γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

21
1 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΕΙΔΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΡΕΑ 2013 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΡΙΠΑΡΟΠΟΥΛΟΥ

description

Ερευνητική Εργασία "Η έννοια του εαυτού: Αυτοεικόνα, Αυτοεκτίμηση και Διαχείριση συναισθήματος" Γενικό Λύκειο Καρέα 2012-2013 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Κριπαροπούλου Αντιγόνη

Transcript of γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

Page 1: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

1

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

• ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

• ΕΙΔΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ

• ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΡΕΑ 2013

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ:

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΡΙΠΑΡΟΠΟΥΛΟΥ

Page 2: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

2

Ερευνητική ομάδα

Μανουηλίδου Ανατολή

Μεγαγιάννη Μαρία

Μπαλωμένου Ολίνα

Μποτσιαλά Θεοδώρα

Σταματοπούλου Κωνσταντίνα

Χουσέας Διονύσης

Page 3: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

3

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Περίληψη

2. Πρόλογος

3. Εισαγωγή

4. Θεωρητικό μέρος – Προβληματική θέματός του

5. Μεθοδολογία

6. Συμπεράσματα – Κριτική και αυτοκριτική αποτίμηση

Page 4: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

4

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η ερευνητική μας εργασία χωρίζεται στο θεωρητικό και στο πρακτικό της μέρος.

Αρχικά αφού επισκεφτήκαμε διάφορες ιστοσελίδες συλλέξαμε πληροφορίες σχετικά

με τις έννοιες του συναισθήματος, της συναισθηματικής νοημοσύνης και της

ενσυναίσθησης. Στη συνέχεια για να κατανοήσουμε σε βάθος αυτές τις έννοιες

ασχοληθήκαμε με μελέτες περιπτώσεων και παιχνίδια ρόλων. Καταλήξαμε στο

συμπέρασμα ότι το συναίσθημα είναι η έκφραση του εσωτερικού κόσμου του

ατόμου σε συνδυασμό με στοιχεία της συμπεριφοράς του. Εξωτερικεύεται με

διάφορους τρόπους όπως π.χ. εκφράσεις του προσώπου. Επιπλέον η μελέτη σχετικά

με τη συναισθηματική νοημοσύνη μας απασχόλησε ιδιαίτερα καθώς μας δίδαξε τη

σημασία της αναγνώρισης αλλά και του σωστού χειρισμού των συναισθημάτων.

Συνειδητοποιήσαμε ότι ο έλεγχος των συναισθημάτων μας και χαρακτηριστικά όπως

η υπομονή, η κατανόηση, και η αποδοχή του άλλου μπορούν να συμβάλλουν στη

βελτίωση των προσωπικών και διαπροσωπικών μας σχέσεων.

Page 5: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το θέμα του φετινού μας project ήταν η ψυχολογία. Η ομάδα μας που αποτελείται

από πέντε κορίτσια και ένα αγόρι επέλεξε να ασχοληθεί με τα συναισθήματα. Όλοι

μας θέλαμε να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα μας αλλά και των

άλλων ανθρώπων γύρω μας , ώστε να είμαστε ικανοί να βοηθήσουμε τον εαυτό μας

αλλά και εκείνους σε οποιαδήποτε περίπτωση. Καθοδηγήτρια μας σε αυτό το

απίστευτα μαγικό και όμορφο ταξίδι ήταν η καθηγήτρια μας , η Αντιγόνη

Κριπαροπούλου . Η βοήθεια της ήταν καθοριστική για την ολοκλήρωση της έρευνας

μας αλλά και στο να γνωρίσουμε καλύτερα τους ίδιους τους εαυτούς μας. Για αυτό

τον λόγο την ευχαριστούμε μέσα από την καρδιά μας.

Page 6: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σε αυτή την ερευνητική εργασία ασχοληθήκαμε με τα συναισθήματα.

Εξετάσαμε τα εξής υποθέματα : τα είδη των συναισθημάτων, τη συναισθηματική

νοημοσύνη και την ενσυναίσθηση. Η εμβάθυνση στον κόσμο των συναισθημάτων

είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί καταφέραμε να μιλήσουμε περισσότερο με την

καρδιά μας από ότι με το στόμα μας. Στόχος μας να έρθουμε πιο κοντά με τους

άλλους και στην προκειμένη περίπτωση με τα υπόλοιπα άτομα της ομάδας που

δουλέψαμε μαζί. Πιστεύουμε πως μέσα από το ταξίδι αυτό θα έχουμε την ευκαιρία

από εδώ και πέρα να αναγνωρίζουμε τόσο τα δικά μας συναισθήματα όσο και των

άλλων ανθρώπων γύρω μας. Η ερευνητική εργασία είναι σημαντική γιατί μας βοηθά

να βελτιώνουμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

Όσον αφορά το χωρισμό των υποθεμάτων εργαστήκαμε όλοι μαζί και αποφασίσαμε

να βρει ο καθένας πληροφορίες για ότι του φαίνεται ενδιαφέρον. Έτσι η Ολίνα

ασχολήθηκε με τα είδη των συναισθημάτων και βρήκε πληροφορίες για αυτά, η

Μαρία ασχολήθηκε με τη συναισθηματική νοημοσύνη, η Λώρα με την

ενσυναίσθηση, η Κωνσταντίνα για τη δυσκολία έκφρασης των συναισθημάτων, η

Ανατολή με τον ορισμό των συναισθημάτων και ο Διονύσης .

Page 7: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

7

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ-ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΤΟΥ

� Συναίσθημα

Eίναι μια κατάσταση που περιλαμβάνει το προσωπικό βίωμα, την έκφρασή του σε

επίπεδο συμπεριφοράς και τις φυσιολογικές αλλαγές του ανθρώπινου οργανισμού

που το συνοδεύουν. Είναι δηλαδή μια εσωτερική κατάσταση του ατόμου, μια

«μοναχική» εμπειρία. Υπάρχει η λεκτική έκφραση του συναισθήματος, π.χ. «είμαι

λυπημένος» και η μη-λεκτική έκφραση του συναισθήματος (έκφραση προσώπου,

τόνος φωνής, κινήσεις και στάση του σώματος).Οι συναισθηματικές αντιδράσεις

συνδέονται με φυσιολογικές αντιδράσεις, που κατευθύνονται από το αυτόνομο

κεντρικό σύστημα (κοκκινίζουμε, οι κόρες των ματιών μεγαλώνουν, τα χέρια

ιδρώνουν κ.α.)

Page 8: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

8

Page 9: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

9

• Είδη συναισθημάτων

Τα συναισθήματα χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες : θετικά και

αρνητικά .

Αρνητικά συναισθήματα : είναι, για παράδειγμα: η απάθεια, η θλίψη, ο

φόβος, το μίσος, η ντροπή, η λύπη, η αγανάκτηση, ο θυμός, η εχθρότητα.

Θετικά συναισθήματα :είναι, για παράδειγμα: το ενδιαφέρον, ο

ενθουσιασμός, η έκπληξη, το γέλιο, η ενσυναίσθηση, η δράση, η

περιέργεια.

� Ekmen & Friesen (1971): Έξι πρωτογενή συναισθήματα που βασίζονται

στη γενετική κληρονομιά του ανθρώπινου είδους: θυμός, φόβος, χαρά,

λύπη, έκπληξη και αηδία. Τα δευτερογενή θεωρούνται προσμίξεις αυτών

των 6 βασικών.

� Lazarus (1991) Οι γνωστικές εκτιμήσεις παρουσιάζουν απεριόριστη

ποικιλία ώστε να είναι σε θέση να διαφοροποιούν όλες τις

συναισθηματικές εκφάνσεις.

� Strongman (1987): Τα συναισθήματα δεν είναι μία ομοιογενής

κατηγορία. Ο φόβος και ο θυμός σχετίζονται με αισθήματα μεγάλης

έντασης και περιφερική διέγερση. Συναισθήματα, όπως η λύπη, είναι

χαμηλής έντασης, που δε συνοδεύεται από περιφερική διέγερση.

Page 10: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

10

• Αρνητικά συναισθήματα

Το κύριο χαρακτηριστικό των αρνητικών συναισθημάτων είναι ότι

περιορίζουν το άτοµο σε μία συγκεκριμένη αντίδραση, για κάθε αρνητικό

συναίσθημα που βιώνει και προκαλούν την αντίστοιχη αλλαγή στο

νευρικό μας σύστημα(ταχυκαρδία, εφίδρωση κτλ). Για παράδειγμα, ο

φόβος ωθεί μόνο στην αποφυγή (είτε μέσω φυγής, είτε μέσω επίθεσης)

και ο θυµός μπορεί μας ωθεί μόνο στην επίθεση (άμεση ή έμμεση,

δηλαδή επίθεση στον άλλο ή στον εαυτό μας, όταν δεν εκφράζουμε τον

θυμό μας).

Όσοι βιώνουν αρνητικά συναισθήματα είναι καταδικασμένοι να

ακολουθήσουν µια συγκεκριμένη συμπεριφορά, εντός του

συγκεκριμένου πλαισίου δράσης, που υπαγορεύει το κάθε αρνητικό

συναίσθημα. Για παράδειγμα, ένα άτομο που φοβάται, δεν θα

καταφύγει σε συμπεριφορές που προϋποθέτουν ευρηματική

επεξεργασία του ερεθίσματος του φόβου και καθαρό μυαλό ή ηρεμο

νευρικό συστημα, οπότε δεν μπορεί να έχει ποικιλία

αντιδράσεων/λύσεων. Δεν έχει την ψυχραιμία εκεινη την στιγμή να

σκεφτεί, οπότε αντιδρά ενστικτωδώς.

Τα αρνητικά συναισθήματα μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσουν σε

µια διαρκή βίωση αρνητικών συναισθημάτων ή κατάθλιψη. Ο

συνεχόμενος περιορισμός στις συμπεριφορές/αντιδράσεις μας,

προωθεί την εμπλοκή μας σε ένα φαύλο κύκλο αρνητικών

συναισθημάτων/συγκεκριμένων συμπεριφορών, που εμποδίζει την

προσωπική ανάπτυξη και ωρίμανση.

Για παράδειγμα :

1.Ο φόβος οξύνει τις αισθήσεις (ακοή πιο λεπτή, όραση πιο καθαρή, το

σώμα σε εγρήγορση, ο εγκέφαλος σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης). Το

πρωταρχικό καθήκον του φόβου είναι να εξασφαλίσει την προστασία

μας,

π.χ. το να στρίψουμε εγκαίρως το τιμόνι για να αποφύγουμε ένα

ατύχημα. Όταν όμως είναι υπερβολικός το άτομο μας παραλύει π.χ. ο

φόβος κινδύνου στο σκοτάδι ή σε ένα έρημο δρόμο.

2.Ο θυμός είναι μία αντίδραση στην απογοήτευση και στην αδικία.

Προσφέρει την ενέργεια της αυτοεπιβεβαίωσης. Χρησιμεύει στην

διατήρηση των σωματικών, ψυχολογικών ή κοινωνικών ορίων και στην

Page 11: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

11

υπεράσπιση των δικαιωμάτων μας. Εμφανίζεται στην έλλειψη σεβασμού

όσον αφορά την ακεραιότητα μας, μας προειδοποιεί για τις ανάγκες μας,

τόσο τις σωματικές όσο και τις ψυχικές επιτρέποντας μας να

εναρμονίζουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους.

3.Η λύπη συνοδεύει την διεργασία του πένθους. Ξυπνάει από μία

απώλεια, έναν χωρισμό. Υπογραμμίζει το κενό και την έλλειψη. Η λύπη

δεν είναι κατάθλιψη. Τα δάκρυα της αληθινής λύπης δεν κρατούν πολύ

και ανακουφίζουν. Η λύπη είναι μια θετική διεργασία, ενώ η κατάθλιψη

μας φυλακίζει και συντηρεί μία νοσηρή κατάσταση.

• Θετικά συναισθήματα

Το θετικό συναίσθημα μπορεί να οριστεί ως το συναίσθημα που

προκαλεί ψυχική (ίσως και σωματική) ευχαρίστηση στο άτομο, που το

κάνουν να αισθάνεται καλά με τον εαυτό του και με το περιβάλλον του.

Τα θετικά συναισθήματα μπορεί να αποτελέσουν πολύτιμο βοηθητικό

εργαλείο για πολλούς ανθρώπους και να τους βοηθήσουν να

ανταποκριθούν αποτελεσματικότερα στις απαιτήσεις του περιβάλλοντός

τους.

Αν ένα άτομο χαρακτηρίζεται από θετικά συναισθήματα θα είναι σε

γενικές γραμμές πιο αισιόδοξο για το μέλλον του και ενδεχομένως

λιγότερο αυστηρό με τον εαυτό του με αποτέλεσμα να έχει μια γενική

ευεξία. Αυτό βοηθάει στο να επιτευχθούν οι στόχοι του πιο εύκολα

επειδή το άτομο συνεχίζει να προσπαθεί για τους στόχους αυτούς ακόμη

και σε αντίξοες συνθήκες, σε αντίθεση με ένα άτομο που επικεντρώνεται

στα αρνητικά συναισθήματα με αποτέλεσμα να εγκαταλείπει την

προσπάθεια.

Επίσης είναι πιθανό το άτομο αυτό να αναπτύσσει πιο πολλές και

ποιοτικά καλύτερες σχέσεις με τους γύρω του σε σχέση με κάποιον που

βιώνει συνεχώς αρνητικά συναισθήματα. Όλοι θέλουν να τους

περιτριγυρίζουν άτομα που έχουν θετική διάθεση γιατί μπορεί να τους

την μεταδώσει και κατά συνέπεια να νιώσουν και οι ίδιοι καλά.

Επομένως ένα άτομο με θετικά συναισθήματα κοινωνικοποιείται πιο

εύκολα και προσαρμόζεται πιο εύκολα σε νέα περιβάλλοντα.

Μακροπρόθεσμα, τα θετικά συναισθήματα οδηγούν σε μια διαρκή

Page 12: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

12

βίωση θετικών συναισθημάτων και σε μια συνεχόμενη διεύρυνση του

ορίζοντα του μυαλού μας, μέσω του μηχανισμού της ατέρμονης

ανελισσόμενης αλυσίδας (Upward Spiral) και με αυτόν τον τρόπο

συμβάλλουν στην προσωπική ανάπτυξη, ωρίμανση και ολοκλήρωση

μας

Για παράδειγμα :

1.Η χαρά κάνει τους χτύπους της καρδιάς πιο δυνατούς, πιο αργούς, μία

γλυκιά.. ζεστασιά μας κυριεύει, το αίμα κυκλοφορεί, ποτίζει το σώμα,

ελευθερώνει από τις εντάσεις. Η χαρά είναι αγαλλίαση του σώματος

και του πνεύματος. Νιώθεις ολοκληρωμένος, ενωμένος,

συγκεντρωμένος.

• Διαφορετικά συναισθήματα φαίνεται να σχετίζονται με

διαφορετικά πρότυπα σωματικής διέγερσης.

� Ax (1953): Ο θυμός και ο φόβος σχετίζονται με διαφορετικά

πρότυπα διέγερσης. Η πίεση του αίματος και η θερμοκρασία του

προσώπου ήταν υψηλότερη για το θυμό, ενώ η θερμοκρασία του

δέρματος χαμηλότερη. (Θυμός-επινεφρίνη, φόβος-νορεπινεφρίνη.)

� Wilson: Συχνά το συναίσθημα που νιώθουμε σε μία κατάσταση

διαμορφώνεται από τις προσδοκίες που έχουμε για το πως θα νιώσουμε

(προσδοκητικό άγχος)

• Προγνωστικά συναισθήματα

Αν μας χτυπήσει κάποιος ξαφνικά στο πρόσωπο μπορεί να βιώσουμε

συναίσθημα προτού ερμηνεύσουμε το γεγονός.

• Η συναισθηματική ζωή του ανθρώπου παρουσιάζεται υπό τρεις

κυρίως μορφές :

Page 13: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

13

1. Την μορφή των ατομικών συναισθημάτων που αφορούν στο ίδιο

μας το πρόσωπο (π.χ. το αυτοσυναίσθημα που εκφράζεται ως υπεροψία,

ματαιοδοξία , τιμή , άμιλλα , επιθυμία , φόβο ή θυμό )

2. Την μορφή των κοινωνικών συναισθημάτων τα οποία

διακρίνονται σε συμπαθητικά ( φιλία , στοργή , γενναιοδωρία ,

καλοσύνη, ελεημοσύνη ) και σε αντιπαθητικά (μίσος , φθόνος ,

ζηλοτυπία, αντιπάθεια , χαιρεκακία )

3. Την μορφή των ανώτερων , απρόσωπων συναισθημάτων

(καλαισθητικό , ηθικό )

• Γνωρίσματα συναισθημάτων

Διαθέσεις είναι συναισθηματικές καταστάσεις με μικρή ένταση, λίγες

μεταβολές και μεγάλη διάρκεια. Αψιθυμίες (πάθη) είναι συναισθήματα

μεγάλης έντασης, με σύντομη συνήθως διάρκεια και έντονες

φυσιολογικές αλλαγές (π.χ. έκρηξη οργής)

� Δυναμικότητα συναισθήματος

Τα συναισθήματα έχουν την ιδιότητα να ωθούν τον άνθρωπο σε κάποιες

ενέργειες και να τον απωθούν από κάποιες άλλες. Τα βαθύτερα

συναισθήματα μας τα πάθη και οι επιθυμίες μας είναι ουσιώδεις

«καθοδηγητές» και η ύπαρξη του ανθρώπινου είδους οφείλει πολλά

στη δύναμη τους και στην επιρροή τους πάνω στην ανθρωπινή

δραστηριότητα. Αυτή η δύναμη είναι εκπληκτική: μόνο μια πανίσχυρη

αγάπη μπορεί να ωθήσει κάποιον να ξεπεράσει την άποψη της λογικής

και να βασιστεί στη άποψη της καρδιάς. Με άλλα λόγια τα

συναισθήματα παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στη διαδικασία που οδηγεί

από τα κίνητρα στη δράση και κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορούν να

λειτουργήσουν και από μόνα τους ως κίνητρα. Πχ σπασμωδικές και

ασυλλόγιστες ενέργειες σε κατάσταση πανικού.

Page 14: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

14

• ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ (EQ) : Με τον όρο

συναισθηματική νοημοσύνη νοείται ”η ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς

τα δικά του συναισθήματα, να τα κατανοεί και να τα ελέγχει. Είναι επίσης

η ικανότητα να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα των

ανθρώπων γύρω του και να μπορεί να χειρίζεται αποτελεσματικά τόσο τα

δικά του συναισθήματά του όσο και τις διαπροσωπικές του σχέσεις”.

«Πρόκειται για μια μορφή κοινωνικής νοημοσύνης που περιλαμβάνει την

ικανότητα αναγνώρισης των δικών μας συναισθημάτων και των

συναισθημάτων των άλλων, διάκρισης μεταξύ των συναισθημάτων και

χρήσης της πληροφορίας (που απορρέει από τα συναισθήματα) για την

καθοδήγηση της σκέψης και των πράξεων μας»

Η συναισθηματική νοημοσύνη περικλείει την ικανότητα να

αντιλαμβάνεσαι με ακρίβεια, να εκτιμάς και να εκφράζεις το

συναίσθημα, την ικανότητα να αναδύεις και να γεννάς συναισθήματα

όταν αυτά βοηθούν τη σκέψη, την ικανότητα να καταλαβαίνεις το

συναίσθημα και την συναισθηματική γνώση και την ικανότητα να

ελέγχεις τα συναισθήματα ώστε να προωθείς τη συναισθηματική και

διανοητική σου ανάπτυξη.

Page 15: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

15

Η συναισθηματική αυτογνωσία, η ευαισθησία και οι διαχειριστικές

ικανότητες είναι αυτές που μας βοηθούν να μεγιστοποιήσουμε την

μακροπρόθεσμη ευτυχία και επιβίωσή μας…

Ο Γκαίτε είχε πει “είμαστε σχηματοποιημένοι και διαμορφωμένοι από

αυτά που αγαπάμε“, και πιθανά η ευφυΐα είναι ένα “καλούπι” δοσμένο

από την καρδιά. Μία ευφυΐα επικεντρωμένη στην καρδιά, είναι

επικεντρωμένη στον Εαυτό και επομένως έχει μια υπεράνθρωπη και

διαπροσωπική σύνδεση. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι μια

ουσιαστική κατανόηση των όσων μαθαίνουμε και όταν η μάθηση ριζωθεί

στην καρδιά, καθώς και στο μυαλό, το μάθημα θα έχει μετατραπεί σε

σοφία…

Οι γυναίκες θυμούνται καλύτερα τις στιγμές εκείνες της ζωής τους που

έχουν επηρεαστεί συναισθηματικά επειδή ο εγκέφαλος τους είναι

οργανωμένος να φυλάσσει στη μνήμη του τα έντονα συναισθήματα και

αυτό λόγω της ύπαρξης ενός σημαντικού δεσμού μεταξύ της γνωσιακής

συμπεριφοράς και της δομής του εγκεφάλου που δραστηριοποιείται

όταν δέχεται ένα συναισθηματικό ερέθισμα…

Οι γυναίκες κινητοποιούν εννέα περιοχές του εγκεφάλου τους για να

“απαθανατίσουν” το συναίσθημα ενώ οι άνδρες μόνο δύο. Και η

αντίδραση των νευρώνων των γυναικών είναι επίσης μεγαλύτερη από

αυτή των ανδρών, όλα αυτά αποτελούν και μια εξήγηση για το πώς η

κατάθλιψη προσβάλλει περισσότερο τις γυναίκες αφού γι´ αυτές είναι

πολύ εύκολο να ανακαλέσουν στη μνήμη τους επώδυνες στιγμές…

� Ικανότητες που συνδέονται με την συναισθηματική

νοημοσύνη :

1. Συναισθηματική αυτοεπίγνωση: Βελτίωση στην αναγνώριση και την

κατονομασία των συναισθημάτων, μεγαλύτερη κατανόηση των αιτίων

των συναισθημάτων, αναγνώριση της διαφοράς μεταξύ συναισθημάτων

και πράξεων.

2. Χειρισμός των συναισθημάτων: Μεγαλύτερη αντοχή στην

απογοήτευση και αποτελεσματικότερος έλεγχος του θυμού, λιγότερες

φραστικές προσβολές και καβγάδες, μεγαλύτερη ικανότητα εκδήλωσης

του θυμού με σωστό τρόπο, λιγότερο επιθετική ή αυτοκαταστροφική

Page 16: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

16

συμπεριφορά, πιο θετικά συναισθήματα για τον εαυτό μας και για τους

άλλους, καλύτερος χειρισμός του άγχους. Λιγότερη μοναξιά και

κοινωνικό άγχος.

3. Δημιουργική χαλιναγώγηση συναισθημάτων: Περισσότερη

υπευθυνότητα, λιγότερες παρορμήσεις, περισσότερος αυτοέλεγχος,

ενσυναίσθηση: Αντίληψη των συναισθημάτων των άλλων, μεγαλύτερη

ικανότητα κατανόησης των απόψεων του άλλου, μεγαλύτερη ευαισθησία

στα συναισθήματα των άλλων, πιο προσεκτική ακρόαση των άλλων.

4. Χειρισμός των σχέσεών μας: Πιο ικανοί στο να αναλύουμε και να

κατανοούμε τις σχέσεις μας, καλύτεροι στο να λύνουμε διαφορές και να

ρυθμίζουμε διαφωνίες, πιο θετικοί και επιδέξιοι στην επικοινωνία, πιο

εξωστρεφείς, φιλικοί και κοινωνικοί, πιο συμπονετικοί και ευαίσθητοι,

ικανότεροι στο να συνεργαζόμαστε, να βοηθάμε και να μοιραζόμαστε,

πιο δημοκρατικοί στη συναναστροφή μας με τους άλλους και λιγότερο

δογματικοί.

Συμπερασματικά, η Συναισθηματική νοημοσύνη είναι η αναγνώριση και

εκτίμηση τόσο των δικών μας συναισθημάτων όσο και των

συναισθημάτων των άλλων, η κατάλληλη ανταπόκριση σε αυτά και η

αποτελεσματική εφαρμογή της ενέργειας των συναισθημάτων στην

καθημερινή μας ζωή και την εργασία. Πρόσφατα άρχισε να

αναγνωρίζεται η σημασία της ύπαρξης και ανάπτυξης μιας τέτοιας

μορφής νοημοσύνης η οποία μπορεί να μας βοηθήσει να εξελιχθούμε, να

αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της ζωής (αντιμετώπιση άγχους,

μοναξιάς, επιθετικότητας κλπ.) και να αλληλεπιδράσουμε επιτυχώς με

άλλους ανθρώπους.

Page 17: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

17

• Ενσυναίσθηση

Είναι μια θεμελιώδης νοητική λειτουργία και ένα βασικό συστατικό

στοιχείο των σχέσεών μας με τους άλλους και με τον κόσμο που μας

περιβάλλει.

Η ενσυναίσθηση είναι η βαθιά επικοινωνία με τον άλλον μέσω της

συναισθηματικής ταύτισης ή κατανόησης. Η ενσυναίσθηση απαιτεί

περισσότερα από μια απλή κατανόηση των συναισθημάτων ενός άλλου

ανθρώπου. Σύμφωνα με τον Harris (1989) υπάρχουν περιπτώσεις κατά

τις οποίες κατανοούμε το συναίσθημα που νιώθει ο άλλος, αλλά δεν

νιώθουμε το ίδιο συναίσθημα. Είναι επίσης σημαντικό να αναφέρουμε

ότι, για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε ένα συναίσθημα, δεν αρκεί να

φανταστούμε τι μπορεί να νιώθει ο άλλος, αλλά και τι πιστεύει και θέλει.

• Επικοινωνία

Σε διαπροσωπικό επίπεδο υπάρχει όταν διακινούνται νοήματα και

συναισθήματα από τον ένα στον άλλο. Όταν κάποιος προσλαμβάνει και

κατανοεί κάτι που εκφράζει κάποιος άλλος, απαντά σ'αυτό και

αντίστροφα. Αυτά που κατεξοχήν χαρακτηρίζουν την άμεση

διαπροσωπική επικοινωνία είναι η συνέχεια, η συμμετοχή και η

αλληλεπίδραση.

Παρ'όλο που επικοινωνούμε συνήθως με διάφορους τρόπους, παρ'όλο

που οι κώδικες, όπως τους λέμε, της επικοινωνίας ποικίλλουν (το ντύσιμο

π.χ. ο τρόπος που τρώμε, οδηγούμε κ.α. είναι μερικοί από αυτούς), ο

σημαντικότερος κώδικας που διαθέτουμε είναι η γλώσσα. Τόσο στην

προφορική όσο και στη γραπτή της μορφή, η γλώσσα επιτρέπει στους

ανθρώπους να έχουν ιστορία, να θέτουν στόχους και να

αντιλαμβάνονται, να σκέπτονται και να εκφράζουν, με αποχρώσεις και

ακρίβεια, τα πιο σύνθετα νοήματα. Νοήματα πολυεπίπεδα, αντιφατικά ή

διφορούμενα. Η πλευρά εκείνη της επικοινωνίας που διεξάγεται με τη

χρήση της γλώσσας ονομάζεται λεκτική επικοινωνία.

Δεν επικοινωνούμε όμως μόνο με το λόγο. Η επικοινωνία είναι και μη

Page 18: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

18

λεκτική. Οι κινήσεις του σώματος και οι διάφορες μορφές έκφρασης του

προσώπου επιτρέπουν στον άνθρωπο να εκφράζει σιωπηλά τα

συναισθήματά του: τη λύπη, το θυμό, την επιθυμία, την απορία, την

ειρωνεία, την κόπωση, την αδιαφορία, τη χαρά του.

Πολλά από τα σωματικά μηνύματα αυτής της συναισθηματικής

επικοινωνίας δεν προσλαμβάνονται ενσυνείδητα από τους

επικοινωνούντες. Με άλλα λόγια, η πληροφορία για το πως μπορεί να

νιώθει ο άλλος, φτάνει σε μας χωρίς όμως να αναγνωρίζουμε την

προέλευσή της επακριβώς. Αυτό συμβαίνει γιατί το αντιληπτικό σύστημα

που διαθέτει ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να συλλαμβάνει πολλές

λεπτομέρειες και με ταχύτητα που υπερβαίνει τη δυνατότητά του να τις

επεξεργάζεται πλήρως νοητικά. Το φαινόμενο αυτό είναι αλληλένδετο

και με τη λειτουργία του ασυνείδητου, με μηχανισμούς δηλαδή - όπως η

απώθηση, η άρνηση ή η μόνωση - που έχουν να κάνουν με την

επιλεκτικότητα της αντίληψης όπως μας διδάσκει η ψυχανάλυση.

ΕΠΙΠΕΔΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

1. Αντιληπτικό-αισθητηριακό (ότι ακούω, ότι βλέπω, ότι γεύομαι).

2. Λεκτικό-ιδεολογικό.

3. Συναισθηματικό (κοινωνία ψυχών).

4. Επίπεδο προσδοκίας.

Page 19: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

19

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Δραστηριότητες/εργαλεία που έχουν σχέση με την ψυχοκοινωνική

επιδεξιότητα κατά ενότητες και διενεργούνταν καθ’ όλη την διάρκεια της

Ερευνητικής Εργασίας και στις ώρες συνάντησης της ομάδας (δηλαδή

κάθε εβδομάδα επί ένα δίωρο):

� Προσωπικότητα: Παιχνίδια ρόλων/Αυτοσχεδιασμός (Παρατήρηση και

εντοπισμός των στοιχείων προσωπικότητας που αναδύθηκαν μέσα από

το παίξιμο των ρόλων-Συζήτηση).

� Test προσωπικότητας (Συμπλήρωση ερωτηματολογίων).

� Μιλάμε για τα συναισθήματα (Μελέτη μικρών ιστοριών και συζήτηση

π.χ. «Μαθήματα Ιατρικής» του Εντουάρντο Γκαλεάνο).

� Αναγνώριση και αποδοχή των συναισθημάτων μας (Λεξιλόγιο

συναισθημάτων, συμπλήρωση του λεξιλογίου, διαβάθμιση της έντασης

των συναισθημάτων, περιγραφή κ.λπ).

� Αυτοεκτίμηση (Test σχετικά με την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμηση).

� Συναισθηματική νοημοσύνη (Μελέτη περίπτωσης με θέμα:

«Δυσλειτουργική συμπεριφορά μαθητή σε πολιτιστική επίσκεψη»-

Ανταλλαγή απόψεων).

� Ενσυναίσθηση (Βιωματικό παιχνίδι: «Ο τυφλός και ο οδηγός του»-

Εναλλαγή ρόλων).

� Τα συναισθήματα στην τέχνη (Προβολή 12 έργων ζωγραφικής μεγάλων

καλλιτεχνών-Παρατήρηση-Συζήτηση-Ανίχνευση συναισθήματος).

� Νευρώσεις-Ψυχώσεις (Μελέτη μικρών ιστοριών και συζήτηση π.χ. «Ο

Ήλιος στα χέρια της» του Εντουάρντο Γκαλεάνο).

� Φόβος-Φοβίες (Παιδικές ζωγραφιές. Δείγμα: Παιδιά Ε’ και ΣΤ’ τάξης του

Δημοτικού καθώς και μερικές ζωγραφιές παιδιών Β’ τάξης Δημοτικού και

παιδιών του Γυμνασίου. Μελέτη-Συζήτηση).

� Το στρες στη ζωή μας (Test που μετράει το άγχος με βάση τα

ψυχοσωματικά συμπτώματα).

� Θυμός και επιθετικότητα (Μελέτη μικρών ιστοριών και συζήτηση, π.χ. «Η

θλίψη και η οργή» του Χόρχε Μπουκάι).

Page 20: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

20

Η μεθοδολογία και τα εργαλεία προτείνονταν κάθε φορά από την

υπεύθυνη καθηγήτρια της ομάδας και γίνονταν δεκτά από τα μέλη της

ομάδας στην προσπάθειά μας να αποκτήσουμε αυτογνωσία,

αυτοεκτίμηση, επίγνωση των συναισθημάτων μας (και κυρίως των

δυσλειτουργικών), αποδοχή και κατανόηση των συναισθημάτων των

δικών μας και των άλλων ώστε να μπορούμε να διαχειριζόμαστε πιο

εύκολα δύσκολες καταστάσεις της καθημερινότητάς.

Page 21: γ. Συναισθήματα - Συναισθηματική νοημοσύνη

21

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Είμαστε στο τέλος της ερευνητικής εργασίας . Δουλεύοντας σαν ομάδα

ανακαλύψαμε την χαρά της συλλογικότητας. Ήμασταν 6 παιδιά τα οποία

προσπαθούσαν να βγάλουν μια άκρη και να κατανοήσουν τις

συμπεριφορές τα συναισθήματα και τον κόσμο γύρω τους .Έξι

διαφορετικοί χαρακτήρες που συνεργάστηκαν ομαδικά και αντάλλαξαν

απόψεις και ιδέες . Βοηθούσαμε ο ένας τον άλλον να κατανοήσει έστω

και ένα μικρό κομμάτι από το εγώ του Ήρθαμε κοντά, γνωριστήκαμε και

ανακαλύψαμε ότι η διαφορετικότητά μας , μας ένωνε αντί να μας

χωρίζει και συμπλήρωνε ο ένας τα κενά του άλλου . Έχουμε αποκομίσει

πολλά από αυτό το project. Ο χρόνος βέβαια καθώς και η

πολυπλοκότητα της επιστήμης της ψυχολογίας στάθηκαν εμπόδιο στο

να μάθουμε τα πάντα για την σύνθεση της ψυχής και της

προσωπικότητας μας. Εξάλλου κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Παρόλα αυτά

μάθαμε να αναγνωρίζουμε κάποιες συμπεριφορές μας. Ήρθαμε πιο

κοντά σε εμάς αλλά και στους γύρω μας.