέτης,ένας μεταρ9ΐ'&μί<ίί'ής σοσιαλιστής. Γίά μιά περίοδο απόχτησεμεγάλη έπιρροή στην εργατική τάξη ιής Γερμανίας. Ίδρυσε τή«Γενική "Ενωση τών Εργατών της Γερμανίας». - 0 Μάρξ άπ"αφορμή τοΡ προγράμματος* του Γκότα, που ήταν έργο του Λασ-οάλε, έγραψε τήν περίφημη κριτική του τή γνωστή μέ τόν τίτλο ; Ή κριτική τοΰ Προγράμματος τοϋ Γχότα.

Αεντςν ΡοΧΧέ* (Ledru-Rol l in) . Γάλλος πολιτικός (1807¬1874). "Ενας άπό τους άρχηγούς τοΟ τοτε ^ιζοσπαστικοΟ Κόμ-ματος.

Λίγκα ( = L i g u e ) . Λατινική λέξη* ή πρώτη της σημασία είναισυμμαχία βασιλέων γιά αμυντικούς σκοπούς ή χαί έπιΑετιχούς."Ύστερα σήμαινε τήν Ενωση, όμοσπονδία, σύνδεσμο κλπ. γιά πολι-τικούς, κοινωνικούς ή χαί θρησκευτικούς σκοπούς.

Afdoueo Γερμανός πολιτικός χαί ιστορικός (1790-1872)."Εχε: γράψίΐ σπουδαίες Εργασίες. Επ ίσης άξιοαημείωτες είνε μελέτες του γιά τό γερμανικό χσινοτισμό.

MétzEQvix- Όνομαστος αυστριακός διπλωμάτης (1743 1859).Αντιδραστικός χαί ή ψυχή τής Ίερας Συμμαχίας. "Επεσε στό1348 κ«ί έφυγε στό Λονδίνο.

Màgynay (Lewis). Αμερικανός σπουδαίος έθνογράφσς ( 1818¬1881). Όνομαστάς κυρίας γιά τ\ς έργασίες του έπάνω στό βίο

των αγρίων. Ανεξάρτητα άπό τό Μάρξ χαϊ "Εγκελς κατέληξε χιαύτός στά Ιδια συμπεράσματα Αναφορικά μέ τό ρόλο των παρα-γωγικών δυνάμεων στήν ιστορική έξέλιξη τών πρωτόγονων λαών.

Μηαμηέφ (Babeuf François) . Είχε *αί τό ψευδώνυμοΓ ρ ά χ χ ο ς. Γάλλο; έπαναστάτης. "Εζησε άπό τά 1760 ώς τάL797. Είχε κομμουνιστικές άντιλήψεις. ^Οργάνωσε μιά σσδαρήχαί μυστική συνωμοτική όργάνωση άπό 2 χιλ. μέλη, τήν Έ τ α ι-ρ ε ί α ν τ ω ν " Ι σ ω ν (1795), χι έβγαλε καϊ περιοδικό μέ τόντΕτλο «Τό Βήμα του Aaoö»,

Page 115: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

11β

Ή έταιρεία αύτη μέ τή συνεργασία των Ό ρ ε ι ν ώ ν σχεδίαζεμια Κομμουνιστική *Επανάβταση. Πριν Βμως ξεσπάσει τό κίνημαπροδόθτρε *αϊ ό Μπομπέφ καταδικάστηκε αέ θάνατο καϊ στίς 26τοΟ Μάη Ί 797 μαζύ μέ τό συνεργάτη του D a r t h é πέρασαν άπότήν γκιλοτίνα.

Μ πάκο ν ν ιν (Michel Bakouuine). Ρώσσος άναρχιχος έπα-ναστάτης. Ετήν αρχή είχε στενέ; σχέσεις μέ τον Μάρξ. Ύστεραομακ τά χάλασε χαί καταπολέμησε τήν Π ρ ώ τ η Δ ι ι Ο ν ή χα-6ώς χα ί τό Μάρξ. "Εζησε άπό τά 1814 ώς τά 1876. θεωρείταιé πατέρας τοΟ άναρχισμοΰ.

Μπαομπέ (Armand Barbés) . "Επαναστάτης χαί συνωμό-της ^1809-1870). Μαζυ μέ τον ΜπλανχΙ σΊηυβυνε τήν ' Β τ έ ι -ρ ε ί α τ ω ν Έ π ο χ ω ν , Είτα ν δημοκράτης χαί ιδεαλιστής.

Μηλά* (Blanc Louis) , Ίστοριχόςχαί πολιτικός (1811-1882),Ή τ α ν Ινας € μεταρρυθμιστής» σοσιαλιστής και δχι κομμουνιστής."Εγραψε χαί μιά μπροσούρα, πού τότε έχανε κρότο μέ τόν τίτλοι« Ή ο ρ γ ά ν ω σ η τ ή ς Ε ρ γ α σ ί α ς » (1839). ΙΙήρε μέροςατήν Q p o o u p ι v f ) Κ υ β έ ρ ν η σ η (Φλεβάρης — Ιούνιος1848). "Αν χαί ατή μπροσούρα του έχανε ώς ίνα σημεία σωστήκριτική τής καπιταλιστικής αναρχίας στήν οργάνωση τής παρα-γωγής, ατήν πρώτη περίοδο τής δράσης του στάθηχε όπερασπι-στής των έργατιχων δικαίων, αργότερα ά λ λ « ξ ο π £ σ - η ο ε (1870) χαί πολέμησε μαζί μέ τους Βερβαγιέζους τήν Κ ο μ -μ ό ύ ν α τ ο ϋ Π α ρ t ο ι ο ύ (1871).

Νέα 'ΑγγΑία. Εϊνε τό όνομα μιας ομάδαc, μέ αρχηγό τόΑιαραέλη (8στερα χάμητα Βήκσνσφηλτ) πού άπέβλεπ* νά έχφεου-βαλίση tii βιομηχανία, "Ηταν ή έποχή πού at Εδέας τοΰ Καρλάΐλείχαν πέραση (1839-185*). "Ο Δισραίλη τά κατάφερε νά δημιουρ·γήαη μιά ίμάΒα άπό ρωμαντιχο&ς Αριστοκράτες μέ αχσπό νά ξα-ναγυρίση ή Α γ γ λ ί α στήν παλιά κατάσταση, Ή ομάδα αυτή ώνο-μάοτηχε Ν έ >* *Α γ γ λ ί α. Χωρίς νά χαταργηβή ή βιομηχανία,6 πάτρωνας (έργοστααιάρχης) γ ιά νά σταματήοη το κοινωνικό

Page 116: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

119

χακό (πείνα, ανεργία κλπ.) ϊπρεπε νά κάνη αγαθοεργίες γ<ά τουςεργάτες του (σπίτια, λουτρά, πάρκα κλπ.)

Εννοείται ηώς τα σχέδια τής «Νέας Αγγλίας» έμειναν δνειρα.

"Οουεν Ράμπ (Οννβπ (/Ονομαστός άγγλος οότοπιστής σοσια-λιστής. Μαζί» με τό Φουριε *αί τό Σαίν Σιμόν είνε οί μεγαλύ-τεροι πρόδρομοι τοΰ σοσιαλισμού. Ό Ροβέρτος "Οουεν ήταν με-γάλος εργοστασιάρχης και αφιέρωσε τή ζωή του και τήν πιριαυ-οία του σε πειράματα για τήν Γίρυαη ένός συνεργατικού συστή-ματος. Ήταν φίλος τί)ς ίργαπά£- Έσυμπάσησε τόν άγώνα τουςΈπίνεσε γιά τή δυστυχία τους κ»ΐ βάλθηκε νά άνιχολύψη τόκοινωνικό σύστημα χούθά ϊφερνε τέλος στήν κοινωνική άσλιϊτηταχαΐ δυβτυχία. Τά πειράματά του απέτυχαν και πέθανε παραγκω-νισμένος χαΐ φτωχός. Ωστόσο Εμως στην {στόρια τοΟ σοσιαλισμούπαίρνει μ*ά μεγάλη θέοη.Το χαρακτηριστικότερο ιϊ5ς εμπειρικήςκαΐ θεωρητικής προσπάθειας εΓνε.δτι βάλθηκε ν'άποδεΕξη πώς& χαραχτήρας τοϋ άνθρωπου είνε μεταβλητός χσί αλλάζει μαζύμέ τό περιβάλλσ,

Ούιοπία. Νεολογισμός ωκιαγμένος άπό τήν ελληνική λέξησυ-τόπος, δηλαδή χώρα που ίέ βρίσκεται πάνω στη γης. φαντα-στική. Ό Θωμ3ς Μόρους έτσι ναμάτιαε τό φανταστικό νησί ποΰπάνω ο αυτό έστησε τό κομμουνιστικό Κράτος,

ΉαΐΰίΜεος. Οί πατρίκιοι ήταν προνομιούχα τάξη σιή Ρω¬μαΐκή αυτοκράτορα. Ήταν σά νά ποΟμε τά τ ζ ά κ ι α τής έπο-χής εκείνης. Σ 1 αυτούς άνήχαν δικαιωματικέ τά δημόσια αξιώ-ματα καΐ οί δημόσιες γαϊες : Μέ μια λέξη ήταν ή κληρονομικήά ρ ι σ τ ο χ ρ α τ Ε α εΐ}ς Ρώμης.

ΠΙηββΤος (Μ πληβείοι άποτελοΟσαν ατή Ρωμαϊκή εποχή τόλ α ό , τά λαϊχά στρώματα. Ήταν 6 « δ ή μ ο ς * της Ρώμης.ΠολλΙς φορές ϊπως καϊ στις άρχαΤες Άθηνες, Κόρινθο, Σπάρτη

Page 117: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

120

χλπ, οΕ πληβείοι επαναστάτησαν ενάντια ατούς Πατρικίους, ζη-τώντας κυρίως οικονομικά ανταλλάγματα, Ή πάλη άνάμεσα Πα-τρικίων χαΐ Πληβείων, επίσής χαΐ Αριστοκρατών και Δήμου,(στήν άρχαία Ελληνική έποχή) ήταν μιά πάλη τάξεων μέ αφε-τηρία τό μοίρασμα τΐ)ς παραγωγές πού Εβγαινε άπό τήν εργασίατων δούλων.

llgoksTdQioq. λέξη λατινική άπό τό ρΓθ1β5=γίνος, παιδιά.Σημαίνει τόν έργάτη που δέν έχει τίποτ* άλλο (δηλαδή ϊδιοχτη.σία χλπ.) παρά μονάχα τά Ευό του χέρια χαΐ πσο ζεϊ δουλεύον¬τας οτό έργοστάσιο ή στίς έπιχειρήσεις του κεφάλαιο κράτη,προσφέροντας έτσι τήν εργασία του (ή πιό έπιοτημονιχά: τή δύ-ναμη τής έργασϊας του) στόν χεφαλαιοχράτη άντί ώρισμένου μερσκάματου. Ό προλετάριος (έργάτης) είνε φαινόμενο των νεωτέρωνχρόνων, δηλαδή είνε σύγχρονο φαινόμενο τί)ς χαπιταλιστιχής πα-ραγωγής. "Ο προλετάριος τής ρωμαΐχής έποχτ)ς σέ πολύ λίγασημεία μοιάζει μέ τό νεώτερο προλετάριο, Ό προλετάριος τήςρωμαϊκής έποχής βρίσκονταν έξω άπό τήν παραγωγή. Ήταν ένακοινωνικό παράσιτο, χαί ζούσε χι αυτός άπό τήν παραγωγικήέργααία των δούλων. Ό σημερινός προλετάριος μέ τήν έργασίατου (έργατιχή του δύναμη) δημιουργεί τήν υ π ε ρ α ξ ί α έπάνωοχήν όποία είνε Οργανωμένο τό σύγχρονο χεφαλαισχρατιχό κα-θεστώς.

RgovvcoV, Γάλλος άναρχιχός σοσιαλιστής (1809—1865)."Εγινε ξακουστός μέ τή φράση πού έγραψε \ Ή ϊ δ ι ο χ τ η σ ί αείνε -χ λ ο π ή. Διανοούμενος όχι χοινος. 'Qotooo όμως δέ στά-θηκε έπάνω σέ σταθερό Ιΐαφος. Στό βίσος «Γχε άναρχιχές Αντι-λήψεις. Στό περίφημο βιβλίο τοΰ Προυντόν: « Ή φιλοσοφία τήςάθλιότητας» άπάντησε μέ τσουχτερή χριτιχή δεινότητα £ Αίάρξστό έπίσης γνωστό βιβλίο μέ τόν τίτλο ; α Έ αθλιότητα τής φιλο-σοφίας». "Εκείνο ττού πρέπει νά σημειώσουμε γιά τόν Προυντόνείνε τσΟτο : *Οτι έκαμε άλύπητη κριτική τής Εδιοχτησίας και τοΟΚράτους.

Page 118: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

12t

Σαίν-Σι»όγ (1760—1825). "Ενας άπό τους μεγάλους προ¬δρόμους τοΟ κομμουνισμοί). Μαζύ με τόν 'Οουεν χαΐ τό Φουριέάποτελεί τή μεγάλη πλειάδα τοΟ ουτοπικού σοσιαλισμού. Άφιέ*ρωσε τή ζωή του χαί τή* περιουσία του αέ μελέτες γιά τήν άνα-διοργάνωση τί)ς κοινωνίας Παρ1 δλο το μεγάλο του πνεύμα δένκατώρθωσε νά αταβή επάνω σέ σταθερό έδαφος. Τά έργα τοο δια-πνέονται άπσ μιά αισθηματική άγάχη γιά τσος δυστυχισμένους καιτους άπσκληρους. Επεδίωξε κυρίως μέ τό βιβλίο του "Ο Ν έ ο ςΧ ρ ι σ τ ι α ν ι σ μ ό ς (1825) νά ψέρη τήν κοινωνία σέ μιά γε-νική ισότητα xxl άγάπη μέ τή διάδοση των χριστιανικών άρχων,Ηέ άλλα λόγια ήταν Ενας s ύ τ ο π ι ο τ ή ς, πού ένιωσε δμαςώς Ινα σημεϊο τήν ιστορική έξέλιξη καθώς και τό ρόλο τής τε-χνικής.

Σισμόνδι. Οικονομολόγος χαΐ πολιτικός άπό τή Γενεύη(1773-1842). Στις ιδέες του άντιπροσώπευε τό μικρααοτιχό σο-σιαλισμό τής έποχής του.

Σοαιαλκτμάς. "Αν Ρίλαμε ν ' ιχιτοδώσουμε στή γλώσσα μας τόνΑρα αύτόν πού είνε πολιτογραφημένος ο 1 δλες τις γλώσσες θάλέγαμε : χοινοασμός, κσινω>νισμός ή xotvoxz ημο νισμός. Στή/αρχαία δμ*4£ έλληνική έποχή δέν υπήρχε κανένας π^ρύμοιοςόρος όταν μιλούσανε γιά χοινοχτημοβύνη λέγανε : «κοινά τάψίλων» ή μεταχειρίζονταν ε τ ι ; λέξεις, κοινά*, noivij, κοι?0κ\- Ή λέξη λοιπόν σοσιαλισμός φτιάχτηκε στή νεώτερη εποχήΛένε πολλοί πώ; à "Αγγλος σότσπιστή; σοσιαλιστής /?. Onten «τά 1841 οτή μελέτη του : Τί είναι σοσιαλισμός ; (Wbat isSociftlism ?) τή μεταχειρίστηκε πρώτος. Ή γνώμη αύτή Ϊέν•ίνε σωστή. ΪΙολο ΐτρίν -τήν μεταχειριστήκαμε χι άλλοι. Ό Μ* C. Grûnberg μάς πληροφορεί π ώ ; κάποιος Ιταλός συγγραφέαςΊά<ω0ος Τζονλίάη άπό τό 1803 τή χρησιμοποιεί, χωρίς όμωςκαι νά τήν καθιέρωση, γΐ ιχ; 5έν ήταν συγγραφέας μέ δνσμα χαΐκύρος, II.s σωσ;ό είνε πώς τόν δρο σοσιαλισμός τόν έπέβχλε à Λ Leroux, πού κατά τό 1832 τ& άρθρο του : «Discours surla situation actuelle i e l'esprit h u m a i n » πού δημοσιεύθηκε3ΐό ^Εγκυκλοπαιδικό Περιοδικό», γιά πρώτη φορά τόν χρήσιμο-

Page 119: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

122

ttout κ a I πιό βοτερα δ Γβίος στό l5co περιοδικό (1834) σέ άλλοτου ά;θρο : «πιρί ατσμισ>ΐ>ΰ χαΐ σοαίαλίίμου* μεταχειρίζεταιτο νεολογισμοί σοσιαλισμός σαν άντΐϋετη έννοια τσΟ δρου*άτο·Μ<σμ4ς. Επίσης καΐ ό Reybaud σ:ά 1835 μεταχειρίστηκε τονδρσ αΰτσν, Ινώ Από τ ί 1831 στό γαλλικό περιοοικό «Σπορεύς»βρίσκεται ί νεολογισμός αύτος, πού θα nf] πώς καϊ άλλοι άπόπριν ιόνε μεταχειρίζονταν. Ετυμολογικά ή λέξη σοσιαλισμό;παράγεται από τό socius — ίπαδός, φίλος κλπ

ίνντεχχ ία . Στό Μεσαίωνα ή βιομηχανική παραγωγή άνήκε στις αυντεχνίις, πού ήταν οργανώσεις αναγνωρισμένες μέ είοικάπρονόμια, άπό ειδικούς τεχνίτες.

Δηλαδή για νά εξάσκηση κανένας τό Επάγγελμα του ίπρεπενα περάση άπΐ μια έπαγγελματική Ι ε ρ α ρ χ ί α .

Στήν αρχή ήταν μα&ητενό μένος, ύστερα γινόταν κάλφας (τεχνίτης) καϊ τελευταία μάστορας (αφεντικό, προϊστάμενος).ΓιΟυΐό, 3έν μπορεί κανείς ·νδτε νά έξασκήση ΐλεύ&ερα τόέπάγγελ*μα του, έξω δηλαδή άπό ιούς δρους τή{ συντεχνίας, ούτε ν1 άλλα-ξη ϊπάγ,γελμα* Οί μ α σ τ ό ρ ο ι έπαιρναν ειδικά προνόμια κα:έπαιζαν το £ολο πού έπαιζαν επάνω στή γής οί τσιφλικάδες.

Ή Γαλλική Επανάσταση κυρίως, ατό 1791, διάλυσε τό ούστημα τών συντεχνιών καϊ διακήρυξε τήν ί λ ε υ υ ε ρ ί α τ η ςε ρ γ α σ ί α ς .

Trade - Unions (Τραίντ-γΊού ιον). "Ετσι λέγονται ΤΑ αγ-γλικά έργατιχά σωματεία (συνδικάτο), Πρωτάρχισχν νά δημεουρ-γοϋνιαι τέτοιες έ^ώσεις ατήν "Αγγλία άπό τό 1825, Σήμερα ϊλοιοί "Αγγλο; ίργάτε* εϊ/ε όργανωμένοι ατά έπαγγελματικά Λυτάσωματεία πού δυστυχώς έχουν πολύ συντηρητικές άντιλήψεις χα*στή διοίκηση τοος έπιχρατεΐ ό ιργατοπατερισμός πού πολλές φο-ρές προδίνει τά συμφέροντα ταύ άγγλιχοΟ προλεταριάτου.

Φεουδαρχία: 'Από τό φ 1 ο υ δ ο=τιμάρΐο=^ΐαιφλ£κι. Δη-λαδή φέουδο ήταν Ινα μεγάλο χομμάτι γής πού τό έπαιρναν ο£

Page 120: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

123

ε û γ ι ν t I ς (=εκιΐνοί πού κατάγονται άπό μεγάλη γενιά, άπότζάκι, σόΓ) άπό τό βασιλέα ή τόν αυτοκράτορα γΐά τις υπηρεσίεςπού (πρόσφεραν ο·* αύτον. Το κομμάτε »ύτό τή< γης. τό μεγάλοχτήμα (φέουδο), το καλλιεργούσαν οι δουλοπάροικοι (καλλίγοι)-Στο ϋεσαΐω/αστο περισσότερο μέρος ττ}ς Ευρώπης επικρατούσετ6 φεουδαρχικό πολ,ιτιχό καΐ κοινωνικό σύστημα, δηλαδή τό σύ-στημα πσύ αναφέραμε παραπάνω και πού άπό πολιτική άποψηδέν ήταν τίποτε άλλο παρά μιά Ιεραρχική οργάνωση τής κοι-νών ίβς.

Φιλιαιαϊος. "ΕΕω δέ σημαίνει τόν χάτοιχο τής Παλαιστίνηςστήν έποχή του ΜωΟσϊ) χαϊ 'ΙησοΟ τοΟ Ναυή, άλλά τον άνθρωποτο*στενοκέφαλο, τόν xouq ιοκεφαλάχη, το γεμάτο προλήψεις, τόνέγωπαϋη χλπ.

Φόϊεομπαχ (Louis). "Εζησε άπό τά 1804 1872. Γερμανόςφιλόσοφος. Ζυγγραφέας ένός βιβλίου πού τόν έχανε γνωστό : Ή ο ύ σ ί α τ σ ί) χ ρ ι σ τ ι α ν ι σ μ ο ύ . Ήταν μαθητής του μεγά-λου φιλοσόφου Hegel χαϊ άνήκε στήν άριστερή έγκελιανή μερίδα, Μά δέν έμεινε οτά στενά Ερια τοϋ ΐ$εαλισμο-~ί, προχώρησεάχόμα περισσότερο χαϊ ίπληοίχσε πολύ σ~6 £:αλεχτικό όλισμόΓι" αύτό κριτικάρησε τά Βρησχεοτικά και χαπαδΐστιχα χριστιαvtxà δόγματα μέ άσυνήθιατη πολεμική. <τΤό μυστήριο τής θεολο-γίας, έγραφε, εϊνε ή ανθρωπολογία»/Ωστόσο £μως à ύλιομός τοΟΦόϊερμπαχ δέν έφτασε στίς τελευταίες του συνέπειες, χαί έένκατέβηκε όλίτελα άπό τά σύννεφα τοΟ άφηρημένου ίδεαλισμσΟ,Μά τό έχανε Πιό ύστερα μόνον 6 Μάρξ μέ τό δ ι α λ ε χ τ ι χ όύ λ ι σ μ ό τ ο υ . ( 0 Έ γ χ ε λ ς έγραψε χαί ιδιαίτερο βιβλίο γιάτό Φόΐερμπαχ- Εϊνα'. χαρακτηριστικά τά λόγια πού γράφει Α "Εγχελς γιά τό ΦόΓ«ρμπαχ «ήταν ύλιστή; στά πόδια, μά Ιδεαλι-στής ατό κεφάλι», ΐΐάντα δμως το βήμα πού έκαμε ό ΦόΓερμπαχήταν ιημαντιχό. Μέσα στούς νεοεγελιανούς είναι Ινας άπό τούςπια Αριστερούς, τούς πιό ονομαστούς.

*ονρ4* (Charles Fourier), *Ενας άπό τούς μεγαλύτερους

Page 121: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

124

γάλλους σοσιαλιστές τής ουτοπιστικής περιόδου, "Εζηνζ άπί χά 1772 ώς τά 1837. Το σύστημα της χ ο c ν tn ν ι χ 1 ) ς αρμονίαςπου όνειρεύτηκε φυσικά δέν είναι παρά μια άπλσϊκή καί αΕσθη-ματική φανταστιχή έφεύριση. Ωστόσο δμως ή κριτική που έκανετής καπιταλιστικής κοινωνίας δείχνει Ινα άνώτερο πνεύμα. Εί-ναι χι αυτός ένας άπό τούς μεγάλους πρόδρομου: του έπ^οΐημο-νικοΰ σοσιαλισμού.

Xdjjywuij i (Hlghgate). Ιΐροαοτεια τοϋ Λονδίνου, πού στόνεκροταφείο του θάφτηκε ό Μάρξ.

Σαοτιαμό*, Σπουδαίο έργατικό κίνημα στήν "Αγγλία (κατάδιαστήματα) άπό το 1838 ώς τό 1848. Πολλές φορές τό κίνημααυτό πήρε ίπανασΓατικό χαρακτήρα. Ένομάστηχε *χαρτισμός#α ;ο τήν Ελληνική λέξη χ ά ρ τ η ς (μερικοί °Ελληνες μετα-φραστές τό άγνοοΟν αδτά καΐ γράφουν χαρτισμός) πού ατήν έποχήέχείνη τόσο στήν Γαλλία όσο χαί οτήν *Αγγλϊα ήταν μι£ συνη-θισμένη λέξη μέ περιεχόμενο εύρύτερο, πούέαήμαινε συνταγματι-κές πολιτικές έλευθεριες^το Σύνταγμα. Τό σπουδαιότερο αίτηματων Χ α ρ ι ι α χ ώ ν ήταν ή παροχή καθολικών πολιτικών δι-καιωμάτων- Ληλαδή ζητσΰσαν τό «Χάρτη τ ο Ο Λ a ο 0»(^πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις). Εξαιτίας τής φτώ-χειας και τής άθλιότητας πού έμάστιζε τόν έργατικό πληθυσμό,πιστεύθηκε πώς ή βιομηχανία και κυρίως οί μηχανές Ιφερανκακό, ήταν ή αίτία του κακοϋ, χά- δτι έπρεπε νά ξαναγυρίσουνσΕ άνθρωποι οτή γεωργία. Τις τέτοιε; άντιλήφεις τΙς 6πα στήριζεό Ό κ 6 ν ν ο ρ, Ενας άπό τους αρχηγούς τοΟ ΧαρτισμοΕκ Όatίσαπαρ1 δλες τίς ουτοπιστικές εκδηλώνεις του ό χ α ρ τ ι σ μ ό ςείναι ίνας σταθμός, ό πρώτος σταθμός οτήν Ιστορία τοΟ αγγλικούέρνατικοϋ κινήματος r "Αρχηγός των Χαρτιστων ήταν 6 Lowell,όπαδός τοΰ "Οουεν. Γενικά μπορούμε νά ποΟμε πώς Α χ α ρ τ ί -σ-μ ό ς ήταν Ινα προοδευτικό (γιά τήν έποχή του) κίνημα χωρίς

Page 122: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

125

£μω{ καβωρίομένίς οοί: ι& ·. :οι [.- =<. πρόγραμματικές κατευθύνσεις,Του^ χαρτιστές τους άκολβόθησαν χαί πολλοί μικροαστοί. Δένήταν άρα Ενα ταξικά κόμμα.

Χαξτχάονζεν { Χ ί ΐ χ τ ^ ι ι « ι ι ) . Γερμανός ιστορικός (1792—1866). "Εγραψε μελέτες εΐ£ιχέ{ γιά το αγροτικά ζήτημα τ^ςΠερσίας και Ρωσίας.

Page 123: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

ΝΕΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

T O V ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟΥ

< ' A I T © T « 1 9 1 4 ù ; rot 1 9 2 6 ) (*>

'AyyXla : Bffjat v l * ixSaai}, orà 1919, Tu7ïti»0i]xt at+j TXa-TTxwSr r "Exô. toû SoataXtoctxoQ "Epy«Ttxûù K6u[iaTcc-

\d/iffûtKr} : Bvffxi ixEoerj axa 1919, Tuittirôrjxt aieï i x a y G .

Xûarp ia : TpiTc v i i { irtâtwïti ;ù E Ï a a Y i ^ f i ) T&0 M À i ' A v ï U p . BtcwTj 1919. 1921, 1921.

i ïoï i iyaeia : Nia ixSaarj otd 1919 aicà xr; £ s g t s h ¬o t i x f] B Ï S X I O B ^ X T J tifc S é r i â t p.i ïipéXoYO TOO T. Mna-xdXoxp.

P a l l i a : BY^XE ata 1922 u-Eidcppaarj tfj i À d o u p a çÀ a <p a p Y x (SiopQujiiivTj à^c *6v 'A ; u ï . N i i v o à) . "ExC.H u m a n i t é . Paris. ûiûtcprj ucTi^pa^Tj £XÛTIXCI vta dnô t i vcp-pavtxc npoitituno lyivt ara 1925 dnâ TGV " A a E l. N T i v a a xat torcti>8ï}« i i îô x^v H u m a n i t é . Paris 1925 x a l via fxS&arja id 1930 y£ I Î P Ï Y W Y ^ 106 PaÇiavuxp.

f c ^ a y i a : 'EyivaV StXXÉipTà (17) V**S «*fio3*iÎ ï) dvaTuftw-

(*)TLC Τϊληροψορί·; γι* τΙς vite I O M M I S iO& Μ α ν : ι è ο τ ο υ ι ΐς•

*aip*tu ¿«0 τό : A ^ X i t o M a e "S Τ * " λ ; (κιριαβιχό xoft Ί ν• τιταύτΟϋ Me ρς-" F.y*. ι 1( τ η ; \ ί ί ί y-a; itatf το V i - t * r - ( EplV 6 Π. Rj&zft-nov) Τομ. 1 α«λ. 534—527- Σηιιιιάϊω μώ>ο «ώς το ν σ τ ι t ο 6 ι ο Μ & ρ £ " Ε γ χ ι λ ς * τήι Μόσχας ävvoil Αλΐχβλα καΐ τήν 'ΚλλάΐαΜΑ' το "Ελληνικό Εργατικό κίνημα, tvô fi*v «r*6»ï τήν Άλβανί ϊ χ.*.γΐ" -Α'Ίτό Xsl ΐ ίν <} v i ί ΐ β y hF ; τ ; ν lÎpotuJ Ιλλ^νίχή μίτάφραβη TOÖ Μαν.φ*] ι·-,-.,, o5n ΐήί Κ Ο μ μ 9 « V ι S t 1 Χ ή 'Κ ι ; > Ε β ρ η * (i92l = 1936) κ l u .

Page 124: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

127

σρίζ : 1) τριΐς ανατυπώσεις με πρόλογο Κάουταχη ίγιναν ατά1917. 191 Β, 1920. 2) Μία αναχύπίικιη Éytv* μέ πρόλογο toQΜαξ Άντλερ (ή Ϊ3(« έχδοση Τής Βιέννης), Βερολϊνο 19l9- 3) Δύοέχδόσεις μέ προλόγου^ χαΐ αχόλ(α τοΰ Δρος Χ έ ρ μ α νΝ τ ο ΰ ν χ β ρ . Λειψία 1920, Βερολίνο 1923. 4) Ανατύπωση p iεισαγωγή τής Ρ ó ζ ce ς Α ο ύ ξ ε μ π ο ι ι ρ γ . Βιέννη—Βερολίνο1921. 5) 'Eimnjfí ίλλες οέχα ανατυπώνεις αύτοτελΕΕς rî «ναδη-μσνιεύσεΐς μερι*έ( σέ Ε ι άφορα " Α ρ χ ε ί α , " Α ν θ ο λ ο γ ί ε ς χλπ.

Έσ&ονία : Byíjxe ο τα 1919 μετάφραση : Η. PÖ gel mann.Ισπανία : *Ε*5οοη τής; «ΔΐϊθνοΟς Β βλίφθήχης* (Μαδρίτη

1923) άκο τη γαλλιχή μετ*φρααη της Λάουρβς Ααφάργχ.'IiaXia : Νέα (3 ατή οειρά έ"χδοση) Ιχδαοη οτά 1914- Μιλάνο.

4 Εχοοση **Α6άντι».Αείΐανία : Βγήχβ ατή Ρίγα, 1919 μέ πρόλογους τοΟ Πλεχα-

VüKp x*i Κ. Κάουτοχη,Nooßnria: 1) Έ*δοτιη νέα ατά 1918 ατή ΧριστιανΕα, μέ

πρόλογο τοΟ Κάουταχη, 2) "Αλλη. έχδοοη ατά 1919 (ΧριστιανΕα)μ! πρόλογο τοΟ Ed v. Bu l l . 3) Και δεύτερη ανατύπωση (1921)ιής προλίνιαμενη; Εχΐοση; B u l l .

"Ολλανδία: 1) "Εχδοση μ ί πρόλογο τοΟ Η. G orter Ά μ -στερδαμ. Χρόνος έχδοσης (;) 2) "Εκδοοη μέ προλόγους toü Κάου-τα*η xal Β. Bol. "Αμοτερδαν 1917.

OvMQavía : *Εχδοση στήν Αμερική (Ohio) 1917* (μέ «ο ι -χεϊοι τής ο&χρανιχής γλώσσης).

Oùyyagia : 1)*Εχδ^αη οτά 1918 μέ πρόλογο toü ΜπελάΚ-ούν. 2) "ΕχΕοαη ατά 1990 «τή Μόσχα (χνατύπωοη τής πρώ-της). 3) Έ χ δ ο ο η Βουδαπέστης (1919) μέ πρόλογο τοΟ SzabadoE4) Άνατύκωοη σιό 1920 ϊ ^ ς ΐδιας τελευταίος ΙχΒοσης. 5) Ανα-τύπωση τής ίδιας έκδοοηί μέ πρόλογο του Ηπέλα Κούν χαΐ θεω-ρημένη άπδ τον Rjazanov. Βερολίνο ]923.

Πολωνία ; Έ*Β&ση Πετρούπολη;. Βιβλ. P romien—Ι9 Γ 7 ·ΠσανσναΙΑία .· Έ χ δ ο ο η ατά 1Ö24, Μετάφραση άπσ τή γαλ-

λιχή μετάφραση Α ά ο υ ρ α ς Α α φ ά ρ γ χ .

Page 125: (ΜΕΤ. Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΥ) ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΕΝΓΚΕΛΣ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ

i 2 a

Σονη&ίαι *Εχδοοη βτΑ 1919 μ« πρόλογο χαΐ μετάφρασηtoo Hogltmd Ετοχχόλμη 1919.

Ταςχοαλοβακία : 1) Έχδοβη Πράγας με πρόλογο τού Καουτσχη. Χρόνος Ικδοαης (;> 2) Νία (χΐοοη Μόσχας 1918. 3) τρεΙςάλλις ανατυπώσει.

Φιλανδία: "Εκδοση ατά 1919 μέ τον πρόλογο τοΟ Καούτσχη.Επ ίσης βγήκαν χνΐ δύο έχδόσιις ατήν Έ α « t ρ ά ν τ ο. Ή

μία στά 1924 ατή Γερμανία χαΐ ή δλλϊ] ato Λονδίνο άπα τηνΕργατική Λέσχη τίΐς Έοπιραντο ίπίοης στό 1924- Γιά τ ίςνεώτιρ<ς έχδόοεις άπά τό 1926 χαΐ 5w€e δέν | χω πρόχιιρες τις σχιτ<χές πληροφορίες.