ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ

Καθηγητές: κ. Δέσποινα Αναγνωστοπούλου

Μάθημα: Οργάνωση και Λειτουργία των Διεθνών Οργανισμών

Εξάμηνο: Β΄

Δημήτρης Στροίκος

Η ΚΙΝΑ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΟΗΕ ΚΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΣΤΙΣ ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΕΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΗΕ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2007 – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Περιεχόμενα

Εισαγωγή.....................................................................................................2

Το ιστορικό πλαίσιο....................................................................................2

Η ΚΙΝΑ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ.............................................3

Η χρήση της αρνητικής ψήφου...................................................................3

Η επιλογή της αποχής ................................................................................5

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ ΣΤΙΣ ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΗΕ..................................................................................................8

Η έννοια της εθνικής κυριαρχίας................................................................8

Η συμμετοχή στις ειρηνευτικές επιχειρήσεις.............................................8

Κόσοβο......................................................................................................10

Ανατολικό Τιμόρ.......................................................................................11

Συμπεράσματα...........................................................................................11

Πίνακας1....................................................................................................13

Βιβλιογραφία..............................................................................................14

1

Εισαγωγή

Τα τελευταία χρόνια η Κίνα έχει αναδυθεί ως μια σημαντική πολιτική και

οικονομική δύναμη στην περιοχή της Ασίας. Η αυξανόμενη στρατιωτική και

οικονομική ανάπτυξη που χαρακτηρίζουν τη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες ,η

συμμετοχή της σε περιφερειακούς πολυμερείς και διεθνείς οργανισμούς, και μια

έντονη διπλωματική δραστηριότητα αναδεικνύουν ένα νέο πρόσωπο της Κίνας στις

αρχές του 21ου αιώνα.1

Ενώ όμως, τα οικονομικά επιτεύγματα της χώρας καθώς και ο σημαντικός της

ρόλος στις διεθνείς εξελίξεις βρίσκονται στο επίκεντρο του ακαδημαϊκού

ενδιαφέροντος, σε διεθνές επίπεδο, η συμπεριφορά της Κίνας στο Συμβούλιο

Ασφαλείας του ΟΗΕ και η συμμετοχή της στις ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ

συχνά αγνοούνται.

Το ιστορικό πλαίσιο

Η Κίνα ήταν μια από τις τέσσερις Μεγάλες Δυνάμεις ( ΗΠΑ, π. Σ.Ε., Μεγάλη

Βρετανία ) η οποία συμμετείχε στην Διάσκεψη του Dumbarton Oaks που

πραγματοποιήθηκε από τις 21 Αυγούστου ως τις 7 Οκτωβρίου 1944 στην

Ουάσιγκτον. Εκεί, οι εκπρόσωποι των τεσσάρων Μεγάλων Δυνάμεων κατέληξαν σε

ένα σχέδιο Διεθνούς Οργανισμού με κύριο σκοπό τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης

και ασφάλειας, θέτοντας τις βασικές αρχές για τη δημιουργία του ΟΗΕ.

Σχεδόν ένα χρόνο μετά, η Κίνα συμμετείχε μαζί με τις ΗΠΑ, την π. Σ.Ε., την

Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία στην προβλεφθείσα από την συνάντηση της Γιάλτας

Διάσκεψη, η οποία έλαβε χώρα στον Άγιο Φραγκίσκο από τις 25 Απριλίου μέχρι τις

26 Ιουνίου 1945, με σκοπό την υιοθέτηση του Χάρτη του Οργανισμού. Ο Χάρτης

υιοθετήθηκε στις 26 Ιουνίου 1945 από 51 κράτη και τέθηκε σε ισχύ στις 24

Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς.2

Η Κίνα σύμφωνα με τον Χάρτη κατείχε την θέση του μονίμου μέλους στο

Συμβούλιο Ασφάλειας μαζί με τις άλλες τέσσερις Μεγάλες Δυνάμεις,. Η περίπτωση 1 Για το νέο πρόσωπο της κινέζικης διπλωματίας βλ. Evan Medeiros and M. Taylor Fravel, China’s New Diplomacy, Foreign Affairs, Vol 82,Nο6 (November/December,) 2003, σ.22- 35. Επίσης, Avery Goldstein, The Diplomatic Face of China’s Grand Strategy: A Rising Power’s Emerging Choice, The China Quarterly, no. 168 (December 2001), σ. 835-864. . David Shambaugh, China Engages Asia, International Security, Vol 29, No 3 (Winter 2004 / 05), σ.64-99.

2 Ο Χάρτης υιοθετήθηκε στις 26 Ιουνίου 1945 από 50 κράτη, ενώ στη συνέχεια υπογράφηκε και από την Πολωνία, η οποία όμως δεν παρέστη κατά την διάρκεια των εργασιών της Διάσκεψης. Βλ. Παρασκευή Νάσκου-Περράκη., Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών. Η θεσμική διάσταση, Δ' έκδοση, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή 2004.

2

της όμως, παρουσιάζει ιδιαιτερότητες οι οποίες σχετίζονται με τις εσωτερικές

εξελίξεις που διαδραματίστηκαν στη χώρα εκείνη την περίοδο. Το 1949 την εξουσία

στη χώρα κατέλαβαν οι κομμουνιστές υπό τον Μάο, κηρύσσοντας την ίδρυση της

Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Η μέχρι τότε κυβέρνηση των εθνικιστών, υπό τον

Τσανγκ Και-σεκ, ηττημένη από τον εμφύλιο πόλεμο κατέφυγε στην Ταϊβάν

εκπροσωπώντας την εθνικιστική Κίνα.

Η επικράτηση των κομμουνιστών δυσχέρανε τη θέση της Κίνας σε διεθνές επίπεδο.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνούνταν να αναγνωρίσουν την Λαϊκή Κίνα, εμποδίζοντας

τη να ενταχθεί στον ΟΗΕ, ενώ συγχρόνως ενίσχυσαν τις σχέσεις τους με την

εθνικιστική Κίνα που είχε μετακινηθεί στην Ταϊβάν. Αυτή η στάση των ΗΠΑ είχε ως

αποτέλεσμα η εθνικιστική Κίνα να κατέχει την θέση του μονίμου μέλους στο

Συμβούλιο Ασφαλείας μέχρι το 1971, οπότε αντικαταστάθηκε από την Λαϊκή Κίνα.3

Η αντιπαράθεση μεταξύ της Λαϊκής Κίνας και της Ταϊβάν δημιούργησε πολλά

προβλήματα στον Οργανισμό. Η υπόθεση αυτή έθεσε το ζήτημα της ιδιότητας του

μέλους με αυτό της αναγνώρισης κράτους, ενώ η αντιπαράθεση δυο κυβερνήσεων για

το ποια θεωρείται ο νόμιμος εκπρόσωπος της αποτελεί μοναδική περίπτωση στην

ιστορία του Οργανισμού.4

Η ΚΙΝΑ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΟΗΕ

Η χρήση της αρνητικής ψήφου

Από την εισδοχή της στον ΟΗΕ, το Πεκίνο έχει κάνει χρήση της αρνητικής του

ψήφου ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας ( βέτο ) δυο φορές. Η πρώτη

ήταν στις 25 Αυγούστου του 1972 ( Meeting 1660 ), σε διάστημα μικρότερο του ενός

έτους από την εισδοχή του, στο προσχέδιο ψηφίσματος ( Draft Resolution )

S/10771 για την εισδοχή του Μπαγκλαντές ως νέο μέλος στον ΟΗΕ. Η Κίνα άσκησε

το δεύτερο βέτο της στις 25 Φεβρουαρίου του 1999 ( Meeting 3982 ), στο προσχέδιο

ψηφίσματος ( Draft Resolution ) S/1999/201, το οποίο αφορούσε την παράταση της

δύναμης προληπτικής ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών ( UN Preventive Deployment

Force ) στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.5

3 Καθοριστικός παράγοντας για την εισδοχή της Κίνας στον ΟΗΕ το 1971 υπήρξε η θεαματική βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της Ουάσιγκτον και του Πεκίνου. 4 στο ίδιο ό.π., No 2.5 Yitzhak Shichor, China’s Voting Behavior in the UN Security Council, China Brief, Volume VI, Issue 18, (6 September, 2006), Jamestown Foundation σ.4-6. Στις 27 Ιανουαρίου του 1999 η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας εγκαθίδρυσε διπλωματικές σχέσεις με την Ταϊβάν. Το βέτο της Κίνας ήταν απάντηση σ’ αυτή την ενέργεια των Σκοπίων.

3

Η επιφυλακτικότητα της Κίνας να ασκεί το δικαίωμα της αρνησικυρίας λαμβάνει

μεγαλύτερη σημασία συγκρινόμενη με την συμπεριφορά των άλλων μονίμων μελών

του Συμβουλίου Ασφαλείας. Από τον Δεκέμβριο του 1971 ( μετά από την εισδοχή

της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας ) μέχρι τον Αύγουστο του 2006, οι Ηνωμένες

Πολιτείες έχουν κάνει χρήση της αρνητικής ψήφου 76 φορές, το Ηνωμένο Βασίλειο

24 φορές, η Γαλλία 14 φορές και η Ρωσία ( Πρώην Σοβιετική Ένωση ) 13 φορές.

Ήδη από την δεκαετία του ’50, αρκετά χρόνια πριν γίνει μόνιμο μέλος του

Συμβουλίου Ασφαλείας , η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είχε πλήρως εγκρίνει και

υποστηρίξει τον μηχανισμό του βέτο ως ύστατο διπλωματικό μέσο, το οποίο θέτει

φραγμούς σε οποιαδήποτε προσπάθεια μονομερούς εκμετάλλευσης του Συμβουλίου

Ασφαλείας, ιδιαίτερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.6

Οι Κινέζοι πίστευαν ότι η αρχή της υποχρεωτικής ομοφωνίας θα μπορούσε να

εμποδίσει μονομερή ψηφίσματα , ιδιαίτερα αυτά που θα αφορούσαν την χρήση

στρατιωτικής δύναμης. Στη πράξη όμως, τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν μια

πραγματιστική στάση η οποία εξυπηρετούσε τα συμφέροντα τους. Σημαντικός

παράγοντας για την υιοθέτηση μιας πιο πραγματιστικής στάσης υπήρξε ένα

διπλωματικό λάθος.

Το Πεκίνο πρέπει να ένιωσε πολύ άβολα όταν διαπίστωσε ότι εξαιτίας του δικού

του βέτο, του μοναδικού ανάμεσα στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, το

Μπαγκλαντές

δεν εντάχθηκε ως νέο μέλος στον ΟΗΕ ( Draft Resolution S/10771 ), κάτι μάλιστα

που εξυπηρετούσε περισσότερο τα συμφέροντα του Πακιστάν, παρά της Κίνας. Η

αναγνώριση του λάθους φάνηκε δυο χρόνια αργότερα, όταν το Μπαγκλαντές

εντάχθηκε στον Οργανισμό χωρίς την αντίθεση του Πεκίνου.

Από τότε η Κίνα είναι επιφυλακτική στη χρήση του βέτο και επιλέγει να απέχει ή

να μην συμμετέχει στις ψηφοφορίες. Με αυτόν τον τρόπο οι Κινέζοι μπορούν να

στέλνουν ένα μήνυμα και ταυτόχρονα αποφεύγουν να ταχθούν με συγκεκριμένες

πλευρές και συμμαχίες.7

Η επιλογή της αποχής

6 Yitzhak Shichor, ό.π., no 57 στο ίδιο.

4

Το Πεκίνο δικαιολογεί τις τακτικές αποχές του από τις ψηφοφορίες του Συμβουλίου

Ασφάλειας στη βάση πέντε θεμελιωδών αρχών, ήτοι: του αμοιβαίου σεβασμού των

κυριαρχικών δικαιωμάτων και της εδαφικής ακεραιότητας, της μη επέμβασης στις

εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών, της μη επίθεσης, του αμοιβαίου οφέλους και

της ειρηνικής συνύπαρξης.8 Βασικός κανόνας της πολιτικής τους είναι οι συγκρούσεις

να επιλύονται από τα άμεσα εμπλεκόμενα μέρη ή ως ύστατη λύση να προτιμάται η

μεσολάβηση τοπικών και περιφερειακών οργανισμών, χωρίς εξωτερική παρέμβαση.

Επίσης, η Κίνα είναι ευαίσθητη σε θέματα επιβολής κυρώσεων και στη χρήση

στρατιωτικής δύναμης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, ιδιαίτερα όταν διακυβεύονται δικά

της συμφέροντα . Ήδη πολύ πριν από την ένταξη της στον ΟΗΕ, καταδίκαζε

κατηγορηματικά οποιαδήποτε επέμβαση των Ηνωμένων Εθνών, με καλύτερο

παράδειγμα την επέμβαση στην Κορεατική Χερσόνησο.

Αντίθετα, η κινεζική ηγεσία υποστήριζε κατηγορηματικά την επιβολή κυρώσεων

από τα Ηνωμένα Έθνη και τη χρήση στρατιωτικής δύναμης εναντίον των δυτικών

αποικιακών πολιτικών και πολιτικών απαρτχάιντ. Τέτοια περίπτωση υπήρξε η κρίση

της διώρυγας του Σουέζ το 1956.

Από τη στιγμή ωστόσο που εντάχθηκε στον ΟΗΕ και στο Συμβούλιο Ασφάλειας, η

Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ποτέ δεν άσκησε βέτο ενάντια στην επιβολή κυρώσεων

και στη χρήση στρατιωτικής δύναμης. Πιο συγκεκριμένα, το Πεκίνο υποστήριζε την

εφαρμογή μέτρων βάσει του κεφαλαίου VII του χάρτη των Ηνωμένων Εθνών σε

ζητήματα αποικιακών πολιτικών και πολιτικών απαρτχάιντ. Σε αυτές τις περιπτώσεις

το Πεκίνο ήταν πρόθυμο να εγκρίνει οικονομικές κυρώσεις και εμπάργκο οπλών,

ταυτόχρονα όμως, ήταν αρνητικό σε οποιαδήποτε χρήση στρατιωτικής δύναμης.9

Για παράδειγμα, στις 19 Δεκεμβρίου του 2000, το Πεκίνο απείχε από το προσχέδιο

ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφάλειας 1333 ( Draft Resolution UN Security

Council 1333 ) το οποίο επέβαλε μέτρα εναντίον των αρχών των Ταλιμπάν στο

Αφγανιστάν. Περιορίστηκε μόνο σε φραστικές διαφοροποιήσεις, καλώντας τους

Ταλιμπάν να σταματήσουν να προσφέρουν καταφύγιο και κέντρα εκπαίδευσης σε

διεθνείς τρομοκράτες. Ο κινέζος αντιπρόσωπος στα Ηνωμένα Έθνη δικαιολόγησε την

αποχή από την διαδικασία λέγοντας ότι η Κίνα δεν υποστηρίζει την προσφυγή σε

εύκολες λύσεις ,όπως την επιβολή κυρώσεων. Τέτοια μέτρα, σύμφωνα με τον ίδιο, θα

8 Για τις πέντε θεμελιώδεις αρχές της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής βλ. Tang Zhenqi, Κίνα, διαφύλαξη της παγκόσμιας ειρήνης, προώθηση της κοινής ανάπτυξης, Εξωτερικά Θέματα, Τεύχος 16, Ιανουάριος 2005, σ.36-43.9 στο ίδιο ό.π., no 5

5

πρέπει να υιοθετούνται από το Συμβούλιο Ασφάλειας μόνο όταν είναι απολύτως

απαραίτητο και με μεγάλη προσοχή, γιατί υπάρχει η πιθανότητα να στραφούν

εναντίον αθώων ανθρώπων και να περιπλέξουν την κατάσταση. Με αυτόν τον τρόπο

το Πεκίνο δεν ήθελε να υπονομεύσει τις καλές του σχέσεις με το Αφγανιστάν, ούτε

βέβαια να δημιουργήσει τριβές με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις άλλες δυτικές

δυνάμεις ασκώντας βέτο.10

Για παρόμοιους λόγους, η Κίνα απείχε από δυο προσχέδια ψηφίσματος για την

αποχώρηση των συριακών δυνάμεων από τον Λίβανο (Resolutions 1559, 2 Σεπτεμβρίου

, 2004, και 1680, 17 Μαΐου ). Σύμφωνα με τον Wang Guangya, τον κινέζο αντιπρόσωπο

στα Ηνωμένα Έθνη, το ζήτημα της αποχώρησης των συριακών δυνάμεων ήταν

εσωτερική υπόθεση του Λιβάνου και ως τέτοια έπρεπε να διευθετηθεί από τα άμεσα

ενδιαφερόμενα μέρη, χωρίς την μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών.11

Την ίδια στάση τηρεί η κινεζική διπλωματία και στην περίπτωση του Σουδάν,

όπου διατηρεί μεγάλα οικονομικά συμφέροντα .12 Όποτε το θέμα του Νταρφούρ

τέθηκε στη ατζέντα του Συμβουλίου Ασφάλειας, το Πεκίνο απείχε (Resolutions 1556,

1564, 1591, 1593 και 1672). Τα περισσότερα από τα ψηφίσματα αυτά καλούσαν την

επιβολή ταξιδιωτικών και οικονομικών κυρώσεων στο Σουδάν βάσει του κεφαλαίου

VII του χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Το Πεκίνο και σε αυτή την περίπτωση θεωρεί

την κατάσταση στο Σουδάν εσωτερική υπόθεση, η οποία θα πρέπει να διευθετηθεί

από την Σουδανική κυβέρνηση, με την συνδρομή περιφερειακών οργανισμών όπως η

Αφρικάνικη Ένωση.13

Ένα άλλο παράδειγμα που σχετίζεται άμεσα με την χρήση στρατιωτικής δύναμης

υπό την αιγίδα του ΟΗΕ είναι η περίπτωση του Ιράκ. Παρότι εξαρχής η Κίνα είχε

διαχωρίσει τη θέση της τόσο από την επιθετικότητα του Ιράκ όσο και από μια πιθανή

στρατιωτική επέμβαση, εντούτοις ψήφισε και τα 11 ψηφίσματα του Συμβουλίου

Ασφάλειας για το Ιράκ. Αυτά περιλάμβαναν το ψήφισμα 661 (το οποίο επέβαλε

οικονομικές και στρατιωτικές κυρώσεις εναντίον του Ιράκ ), το ψήφισμα 665 (το

10 στο ίδιο ό.π., no 511 στο ίδιο ό.π., no 512 Η Κίνα προμηθεύει με όπλα το Σουδάν και αγοράζει το μισό της παραγωγής πετρελαίου της χώρας. Για τα συμφέροντα της Κίνας στο Σουδάν και στην ευρύτερη περιοχή βλ. Mark Magnier, China Stakes Claim for Global Oil Access, Los Angeles Times, 17 Ιουλίου 2005,στο www.latimes.com/business/lachinaoil17jul17,0,3357282.story?trackΗ Κίνα «προελαύνει»στη «Μαύρη Ήπειρο», Financial Times / Ημερησία, 4-5 Μαρτίου 2006, σ.29.

13 Yitzhak Shichor, ό.π., no 514 Yitzhak Shichor, ό.π., no 5

6

οποίο επέβαλε ναυτικό αποκλεισμό) και το ψήφισμα 665 (το οποίο επέβαλε

αεροπορικό αποκλεισμό).

Το ψήφισμα 678 (το οποίο υιοθετήθηκε στις 29 Νοέμβριου του 1990 και

εξουσιοδοτούσε την χρήση στρατιωτικής δύναμης για την απομάκρυνση των

Ιρακινών στρατευμάτων από το Κουβέιτ,) ωστόσο, ήταν δύσκολο να γίνει αποδεκτό

από την κινεζική αντιπροσωπεία. Το Πεκίνο αρνήθηκε να υποστηρίξει μια

στρατιωτική επέμβαση, έστω και αν η συγκεκριμένη ήταν υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.

Την ίδια στιγμή, δεν ήθελε να ασκήσει βέτο στην στρατιωτική επέμβαση, γιατί με την

πράξη αυτή θα χειροτέρευε τις σχέσεις του με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες

είχαν φτάσει στο χειρότερο σημείο μετά τα γεγονότα της Τιανανμέν. Με δεδομένο ότι

η Ουάσιγκτον ήταν πιο σημαντική από την Βαγδάτη, η Κίνα επέλεξε την αποχή. Η

επιλογή αυτή βελτίωσε τις σινο-αμερικανικές σχέσεις καθώς και την εικόνα της

χώρας στον δυτικό κόσμο.

Τέλος, το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης δεν αποτελεί εξαίρεση από την

πραγματιστική στάση της κινεζικής διπλωματίας. Παρότι το Πεκίνο είχε εξαρχής

κάνει σαφές ότι δεν προτίθεται να υποστηρίξει την αυθαίρετη χρήση κυρώσεων ή τη

χρήση στρατιωτικής δύναμης, ποτέ δεν ισχυρίστηκε ότι θα εναντιωθεί στην επιβολή

τους. Η μέχρι τώρα στάση της Κίνας δείχνει ότι οι σινο-ιρανικές σχέσεις έχουν τα

όρια τους Η κινέζικη ηγεσία σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε να προκαλέσει

ρήγματα στις ήδη περίπλοκες σχέσεις της με την Ουάσιγκτον. 14

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ ΣΤΙΣ ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ

ΟΗΕ.

Η έννοια της εθνικής κυριαρχίας.

Η προσέγγιση της Κίνας όσον αφορά τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις έχει

διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό από την έννοια της κυριαρχίας. Η κινεζική αντίληψη

της κυριαρχίας είναι βέβαια μια έννοια δυναμική και όχι στατική. Η προσκόλληση

της Κίνας στις Βεστφαλιανές αρχές της κρατικής κυριαρχίας είναι αποτέλεσμα της

τραυματικής εισόδου της στην διεθνή κοινωνία κατά τη διάρκεια της ταραχώδους

τελευταίας ιμπεριαλιστικής περιόδου, η οποία επεκτείνεται χρονικά από τον πρώτο

πόλεμο του οπίου το 1939 μέχρι την πτώση της τελευταίας δυναστείας το 1912.15

1

15 Bates Gill and James Reilly, Sovereignty, Intervention and Peacekeeping: The View from Beijing, Survival, Vol.42, no.3, Autumn 2000, σ.41-59. Η Συνθήκη της Βεστφαλίας το 1648 διαμόρφωσε το πρώτο διεθνές σύστημα (1648-1789).Η Ευρώπη αυτής της περιόδου «δημιούργησε μέσω της σύστασης

7

Ήδη από τα πρώτα του χρόνια στην εξουσία το Κινέζικο Κομουνιστικό Κόμμα

έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην έννοια της κυριαρχίας, ως σημαντικό στήριγμα στη

προσπάθεια του να συγκροτήσει ένα αποτελεσματικό κρατικό μηχανισμό . Όμως,

κατά την διάρκεια του αντιαποικιακού κινήματος στον αναπτυσσόμενο κόσμο τις

δεκαετίες ’60 και ’70, το Πεκίνο υποστήριξε τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Η

Κίνα άλλαξε και πάλι στάση τα τελευταία 15 χρόνια, όταν η ίδια ήρθε αντιμέτωπη με

αποσχιστικά κινήματα στην επικράτεια της.

Ο ορισμός που δίνουν οι Κινέζοι στην έννοια της κυριαρχίας έχει διαμορφώσει τον

τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τον ρόλο και τη δομή των Ηνωμένων Εθνών

στην μεταψυχροπολεμική εποχή. Η κινέζικη ηγεσία ανησυχεί μπροστά στο

ενδεχόμενο ο ΟΗΕ να μετατραπεί σε μια «υπερεθνική κυβέρνηση». Για το λόγο αυτό

επιμένει ο ΟΗΕ να παραμείνει ένας οργανισμός απαρτιζόμενος από κράτη, με βασικό

σκοπό την εμπέδωση της συνεργασίας και την προάσπιση των συμφερόντων

κυρίαρχων κρατών. 16

Η συμμετοχή στις ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ

Το επίπεδο συμμετοχής της Κίνας στις ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ είναι

χαμηλό συγκρινόμενο με άλλες χώρες. Αυτή τη στιγμή συμμετέχει με πάνω από

1.800 άτομα προσωπικό σε 12 διαφορετικές αποστολές, όταν το συνολικό προσωπικό

των ειρηνευτικών επιχειρήσεων στον ΟΗΕ ξεπερνά τις 80.000.Ταυτοχρονα όμως, η

πρόσφορα της είναι η μεγαλύτερη σε σχέση με τα υπόλοιπα μόνιμα μέλη του

Συμβουλίου Ασφαλειας.17

Επίσης, η συμμετοχή της, συγκρινόμενη με το παρελθόν, έχει αυξηθεί τα τελευταία

χρόνια. Η κινέζικη συνεισφορά στις ειρηνευτικές επιχειρήσεις μπορεί να χωριστεί σε

τρεις φάσεις. Η πρώτη φάση ξεκινά από την δεκαετία του ’50, κατά τη διάρκεια της

οποίας η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας διατηρούσε μια επιφυλακτική στάση

απέναντι στον ΟΗΕ και συνεχίστηκε τις δεκαετίες του ’60 και ’70 , μετά την εισδοχή

του κράτους τις βάσεις για ένα διεθνές δίκαιο, το οποίο θα στηριζόταν στην αρχή της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας και της νομικής ισοτιμίας των κρατών». Βλ. Ηλίας Κουσκουβέλης, Εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις, Ποιότητα, Αθήνα, 2004,σ236-238.16 στο ίδιο ό.π., no 15.17 Στον οικονομικό τομέα η Κίνα συνεισφέρει το 3% του κόστους όλων των αποστολών διατήρησης της ειρήνης, ενώ το ποσοστό αναμένεται να διπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια. Βλ Loro Horta, A Rising Dragon in Blue, Asia Times, 7 Μαρτίου 2007, στο www.atimes.com/atimes/China/IC07Ad01.html. Βλ επίσης, UN Department of Peacekeeping Operations, monthly Summary of Contributors Απρίλιος 2007 στο http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/contributors/2007/apr07_3.pdf .18 Bates Gill and James Reilly, ό.π., no 15.19 στο ίδιο ό.π., no 15

8

της στον ΟΗΕ. Τις δεκαετίες του ’80 και ‘90 έφτασε στο επίπεδο μιας «ενεργητικής

συνεργασίας» με τα Ηνωμένα Έθνη στα πλαίσια των ειρηνευτικών επιχειρήσεων. Η

τρίτη φάση ξεκινά από τον Σεπτέμβριο του 1988, όταν έκανε αίτηση και έγινε σχεδόν

αμέσως δεκτή ως μέλος στην Ειδική Επιτροπή για τις Ειρηνευτικές Επιχειρήσεις των

Ηνωμένων Εθνών (UN Special Committee on Peacekeeping Operations). 18

Για τους Κινέζους αξιωματούχους πρέπει να υπάρχουν δυο αναγκαίες προϋποθέσεις

για να υποστηρίξουν μια ειρηνευτική διαδικασία: η συγκατάθεση της χώρας στην

οποία πρόκειται να διεξαχθούν οι επιχειρήσεις και η έγκριση του Συμβουλίου

Ασφαλείας. Κάποιοι κινέζοι αναλυτές μετά την αποτυχία των επιχειρήσεων στη

Σομαλία, έχουν προτείνει ως μια επιπλέον προϋπόθεση την a priori επίτευξη

πολιτικής διευθέτησης πριν την αποστολή στρατευμάτων. Κάποιοι άλλοι ,επίσης,

έχουν επισημάνει ότι τα Ηνωμένα Έθνη θα πρέπει να αποφεύγουν να γίνονται μέρος

της διένεξης και να κάνουν χρήση της στρατιωτικής δύναμης στο ελάχιστο δυνατό

βαθμό.19

Παρά τους διάφορους περιορισμούς και τις προϋποθέσεις που έχει θέσει κατά

καιρούς η κινεζική ηγεσία, τόσο μέσω της ρητορικής της όσο και στα επίσημα

έγγραφα πολιτικής, η κινέζικη στάση χαρακτηρίζεται και σε αυτή την περίπτωση από

ευελιξία και πραγματισμό. Γενικά, η Κίνα αντιλαμβάνεται τις ειρηνευτικές

επιχειρήσεις κυρίως ως ένα μέσο για την βελτίωση του διεθνούς κύρους της.20

Δυο πρόσφατες περιπτώσεις μπορούν να διαφωτίσουν τον τρόπο με τον οποίο το

Πεκίνο αντιλαμβάνεται τα συμφέροντα του στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών, η

κρίση στο Κόσοβο και στο Ανατολικό Τιμόρ.

Κόσοβο

Η διαχείριση της κρίσης του Κοσόβου οργανώθηκε αρχικά από μια Ομάδα Επαφών

(Contact Group), αποτελούμενη από έξι δυνάμεις, την Γαλλία, την Γερμανία, την

Ιταλία, τη Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ομάδα αυτή

συντόνιζε τις επιχειρήσεις της με τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και Συνεργασία

στην Ευρώπη (OSCE), αλλά διατήρησε λίγες επαφές με το Συμβούλιο Ασφαλείας.

Η κινέζικη ηγεσία ίσως θεωρούσε ότι η επιρροή των Ρώσων θα μπορούσε να

αποτρέψει την ανάληψη στρατιωτικής δράσης. Την ίδια στιγμή, οι κινέζικη

120 Rosemary Foot, The UN System’s Contribution to Asia-Pacific Security Architecture, The Pacific Review, Vol.16, no.2, 2003,σ. 207-230. Bates Gill and James Reilly, ό.π., no 15.1

2

9

αντιπροσωπία στο Συμβούλιο Ασφαλείας με τις δηλώσεις της άφηνε να εννοηθεί ότι

το Πεκίνο ήταν προετοιμασμένο να δεχτεί μια λύση προερχόμενη από τα άμεσα

εμπλεκόμενα μέρη στην περιοχή της κρίσης.

Αρχική προτεραιότητα της Κίνας ήταν να αντιταχθεί στην ανάμειξη των Ηνωμένων

Εθνών σε μια κρίση την οποία θεωρούσε εσωτερική υπόθεση της Ομοσπονδιακής

Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Όταν ο Κινέζος πρέσβης Shen Guofang κλήθηκε

να απαντήσει γιατί η Κίνα απείχε από την ψηφοφορία για την επιβολή εμπάργκο

οπλών στη Σερβία, απάντησε ότι «δεν είναι σωστό να φέρουμε στο Συμβούλιο

Ασφαλείας τις διαφορές του ΟΑΣΕ με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της

Γιουγκοσλαβίας. Ιδιαίτερα από την στιγμή που η κατάσταση δεν απειλεί την διεθνή

ειρήνη και ασφάλεια και από τη στιγμή που περιλαμβάνει περίπλοκα ‘εθνοτικά

ζητήματα’».21 Οι ειρηνευτικές συνομιλίες στο Rambouillet της Γαλλίας φάνηκαν

αρχικά να προσφέρουν μια διέξοδο από την κρίση. Σύντομα όμως οι όποιες ελπίδες

διαψεύστηκαν.

Καμία συμφωνία δεν προέκυψε από τις συνομιλίες στο Rambouillet. Στις 24

Μαρτίου το ΝΑΤΟ ξεκίνησε τις αεροπορικές του επιχειρήσεις. Οι αντιρρήσεις της

Κίνας ήταν τρεις: Πρώτον, η εξωτερική ανάμειξη σε εσωτερικές υποθέσεις (εθνοτικές

διαμάχες) ενός κράτους για ανθρωπιστικούς λόγους. Δεύτερον, η παράκαμψη του

Συμβουλίου Ασφαλείας από το ΝΑΤΟ. Τρίτον, η χρήση στρατιωτικής δύναμης για

τη διευθέτηση της κρίσης. Οι αντιρρήσεις αυτές αντανακλούν τις ανησυχίες του

Πεκίνου για την μείωση της δικής της επιρροής, από τη στιγμή που παρακάμφθηκε το

Συμβούλιο Ασφαλείας.22

Ανατολικό Τιμόρ

Η αντίδραση της Κίνας στην περίπτωση του Ανατολικού Τιμόρ ήταν τελείως

διαφορετική. Η Ινδονησία συναίνεσε στην παρουσία μιας πολυεθνικής δύναμης,

γεγονός που ανταποκρινόταν στις προϋποθέσεις τις οποίες είχε θέσει το Πεκίνο για τη

συμμετοχή του σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις. Έτσι, η ανταπόκριση της κινέζικης

ηγεσίας υπήρξε άμεση και υποστηρικτική. Έστειλε παρατηρητές εκλογών, ψήφισε

υπέρ της αποστολής πολυεθνικής δύναμης και συνεισέφερε προσωπικό στην πολιτική

αστυνομία.(UNTAET)23

21 UN Doc. S/PV/3868, 31 Μαρτίου 1998 και S/RES/1160, 31 Μαρτίου 1998.22 Yeshi Choedon, China’s Stand on UN Peacekeeping Operations: Changing Priorities of Foreign Policy, China Report, Vol.41, no 1, 2005, σ. 39-57. 23 στο ίδιο.

10

Διάφοροι λόγοι εξηγούν την διαφορετική αντίδραση του Πεκίνου στην περίπτωση

του Ανατολικού Τιμόρ. Η αρχική ανάμειξη της Κίνας στην διαδικασία της

ψηφοφορίας και η γεωγραφική εγγύτητα της κρίσης φαίνεται να είναι οι πιο

σημαντικοί. Παράλληλα, η αρχική της ανάμειξη συνάδει με τη επιθυμία της να

διατηρηθεί η δικαιοδοσία του ΟΗΕ, και κατ’ επέκταση η κινέζικη επιρροή.24

Συμπεράσματα

Η στάση και συμπεριφορά της Κίνας στο Συμβούλιο Ασφάλειας του ΟΗΕ

παρουσιάζει μια συνέπεια τα τελευταία χρόνια. Η επιλογή του Πεκίνου να απέχει από

τις ψηφοφορίες του Συμβουλίου εντάσσεται στα πλαίσια της αρχής του να μην

συνάπτει συμμαχία με καμία Μεγάλη Δύναμη ή ομάδα χωρών και να μην

υποστηρίζει κανένα στρατιωτικό μπλοκ. Την ίδια στιγμή, η συμπεριφορά της

στηρίζεται στην έννοια της κυριαρχίας και στην μη επέμβαση με οποιαδήποτε

πρόσχημα στις εσωτερικές υποθέσεις των άλλων χωρών.25

Η περίπτωση της Ταϊβάν και τα αποσχιστικά κινήματα στο εσωτερικό της Κίνας

καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την βαρύτητα που δίνει το Πεκίνο στην έννοια της

κυριαρχίας. Όταν όμως, τα άμεσα συμφέροντα της έρχονται σε αντίθεση με τις

παραπάνω αρχές, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ιεραρχεί πρώτα τα άμεσα

συμφέροντα της. 26

Όσον αφορά τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις, το Πεκίνο μετά την κρίση του Κοσόβου

έχει επιδείξει μια ευελιξία σε σχέση με τις προϋποθέσεις για τη συμμετοχή της σε

ειρηνευτικές επιχειρήσεις. Η ευέλικτη αυτή στάση έχει ως σκοπό να διατηρηθεί η

δικαιοδοσία του ΟΗΕ και κατ’ επέκταση η δική της επιρροή.

Οι δηλώσεις και οι πράξεις της κινεζικής ηγεσίας δείχνουν ότι όταν σε μια

περίπτωση συναντιούνται δυο βασικές προϋποθέσεις, η συναίνεση του κράτους στο

οποίο πρόκειται να διεξαχθεί η επιχείρηση και η δικαιοδοσία του ΟΗΕ, η Κίνα είναι

πρόθυμη να υποστηρίξει ενεργά τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις δεύτερης γενιάς.27 24 στο ίδιο και Bates Gill and James Reilly, ό.π., no 15.25 για την αρχή της μη σύναψης συμμαχιών βλ.Avery Goldstein, ό.π., no 1. Tang Zhenqi ό.π., no 7.2

26 Τα τελευταία χρόνια η Ταϊβάν έχει κάνει προσπάθειες να κάνει γνωστή διεθνώς τη διένεξη και έχει αναζητήσει επανειλημμένα την αναγνώριση από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και την εισδοχή της στον Οργανισμό. Σε όλες τις προσπάθειες η κινεζική ηγεσία μπλοκάρει τις διαδικασίες. Βλ. Rosemary Foot ό.π., no 20.

27 Αρχικά, το Πεκίνο ήταν αρνητικό στις επιχειρήσεις δεύτερης γενιάς. Για μια συνοπτική παρουσίαση των ειρηνευτικών επιχειρήσεων πρώτης και δεύτερης γενιάς βλ. Μαρία Τελαλιαν, Οι Ειρηνευτικές Επιχειρήσεις του ΟΗΕ στις Σύγχρονες Διεθνείς και Εσωτερικές Συγκρούσεις, το Σύνταγμα, τεύχος 4, 2001, στο http://tosyntagma.ant-sakkoulas.gr/afieromata/item.php?id=400 .

11

Τέλος, η Κίνα κατανοεί ότι τα συμφέροντα της βρίσκονται εντός του υπάρχοντος

διεθνούς συστήματος και η ενεργή συμμετοχή της στα πλαίσια του ΟΗΕ βελτιώνει το

κύρος και τη φήμη της ως μια υπεύθυνης και συνεργάσιμης χώρας.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Προσφορά της Κίνας στις ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ28

Αποστολή Θέση Δύναμη

MNURSO Δυτική Σαχάρα 13 Στρατιωτικοί παρατηρητές

MINUSTAH Αϊτή 129 Αστυνομικοί

MONUC Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό218

12

Στρατιώτες

Στρατιωτικοί παρατηρητέςUNFIL

Λίβανος 343 Στρατιώτες

UNIOSIL Σιέρα Λεόνε 1 Στρατιωτικός παρατηρητής

28 UN Department of Peacekeeping Operations, monthly Summary of Contributors Απρίλιος 2007 στο http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/contributors/2007/apr07_3.pdf .

12

UNMEE Αιθιοπία και Ερυθραία 7 Στρατιωτικοί παρατηρητές

UNMIK Κόσοβο 18 Αστυνομικοί

UNMIL Λιβηρία565

18

5

Στρατιώτες

Αστυνομικοί

Στρατιωτικοί παρατηρητές

UNMIS Σουδάν445

9

14

Στρατιώτες

Αστυνομικοί

Στρατιωτικοί παρατηρητές

UNMIT Τιμόρ-Λέστε10

3

Αστυνομικοί

Στρατιωτικοί παρατηρητές

UNOCI Ακτή του Ελεφαντοστού7 Στρατιωτικοί παρατηρητές,

UNTSO Μέση Ανατολή 3 Στρατιωτικοί παρατηρητές

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Yeshi Choedon, China’s Stand on UN Peacekeeping Operations: Changing Priorities of Foreign Policy, China Report, Vol.41, no 1, 2005, σ. 39-57

Rosemary Foot, The UN System’s Contribution to Asia-Pacific Security Architecture, The Pacific Review, Vol.16, no.2, 2003,σ. 207-230

Bates Gill and James Reilly, Sovereignty, Intervention and Peacekeeping: The View from Beijing, Survival, Vol.42, no.3, Autumn 2000, σ.41-59

Avery Goldstein, The Diplomatic Face of China’s Grand Strategy: A Rising Power’s Emerging Choice, The China Quarterly, no. 168 (December 2001), σ. 835-864.

Loro Horta, A Rising Dragon in Blue, Asia Times, 7 Μαρτίου 2007.

Ηλίας Κουσκουβέλης, Εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις, Ποιότητα, Αθήνα, 2004.

13

Mark Magnier, China Stakes Claim for Global Oil Access, Los Angeles Times, 17 Ιουλίου 2005

Evan Medeiros and M. Taylor Fravel, China’s New Diplomacy, Foreign Affairs, Vol 82,Nο6 (November/December,) 2003, σ.22- 35

Παρασκευή Νάσκου-Περράκη., Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών. Η θεσμική διάσταση, Δ' έκδοση, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή 2004

David Shambaugh, China Engages Asia, International Security, Vol 29, No 3 (Winter 2004 / 05), σ.64-99

Yitzhak Shichor, China’s Voting Behavior in the UN Security Council, China Brief, Volume VI, Issue 18, (6 September, 2006), Jamestown Foundation σ.4-6

Μαρία Τελαλιαν, Οι Ειρηνευτικές Επιχειρήσεις του ΟΗΕ στις Σύγχρονες Διεθνείς και Εσωτερικές Συγκρούσεις, το Σύνταγμα, τεύχος 4, 2001

Tang Zhenqi, Κίνα, διαφύλαξη της παγκόσμιας ειρήνης, προώθηση της κοινής ανάπτυξης, Εξωτερικά Θέματα, Τεύχος 16, Ιανουάριος 2005, σ.36-43

UN Department of Peacekeeping Operations, Μonthly Summary of Contributors Απρίλιος 2007

UN Doc. S/PV/3868, 31 Μαρτίου 1998

UN Doc. S/RES/1160, 31 Μαρτίου 1998

14

15