Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

211

description

Διόδωρος Σικελιώτης-(3) - http://www.projethomere.com

Transcript of Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

Page 1: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -
Page 2: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Page 3: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ριεχομένων τ ω ν δύο προηγουμένων βιβλίων (κεφ. 1), ο Δ ι ό ­

δ ω ρ ο ς αποδεικνύει την αρχαιότητα τ ω ν Αιθιόπων (κεφ 2-4)

και περιγράφει τα έθιμα των κατοίκων της Μερόης και τ ω ν

περιχώρων της (κεφ. 5-10). Ακολουθεί σύντομη αναφορά

στις πηγές του (κεφ. 11) και λεπτομερής περιγραφή τ ω ν

εργασιών σ τ α χρυσορυχεία Αιγύπτου και Αιθιοπίας (κεφ.

12-14). Στη συνέχεια γίνεται μακρά εθνογραφική μελέτη

(κεφ. 15-34) που αφορά τους Ιχθυοφάγους, που κατοικούν

σ τ α παράλια της Ερυθράς Θ α λ ά σ σ η ς , κ α θ ώ ς και των φυλών

που ζουν στις μεσημβρινές περιοχές της Αιθιοπίας. Τα επό­

μενα τρία κεφάλαια (κεφ. 35-27) είναι αφιερωμένα στην πα­

νίδα εκείνων τ ω ν περιοχών, ενώ στη συνέχεια ακολουθεί

«Περίπλους» του Αραβικού κόλπου, αρχίζοντας π ρ ώ τ α

από τη δυτική ακτή κι ύστερα την ανατολική (38-48).

Το δεύτερος μέρος, που είναι και συντομότερο, αφιερώ­

νεται στη μυθολογία των « Λ ι β ύ ω ν » . Μετά από σύντομη

περιγραφή της χ ώ ρ α ς (49-51), ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς εκθέτει τη μυθο­

λογία της — ιστορία τ ω ν Α μ α ζ ό ν ω ν της Λιβύης (κεφ. 52-

55), μυθολογία των Ατλαντίων (56-57 και 60-61) και ιστορία

του λιβύου Διονύσου (67-74). Τούτη η έκθεση διακόπτεται

σε δύο σημεία, όπου παρατίθενται άλλες παραδόσεις — οι

παραδόσεις τ ω ν Φρυγών σχετικά με την Κυβέλη (58-59) και

τ ω ν Ελλήνων σχετικά με τον Διόνυσο (62-66).

Με το Τρίτο τούτο Βιβλίο ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς κλείνει τα ιστο-

ρούμενα και μυθολογούμενα των β α ρ β ά ρ ω ν και από το Τ έ ­

ταρτο μπαίνει στην ελληνική μυθολογία.

Page 4: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Page 5: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

Τάδε ενεστιν έν τη τρίτη των Διόδωρου βίβλων.

Page 6: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

Το τρίτο βιβλίο του Διόδωρου περιέχει τα εξής

Για τους Αιθίοπες τους πέρα από τη Λιβύη 1 και για τις

αρχαίες παραδόσεις τους.

Για τα μεταλλεία χρυσού που βρίσκονται στις εσχατιές

της Αιγύπτου και για την κατεργασία του χρυσού.

Για τα έθνη που κατοικούν σ τ α παράλια του Α ρ α β ι κ ο ύ

κόλπου και γενικά σ' όλα τα παράλια του ωκεανού μέχρι

την Ινδία. Σ' αυτά αναπτύσσονται τα έθιμα του κάθε

έθνους και για ποιες αιτίες πολλά εξιστορούνται από αυ­

τούς εντελώς παραλλαγμένα και απίστευτα ένεκα της π α ­

ραδοξότητας τους.

Για τις αρχαίες παραδόσεις της Λιβύης και για την

ιστορία τ ω ν Γοργόνων, τ ω ν Α μ α ζ ο ν ί δ ω ν , του Ά μ μ ω ν ο ς

και του Άτλαντα.

Για τους μύθους σχετικά με τη Νύσα, στους οποίους

περιλαμβάνονται και τα περί Τιτάνων, Διονύσου και της

μητέρας τ ω ν θεών.

Page 7: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

Page 8: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

μάζονται αυτόχθονες, συμφωνούν σχεδόν οι πάντες 2 , το

ότι, επίσης, είναι πιθανό εκείνοι που κατοικούν στη με­

σημβρία να είναι οι π ρ ώ τ ο ι άνθρωποι που ζωογονήθηκαν

από τη γη είναι προφανές για τον καθένα - επειδή η θερμό­

τητα του ήλιου αποξήραινε τη γη, υγρή ακόμη κ α τ ά τη

γένεση του σύμπαντος, και τη ζ ω ο γ ο ν ο ύ σ ε , εύλογο είναι ο

τόπος ο εγγύτερος στον ήλιο π ρ ώ τ ο ς να φέρει έμψυχα

π λ ά σ μ α τ α . Λένε επίσης οι ιστορικοί π ω ς π ρ ώ τ α σ' αυτούς

υποδείχτηκε να τιμούν τους θεούς και να κάνουν θυσίες,

πομπές και πανηγύρεις και όλα τα υπόλοιπα με τα οποία οι

άνθρωποι τιμούν τα θεία - γι ' αυτό και η ευσέβεια τους είναι

διαβόητη σ' ολόκληρη την ανθρωπότητα και θεωρείται π ω ς

οι θυσίες τ ω ν Αιθιόπων είναι οι πλέον ευχάριστες σ τ α

θεία3. Μάρτυρα τ ω ν λόγων τους επικαλούνται τον αρχαιό­

τερο ίσως και περισσότερο α π ' όλους τους ποιητές τ ι μ ώ ­

μενο από τους Έλληνες" διότι αυτός στην « Ι λ ι ά δ α » εμφα­

νίζει τον Δία και τους άλλους θεούς να αποδημούν μαζί του

στην Αιθιοπία, για τις θυσίες που απονέμονται σ' αυτούς

κάθε χρόνο αλλά και για το κοινό με τους θεούς συμπόσιο

που παρατίθεται από τους Αιθίοπες 4,

Γιατί ο Δίας στον Ωκεανό με τους αψεγάδιαστους

Αιθίοπες

κίνησε χθες για να δειπνήσει, και τον συνόδευσαν κι όλοι

οι θεοί.

Λένε, επίσης, π ω ς η ευσέβεια που δείχνουν προς τους θεούς

τούς μεταφέρει ολοφάνερα τη χάρη τους, με το να μην

έχουν γευτεί ποτέ ξενόφερτη δεσποτεία - διότι από πάντα

απολαμβάνουν την ελευθερία και τη μεταξύ τους ομόνοια,

μολονότι πολλοί και δυνατοί εκστράτευσαν εναντίον τους

και κανείς δεν πέτυχε τα σχέδια του.

Page 9: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

Page 10: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

3. 0 Κ α μ β ύ σ η ς , που εκστράτευσε εναντίον τους με

μεγάλη δύναμη, έχασε ολόκληρη τη στρατιά του, ενώ ο

ίδιος εκτέθηκε στους μεγαλύτερους κινδύνους5. Η Σ ε μ ί ρ α ­

μις, επίσης, ονομαστή για το μέγεθος τ ω ν σ τ ό χ ω ν και τ ω ν

έργων της πολύ λίγο π ρ ο χ ώ ρ η σ ε μέσα στην Αιθιοπία και

εγκατέλειψε την εκστρατεία εναντίον του έθνους στο σύνο­

λο του. Ο Ηρακλής και ο Διόνυσος που πάτησαν ολόκληρη

την οικουμένη μόνο τους Αιθίοπες που κατοικούν π ά ν ω

από την Αίγυπτο δεν υπέταξαν, τ ό σ ο ένεκα της ευσέβειας

των ανθρώπων όσο και λ ό γ ω τ ω ν δυσκολιών που παρου­

σίαζε η επιχείρηση. Οι Αιθίοπες λένε π ω ς και οι Αιγύπτιοι

είναι δικοί τους άποικοι, με τον Όσιρι επικεφαλής της

αποικίας. Διότι, γενικά, η Αίγυπτος που υπάρχει σήμε­

ρα, λένε, δεν ήταν χ ώ ρ α , αλλά είχε γίνει θ ά λ α σ σ α κ α τ ά

την αρχική σύσταση του κ ό σ μ ο υ , αργότερα, ό μ ω ς , ο Νεί­

λος, όποτε ανέβαινε η στάθμη του, με την ιλύ που κατέ­

β α ζ ε από την Αιθιοπία σχημάτισε σιγά σιγά π ρ ο σ χ ώ σ ε ι ς 6 .

Το ότι ολόκληρη η χ ώ ρ α τους έχει σχηματιστεί από προ­

σχώσεις π ο τ α μ ο ύ το αποδεικνύει πεντακάθαρα αυτό που

γίνεται στις εκβολές του Νείλου" διότι συνεχώς, κάθε χρό­

νο, με την καινούρια ιλύ που μαζεύεται σ τ α στόμια του

π ο τ α μ ο ύ , το πέλαγος φαίνεται να απωθείται από τις προ­

σχώσεις και η χ ώ ρ α να αυξάνει. Τα περισσότερα επίσης

έθιμα τ ω ν Αιγυπτίων λένε π ω ς αρχικά ήταν αιθιοπικά,

καθόσον οι άποικοι διατήρησαν τις παλαιές τους συνή­

θειες. Η πεποίθηση, για παράδειγμα, ότι οι βασιλιάδες

είναι θεοί, η μεγάλη φροντίδα που δείχνουν σχετικά με

την ταφή, κ α θ ώ ς και πολλά άλλα παρόμοια που κάνουν

έχουν την αρχή τους σε πρακτικές τ ω ν Αιθιόπων, οι μορ­

φές επίσης τ ω ν α γ α λ μ ά τ ω ν και οι τύποι τ ω ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν

είναι αιθιοπικά. Οι Αιγύπτιοι έχουν δύο είδη γραφής 7 , τη

μία, που τη λένε δημοτική, τη μαθαίνουν όλοι, την άλλη, τη

λεγόμενη ιερή, τη γνωρίζουν μόνο οι ιερείς στους Αιγυ-

31

Page 11: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

32

Page 12: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

πτίους, που τη μαθαίνουν από τους πατεράδες τους ως

απόρρητο, ενώ στους Αιθίοπες τούτες τις γραφές τις χρη­

σιμοποιούν όλοι. Οι τάξεις, επίσης, τ ω ν ιερέων έχουν π α ­

ραπλήσια οργάνωση και σ τ α δύο έθνη- διότι όλοι όσοι

υπηρετούν τους θεούς κάνουν καθαρμούς, είναι ξυρισμένοι

με τον ίδιο τ ρ ό π ο 8 , έχουν τις ίδιες στολές και τύπο σκή­

πτρου σε σχήμα αρότρου, που κρατούν οι βασιλιάδες φ ο ­

ρώντας μακριά σκουφιά που στην άκρη καταλήγουν σε

ομφαλό και είναι περιτυλιγμένα από τα φίδια που α π ο κ α ­

λούν ασπίδες - τούτο το π α ρ ά σ η μ ο φαίνεται π ω ς υ π ο δ η λ ώ ­

νει ότι όποιος τολμήσει να επιτεθεί στον βασιλιά θα δεχτεί

δ ά γ κ ω μ α θανατηφόρο 9 . Οι Αιθίοπες λένε και πολλά άλλα

σχετικά με την αρχαιότητα των ιδίων και το γεγονός ότι οι

Αιγύπτιοι είναι άποικοι, για τα οποία ό μ ω ς δεν είναι α­

νάγκη να γράψουμε.

4. Τ ώ ρ α , ό μ ω ς , πρέπει να μιλήσουμε και για τα αιθιο-

πικά γ ρ ά μ μ α τ α που στους Αιγυπτίους καλούνται ιερογλυ­

φικά, ώ σ τ ε να μην παραλείψουμε τ ίποτα από την αρχαιό­

τητα τους. Τυχαίνει, λοιπόν, οι χαρακτήρες της γραφής

τους να μοιάζουν με ζ ώ α κάθε είδους, με ανθρώπινα ά­

κρα, ακόμα και με εργαλεία και μάλιστα ξυλουργικά - διότι,

στη γραμματική τους, δεν αποδίδεται με τη σύνθεση τ ω ν

συλλαβών η έννοια που εκφράζουν, αλλά με την εμφάνιση

των αντικειμένων που αντιγράφονται και τη μεταφορική

σημασία που, με την εξάσκηση, εντυπώνεται στη μνήμη

τους. Ζ ω γ ρ α φ ί ζ ο υ ν , ας πούμε, ένα γεράκι, έναν κροκόδει­

λο, ένα φίδι ή, από το ανθρώπινο σ ώ μ α , το μάτι, το χέρι,

το π ρ ό σ ω π ο ή άλλα παρόμοια. Σ' αυτούς, λοιπόν, το γε­

ράκι σημαίνει κάθε τι που γίνεται γρήγορα, επειδή τούτο

το ζ ώ ο είναι το πιο γρήγορο από τα πτηνά. Έ τ σ ι μεταφέ­

ρεται η έννοια, με την κατάλληλη μεταφορά, σε κάθε τι

που είναι ταχύ και σε κάθε τι που επιδέχεται την έννοια

33

Page 13: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

34

Page 14: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

της ταχύτητας, με τον ίδιο τρόπο σχεδόν που γίνεται και

σ τ α λόγια. 0 κροκόδειλος, τ ώ ρ α , σημαίνει κάθε τι κακό,

ενώ το μάτι είναι ο τηρητής της δικαιοσύνης και ο φύλακας

ολόκληρου του σ ώ μ α τ ο ς 1 0 . Α π ό τα άκρα, δεξί χέρι με

ανοικτά δάχτυλα σημαίνει προσπορισμό τ ω ν αναγκαίων

για τον βίο, ενώ το αριστερό κλεισμένο σημαίνει διατήρη­

ση και φύλαξη χ ρ η μ ά τ ω ν " . Η ίδια λογική ισχύει και για

τους υπόλοιπους χαρακτήρες, που αντιπροσωπεύουν τα

μέρη του σ ώ μ α τ ο ς , τα εργαλεία και όλα τ ' άλλα. Π α ρ α κ ο ­

λουθώντας προσεκτικά τις έννοιες που ενυπάρχουν σ τ ο

καθένα, μετά από πολύχρονες μελέτες και μνημονικές α­

σκήσεις του μυαλού, διαβάζουν με τη συνήθεια κάθε τι που

έχει γραφτεί.

5. Α π ό τα έθιμα τ ω ν Αιθιόπων, δεν είναι και λίγα εκείνα

που θεωρούνται ότι διαφέρουν κ α τ ά πολύ από εκείνα τ ω ν

υπολοίπων λαών, και περισσότερο όσα έχουν να κάνουν με

την εκλογή τ ω ν βασιλιάδων. Οι ιερείς προκρίνουν τους

καλύτερους εξ αυτών και όποιον από τους επιλεγμένους

καταλάβει 1 2 ο θεός, κ α τ ά τη σ ύ μ φ ω ν α με μια συνήθεια

εορταστική περιφορά του, αυτόν εκλέγει βασιλιά το πλή­

θος· και α μ έ σ ω ς τον προσκυνάει και τον τιμάει ως να ήταν

θεός ο ίδιος, θ ε ω ρ ώ ν τ α ς π ω ς η θεία πρόνοια εμπιστεύτηκε

σ τ α χέρια του την εξουσία. Ο εκλεγμένος ακολουθεί τρόπο

ζ ω ή ς καθορισμένο από τους νόμους και, κ α τ ά τα λοιπά, οι

πράξεις του ακολουθούν τις π α τ ρ ο π α ρ ά δ ο τ ε ς συνήθειες",

μην απονέμοντας ούτε ευεργεσία ούτε τ ιμωρία σε κανέναν

αντίθετη σε ό,τι είχε θεωρηθεί νόμιμο εξ αρχής. Υπάρχει

σ' αυτούς η συνήθεια ο βασιλιάς να μην θανατώνει κανέναν

από τους υπηκόους του, ακόμα κι αν έχει καταδικαστεί σε

θάνατο και αποδειχτεί άξιος της τ ιμωρίας, αλλά στέλνει

στον άνθρωπο που παρανόμησε κάποιον από τους υπηρέτες

με σημάδι του θανάτου, κι αυτός, μόλις δει το σημάδι,

35

Page 15: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

36

Page 16: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

αποσύρεται στο σπίτι του και αφαιρεί μόνος του τη ζ ω ή

του. Το να εξοριστεί από τη χ ώ ρ α του στη γειτονική και μ'

αυτή την αλλαγή πατρίδας να πληρώσει το τ ίμημα της

παρανομίας του, ό π ω ς γίνεται στους Έλληνες, δεν επιτρέ­

πεται σε καμία περίπτωση. Γι αυτό, λένε, π ω ς κάποιος,

που του έστειλε ο βασιλιάς το θανατηφόρο σημάδι, α π ο ­

φάσισε να φύγει από την Αιθιοπία, αλλά η μητέρα του το

κ α τ ά λ α β ε και του έσφιξε τον λαιμό με τη ζώνη της, εκείνος

δεν τόλμησε ν' α π λ ώ σ ε ι χέρι επάνω της και υπέμεινε το

πνίξιμο μέχρι να πεθάνει, για να μην αφήσει στην οικογέ­

νεια του μεγαλύτερο όνειδος 1 4.

6. Το πιο π α ρ ά δ ο ξ ο ό μ ω ς α π ' όλα είναι αυτό που γίνεται

με τον θάνατο τ ω ν βασιλιάδων 1 5 . Σ τ η Μερόη, οι ιερείς που

είναι αφιερωμένοι στην υπηρεσία και τη λατρεία τ ω ν θεών,

δεδομένου ότι ανήκουν στη σημαντικότερη και ισχυρότερη

τ ά ξ η , όποτε τους φανεί σκόπιμο, στέλνουν αγγελιαφόρο

στον βασιλιά παραγγέλνοντας του να πεθάνει. Διότι τους

το αποκάλυψαν με χρησμό οι θεοί και, με κανέναν τ ρ ό π ο ,

το γένος τ ω ν θνητών δεν επιτρέπεται να παραβλέπει το

π ρ ό σ τ α γ μ α τ ω ν αθανάτων. Συνοδεύουν την εντολή τους

και με άλλα επιχειρήματα, τέτοια που θα γίνονταν α π ο ­

δεκτά από την απλοϊκή διάνοια που ανατράφηκε μέσα σε

συνήθειες αρχαίες και δυσεξάλειπτες και δεν έχει επιχει­

ρήματα να εναντιωθεί σε π ρ ο σ τ α γ έ ς που δεν υπαγορεύονται

από την ανάγκη. Έ τ σ ι , λοιπόν, κ α τ ά τα αρχαία χρόνια,

υπάκουαν οι βασιλιάδες στους ιερείς, όχι αναγκασμένοι

από όπλα ή βία αλλά από αυτήν α κ ρ ι β ώ ς τη δεισιδαιμονία

που επικρατούσε στους λογισμούς τους. Κ α τ ά τη βασιλεία

ό μ ω ς του δεύτερου Πτολεμαίου, ο βασιλιάς τ ω ν Αιθιόπων,

Εργαμένης, έχοντας λάβει ελληνική α γ ω γ ή κι έχοντας

σπουδάσει φιλοσοφία, π ρ ώ τ ο ς πήρε το θάρρος να περιφρο­

νήσει το π ρ ό σ τ α γ μ α . Πήρε, λοιπόν, απόφαση αντάξια της

37

Page 17: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

38

Page 18: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

βασιλείας και μπήκε με [τους] σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς στο ά β α τ ο , όπου

βρισκόταν ο χρυσός ναός τ ω ν Αιθιόπων, έ σ φ α ξ ε όλους τους

ιερείς και καταλύοντας τούτη τη συνήθεια κυβέρνησε σύμ­

φ ω ν α με τις δικές του αποφάσεις 1 6 .

7. Ό σ ο για το έθιμο που αφορούσε τους φίλους του

βασιλιά, αν και π α ρ ά δ ο ξ ο , παραμένει, έλεγαν, μέχρι και

τους δικούς μας χρόνους. Λένε, λοιπόν, π ω ς υπάρχει η

συνήθεια στους Αιθίοπες, αν τύχει και κοπεί κάποιο μέρος

του σ ώ μ α τ ο ς του βασιλιά για οποιαδήποτε αιτία, όλοι οι

φίλοι του να κόβουν επίσης το δικό τους με τη θέληση τους"

διότι θεωρούν ντροπή να έχει κοπεί το πόδι του βασιλιά και

οι φίλοι του να είναι αρτιμελείς και να μην τον ακολουθούν

όλοι στις εξόδους τους όντας το ίδιο κουτσοί - διότι θα ήταν

άτοπο να συμπενθεί και να συλλυπάται και να συμμετέχει

εξ ίσου σε κάθε άλλο καλό ή κακό η σταθερή φιλία, αλλά να

μην συμπάσχει σ τ α βάσανα του σ ώ μ α τ ο ς . Λένε, επίσης,

π ω ς είναι συνήθειο και να πεθαίνουν εκούσια οι φίλοι μαζί

με τον βασιλιά και π ω ς αυτό είναι ένδοξος θάνατος και

μάρτυρας της αληθινής φιλίας. Γι ' αυτό και δεν είναι εύ­

κολο να γίνει συνωμοσία στους Αιθίοπες κ α τ ά του βασιλιά,

δεδομένου ότι προνοούν για την ασφάλεια του εξ ίσου και

όλοι οι φίλοι του. Α υ τ ά , λοιπόν, είναι τα έθιμα τ ω ν Αιθιό­

πων που ζουν στην πρωτεύουσα τους κι εκείνων που κα­

τοικούν στο νησί Μερόη 1 7 και στην περιοχή που είναι κοντά

στην Αίγυπτο.

8. Υπάρχουν, ό μ ω ς , και άλλες πολυπληθείς φυλές Αι­

θιόπων, που άλλες κατοικούν στην παραποτάμιο περιοχή

κι α π ' τις δυο μεριές του Νείλου και σ τ α νησιά του π ο τ α ­

μού, άλλες νέμονται την περιοχή που συνορεύει με την

Α ρ α β ί α 1 8 κι άλλες έχουν εγκατασταθεί στο εσωτερικό της

Λιβύης. Οι περισσότεροι από αυτούς, και κυρίως εκείνοι

39

Page 19: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

40

Page 20: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

που κατοικούν κοντά στο π ο τ ά μ ι , στο χ ρ ώ μ α είναι μαύροι ,

στην όψη έχουν π λ α κ ο υ τ σ ή μ ύ τ η κ α ι στην τρ ιχοφυία ε ίναι

δασείς. Σ τ η ν ψ υ χ ή τους είναι ε ν τ ε λ ώ ς άγριοι και ε μ φ α ν ί ­

ζονται θ η ρ ι ώ δ ε ι ς , όχι ό μ ω ς τόσο στ ις δ ιαθέσε ις όσο στον

τρόπο ζ ω ή ς - ε ίναι π α μ β ρ ό μ ι κ ο ι σ ' όλο τους το σ ώ μ α ,

αφήνουν τα νύχια τους μ α κ ρ ι ά σαν τα θηρία και απέχουν

όσο δεν παίρνε ι άλλο από την ανθρώπινη φιλανθρωπία

μ ε τ α ξ ύ τους" μ ι λ ώ ν τ α ς με τόνο οξύ και μην έχοντας τ η ν

π α ρ α μ ι κ ρ ή λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α τ η ς π ο λ ι τ ι σ μ έ ν η ς ζ ω ή ς , παρουσιά­

ζουν τ ε ρ ά σ τ ι ε ς διαφορές στα ή θ η από ε μ ά ς . Ε ί ν α ι ε ξ ο π λ ι ­

σμένοι άλλοι με ασπίδες από α κ α τ έ ρ γ α σ τ ο δέρμα βοδιών

και μ ικρά δόρατα, άλλοι με χ ω ρ ί ς βρόχο ακόντια 1 9 , κ ι

άλλες φορές με ξύλινα τόξα τ ε τ ρ ά π η χ α , με τα οποία τ ο ­

ξεύουν π α τ ώ ν τ α ς τη μ ια άκρη με το πόδι , και όταν κ α τ α ­

ναλωθούν τα β έ λ η , συνεχίζουν τον αγώνα με ξύλινα ρόπα­

λα. Ε ξ ο π λ ί ζ ο υ ν και τ ι ς γυναίκες , θέτοντας ό μ ω ς γ ι ' αυτές

όριο η λ ι κ ί α ς , από τ ι ς οποίες οι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ε ς ακολουθούν το

έ θ ι μ ο να φέρουν χάλκινο κρίκο μ έ σ α στο χε ίλος του στό­

μ α τ ο ς . Μ ε ρ ι κ ο ί ε π ί σ η ς α π ' αυτούς δεν χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο ύ ν ρού­

χα, περνάνε τη ζ ω ή τους γ υ μ ν ο ί στους αιώνες και μόνο γ ι α

τους καύσωνες φτιάχνουν μόνοι τους α π ' ό,τι τους τ ύ χ ε ι

κ ά τ ι να τους προστατεύε ι " μ ε ρ ι κ ο ί κόβουν τ ι ς ουρές των

προβάτων από π ί σ ω και καλύπτουν με αυτές τα ισχία, λες

και κρύβουν την ντροπή τους 2 0 - άλλοι χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο ύ ν τ ι ς

π ρ ο β ι έ ς των ε ξ η μ ε ρ ω μ έ ν ω ν ζώων, ενώ υπάρχουν και άλλοι

που καλύπτουν τ ο σώμα τους μ έ χ ρ ι τ η μ έ σ η μ ε ζ ω σ τ ή ρ ε ς

που πλέκουν από τ ρ ί χ ε ς , δεδομένου ότι τα πρόβατα τους

δεν έχουν μ α λ λ ί λόγω τ η ς ι δ ι α ί τ ε ρ η ς φύσης τ η ς χ ώ ρ α ς . Η

τροφή που χρησιμοποιούν μ ε ρ ι κ ο ί ε ίναι από τον καρπό που

γ ί ν ε τ α ι στα νερά, ο οποίος β γ α ί ν ε ι αυτοφυής γ ύ ρ ω σ τ ι ς

λ ί μ ν ε ς και στ ις ε λ ώ δ ε ι ς π ε ρ ι ο χ έ ς , άλλοι κόβουν τα κλαδιά

των πιο τρυφερών δέντρων, με τα οποία σκιάζουν κ α ι το

σώμα τους γ ια να το δροσίσουν το μ ε σ η μ έ ρ ι , υπάρχουν κ α ι

41

Page 21: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

42

Page 22: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

μ ε ρ ι κ ο ί που σπέρνουν σουσάμι και λ ω τ ό κι ε κ ε ί ν ο ι ε ίναι

που τ ρ έ φ ο ν τ α ι μ ε τ ι ς τ ρ υ φ ε ρ ό τ ε ρ ε ς ρίζες τ ω ν κ α λ α μ ι ώ ν .

Ε π ί σ η ς , δεν ε ίναι και λ ί γ ο ι όσοι έχουν ε ξ α σ κ η θ ε ί στην

τ έ χ ν η του τόξου και τοξεύουν εύστοχα πολλά π ε τ ο ύ μ ε ν α ,

με τα οποία αναπληρώνουν τ ι ς ε λ λ ε ί ψ ε ι ς τ η ς φύσεως - ο ι

περισσότεροι όμως περνάνε όλη τους τη ζ ω ή με κρέας,

γάλα και τυρί από τα κοπάδια.

9 . Σ χ ε τ ι κ ά με τους θεούς, ε κ ε ί ν ο ι που κατοικούν πάνω

από τη Μ ε ρ ό η έχουν δ ι π λ έ ς α ν τ ι λ ή ψ ε ι ς . Θεωρούν π ω ς

μ ε ρ ι κ ο ί από αυτούς έχουν φύση αιώνια και ά φ θ α ρ τ η , όπως

είναι ο ήλ ιος , η σελήνη και ο σύμπας κόσμος, ενώ γ ια τους

άλλους πιστεύουν πως μ ε τ έ χ ο υ ν τ η ς θνητής φύσεως και

πως λόγω τ η ς αρετής κ α ι τ ω ν ε υ ρ γ ε σ ι ώ ν που πρόσφεραν

στην ανθρωπότητα αξ ιώθηκαν τ ι μ έ ς α θ α ν ά τ ω ν γ ια παρά­

δ ε ι γ μ α , την Ί σ ι δ α και τον Πάνα, καθώς και τον Η ρ α κ λ ή

και τον Δ ί α 2 1 , τους σέβονται δ ι ό τ ι θεωρούν πως το ανθρώ­

πινο γένος ε υ ε ρ γ ε τ ή θ η κ ε από αυτούς περισσότερο από κ ά θ ε

άλλον. Υ π ά ρ χ ε ι όμως κι ένας μ ι κ ρ ό ς αριθμός Α ι θ ι ό π ω ν που

δεν πιστεύουν στην ύπαρξη θ ε ώ ν γ ι ' αυτό και βρίζουν τον

ή λ ι ο , όταν ανατέλλε ι , θ ε ω ρ ώ ν τ α ς τον τον μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο εχθρό

τους, και καταφεύγουν στις ε λ ώ δ ε ι ς π ε ρ ι ο χ έ ς 2 2 . Δ ι α φ ο ρ ε ­

τ ι κ ά έ θ ι μ α έχουν, ε π ί σ η ς , και ως προς τους νεκρούς τους·

άλλοι τους ξαποστέλνουν π ε τ ώ ν τ α ς τους στον π ο τ α μ ό ,

θεωρώντας το ως την κ α λ ύ τ ε ρ η τ α φ ή , κ ι άλλοι τους π ε ρ ι -

χέουν με γ υ α λ ί και τους φυλάνε στα σ π ί τ ι α τους, π ι σ τ ε ύ ο ­

ντας πως δεν π ρ έ π ε ι ούτε οι σ υ γ γ ε ν ε ί ς να αγνοούν την ό ψ η

των π ε θ α μ έ ν ω ν ούτε τα μ έ λ η του γένους να ξεχνούν τους

οικείους τους, μ ε ρ ι κ ο ί άλλοι τους βάζουν σε πήλινα φέρε­

τρα και τους θάβουν ολόγυρα από τα ιερά, και θεωρούν

πως ο όρκος που π α ί ρ ν ε τ α ι σ τ ' όνομα τους ε ίναι ο β α ρ ύ τ ε ­

ρος. Ε ν ώ τη β α σ ι λ ε ί α , άλλοι την αναθέτουν στους ομορφό­

τερους, δ ι ό τ ι θεωρούν και τα δυο, τη μοναρχία, δ η λ α δ ή , κ α ι

43

Page 23: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

44

Page 24: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

την ομορφιά, δώρα τ η ς τ ύ χ η ς , άλλοι παραδίδουν την αρχή

στους πιο ε π ι μ ε λ ε ί ς κτηνοτρόφους, ως τους μόνους που θα

φροντίσουν με τον καλύτερο τρόπο τους υπηκόους, ενώ

άλλοι απονέμουν τ ο ύ τ η την τ ι μ ή στους πιο πλούσιους,

θεωρώντας π ω ς μόνο εκε ίνοι έχουν τη δυνατότητα να β ο η ­

θήσουν τον λαό λόγω τ η ς περιουσίας που διαθέτουν, υπάρ­

χουν κι εκε ίνοι που εκλέγουν βασιλ ιάδες όσους ξεχωρίζουν

γ ια την ανδρεία τους, κρίνοντας πως εκε ίνοι που.μπορούν

να είναι οι πιο άξιοι στον π ό λ ε μ ο είναι οι μόνοι που αξίζουν

τα π ρ ω τ ε ί α .

10. Σ τ η ν π ε ρ ι ο χ ή παρά τον Ν ε ί λ ο στην πλευρά τ η ς

Λ ι β ύ η ς υπάρχε ι ένα μέρος που ξ ε χ ω ρ ί ζ ε ι γ ια την ομορφιά

του - δ ι ό τ ι π α ρ ά γ ε ι άφθονα και π ο ι κ ί λ α τ ρ ό φ ι μ α και προ­

σφέρει κ α τ ά λ λ η λ η προστασία από τους καύσωνες την κα­

τ α φ υ γ ή στα έ λ η " γ ι ' αυτό και ο τόπος τούτος α π ο τ ε λ ε ί

α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο δ ι α μ ά χ η ς ανάμεσα σε Λ ι β ύ ο υ ς και Α ι θ ί ο π ε ς ,

που β ρ ί σ κ ο ν τ α ι μ ο ν ί μ ω ς σ ε ε μ π ό λ ε μ η κ α τ ά σ τ α σ η γ ι ' αυ­

τόν. Σ ' εκείνο τ ο μέρος μ α ζ ε ύ ε τ α ι και πλήθος ελεφάντων

από την πάνω π ε ρ ι ο χ ή , όπως λένε μ ε ρ ι κ ο ί , γ ια την αφθονία

κ α ι την απόλαυση των β ο σ κ ο τ ό π ω ν δ ι ό τ ι έ λ η θ α υ μ α σ τ ά

ε κ τ ε ί ν ο ν τ α ι στις όχθες του π ο τ α μ ο ύ , 'στα οποία φ ύ ε τ α ι

πολλή και κ ά θ ε είδους τ ρ ο φ ή . Έ τ σ ι , όταν οι ε λ έ φ α ν τ ε ς

γευτούν τα βούρλα και τα κ α λ ά μ ι α , μένουν ε κ ε ί λ ό γ ω

•της γ λ υ κ ύ τ η τ α ς τ η ς τροφής και καταστρέφουν τη δ ιαμονή

των α ν θ ρ ώ π ω ν αιτ ία γ ια την οποία οι άνθρωποι αναγκά­

ζονται να φεύγουν από τούτους τους τόπους, και να ζουν

νομάδες σε σκηνές κ α ι , εν ολ ίγο ις , να ορίζε ι το συμφέρον

τα όρια τ η ς πατρίδας τους. Οι α γ έ λ ε ς , τώρα, των εν λ ό γ ω

θηρίων ε γ κ α τ α λ ε ί π ο υ ν την η π ε ι ρ ω τ ι κ ή χώρα, ε π ε ι δ ή ε κ ε ί

σπανίζε ι η τ ρ ο φ ή , δεδομένου πως α μ έ σ ω ς μ ό λ ι ς φ υ τ ρ ώ σ ε ι

κ ά τ ι από τ η γ η , ξεραίνεται" ένεκα, λοιπόν, του υ π ε ρ β ο λ ι ­

κού καύσωνα και τ η ς έ λ λ ε ι ψ η ς π ο τ α μ ί σ ι ο υ ή π η γ α ί ο υ νε-

45

Page 25: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

46

Page 26: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

ρού, η τ ρ ο φ ή που τ υ χ α ί ν ε ι να β γ ε ι ε ίναι σ κ λ η ρ ή και σπάνια.

Ό π ω ς λένε δε μ ε ρ ι κ ο ί , υπάρχουν και φίδια α π ί σ τ ε υ τ ο υ

πλήθους και μ ε γ έ θ ο υ ς στη λ ε γ ό μ ε ν η π ε ρ ι ο χ ή τ ω ν α γ ρ ί ω ν

θ η ρ ί ω ν τούτα τα φίδια ε π ι τ ί θ ε ν τ α ι στους ε λ έ φ α ν τ ε ς 2 3 στα

μ έ ρ η που μ α ζ ε ύ ε τ α ι νερό κ α ι , κ α θ ώ ς τους ορμάνε με φόρα,

τυλίγουν τ ι ς σπε ίρες του σ ώ μ α τ ο ς τους στα πόδια τους κ α ι ,

χωρίς να τους αφήνουν, σφίγγουν β ίαια τα δεσμά τους, έως

ότου τα θηρία βγάλουν αφρούς και πέσουν από το βάρος.

Έ π ε ι τ α , μαζεύονται γύρω από το ζώο που έ π ε σ ε κ α ι το

τ ρ ώ ν ε , ν ικώντας το εύκολα λ ό γ ω τ η ς δυσκινησίας τ ο υ .

Α π ο μ έ ν ε ι ό μ ω ς η απορία για ποια αιτ ία δεν ακολουθούν

τους ελέφαντες , κατά τη συνήθη αναζήτηση των τροφών

τους, στην προαναφερθείσα π α ρ α π ο τ ά μ ι α π ε ρ ι ο χ ή , λένε

όμως ότι φίδια τ έ τ ο ι ο υ μ ε γ έ θ ο υ ς αποφεύγουν τ ι ς ε π ί π ε δ ε ς

περιοχές και μένουν συνέχεια στις υ π ώ ρ ε ι ε ς βουνών σε

φαράγγια που είναι κ α τ ά λ λ η λ α λόγω του μήκους τους

και σε σπήλαια κ α τ ά λ λ η λ α για το βάθος τους" κατά συνέ­

π ε ι α , δεν φεύγουν π ο τ έ από τους τόπους που είναι κ α τ ά λ ­

λ η λ ο ι γ ι ' αυτά κ α ι τους έχουν συνηθίσει , δ ι ό τ ι η ίδια η

φύση είναι ο δάσκαλος όλων των ζώων γ ια τα τ έ τ ο ι ο υ

είδους π ρ ά γ μ α τ α . Γ ι α τους Α ι θ ί ο π ε ς , λοιπόν, και τ η χώρα

τους τόσα ε ί χ α μ ε να π ο ύ μ ε .

11. Όσον αφορά τους ιστορικούς θα π ρ έ π ε ι να τους

ξ ε χ ω ρ ί σ ο υ μ ε , γ ι α τ ί πολλοί που έχουν γ ρ ά ψ ε ι γ ια την Α ί ­

γ υ π τ ο και την Α ι θ ι ο π ί α , εκ τ ω ν οποίων άλλοι έδωσαν

π ί σ τ η σε ψευδε ίς φ η μ ο λ ο γ ί ε ς κ α ι άλλοι έπλασαν πολλά

από μόνοι τους προς χ ά ρ η τ η ς ψ υ χ α γ ω γ ί α ς , δ ι κ α ί ω ς δεν

γ ίνονται π ι σ τ ε υ τ ο ί . Έ τ σ ι , ο Α γ α θ α ρ χ ί δ η ς ο Κ ν ί δ ι ο ς 2 4 , στο

δεύτερο β ι β λ ί ο του έργου του γ ια την Ασία, και ο Α ρ τ ε μ ί ­

δωρος ο Ε φ έ σ ι ο ς 2 5 που συνέταξε γ ε ω γ ρ α φ ί ε ς , στο όγδοο

β ι β λ ί ο του, κ α θ ώ ς και μ ε ρ ι κ ο ί άλλοι που κατοικούσαν στην

Α ί γ υ π τ ο , που έχουν ε ξ ι σ τ ο ρ ή σ ε ι τα περισσότερα α π ' όσα

47

Page 27: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

48

Page 28: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

ε ι π ώ θ η κ α ν παραπάνω, το έκαναν με ε π ι τ υ χ ί α σε κ ά θ ε

σχεδόν π ε ρ ί π τ ω σ η . Κ α θ ό τ ι κ ι ε μ ε ί ς , όσον καιρό μ ε ί ν α μ ε

στην Α ί γ υ π τ ο , σ υ ν α ν τ η θ ή κ α μ ε με πολλούς από τους ι ερε ίς

και σ υ ν ο μ ι λ ή σ α μ ε με ουκ ολίγους π ρ ε σ β ε υ τ έ ς από την

Α ι θ ι ο π ί α που βρίσκονταν ε κ ε ί ' και αφού τους ρ ω τ ή σ α μ ε

να μ ά θ ο υ μ ε με α κ ρ ί β ε ι α το κ ά θ ε τ ι και ε λ έ γ ξ α μ ε τα λ ε γ ό ­

μενα των ιστορικών, ακολουθήσαμε στη σ υ γ γ ρ α φ ή μας τ ι ς

εκδοχές με τ ι ς οποίες συμφωνούν περισσότερο.

Σ χ ε τ ι κ ά , λοιπόν, με τους Α ι θ ί ο π ε ς που κατοικούν στα

δυτικά, ας α ρ κ ε σ τ ο ύ μ ε στα λ ε χ θ έ ν τ α , ενώ τ ώ ρ α θα ε ξ ε τ ά ­

σουμε εν μ έ ρ ε ι εκείνους που κατοικούν προς τη μ ε σ η μ β ρ ί α

και την Ερυθρά θάλασσα 2 6 . Θ ε ω ρ ο ύ μ ε δε πως καλό είναι

πρώτα να μ ι λ ή σ ο υ μ ε γ ια την ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α του χρυσού που

γ ί ν ε τ α ι σ ' εκείνους τους τόπους.

12. Σ τ ι ς ε σ χ α τ ι έ ς , λοιπόν, τ η ς Α ι γ ύ π τ ο υ και στην όμορο

π ε ρ ι ο χ ή τ η ς Α ρ α β ί α ς και τ η ς Α ι θ ι ο π ί α ς υπάρχε ι ένας τ ό ­

πος που έ χ ε ι πολλά κ α ι μ ε γ ά λ α μ ε τ α λ λ ε ί α χρυσού, από τον

οποίο συνάγονται μ ε γ ά λ ε ς π ο σ ό τ η τ ε ς , με μ ε γ ά λ ο κόπο και

έξοδα 2 7 . Δ ι ό τ ι το έδαφος είναι εκ φύσεως μαύρο και π ε ρ ι έ ­

χ ε ι ε ν τ ο μ έ ς και φ λ έ β ε ς μ α ρ μ ά ρ ο υ 2 8 ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ή ς λ ε υ κ ό τ η τ α ς

που ξεπερνάει σε λ α μ π ρ ό τ η τ α κ ά θ ε τ ι που δ ι α θ έ τ ε ι φ υ σ ι κ ή

λ ά μ ψ η , κ ι ε κ ε ί ο ι ε π ι σ τ ά τ ε ς τ η ς εργασίας στα μ ε τ α λ λ ε ί α

χρησιμοποιούν πλήθος εργαζομένων γ ι α την ε ξ α γ ω γ ή του

χρυσού. Μ ά λ ι σ τ α , ο ι β α σ ι λ ι ά δ ε ς τ η ς Α ι γ ύ π τ ο υ σ υ γ κ έ ν τ ρ ω ­

ναν τους κ α τ α δ ι κ α σ μ έ ν ο υ ς γ ια κάποιο έ γ κ λ η μ α , τους α ι χ ­

μαλώτους από π ο λ έ μ ο υ ς , αλλά και εκείνους που ε ίχαν

κ α τ η γ ο ρ η θ ε ί άδικα κ ι ε ίχαν μ π ε ι στ ις φυλακές, π ό τ ε τους

ίδιους μόνο και π ό τ ε κι όλους μ α ζ ί τους σ υ γ γ ε ν ε ί ς τους, κ α ι

τους έστελναν να δουλέψουν στα μ ε τ α λ λ ε ί α του χρυσού,

εξασφαλίζοντας έ τ σ ι την τ ι μ ω ρ ί α των κ α τ α δ ι κ α σ μ έ ν ω ν

και ταυτόχρονα μ ε γ ά λ α κ έ ρ δ η από την εργασία τους. Ό σ ο ι

παραδίνονταν στα μ ε τ α λ λ ε ί α , και ήταν πάρα πολλοί το

49

Page 29: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

50

Page 30: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

πλήθος και δεμένοι με δεσμά στα πόδια, άντεχαν κ α ρ τ ε ρ ι ­

κά τη συνεχή εργασία όλη μέρα κι όλη νύχτα, χ ω ρ ί ς κ α μ ι ά

ανάπαυση, α π ο σ τ ε ρ η μ έ ν ο ι από κ ά θ ε μέσο δ ι α φ υ γ ή ς - δ ι ό τ ι

τους επιτηρούσαν φρουρές από ξένους σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς με δια­

φ ο ρ ε τ ι κ έ ς δ ιαλέκτους, ώ σ τ ε να μην μ π ο ρ ε ί κανείς με την

ο μ ι λ ί α ή με κάποια φ ι λ ι κ ή ε π α φ ή να δ ιαφθείρε ι κάποιον

από τους ε π ι σ τ ά τ ε ς . Τ η ν πιο σ κ λ η ρ ή από τη χρυσοφόρα

γ η 2 9 , αφού την κάψουν σε δυνατή φωτιά και την κάνουν

σ π ο γ γ ώ δ η , την ε π ε ξ ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι σ τ η συνέχεια με τα χέρια"

ενώ τη μ α λ α κ ό τ ε ρ η π έ τ ρ α , που μ π ο ρ ε ί να υ π ο χ ω ρ ή σ ε ι με

μ έ τ ρ ι α προσπάθεια, τ η σπάνε μ ε σιδερένια εργαλε ία λατο­

με ίου μυριάδες δύστυχων ανθρώπων. Η όλη ε π ι χ ε ί ρ η σ η

γ ί ν ε τ α ι υπό την κ α θ ο δ ή γ η σ η του τ ε χ ν ί τ η που δ ι α κ ρ ί ν ε ι

την π έ τ ρ α 3 0 και την υποδεικνύει στους εργαζόμενους" από

εκείνους τώρα που η ατυχία τούς έ ρ ι ξ ε σ' ε τ ο ύ τ η τη δου­

λειά όσοι διακρίνονται γ ια τη σ ω μ α τ ι κ ή τους ρ ώ μ η σπάνε

με σιδερένια σφυριά το π έ τ ρ ω μ α που π ε ρ ι έ χ ε ι το μ ά ρ μ α ρ ο ,

όχι με τ έ χ ν η αλλά με β ί α , και ανοίγουν στοές, όχ ι ε υ θ ε ί ε ς

αλλά όπως ο δ η γ ε ί η φλέβα του λ α μ π ε ρ ο ύ π ε τ ρ ώ μ α τ ο ς .

Α υ τ ο ί , λοιπόν, που ε π ε ι δ ή οι στοές είναι ε λ ι κ ο ε ι δ ε ί ς και

τ ε θ λ α σ μ έ ν ε ς δουλεύουν στο σκοτάδι , φέρουν λύχνους δ ε μ έ ­

νους στο μ έ τ ω π ο τους κατασκευασμένους γ ι ' αυτό τον

σκοπό" αλλάζοντας συνεχώς τη θέση του σ ώ μ α τ ο ς τους

ανάλογα μ ε τ ι ς ι δ ι ό τ η τ ε ς του π ε τ ρ ώ μ α τ ο ς 3 1 και π ε τ ά ν ε

στο δάπεδο τα θραύσματα που α π ο σ π ο ύ ν κι αυτό το κά­

νουν αδιάκοπα κ ά τ ω από τη σ κ λ η ρ ό τ η τ α και τα χ τ υ π ή μ α ­

τα του ε π ι σ τ ά τ η .

13. Π α ι δ ι ά που δεν έφτασαν α κ ό μ η στην ε φ η β ε ί α μ π α ί ­

νουν μέσα από τ ι ς στοές στα μ έ ρ η που έ χ ε ι κ ο π ε ί το

π έ τ ρ ω μ α , παίρνουν κοπιάζοντας μ ία μ ία τ ι ς π έ τ ρ ε ς που

έχουν π έ σ ε ι κ α ι τ ι ς βγάζουν στο ύπαιθρο έξω από το

σ τ ό μ ι ο . Ε κ ε ί ν ο ι που έχουν π ε ρ ά σ ε ι την η λ ι κ ί α των τριάντα

ετών παραλαμβάνουν ένα ορισμένο μέρος των θραυσμάτων

5)

Page 31: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

52

Page 32: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

μέσα σε πέτρινα γουδιά όπου τα χ τ υ π ά ν ε με σιδερένια

γουδοχέρια, μ έ χ ρ ι να τα φτάσουν σε μ έ γ ε θ ο ς φακής. Μ ε τ ά

από αυτούς παραλαμβάνουν σ' αυτό το μ έ γ ε θ ο ς την π έ τ ρ α

οι γυναίκες κ α ι οι πιο η λ ι κ ι ω μ έ ν ο ι από τους άντρες και σ τ η

συνέχεια τη ρίχνουν σε μύλους, που είναι π α ρ α τ α γ μ έ ν ο ι

πολλοί στη σειρά, σ τ έ κ ο ν τ α ι ανά δύο ή ανά τ ρ ε ι ς σ τ η λ α β ή

και την αλέθουν, μ έ χ ρ ι ς ότου κάνουν τη δοθείσα π ο σ ό τ η τ α

σαν αλεύρι . Κ α θ ώ ς κανείς δεν έ χ ε ι τη δυνατότητα να φρο­

ν τ ί σ ε ι το σώμα τ ο υ , ούτε καν ρούχο να κ ρ ύ ψ ε ι την ν τ ρ ο π ή

του, δεν υπάρχε ι άνθρωπος που θα τους δε ι και δεν θα

λ υ π η θ ε ί τους δυστυχισμένους γ ια την υ π ε ρ β ο λ ι κ ή τους

τ α λ α ι π ω ρ ί α . Δ ι ό τ ι δεν ε ξ α ι ρ ε ί τ α ι κανείς ούτε του π α ρ έ χ ε ­

τ α ι οποιαδήποτε άνεση, ε ί τ ε άρρωστος ε ίναι , ε ί τ ε ανάπη­

ρος, ε ί τ ε γέρος, ε ί τ ε γυναίκα α δ ι ά θ ε τ η , αλλά όλοι αναγκά­

ζονται με χ τ υ π ή μ α τ α να αντέχουν τη δουλειά, μ έ χ ρ ι να

πεθάνουν από τ ι ς κ α κ ο υ χ ί ε ς μέσα στον ε ξ α ν α γ κ α σ μ ό . Γ ι '

αυτό και οι κ α κ ό μ ο ι ρ ο ι θεωρούν το μέλλον πολύ χ ε ι ρ ό τ ε ρ ο

από το παρόν, τόσο μ ε γ ά λ η είναι η τ ι μ ω ρ ί α τους, κ α ι

καρτερούν τον θάνατο που τους ε ίναι π ρ ο τ ι μ ό τ ε ρ ο ς από

τ η ζ ω ή .

14. Σ τ ο τ έ λ ο ς , παραλαμβάνουν την α λ ε σ μ έ ν η π έ τ ρ α οι

τ ε χ ν ί τ ε ς και την οδηγούν στην τ ε λ ι κ ή τ η ς ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α "

πάνω σε π λ α τ ι ά σανίδα, που έ χ ε ι μ ι κ ρ ή κ λ ί σ η , τ ρ ί β ο υ ν

την κ α τ ε ρ γ α σ μ έ ν η μαρμαρόσκονη ρίχνοντας τ η ς συνεχώς

νερό" έ τ σ ι το γ ε ώ δ ε ς μέρος τ η ς διαλυμένο από το υγρό ρέε ι

προς τα κ ά τ ω ακολουθώντας την κ λ ί σ η τ η ς σανίδας, ενώ

το μέρος που π ε ρ ι έ χ ε ι το χρυσάφι π α ρ α μ έ ν ε ι λ ό γ ω του

βάρους του πάνω στο ξύλο. Κι αυτό το κάνουν πολλές

φορές - στην αρχή τ ρ ί β ο ν τ α ς το ελαφρά με τα χ έ ρ ι α , έ π ε ι ­

τα, με σφουγγάρια αραιά που τα πιέζουν ελαφρά, παίρνουν

το αραιό και γ ε ώ δ ε ς μ έ ρ ο ς , μ έ χ ρ ι ς ότου μ ε ί ν ε ι καθαρό το

ψ ή γ μ α του χρυσού. Τ έ λ ο ς , άλλοι τ ε χ ν ί τ ε ς που π α ρ α λ α μ β ά -

53

Page 33: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

54

Page 34: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

νουν την ποσότητα που συνάχτηκε τη βάζουν μ ε τ ρ η μ έ ν η

και ζ υ γ ι σ μ έ ν η σε κ ε ρ α μ ι κ έ ς χ ύ τ ρ ε ς , αναμειγνύοντας και

ανάλογη με τη μάζα ποσότητα μ ο λ ύ β δ ο υ , βόλους αλα­

τ ι ο ύ , λ ίγο κασσίτερο κ α θ ώ ς και μ ια π ρ ό σ μ ε ι ξ η από π ί τ ο υ ­

ρο κριθαριού" φτιάχνουν εφαρμοστό κ α π ά κ ι , επιχρίουν

π ρ ο σ ε κ τ ι κ ά ολόκληρο το σκεύος με πηλό και. το ψήνουν

σ ε κ α μ ί ν ι π έ ν τ ε μερόνυχτα α σ τ α μ ά τ η τ α " σ τ η συνέχεια,

αφού το αφήσουν να κ ρ υ ώ σ ε ι , από τα υπόλοιπα δεν β ρ ί ­

σκουν τ ί π ο τ α μέσα στα α γ γ ε ί α , ενώ παίρνουν τον χρυσό

καθαρό, με πολύ μ ι κ ρ ή α π ώ λ ε ι α . Η κ α τ ε ρ γ α σ ί α , λοιπόν,

του χρυσού που γ ί ν ε τ α ι στ ις ε σ χ α τ ι έ ς τ η ς Α ι γ ύ π τ ο υ με

τόσο πολλούς και μ ε γ ά λ ο υ ς κόπους συντελε ίται" δ ι ό τ ι ,

κατά τη γ ν ώ μ η μου, η ίδια η φύση δ ε ί χ ν ε ι καθαρά π ω ς η

π α ρ α γ ω γ ή του χρυσού ε ίναι ε π ί π ο ν η , η φύλαξη του δύσκο­

λ η , η έ λ ξ η που ασκεί μ έ γ ι σ τ η , ενώ η χ ρ ή σ η του κ υ μ α ί ν ε τ α ι

ανάμεσα στην ηδονή κ α ι τη λ ύ π η .

Η ανακάλυψη τούτων των μ ε τ α λ λ ε ί ω ν είναι ε ν τ ε λ ώ ς

αρχαία, καθώς έ γ ι ν ε από τους .πρώτους β α σ ι λ ι ά δ ε ς . Τ ώ ­

ρα, θα ε π ι χ ε ι ρ ή σ ο υ μ ε να π ε ρ ι γ ρ ά ψ ο υ μ ε τα έθνη που κ α τ ο ι ­

κούν στα παράλια του Α ρ α β ι κ ο ύ κόλπου 3 2 και στην Τ ρ ω -

γ λ ο δ υ τ ι κ ή , κ α θ ώ ς και στα μ ε σ η μ β ρ ι ν ά και νότια τ η ς Α ι ­

θιοπίας.

15. Π ρ ώ τ α θα π ο ύ μ ε γ ια τους Ιχθυοφάγους που κ α τ ο ι ­

κούν την παράλια π ε ρ ι ο χ ή από την Κ α ρ μ α ν ί α κ α ι τη

Γ ε δ ρ ω σ ί α 3 3 μ έ χ ρ ι τα έσχατα σ η μ ε ί α του μυχού του Αρα­

βικού κόλπου, ο οποίος ε κ τ ε ί ν ε τ α ι μέσα στην η π ε ι ρ ω τ ι κ ή

χώρα σε βάθος α π ί σ τ ε υ τ ο και στο άνοιγμα του π ε ρ ι κ λ ε ί ε ­

τ α ι από δύο η π ε ί ρ ο υ ς , από τη μια β ρ ί σ κ ε τ α ι η Ε υ δ α ί μ ω ν

Α ρ α β ί α και από την ά λ λ η η χώρα των Τ ρ ω γ λ ο δ υ τ ώ ν . Α π ό

ετούτους τους βαρβάρους, άλλοι ζούνε ολόγυμνοι , έχοντας

κοινά τ ι ς γ υ ν α ί κ ε ς και τα παιδιά όπως και τ ι ς α γ έ λ ε ς τ ω ν

ζώων, και κ α θ ώ ς δεν α ν τ ι λ α μ β ά ν ο ν τ α ι παρά μόνο τη φι>-

55

Page 35: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

56

Page 36: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

σ ι κ ή σημασία τ η ς ηδονής και του πόνου, δεν έχουν την

π α ρ α μ ι κ ρ ή α ν τ ί λ η ψ η καλού ή κακού. Έ χ ο υ ν τους ο ι κ ι ­

σμούς τους κοντά σ τ η θάλασσα, στους κάβους που δεν

υπάρχουν μόνο β α θ ι έ ς κοιλάδες αλλά και φαράγγια ανώ­

μαλα και πολύ στενοί π ο ρ θ μ ο ί γ ε μ ά τ ο ι φυσικά ε λ ι κ ο ε ι δ ή

κανάλια. Κ α θ ώ ς η φύση των τόπων είναι π ρ ο σ α ρ μ ο σ μ έ ν η

στις ανάγκες τους, παραχώνουν τα κανάλια και τα περά­

σματα με π έ τ ρ ε ς μ ε γ ά λ ε ς , που τ ι ς χρησιμοποιούν σαν

δίχτυα γ ια να πιάνουν τα ψάρια. Δ ι ό τ ι , όταν κατά την

π λ η μ μ υ ρ ί δ α η θάλασσα ανεβαίνει ο ρ μ η τ ι κ ά σ τ η στεριά,

π ρ ά γ μ α που κάνει δυο φορές την η μ έ ρ α και μ ά λ ι σ τ α π ε ρ ί

την τ ρ ί τ η και την ενάτη ώρα, η θάλασσα κ α τ α κ λ ύ ζ ε ι κ α ι

σ κ ε π ά ζ ε ι ολόκληρο τον κάβο και με τα ο ρ μ η τ ι κ ά κ α ι μ ε ­

γάλα κ ύ μ α τ α τ η ς μ ε τ α φ έ ρ ε ι στη στεριά α π ί σ τ ε υ τ ο αριθμό

ψαριών κ ά θ ε είδους, που στην αρχή παραμένουν κοντά

στην παραλία, κ α θ ώ ς περιφέρονται γ ια να βρουν τ ρ ο φ ή

στ ις τ ρ ύ π ε ς κ α ι τα κ ο ι λ ώ μ α τ α - όταν όμως έ ρ θ ε ι ο καιρός

γ ια την ά μ π ω τ η , το μεν νερό περνάει σιγά σιγά μέσα από

τ ι ς σ ω ρ ι α σ μ έ ν ε ς π έ τ ρ ε ς και τα φαράγγια, αλλά τα ψάρια

ξεμένουν στα κ ο ι λ ώ μ α τ α . Τ ό τ ε , όλοι ο ι ντόπιο ι μ α ζ ί με τ ι ς

γυναίκες και τα παιδιά μαζεύονται σαν από σύνθημα στους

κάβους. Χ ω ρ ί ζ ο ν τ α ι οι βάρβαροι ο καθένας στην ομάδα του

και πάνε στους αντίστοιχους τόπους τους με φοβερές κραυ­

γ έ ς , λες και τους έ π ε σ ε ξαφνικό κ υ ν ή γ ι . Τ ό τ ε ο ι γ υ ν α ί κ ε ς

και τα παιδιά πιάνουν τα μ ι κ ρ ό τ ε ρ α ψάρια που β ρ ί σ κ ο ν τ α ι

κοντά στη στεριά και τα ρίχνουν στην ξηρά, ενώ οι άντρες

με τα α κ μ α ί α σ ώ μ α τ α αρπάζουν στα χέρια τους εκείνα που

το μ έ γ ε θ ο ς τους τα κάνει δύσκολα σ τ η σ ύ λ λ η ψ η - δ ι ό τ ι από

το π έ λ α γ ο ς δεν ξ ε β ρ ά ζ ο ν τ α ι μόνο π ε λ ώ ρ ι ο ι σκορπιοί , σ μ έ ρ -

νες κ α ι σκυλόψαρα αλλά και φ ώ κ ι ε ς και πολλά άλλα πα­

ράξενα στην όψη και το όνομα. Κι αυτά τα θηρία τα

π ο λ ε μ ά ν ε χ ω ρ ί ς να διαθέτουν έντεχνα κ α τ α σ κ ε υ α σ μ έ ν α

όπλα, αλλά τα κ α τ α τ ρ υ π ά ν ε με μυτερά κ α τ σ ι κ ο κ έ ρ α τ α

57

Page 37: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

58

Page 38: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

και τα κατακόβουν πάνω στα απότομα βράχια - δ ι ό τ ι σε

κάθε π ε ρ ί π τ ω σ η η ανάγκη διδάσκει τη φύση που προσαρ­

μ ό ζ ε τ α ι ανάλογα με τ ι ς υπάρχουσες συνθήκες προς τ η ν

κατεύθυνση τ η ς π ρ ο σ δ ο κ ώ μ ε ν η ς χ ρ η σ ι μ ό τ η τ α ς .

16. Μ ό λ ι ς συγκεντρώσουν αρκετά από τα κ ά θ ε λ ο γ ή ς

ψάρια, μεταφέρουν όσα πιάσανε και τα ψήνουν πάνω στους

βράχους που είναι σ τ ρ α μ μ έ ν ο ι προς τ η μ ε σ η μ β ρ ί α . Κ α θ ώ ς

τούτοι οι βράχοι ε ίναι διάπυροι από τον υ π ε ρ β ο λ ι κ ό καύ­

σωνα, τα αφήνουν για πολύ λ ί γ ο χρόνο κι έ π ε ι τ α ε π ι σ τ ρ έ ­

φουν, τα πιάνουν από την ουρά και τα ταρακουνάνε. Το

κρέας τους μ α λ α κ ω μ έ ν ο από τη θ ε ρ μ ό τ η τ α π έ φ τ ε ι , ενώ τα

αγκάθια π ε τ ά γ ο ν τ α ι σ ' ένα μέρος όπου έχουν σ χ η μ α τ ί σ ε ι

τεράστιο σωρό, καθώς μαζεύονται λόγω ανάγκης γ ια τ η ν

οποία θα μ ι λ ή σ ο υ μ ε σε λ ί γ ο . Μ ε τ ά από αυτό, βάζουν το

κρέας πάνω σε μια π έ τ ρ α λεία κ α ι το πατάνε π ρ ο σ ε κ τ ι κ ά

επί α ρ κ ε τ ή ώρα, αναμειγνύοντας το με τον καρπό τ η ς

τ ζ ι τ ζ ι φ ι ά ς · όταν αυτός ε ν σ ω μ α τ ω θ ε ί ε ν τ ε λ ώ ς , το όλο

π ρ ά γ μ α γ ί ν ε τ α ι μια μάζα κ ο λ λ ώ δ η ς κ ι αυτό φαίνεται

πως θ ε ω ρ ε ί τ α ι από αυτούς λ ιχουδιά. Τ έ λ ο ς , όταν η μάζα

έ χ ε ι π α τ η θ ε ί - κ α λ ά , την τοποθετούν σε μακρόστενα κερα­

μίδ ια και την βάζουν στον ή λ ι ο - όταν ξεραθεί α ρ κ ε τ ά ,

κάθονται κ α ι την κ α τ α β ρ ο χ θ ί ζ ο υ ν , τ ρ ώ γ ο ν τ α ς χ ω ρ ί ς μ έ ­

τρο κ α ι σ τ α θ μ ό αλλά κατά β ο ύ λ η σ η ο καθένας, μ ι α ς κι

έχουν ως μόνο μ έ τ ρ ο π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ο ύ τ η ς απόλαυσης τη φυ­

σ ι κ ή τους όρεξη· καθόσον οι π ρ ο μ ή θ ε ι ε ς που χ ρ ε ι ά ζ ο ν τ α ι

βρίσκονται συνεχώς και ανελλιπώς σ τ η δ ιάθεση τους, λες

και το έργο τ η ς Δ ή μ η τ ρ α ς το ανέλαβε ο Π ο σ ε ι δ ώ ν α ς .

Μ ε ρ ι κ έ ς φορές, ό μ ω ς , ε ίναι τόσο μ ε γ ά λ ο το παλιρροϊκό

κύμα από το π έ λ α γ ο ς που κ υ λ ά ε ι προς τη σ τ ε ρ ι ά , που

κ α τ α κ λ ύ ζ ε ι ο ρ μ η τ ι κ ό ε π ί πολλές η μ έ ρ ε ς τους κ ά β ο υ ς , κ α ι

κανείς δεν μ π ο ρ ε ί να π ρ ο σ ε γ γ ί σ ε ι κείνους τους τόπους. Γ ι '

αυτό, ε π ε ι δ ή τ έ τ ο ι ε ς ε π ο χ έ ς σπανίζε ι η τ ρ ο φ ή , στην αρχή

59

Page 39: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

60

Page 40: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

μαζεύουν α χ η β ά δ ε ς τόσο μ ε γ ά λ ε ς που μ ε ρ ι κ έ ς β ρ ί σ κ ο ν τ α ι

να ζυγίζουν και τ έ σ σ ε ρ ι ς μ ν ε ς 3 4 , και τα μεν κ ε λ ύ φ η τα

συντρίβουν χ τ υ π ώ ν τ α ς τα με μ ε γ ά λ ε ς π έ τ ρ ε ς , τη δε σάρκα

την τ ρ ώ ν ε ω μ ή , μιας κ ι έ χ ε ι γ ε ύ σ η παρόμοια μ ' ε κ ε ί ν η των

σ τ ρ ε ι δ ι ώ ν . Ό π ο τ ε , λοιπόν, από τους συνεχείς ανέμους η

θάλασσα σ υ μ β α ί ν ε ι να είναι φ ο υ σ κ ω μ έ ν η γ ια περισσότερο

καιρό και η κ α τ ά σ τ α σ η των π ρ α γ μ ά τ ω ν α π ο κ λ ε ί ε ι το σύ­

νηθες π ι ά σ ι μ ο των ψαριών, στρέφονται , όπως ε ι π ώ θ η κ ε ,

στις α χ η β ά δ ε ς . Αν τώρα και οι α χ η β ά δ ε ς σπανίζουν, κα­

ταφεύγουν στον σωρό με τα ψαροκόκαλα" διαλέγουν α π '

αυτόν τα ζουμερά και φρέσκα, κόβουν κ ο μ μ ά τ ι κ ο μ μ ά τ ι τα

ψαροκόκαλα κι ένα μέρος τους το μασάνε α μ έ σ ω ς με τα

δόντια τους, ενώ το υπόλοιπο το ε π ε ξ ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι σπάζο­

ντας το με π έ τ ρ ε ς και το τ ρ ώ ν ε , με συμπεριφορά παρόμοια

με τα άγρια θηρία που ζουν σε φ ω λ ι έ ς .

17. Τ η ν ξηρά, λοιπόν, τ ρ ο φ ή , την εξασφαλίζουν με τον

τρόπο που ε ι π ώ θ η κ ε , η χ ρ ή σ η ό μ ω ς που κάνουν στην υ γ ρ ή

είναι παράδοξη και ε ν τ ε λ ώ ς α π ί σ τ ε υ τ η . Ε π ί τ έ σ σ ε ρ ι ς η μ έ ­

ρες μένουν κ ο λ λ η μ έ ν ο ι στη λεία τους, τ ρ ώ ν ε όλοι μ α ζ ί με

χαρές και ψ υ χ α γ ω γ ο ύ ν τ α ι μ ε τ α ξ ύ τους με άναρθρα τρα­

γούδια" εκτός αυτού, σμίγουν τ ό τ ε και μ ε τ ι ς γ υ ν α ί κ ε ς

όπως τ ύ χ ε ι γ ια να κάνουν παιδ ιά, ελεύθεροι από κ ά θ ε

ασχολία ένεκα τ η ς ευκολίας κ α ι τ η ς δ ι α θ ε σ ι μ ό τ η τ α ς τ η ς

τροφής. Τ η ν π έ μ π τ η η μ έ ρ α , β ιάζονται όλοι να πάνε να

πιουν στους πρόποδες των λόφων, όπου συρρέουν π ό σ ι μ α

ύδατα στα οποία ποτίζουν οι νομάδες τ ι ς α γ έ λ ε ς των ζ ώ ω ν .

Κ α τ ά την οδοιπορία τους σ υ μ π ε ρ ι φ έ ρ ο ν τ α ι όπως σχεδόν

και οι αγέλες των βοδιών, βγάζοντας όλοι φωνές όχι έναρ­

θρες αλλά μόνο η χ η ρ έ ς . Α π ό τα παιδ ιά, τα νήπια τα κρα­

τάνε συνέχεια αγκαλιά οι μ η τ έ ρ ε ς , εκείνα που έχουν κ ό ψ ε ι

το γάλα τα κρατάνε οι π α τ ε ρ ά δ ε ς , ενώ όσα έχουν π ε ρ ά σ ε ι

το π έ μ π τ ο έτος προχωρούν με τους γονείς τους παίζοντας

61

Page 41: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

62

Page 42: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

γ ε μ ά τ α χαρά, ως να τρέχουν προς τη γ λ υ κ ύ τ ε ρ η απόλαυση.

Κ α θ ό τ ι , μ ι α ς και η φύση τούτων των ανθρώπων δεν έ χ ε ι

δ ιαστραφεί α κ ό μ η , την ικανοποίηση τ η ς ανάγκης τ η θ ε ω ρ ε ί

αγαθό μ έ γ ι σ τ ο , χ ω ρ ί ς να ε π ι ζ η τ ε ί κ α μ ι ά από τ ις ε ι σ α γ ό μ ε ­

νες απολαύσεις . Αφού φτάσουν στις π ο τ ί σ τ ρ ε ς των βοσκών

και γ ε μ ί σ ο υ ν με νερό το σ τ ο μ ά χ ι τους, επιστρέφουν, μ ό λ ι ς

και μ ε τ ά βίας βαδίζοντας από το βάρος. Ε κ ε ί ν η , λοιπόν,

την η μ έ ρ α δεν τ ρ ώ ν ε τ ί π ο τ ε απολύτως, αλλά καθένας κ ε ί ­

τ ε τ α ι κ α τ ά χ α μ α παραφαγωμένος και σχεδόν άπνοος, και

μοιάζοντας γ ε ν ι κ ά μ ε μ ε θ υ σ μ έ ν ο . Τ η ν ε π ο μ έ ν η , ξαναγυρ­

νάνε π ά λ ι στην ιχθυοφαγία, και μ ' αυτό τον τρόπο ζωής

που ε π α ν α λ α μ β ά ν ε τ α ι αδιάκοπα περνάνε όλη τους τη ζ ω ή .

Έ τ σ ι ζουν, λοιπόν, ο ι κ ά τ ο ι κ ο ι τ η ς παράλιας π ε ρ ι ο χ ή ς

μέσα στα στενά, οι οποίοι, λόγω τ η ς α π λ ό τ η τ α ς τ η ς τροφής

τους, αρρωσταίνουν μεν σπανίως, αλλά ζουν πολύ λ ι γ ό τ ε ρ α

χρόνια απ ' όσα οι κ ά τ ο ι κ ο ι τ ω ν δ ικών μας π ε ρ ι ο χ ώ ν .

18. Όσων όμως ν έ μ ο ν τ α ι την παράλια π ε ρ ι ο χ ή έξω από

τον κόλπο η ζ ω ή σ υ μ β α ί ν ε ι να είναι πολύ πιο παράδοξη

από εκείνων, ως η φύση τους να ήταν α ν α ί σ θ η τ η σ τ η δίψα

και τ ι ς κ α κ ο υ χ ί ε ς . Δ ι ό τ ι καθώς η τ ύ χ η τούς έ χ ε ι ε κ τ ο π ί σ ε ι

α π ' όλους τους κ α τ ο ι κ η μ έ ν ο υ ς τόπους στην έ ρ η μ ο , πορεύο­

νται με το να πιάνουν ψάρια και δεν ζητάνε υ γ ρ ή τ ρ ο φ ή .

Τ ρ ώ γ ο ν τ α ς το ψάρι ζουμερό, λ ίγο απέχοντας από τα ω μ ά ,

όχι μόνο δεν επιζητούν υ γ ρ ή τ ρ ο φ ή , αλλά δεν έχουν καν την

έννοια του ποτού. Ε ί ν α ι ε υ χ α ρ ι σ τ η μ έ ν ο ι με τον τρόπο ζωής

που τους κ λ ή ρ ω σ ε η τ ύ χ η , θεωρώντας ευδαιμονία την

α π ά λ ε ι ψ η του πόνου που π ρ ο κ α λ ε ί τ α ι από την έ λ λ ε ι ψ η .

Αλλά το πιο παράδοξο α π ' όλα ε ίναι ότι ξεπερνούν τόσο

όλους τους άλλους σε απάθεια που τα λεγόμενα γ ι ' αυτούς

δεν γ ίνονται εύκολα π ι σ τ ε υ τ ά . Μολονότι πολλοί έ μ π ο ρ ο ι

από την Α ί γ υ π τ ο , που ταξιδεύουν μ έ σ ω τ η ς Ε ρ υ θ ρ ά ς θα­

λάσσης μ έ χ ρ ι και τώρα και έφτασαν πολλές φορές μ έ χ ρ ι τη

63

Page 43: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

64

Page 44: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

χώρα των Ιχθυοφάγων, συμφωνούν στις δ ι η γ ή σ ε ι ς τους με

όσα ε ί π α μ ε γ ια τους απαθείς ανθρώπους. 0 τ ρ ί τ ο ς , ε π ί σ η ς ,

Π τ ο λ ε μ α ί ο ς 3 5 , που ήταν λάτρης του κυνηγιού των ελεφά­

ντων που υπήρχαν σ ' ε κ ε ί ν η τη χώρα, έ σ τ ε ι λ ε έναν φίλο

του, ονόματι Σ ι μ μ ί α , να κ α τ α σ κ ο π ε ύ σ ε ι την π ε ρ ι ο χ ή " αυ­

τός σ τ ά λ θ η κ ε με τα κ α τ ά λ λ η λ α εφόδια και ε ξ έ τ α σ ε , όπως

λ έ ε ι ο ιστορικός Α γ α θ α ρ χ ί δ η ς ο Κ ν ί δ ι ο ς , με α κ ρ ί β ε ι α τα

έθνη που ζούσαν στα παράλια. Α υ τ ό ς , λοιπόν, λ έ ε ι π ω ς το

έθνος των απαθών Α ι θ ι ό π ω ν δεν χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ε ί κανένα α­

πολύτως ποτό και πως ούτε η φύση τους το έ χ ε ι α ν ά γ κ η ,

για τ ι ς α ι τ ί ε ς που ε ι π ώ θ η κ α ν παραπάνω. Κ α ι δ η λ ώ ν ε ι

γεν ικά πως π ο τ έ δεν έρχονται σε ε π α φ ή με αλλοεθνείς ,

ούτε η ξ ε ν ι κ ή όψη των ανθρώπων που π ρ ο σ ε γ γ ί ζ ο υ ν τ ι ς

ακτές τους κ ι ν ε ί το ενδιαφέρον των ντόπιων, αλλά τους

κοιτάνε ανέκφραστοι και α π α θ ε ί ς , ως να μην υπάρχε ι άν­

θρωπος παρών. Α κ ό μ α κι αν κάποιος τραβούσε το ξίφος

του και τους το κατάφερνε δεν πήγαιναν να φύγουν, ούτε

ερεθίζονταν με β ρ ι σ ι έ ς και χ τ υ π ή μ α τ α ούτε το π λ ή θ ο ς

αγανακτούσε υπέρ των πασχόντων, αλλά κατά καιρούς

που σφάζονταν οι γ υ ν α ί κ ε ς και τα παιδιά τους μπρος στα

μάτια τους, η συμπεριφορά τους π α ρ έ μ ε ν ε απαθής και δεν

εμφάνιζαν εκφράσεις οργής αλλά ούτε και ο ί κ τ ο υ . Κ α ι

γ ε ν ι κ ά , ακόμα κι αν τους τύχαιναν τα μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α δεινά,

παρέμεναν ή ρ ε μ ο ι , κ ο ι τ ώ ν τ α ς ανέκφραστα τα όσα γ ί ν ο ­

νταν, νεύοντας μόνο σε κ α θ ε τ ί με το κ ε φ ά λ ι . Γ ι ' αυτό

και λένε πως δεν έχουν δ ι ά λ ε κ τ ο , αλλά μια μ ι μ η τ ι κ ή έ κ ­

φραση με τα χέρια για να υποδηλώνουν κ α θ ε τ ί που τους

χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι . Κ α ι το πιο αξιοθαύμαστο α π ' όλα, ο ι φ ώ κ ι ε ς

που ζουν μ α ζ ί μ ' αυτές τ ι ς φυλές πιάνουν τα ψάρια τους με

τρόπο παραπλήσιο με τον τρόπο τ ω ν ανθρώπων. Το ίδιο

και σ χ ε τ ι κ ά με τ ι ς κ ο ί τ ε ς και την ασφάλεια των μ ι κ ρ ώ ν

που γεννιούνται , τούτα τα ε ί δ η ε μ π ι σ τ ε ύ ο ν τ α ι στον μ έ γ ι σ τ ο

βαθμό το ένα το άλλο" γ ι α τ ί η συναναστροφή με τα ζώα

65

Page 45: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

66

Page 46: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

του άλλου είδους γ ί ν ε τ α ι χωρίς α δ ι κ ή μ α τ α , ε ιρηνικά κ α ι με

κάθε σ ε β α σ μ ό .

Αυτός, λοιπόν, ο τρόπος ζωής, αν και παράδοξος, πα­

ραμένει κ α τ ά λ λ η λ ο ς γ ια τ ο ύ τ ε ς τ ι ς φυλές από τα πανάρ­

χαια χρόνια, ε ί τ ε ε π ε ι δ ή τον συνήθισαν με τον καιρό ε ί τ ε

ε π ε ι δ ή χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ε ί τ α ι αναγκαστικά λόγω των σ κ λ η ρ ώ ν

συνθηκών.

19. Τ ο ύ τ α τα έθνη δεν έχουν παρόμοιους ο ι κ ι σ μ ο ύ ς ,

αλλά ανάλογα με τ ι ς ιδ ιομορφίες τ ω ν συνθηκών ζουν δια­

φορετικά. Ά λ λ ο ι κατοικούν σε σπήλαια, που μ ά λ ι σ τ α β λ έ ­

πουν προς βορράν, όπου δροσίζονται από τη βαθιά σκιά και

από την αύρα που φυσάει ολόγυρα" γ ι α τ ί τα σπήλαια που

βλέπουν στη μ ε σ η μ β ρ ί α έχουν θερμοκρασία όση σχεδόν και

οι φούρνοι και είναι απρόσιτα στους ανθρώπους λόγω τ η ς

υ π ε ρ β ο λ ι κ ή ς ζ έ σ τ η ς . Ό σ ο ι ό μ ω ς δεν βρίσκουν σπήλαια

προσανατολισμένα προς βορρά μαζεύουν τα πλευρά από

τα κ ή τ η που ξ ε β ρ ά ζ ε ι η θάλασσα 3 6 , κι ε π ε ι δ ή υ π ά ρ χ ε ι

μ ε γ ά λ η αφθονία α π ' αυτά, τα πλέκουν μ ε τ α ξ ύ τους κ α ι

με το κυρτό μέρος προς τα έξω τα στηρίζουν α ν τ ι κ ρ ι σ τ ά ,

δ ιαπλέκοντας τα με φρέσκα φύκια. Αφού σ κ ε π α σ τ ε ί η

καμάρα, σ' αυτήν ανακουφίζονται από τον βαρύ καύσωνα,

όπου η ανάγκη που π ρ ο κ ά λ ε σ ε η φύση τούς ο δ ή γ η σ ε στην

αυτοδίδακτη τ έ χ ν η . Τ ρ ί τ ο ς τρόπος που κατασκηνώνουν οι

Ιχθυοφάγοι ε ίναι ο ε ξ ή ς . Σ ' εκείνους τους τόπους φύονται

πάρα πολλές ε λ ι έ ς , που τ ι ς ρίζες τους τ ι ς γ λ ε ί φ ε ι η θάλασ­

σα, το φύλλωμα τους ε ίναι πυκνό και ο καρπός τους όμοιος

με το κάστανο. Σ υ μ π λ έ κ ο ν τ α ς τούτα τα δέντρα μ ε τ α ξ ύ

τους και σ χ η μ α τ ί ζ ο ν τ α ς συνεχόμενη σκιά ζουν μ έ σ α σε

σκηνές ιδιόρρυθμες" περνώντας τον καιρό τους ταυτόχρονα

στην ξηρά και σ τ η θάλασσα ζουν ευχάριστα, καθόσον απο­

φεύγουν τον ήλιο στη σκιά των κλαδιών, ενώ τη φ υ σ ι κ ή

ζέστη του τόπου τη διορθώνουν με το συνεχές β ρ έ ξ ι μ ο από

67

Page 47: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

70

Page 48: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

π ω ς είναι αυτόχθονες, πως δεν έχουν κάποια α ρ χ ή του

αρχικού τους γένους κ α ι πως υπήρχαν πάντα από τ η ν

αρχή των αιώνων, όπως, ά λ λ ω σ τ ε , μ ε ρ ι κ ο ί από τους φυ­

σικούς φιλοσόφους ισχυρίζονται ότ ι σ υ μ β α ί ν ε ι γ ι α όλα τα

φυσικά π ρ ά γ μ α τ α 3 7 . Α λ λ ά δεδομένου ότι η γ ν ώ σ η τούτων

των π ρ α γ μ ά τ ω ν είναι α ν έ φ ι κ τ η γ ια ε μ ά ς , τ ί π ο τ α δεν ε μ π ο ­

δ ί ζ ε ι εκείνους που δήλωσαν τα περισσότερα να γνωρίζουν

τα λ ι γ ό τ ε ρ α , στο μ έ τ ρ ο που η πιθανολογία π ε ί θ ε ι μεν την

ακοή, αλλά κατά κανένα τρόπο δεν β ρ ί σ κ ε ι την α λ ή θ ε ι α .

21 . Π ρ έ π ε ι , ε π ί σ η ς , ν α μ ι λ ή σ ο υ μ ε γ ι α τ ο υ ς . Χ ε λ ω ν ο -

φάγους 3 8 και γ ια τον τρόπο με τον οποίο έχουν οργανώσει

τη ζ ω ή τους. Υπάρχουν, λοιπόν, νησιά στον ωκεανό που

βρίσκονται κοντά στη σ τ ε ρ ι ά , πολλά στο πλήθος αλλά μ ι κ ρ ά

στο μ έ γ ε θ ο ς και χ α μ η λ ά , που δεν παράγουν κανέναν κ α ρ π ό ,

ούτε ή μ ε ρ ο ούτε άγριο . Η π υ κ ν ό τ η τ α τούτων τ ω ν νησιών

κάνει να μη δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ ν τ α ι κ ύ μ α τ α , ε π ε ι δ ή η θαλασσο­

τ α ρ α χ ή σπάει στα έ ξ ω ακρωτήρια των νησιών, με α π ο τ έ ­

λεσμα σ' εκείνους τους τόπους να ζε ι μ ε γ ά λ ο π λ ή θ ο ς θα­

λάσσιων χελωνών που καταφεύγουν ε κ ε ί από παντού στην

προστασία τ η ς γ α λ ή ν η ς . Α υ τ έ ς , λοιπόν, τ ι ς ν ύ χ τ ε ς ζουν

στον βυθό ασχολούμενες με την τ ρ ο φ ή τους, ενώ τ ι ς η μ έ ­

ρες βγαίνουν στην επιφάνεια τ η ς θάλασσας ανάμεσα στα

νησιά και κ ο ι μ ο ύ ν τ α ι ε π ι π λ έ ο ν τ α ς με τα καύκαλα προς τον

ή λ ι ο , δίνοντας π ε ρ ί π ο υ την εικόνα αναποδογυρισμένων

ακάτων 3 9 - δ ι ό τ ι έχουν ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ό μ έ γ ε θ ο ς που δεν γ ί ν ε τ α ι

μ ι κ ρ ό τ ε ρ ο από τ ι ς μ ι κ ρ έ ς ψ α ρ ό β α ρ κ ε ς . Ο ι β ά ρ β α ρ ο ι , τώρα,

που κατοικούν τα νησιά ε κ ε ί ν η τ η ν ώρα πλησιάζουν κολυ­

μ π ώ ν τ α ς ή ρ ε μ α τ ι ς χ ε λ ώ ν ε ς - αφού τ ι ς πλησιάσουν από τ ι ς

δυο μ ε ρ ι έ ς , οι μεν πιέζουν ενώ οι άλλοι σηκώνουν, μ έ χ ρ ι ς

ότου γ υ ρ ί σ ε ι τ ο ζώο ύ π τ ι α . Σ τ η συνέχεια, πηδαλιουχούν κ ι

από τ ι ς δυο πλευρές ολόκληρο τον όγκο, ώ σ τ ε να μη

στραφεί το ζώο και κ ο λ υ μ π ώ ν τ α ς με το μέσο που το έ χ ε ι

7!

Page 49: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

72

Page 50: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

π ρ ο ι κ ί σ ε ι η φύση ξ ε φ ύ γ ε ι στα β ά θ η , ενώ ένας, που κ ρ α τ ά ε ι

νήμα μ α κ ρ ύ , αφού το δέσε ι στην ουρά, κ ο λ υ μ π ά ε ι προς τη

στεριά και τ ρ α β ώ ν τ α ς μ ε τ α φ έ ρ ε ι το ζώο στην ξηρά β ο η ­

θούμενος κ α ι από εκείνους που έκαναν την ε π ί θ ε σ η στην

α ρ χ ή . Ό τ α ν τη βγάλουν πάνω στο νησί, όλο το ε σ ω τ ε ρ ι κ ό

τ η ς κρέας, αφού το ψήσουν γ ια λ ί γ ο στον ή λ ι ο , το κ α τ ε υ χ α -

ριστιουνται , ενώ τα καύκαλα που είναι σκαφοειδή τα χ ρ η ­

σιμοποιούν γ ια να διαπλέουν τη θάλασσα προς την η π ε ι ­

ρ ω τ ι κ ή χώρα, όπου πηγαίνουν γ ια να πάρουν νερό, κ α ι γ ια

να στήνουν τ ι ς κ α τ ο ι κ ί ε ς τους τ ο π ο θ ε τ ώ ν τ α ς τα μ π ρ ο ύ μ υ τ α

πάνω σε ψηλά μ έ ρ η , έ τ σ ι ώ σ τ ε να φαίνεται πως η φύση με

ένα δώρο τους κ ά λ υ ψ ε πολλές ανάγκες , γ ι α τ ί το ίδιο πράγ­

μ α είναι γ ι ' αυτούς τ ρ ο φ ή , α γ γ ε ί ο , σ π ί τ ι και πλοίο .

Ό χ ι μακριά από αυτούς, ν έ μ ο ν τ α ι τα παράλια β ά ρ β α ρ ο ι

που ζουν ζ ω ή α ν ώ μ α λ η . Δ ι ό τ ι δ ιατρέφονται από κ ή τ η που

ξεβράζονται στην ξηρά, κ ι έ τ σ ι π ό τ ε έχουν αφθονία τ ρ ο ­

φής, λόγω του μ ε γ έ θ ο υ ς των θηρίων που βρίσκουν, και

π ό τ ε γ ίνονται μ ε γ ά λ α δ ι α λ ε ί μ μ α τ α και υποφέρουν τ α μ έ ­

γ ι σ τ α από την έ λ λ ε ι ψ η - ε κ ε ί ν η , λοιπόν, την περίοδο ανα­

γκάζονται από την έ λ λ ε ι ψ η τ η ς τροφής να μασουλάνε τους

χόνδρους των παλιών οστών και τ ι ς εκφύσεις στ ις άκρες

των πλευρών.

Τ ό σ ε ς ε ίναι ο ι φυλές των Ιχθυοφάγων και τ έ τ ο ι ε ς ζ ω έ ς ,

μ ι λ ώ ν τ α ς π ε ρ ι λ η π τ ι κ ά , ζουν.

22. Τ α παράλια, όμως, τ η ς Β α β υ λ ω ν ί α ς συνορεύουν μ ε

ή μ ε ρ η και κ α τ ά φ υ τ η π ε ρ ι ο χ ή , ενώ υπάρχε ι τ έ τ ο ι ο πλήθος

ψαριών γ ια τους ντόπιους, ώ σ τ ε ε κ ε ί ν ο ι που τα κ α τ α ν α λ ώ ­

νουν δεν μπορούν εύκολα να εξαντλήσουν την αφθονία τους.

Στήνουν στον γ ιαλό πυκνά κ α λ ά μ ι α π λ ε γ μ έ ν α μ ε τ α ξ ύ τους,

ώ σ τ ε στην ό ψ η να μοιάζουν με δ ί χ τ υ ορθό κατά μ ή κ ο ς τ η ς

παραλίας. Κ α θ ' όλο το μ ή κ ο ς του έργου υπάρχουν π ό ρ τ ε ς

κοντά η μ ια στην ά λ λ η , π λ ε γ μ έ ν ε ς σαν κ α λ α μ ω τ έ ς κι

73

Page 51: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

74

Page 52: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

εφοδιασμένες με αρμούς που τους επιτρέπουν να κινούνται

εύκολα κ α ι προς τ ι ς δυο μ ε ρ ι έ ς . Τ ο ύ τ ε ς τ ι ς π ό ρ τ ε ς τα

κ ύ μ α τ α , καθώς ανεβαίνουν σ τ η στεριά την περίοδο τ η ς

π λ η μ μ υ ρ ί δ α ς , τ ι ς ανοίγουν, ενώ μ ε την ο ρ μ η τ ι κ ή ε π ι σ τ ρ ο ­

φ ή τους κατά την ά μ π ω τ η τ ι ς κλείνουν. Έ τ σ ι λοιπόν, κ ά θ ε

μέρα σ υ μ β α ί ν ε ι στην π λ η μ μ υ ρ ί δ α τ η ς θάλασσας να παρα­

σέρνονται τα ψάρια από τον βυθό κ α ι να περνάνε με φόρα

από τ ι ς π ό ρ τ ε ς , ενώ όταν η θάλασσα τ ρ α β ι έ τ α ι , να μην

μπορούν να περάσουν μ α ζ ί με το νερό μέσα από τα ανοίγ­

ματα τ η ς κ α λ α μ ω τ ή ς . Γ ι ' αυτό και β λ έ π ε ι ς κατά καιρούς

σωρούς τα ψάρια πλάι στη θάλασσα να σπαρταράνε, κι α π '

αυτά διαλέγοντας οι άνθρωποι που κάνουν συνεχώς τ ο ύ τ η

τη δουλειά εξασφαλίζουν άφθονες απολαύσεις και μ ε γ ά λ ε ς

προσόδους. Μ ε ρ ι κ ο ί , ε π ί σ η ς , από τους κατοίκους εκε ίνων

των τόπων, μιας και η π ε ρ ι ο χ ή είναι ε π ί π ε δ η και χ α μ η λ ή ,

ανοίγουν φαρδιές τάφρους μήκους πολλών σταδίων από τη

θάλασσα μ έ χ ρ ι το σ π ί τ ι του καθενός, στήνουν ρ α β δ ω τ έ ς

πόρτες στις άκρες και όταν μεν ανεβαίνε ι η θάλασσα τ ι ς

ανοίγουν ενώ στην α ν τ ί θ ε τ η π ε ρ ί π τ ω σ η τ ι ς κλείνουν. Τ ό τ ε ,

η μεν θάλασσα απορρέει μέσα από την α ρ α ι ο π λ ε γ μ έ ν η

πόρτα, ενώ τα ψάρια απομένουν στις τάφρους, όπου απο­

τ α μ ι ε ύ ο ν τ α ι και α π ' όπου παίρνουν όσα θέλουν και όποια

σ τ ι γ μ ή θέλουν.

23. Αφού μ ι λ ή σ α μ ε γ ια τους παροικούντες τα παράλια

από τη Β α β υ λ ω ν ί α 4 0 μ έ χ ρ ι τον Α ρ α β ι κ ό κόλπο, τ ώ ρ α θα

ε ξ ε τ ά σ ο υ μ ε τους λαούς που ζουν π λ ά ι σ ' αυτούς. Σ τ η ν

Α ι θ ι ο π ί α , λοιπόν,- πάνω από την Α ί γ υ π τ ο , στ ις όχθες του

λεγόμενου Άσα π ο τ α μ ο ύ 4 1 , π α ρ ο ι κ ε ί το έθνος των Ρ ι ζ ο φ ά -

γων. Τ ο ύ τ ο ι οι βάρβαροι βγάζουν από τους γ ύ ρ ω τόπους

τ ι ς ρίζες των κ α λ α μ ι ώ ν και τ ι ς πλένουν ε π ι μ ε λ ώ ς - αφού τ ι ς

καθαρίσουν καλά, τ ι ς κοπανάνε με π έ τ ρ ε ς , μ έ χ ρ ι να γ ί ν ε ι

μια μάζα λεία και κ ο λ λ ώ δ η ς , έ π ε ι τ α τ ι ς πλάθουν σε βόλους

75

Page 53: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

78

Page 54: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

τη συνεχή ε ξ ά σ κ η σ η , τ έ τ ο ι ο τρόπο ν ' ανεβαίνουν στις ά­

κρες των κλαδιών, που αυτό που γ ί ν ε τ α ι ε ίναι α π ί σ τ ε υ τ ο .

Γ ι α τ ί πηδάνε από δέντρο σε δέντρο σαν τα πουλιά κι

ανεβαίνουν χ ω ρ ί ς κίνδυνο και στα λ ε π τ ό τ ε ρ α α κ ό μ η κλα­

διά. Τ ο σ ώ μ α τους, β έ β α ι α , ξ ε χ ω ρ ί ζ ε ι γ ια τ η λ ε π τ ό τ η τ α

και τ η ν ελαφράδα του, κ ι όποτε γλ ιστρήσουν τα πόδια

τους, πιάνονται με τα χέρια, κι αν τ ύ χ ε ι να πέσουν από

ψηλά, δεν παθαίνουν τ ί π ο τ α μιας κι ε ίναι ελαφροί" μασάνε

με τα δόντια τους κάθε κλαδί που έ χ ε ι χυμούς, ενώ το

σ τ ο μ ά χ ι τους τα χ ω ν ε ύ ε ι άνετα. Α υ τ ο ί , λοιπόν, ζουν συνέ­

χεια γ υ μ ν ο ί από ρούχα και καθώς έχουν τ ι ς γ υ ν α ί κ ε ς κ ο ι ­

νές, τα παιδιά που γεννιούνται τα θεωρούν κοινά. Π ο λ ε μ ά ­

ν ε μ ε τ α ξ ύ τους, γ ια τ ι ς π ε ρ ι ο χ έ ς , ο π λ ι σ μ έ ν ο ι μ ε ραβδιά, μ ε

τα οποία αμύνονται κατά των αντ ιπάλων, και ξεσκίζουν

τους ν ι κ η μ έ ν ο υ ς . Οι περισσότεροι από αυτούς πεθαίνουν

ε ξ α ν τ λ η μ έ ν ο ι από πείνα, όταν το γ λ α ύ κ ω μ α που παθαί­

νουν τα μάτια τους σ τ ε ρ ή σ ε ι το σ ώ μ α τους από την απα­

ρ α ί τ η τ η χ ρ ή σ η τ ο ύ τ η ς τ η ς α ί σ θ η σ η ς .

25. Τ η ν π ε ρ ι ο χ ή μ ε τ ά τους Α ι θ ί ο π ε ς κατέχουν ο ι καλού­

μενοι Κ υ ν η γ ο ί 4 4 , μ έ τ ρ ι ο ι τ ο π λ ή θ ο ς κ α ι μ ε τρόπο ζωής

ανάλογο με τ ' όνομα τους. Δ ι ό τ ι , κ α θ ώ ς η χώρα τους ε ίναι

ε ν τ ε λ ώ ς άθλια 4 5 και γ ε μ ά τ η θηρία, κ ι έ χ ε ι ε π ί πλέον ελά­

χ ι σ τ α τ ρ ε χ ο ύ μ ε ν α νερά, οι άνθρωποι κ ο ι μ ο ύ ν τ α ι πάνω στα

δέντρα, γ ια τον φόβο των θηρίων, ενώ με το ξ η μ έ ρ ω μ α

πάνε με όπλα στα μ έ ρ η που σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ε τ α ι το νερό, κ ρ ύ ­

βονται μέσα στο δάσος και παραφυλάνε πάνω από τα

δέντρα. Τ η ν ώρα τ η ς μ ε γ ά λ η ς ζ έ σ τ η ς , που έρχονται βόδια

άγρια, λεοπαρδάλεις κ α ι πλήθος άλλων θηρίων γ ια να

πιουν, κ ι ενώ αυτά από την υ π ε ρ β ο λ ι κ ή ζ έ σ τ η και τη δίψα

πέφτουν με λαχτάρα στο υγρό, μ έ χ ρ ι να χορτάσουν, οι

Α ι θ ί ο π ε ς , αφού τα ζώα βαρύνουν και γίνουν δ υ σ κ ί ν η τ α ,

πηδάνε πάνω τους από τα δέντρα με ξύλα που έχουν

79

Page 55: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

80

Page 56: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

σκληρύνει στη φωτιά και π έ τ ρ ε ς , αλλά και μ ε τόξα, κ ι

εύκολα τα καταβάλλουν. Κ υ ν η γ ώ ν τ α ς έ τ σ ι κατά ομάδες

τ ρ ώ ν ε όσα πιάνουν και σπάνια σκοτώνονται από τα ισχυ­

ρότερα ζώα, το σύνηθες είναι να υποτάσσουν με δόλο την

υπεροχή τ η ς δύναμης τους. Αν τ ύ χ ε ι π ο τ έ και σπανίσουν

τα ζώα που κυνηγούν, παίρνουν τ ι ς δορές εκε ίνων που

έχουν π ι α σ τ ε ί πιο πριν, τ ι ς βρέχουν και τ ι ς βάζουν πάνω

από σιγανή φωτιά" αφού τσουρουφλίσουν τ ι ς τ ρ ί χ ε ς , κό­

βουν τα δέρματα κ ο μ μ ά τ ι α και τ ρ ώ γ ο ν τ α ς τα με το ζόρι

αναπληρώνουν την έ λ λ ε ι ψ η . Π ρ ι ν α κ ό μ η φτάσουν στην

ε φ η β ε ί α , γυμνάζουν τα παιδιά να ρίχνουν σε στόχο κ α ι

δίνουν τροφή μόνο σε όσα τον πετυχαίνουν. Γ ι ' αυτό κ α ι

γ ίνονται άντρες θαυμαστοί γ ια την ευστοχία τους, μ ι α ς και

διδάσκονται άριστα από τα π λ ή γ μ α τ α τ η ς πε ίνας 4 6 .

26. Σ ε μ ε γ ά λ η απόσταση α π ' αυτή την π ε ρ ι ο χ ή , στα

μ έ ρ η προς τ η δύση, υπάρχουν Ε λ ε φ α ν τ ο μ ά χ ο ι Α ι θ ί ο π ε ς

κυνηγοί . Ζ ώ ν τ α ς σε δασωμένες κ α ι πυκνόφυτες π ε ρ ι ο χ έ ς

παρατηρούν τα σ η μ ε ί α εισόδου και τους τόπους ανάπαυσης

των ελεφάντων, κρατώντας σκοπιά από τα ψ η λ ό τ ε ρ α δέ­

ντρα" και στις μεν α γ έ λ ε ς τους δεν ε π ι τ ί θ ε ν τ α ι , μην έχοντας

κ α μ ι ά ελπίδα ε π ι τ υ χ ί α ς , αλλά απλώνουν χ έ ρ ι σ ' όποιον

π ο ρ ε ύ ε τ α ι μοναχός ε π ι χ ε ι ρ ώ ν τ α ς πρωτοφανή τ ο λ μ ή μ α τ α .

Γ ι α τ ί όταν το ζώο τ ύ χ ε ι να π ε ρ ά σ ε ι από το δέντρο όπου

σ υ μ β α ί ν ε ι να κ ρ ύ β ε τ α ι ο σκοπός, τη σ τ ι γ μ ή που π ά ε ι να το

προσπεράσει το πιάνει με τα χέρια από την ουρά και με τα

πόδια π ι ά ν ε τ α ι από τον αριστερό του μηρό" έχοντας κ ρ ε ­

μασμένο στον ώ μ ο π έ λ ε κ υ , που είναι αρκετά ελαφρύς γ ια

να χ τ υ π ά ς με το ένα χ έ ρ ι και ταυτόχρονα πάρα πολύ

κοφτερός, τον π ιάνε ι και με το δεξ ί χ έ ρ ι χ τ υ π ά ε ι τους

τένοντες στην κ λ ε ί δ ω σ η π ί σ ω από το δ ε ξ ί γόνατο του

ζώου καταφέροντάς τους απανωτά χ τ υ π ή μ α τ α , ενώ με

τ ο αριστερό χ έ ρ ι σ υ γ κ ρ α τ ε ί τ ο δικό του σώμα. Σ ' α υ τ ή

81

Page 57: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

82

Page 58: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

τ η δουλειά ρίχνονται μ ε τ έ τ ο ι α α π ί σ τ ε υ τ η ο ρ μ η τ ι κ ό τ η τ α ,

ως να π ρ ό κ ε ι τ α ι γ ια αγώνα όπου δ ι α κ υ β ε ύ ε τ α ι η ίδια η ζ ω ή

του καθενός, δ ι ό τ ι ή θα υ π ο τ ά ξ ε ι το ζώο ή δεν α π ο μ έ ν ε ι

παρά να πεθάνε ι ο ίδιος, κ α θ ώ ς η π ε ρ ί σ τ α σ η δεν ε π ι δ έ χ ε τ α ι

άλλο α π ο τ έ λ ε σ μ α . Το ζώο, τ ώ ρ α , αφού του κ ό π η κ α ν οι

τένοντες, π ό τ ε , μην μπορώντας να στραφεί λόγω τ η ς δυ­

σκινησίας τ ο υ , π έ φ τ ε ι γέρνοντας πάνω στο πάσχον μέρος

και παρασέρνει μαζί του στον χαμό και τον Α ι θ ί ο π α και

π ό τ ε σ τ ρ ι μ ώ χ ν ε ι σ' ένα βράχο ή σ' ένα δέντρο τον άνθρωπο

και με το βάρος του τον π ι έ ζ ε ι μ έ χ ρ ι να τον σ κ ο τ ώ σ ε ι . Μ ε ­

ρικοί, όμως, ελέφαντες , από τον πόνο που νιώθουν, απέ­

χουν πολύ από του να αποκρούσουν εκείνον που τους ε π ι ­

τ ί θ ε τ α ι κι αρχίζουν να τρέχουν στην πεδιάδα, μ έ χ ρ ι ς ότου ο

κυνηγός που κ ρ α τ ι έ τ α ι γερά επάνω του χ τ υ π ώ ν τ α ς στο ίδιο

πάντα σ η μ ε ί ο με τον π έ λ ε κ υ κ ό ψ ε ι τους τένοντες κ α ι πα­

ραλύσει το ζώο. Μ ό λ ι ς π έ σ ε ι το ζώο, τρέχουν α π ' όλες τ ι ς

μ ε ρ ι έ ς κατά ομάδες και , ενώ είναι α κ ό μ η ζωντανό, του

κόβουν τ ι ς σάρκες από π ί σ ω και αρχίζουν το ξ ε φ ά ν τ ω μ α .

27. Μ ε ρ ι κ ο ί όμως από τους κοντινούς κατοίκους κ υ ν η ­

γούν χ ω ρ ί ς κινδύνους τους ε λ έ φ α ν τ ε ς , κ α τ α ν ι κ ώ ν τ α ς τη βία

μ ε την τ έ χ ν η . Δ ι ό τ ι συνηθίζε ι τούτο τ ο ζώο, μόλις χορταί­

νει από τη β ο σ κ ή , να π έ φ τ ε ι στον ύπνο, κι ο τρόπος που το

κάνει δ ιαφέρει από τα υπόλοιπα τ ε τ ρ ά π ο δ α - γ ι α τ ί , ε π ε ι δ ή

δεν μ π ο ρ ε ί να γ ο ν α τ ί σ ε ι και να αποθέσει κ α τ ά χ α μ α ολό­

κληρο τον όγκο του, α κ ο υ μ π ά ε ι σ ' ένα δέντρο κι ε κ ε ί

ξ ε κ ο υ ρ ά ζ ε τ α ι μ ε τον ύπνο. Γ ι ' αυτό, τ ο δέντρο, από τ ι ς

πολλές φορές που γ έ ρ ν ε ι πάνω του το ζώο, ε ίναι φ α γ ω μ έ ν ο

και γ ε μ ά τ ο β ρ ό μ α , κι εκτός αυτού ο τόπος ολόγυρα του

είναι γ ε μ ά τ ο ς ίχνη και σ η μ ά δ ι α , από τα οποία οι Α ι θ ί ο π ε ς

που τα ψάχνουν μαθαίνουν τ ι ς κ ο ί τ ε ς των ελεφάντων. Ό τ α ν

πετύχουν, λοιπόν, ένα τ έ τ ο ι ο δέντρο, το πριονίζουν από τη

ρίζα τόσο που να χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι λ ί γ η μόνο ροπή γ ια να π έ σ ε ι -

83

Page 59: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

84

Page 60: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

έ π ε ι τ α , αφού εξαφανίσουν τα σημάδια τ η ς δ ικιάς τους

παρουσίας, φεύγουν γ ρ ή γ ο ρ α , μην π ρ ο λ ά β ε ι κ ι ε μ φ α ν ι σ τ ε ί

το ζώο, ο ελέφαντας, τ ώ ρ α , κατά το βραδάκι , χ ο ρ τ ά τ ο ς

πια έ ρ χ ε τ α ι στη συνήθη κ ο ί τ η τ ο υ . Α μ έ σ ω ς , ό μ ω ς , μ ό λ ι ς

α κ ο υ μ π ή σ ε ι μ ' όλο του το βάρος, γ κ ρ ε μ ί ζ ε τ α ι κ α τ ά χ α μ α

μαζί με το δέντρο κ α ι , κ α θ ώ ς έ χ ε ι π έ σ ε ι ανάσκελα, μ έ ν ε ι

πεσμένος όλη τη νύχτα, μ ι α ς και η φύση του σ ώ μ α τ ο ς του

δεν του ε π ι τ ρ έ π ε ι να σ η κ ω θ ε ί 4 7 . Οι Α ι θ ί ο π ε ς που πριόνισαν

το δέντρο μαζεύονται το π ρ ω ί κ α ι χ ω ρ ί ς κανένα κίνδυνο το

σκοτώνουν, κατασκηνώνουν ολόγυρα και μένουν ε κ ε ί μ έ ­

χρις ότου καταναλώσουν το πεσμένο ζώο.

28. Τα μ έ ρ η δυτικά από τ ο ύ τ ε ς τ ι ς φυλές τα κατοικούν

Α ι θ ί ο π ε ς που ονομάζονται Σ ι μ ο ί 4 8 , ενώ τα προς τη μ ε σ η μ ­

βρία τα ν έ μ ε τ α ι η φυλή τ ω ν Σ τ ρ ο υ θ ο φ ά γ ω ν 4 9 . Σ ' αυτούς,

λοιπόν, υπάρχε ι ένα είδος πουλιού του οποίου η φύση ε ίναι

α ν α κ α τ ε μ έ ν η μ ε ζώου χερσαίου, κ ι α π ' αυτήν, ά λ λ ω σ τ ε ,

π ή ρ ε το σύνθετο όνομα τ ο υ . Αυτό το πουλί δεν υ π ο λ ε ί π ε τ α ι

σε μ έ γ ε θ ο ς από το μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ελάφι , ενώ η φύση του

έδωσε αυχένα μακρύ και πλευρά στρογγυλά και φ τ ε ρ ω μ έ -

να. Το κ ε φ α λ ά κ ι του είναι αδύναμο και μ ι κ ρ ό , αλλά δ ι α θ έ ­

τ ε ι ισχυρότατους μηρούς και πόδια που καταλήγουν σε

δ ί χ η λ η β ά σ η . Να π ε τ ά ξ ε ι στον αέρα δεν μ π ο ρ ε ί από το

βάρος τ ο υ , αλλά τ ρ έ χ ε ι πιο γρήγορα από όλα, α κ ο υ μ π ώ ­

ντας ελάχιστα στο έδαφος με τ ι ς άκρες των ποδιών τ ο υ 5 0 -

όταν μάλιστα ανοίγε ι τ ι ς φ τ ε ρ ο ύ γ ε ς του στο φύσημα του

ανέμου, φ ε ύ γ ε ι σαν πλοίο με ανοιχτά πανιά 5 1 - ενώ α ν τ ι μ ε ­

τ ω π ί ζ ε ι τους δ ι ώ κ τ ε ς του εκσφενδονίζοντας με τα πόδια

του, κατά έναν παράξενο τρόπο, π έ τ ρ ε ς μ ε γ έ θ ο υ ς χούφτας.

Ό τ α ν , όμως, δ ι ώ κ ε τ α ι εν καιρώ ν η ν ε μ ί α ς , ε π ε ι δ ή γ ρ ή γ ο ρ α

οι φ τ ε ρ ο ύ γ ε ς του ιδρώνουν και δεν μ π ο ρ ε ί να χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ­

ή σ ε ι τα φυσικά του π ρ ο τ ε ρ ή μ α τ α , εύκολα π ρ ο φ τ α ί ν ε τ α ι και

π ι ά ν ε τ α ι . Κ α θ ώ ς τούτα τα ζώα βρίσκονται στην π ε ρ ι ο χ ή

85

Page 61: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

86

Page 62: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

σε α μ ύ θ η τ α π λ ή θ η , οι βάρβαροι επινοούν τ ε χ ν ά σ μ α τ α κ ά θ ε

είδους γ ια το κ υ ν ή γ ι τους - εφόσον πιάνονται πολλά, έχουν

το κρέας τους γ ια δ ι α τ ρ ο φ ή , ενώ με τ ι ς δορές τους φτ ιά­

χνουν ρούχα και σ τ ρ ώ μ α τ α . Δ ε δ ο μ έ ν ο υ ότι τους π ο λ ε μ ά ν ε

ο ι Σ ι μ ο ί ονομαζόμενοι Α ι θ ί ο π ε ς , μάχονται κατά τ ω ν ε π ι ­

τ ι θ ε μ έ ν ω ν έχοντας ως αμυντ ικά όπλα κέρατα ορύγων 5 2 -

αυτά που είναι μ ε γ ά λ α κ α ι κοφτερά τους ε ίναι πολύ χ ρ ή ­

σιμα και υπάρχουν άφθονα στην π ε ρ ι ο χ ή λόγω του πλήθους

των ζώων που τα φέρουν.

29. Σ ε μ ι κ ρ ή απόσταση από αυτούς, κατοικούν τ α μ έ ρ η

που συνορεύουν με την έ ρ η μ ο Α κ ρ ι δ ο φ ά γ ο ι 5 3 , άνθρωποι

μ ι κ ρ ό τ ε ρ ο ι από τους άλλους, ισχνοί στο σώμα και μαύροι

κ α θ ' υ π ε ρ β ο λ ή . Σ ' αυτούς, λοιπόν, την ε π ο χ ή τ η ς άνοιξης,

δυνατοί ζέφυροι και λ ί β ε ς μεταφέρουν από την έ ρ η μ ο τ ε ­

ράστιο πλήθος ακρίδων με ασυνήθιστο μ έ γ ε θ ο ς και χ ρ ώ μ α

π τ ε ρ ώ μ α τ ο ς ε ι δ ε χ θ έ ς και ρυπαρό. Α π ' αυτές έχουν άφθονη

τροφή για όλη τους τ η ζ ω ή , πιάνοντας τ ε ς μ ε χ α ρ α κ τ η ρ ι ­

στικό γ ι ' αυτούς τρόπο. Σ τ η ν άκρη τ η ς περιοχής τους και

σε μήκος πολλών σταδίων ε κ τ ε ί ν ε τ α ι χαράδρα με αξιόλογο

βάθος και π λ ά τ ο ς - τ ο ύ τ η τ η χαράδρα τ η γ ε μ ί ζ ο υ ν μ ε άγρια

χαμόκλαδα που αφθονούν στην π ε ρ ι ο χ ή - στη συνέχεια, όταν

αρχίσουν να φυσάνε οι παραπάνω άνεμοι και να μεταφέρουν

τα νέφη των ακ·ρίδων, μοιράζονται ώ σ τ ε να πιάνουν ολό­

κ λ η ρ η τη χαράδρα και βάζουν φωτιά στα κλαδιά. Κ α θ ώ ς ο

καπνός που υ ψ ώ ν ε τ α ι ε ίναι πυκνός και δριμύς, οι α κ ρ ί δ ε ς

που π ε τ ά ν ε πάνω από τη χαράδρα πνίγονται από τη· δ ρ ι μ ύ ­

τ η τ α του καπνού και πέφτουν στη γη έχοντας π ε τ ά ξ ε ι πολύ

λ ίγο πιο πέρα, και κ α θ ώ ς η κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τους σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι

επί πολλές η μ έ ρ ε ς , σ χ η μ α τ ί ζ ο ν τ α ι μ ε γ ά λ ο ι σωροί - δ ε δ ο μ έ ­

νου ό τ ι η π ε ρ ι ο χ ή έ χ ε ι π ο λ λ ή αλμύρα, φέρνουν όλοι και ρί­

χνουν στους σωρούς που έχουν συναθροιστεί και με το ανά­

λογο λ ι ώ σ ι μ ο τους δίνουν πρόσφορη γ ε ύ σ η και τ ι ς κάνουν

87

Page 63: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

88

Page 64: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

έ τ σ ι που να μη σαπίζουν στη μακρόχρονη α π ο τ α μ ί ε υ σ η 5 4 .

Η διατροφή τους, λοιπόν, γ ί ν ε τ α ι από αυτά τα ζώα, τ η ν

ίδια σ τ ι γ μ ή αλλά και αργότερα" δ ι ό τ ι ούτε ζώα εκτρέφουν

ούτε μένουν κοντά σε θάλασσα ούτε άλλα β ο η θ ή μ α τ α δια­

θ έ τ ο υ ν ελαφριοί στο σ ώ μ α και τ α χ ύ τ α τ ο ι στα πόδια, ε ίναι

ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ά β ρ α χ ύ β ι ο ι , τόσο που οι πιο η λ ι κ ι ω μ έ ν ο ι ανάμεσα

τους δεν ξεπερνούν τα σαράντα χρόνια.

Όσο γ ια το τέλος του βίου τους δεν είναι μόνο παράδοξο

αλλά και ιδ ιαίτερα α ξ ι ο λ ύ π η τ ο . Γ ι α τ ί , όταν πλησιάζουν τα

γ ε ρ ά μ α τ α , γεννιούνται α π ' το σ ώ μ α τους φ τ ε ρ ω τ έ ς ψ ε ί ρ ε ς

που δεν έχουν μόνο ασυνήθιστη μ ο ρ φ ή αλλά είναι κ α ι

άγριες και ε ν τ ε λ ώ ς ε ι δ ε χ θ ε ί ς στην ό ψ η . Τ ο κακό α ρ χ ί ζ ε ι

από την κοιλιά κ α ι τον θώρακα και μέσα σε λ ί γ ο χρόνο

ξ α π λ ώ ν ε τ α ι σ ' ολόκληρο το σ ώ μ α . Σ τ η ν α ρ χ ή , ο πάσχων

έ χ ε ι φαγούρα, σαν να έ χ ε ι ε ρ ε θ ι σ τ ε ί από ψώρα, κι α ρ χ ί ζ ε ι

να ξύνεται ελαφρά, π ρ ά γ μ α που του δίνει δυσφορία κ α ι

ανακούφιση ανάκατα" σ τ η συνέχεια, όμως, όλο και π ε ρ ι σ ­

σότερα από τα π λ ά σ μ α τ α που γεννιούνται βγαίνουν στην

επιφάνεια και μ α ζ ί τους ε κ χ έ ε τ α ι κ ι ένα λ ε π τ ό ρ ρ ε υ σ τ ο

υγρό που η μυρωδιά του είναι ε ν τ ε λ ώ ς ανυπόφορη. Έ τ σ ι ,

ο άνθρωπος που τον συνέχει η αρρώστια ξύνεται ακόμα πιο

βίαια με τα' νύχια, στενάζοντας δυνατά. Κι όπως τα χέρια

του γδέρνουν το κ ο ρ μ ί τ ο υ , όλο και περισσότερα α π ' αυτά

τα ερπετά πέφτουν, τόσο που όσοι προσπαθούν να τα μα­

ζέψουν δεν καταφέρνουν τ ί π ο τ α , κ α θ ώ ς εμφανίζονται αδιά­

κοπα τα επόμενα μ ε τ ά τα προηγούμενα 5 5 , λες και βγαίνουν

από κάποιο α γ γ ε ί ο με πολλές τ ρ ύ π ε ς . Α υ τ ο ί , λοιπόν, με

τ έ τ ο ι α διάλυση του σ ώ μ α τ ο ς φτάνουν στο δύστυχο τ έ λ ο ς

τ η ς ζωής τους και ε ί τ ε λόγω τ η ς ι δ ι ό τ η τ α ς τ η ς τροφής ε ί τ ε

λόγω του αέρα τους τ υ χ α ί ν ε ι τ έ τ ο ι α συμφορά.

30. Π λ ά ι σε τούτο το έθνος, ε κ τ ε ί ν ε τ α ι π ε ρ ι ο χ ή μ ε γ ά λ η

στο μ έ γ ε θ ο ς και πολύ κ α λ ή σε π ο ι κ ι λ ί α β ο σ κ ο τ ό π ω ν ε ίναι ,

89

Page 65: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

90

Page 66: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

όμως, έ ρ η μ η και ε ν τ ε λ ώ ς α δ ι ά β α τ η , όχι ε π ε ι δ ή από αρχής

σ τ ε ρ ή θ η κ ε το γένος των ανθρώπων, αλλά ε π ε ι δ ή στα μ ε ­

τ έ π ε ι τ α χρόνια από κάποια παράκαιρη περίοδο β ρ ο χ ο π τ ώ ­

σεων γ έ μ ι σ ε μ ε πλήθος φαλάγγια και σκορπιούς. Σ ύ μ φ ω ­

να, λοιπόν, με τους ιστορικούς 5 6 , ήταν τόσο το πλήθος τ ω ν

εν λόγω θηρίων που ε μ φ α ν ί σ τ η κ ε , ώ σ τ ε , στην α ρ χ ή , οι

άνθρωποι που κατοικούσαν ε κ ε ί ενώθηκαν όλοι μ α ζ ί να

σκοτώσουν όλους εκείνους τους φυσικούς εχθρούς, αλλά

το πλήθος τους ήταν ανεξολόθρευτο και το δ ά γ κ ω μ ά τους

ε π έ φ ε ρ ε άμεσο θάνατο στους π λ η γ έ ν τ ε ς , κ ι έ τ σ ι αποκήρυ­

ξαν τη γη τ ω ν πατέρων και τον τρόπο τ η ς ζωής τους κ ι

έφυγαν από τα μ έ ρ η . Δ ε ν χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι ν ' απορούμε ούτε να

μην π ι σ τ ε ύ ο υ μ ε τα λ ε γ ό μ ε ν α , γ ι α τ ί πολλά γ ε γ ο ν ό τ α πιο

παράδοξα α π ' αυτά μ ά θ α μ ε από την α λ η θ ι ν ή ιστορία π ω ς

γ ίνονται στην ο ι κ ο υ μ έ ν η . Σ τ η ν Ι τ α λ ί α , γ ια π α ρ ά δ ε ι γ μ α ,

γ ε ν ν ή θ η κ ε τ έ τ ο ι ο πλήθος αρουραίων στις πεδιάδες που

έ δ ι ω ξ ε κάποιους ανθρώπους από τα πάτρια εδάφη τους,

ενώ σ τ η Μ η δ ί α έ π ε σ ε ανυπολόγιστο πλήθος πουλιών και

αφανίζοντας τους σπόρους των ανθρώπων τους ανάγκασε

να μεταναστεύσουν σε ξένους τόπους, ενώ τους λ ε γ ό μ ε ­

νους Α υ τ α ρ ι ά τ ε ς 5 7 , β ά τ ρ α χ ο ι , που δ η μ ι ο υ ρ γ ή θ η κ α ν εξ αρ­

χ ή ς στα σύννεφα και έπεσαν αντί γ ια τη σ υ ν η θ ι σ μ έ ν η

β ρ ο χ ή , τους υποχρέωσαν να ε γ κ α τ α λ ε ί ψ ο υ ν την π α τ ρ ί δ α

τους και να καταφύγουν στον τόπο όπου είναι ε γ κ α τ α σ τ η ­

μένοι α κ ό μ η . Κ α ι ποιος δεν έ μ α θ ε από την ιστορία, ανά­

μεσα στους άθλους που έκανε ο Η ρ α κ λ ή ς γ ια να κ ε ρ δ ί σ ε ι

την αθανασία κι εκείνον σύμφωνα με τον οποίο έ δ ι ω ξ ε από

τη λ ί μ ν η Σ τ υ μ φ α λ ί δ α το πλήθος των ορνίθων που τ η ν ε ίχαν

σ κ ε π ά σ ε ι ; Σ τ η Λ ι β ύ η , ε π ί σ η ς , κάποιες πόλε ις ε ρ η μ ώ θ η ­

καν, λόγω του πλήθους των λ ιονταριών που έ φ τ α σ ε από

την έ ρ η μ ο .

Αυτά, λοιπόν, έ χ ο υ μ ε να π ο ύ μ ε σε όσους α ν τ ι μ ε τ ω ­

πίζουν μ ε σ κ ε π τ ι κ ι σ μ ό τ ι ς ιστορίες , ε π ε ι δ ή ε ίναι παράδο-

91

Page 67: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

92

Page 68: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

ξες - ας ε π ι σ τ ρ έ ψ ο υ μ ε , όμως, π ά λ ι σ τ η συνέχεια τ ω ν π ρ ο η ­

γουμένων.

31. Σ τ ι ς ε σ χ α τ ι έ ς τ ω ν τόπων προς τ η μ ε σ η μ β ρ ί α κ α τ ο ι ­

κούν άντρες που από τους Έ λ λ η ν ε ς ονομάζονται Κ υ ν α μ ο λ -

γοί , ενώ στη δ ιάλεκτο τ ω ν γ ε ι τ ο ν ι κ ώ ν τους βαρβάρων Α­

γ ρ ι ο ι . Έ χ ο υ ν τ ε ρ ά σ τ ι ε ς γ ε ν ε ι ά δ ε ς και εκτρέφουν α γ έ λ ε ς

άγριων σκυλιών κ α τ ά λ λ η λ ε ς γ ια την κ ά λ υ ψ η των αναγκών

τ η ς ζωής τους. Δ ι ό τ ι από τ ι ς αρχές του θερινού η λ ι ο σ τ α ­

σίου μ έ χ ρ ι τα μέσα του χ ε ι μ ώ ν α α μ έ τ ρ η τ α το π λ ή θ ο ς

ινδικά βόδια ε π ι σ κ έ π τ ο ν τ α ι την π ε ρ ι ο χ ή τους, γ ια α ι τ ί α

που π α ρ α μ έ ν ε ι ά δ η λ η - γ ι α τ ί κανείς δεν ξ έ ρ ε ι αν φεύγουν

ε π ε ι δ ή έχουν να πολεμήσουν με ζώα πολλά και σαρκοφάγα

ή αν ε γ κ α τ α λ ε ί π ο υ ν τα λ η μ έ ρ ι α τους λόγω έ λ λ ε ι ψ η ς τροφής

ή κάποιας άλλης δυσκολίας, την οποία δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί η φύση

που γεννάει όλα τα παράδοξα και το γένος των ανθρώπων

αδυνατεί να σ υ λ λ ά β ε ι με τον νου τ ο υ . Μην μ π ο ρ ώ ν τ α ς ,

λοιπόν, να α ν τ ι μ ε τ ω π ί σ ο υ ν όλο εκείνο το πλήθος μόνοι

τους, αφήνουν τα σκυλιά να τα καταβάλουν, έ τ σ ι β γ α ί ν ο ­

ντας στο κ υ ν ή γ ι μ' αυτά πιάνουν πάρα πολλά ζώα - όσα

πιάνουν άλλα τα τ ρ ώ ν ε νωπά κι άλλα τα αποταμιεύουν

συντηρώντας τα στο α λ ά τ ι . Π ο λ λ ά άλλα ζώα, ε π ί σ η ς ,

κυνηγάνε με τη δύναμη των σκυλιών και συντηρούνται

μ ε την κρεοφαγία 5 8 .

Τ α πιο απομακρυσμένα γ έ ν η μ ε ανθρώπινη μ ο ρ φ ή που

κατοικούν προς τη μ ε σ η μ β ρ ί α έχουν βίο θ η ρ ι ώ δ η - υπολεί­

π ε τ α ι , όμως, να μ ι λ ή σ ο υ μ ε γ ια δύο έ θ ν η , γ ια το έθνος τ ω ν

Α ι θ ι ό π ω ν και εκείνο των Τ ρ ω γ λ ο δ υ τ ώ ν . Αλλά γ ια τους

Α ι θ ί ο π ε ς γ ρ ά ψ α μ ε αλλού, έ τ σ ι τώρα θα μ ι λ ή σ ο υ μ ε γ ια

τους Τ ρ ω γ λ ο δ ύ τ ε ς .

32. Οι Τ ρ ω γ λ ο δ ύ τ ε ς , λοιπόν, που προσαγορεύονται από

τους Έ λ λ η ν ε ς Ν ο μ ά δ ε ς , ε ξ α ρ τ ώ ν τ α ς τ η ζ ω ή τους από τ α

93

Page 69: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

94

Page 70: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

κοπάδια ζουν βίο νομαδικό κατά ομάδες, που κ υ β ε ρ ν ι ο ύ ­

νται από τύραννο, κι έχουν κοινά τα παιδιά, ως εκ τούτου

και τ ι ς γυναίκες ε κ τ ό ς από μ ί α , τη γυναίκα του τυράννου -

σ όποιον, μ ά λ ι σ τ α , την π λ η σ ι ά σ ε ι , ο δυνάστης π α ί ρ ν ε ι

α π ο ζ η μ ί ω σ η ορισμένο αριθμό π ρ ο β ά τ ω ν 5 9 . Τ η ν ε π ο χ ή

τ ω ν ε τ η σ ί ω ν [ μ ε λ τ έ μ ι α ] , όταν πέφτουν σ τ η χώρα τους

βροχές πολλές, δ ιατρέφονται από αίμα και γάλα, που τα

ανακατεύουν και τα βράζουν γ ια λ ί γ ο . Μ ε τ ά από α υ τ ή την

περίοδο που ξεραίνονται τα βοσκοτόπια από τον υ π ε ρ β ο λ ι ­

κό καύσωνα, καταφεύγουν στ ις ε λ ώ δ ε ι ς π ε ρ ι ο χ έ ς , όπου

αρχίζουν οι μ ε τ α ξ ύ τους δ ι α μ ά χ ε ς γ ια τα βοσκοτόπια τ η ς

π ε ρ ι ο χ ή ς . Καταναλώνοντας τα γεροντότερα κι όσα ζώα

αρχίζουν να αρρωσταίνουν δ ιατρέφονται από αυτά συνε­

χ ώ ς . Γ ι ' αυτό και την προσηγορία « γ ο ν ι ό ς » δεν την προ­

σάπτουν σε άνθρωπο αλλά σε ταύρο και αγελάδα ή π ά λ ι σε

κριάρι και π ρ ό β α τ ο - αυτά αποκαλούν π α τ έ ρ ε ς και μ η τ έ ρ ε ς ,

γ ι α τ ί αυτά τους εξασφαλίζουν σταθερά την κ α θ η μ ε ρ ι ν ή

τους τροφή και όχι οι γεννήτορες τους. Ως ποτό, οι ι δ ι ώ ­

τ ε ς πίνουν έ γ χ υ μ α παλιούρου [ τ ζ ι τ ζ ι φ ι ά ς ] , αλλά γ ια τους

δυνάστες π α ρ α σ κ ε υ ά ζ ε τ α ι από κάποιο άνθος ένα ποτό πα­

ραπλήσιο με τον χ ε ι ρ ό τ ε ρ ο δικό μας μούστο. Α κ ο λ ο υ θ ώ ­

ντας τ ι ς α γ έ λ ε ς των κοπαδιών τους προχωρούν από τη μ ια

π ε ρ ι ο χ ή στην ά λ λ η , αποφεύγοντας την παραμονή στον ίδιο

τόπο. Ολονών το σ ώ μ α είναι γ υ μ ν ό , ε κ τ ό ς από την π ε ρ ι ο χ ή

των ισχύων που τη σκεπάζουν με δ έ ρ μ α τ α - όλοι, ε π ί σ η ς , ο ι

Τ ρ ω γ λ ο δ ύ τ ε ς κάνουν π ε ρ ι τ ο μ ή στα γ ε ν ν η τ ι κ ά τους όργανα,

όπως και οι Α ι γ ύ π τ ι ο ι 6 0 , ε κ τ ό ς από εκείνους που, ένεκα

εκείνου που τους έ χ ε ι σ υ μ β ε ί , ονομάζονται κολοβοί - αυτοί

μόνο από όσους ζουν στην π ε ρ ι ο χ ή μέσα από τα στενά 6 1

κόβουν, από τη ν η π ι α κ ή η λ ι κ ί α , με ξυράφι ολόκληρο το

μέρος που στους άλλους π ε ρ ι τ έ μ ν ε τ α ι .

33. Οι Τ ρ ω γ λ ο δ ύ τ ε ς που ονομάζονται Μ ε γ ά β α ρ ο ι έχουν

ως οπλισμό κ υ κ λ ο τ ε ρ ε ί ς ασπίδες από α κ α τ έ ρ γ α σ τ ο δέρμα

95

Page 71: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

96

Page 72: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

βοδιών και ρόπαλο με σιδερένιους κόμπους ενώ οι άλλοι

τόξα και λ ό γ χ ε ς . Οι τ α φ έ ς που συνηθίζουν ε ίναι ε ν τ ε λ ώ ς

δ ιαφορετ ικές από των υπολοίπων" αφού δέσουν με β έ ρ γ ε ς

παλιούρου τα σ ώ μ α τ α των νεκρών, πλησιάζουν τον αυχένα

στα πόδια, κ α ι τ ο π ο θ ε τ ώ ν τ α ς τον νεκρό πάνω σε κάποιο

λοφάκι του ρίχνουν π έ τ ρ ε ς σε μ έ γ ε θ ο ς χούφτας γ ε λ ώ ν τ α ς ,

μ έ χ ρ ι ς ότου σκεπάσουν οι π έ τ ρ ε ς τα σ ώ μ α τ α και τα κ ρ ύ ­

ψ ο υ ν στο τέλος, στήνουν επάνω ένα κέρατο κ α τ σ ί κ α ς κ α ι

φεύγουν, χωρίς να έχουν σ υ γ κ ι ν η θ ε ί στο π α ρ α μ ι κ ρ ό . Π ο ­

λεμούν μ ε τ α ξ ύ τους, όχι όπως οι Έ λ λ η ν ε ς γ ια την κ α τ ο χ ή

τ η ς γ η ς ή γ ια κάποια άλλα ε γ κ λ ή μ α τ α , αλλά γ ια τη συνεχή

α λ λ α γ ή των βοσκοτόπων. Σ τ ι ς φ ι λ ο ν ι κ ί ε ς , π ρ ώ τ α π ε τ ά ν ε

π έ τ ρ ε ς οι μεν στους δε, μ έ χ ρ ι κάποιοι να π λ η γ ω θ ο ύ ν , κ α ι

σ τ η συνέχεια αρχίζουν τ η μ ά χ η μ ε τ α τόξα. Σ κ ο τ ώ ν ο ν τ α ι

πολλοί και σε μ ι κ ρ ό χρονικό δ ι ά σ τ η μ α , καθώς οι βολές

τους είναι εύστοχες από την ε ξ ά σ κ η σ η σ ' αυτές, κ α ι , ε π ι ­

πλέον, ο στόχος τους ε ίναι α π ο γ υ μ ν ω μ έ ν ο ς από προστα­

τ ε υ τ ι κ ό ο π λ ι σ μ ό . Σ τ η μ ά χ η δίνουν τέλος ο ι γ ε ρ ο ν τ ό τ ε ρ ε ς

γυναίκες που μπαίνουν στη μ έ σ η και τους κάνουν να ντρα­

π ο ύ ν γ ι α τ ί σύμφωνα με έ θ ι μ ο τους με κανέναν τρόπο δεν

π ρ έ π ε ι να τ ι ς χτυπήσουν κι έ τ σ ι , μ ό λ ι ς εμφανιστούν, στα­

ματάνε να ρίχνουν. Ό σ ο ι λόγω γ η ρ α τ ε ι ώ ν δεν μπορούν να

ακολουθήσουν τα κοπάδια σφίγγουν τον λ α ι μ ό τους με

βοϊδοουρά και απαλλάσσονται πρόθυμα από τη ζωή* σ '

όποιον αναβάλλει τον θάνατο του, έ χ ε ι δ ι κ α ί ω μ α όποιος

θ έ λ ε ι να του β ά λ ε ι τη θ η λ ι ά , ως να του κάνει χ ά ρ η , κ α ι

νουθετώντας τον να του πάρει τη ζ ω ή . Ο μ ο ί ω ς , υ π ά ρ χ ε ι

και το έ θ ι μ ο όσους έμειναν ανάπηροι ή κ α τ έ χ ο ν τ α ι από

δυσίατες αρρώστιες να τους βγάζουν από τη ζ ω ή ' δ ι ό τ ι

θεωρούν μ έ γ ι σ τ ο κακό το' να π ρ ο τ ι μ ά ς να ζε ις τη σ τ ι γ μ ή

που δεν μ π ο ρ ε ί ς να κάνεις τ ί π ο τ α που ν ' α ξ ί ζ ε ι τη ζ ω ή σου.

Γ ι ' αυτό και β λ έ π ε ι ς όλους τους Τ ρ ω γ λ ο δ ύ τ ε ς στο σ ώ μ α

άρτιους και στην α κ μ ή τ η ς η λ ι κ ί α ς τους, καθώς κανείς δεν

υ π ε ρ β α ί ν ε ι τα εξήντα χρόνια.

97

Page 73: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

98

Page 74: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

Αρκετά, όμως, είπαμε για τους Τρωγλοδύτες" αν κά­

ποιος από τους αναγνώστες, από το παράξενο και παρά­

δοξο των βίων που αναγράψαμε, δεν πιστεύει τις ιστορίες,

ας φέρει παράλληλα στον νου του το κλίμα της Σκυθίας κι

εκείνο της Τρωγλοδυτικής και, αφού δει τις διαφορές τους,

δεν θα δυσπιστεί πια για όσα εξιστορήθηκαν.

34. Τα δικά μας κλίματα είναι τόσο διαφορετικά από

εκείνα που εξιστορήσαμε που από μόνη της κάθε διαφορά

είναι απίστευτη. Υπάρχουν τόποι, για παράδειγμα, όπου

λόγω τους υπερβολικού ψύχους, πήζουν τα μεγαλύτερα

ποτάμια και ο πάγος γίνεται τόσο στέρεος ώστε περνάνε

στρατοί και άμαξες κατάφορτες με εφόδια, πήζει ακόμα

και το κρασί κι όλα τα άλλα υγρά έτσι που κόβονται με το

μαχαίρι και συμβαίνουν κι ακόμα πιο καταπληκτικά πράγ­

ματα, να πέφτουν τα άκρα των ανθρώπων αν τριφτούν στα

ρούχα, να μαυρίζουν τα μάτια και η φωτιά να μη ζεσταίνει,

οι χάλκινοι ανδριάντες να σπάνε και μερικές φορές τα

σύννεφα να είναι τόσο πυκνά που να μην πέφτουν αστρα­

πές ούτε βροντές, όπως λένε" συμβαίνουν δε και πολλά

πολύ πιο παράδοξα απ' αυτά που όσοι τα αγνοούν δεν τα

πιστεύουν, ενώ όσοι τα έχουν γνωρίσει δεν τα υποφέρουν.

Στις εσχατιές όμως της Αιγύπτου και της Τρωγλοδυτικής,

από την υπερβολική θερμοκρασία του ήλιου την ώρα του

μεσημεριού, άνθρωποι που στέκουν πλάι πλάι δεν μπορούν

να δουν ο ένας τον άλλο από την παχιά συμπύκνωση του

αέρα, ενώ χωρίς υποδήματα αδυνατούν να βαδίσουν, καθώς

οι ανυπόδητοι βγάζουν αμέσως φουσκάλες. Όσο για το

πιόμα, αν δεν αναπληρώσουν σύντομα την έλλειψη του,

πεθαίνουν τάχιστα, καθώς η θερμοκρασία καταναλώνει

με ταχύ ρυθμό την υγρή,φύση των σωμάτων. Επί πλέον,

αν κάποιος βάλει οποιοδήποτε φαγώσιμο μαζί με νερό

μέσα σε χάλκινο δοχείο και το τοποθετήσει στον ήλιο,

99

Page 75: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

100

Page 76: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

βράζει αμέσως χωρίς φωτιά και ξύλα. Αλλά όμως οι κά­

τοικοι και των δυο εν λόγω περιοχών δεν φαίνονται να

θέλουν να αποφύγουν τα υπερβολικά κακά που τους συμ­

βαίνουν, τουναντίον παραιτούνται οικειοθελώς από τη ζωή,

για να μην αναγκαστούν να δοκιμάσουν άλλη διαβίωση και

τρόπο ζωής. Έτσι, η συνήθεια δίνει σε κάθε χώρα κάποιο

φίλτρο, και ο χρόνος που περνάει από τη νηπιακή ηλικία

μέχρι την ενηλικίωση υπερνικάει τις κακουχίες που προ­

καλεί το κλίμα. Κι όμως ετούτες οι τόσο μεγάλες ακραίες

διαφορές δεν χωρίζονται από μεγάλες αποστάσεις. Διότι

από τη Μάιώτιδα λίμνη, κοντά στην οποία μένουν κάποιοι

Σκύθες, εγκαταστημένοι εν μέσω πάγων και υπερβολικού

ψύχους, πολλοί ναυτικοί που ταξιδεύουν με ούριο άνεμο σε

φορτηγά πλοία καταπλέουν στη Ρόδο σε δέκα μέρες κι από

εκεί φτάνουν στην Αλεξάνδρεια σε τέσσερις, ενώ από την

Αλεξάνδρεια μέσω του Νείλου πολλοί φτάνουν σε δέκα

μέρες στην Αιθιοπία, ώστε από τα παγωμένα μέρη της

οικουμένης μέχρι τα θερμότερα να μη χρειάζεται πάνω

από είκοσι τέσσερις ημέρες συνεχές ταξίδι με πλοίο. Γι'

αυτό και λόγω της μεγάλης διαφοράς του κλίματος που

υπάρχει μέσα σε τόσο μικρή απόσταση, δεν είναι καθόλου

παράδοξο που η δίαιτα και η διαβίωση καθώς και τα

σώματα διαφέρουν τόσο πολύ από τα αντίστοιχα δικά μας.

35. Αφού περάσαμε τα κυριότερα απ' όσα θεωρούνται

παράδοξα σχετικά με τους λαούς και τη ζωή τους, θα

μιλήσουμε λίγο και για τα θηρία που ζουν στις περιοχές

που εξετάζουμε. Τπάρχει ένα ζώο που ονομάζεται από το

χαρακτηριστικό του ρινόκερος, που σε τόλμη και δύναμη

είναι παραπλήσιο με τον ελέφαντα, αλλά είναι πιο κοντό

στο ύψος, και του οποίου το δέρμα είναι πολύ σκληρό κι

έχει το χρώμα του πυξαριού62. Στην άκρη της μύτης του

έχει κέρατο σιμό στο σχήμα αλλά σκληρό σαν σίδερο.

101

Page 77: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

102

Page 78: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

Τούτο το ζώο, που πάντα αντιμάχεται, τον ελέφαντα για τη

βοσκή, ακονίζει το κέρατο σ' ένα βράχο, επιτίθεται στο

παραπάνω θηρίο και, μπαίνοντας κάτω από την κοιλιά του,

τρυπάει σαν με ξίφος τη σάρκα του. Με αυτόν τον τρόπο

που κάνει την επίθεση, προκαλεί αιμορραγία στα θηρία και

σκοτώνει πολλά. Αν όμως ο ελέφαντας προλάβει και πιάσει

με την προβοσκίδα του τον ρινόκερο πριν μπει κάτω από

την κοιλιά, του, τον νικάει εύκολα χτυπώντας τον με τους

χαυλιόδοντες εκμεταλλευόμενος την ανώτερη ισχύ του.

Σφίγγες6 3 υπάρχουν τόσο στη χώρα των Τρωγλοδυτών

όσο και στην Αιθιοπία, των οποίων οι μορφές είναι όμοιες

με τις ζωγραφιστές, αλλά> διαφέρουν μόνο στη δασύτητα

του τριχώματος, ο χαρακτήρας τους είναι ήμερος, είναι

πανέξυπνες κι επί πλέον επιδέχονται μεθοδική διδασκαλία.

Οι ονομαζόμενοι κυνοκέφαλοι έχουν σώματα παρεμφερή

με πολύ άσχημου ανθρώπου και βγάζουν φωνές σαν ανθρώ­

πινους λυγμούς. Τούτα τα ζώα είναι πολύ άγρια, παντελώς

ατιθάσευτα και τα φρύδια τους τους δίνουν αρκετά αυστη­

ρή έκφραση. Στα θηλυκά συμβαίνει το εξαιρετικά ιδιαίτερο

να έχουν τη μήτρα έξω από το σώμα σ' όλη τους τη ζωή.

Ο λεγόμενος «κήπος»64, που ονομάστηκε έτσι από την

αρμονία και τη χάρη ολόκληρου του σώματος του, όταν

είναι ενήλικος, έχει πρόσωπο όμοιο με του λιονταριού, ενώ

το υπόλοιπο σώμα του μοιάζει με του πάνθηρα, εκτός από

το μέγεθος που είναι ίσο με της δορκάδας.

Από όλα τα παραπάνω ζώα το αγριότερο είναι ο σαρκο­

φάγος ταύρος που είναι επίσης και παντελώς ακαταμά­

χητος65. Αυτός στον όγκο είναι μεγαλύτερος από τους

ήμερους ταύρους, στην ταχύτητα των ποδιών δεν υπολεί­

πεται του αλόγου και το στόμα του ανοίγει μέχρι τα αυτιά.

Το χρώμα του είναι έντονο πυρρόξανθο, τα μάτια του είναι

γλαυκότερα από του λιονταριού και τις νύχτες αστράφτουν,.,

ενώ τα κέρατα του έχουν φύση ιδιάζουσα· όλον τον υπό-

103

Page 79: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

104

Page 80: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

λοιπό καιρό τα κουνάει σαν να είναι αυτιά, ενώ στις μάχες

τα στήνει ορθά. Η φορά του τριχώματος τους είναι αντί­

θετη από των υπόλοιπων ζώων. Τούτο το θηρίο έχει ξε­

χωριστή τόλμη και δύναμη, καθώς επιτίθεται στα τολμη­

ρότερα ζώα και τρέφεται από τις σάρκες των νικημένων.

Καταστρέφει τα κοπάδια των ντόπιων και δίνει απίστευτες

μάχες με ολόκληρες ομάδες βοσκών και αγέλες σκυλιών.

Λέγεται επίσης πως το δέρμα του είναι αδιαπέραστο" όπως

και αν έχει το πράγμα, πολλοί προσπάθησαν να το αιχμα­

λωτίσουν αλλά κανείς δεν τα κατάφερε. Αν πέσει σε όρυγ­

μα ή πιαστεί με κάποια άλλη απάτη πνίγεται από τον θυμό

του και με κανέναν τρόπο δεν ανταλλάσσει την ελευθερία

με τη φροντίδα που θα του έδειχναν οι άνθρωποι αν εξη­

μερωνόταν. Γι' αυτό, φυσικό είναι που οι Τρωγλοδύτες

θεωρούν τούτο το θηρίο ισχυρότερο απ' όλα, καθώς η

φύση το προίκισε με τόλμη λιονταριού, ταχύτητα αλόγου

και δύναμη ταύρου και καθώς δεν το νικάει ούτε η ισχυ­

ρότερη όλων φύση του σιδήρου.

Ο λεγόμενος από τους Αιθίοπες «κροκόττας»66 έχει

μεικτή φύση σκυλιού και λύκου, ενώ στην αγριότητα είναι

φοβερότερο κι από τα δύο και στα δόντια ξεπερνάει όλα τα

ζώα. Διότι συντρίβει με ευκολία κάθε είδους κόκαλο και το

στομάχι του χωνεύει με απίστευτο τρόπο ό,τι κι αν κατα­

πιεί. Τούτο το ζώο, σύμφωνα με κάποιους συγγραφείς που

εφευρίσκουν ψεύτικα παραδοξολογήματα, μιμείται την αν­

θρώπινη λαλιά, αλλά εμάς δεν μας πείθουν.

36. Οι άνθρωποι που κατοικούν κοντά στην έρημη και

τη γεμάτη θηρία περιοχή λένε πως βλέπουν κάθε είδους και

απίστευτου μεγέθους φίδια. Αν όμως κάποιοι πουν πως

είδαν φίδι μήκους εκατό πήχεων, δικαίως όχι μόνο εμείς

αλλά και όλοι οι άλλοι θα θεωρούσαν πως ψευδολογούν

προσθέτουν, μάλιστα, στο ήδη απίστευτο κι άλλα πολύ πιο

105

Page 81: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

ί 06

Page 82: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

παράδοξα, λέγοντας ότι επειδή η περιοχή είναι πεδινή,

όταν κουλουριάζονται τα μεγαλύτερα από αυτά τα θηρία,

οι σπείρες τους που κουλουριάζονται η μια πάνω στην άλλη

φτιάχνουν υψώματα που από μακριά μοιάζουν με λόφο.

Σχετικά με το μέγεθος, τώρα, των εν λόγω θηρίων, κανείς

δεν θα συμφωνούσε εύκολα" θα περιγράψουμε, όμως, τα

μεγαλύτερα θηρία που έχουν όντως ιδωθεί και μεταφέρθη­

καν στην Αλεξάνδρεια67 μέσα σε κατάλληλα δοχεία και θα

προσθέσουμε και λεπτομερή περιγραφή του τρόπου με τον

οποίον πιάστηκαν.

Ο δεύτερος, λοιπόν, Πτολεμαίος68, που αγαπούσε με

πάθος το κυνήγι των ελεφάντων και έκανε δωρεές σε ό­

σους κυνηγούσαν με παράξενες μεθόδους τα πιο τολμηρά

θηρία και δαπάνησε πάρα πολλά χρήματα για την επιθυμία

του αυτή, δεν συγκέντρωσε μόνο μεγάλο αριθμό πολεμικών

ελεφάντων, αλλά έκανε γνωστά στους Έλληνες και άλλα

άγνωστα και παράξενα είδη ζώων. Γι' αυτό και μερικοί

κυνηγοί, βλέποντας τη μεγαλοψυχία του βασιλιά στις δω­

ρεές, έκριναν σκόπιμο να μαζευτούν αρκετοί μαζί και να

διακινδυνεύσουν τη ζωή τους και, αφού έπιασαν ένα μεγά­

λο φίδι, το μετέφεραν ζωντανό στην Αλεξάνδρεια στον

Πτολεμαίο. Το εγχείρημα ήταν όντως μεγάλο και παρά­

δοξο, αλλά η τύχη συνέργησε με την επινοητικότητα τους

και έδωσε αίσιο τέλος στην επιχείρηση τους. Διότι, αφού

κατασκόπευσαν ένα φίδι μήκους τριάντα πήχεων που ζούσε

κοντά στους νερόλακκους και που όλο τον υπόλοιπο καιρό

κρατούσε το σώμα του ακίνητο, ενώ μόνο αν εμφανιζόταν

κάποιο ζώο που ερχόταν σ' εκείνο το σημείο λόγω της

δίψας του, ξετυλιγόταν ξαφνικά, το άρπαζε με το στόμα

και με τις σπείρες του περιτύλιγε ολόκληρο το ζώο που

είχε εμφανιστεί, έτσι ώστε να μην μπορεί να του ξεφύγει

με κανέναν τρόπο, βλέποντας πως το ζώο ήταν όντος πολύ

μακρύ και νωθρό, ήλπισαν πως με βρόχους και σκοινιά θα

107

Page 83: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

108

Page 84: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

το κατάφερναν. Πρώτα, λοιπόν, πήραν θάρρος να το πλη­

σιάσουν έχοντας έτοιμα όλα τα χρειαζούμενα, καθώς όμως

πλησίαζαν, πανικοβάλλονταν όλο και περισσότερο από τον

τρόμο, καθώς έβλεπαν τα κοκκινωπά μάτια και τη γλώσσα

που πεταγόταν προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά και τον

τερατώδη ήχο που έβγαζαν οι σκληρές φολίδες καθώς

τρίβονταν ενώ προχωρούσε στο δάσος, καθώς και το υπερ­

φυσικό μέγεθος των δοντιών, την άγρια όψη του στόματος

και το απίστευτο ύψος που έφταναν οι κουλούρες του.

Έτσι, λοιπόν, κι ενώ το χρώμα είχε χαθεί από τα πρόσω­

πα τους από τον φόβο, έριξαν δειλά δειλά τους βρόχους

γύρω από την ουρά" το θηρίο, μόλις τα σκοινιά άγγιξαν το

σώμα του, στράφηκε βγάζοντας σύριγμα τρομερό, σηκώ­

θηκε στον αέρα πάνω από το κεφάλι του πρώτου, τον

άρπαξε στο στόμα του κι άρχισε να τον τρώει ζωντανό

ακόμα, τον δεύτερο που τράπηκε σε φυγή τον έπιασε με

τη σπείρα του από μακριά, τυλίχτηκε γύρω του και τον

έσφιγγε δεμένο από την κοιλιά' όλοι οι υπόλοιποι έντρομοι

εξασφάλισαν τη σωτηρία τους διά της φυγής.

37. Παρ' όλ' αυτά, δεν εγκατέλειψαν την προσπάθεια

τους- η αναγνώριση και η δωρεά που θα ελάμβαναν από τον

βασιλιά ξεπερνούσε τους κινδύνους που είχαν γνωρίσει με

την ίδια τους την πείρα, έτσι υπέταξαν την ακαταγώνιστη

δύναμη με εφευρετικότητα και πονηριά, συλλαμβάνοντας

το εξής τέχνασμα. Κατασκεύασαν με πυκνοπλεγμένο σκοι­

νί ένα κυκλοτερές πλέγμα, παρεμφερές στη μορφή με

κιούρτο, ενώ στο μέγεθος και στη χωρητικότητα ικανό

να δεχτεί τον όγκο του θηρίου. Παρακολούθησαν, λοιπόν,

τη φωλιά του και την ώρα εξόδου για φαγητό και μετά

πάλι επανόδου και, αμέσως μόλις εξόρμησε, ως συνήθως,

προς άγραν των διαφόρων ζώων, έχτισαν το προϋπάρχον

στόμιο της φωλιάς με μεγάλες πέτρες και χώμα και σκά-

109

Page 85: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

110

Page 86: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

βοντας κοντά στη λόχμη υπόγειο άνοιγμα έβαλαν μέσα σ'

αυτό το πλέγμα με το στόμιο προς την αντίθετη πλευρά,

έτσι ώστε να είναι κατάλληλο για την είσοδο του θηρίου.

Για την επάνοδο του θηρίου, προετοιμάστηκαν με τοξότες

και σφενδονητές καθώς και πολλούς ιππείς μαζί με σαλπι­

γκτές και κάθε άλλη δυνατή βοήθεια" με το που πλησίασε,

το θηρίο σήκωσε τον αυχένα του ψηλότερα από τους ιπ­

πείς, ενώ οι άνθρωποι που είχαν μαζευτεί για να το πιά­

σουν μην τολμώντας να πλησιάσουν, μαθημένοι από τις

προηγούμενες συμφορές, από μακριά, με πολλά χέρια έ-

βαλλαν προς τον ένα και μεγάλο σκοπό και με την εμφά­

νιση των ιππέων, το πλήθος των τολμηρών σκυλιών καθώς

και με τον ήχο των σαλπίγγων, τρόμαζαν το ζώο. Έτσι,

καθώς εκείνο υποχωρούσε προς τη συνήθη λόχμη του, το

καταδίωκαν τόσο μόνο ώστε να μην το παροξύνουν περισ­

σότερο. Μόλις προσέγγισε στο χτισμένο άνοιγμα της χα­

ράδρας του, όλοι μαζί άρχισαν να κάνουν μεγάλη φασαρία

με τα όπλα και να προκαλούν αναταραχή και φόβο με την

εμφάνιση του πλήθους και των σαλπίγγων. Το θηρίο δεν

εύρισκε την είσοδο και τρομαγμένο από την ορμή των

κυνηγών κατέφυγε στο στόμιο που είχε κατασκευαστεί

εκεί κοντά. Καθώς γέμιζε το πλέγμα με το θηρίο που

ξετυλιγόταν, μερικοί κυνηγοί κατέφθασαν ορμητικά και,

πριν προλάβει να στραφεί το φίδι προς την έξοδο, έκλεισαν

και ασφάλισαν με σκοινιά το στόμιο που ήταν μακρόστενο

και κατάλληλα κατασκευασμένο γι ' αυτήν ακριβώς τη

γρήγορη κίνηση. Έπειτα, τράβηξαν το πλέγμα και τόπο-,

θετώντας δοκάρια από κάτω το σήκωσαν στον αέρα. Το

θηρίο, πιασμένο σε χώρο στενό, έβγαλε συριγμό φοβερό

και τρομερό και με τα δόντια έκοβε το σκοινί που το

περιόριζε και, καθώς σπαρταρούσε ολόκληρο, έδωσε την

εντύπωση σ' εκείνους που το μετέφεραν πως θα πήδαγε

έξω από την παγίδα που το συγκρατούσε. Τρομαγμένοι,

111

Page 87: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗ!

112

Page 88: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

λοιπόν, ακούμπησαν κάτω το φίδι και άρχισαν να το κα-

τατρυπάνε για αντιπερισπασμό, ώστε να αφήσει το ξέσκι-

σμα του διχτύου με τα δόντια και να στρέψει την προσοχή

του στο μέρος που πονούσε.

Φέρνοντας το φίδι στην Αλεξάνδρεια, το δώρισαν στον

βασιλιά, θέαμα παράδοξο για όσους το έβλεπαν και απί­

στευτο για όσους το άκουγαν. Με την έλλειψη τροφής

καταπόνησαν την τόλμη του θηρίου και σιγά σιγά το τι­

θάσευσαν, μέχρις ότου να εξημερωθεί σε θαυμαστό βαθμό.

Ο Πτολεμαίος απένειμε ισάξιες δωρεές στους κυνηγούς,

εξέτρεφε το φίδι τιθασευμένο πλέον και προσέφερε στους

ξένους που επισκέπτονταν το βασίλειο του το μεγαλύτερο

και παραδοξότερο θέαμα. Αφού, λοιπόν, φίδι τέτοιου με­

γέθους κατάντησε να αποτελεί θέαμα για το κοινό, δεν

είναι σωστό να δυσπιστεί κανείς προς τους Αιθίοπες ούτε

να θεωρεί μύθους τα λεγόμενα τους. Γιατί δηλώνουν πως

βλέπουν στη χώρα τους φίδια τέτοιου μεγέθους που δεν

καταβροχθίζουν μόνο βόδια και ταύρους και τα υπόλοιπα

τέτοιου μεγέθους ζώα, αλλά αντιμετωπίζουν ακόμα και

ελέφαντες, καθώς τυλίγονται με τις σπείρες στα πόδια

τους και εμποδίζουν τη φυσική τους κίνηση, σηκώνουν

τον αυχένα τους πάνω από την προβοσκίδα και φέρνουν

το κεφάλι τους απέναντι στα μάτια των ελεφάντων και

χάρη στα φλογερά τους μάτια εκπέμπουν λάμψεις που

μοιάζουν με αστραπές και τους τυφλώνουν την όραση κι

αφού τους ρίξουν κατά γης, τρώνε τις σάρκες των νικημέ­

νων ζώων.

38. Αφού διευκρινίσαμε αρκετά τα περί Αιθιοπίας και

Τρωγλοδυτικής και τα της γειτονικής τους περιοχής μέχρι

το σημείο που είναι ακατοίκητη λόγω του καύσωνα, και τα

των παραλίων, επίσης, της Ερυθράς θαλάσσης και του

113

Page 89: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

114

Page 90: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

Ατλαντικού πελάγους69 που εκτείνεται προς τη μεσημβρία,

θα εξιστορήσουμε, τώρα, τα του μέρους που έχει απομεί­

νει, και εννοώ τον Αραβικό κόλπο, με στοιχεία που πήραμε

από τα βασιλικά αρχεία στην Αλεξάνδρεια και με στοιχεία

που μάθαμε από αυτόπτες μάρτυρες. Διότι τούτο το μέρος

της οικουμένης καθώς και το περί τις Βρετανικές νήσους

και προς την αρκτική είναι ελάχιστα γνωστό στο κοινό.

Αλλά για τα μέρη της οικουμένης που κείνται προς την

αρκτική και γειτονεύουν με την ακατοίκητη για το ψύχος

της περιοχή θα μιλήσουμε, όταν περιγράψουμε τις πράξεις

του Γάιου Καίσαρα- γιατί αυτός επέκτεινε ακόμη περισσό­

τερο τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία προς εκείνα τα μέρη κι

έκανε όλον εκείνο τον τόπο που μέχρι τότε ήταν άγνωστος

να μπει στην καταγραφή της ιστορίας. Ο λεγόμενος, τώρα,

Αραβικός κόλπος έχει στόμιο στον προς τη μεσημβρία

ωκεανό, προχωράει σε μήκος πάρα πολλών σταδίων κι

έχει τον μυχό του να ορίζεται από τις εσχατιές της Αρα­

βίας και της Τρωγλοδυτικής. Το πλάτος του στο στόμιο

και στον μυχό ξεκινάει από δεκαέξι στάδια, αλλά από το

λιμάνι του Πανόρμου μέχρι την αντίπερα στεριά είναι μιας

μέρα ταξίδι για πολεμικό πλοίο. Το μεγαλύτερο πλάτος

του είναι στο Τύρκαιο όρος και τη Μακαρία, τη νήσο του

πελάγους70, καθώς οι αντικρινές στεριές δεν φαίνονται η

μια από την άλλη. Από αυτό το πλάτος συγκλίνει συνέχεια

όλο και περισσότερο και στενεύει μέχρι το στόμιο. Κατά

τον παράπλου, υπάρχουν σε πολλά μέρη νησιά μακρόστενα,

με στενούς διαδρόμους μεταξύ τους, όπου τα ρεύματα είναι

πολλά και δυνατά. Τέτοια είναι, εν ολίγοις, η διάταξη

τούτου του κόλπου. Εμείς, όμως, αρχίζοντας από τους

πιο απομακρυσμένους τόπους στον μυχό του θα κάνουμε

τον παράπλου της στεριάς κι από τις δυο μεριές και θα

περιγράψουμε τα πιο αξιόλογα χαρακτηριστικά της. Πρώ-

115

Page 91: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

116

Page 92: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

τα θα πιάσουμε το δεξί μέρος, τα παράλια του οποίου

νέμονται έθνη Τρωγλοδυτών μέχρι την έρημο.

39. Από την πόλη Αρσινόη και κατά μήκος της στεριάς

προς τα δεξιά, σε πολλά μέρη πέφτουν από τα βράχια στη

θάλασσα νερά πολλά που έχουν γεύση πικρής αλμύρας71.

Περνώντας τούτες τις πηγές, βρίσκεις σε μια μεγάλη πε­

διάδα να δεσπόζει ένα βουνό με χρώμα κόκκινο που τυ­

φλώνει την όραση όσων το ατενίζουν παραπάνω ώρα. Στα

ριζά του βουνού, στην άκρη, βρίσκεται λιμάνι με λοξή

είσοδο, που έχει πάρει το όνομα της Αφροδίτης72. Πάνω

απ' αυτό το λιμάνι υπάρχουν τρία νησιά7 3, εκ των οποίων

τα δύο είναι σκιερά και κατάφυτα με ελιές, ενώ το ένα, που

δεν διαθέτει το πλήθος των παραπάνω δέντρων, είναι γε­

μάτο με τις λεγόμενες φραγκόκοτες. Μετά από αυτά,

υπάρχει κόλπος μεγάλος, ο ονομαζόμενος Ακάθαρτος,

και πλάι του μια εξαιρετικά μακριά χερσόνησος, από τον

αυχένα της οποίας, που είναι στενός, διακομίζονται τα

σκάφη στη θάλασσα από την άλλη μεριά. Αφού περάσεις

τούτους τους τόπους, υπάρχει νήσος ανοιχτά στο πέλαγος

που εκτείνεται σε μήκος ογδόντα σταδίων και ονομάζεται

Οφιώδης, η οποία τα παλαιά χρόνια ήταν γεμάτη φοβερά

ερπετά κάθε είδους, από τα οποία πήρε και το όνομα της,

τα μεταγενέστερα, όμως, χρόνια εξημερώθηκε συστηματι­

κά από τους βασιλιάδες της Αλεξάνδρειας και τώρα πια δεν

βλέπεις ούτε ένα από τα ζώα που υπήρχαν παλιά. Αλλά δεν

πρέπει να παραλείψουμε την αιτία για την οποία φιλοτι­

μήθηκαν να την εξημερώσουν. Διότι σ' αυτό το νησί βρί­

σκεται το λεγόμενο τοπάζιο, που είναι λίθος διαφανής,

ευχάριστος στην όψη, παρεμφερής με γυαλί κι έχει μια

θαυμάσια χρυσαφένια απόχρωση. Γι' αυτό και το νησί

κρατιέται απαγορευμένο και όποιος κι αν το πλησιάσει

117

Page 93: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

118

Page 94: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

θανατώνεται από τους φύλακες που έχουν εγκατασταθεί

εκεί. Οι φύλακες, τώρα, που είναι λίγοι τον αριθμό, περ­

νούν δυστυχισμένη ζωή. Διότι, για να μην κλαπεί ούτε ένας

πολύτιμος λίθος, δεν φεύγει ποτέ πλοίο από το νησί κι όσοι

το περνάνε στο ταξίδι τους, πλέουν στ' ανοιχτά για τον

φόβο του βασιλιά, οι τροφές, λοιπόν, που μεταφέρονται

εκεί τελειώνουν γρήγορα και το νησί δεν παράγει τίποτα

απολύτως. Όταν, λοιπόν, τα τρόφιμα λιγοστέψουν, κάθο­

νται όλοι οι κάτοικοι του χωριού και περιμένουν την άφιξη

του πλοίου που θα φέρει τις τροφές, κι αν αργήσει, περιο­

ρίζονται στο ελάχιστο και οι ελπίδες τους. Ο εν λόγω,

τώρα, λίθος, που σχηματίζεται μέσα σε πετρώματα, την

ημέρα, από την αποπνικτική ζέστη, δεν είναι ορατός, κα­

θώς η λάμψη του ήλιου υπερισχύει, όταν πέσει όμως η

νύχτα, λάμπει στο σκοτάδι και φαίνεται από μακριά σε

οποιοδήποτε μέρος κι αν είναι. Οι φύλακες του νησιού

μοιράζουν με κλήρο τους τόπους και παραμονεύουν, μόλις

φανεί η πέτρα, την περικυκλώνουν, για σημάδι, με ένα

περιτύλιγμα μεγάλο όσο και το μέγεθος της λαμπερής

πέτρας' την ημέρα, περνάνε και κόβουν το μέρος που

έχουν σημειώσει στο πέτρωμα και το παραδίνουν σ' εκεί­

νους που κατέχουν την τέχνη να το γυαλίσουν κατάλληλα.

40. Καθώς απομακρύνεσαι απ' αυτούς τους τόπους,

συναντάς πολλά έθνη Ιχθυοφάγων να κατοικούν τα παρά­

λια και πολλούς νομάδες Τρωγλοδύτες. Στη συνέχεια,

υπάρχουν βουνά με κάθε είδους χαρακτηριστικά, μέχρι

το λεγόμενο λιμάνι της σωτηρίας, που πήρε το όνομα

του από τους πρώτους Έλληνες που έπλευσαν μέχρι εκεί

και σώθηκαν. Απ' αυτά ακριβώς τα μέρη, αρχίζει να στε­

νεύει ο κόλπος και να στρέφεται προς τη μεριά της Αρα­

βίας. Εδώ συμβαίνει αλλαγή στη φύση της χώρας και της

θάλασσας ένεκα του χαρακτήρα της περιοχής- διότι η

119

Page 95: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

120

Page 96: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

ηπειρωτική χώρα φαίνεται χαμηλή χωρίς κανένα ύψωμα

πουθενά, ενώ η θάλασσα είναι τεναγώδης με βάθος που δεν

ξεπερνάει τις τρεις οργιές και το χρώμα της είναι κατα­

πράσινο. Και λένε πως αυτό δεν συμβαίνει γιατί τέτοια

είναι η φύση του υγρού, αλλά από τα πολλά φύκια και

βρύα που φαίνονται μέσα από το νερό. Τούτος ο, τόπος

είναι κατάλληλος για σκάφη που κινούνται με κουπιά,

διότι δεν υπάρχουν κύματα να έρχονται από μακριά και,

επί πλέον, παρέχει άφθονα ψάρια για ψάρεμα" τα πλοία

όμως που μεταφέρουν τους ελέφαντες74, επειδή βυθίζονται

στο νερό πολύ από το βάρος των φορτίων και των εγκα­

ταστάσεων, εγκυμονούν μεγάλους και σοβαρούς κινδύνους

για τους ανθρώπους που ταξιδεύουν με αυτά. Διότι, καθώς

τρέχουν με ολάνοιχτα πανιά και πολλές φορές ταξιδεύουν

και τη νύχτα από τη δύναμη του ανέμου, πότε προ­

σκρούουν σε βράχια και ναυαγούν και πότε πέφτουν σε

τεναγώδεις ισθμούς" οι ναύτες δεν μπορούν να κατέβουν

από το πλάι, επειδή το βάθος του νερού είναι μεγαλύτερο

από το ύψος ανθρώπου, κι αν δεν καταφέρουν να κουνήσουν

το πλοίο σπρώχνοντας με τους πασσάλους, πετάνε από

μέσα τα πάντα εκτός από τα τρόφιμα" αν ούτε μ' αυτό

καταφέρουν να ξεσκαλώσουν, πέφτουν σε μεγάλα προβλή­

ματα γιατί γύρω δεν φαίνεται να υπάρχει ούτε νησί, ούτε

ακρωτήριο, ούτε άλλο πλοίο" τα γύρω μέρη είναι αφιλόξενα

στο έπακρο και σπάνια τα διασχίζουν άνθρωποι με πλοίο.

Αλλά και πέρα από ετούτα τα κακά, το κύμα μέσα σε

ελάχιστο χρόνο ρίχνει τόσο μεγάλη ποσότητα άμμου στο

κύτος του σκάφους, που συσσωρεύει με τρόπο απίστευτο,

ώστε σχηματίζει ανάχωμα γύρω από το σκάφος και το

δεσμεύει, λες επίτηδες, στην ξηρά. Οι άνθρωποι που τους

τυχαίνει τούτο το κακό στην αρχή οδύρονται κάπως ε­

μπρός στην κουφή ερημιά, μην έχοντας ακόμη εγκαταλεί­

ψει κάθε ελπίδα σωτηρίας" πολλές φορές, άλλωστε, εμφα-

121

Page 97: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

122

Page 98: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

νίστηκε το κύμα της πλημμυρίδας, που τους σήκωσε ψηλά

και τους έσωσε, σαν να εμφανίστηκε θεός, από τον μεγάλο

κίνδυνο που είχαν περιπέσει. Αν, όμως, η θεϊκή βοήθεια

που αναφέραμε δεν έρθει αρωγός και αρχίσει η έλλειψη

τροφής, οι πιο γεροδεμένοι πετάνε στη θάλασσα τους ασθε­

νέστερους, ώστε μειώνοντας τον αριθμό τους, τα αναγκαία

να τους συντηρήσουν για περισσότερες ημέρες- όταν, όμως,

χαθεί κάθε ελπίδα, χάνονται με τρόπο πολύ χειρότερο από

εκείνους που πέθαναν νωρίτερα. Διότι εκείνοι μέσα' σε μια

στιγμή παρέδωσαν το πνεύμα στη φύση που τους το είχε

δώσει, ενώ ετούτοι καταμέρισαν τον θάνατο τους σε πολλές

ταλαιπωρίες και μόνο αφού υποφέρουν μακροχρόνια μαρ­

τύρια καταφέρνουν να πεθάνουν. Όσο για τα σκάφη που

έχασαν με τόσο τραγικό τρόπο τους επιβάτες τους, σαν να

είναι κενοτάφια, παραμένουν επί πολύν καιρό παραχωμένα

από παντού, με μετέωρα τα κατάρτια και τις αντένες να

προκαλούν σ' όσους τα βλέπουν από μακριά τον οίκτο και

τη συμπάθεια για τους ανθρώπους που χάθηκαν. Διότι

είναι βασιλική διαταγή να τα αφήνουν στη θέση τους για

να δείχνουν σ' όσους ταξιδεύουν τους τόπους που φέρνουν

τον όλεθρο. Στους Ιχθυοφάγους που κατοικούν εκεί κοντά

υπάρχει παράδοση, που έχει παραδοθεί από τους προγό­

νους τους,^σύμφωνα με την οποία κάποτε έγινε μια μεγάλη

άμπωτη και όλη ο περιοχή του κόλπου που είναι πράσινη

έγινε στεριά, και αφού η θάλασσα υποχώρησε στα απέναντι

μέρη και φάνηκε το έδαφος του πυθμένα, γύρισε πάλι μια

τεράστια πλημμυρίδα και αποκατέστησε τη θάλασσα στην

προϋπάρχουσα θέση της.

41. Τον παράπλου της στεριάς πέρα από τούτα τα μέρη,

από την Πτολεμαΐδα μέχρι τα ακρωτήρια των Ταύρων, τον

αναφέραμε παραπάνω, όταν μιλήσαμε για το κυνήγι ελε­

φάντων του Πτολεμαίου75. Από τους Ταύρους, η ακτή

123

Page 99: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

124

Page 100: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

σ τ ρ ί β ε ι προς ανατολάς, και κατά το θερινό ηλςοστάσιο οι

σκιές πέφτουν προς νότο αντ ίθετα α π ' ό,τι σ υ μ β α ί ν ε ι σ ' ΤΤ ' '

ε μ α ς , μ έ χ ρ ι τη ο ε υ τ ε ρ η ωρα τ η ς η μ έ ρ α ς . ί ΐ χωρα ε χ ε ι και

ποταμούς που κυλούν από την οροσειρά που ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι

Ψ ε β α ί α . Χ ω ρ ί ζ ε τ α ι από μ ε γ ά λ ε ς π ε δ ι ά δ ε ς μ ε δεντρομολό-

χ ε ς , κάρδαμο και φοίν ικες, που όλα έχουν μ έ γ ε θ ο ς απί­

στευτο" β γ ά ζ ε ι ε π ί σ η ς και κ ά θ ε είδους καρπούς, με άνο­

σ τ η γ ε ύ σ η , άγνωστους σ ' ε μ ά ς . Το μέρος που ε κ τ ε ί ν ε τ α ι

προς το ε σ ω τ ε ρ ι κ ό είναι γ ε μ ά τ ο ελέφαντες , άγριους τ α ύ ­

ρους, λιοντάρια και κ ά θ ε είδους άγρια θηρία. Η θάλασσα

κ ό β ε τ α ι από νησιά που δεν βγάζουν κανέναν ή μ ε ρ ο καρπό

αλλά εκτρέφουν ιδ ιαίτερα ε ί δ η πουλιών θ α υ μ α σ τ ώ ν στην

ό ψ η . Η θάλασσα στη συνέχεια ε ίναι ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ά βαθιά κι

έ χ ε ι κ ή τ η κ ά θ ε είδους μ ε π ρ ω τ ο φ α ν ή μ ε γ έ θ η , που, ό μ ω ς ,

δεν πειράζουν τους ανθρώπους, ε κ τ ό ς κι αν κάποιος τ ύ χ ε ι

να π έ σ ε ι πάνω στα αγκάθια τους· γ ι α τ ί δεν μπορούν να

καταδιώξουν τους ναυτικούς, μ ι α ς κι όταν σηκώνουν τα

μ ά τ ι α τους από τη θάλασσα τυφλώνονται από το φ έ γ γ ο ς

του ήλ ιου. Αυτά ε ίναι , λοιπόν, τα τ ε λ ε υ τ α ί α μ έ ρ η τ η ς

Τ ρ ω γ λ ο δ υ τ ι κ ή ς που είναι γ ν ω σ τ ά και π ε ρ ι ο ρ ί ζ ο ν τ α ι από

τ ι ς οροσειρές που ονομάζουν Ψ ε β α ί ε ς .

42. Το άλλο, τώρα, μέρος τ η ς αντ ικρινής παραλίας που

σ χ η μ α τ ί ζ ε ι την α κ τ ή τ η ς Α ρ α β ί α ς θ α π ε ρ ι γ ρ ά ψ ο υ μ ε αρχί­

ζοντας π ά λ ι από τον μ υ χ ό . Α υ τ ό ς , λοιπόν, ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι

Π ο σ ε ί δ ε ι ο ν 7 7 , ε π ε ι δ ή σ τ ή θ η κ ε β ω μ ό ς στον π ε λ ά γ ι ο Π ο ­

σειδώνα από τον Α ρ ί σ τ ω ν α που τον έ σ τ ε ι λ ε ο Π τ ο λ ε μ α ί ο ς

να ερευνήσει την α κ τ ή της Α ρ α β ί α ς μ έ χ ρ ι τον ωκεανό.

Α μ έ σ ω ς μ ε τ ά τον μυχό είναι ένας τόπος παραθαλάσσιος

που τον ε κ τ ι μ ο ύ ν ιδ ιαίτερα οι ντόπιο ι γ ια τη χ ρ η σ ι μ ό τ η τ α

που τους π α ρ έ χ ε ι . Ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι Φ ο ι ν ί κ ω ν κ ι έ χ ε ι π λ ή θ ο ς

από τούτα τα δέντρα που, μ ά λ ι σ τ α , βγάζουν υ π ε ρ β ο λ ι κ ά

πολύ καρπό μ ε ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ή γ ε ύ σ η κ α ι π ο ι ό τ η τ α . Σ ' ο λ ό κ λ η -

125

Page 101: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

128

Page 102: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

129

γ ι α τ ί σύμφωνα με την παράδοση τούτο το π ι ό μ α έδινε

υγε ία σε όσους το έπιναν. Γ ι ' αυτές , λοιπόν, τ ι ς α ι τ ί ε ς ο ι

Μαρανίτες μ α ζ ε ύ τ η κ α ν στο π α ν η γ ύ ρ ι , ενώ οι Γ α ρ ι ν δ α ν ε ί ς

κατέσφαξαν όσους είχαν μ ε ί ν ε ι π ί σ ω στον τόπο τους κ α ι

στήνοντας ενέδρα σ' εκείνους που ε π έ σ τ ρ ε ψ α ν από το πα­

νηγύρι τους σκότωσαν, κι αφού ερήμωσαν τη χώρα από

τους κατοίκους τ η ς , μοίρασαν μ ε τ α ξ ύ τους με κλήρο τ ι ς

π ε δ ι ά δ ε ς , που ήταν γ ό ν ι μ ε ς και πρόσφεραν άφθονη β ο σ κ ή

στα κοπάδια τους. Τ ο ύ τ η η παραλία έ χ ε ι λ ίγα λ ι μ ά ν ι α και

κ ό β ε τ α ι κάθε λ ίγο από ψηλά βουνά, κι αυτός ε ίναι λόγος

που έ χ ε ι τ ε ρ ά σ τ ι α π ο ι κ ι λ ί α χ ρ ω μ ά τ ω ν και προσφέρει θαυ­

μάσια θέα στους ναυτικούς που περνούν.

Μ ε τ ά από τ ο ύ τ η την π ε ρ ι ο χ ή , ακολουθεί ο Λ α ι α ν ί τ η ς

κόλπος, γύρω στον οποίο υπάρχουν πολλές κ ω μ ο π ό λ ε ι ς

Α ρ ά β ω ν που ονομάζονται Ν α β α τ α ί ο ι . Α υ τ ο ί ν έ μ ο ν τ α ι μ ε ­

γάλος μέρος τ η ς παραλίας αλλά και αρκετό μέρος τ η ς

περιοχής που ε κ τ ε ί ν ε τ α ι στο ε σ ω τ ε ρ ι κ ό , ο λαός τους ε ίναι

α μ έ τ ρ η τ ο ς και τα κοπάδια των ζώων τους α π ί σ τ ε υ τ α σε

μ έ γ ε θ ο ς . Π α λ α ι ό τ ε ρ α , ζούσαν σύμφωνα με τους κανόνες

του δικαίου κ α ι αρκούνταν στα προϊόντα από τα κοπάδια

τους, ύστερα, όμως, μ ε τ ά που οι βασιλ ιάδες τ η ς Α λ ε ξ ά ν ­

δρειας έκαναν το θαλάσσιο πέρασμα π λ ω τ ό γ ια τους ε μ π ό ­

ρους, επ ιτ ίθονταν στους ναυαγούς και με λ η σ τ ρ ι κ ά σ κ ά φ η

που κατασκεύαζαν λήστευαν τους ναυτικούς μ ι μ ο ύ μ ε ν ο ι τ ι ς

α γ ρ ι ό τ η τ ε ς και τ ι ς παρανομίες τ ω ν Τ α ύ ρ ω ν του Πόντου"

αλλά, β έ β α ι α , αργότερα, π ιάστηκαν μ ε σ ο π έ λ α γ α από τ ε -

τ ρ ή ρ ε ι ς και τ ι μ ω ρ ή θ η κ α ν όπως τους ά ξ ι ζ ε .

Μ ε τ ά από τούτους τους τόπους υ π ά ρ χ ε ι π ε ρ ι ο χ ή π ε δ ι ν ή ,

π ο τ ι σ τ ι κ ή , με νερά από π η γ έ ς να κυλάνε παντού, όπου

φυτρώνει ά γ ρ ω σ τ η και μ η δ ι κ ή αλλά και λωτός στο ύψος

του ανθρώπου 7 9 . Με την τόση αφθονία και π ο ι ό τ η τ α τ η ς

βοσκής δεν ε κ τ ρ έ φ ε ι μόνο α μ έ τ ρ η τ ο πλήθος βοοειδών κ ά θ ε

είδους αλλά και άγριες κ α μ ή λ ε ς , ελάφια και δορκάδες.

Page 103: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

130

Page 104: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

Έ ν ε κ α , τώρα, του πλήθους τ ω ν ζώων που τ ρ έ φ ο ν τ α ι ε­

κ ε ί , έρχονται από την έ ρ η μ ο λιοντάρια και λ ύ κ ο ι κ α θ ώ ς

και αγέλες λεοπαρδάλεων, τ ι ς οποίες αναγκάζονται ο ι κ τ η ­

νοτρόφοι να π ο λ ε μ ά ν ε μέρα νύχτα γ ια να σώσουν τα κο­

πάδια τους" να λοιπόν πώς το ε υ τ ύ χ η μ α τ η ς χώρας γ ί ν ε τ α ι

αιτία ατυχίας γ ια τους κατοίκους τ η ς , μ ιας και συνήθως η

φύση μ α ζ ί με τα αγαθά δίνει στους ανθρώπους και τα

β λ α β ε ρ ά .

44. Μ ε τ ά την απομάκρυνση από τ ο ύ τ ε ς τ ι ς π ε δ ι ά δ ε ς ,

έ ρ χ ε τ α ι ένας κόλπος με παράδοξη φύση. Σ τ ε ν ε ύ ε ι στον

μυχό μ έ χ ρ ι πολύ βαθιά μέσα στη στεριά, φτάνοντας σε

μ ή κ ο ς τα πεντακόσια στάδια, π ε ρ ι κ λ ε ί ε τ α ι από γ κ ρ ε μ ο ύ ς

με ύψος θεόρατο, ενώ το άνοιγμα του είναι λοξό και η έξοδος

από αυτό δύσκολη* ένας βράχος στο επίπεδο τ η ς θάλασσας

ε μ π ο δ ί ζ ε ι το πέρασμα και ούτε να μ π ε ι ς στον κόλπο είναι

δυνατόν ούτε να β γ ε ι ς . Ό τ α ν το ρεύμα γυρνάει προς τον

κόλπο κι όταν οι άνεμοι αλλάζουν δ ιεύθυνση, το κ ύ μ α που

π έ φ τ ε ι στους σκοπέλους κ ο χ λ ά ζ ε ι κ ι α γ ρ ι ε ύ ε ι σ ' όλη την

π ε ρ ι ο χ ή γύρω από τον βράχο που π ρ ο ε ξ έ χ ε ι . Οι άνθρωποι

που ν έ μ ο ν τ α ι την π ε ρ ι ο χ ή του κόλπου, οι ονομαζόμενοι

Β α ν ι ζ ο μ ε ν ε ί ς 8 0 , τρέφονται με το κ υ ν ή γ ι και το κρέας τ ω ν

χερσαίων ζώων. Έ χ ε ι ιδρυθεί και αγιότατο ιερό που τ ι μ ά ­

τ α ι ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ά από όλους τους Ά ρ α β ε ς .

Σ τ η συνέχεια τ η ς παραπάνω παραλίας υπάρχουν τ ρ ί α

νησιά που σ χ η μ α τ ί ζ ο υ ν αρκετά λ ι μ ά ν ι α . Το π ρ ώ τ ο α π '

αυτά, λένε οι ιστορικοί , είναι αφιερωμένο στην Ί σ ι δ α ,

ε ίναι α κ α τ ο ί κ η τ ο κ ι έ χ ε ι μόνο πέτρινα θ ε μ έ λ ι α παλαιών

σ π ι τ ι ώ ν και σ τ ή λ ε ς ε γ χ ά ρ α κ τ ε ς μ ε β α ρ β α ρ ι κ ά γ ρ ά μ μ α τ α "

τα άλλα δύο είναι ε π ί σ η ς α κ α τ ο ί κ η τ α - όλα είναι κατάφυτα

με ελ ιές που διαφέρουν από τ ι ς δ ι κ έ ς μας. Μ ε τ ά από τα

νησιά, ε κ τ ε ί ν ε τ α ι γ ιαλός απόκρημνος και δυσκολοπλησία-

στος επί σχεδόν χ ί λ ι α στάδια - γ ι α τ ί δεν υπάρχε ι ούτε λ ι -

131

Page 105: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

132

Page 106: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

μάνι ούτε όρμος γ ια να ρίξουν άγκυρα οι ναυτικοί , ούτε

προεξοχή που να σ χ η μ α τ ί ζ ε ι α π ά γ κ ι ο γ ι α να π ρ ο σ φ έ ρ ε ι

καταφύγιο στους ναυτικούς σε π ε ρ ί π τ ω σ η ανάγκης . Π α ­

ράλληλα με τον γ ιαλό υ π ά ρ χ ε ι βουνό με απότομους βρά­

χους στην κορυφή, ύψους θεόρατου, και με κοφτερούς

υφάλους σ τ η ρίζα, παντού, ενώ π ί σ ω τους υπάρχουν φα­

ράγγια φ α γ ω μ έ ν α από κ ά τ ω και λοξά. Τα φαράγγια συνδέ­

ονται με π ε ρ ά σ μ α τ α μ ε τ α ξ ύ τους και η θάλασσα είναι

βαθιά κ α ι - κ α θ ώ ς π ό τ ε μ π α ί ν ε ι τ ο κύμα και π ό τ ε τ ρ α β ι έ ­

τ α ι , β γ ά ζ ε ι ήχο δυνατό που α κ ο ύ γ ε τ α ι σαν β ρ ο ν τ ή . Π έ φ τ ο ­

ντας το κύμα με ο ρ μ ή στους μ ε γ ά λ ο υ ς βράχους ο ρ θ ώ ν ε τ α ι

ψηλό σκάζοντας σε αφρό θεόρατο, ενώ ε κ ε ί που κ α τ α π ί ν ε ­

τ α ι σ ε κ α τ α β ό θ ρ ε ς δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί σάλο τ ρ ο μ α κ τ ι κ ό , έ τ σ ι ώ σ τ ε

όσοι προσέγγ ισαν άθελα τους σ' εκείνους τους τόπους από

τον φόβο πάνε να πεθάνουν πριν την ώρα τους. Α υ τ ή ,

λοιπόν, την α κ τ ή την έχουν Α ρ α β ε ς , ο ι λ ε γ ό μ ε ν ο ι Θ α μ ο υ -

δηνοί - η συνεχόμενη ό μ ω ς κ α τ α λ α μ β ά ν ε τ α ι από κόλπο

ε υ μ ε γ έ θ η μπροστά στον οποίο β ρ ί σ κ ο ν τ α ι διάσπαρτα ν η ­

σιά που στην ό ψ η μοιάζουν με τ ι ς λ ε γ ό μ ε ν ε ς Ε χ ι ν ά δ ε ς 8 1 .

Τ ο ύ τ η την παραλία τ η δ ιαδέχονται α μ μ ό λ ο φ ο ι π ε λ ώ ρ ι ο ι σ ε

μήκος και πλάτος κ α ι μελανοί στο χ ρ ώ μ α . Μ ε τ ά από

αυτούς, φαίνεται χερσόνησος και λ ι μ ά ν ι , το ωραιότερο

στην ιστορία, που ονομάζεται Χ α ρ μ ο ύ θ α ς . Π ί σ ω από τ ε ­

ράστιο φυσικό βραχίονα με κ λ ί σ η προς τη δύση, υ π ά ρ χ ε ι

κόλπος που δεν είναι θαυμαστός μόνο στην ό ψ η , αλλά

υ π ε ρ έ χ ε ι κατά πολύ απ ' όλους τους άλλους ως προς τα

π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α που προσφέρει · π λ ά ι του ε κ τ ε ί ν ε τ α ι δασο-

σκέπαστο βουνό που τον π ε ρ ι κ λ ε ί ε ι από παντού ε π ί ε κ α τ ό

στάδια, το άνοιγμα του είναι δ ίπλεθρο και σ χ η μ α τ ί ζ ε ι

ακύμαντο λ ι μ ά ν ι γ ια δυο χ ι λ ι ά δ ε ς πλοία. Π έ ρ α από αυτά,

τ ρ ο φ ο δ ο τ ε ί τ α ι μ ε ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ά μ ε γ ά λ η ποσότητα νερού, κα­

θώς χύνεται σ ' αυτόν π ο τ ά μ ι μ ε γ ά λ ο αρκετά, κ α ι στο

μέσον του υ π ά ρ χ ε ι νησί με άφθονο νερό, κ α τ ά λ λ η λ ο γ ια

133

Page 107: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

134

Page 108: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

κ η π ε υ τ ι κ ά . Γ ε ν ι κ ά , μ ο ι ά ζ ε ι πολύ μ ε τ ο λ ι μ ά ν ι τ η ς Κ α ρ χ η ­

δόνας που είναι γνωστό με το όνομα Κ ώ θ ω ν , τα πλεονε­

κ τ ή μ α τ α του οποίου θα ε π ι χ ε ι ρ ή σ ο υ μ ε να π ε ρ ι γ ρ ά ψ ο υ μ ε

λ ε π τ ο μ ε ρ ώ ς στην α ν τ ί σ τ ο ι χ η ε π ο χ ή 8 2 . Π λ ή θ ο ς ψαριών μα­

ζ ε ύ ε τ α ι ε κ ε ί από την ανοιχτή θάλασσα για τη ν η ν ε μ ί α του

και γ ια τη γ λ υ κ ύ τ η τ α των νερών που χύνονται σ ' αυτόν.

45. Σ υ ν ε χ ί ζ ο ν τ α ς το τ α ξ ί δ ι , μ ε τ ά από αυτούς τους τ ό ­

πους, υψώνονται π έ ν τ ε βουνά σε απόσταση το ένα από το

άλλο, των οποίων οι κορυφές απολήγουν σε β ρ α χ ώ δ η μα­

στό, και εμφανίζουν θέαμα παραπλήσιο με τ ι ς π υ ρ α μ ί δ ε ς

τ η ς Α ι γ ύ π τ ο υ . Σ τ η συνέχεια, υπάρχε ι κόλπος κ υ κ λ ο τ ε ρ ή ς

που π ε ρ ι έ χ ε τ α ι ανάμεσα σε μ ε γ ά λ α ακρωτήρια" στο μέσον

τ η ς δ ι α μ έ τ ρ ο υ του υ ψ ώ ν ε τ α ι λόφος σαν τ ρ α π έ ζ ι ο , πάνω

στον οποίο ε ίναι χ τ ι σ μ έ ν ο ι τ ρ ε ι ς πανύψηλοι ναοί α φ ι ε ρ ω ­

μένοι σε θεούς που οι Έ λ λ η ν ε ς τους αγνοούν αλλά οι ντό­

πιο ι τους τ ι μ ά ν ε ι δ ι α ί τ ε ρ α . Μ ε τ ά από αυτά, συνεχ ίζε ι κα-

τάρρυτη παραλία που τη διασχίζουν ρεύματα π η γ α ί ω ν

γλυκών νερών" ε κ ε ί υπάρχε ι και βουνό που ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι

Χ α β ί ν ο ν κ ι ε ίναι σκεπασμένο από κ ά θ ε είδους δέντρα. Τ η

γ η που γ ε ι τ ο ν ε ύ ε ι μ ε τ ο ύ τ η την ορεινή π ε ρ ι ο χ ή τ η ν έ μ ο ν τ α ι

Ά ρ α β ε ς , ο ι ονομαζόμενοι Δ έ β ε ς . Α υ τ ο ί εκτρέφουν κ α μ ή λ ε ς

και ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ ο ν τ α ι γ ι α κάθε ανάγκη τ η ς ζωής τους τ ι ς

υ π η ρ ε σ ί ε ς τούτου του ζώου" γ ι α τ ί καβάλα σ ' αυτές π ο λ ε ­

μάνε τους εχθρούς τους, κουβαλάνε τα φορτία τους πάνω

σ τ η ράχη τούτων των ζώων και κάνουν εύκολα τ ι ς δουλειές

τους, τρέφονται πίνοντας το γάλα τους και γυρνάνε σ ' όλη

τ η χώρα πάνω στις κ α μ ή λ ε ς τ ι ς δρομάδες. Από τ η μ έ σ η

τ η ς χώρας τους περνάει π ο τ α μ ό ς που κ α τ ε β ά ζ ε ι ψ ή γ μ α τ α

χρυσού τόσο φανερά ώ σ τ ε η λ ά σ π η που α π ο θ έ τ ε ι στ ις

ε κ β ο λ έ ς του είναι α σ τ ρ α φ τ ε ρ ή . Οι ντόπιοι αγνοούν π α ν τ ε ­

λώς την ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α του χρυσού, αλλά είναι φιλόξενοι , όχι

όμως προς όλους όσους πηγαίνουν αλλά μόνο προς όσους

135

Page 109: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

136

Page 110: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

έρχονται, από τη Β ο ι ω τ ί α κ α ι την Πελοπόννησο, ένεκα

κάποιας παλαιάς φιλ ίας που ε ί χ ε ο Η ρ α κ λ ή ς με τον λαό

τους, φιλία την οποία, λένε, παρέλαβαν υπό μορφή μύθου

από τους προγόνους τους. Η χώρα σ τ η συνέχεια κ α τ ο ι κ ε ί ­

τ α ι από Α ρ α β ε ς Αλιλαίους και Γασανδούς, δεν ε ίναι αφό­

ρητα ζ ε σ τ ή όπως οι γ ε ι τ ο ν ι κ έ ς , αλλά συχνά σ κ ε π ά ζ ε τ α ι

από μαλακά και πυκνά σύννεφα" α π ' αυτά πέφτουν βροχές

και κ α τ α ι γ ί δ ε ς που μαλακώνουν και κάνουν ε ύ κ ρ α τ η την

περίοδο του καλοκαιριού. Η γη π α ρ ά γ ε ι τα πάντα κ α ι σε

ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ή π ο ι ό τ η τ α , αλλά δεν δ έ χ ε τ α ι την κ α τ ά λ λ η λ η

φροντίδα από έ λ λ ε ι ψ η πε ίρας των ανθρώπων. Μ έ σ α σε

φ υ σ ι κ έ ς σύραγγες τ η ς γ η ς βρίσκουν κ α ι μαζεύουν πολύ

χρυσό, όχι αυτόν που β γ α ί ν ε ι από το λ ι ώ σ ι μ ο τ ω ν ψ η γ μ ά ­

των αλλά τον αυτοφυή, που ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι γ ι ' αυτό τον λόγο

άπυρος. Ό σ ο γ ια το μ έ γ ε θ ο ς που β ρ ί σ κ ε τ α ι , το μ ι κ ρ ό τ ε ρ ο

είναι σαν κουκούτσι 8 3 , ενώ το μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο δεν υ π ο λ ε ί π ε τ α ι

από καρύδι . Φοράνε τον χρυσό γ ύ ρ ω α π ' τον καρπό των

χερ ιών και γ ύ ρ ω από τον λ α ι μ ό , περασμένο εναλλάξ με

διαφανείς π έ τ ρ ε ς . Δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τ ι τούτο το είδος τους π ε ­

ρισσεύει , ενώ ο χαλκός και ο σίδηρος σπανίζε ι στην π ε ρ ι ο ­

χή τους, ανταλλάζουν ισόποσα τούτα τα προϊόντα με τους

' 84

έμπορους .

46. Μ ε τ ά από αυτούς, υπάρχουν οι ονομαζόμενοι Κ ά ρ -

βες και μ ε τ ά από αυτούς οι Σ α β α ί ο ι , που είναι το π ο λ υ π λ η ­

θέστερο από τα αραβικά έ θ ν η . Α υ τ ο ί νέμονται την Ε υ δ α ί -

μονα λ ε γ ό μ ε ν η Α ρ α β ί α , που β γ ά ζ ε ι τα περισσότερα από

αυτά που θ ε ω ρ ο ύ μ ε αγαθά κ α ι ε κ τ ρ έ φ ε ι ανυπολόγιστο

πλήθος από κοπάδια κ ά θ ε ε ίδους. Ο λ ό κ λ η ρ η η χώρα ανα­

δ ί δ ε ι φ υ σ ι κ ή ευωδιά, γ ι α τ ί σ ' αυτήν φύονται παντού όλα

σχεδόν τα α ρ ω μ α τ ι κ ά φυτά. Σ τ α παράλια, γ ια π α ρ ά δ ε ι γ ­

μα, φύεται το λ ε γ ό μ ε ν ο β ά λ σ α μ ο , η κασία κι ένα άλλο φυτό

που έ χ ε ι ιδιάζουσα φύση" αυτό όταν είναι φρέσκο προσφέ-

137

Page 111: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΧ

138

Page 112: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

ρει μεγάλη ευχαρίστηση σ τ α μάτια, μα αν μείνει λίγο

ξεθωριάζει γρήγορα. Σ τ ο εσωτερικό υπάρχουν σκιεροί

δρυμοί, όπου βρίσκονται μεγάλα δέντρα λιβανωτού και

σμύρνας, κ α θ ώ ς και φοίνικες και καλάμια και δέντρα κα­

νέλας και όλα τα άλλα που ευωδιάζουν σαν κι αυτά - δεν

είναι δυνατόν να απαριθμηθούν οι ιδιότητες και η φύση του

καθενός λ ό γ ω του πλήθους τους και της εξαίσιας ευωδιάς

που αναδίδουν όλα μαζί. Γιατί φαίνεται σαν θεϊκή και

ανώτερη από τη δύναμη του λόγου η ευωδιά που φτάνει

και ερεθίζει τα αισθητήρια του κάθε ανθρώπου. Οι ναυτικοί

που περνούν, αν και ανοιχτά από τη στεριά, δεν στερούνται

τούτη την απόλαυση· γιατί τη θερινή περίοδο, όταν φυσάει

άνεμος στεριανός, οι ευωδίες που βγάζουν τα σμυρνοφόρα

δέντρα 8 5 και τα άλλα παρόμοια φθάνουν μέχρι τα μέρη τα

κοντινά στη θ ά λ α σ σ α , και το φυσικό τους ά ρ ω μ α δεν έχει

μπαγιατέψει, ό π ω ς σ' εμάς, από την κλεισούρα, αλλά η

δύναμη του είναι φρέσκια και ανθηρή και διεισδύει σ τ α πιο

ευαίσθητα μέρη της όσφρησης . Κ α θ ώ ς , λοιπόν, η αύρα

μεταφέρει τις οσμές που αναδίδουν τα πιο ε υ ω δ ι α σ τ ά ,

φτάνει σε όσους πλέουν κοντά σ τ α παράλια ένα μείγμα

από τα καλύτερα α ρ ώ μ α τ α , πλούσιο και ευχάριστο και

ταυτόχρονα υγιεινό και ε ξ ω τ ι κ ό , διότι ούτε κόπηκε ο καρ­

πός τ ω ν δέντρων για να χάσει τη δύναμη του α ρ ώ μ α τ ο ς

του, ούτε αποθηκεύτηκε σε αγγεία από ετερογενές υλικό,

αλλά βγαίνει από το φυτό μ' όλη τη φρεσκάδα της νιότης

και τη στιγμή που η θεϊκή του φύση διατηρεί ακέραιο τον

β λ α σ τ ό , ώ σ τ ε όσοι μεταλαμβάνουν τούτης της ιδιότητας

θεωρούν π ω ς απολαμβάνουν τη μυθική α μ β ρ ο σ ί α , μιας και

δεν βρίσκουν άλλο καταλληλότερο χαρακτηρισμό γι' αυτό.

47. Ό μ ω ς η τύχη δεν περιέβαλε τους ανθρώπους με

απόλυτη και πολυζήλευτη ευδαιμονία, αλλά μαζί μ' ετού­

τα τα δ ώ ρ α συνέζέυξε το βλαβερό, για να νουθετεί όσους,

139

Page 113: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

140

Page 114: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

από τη συνεχή αφθονία τ ω ν α γ α θ ώ ν , έχουν την τάση να

καταφρονούν τους θεούς. Μ έ σ α στους πιο ευωδιαστούς

δρυμούς πλήθη φιδιών υπάρχουν, με χ ρ ώ μ α σκουροκόκκι-

νο και μέγεθος μιας σπιθαμής, που το δ ά γ κ ω μ ά τους είναι

παντελώς ανίατο" εκτινάσσονται πηδώντας ψηλά και δ α ­

γκώνουν το δέρμα μέχρι να μ α τ ώ σ ε ι 8 6 . Επίσης, συμβαίνει

και κάτι χαρακτηριστικό στους ντόπιους που το σ ώ μ α τους

έχει εξασθενίσει από μακρόχρονη α ρ ρ ώ σ τ ι α . Διότι, κ α θ ώ ς

το σ ώ μ α διαπνέεται από ουσία καθαρή και διεισδυτική,

που προκαλεί α ρ α ί ω μ α της πυκνότητας των μ α ζ ώ ν , επα­

κολουθεί μια διάλυση που δύσκολα θεραπεύεται 8 7 - γι ' αυτό

καίνε ά σ φ α λ τ ο και γένια τράγου σε όσους το παθαίνουν,

για να καταπολεμήσουν την υπερβολική ευωδιά με τις

αντίθετες της· γιατί το καλό, μετρημένο σε π ο σ ό τ η τ α

και τ ά ξ η , ωφελεί και ευχαριστεί τους ανθρώπους, αλλά

αν ξεφύγει από τη σ ω σ τ ή αναλογία και διάρκεια, γίνεται

δ ώ ρ ο ά δ ω ρ ο 8 8 . Τούτος ο λαός έχει μητρόπολη, που την

ονομάζει Σ α β έ ς , χτισμένη πάνω σε βουνό. Οι βασιλιάδες

της διαδέχονται ο ένας τον άλλο κληρονομικά και ο λαός

τους απονέμει τιμές ανάμεικτες με καλό και κακό. Διότι

μολονότι φαίνονται να ζουν βίο μακάριο, επειδή όντας

πάνω α π ' όλους δεν έχουν να δώσουν σε κανέναν λόγο

για τις πράξεις τους, θεωρούνται άτυχοι κ α θ ' όσον δεν

τους επιτρέπεται ποτέ να βγαίνουν από το παλάτι, γιατί

θα πετροβοληθούν από τον κ ό σ μ ο , σ ύ μ φ ω ν α με κάποιον

αρχαίο χρησμό 8 9 . Το έθνος τούτο δεν ξεπερνάει μόνο τους

γειτονικούς του Α ρ α β ε ς σε πλούτο κι όλες τις επί μέρους

πολυτέλειες αλλά και όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους.

Διότι στις ανταλλαγές και στις πωλήσεις τ ω ν εμπορευμά­

τ ω ν με ελάχιστες ποσότητες κερδίζουν τις ψηλότερες τιμές

α π ' όλους όσους κάνουν εμπόριο για να αμειφθούν με

αργύρια. Κ α τ ά συνέπεια, δεδομένου ότι από αιώνες π α ρ α ­

μένουν απόρθητοι ένεκα της απομακρυσμένης θέσης τους

141

Page 115: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

142

Page 116: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

κι έχουν κατακλυστεί από χρυσάφι και ασήμι σε μεγάλες

ποσότητες, και κυρίως στις Σ α β έ ς όπου βρίσκονται και τα

ανάκτορα, έχουν κάθε είδους χρυσά και αργυρά σκαλιστά

ποτήρια, κρεβάτια και τρίποδα με ασημένια πόδια και όλα

τα άλλα τους έπιπλα είναι κατασκευασμένα με απίστευτη

πολυτέλεια, οι κίονες σ τ α περίστυλά τους είναι εξαίσιοι,

όπου άλλοι είναι επίχρυσοι και άλλοι φέρουν ασημένιες

εικόνες σ τ α κιονόκρανα. Οι οροφές και οι πόρτες τους

χωρίζονται με φ α τ ν ώ μ α τ α χρυσά και διακοσμημένα με

πολύτιμους λίθους, τοποθετημένα το ένα κοντά στο άλλο,

κατασκευάζοντας έτσι το κάθε μέρος ολόκληρου του σπι­

τιού τους με θαυμαστό και πολυτελέστατο τρόπο" γιατί

άλλο είναι φτιαγμένο από ασήμι και χρυσάφι κι άλλο

από ελεφαντόδοντο και πολύτιμους λίθους ή από οποιοδή­

ποτε υλικό εκτιμούν περισσότερο οι άνθρωποι. Αλλά τ ο ύ ­

τοι οι άνθρωποι απολαμβάνουν από πολλά χρόνια α δ ι α σ ά ­

λευτη ευδαιμονία, επειδή είναι εντελώς ξένοι από εκείνους

που η ίδια τους η πλεονεξία τους κάνει να θεωρούν δικό

τους εύρημα τον πλούτο τ ω ν άλλων. Η θ ά λ α σ σ α στον τόπο

τους φαίνεται να έχει λευκό χ ρ ώ μ α , έτσι ώ σ τ ε να θαυμά­

ζεις την π α ρ α δ ο ξ ό τ η τ α και ταυτόχρονα να ζητάς να μάθεις

την αιτία του φαινομένου. Κοντά υπάρχουν ευτυχισμένα

νησιά με πόλεις ατείχιστες, όπου όλα τα ζ ώ α τ ω ν κοπα­

διών είναι κατάλευκα σ τ ο χ ρ ώ μ α , ενώ σ τ α θηλυκά δεν

φυτρώνουν κέρατα. Σ ' αυτά τα νησιά καταπλέουν έμποροι

α π ' όλα τα μέρη, αλλά κυρίως από την πόλη Π ο τ ά ν α , που

ίδρυσε ο Αλέξανδρος πλάι στον Ινδό π ο τ α μ ό , όταν θέλησε

να αποκτήσει ναύσταθμο στην παραλία του ωκεανού. Αλλά

σχετικά μ' ετούτη τη χ ώ ρ α και τους κατοίκους της ας

αρκεστούμε σε ό σ α ειπώθηκαν.

48. Δεν πρέπει ό μ ω ς να παραλείψουμε τα π α ρ ά δ ο ξ α

φαινόμενα που παρατηρούνται στον ουρανό σ' εκείνους

143

Page 117: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

144

Page 118: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

τους τόπους. Το πιο θαυμαστό είναι εκείνο που λέγεται για

τις άρκτους, που μάλιστα προκαλεί μεγάλη αμηχανία

στους θαλασσοπόρους - διότι από τον μήνα τον οποίο οι

Αθηναίοι ονομάζουν Μαιμακτηριώνα, δεν φαίνεται, λένε,

κανένα από τα επτά αστέρια της άρκτου, μέχρι την π ρ ώ τ η

σκοπιά, ενώ κ α τ ά τον Π ο σ ε ι δ ώ ν α δεν φαίνονται μέχρι τη

δεύτερη 9 0 και ο ύ τ ω καθεξής στους μήνες που ακολουθούν

χάνονται σταδιακά από το οπτικό πεδίο τ ω ν θ α λ α σ σ ο π ό ­

ρων. Ό σ ο για τα υπόλοιπα ουράνια σ ώ μ α τ α , άλλοι από

τους ονομαζόμενους πλανήτες είναι μεγαλύτεροι α π ' ό,τι

σ' εμάς, ενώ άλλοι δεν έχουν τις ίδιες ανατολές και δύσεις'

όσο για τον ήλιο, δεν εκπέμπει το φ ω ς , ό π ω ς σ' εμάς, λίγο

πριν ανατείλει ο ίδιος, αλλά ενώ είναι ακόμη νύχτα σ κ ο ­

τεινή, εμφανίζεται ξάφνου αναπάντεχα να λάμπει. Γι ' αυτό

και σ' εκείνους τους τόπους δεν γίνεται ποτέ ημέρα πριν

γίνει ορατός ο ίδιος ο ήλιος, και λένε π ω ς όταν αναδύεται

από τη μέση του πελάγους μοιάζει σαν πυρωμένο κάρβουνο

που ρίχνει σπίθες μεγάλες και το σχήμα του δεν φαίνεται

κωνοειδές, ό π ω ς θεωρούμε εμείς 9 ' , αλλά έχει σχήμα κολό­

νας που μοιάζει να είναι λίγο πιο παχιά στην κορυφή, επί

πλέον μήτε λάμπει μήτε στέλνει ακτίνες από την π ρ ώ τ η

ώ ρ α της ημέρας και φαίνεται σαν φ ω τ ι ά χωρίς λάμψη στο

σκοτάδι" αρχίζοντας η δεύτερη ώ ρ α γίνεται σαν ασπίδα και

α π ό τ ο μ α στέλνει φ ω ς υπερβολικά καυτό. Ε ν ώ κ α τ ά τη

δύση, λαμβάνουν χ ώ ρ α τα αντίθετα φαινόμενα, γιατί όσοι

τον βλέπουν έχουν την εντύπωση ότι φωτίζει τον κ ό σ μ ο με

παράξενες ακτίνες τουλάχιστον επί δύο ώ ρ ε ς , ή ό π ω ς έγρα­

ψε ο Αγαθαρχίδης ο Κνίδιος επί τρεις. Τούτη, μάλιστα, η

περίοδος είναι η καλύτερη για τους ντόπιους, κ α θ ώ ς μειώ­

νεται η ζέστη με τη δύση του ήλιου. Ό σ ο για τους ανέμους,

εφυροι, οι. λίβες, οι αργεστες και οι εύροι πνέουν ο π ω ς

και σ τ ' άλλα μέρη' νότοι ό μ ω ς ούτε φυσάνε ούτε είναι

γνωστοί στην Αιθιοπία, ενώ στην Τρωγλοδυτική και στην

145

Page 119: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

146

Page 120: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

Αραβία φυσάνε και είναι τ ό σ ο πολύ ζεστοί ώ σ τ ε β ά ζ ο υ ν

φ ω τ ι ά σ τ α δάση και διαλύουν το σ ώ μ α τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν που

καταφεύγουν στη σκιά τ ω ν καλυβών. Ο βοριάς, ό μ ω ς ,

δικαίως θεωρείται ο καλύτερος, μιας και φτάνει σ' όλους

τους τόπους της οικουμένης και είναι πάντα ψυχρός.

49. Τ ώ ρ α που διευκρινίσαμε τούτα τα θέματα, καλό θα

ήταν να εξετάσουμε τα των Λιβύων που κατοικούν κοντά

στην Αίγυπτο και στη γειτονική περιοχή. Σ τ α μέρη γ ύ ρ ω

από την Κυρήνη και τις Σύρτεις αλλά και στο εσωτερικό

της ηπείρου σ' εκείνους τους τόπους κατοικούν τέσσερις

φυλές Λ ι β ύ ω ν οι ονομαζόμενοι Ν α σ α μ ώ ν ε ς νέμονται τα

μέρη προς τον νότο, οι Αυσχίνες τα προς τη δύση, οι

Μαρμαρίδες κατοικούν τη λωρίδα μεταξύ Αιγύπτου και

Κυρήνης, φτάνοντας και μέχρι την παραλία, ενώ οι Μ ά -

κες, που ξεπερνούν τους ομοεθνείς τους σε πληθυσμό,

νέμονται τους τόπους γύρω από τη [Μεγάλη] Σ ύ ρ τ η 9 3 .

Α π ό τους π α ρ α π ά ν ω Λιβύους γ ε ω ρ γ ο ί είναι εκείνοι τ ω ν

οποίων η γη μπορεί να παράγει άφθονο καρπό και νομάδες

όσοι έχουν αναλάβει τη φροντίδα τ ω ν ζ ώ ω ν και τρέφονται

από αυτά' και οι δυο ομάδες έχουν βασιλιάδες και η ζ ω ή

τους δεν είναι εντελώς άγρια ούτε διαφορετική από εκείνη

τ ω ν πολιτισμένων ανθρώπων. Η τρίτη ο μ ά δ α , ό μ ω ς , ούτε

σε βασιλιά υπακούει ούτε υπολογίζει ή έ σ τ ω έχει την

έννοια του δικαίου, ζει ληστεύοντας, κ α θ ώ ς ορμάει α π ρ ο σ ­

δόκητα από την έρημο, αρπάζει ό,τι της τύχει και επιστρέ­

φει πάλι γρήγορα στον τόπο της. Όλοι αυτοί οι Λίβυοι

ζουν σαν τα θηρία, κ α θ ώ ς μένουν συνεχώς στην ύπαιθρο

και επιδίδονται με ζήλο σε άγριες ενασχολήσεις - δεν έχουν

σχέση ούτε με την ήμερη διατροφή ούτε με τα ενδύματα,

αλλά σκεπάζουν τα κορμιά τους με κ α τ σ ι κ ο τ ό μ α ρ α . Οι

αρχηγοί τους δεν έχουν πόλεις να διαφεντεύουν αλλά πύρ­

γους κοντά στις πηγές του νερού, όπου αποθηκεύουν το

147

Page 121: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

148

Page 122: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

περίσσευμα από τα λάφυρα. Κάθε χρόνο, υποχρεώνουν

τους λαούς που έχουν υποτάξει να τους ορκίζονται πειθαρ­

χία, όσους υπακούουν τους φροντίζουν ως συμμάχους, ενώ

όσους αντιδρούν τους καταδικάζουν σε θάνατο και τους

πολεμούν σαν ληστές. Ο οπλισμός τους είναι ανάλογος

της χ ώ ρ α ς και του τρόπου ζ ω ή ς τους· κ α θ ώ ς είναι ελαφροί

στο σ ώ μ α και κατοικούν χ ώ ρ α που ως επί το πλείστον

είναι πεδινή, ορμάνε στις μάχες έχοντας τρεις λόγχες και

πέτρες μέσα σε δερμάτινο σακούλι - δεν φοράνε ξίφος ούτε

κράνος ούτε άλλο όπλο, στοχεύοντας στο να υπερτερούν σε

ευκινησία τ ό σ ο κ α τ ά την κ α τ α δ ί ω ξ η όσο και κ α τ ά την

α π ο χ ώ ρ η σ η . Γι ' αυτό και είναι ικανοί στο τρέξιμο και

στη λιθοβολία, έχοντας αναπτύξει σ τ ο έπακρο με την προ­

πόνηση και τη συνήθεια τα προτερήματα που τους έ δ ω σ ε η

φύση. Γενικά, σε σχέση με τις άλλες φυλές κ α τ ά κανένα

τρόπο δεν τηρούν δίκαιο ούτε πίστη.

50. Το μέρος της χ ώ ρ α ς που συνορεύει με την Κυρήνη

έχει χ ώ μ α και παράγει πολλούς καρπούς" γιατί δεν βγάζει

μόνο σιτάρι αλλά έχει και πολλά αμπέλια, κ α θ ώ ς και ελιές

και δάση με άγρια δέντρα και ποταμούς που είναι πολύ

χρήσιμοι. Πέρα από τις νότιες περιοχές, εκτείνεται η πε­

ριοχή όπου συμβαίνει να βγαίνει το νίτρο 9 4, που είναι α­

καλλιέργητη κ«ι δεν έχει πηγαία νερά, ενώ στην όψη

μοιάζει με πέλαγος" δεν παρέχει καμιά ποικιλία σ τ ο τοπίο

και περιτριγυρίζεται από έρημη γη, ενώ η έρημος που

εκτείνεται πέρα α π ' αυτή είναι σχεδόν αδιάβατη. Γι ' αυτό

ούτε πουλί πετούμενο, υπάρχει ούτε ζ ώ ο τετράποδο εκτός

από δορκάδες και βόδια, αλλά ούτε και φυτό ούτε οτιδή­

ποτε άλλο μπορεί να ευχαριστήσει την όραση, κ α θ ώ ς η

μεσόγεια αυτή περιοχή σκεπάζεται από πυκνούς α μ μ ό λ ο ­

φους σ ' όλο της το μήκος. Ό σ ο , ό μ ω ς , σπανίζουν τα

αναγκαία για τον πολιτισμένο βίο, τ ό σ ο μεγάλο είναι το

149

Page 123: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗ!

150

Page 124: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

πλήθος τ ω ν κάθε είδους και μεγέθους φιδιών, και κυρίως

εκείνων που ονομάζονται κεραστές 9 5 , των οποίων το δ ά -

γ κ ω μ α είναι θανατηφόρο και το χ ρ ώ μ α όμοιο με της ά μ ­

μου" επειδή, λοιπόν, δεν ξεχωρίζουν στην όψη από τα

εδάφη πάνω σ τ α οποία βρίσκονται και κ α θ ώ ς είναι λίγοι

όσοι τα γνωρίζουν, οι περισσότεροι, που τα αγνοούν, τα

πατάνε και πέφτουν σε αναπάντεχους κινδύνους. Λέγεται ,

μάλιστα, γι' αυτά τα φίδια π ω ς κάποτε τα παλαιά χρόνια

έπεσαν σε μεγάλο μέρος της Αιγύπτου που κείται κ ά τ ω

από αυτή την έρημο και την έκαναν ακατοίκητη. Έ ν α

φαινόμενο θαυμαστό γίνεται σ ' ετούτη τη χ ώ ρ α , τ ό σ ο

στη μεσόγεια περιοχή όσο και στη Λιβύη που εκτείνεται

πέρα από τη Σύρτη. Κ α τ ά καιρούς, λοιπόν, και κυρίως

κατά τις νηνεμίες, συνθέσεις εμφανίζονται στον αέρα που

παίρνουν τις μορφές ζ ώ ω ν κάθε είδους" α π ' αυτές άλλες

ηρεμούν κι άλλες κινούνται και πότε υποχωρούν πότε σε

καταδιώκουν, κι έχοντας όλες μέγεθος τεράστιο προκαλούν

κατάπληξη μεγάλη και ταραχή στους άπειρους. Εκείνες

που καταδιώκουν τους ανθρώπους, μόλις τους φτάσουν,

διαχέονται ψυχρές και πάλλουσες γ ύ ρ ω από το σ ώ μ α

τους, ώ σ τ ε οι ξένοι που είναι ασυνήθιστοι σ τ ο φαινόμενο

τα χάνουν α π ' τον φ ό β ο τους, ενώ οι ντόπιοι που τους έχει

τύχει πολλές φορές δεν δίνουν καμία σημασία στο συμβάν.

51. Π α ρ ά δ ο ξ ο κ α θ ώ ς φαίνεται το π ρ ά γ μ α και σαν πλα­

σμένο από μύθο, αποπειρώνται μερικοί φυσικοί να α π ο δ ώ ­

σουν αυτό που γίνεται στις εξής αιτίες. Ανεμοι, λένε, δεν

φυσάνε στην περιοχή κι όταν φυσάνε είναι αδύναμοι και

ελαφριοί" εξ άλλου, συχνά υπάρχει στον αέρα μια ηρεμία

και ακινησία θαυμαστή, επειδή δεν υπάρχουν κοντά ούτε

δ α σ ω μ έ ν α φαράγγια ούτε σκιερές κοιλάδες αλλά ούτε και

υψώματα λ ό φ ω ν οι μεγάλοι επίσης ποταμοί σπανίζουν

151

Page 125: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

152

Page 126: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

στον τόπο και γενικά η γ ύ ρ ω χ ώ ρ α είναι όλη άκαρπη και

δεν αναδίδει καμιά αναθυμίαση" α π ' όλα αυτά τα στοιχεία

γεννιούνται συνήθως κάποιες π ρ ώ τ ε ς εμφανίσεις και σ υ ­

στάσεις ατμοσφαιρικών ρευμάτων. Έ τ σ ι , όταν τ ό σ ο πνι­

γηρή α τ μ ό σ φ α ψ α απλώνεται π ά ν ω από τη χέρσα γη, το

φαινόμενο που βλέπουμε να συμβαίνει πότε πότε σ τ α σύν­

νεφα τις υγρές ημέρες, όταν π ά ν ω τους αποτυπώνονται

κάθε είδους μορφές, γίνεται και στη Λιβύη, όπου μ ο ρ φ ο ­

ποιείται με ποικίλους τρόπους ο πυκνός αέρας. Τ ο ύ τ ο ς ο

αέρας παρασέρνεται από τις ασθενείς και απαλές αύρες,

σηκώνεται παλλόμενος και συγκρούεται με άλλα όμοια

αέρια συστήματα, κι όταν επικρατήσει νηνεμία, κατεβαί­

νει προς τη γη, κ α θ ώ ς είναι βαρύς, με τη μορφή που έτυχε

να πάρει, οπότε, μιας και δεν υπάρχει τίποτα να τον δια­

σκορπίσει, πλησιάζει σ' ό σ α ζ ώ α έτυχε να βρεθούν εκεί.

Ό σ ο για τις κινήσεις που κάνουν και προς τις δυο κατευ­

θύνσεις, δεν παρουσιάζουν, λένε, καμιά πρόθεση, διότι τα

άψυχα είναι αδύνατον να υποχωρήσουν ή να καταδιώξουν

εκούσια. Τα ίδια τα ζωντανά όντα, χωρίς να το ξέρουν,

γίνονται αιτία της κίνησης του αέρα, γιατί κ α θ ώ ς π ρ ο χ ω ­

ρούν, ανασηκώνουν με βία τον αέρα που βρίσκεται κ ά τ ω

τους και γι' αυτό υποχωρεί η εικόνα που έχει σχηματιστεί

και δίνει την εντύπωση π ω ς τρέπεται σε φυγή, ενώ αντί­

θετα ακολουθούν ό σ α αναχωρούν, κ α θ ώ ς αναστρέφεται το

αίτιο, δεδομένου ότι το κενό και η αραίωση τα έλκουν προς

το μέρος τους. Γι ' αυτό φαίνεται π ω ς καταδιώκουν τους

υποχωρούντες, γιατί η εικόνα έλκεται από το κενό και

ορμάει προς τα εμπρός σ ύ σ σ ω μ η υπό την επίδραση της

προς τα π ί σ ω κίνησης του ζώου· εκείνοι, λοιπόν, που

υποχωρούν, όταν στραφούν πάλι προς τα εμπρός ή μείνουν

ακίνητοι, φυσικό είναι το σ ώ μ α τους να νιώσει το άγγ ιγμα

του ειδώλου που τους ακολουθεί" ενώ το ίδιο θρυμματίζε­

ται κατά την π ρ ό σ π τ ω σ η του π ά ν ω στο στερεό και κ α θ ώ ς

1 5 3

Page 127: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

154

Page 128: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

διαχέεται προς όλες τις κατευθύνσεις παγώνει τα σ ώ μ α τ α

όσων τύχει να παρευρίσκονται.

52. Τ ώ ρ α που τα διευκρινίσαμε, καλό θα ήταν, σχετικά

με τους εν λ ό γ ω τόπους, να εξετάσουμε τα ό σ α εξιστορού­

νται για τις Α μ α ζ ό ν ε ς που υπήρχαν τα παλαιά χρόνια στη

Λιβύη. Οι περισσότεροι πιστεύουν π ω ς οι μόνες Α μ α ζ ό ν ε ς

που υπήρξαν ήταν εκείνες που κατοικούσαν στον π ο τ α μ ό

Θ ε ρ μ ώ δ ο ν τ α στον Πόντο" αλλά δεν είναι αυτή η αλήθεια,

γιατί οι Αμαζόνες της Λιβύης έζησαν πολύ νωρίτερα κι

επιτέλεσαν πράξεις αξιόλογες. Δεν αγνοούμε, επίσης, ότι

σε πολλούς αναγνώστες θα φανεί ανήκουστη και εντελώς

παράξενη η ιστορία τους" διότι δεδομένου ότι η γενιά

τούτων τ ω ν Α μ α ζ ό ν ω ν εξαφανίστηκε πολλές γενιές πριν

τα Τ ρ ω ι κ ά , ενώ οι γυναίκες στον Θ ε ρ μ ώ δ ο ν τ α π ο τ α μ ό

ήκμασαν λίγο πριν από εκείνη την εποχή, δεν είναι π α ρ ά ­

λογο που οι μεταγενέστερες και πιο γ ν ω σ τ έ ς κληρονόμη­

σαν τη δ ό ξ α τ ω ν παλαιών και παντελώς α γ ν ώ σ τ ω ν στους

περισσότερους λ ό γ ω τ ω ν τ ό σ ω ν χρόνων που μεσολάβησαν.

Αλλά εμείς, που βρήκαμε πολλούς από τους αρχαίους ποι­

ητές και συγγραφείς, αλλά και ουκ ολίγους από τους με­

ταγενέστερους, να τις μνημονεύουν, θα αποπειραθούμε να

περιγράψουμε εν περιλήψει τις πράξεις τους, ακολουθώ­

ντας τον Διονύσιο 9 6 που συνέταξε αφήγημα για τους Α ρ γ ο ­

ναύτες και τον Διόνυσο αλλά και για πολλά άλλα που

συνέβησαν κ α τ ά τους αρχαιότατους χρόνους.

Υπήρξαν, λοιπόν, στη Λιβύη, περισσότερες από μία

φυλές γυναικών μαχίμων και πολύ αξιοθαύμαστων για

την ανδρεία τους" περί του έθνους, για παράδειγμα, τ ω ν

Γοργόνων, εναντίον του οποίου λέγεται π ω ς εκστράτευσε ο

Περσέας, π α ρ α λ ά β α μ ε από την παράδοση π ω ς υπερείχε σε

τόλμη" διότι το γεγονός π ω ς ήταν ο γιος του Δ ί α και πιο

αντρειωμένος από τους Έλληνες του καιρού του, εκείνος

155

Page 129: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ <

156

Page 130: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

που εκτέλεσε μέγιστο άθλο με την εναντίον τους εκστρα­

τεία μπορεί να θεωρηθεί τεκμήριο της υπεροχής και της

δύναμης των π α ρ α π ά ν ω γυναικών. Η ανδρεία εκείνων που

πρόκειται τ ώ ρ α να εξιστορήσουμε υπερέχει εντυπωσιακά

συγκρινόμενη με τη φύση τ ω ν γυναικών σ τ α μέρη μας .

53. Λένε, λοιπόν, π ω ς υπήρξε κάποτε σ τ α δυτικά μέρη

της Λιβύης, σ τ α πέρατα της οικουμένης, ένα έθνος γυναι-

κοκρατούμενο που ακολουθούσε έναν τρόπο ζ ω ή ς καθόλου

όμοιο με εκείνον που επικρατεί σ' εμάς. Συνήθεια τ ω ν

γυναικών ήταν να ασχολούνται με τα έργα του πολέμου

και όφειλαν να στρατεύονται για ορισμένα χρόνια, στη

διάρκεια τ ω ν οποίων έπρεπε να διατηρούν την παρθενία

τους. Μετά την παρέλευση τ ω ν ετών της στράτευσης πλη-

ι γ ι ι ι 97 '

σιαζαν τους άντρες με σκοπό την τεκνοποιία , ενω οι

αρχές και η διοίκηση τ ω ν κοινών υποθέσεων ήταν όλες

σ τ α χέρια τους. Οι άντρες ζούσαν ό π ω ς οι δικές μας σ ύ ­

ζυγοι μέσα στο σπίτι, εκτελώντας τις εντολές τ ω ν γυναι­

κών τους' δεν συμμετείχαν σε εκστρατείες ούτε στις αρχές,

ούτε είχαν δικαίωμα λόγου σ τ α κοινά, π ρ ά γ μ α που θα τους

ανύψωνε το φρόνημα και θα εξεγείρονταν κατά τ ω ν γυναι­

κών. Κ α τ ά τη γέννηση τ ω ν παιδιών, τα βρέφη παραδίδο­

νταν στους άντρες, κι εκείνοι τα ανέτρεφαν με γάλα και

άλλες τροφές κατάλληλες για τη νηπιακή ηλικία" αν τύχαι­

νε να γεννηθεί κορίτσι, καυτηρίαζαν τους μαστούς του για

να μην φουσκώνουν κ α τ ά την ενηλικίωση" διότι θεωρούν

π ω ς οι μαστοί που εξέχουν από το σ ώ μ α δεν είναι και

μικρό εμπόδιο στις εκστρατείες" έτσι, επειδή α κ ρ ι β ώ ς

τους έχουν στερηθεί, ονομάζονται από τους Έλληνες

Αμαζόνες 9 8 . Σ ύ μ φ ω ν α με τον μύθο, κατοικούσαν σ' ένα

νησί που, επειδή ήταν προς τη δύση, ονομάστηκε Ε σ π έ ρ α

και βρισκόταν στη λίμνη Τριτωνίδα. Η λίμνη τούτη είναι

κοντά στον ωκεανό που περικλείει τη γη και πήρε τ' όνομα

157

Page 131: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

158

Page 132: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

της από κάποιον π ο τ α μ ό Τ ρ ί τ ω ν α που χύνεται σ ' α υ τ ή ν

τούτη η λίμνη κείται κοντά στην Αιθιοπία και κοντά σ τ ο

όρος που βρίσκεται στην ακτή του ωκεανού, το οποίο είναι

το μεγαλύτερο εκείνης της περιοχής και δεσπόζει π ά ν ω

από τον ωκεανό, και το οποίο οι Έλληνες ονομάζουν Ά τ ­

λαντα. Το νησί που προαναφέραμε είναι αρκετά μεγάλο και

γεμάτο καρποφόρα δέντρα κάθε είδους, από τα οποία οι

ντόπιοι εξασφαλίζουν την τροφή τους. Το νησί έχει επίσης

πολλά ζ ώ α , κατσίκες και π ρ ό β α τ α , από το γάλα και το

κρέας τ ω ν οποίων διατρέφονται οι ιδιοκτήτες τους· σιτάρι

ό μ ω ς τούτο το έθνος δεν χρησιμοποιεί καθόλου επειδή δεν

έχουν ανακαλύψει ακόμη τη χρησιμότητα τούτου του καρ­

πού. Οι Αμαζόνες, λοιπόν, που υπερτερούσαν σε τόλμη και

ήταν φιλοπόλεμες, π ρ ώ τ α α π ' όλα κατέστρεψαν τις πόλεις

που υπήρχαν σ τ ο νησί, εκτός από την ονομαζόμενη Μήνη,

που θεωρούνταν ιερή, η οποία κατοικούνταν από Αιθίοπες

Ιχθυοφάγους και στην οποία η γη ξερνούσε φωτιές μεγάλες

και είχε πλήθος από πολύτιμους λίθους, εκείνους που οι

Έλληνες ονομάζουν άνθρακες, σάρδια και σ μ α ρ ά γ δ ο υ ς 9 9 ,

μετα απο αυτές, υπέταξαν πολλούς από τους γειτονικούς

Λιβύους και νομάδες και ίδρυσαν πόλη μεγάλη μέσα στην

Τριτωνίδα λίμνη, την οποία ονόμασαν από το σχήμα της

Χερρόνησο 1 0 0 .

54. Με τούτη την πόλη ορμητήριο, επιδόθηκαν σε με­

γάλες πολεμικές επιχειρήσεις, κ α θ ώ ς τις κατέλαβε η δια­

καής επιθυμία να εισβάλουν σε πολλά μέρη της οικουμένης.

Οι π ρ ώ τ ο ι , εναντίον των οποίων εκστράτευσαν, ήταν οι

Ατλάντιοι, οι πιο πολιτισμένοι άνθρωποι σ' εκείνους τους

τόπους, που νέμονταν μια ευημερούσα χ ώ ρ α και κατοικού­

σαν σε μεγάλες πόλεις· σ' αυτούς, λένε, τοποθετεί η μυθο­

λογία τη γέννηση τ ω ν θεών στους τόπους που κείνται προς

τα παράλια του ωκεανού, σ ύ μ φ ω ν α και με τους Έλληνες

1 5 9

Page 133: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

160

Page 134: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

μυθογράφους, θέματα για τα οποία θα μιλήσουμε διεξοδικά

λίγο αργότερα 1 0 1 . Λέγεται, λοιπόν, π ω ς η βασίλισσα τ ω ν

Α μ α ζ ό ν ω ν , Μύρινα, συνέστησε σ τ ρ α τ ό από τριάντα χιλιά­

δες πεζούς και τρεις χιλιάδες ιππείς, κ α θ ώ ς οι Α μ α ζ ό ν ε ς

εκτιμούσαν περισσότερο στον πόλεμο τη χρησιμότητα τ ω ν

ιππέων 1 0 2 . Ως προστατευτικά όπλα είχαν τα δ έ ρ μ α τ α με­

γάλων φιδιών, δεδομένου ότι η Λιβύη έχει τέτοια ζ ώ α

απίστευτου μεγέθους, ενώ ως αμυντήρια τα ξίφη και τις

λόγχες αλλά και τα τ ό ξ α , με τα οποία δεν έριχναν μόνο

αντιμέτωπες με τον εχθρό, αλλά και κ α τ ά τη φυγή τους

τόξευαν με ευστοχία προς τα π ί σ ω τους διώκτες τους.

Εισβάλλοντας, λοιπόν, οι Αμαζόνες στη χ ώ ρ α τ ω ν Α τ λ α -

ντίων νίκησαν τους κατοίκους της Κέρνης, ό π ω ς ονομάζε­

ται, σε μάχη εκ π α ρ α τ ά ξ ε ω ς και μαζί με τους αντιπάλους

που είχαν τραπεί σε φυγή πέρασαν τα τείχη και κυρίευσαν

την πόλη· θέλοντας να ενσπείρουν φ ό β ο και τρόμο στους

περιοίκους φέρθηκαν με ω μ ό τ η τ α στους ηττημένους, έ σ φ α ­

ξαν όλους τους άντρες από τη νεανική ηλικία κι ε π ά ν ω ,

εξανδραπόδισαν γυναίκες και παιδιά και ισοπέδωσαν την

πόλη. Ό τ α ν η συμφορά τ ω ν Κερναίων διαδόθηκε στους

ομοεθνείς τους, λέγεται π ω ς τρομοκρατημένοι οι Α τ λ ά -

ντιοι συνθηκολόγησαν παραδίνοντας τις πόλεις και π α ρ ά γ ­

γειλαν π ω ς θα έκαναν ό,τι τους π ρ ό σ τ α ζ ε , η βασίλισσα

Μύρινα τους φέρθηκε με επιείκεια, συμφιλιώθηκε μαζί

τους και στη θέση της ισοπεδωμένης πόλης ίδρυσε άλλη

που της έ δ ω σ ε τ ' όνομα της· σ ' αυτήν εγκατέστησε τους

αιχμαλώτους και όσους ήθελαν από τους ντόπιους. Μ ε τ ά

από αυτά, οι Ατλάντιοι της προσέφεραν μεγάλα δ ώ ρ α και

κατόπιν δημόσιας ψηφοφορίας όρισαν να της αποδίδονται

αξιόλογες τιμές, εκείνη αποδέχτηκε τη φιλοφροσύνη και

επί πλέον υποσχέθηκε να ευεργετήσει το έθνος τους. Επει­

δή συχνά οι ντόπιοι ήταν αναγκασμένοι να πολεμάνε τις

Γοργόνες, ό π ω ς ονομάζονταν, που ήταν γείτονες τους και

161

Page 135: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

162

Page 136: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

γενικά ως το έθνος ήταν πάντα έτοιμο να τους βλάψει, οι

Ατλάντιοι ζήτησαν, λένε, από τη Μύρινα να εισβάλει στη

χ ώ ρ α των εν λ ό γ ω Γοργόνων. Οι Γοργόνες αντιτάχθηκαν

κι επακολούθησε σφοδρή μάχη στην οποία επικράτησαν οι

Αμαζόνες, που σ κ ό τ ω σ α ν μεγάλο πλήθος από τις αντιπά­

λους τους και αιχμαλώτισαν τρεις χιλιάδες το λιγότερο.

Έ χ ο ν τ α ς καταφύγει οι υπόλοιπες Γοργόνες σε κάποια δ α ­

σωμένη περιοχή, η Μύρινα βάλθηκε να κάψει το δ ά σ ο ς , με

σκοπό να εξοντώσει άρδην το έθνος τους, μην μ π ο ρ ώ ν τ α ς

ό μ ω ς να φέρει σε πέρας το σχέδιο της επανήλθε σ τ α σύνορα

της χ ώ ρ α ς της.

55. Οι Αμαζόνες , λένε, τη νύχτα χ α λ ά ρ ω σ α ν λ ό γ ω της

επιτυχίας την επιφυλακή τους, κι έτσι οι αιχμάλωτες τους

επιτέθηκαν, τ ρ α β ώ ν τ α ς τα ξίφη από τα θηκάρια εκείνων

που θεωρούσαν π ω ς είχαν επικρατήσει, και σ κ ό τ ω σ α ν

πολλές" στο τέλος, ό μ ω ς , κ α θ ώ ς χύθηκαν π ά ν ω τους από

παντού πλήθος οι Αμαζόνες , σκοτώθηκαν όλες, αφού πο­

λέμησαν γενναία. Η Μύρινα τέλεσε κηδεία στις σ κ ο τ ω μ έ ­

νες συντρόφισσες της καίγοντας τα σ ώ μ α τ α τους σε τρεις

πυρές και στήνοντας πάνω τους τρεις τύμβους που μέχρι

σήμερα ονομάζονται « Τ ύ μ β ο ι Α μ α ζ ό ν ω ν » . Τις Γοργόνες,

τ ώ ρ α , που αυξήθηκαν σ τ α μετέπειτα χρόνια, τις υπέταξε

πάλι ο Περσεύς, ο γιος του Δ ί α , την εποχή που βασίλισσα

τους ήταν η Μέδουσα" στο τέλος, καταστράφηκαν ολοσχε­

ρώς από τον Ηρακλή τ ό σ ο εκείνες όσο και οι Α μ α ζ ό ν ε ς ,

την εποχή που εκείνος επισκέφθηκε τα μέρη της δύσης και

τοποθέτησε τις στήλες 1 0 3 στη Λιβύη, μιας και θεωρούσε

π ω ς δεν ήταν καλό, ε φ ' όσον είχε αποφασίσει να γίνει

ευεργέτης ολόκληρης της ανθρωπότητας, να ανέχεται να

υπάρχουν έθνη υπό την κυριαρχία γυναικών. Λέγεται, επί­

σης, π ω ς και η λίμνη Τριτωνίδα εξαφανίστηκε από σεισμό,

όταν διερράγησαν τα τ ο ι χ ώ μ α τ α της προς τη μεριά του

163

Page 137: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

164

Page 138: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

ωκεανού. Για τη Μύρινα, λένε, π ω ς επισκέφτηκε το μεγα­

λύτερο μέρος της Λιβύης και περνώντας από την Αίγυπτο,

συνήψε συνθήκη φιλίας με τον Ώ ρ ο και την Ί σ ι δ α που

βασίλευαν τ ό τ ε στην Αίγυπτο, στη συνέχεια, αφού διεξή­

γ α γ ε πόλεμο μέχρι τέλους με τους Ά ρ α β ε ς και σ κ ό τ ω σ ε

πολλούς από αυτούς, καθυπόταξε τη Συρία - από τους Κί-

λικες, ό μ ω ς , που την προϋπάντησαν με δ ώ ρ α και δ ή λ ω σ α ν

π ω ς θα υπάκουγαν στις διαταγές της, άφησε ελεύθερους

εκείνους που εκούσια π ρ ο σ χ ώ ρ η σ α ν σ τ ο σ τ ρ α τ ό π ε δ ο της,

οι οποίοι γι' αυτό τον λόγο ονομάζονται μέχρι και σήμερα

Ελευθεροκίλικες. Κατανίκησε με πόλεμο και τα έθνη της

περιοχής του Ταύρου, που ξεχώριζαν για την τόλμη τους,

και μέσα από τη μεγάλη Φρυγία κατέβηκε στη θ ά λ α σ σ α 1 0 4 -

στη συνέχεια, κατέλαβε την παραθαλάσσια περιοχή θέτο­

ντας όριο της εκστρατείας τον Κάικο π ο τ α μ ό 1 0 5 . Στην

περιοχή που κατέκτησε με το δόρυ επέλεξε τοποθεσίες

κατάλληλες για ίδρυση πόλεων και έχτισε πολυάριθμες

πόλεις, ιδρύοντας και μία πόλη στην οποία έ δ ω σ ε το όνο­

μα της, ενώ στις υπόλοιπες έ δ ω σ ε τα ονόματα γυναικών

που είχαν τα υψηλότερα α ξ ι ώ μ α τ α , ό π ω ς Κύμη, Πιτάνα,

Πριήνη. Τέτοιες πόλεις ίδρυσε π α ρ ά τη θ ά λ α σ σ α , ενώ

άλλες περισσότερες στις περιοχές που εκτείνονταν σ τ ο

εσωτερικό. Κ α τ έ λ α β ε , επίσης, και μερικά νησιά, τη Λ έ ­

σ β ο συγκεκριμένα, στην οποία ίδρυσε την πόλη Μυτιλήνη,

ομώνυμη της αδελφής της που συμμετείχε στην εκστρα­

τεία. Σ τ η συνέχεια, ενώ εξαπλωνόταν και σε άλλα νησιά,

έπεσε σε θύελλα και, αφού έκανε προσευχές προς τη μη­

τέρα τ ω ν θεών 1 0 6 υπέρ της σ ω τ η ρ ί α ς της, έφτασε σε κάποιο

έρημο νησί - τούτο το νησί, υπακούοντας σε όραμα που είχε

σ τ α όνειρα της, το α φ ι έ ρ ω σ ε στην π α ρ α π ά ν ω θεά, ίδρυσε

β ω μ ο ύ ς και πρόσφερε μεγαλοπρεπείς θυσίες. Το νησί το

ονόμασε Σ α μ ο θ ρ ά κ η , το οποίο μεθερμηνευόμενο στην Ελ­

ληνική γ λ ώ σ σ α σημαίνει «ιερά ν ή σ ο ς » - μερικοί ό μ ω ς ιστο-

165

Page 139: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

166

Page 140: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

ρικοί διατείνονται π ω ς στην αρχή ονομαζόταν Σ ά μ ο ς και

π ω ς την ονόμασαν Σ α μ ο θ ρ ά κ η , όταν κάποτε την κατοίκη­

σαν Θράκες. Πλην ό μ ω ς , όταν οι Αμαζόνες επανήλθαν

στην ηπειρωτική χ ώ ρ α , ο μύθος λέει π ω ς η μητέρα τ ω ν

θεών, ευχαριστημένη από το νησί, εγκατέστησε εκεί κά­

ποιους κατοίκους αλλά εγκατέστησε επίσης και τους γιους

της τους ονομαζόμενους Κορύβαντες" σ τ ω ν οποίων τις

τελετές παραδίδεται ως απόρρητο το ποιος ήταν ο π α τ έ ­

ρας τους - η θεά επέδειξε και τα μυστήρια που εξακολου­

θούν να τελούνται στο νησί και έθεσε τον νόμο το τέμενος

να είναι άσυλο. Την ίδια περίπου εποχή, ο Μόψος από τη

Θράκη, εξορισμένος από τον Λυκούργο τον βασιλιά τ ω ν

Θ ρ α κ ώ ν , εισέβαλε στη χ ώ ρ α τ ω ν Α μ α ζ ό ν ω ν με σ τ ρ α τ ό

από τους ανθρώπους που είχαν εξοριστεί μαζί του" μαζί

με τον Μόψο εκστράτευσε και ο Σίπυλος ο Σκύθης, εξό­

ριστος επίσης από τη Σκυθία που συνορεύει με τη Θράκη.

Στην εκ π α ρ α τ ά ξ ε ω ς μάχη που δόθηκε, επικράτησαν ο

Σίπυλος και ο Μόψος, ενώ η βασίλισσα τ ω ν Α μ α ζ ό ν ω ν

Μύρινα μαζί με το μεγαλύτερο μέρος του σ τ ρ α τ ο ύ της

σκοτώθηκαν. Με την πάροδο του χρόνου, κ α θ ώ ς οι Θ ρ ά ­

κες επικρατούσαν συνέχεια στις μάχες, οι Α μ α ζ ό ν ε ς που

απέμειναν επέστρεψαν τελικά πάλι στη Λιβύη. Κι αυτό

ήταν το τέλος, σ ύ μ φ ω ν α με τον μύθο, της εκστρατείας

τ ω ν Α μ α ζ ό ν ω ν της Λιβύης.

56. Επειδή, ό μ ω ς , μνημονεύσαμε τους Ατλάντιους, δεν

θεωρούμε ξένο προς την αφήγηση να αναπτύξουμε τα ό σ α

μυθολογούνται σ' αυτούς για τη γένεση των θεών, μιας και

δεν διαφέρουν πολύ από τα ό σ α παραδίδουν οι μύθοι τ ω ν

Ελλήνων. Οι Ατλάντιοι, λοιπόν, κατοικούν τους τόπους

προς τον ωκεανό, νέμονται χ ώ ρ α ευημερούσα και θεωρού­

νται ότι διαφέρουν πολύ από τους γείτονες τους ως προς

την ευσέβεια προς τους θεούς και τη φιλική συμπεριφορά

167

Page 141: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

168

Page 142: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

προς τους ξένους, λένε, επίσης, π ω ς η γένεση τ ω ν θεών

έλαβε χ ώ ρ α στον τόπο τους. Συμφωνεί δε με τα λεγόμενα

τους και ο επιφανέστερος ποιητής τ ω ν Ελλήνων, όταν

βάζει την Ή ρ α να λέει107:

Γιατί θα π ά ω σ τ α πέρατα της πολύτροφης γης να δω

τον Ωκεανό τον πατέρα τ ω ν θεών και τη μητέρα την

Τηθύ.

Σ ύ μ φ ω ν α με τους μύθους τους, λοιπόν, π ρ ώ τ ο ς βασιλιάς

τους ήταν ο Ουρανός και αυτός συγκέντρωσε τους ανθρώ­

πους που ζούσαν διασκορπισμένοι μέσα σ τ α όρια πόλης και

υποχρέωσε τους υπηκόους του να παύσουν τις ανομίες και

τον θηριώδη τρόπο ζ ω ή ς , ' βρίσκοντας γι' αυτούς τη χρη­

σιμότητα τ ω ν καλλιεργημένων κ α ρ π ώ ν , την αποθήκευση

τους και ουκ ολίγα από τα υπόλοιπα χρήσιμα για τους

ανθρώπους πράγματα" ο ίδιος κατέκτησε και το μεγαλύ­

τερο μέρος της οικουμένης, και κυρίως τα μέρη προς τη

δύση και τον βορρά. Κ α θ ώ ς έγινε προσεκτικός παρατηρη­

τής τ ω ν ά σ τ ρ ω ν , προείπε πολλά π ρ ά γ μ α τ α που έμελλαν να

συμβούν στον κόσμο" εισήγαγε στους λαούς το έτος, από

την κίνηση του ήλιου, τους μήνες από την κίνηση της

σελήνης και τους δίδαξε τις εποχές που επανέρχονται κάθε

χρόνο. Εξ αυτού, οι πολλοί που αγνοούσαν την αιώνια τάξη

των ά σ τ ρ ω ν , έχοντας μείνει έκθαμβοι από τα γεγονότα που

γίνονταν σ ύ μ φ ω ν α με τις προβλέψεις του, θεώρησαν π ω ς ο

εισηγητής τέτοιων π ρ α γ μ ά τ ω ν μετείχε της θεϊκής φύσης

και, μετά τη μ ε τ ά σ τ α σ η του από τους ανθρώπους, για τις

ευεργεσίες που είχε προσφέρει και για την επίγνωση που

είχε τ ω ν άστρων,· του απένειμαν αθάνατες τιμές" έ δ ω σ α ν ,

επίσης, το όνομα του σ τ ο σ τ ε ρ έ ω μ α , τ ό σ ο επειδή νόμιζαν

π ω ς είχε στενές σχέσεις με τις ανατολές και τις δύσεις τ ω ν

ά σ τ ρ ω ν κ α θ ώ ς και ό,τι άλλο συνέβαινε στο σύμπαν, όσο

169

Page 143: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

170

Page 144: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

και επειδή ήθελαν με το μέγεθος τ ω ν τιμών που θα του

απένειμαν να ξεπεράσουν τις ευεργεσίες του, και τον ανα­

γόρευσαν βασιλέα των όλων στον αιώνα τον άπαντα.

57. Ο Ουρανός, συνεχίζει ο μύθος, απέκτησε σαράντα

πέντε παιδιά από πολλές γυναίκες, από τα οποία τα δεκα­

ο κ τ ώ , λένε, τα έκανε με την Τιταία, το καθένα είχε δικό του

όνομα αλλά όλα μαζί ονομάστηκαν από τη μητέρα τους

Τιτάνες. Η Τιταία, επειδή ήταν συνετή και έγινε αιτία να

αποκτήσουν οι λαοί πολλά α γ α θ ά , αποθεώθηκε μετά τον

θάνατο της από εκείνους που είχαν ευεργετηθεί και μετονο­

μάστηκε Γη. Ο Ουρανός απόκτησε επίσης και θυγατέρες,

εκ τ ω ν οποίων οι δυο μεγαλύτερες ήταν κ α τ ά πολύ επιφα­

νέστερες από τις υπόλοιπες και ονομάζονταν η μία Βασί­

λεια και η άλλη Ρέα που μερικοί ονόμασαν επίσης Π α ν δ ώ ­

ρα. Α π ' αυτές η Βασίλεια, που ήταν η μεγαλύτερη και

υπερτερούσε κατά πολύ τ ω ν υπολοίπων σε σωφροσύνη

και σύνεση, ανάθρεψε όλους τους αδελφούς της, δείχνον­

τας σε όλους μητρική καλοσύνη - γι' αυτό και προσαγορεύ-

τηκε μεγάλη μητέρα - μετά τη μ ε τ ά σ τ α σ η του πατέρα της

από τους ανθρώπους στους θεούς, με τη συγκατάθεση του

λαού και των αδελφών της, τον διαδέχτηκε στη βασιλεία,

ενώ ήταν ακόμη παρθένος, και από την υπερβολική της

φρονιμάδα δεν θέλησε να παντρευτεί ποτέ κανέναν. Α ρ γ ό ­

τερα, όταν θέλησε ν' αφήσει γιους να τη διαδεχτούν στον

θρόνο, παντρεύτηκε μ' έναν αδελφό της, τον Τπερίονα, που

αγαπούσε περισσότερο α π ' όλους. Η Βασίλεια γέννησε δύο

παιδιά, τον Ή λ ι ο και τη Σελήνη, που τα θαύμαζαν όλοι για

την ομορφιά και τη φρονιμάδα τους - οι αδελφοί της, ό μ ω ς ,

λένε, τη ζήλευαν για τα παιδιά της και για τον Τπερίονα

και φοβόνταν μ ή π ω ς του μεταβιβάσει την εξουσία, έτσι

έκαναν πράξη παντελώς ανόσια. Σ υ ν ω μ ό τ η σ α ν μ ε τ α ξ ύ

τους, σφάγιασαν τον Τπερίονα, και τον Ή λ ι ο , που ήταν

171

Page 145: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

172

Page 146: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

ακόμα παιδί, τον έριξαν στον Ηριδανό π ο τ α μ ό 1 0 8 και τον

έπνιξαν όταν το ατυχές γεγονός φανερώθηκε, η Σελήνη

που αγαπούσε υπερβολικά τον αδελφό της πήγε κι έπεσε

από τη στέγη, ενώ η μητέρα που έψαχνε το σ ώ μ α στις

όχθες του ποταμού απόκαμε από την κούραση και πέφτον­

τας σε ύπνο βαθύ είδε όραμα στο οποίο νόμισε π ω ς είδε τον

Ή λ ι ο να στέκει π ά ν ω της και να την παρακαλεί να μην

θρηνεί για τον θάνατο τ ω ν παιδιών της - τους Τιτάνες, είπε,

να τους τιμωρήσει ό π ω ς τους άξιζε, ενώ ο ίδιος και η

αδελφή του θα μετασχηματίζονταν, από κάποια θεία πρό­

νοια, σε φύσεις αθάνατες, γιατί θα ονομαστεί από τους

ανθρώπους ήλιος εκείνο που μέχρι τότε λεγόταν στον ου­

ρανό «ιερό πυρ» και σελήνη η ονομαζόμενη « μ ή ν η » . Ό τ α ν

σηκώθηκε από τον ύπνο και διηγήθηκε στον λαό το όνειρο

και τις δυστυχίες που την είχαν βρει, α ξ ί ω σ ε στους μεν

πεθαμένους να απονεμηθούν τιμές ισάξιες θεών, όσο για

την ίδια δ ή λ ω σ ε π ω ς κανείς δεν θα άγγιζε σ τ ο εξής σ τ ο

σ ώ μ α της. Μ ε τ ά από αυτά, την έπιασε μανία και α ρ π ά ­

ζοντας τα παιχνίδια της κόρης της που μπορούσαν να

παράγουν ήχο άρχισε να περιπλανιέται στη χ ώ ρ α με ξέπλε-

κα μαλλιά, εκστατική από τον ήχο τ ω ν τύμπανων και τ ω ν

κυμβάλων, τ ό σ ο που προξενούσε κατάπληξη σ' όσους την

έβλεπαν. Όλοι οι άνθρωποι τη λυπούνταν για τη συμφορά

της, ενώ μερικοί έμεναν προσκολλημένοι π ά ν ω της, όταν

ήρθε καταιγίδα με βροχές και συνεχείς κεραυνούς, οπότε η

Βασίλεια χάθηκε από τα μάτια τους 1 0 9 , ενώ τα πλήθη

θαυμάζοντας το γεγονός μεταβίβασαν το όνομα και τις

τιμές του Ή λ ι ο υ και της Σελήνης σ τ α ουράνια σ ώ μ α τ α

και τη μητέρα τους την αναγνώρισαν θεά και ίδρυσαν

β ω μ ο ύ ς προς τιμήν της, σε απομίμηση δε τ ω ν ενεργειών

της με τα τύμπανα και τα κύμβαλα αλλά και όλων τ ω ν

υπολοίπων που της συνέβησαν της απένειμαν με τον ίδιο

τρόπο τις θυσίες και τις λοιπές τιμές.

173

Page 147: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

174

Page 148: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

58. Παραδίδεται,, ό μ ω ς , γένεση ετούτης της θεάς και

στη Φρυγία. Διότι σ ύ μ φ ω ν α με τον μύθο τ ω ν εκεί ε γ χ ω ­

ρίων τα παλαιά χρόνια έγινε βασιλιάς Φρυγίας και Λυδίας

ο Μήονας, που παντρεύτηκε τη Δινδύμη και α π ό κ τ η σ ε

θηλυκό παιδί - επειδή δεν ήθελε να το αναθρέψει, το ά φ η σ ε

έκθετο στο βουνό που ονομαζόταν Κύβελο. Εκεί, από κά­

ποια θεία πρόνοια, οι λεοπαρδάλεις και κάποια άλλα άγρια

θηρία πρόσφεραν τις θηλές τους σ τ ο παιδί και το ανάθρε­

φαν, μερικές γυναίκες που έβοσκαν ζ ώ α στην περιοχή

είδαν τι γινόταν και θαύμασαν, πήραν στην αγκαλιά τους

το βρέφος και το ονόμασαν Κυβέλη από το όνομα του

τόπου. Ό σ ο μεγάλωνε το κορίτσι τ ό σ ο ξεχώριζε σε ομορ­

φιά και φρονιμάδα αλλά και σε εξυπνάδα αξιοθαύμαστη"

γιατί αυτή π ρ ώ τ η επινόησε την πολυκάλαμο σύριγγα, ενώ

για τα παιχνίδια και τους χορούς της εφεύρε τα κύμβαλα

και τα τύμπανα, επί πλέον π ρ ώ τ η εισηγήθηκε τους καθαρ­

μούς για τη θεραπεία τ ω ν ά ρ ρ ω σ τ ω ν ζ ώ ω ν και τ ω ν μικρών

π α ι δ ι ώ ν γι' αυτό, επειδή σ ώ ζ ο ν τ α ν τα βρέφη με τις μαγι­

κές της επωδές κι έπαιρνε τα περισσότερα στην αγκαλιά

της 1 1 0 , από τη φροντίδα και τη στοργή που τους έδειχνε,

όλοι οι άνθρωποι την ονόμαζαν « μ η τ έ ρ α του βουνού». Ο

άνθρωπος που έκανε παρέα μαζί της και την α γ α π ο ύ σ ε

περισσότερο α π ' όλους, λένε, ήταν ο Μαρσύας από τη

Φρυγία, θαυμαστός για την εξυπνάδα και τη φρονιμάδα

τ ο υ - τεκμήριο της εξυπνάδας παίρνουν το γεγονός ότι μι­

μήθηκε τους φθόγγους της πολυκάλαμης σύριγγας και

μετέφερε όλες τις νότες της στον αυλό, ενώ σημάδι φρονι-

μάδας, λένε, είναι π ω ς μέχρι τον θάνατο του δεν δοκίμασε

τις ηδονές της Αφροδίτης . Η Κυβέλη, τ ώ ρ α , φτάνοντας

στην ακμή της ηλικίας της, α γ ά π η σ ε κάποιο νέο από τους

εκεί κατοίκους, που ονομαζόταν Αττις, αλλά αργότερα τον

επονόμασαν Π ά π α 1 1 1 - έχοντας συνευρεθεί ερωτικά μαζί του

κρυφά, έμεινε έγκυος, ενώ την ίδια περίπου περίοδο την

αναγνώρισαν και οι γονείς της ως παιδί τους.

175

Page 149: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

176

Page 150: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

59. Την ανέβασαν, λοιπόν, σ τ ο παλάτι και ο πατέρας της

τη δέχτηκε στην αρχή ως παρθένα, στη συνέχεια, ό μ ω ς ,

που κ α τ ά λ α β ε τη φθορά της παρθενίας της, σ κ ό τ ω σ ε τις

τροφούς της και τον Άττι και πέταξε τα σ ώ μ α τ α τους

ά τ α φ α , τότε , λένε, η Κυβέλη από την αγάπη της για τον

νέο και από τη λύπη της για τις τροφούς της καταλήφθηκε

από μανία και όρμησε στην ύπαιθρο. Με ολολυγμούς και

τύμπανα γύριζε μονάχη σ' όλες τις χώρες με τα μαλλιά

λυτά, ενώ ο Μαρσύας, που τη συμπονούσε στο πάθος της

την ακολουθούσε με τη θέληση του και περιπλανιόταν μαζί

της στο όνομα της προηγούμενης φιλίας τους. Φτάνοντας

οι δυο τους στον Διόνυσο στη Ν ύ σ α , βρήκαν τον Α π ό λ λ ω ν α

να τυγχάνει μεγάλης αποδοχής για τη λύρα του, την οποία,

λένε, εφεύρε ο Ερμής, αλλά ο Απόλλωνας ήταν ο π ρ ώ τ ο ς

που έπαιξε σ ω σ τ ά . Εκεί ο Μαρσύας άρχισε να μαλλώνει με

τον Α π ό λ λ ω ν α ως προς την καλλιτεχνία και οι κάτοικοι

της Νύσας ορίστηκαν κριτές. Π ρ ώ τ ο ς έπαιξε ο Α π ό λ λ ω ν α ς

τη λύρα του χωρίς συνοδεία τραγουδιού, ενώ ο Μ α ρ σ ύ α ς

βάζοντας τα δυνατά του στους αυλούς του κατέπληξε τους

ακροατές με την παράξενη μουσική, που έκριναν από τη

μελωδία π ω ς ξεπέρασε κ α τ ά πολύ τον π ρ ώ τ ο διαγωνιζό­

μενο. Έ χ ο ν τ α ς , ό μ ω ς , συγκατατεθεί να επιδείξουν την

τέχνη τους με τη σειρά ο ένας μετά τον άλλο στους κρι­

τές, ο Απόλλωνας, λένε, τη δεύτερη φορά, πρόσθεσε τη

φωνή του εναρμονισμένη στη μελωδία της λύρας, οπότε

και έτυχε μεγαλύτερης αποδοχής από όση προηγουμένως

οι αυλοί. Ο Μαρσύας αγανάκτησε και προσπάθησε να

αποδείξει στους ακροατές π ω ς ήρθε δεύτερος κ α τ ά π α ρ ά ­

βαση κάθε αρχής δικαίου, διότι έπρεπε να γίνει σύγκριση

της τεχνικής και όχι της φωνής, γιατί μόνο έτσι αρμόζει να

κρίνεται η αρμονία και η μελωδικότητα της λύρας και τ ω ν

αυλών, και επί πλέον ήταν άδικο να συγκρίνονται δύο τέ­

χνες συνδυασμένες με μία. Ο Α π ό λ λ ω ν α ς , συνεχίζει ο μύ-

177

Page 151: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

178

Page 152: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

θος, είπε π ω ς δεν πλεονεκτούσε στο παραμικρό έναντι του

άλλου, γιατί έκανε το ίδιο που έκανε και ο Μ α ρ σ ύ α ς , όταν

φύσαγε στους αυλούς τ ο υ 1 1 2 , και π ω ς έπρεπε ή να δοθεί και

στους δυο ισότιμα το δικαίωμα του συνδυασμού τ ω ν ικανο­

τήτων τους ή κανείς να μη χρησιμοποιήσει το σ τ ό μ α του

στον διαγωνισμό και να δείξει την τέχνη του μόνο με τα

χέρια. Ό τ α ν οι ακροατές αποφάσισαν π ω ς τα επιχειρήματα

του Α π ό λ λ ω ν α ήταν δικαιότερα, συγκρίθηκαν ξανά οι ικα­

νότητες τους, οπότε ο Μαρσύας έχασε, ενώ ο Α π ό λ λ ω ν α ς ,

που είχε πικραθεί από την έριδα, έγδαρε τον ηττημένο ζ ω ­

ντανό. Α μ έ σ ω ς μετά, ό μ ω ς , μεταμελήθηκε και φέροντας

β α ρ έ ω ς τα ό σ α είχε κάνει, έ σ π α σ ε τις χορδές της λύρας και

αφάνισε την αρμονία τ ω ν ήχων που είχε εφεύρει. Τούτη η

αρμονία, ό μ ω ς , ξαναβρέθηκε, όταν αργότερα οι Μούσες

πρόσθεσαν τη μεσαία χορδή, ο Αίνος τη «λ ίχανο», τέλος

ο Ορφέας και ο Θαμύρας την υπάτη και την παρυπάτη 1 1 3 .

Ό σ ο για τον Α π ό λ λ ω ν α λένε π ω ς πρόσφερε τ ό σ ο τη λύρα

όσο και τους αυλούς αναθήματα σ τ ο άντρο του Διονύσου

και ερωτευμένος με την Κυβέλη περιπλανήθηκε μαζί της

μέχρι τη χ ώ ρ α των Υπερβορείων. Σ τ η Φρυγία, ό μ ω ς ,

έπεσε α ρ ρ ώ σ τ ι α στους ανθρώπους και η γη έγινε σ τ έ ρ φ α ,

οι άνθρωποι που τους βρήκε η συμφορά ρ ώ τ η σ α ν τον θεό

π ώ ς μπορούσαν να απαλλαγούν από το κακό, κι εκείνος,

λένε, τους π ρ ό σ τ α ξ ε να θάψουν το σ ώ μ α του Αττιδος και

να τιμούν την Κυβέλη ως θεά. Έ τ σ ι , οι κάτοικοι της

Φρυγίας, δεδομένου ότι το σ ώ μ α είχε εξαφανιστεί από

τον χρόνο, κατασκεύασαν εικόνα του νέου, στην οποία

ψάλλοντας θρήνους και αποδίδοντας τιμές ανάλογες με τη

συμφορά του εξευμένισαν την οργή εκείνου που είχε υπο­

στεί την παρανομία' π ρ ά γ μ α που συνεχίζουν να κάνουν και

μέχρι τ ω ν ημερών μας. Σ τ η δε Κυβέλη, έχοντας από τα

παλαιά χρόνια ιδρύσει β ω μ ο ύ ς προς τιμήν της, προσέφεραν

179

Page 153: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

182

Page 154: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

τους, ενώ το όνομα της καθεμιάς ήταν Μαία, Ηλέκτρα,

Ταϋγέτη, Σ τ ε ρ ό π η , Μερόπη, Αλκυόνη και της τελευταίας

Κελαινώ. Τούτες οι κόρες σμίγοντας με επιφανέστατους

ήρωες και θεούς έγιναν γενάρχες [του μεγαλύτερου μέρους]

του ανθρώπινου γένους, γεννώντας εκείνους που λ ό γ ω της

αρετής τους ονομάστηκαν θεοί και ήρωες· η μεγαλύτερη

κόρη, για παράδειγμα, η Μαία έσμιξε με τον Δ ί α και

γέννησε τον Ερμή που έγινε εφευρέτης πολλών καλών

για την α ν θ ρ ω π ό τ η τ α - παρόμοια και οι υπόλοιπες Ατλαντί-

δες γέννησαν επιφανείς γιους, άλλοι από τους οποίους

έγιναν γενάρχες εθνών και άλλοι ιδρυτές πόλεων. Γι ' αυτό

όχι μόνο σε μερικούς βαρβάρους αλλά και στους Έλληνες

οι περισσότεροι τ ω ν αρχαιοτάτων η ρ ώ ω ν σ' αυτές ανάγουν

την κ α τ α γ ω γ ή τους. Τούτες οι κόρες υπήρξαν και εξαιρε­

τικά φρόνιμες και μετά τον θάνατο τους οι άνθρωποι τους

α π έ δ ω σ α ν τιμή αθάνατη εγκαθιστώντας τες σ τ ο σ τ ε ρ έ ω μ α

και περιβάλλοντας τες με την προσηγορία Πλειάδες 1 1 6 . Οι

Ατλαντίδες ονομάστηκαν επίσης και νύμφες, επειδή οι

ντόπιοι αποκαλούσαν τις γυναίκες γενικά νύμφες.

61. Ο Κρόνος, σ ύ μ φ ω ν α με τον μύθο, που ήταν αδελφός

του Άτλαντα και διακρινόταν για την ασέβεια και την

πλεονεξία του, παντρεύτηκε την αδελφή του Ρ έ α , από

την οποία απέκτησε τον Δ ί α που αργότερα π ρ ο σ ο ν ο μ ά σ τ η -

κε Ολύμπιος. Είχε υπάρξει ό μ ω ς και άλλος Δ ί α ς , αδελφός

του Ουρανού, που βασίλευσε στην Κρήτη, υπολειπόμενος

κατά πολύ σε δ ό ξ α από τον μεταγενέστερο. Αυτός, λοιπόν,

βασίλευσε σ' ολόκληρο τον κ ό σ μ ο , ενώ ο προγενέστερος,

που ήταν κύριος μόνο του προαναφερθέντος νησιού, απέ­

κτησε δέκα γιους, τους ονομαζόμενους Κουρήτες - ονόμασε,

επίσης, το νησί από τη γυναίκα του Ιδαία, όπου και τ ά φ η -

κε μετά τον θάνατο του, ενώ ο τόπος που δέχτηκε τη σορό

του επιδεικνύεται μέχρι την εποχή μας. Οι Κρήτες, ό μ ω ς ,

183

Page 155: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

184

Page 156: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

δεν συμφωνούν με την π α ρ α π ά ν ω μυθολογία, και θα πε­

ριγράψουμε τη δική τους αναλυτικά όταν θα μιλήσουμε για

την Κ ρ ή τ η " 7 . Λένε, λοιπόν, π ω ς ο Κρόνος ήταν κύριος της

Σικελίας και της Λιβύης, αλλά και της Ιταλίας και, με δυο

λόγια, συνέστησε το βασίλειο του από τα μέρη προς τη

Δ ύ σ η ' παντού, εγκατέστησε φρουρές στις ακροπόλεις και

στις οχυρές τοποθεσίες, και γι' αυτό τον λόγο, τ ό σ ο στη

Σικελία όσο και σ τ α προς δυσμάς μέρη, πολλές από τις

ψηλές τοποθεσίες πήραν τ' όνομα τους από εκείνον και

λέγονται μέχρι σήμερα Κρόνια. Ο Δ ί α ς , ο γιος που απέκτη­

σε ο Κρόνος, προτίμησε τρόπο ζ ω ή ς αντίθετο από του π α ­

τέρα του και κ α θ ώ ς φερόταν με επιείκεια και φιλανθρωπία

απέναντι στους πάντες, προσαγορεύτηκε από το πλήθος

πατέρας. Σχετικά με τη διαδοχή του στην εξουσία, άλλοι

λένε π ω ς του την π α ρ α χ ώ ρ η σ ε εκούσια ο πατέρας του κι

άλλοι π ω ς τον εξέλεξαν οι μάζες, λ ό γ ω του μίσους που

έτρεφαν για τον πατέρα του και π ω ς , όταν εκστράτευσε

εναντίον του ο Κρόνος μαζί με τους Τιτάνες, ο Δ ί α ς νίκησε

στη μάχη και γενόμενος κύριος τ ω ν όλων γύρισε ολόκληρη

την οικουμένη ευεργετώντας το ανθρώπινο γένος. Κ α θ ώ ς

διακρινόταν τ ό σ ο για τη σωματική του δύναμη όσο και για

όλες τις υπόλοιπες αρετές, έγινε γι' αυτό τον λόγο γρήγορα

κύριος του σύμπαντος κ ό σ μ ο υ . Γενικά, επέδειξε μεγάλο

ζήλο στο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά

και σ τ ο να ευεργετεί τα πλήθη. Ευεργεσίες έναντι τ ω ν

οποίων, μετά τη μ ε τ ά σ τ α σ η του από τους ανθρώπους,

ονομάστηκε Ζην, διότι θεωρήθηκε αιτία του « κ α λ ώ ς ζην»

τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν , ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του

έκαναν την τιμή να τον εγκαταστήσουν στον ουρανό και

όλοι πρόθυμα τον αναγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαν­

τος κόσμου στον αιώνα τον άπαντα. Α υ τ ά είναι, λοιπόν, εν

περιλήψει, ό σ α λένε οι Ατλάντιοι περί των θεών τους.

185

Page 157: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

184

Page 158: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

δεν συμφωνούν με την π α ρ α π ά ν ω μυθολογία, και θα πε­

ριγράψουμε τη δική τους αναλυτικά όταν θα μιλήσουμε για

την Κρήτη 1 1 7 . Λένε, λοιπόν, π ω ς ο Κρόνος ήταν κύριος της

Σικελίας και της Λιβύης, αλλά και της Ιταλίας και, με δυο

λόγια, συνέστησε το βασίλειο του από τα μέρη προς τη

Δ ύ σ η - παντού, εγκατέστησε φρουρές στις ακροπόλεις και

στις οχυρές τοποθεσίες, και γι' αυτό τον λόγο, τ ό σ ο στη

Σικελία όσο και σ τ α προς δυσμάς μέρη, πολλές από τις

ψηλές τοποθεσίες πήραν τ' όνομα τους από εκείνον και

λέγονται μέχρι σήμερα Κρόνια. Ο Δ ί α ς , ο γιος που απέκτη­

σε ο Κρόνος, προτίμησε τρόπο ζ ω ή ς αντίθετο από του π α ­

τέρα του και κ α θ ώ ς φερόταν με επιείκεια και φιλανθρωπία

απέναντι στους πάντες, προσαγορεύτηκε από το πλήθος

πατέρας. Σχετικά με τη διαδοχή του στην εξουσία, άλλοι

λένε π ω ς του την π α ρ α χ ώ ρ η σ ε εκούσια ο πατέρας του κι

άλλοι π ω ς τον εξέλεξαν οι μάζες, λ ό γ ω του μίσους που

έτρεφαν για τον πατέρα του και π ω ς , όταν εκστράτευσε

εναντίον του ο Κρόνος μαζί με τους Τιτάνες, ο Δίας νίκησε

στη μάχη και γενόμενος κύριος τ ω ν όλων γύρισε ολόκληρη

την οικουμένη ευεργετώντας το ανθρώπινο γένος. Κ α θ ώ ς

διακρινόταν τ ό σ ο για τη σωματική του δύναμη όσο και για

όλες τις υπόλοιπες αρετές, έγινε γι' αυτό τον λόγο γρήγορα

κύριος του σύμπαντος κ ό σ μ ο υ . Γενικά, επέδειξε μεγάλο

ζήλο σ τ ο να τιμωρεί τους ασεβείς και τους πονηρούς αλλά

και στο να ευεργετεί τα πλήθη. Ευεργεσίες έναντι τ ω ν

οποίων, μετά τη μ ε τ ά σ τ α σ η του από τους ανθρώπους,

ονομάστηκε Ζην, διότι θεωρήθηκε αιτία του « κ α λ ώ ς ζ η ν »

των ανθρώπων, ενώ εκείνοι που είχαν ευεργετηθεί του

έκαναν την τιμή να τον εγκαταστήσουν στον ουρανό και

όλοι πρόθυμα τον αναγόρευσαν θεό και κύριο του σύμπαν­

τος κόσμου στον αιώνα τον άπαντα. Α υ τ ά είναι, λοιπόν, εν

περιλήψει, ό σ α λένε οι Ατλάντιοι περί των θεών τους.

185

Page 159: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

186

Page 160: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

62. Δεδομένου ότι αναφέραμε προηγουμένως, σ τ α περί

της Αιγύπτου, τα σχετικά με τη γένεση του Διονύσου και

τις πράξεις του, σ ύ μ φ ω ν α με τις εγχώριες παραδόσεις ,

έχουμε τη γ ν ώ μ η π ω ς καλό είναι να προσθέσουμε τα μυ-

θολογούμενα περί τούτου του θεού και από τους Έλληνες.

Επειδή, ό μ ω ς , οι αρχαίοι μυθογράφοι και ποιητές που

έγραψαν για τον Διόνυσο δεν συμφωνούν μεταξύ τους και

επί πλέον έγραψαν πολλές τερατολογίες, είναι δύσκολο να

μιλήσουμε ξεκάθαρα για τη γένεση και τις πράξεις τούτου

του θεού. Διότι άλλοι παραδίδουν π ω ς υπήρξε ένας και

άλλοι τρεις Διόνυσοι, υπάρχουν κι εκείνοι που βεβαιώνουν

π ω ς ποτέ δεν έγινε γένεση του με ανθρώπινη τουλάχιστον

μορφή και θεωρούν π ω ς η λέξη Διόνυσος σημαίνει μόνο

«οίνου δόσις» [ δ ώ ρ ο του οίνου]. Γι ' αυτό κι εμείς θα προ­

σπαθήσουμε να περιγράψουμε σύντομα και επιγραμματικά

τι λέει ο καθένας.

Οι συγγραφείς, λοιπόν, που ερμηνεύουν τούτο τον θεό

με βάση φυσικά αίτια και ονομάζουν τον Διόνυσο από τον

καρπό της αμπέλου λένε π ω ς η γη έβγαλε και την άμπελο

αυτοφυώς μαζί με τα υπόλοιπα φυτά και π ω ς δεν ανακα­

λύφτηκε από κάποιον που τη φύτεψε αρχικά. Τεκμήριο του

ισχυρισμού τους είναι ότι μέχρι και σήμερα σε πολλούς

τόπους φυτρώνουν άγρια αμπέλια και καρποφορούν με

τον ίδιο τρόπο που καρποφορούν και τα καλλιεργούμενα

από ανθρώπινα χέρια. Οι παλαιοί, επίσης, ονόμαζαν τον

Διόνυσο « δ ι μ ή τ ο ρ α » " 8 , υπολογίζοντας μία και π ρ ώ τ η γέ­

νεση, όταν το φυτό μπει στο χ ώ μ α κι αρχίζει να μ ε γ α λ ώ ­

νει, και δεύτερη, όταν βρίθει κ α ρ π ώ ν και ωριμάζει τα

τσαμπιά, ώ σ τ ε θεωρείται π ω ς η μια είναι από τη γη και

η άλλη γένεση του θεού από το φυτό της αμπέλου. Οι

συγγραφείς μύθων, ό μ ω ς , έχουν π α ρ α δ ώ σ ε ι και τρίτη γέ­

νεση, σ ύ μ φ ω ν α με την οποία, λένε, ο θεός γεννήθηκε από

187

Page 161: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

188

Page 162: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

τον Δία και τη Δ ή μ η τ ρ α , και οι γηγενείς 1 1 9 τον διαμέλισαν

και τον έβρασαν, αλλά τα μέλη του συναρμολογήθηκαν

πάλι από τη Δ ή μ η τ ρ α και ξαναγεννήθηκε εξ αρχής" τέ­

τοιου είδους παραδόσεις τις ανάγουν σε φυσικά φαινόμε­

να. Διότι λέγεται π ω ς είναι γιος του Δ ί α και της Δ ή μ η ­

τρας, επειδή από τη βροχή και το χ ώ μ α το αμπέλι μεγα­

λώνει και βγάζει το κρασί που λαμβάνεται από τη σύνθλι­

ψη τ ω ν τ σ α μ π ι ώ ν ενώ ο διαμελισμός του από τους γηγε­

νείς σημαίνει τη συγκομιδή τ ω ν καρπών από τους γ ε ω ρ ­

γούς, [γιατί οι άνθρωποι πίστευαν π ω ς η γη ήταν η Δ ή ­

μητρα], το δε βράσιμο τ ω ν μελών πέρασε στον μύθο επειδή

οι περισσότεροι βράζουν το κρασί και αναμειγνύοντας το

βελτιώνουν το ά ρ ω μ α και τη σύσταση του" ενώ η αναφορά

σ τ α μέλη που ακρωτηριάστηκαν από τους γηγενείς και

συναρμολογούμενα αποκαταστάθηκαν στην προηγούμενη

φύση τους φανερώνει ότι το αμπέλι που τρυγήθηκε και

κλαδεύτηκε στην εποχή του κάθε χρόνο η γη το α π ο κ α ­

θιστά πάλι στην προηγούμενη βλάστηση προς καρποφορία.

Γενικά, ά λ λ ω σ τ ε , οι αρχαίοι ποιητές και μυθογράφοι α π ο ­

καλούν τη Δ ή μ η τ ρ α μητέρα γη. Μ' αυτά συμφωνούν και τα

δηλούμενα από τα Ορφικά ποιήματα και τα εισαγόμενα

κατά τις τελετές, τα οποία δεν είναι θεμιτό να εξιστορη­

θούν λεπτομερώς στους αμύητους. Με τον ίδιο τ ρ ό π ο ,

ανάγουν και τη γένεση της Σεμέλης σε φυσικές αρχές,

διατυπώνοντας τη γνώμη π ω ς οι αρχαίοι ονόμαζαν τη γη

Θυώνη και π ω ς της δόθηκε η προσηγορία Σεμέλη, επειδή

η λατρεία και η τιμή που αποδίδεται σε τούτη τη θεά είναι

σεμνή, ενώ Θυώνη από τις θυόμενες σ' αυτήν θυσίες και

θυμιάματα. Επίσης, παραδίδεται π ω ς γεννήθηκε δυο φορές

από τον Δ ί α , επειδή πιστεύεται π ω ς καταστράφηκαν κι

ετούτοι οι καρποί μαζί με τα υπόλοιπα κατά τον κατακλυ­

σμό την εποχή του Δευκαλίωνα και π ω ς μετά τις βροχές

πάλι ξαναφύτρωσαν ω σ ά ν να έγιναν δεύτερα επιφάνεια του

189

Page 163: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

190

Page 164: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

θεού στους ανθρώπους, που μυθοποιήθηκαν ως δεύτερη γέ­

νεση του θεού από τον μηρό του Δ ί α . Εκείνοι, λοιπόν, που

ισχυρίζονται π ω ς ο Διόνυσος σημαίνει τη χρήση και τη δύ­

ναμη της ανακάλυψης του οίνου τέτοιους μύθους πλάθουν.

63. Οι μυθογράφοι 1 2 0 που παρουσιάζουν τον θεό ως

έχοντα ανθρώπινη μορφή του αποδίδουν α φ ' ενός την ανα­

κάλυψη και την καλλιέργεια του αμπελιού κ α θ ώ ς και κάθε

άλλη διαδικασία σχετική με την π α ρ α γ ω γ ή του οίνου, αλλά

διαφωνούν ως προς το αν ο Διόνυσος ήταν ένας ή περισσό­

τεροι. Άλλοι ισχυρίζονται π ω ς ήταν ένας και ο αυτός εκεί­

νος που δίδαξε τα της οινοποιίας και της συγκομιδής τ ω ν

ξύλινων λεγόμενων καρπών 1 2 1 και εκείνος που εκστράτευσε

σ' ολόκληρη την οικουμένη, αλλά και που εισήγαγε τα

μυστήρια και τις βακχικές τελετές - ενώ άλλοι, ό π ω ς είπα

πιο πριν, υποστηρίζουν π ω ς υπήρχαν τρεις, σε διαφορετι­

κές χρονικές περιόδους, και προσάπτουν στον καθένα δια­

φορετικές πράξεις. Λένε, λοιπόν, π ω ς ο πιο αρχαίος ήταν

Ινδός και δεδομένου ότι σ' εκείνη τη χ ώ ρ α , λ ό γ ω του

εύκρατου κλίματος της, βγήκαν αυτοφυή πολλά φυτά α­

μπέλου, εκείνος π ρ ώ τ ο ς συνέθλιψε τα τ σ α μ π ι ά και επινόη­

σε τη χρησιμότητα των ιδιοτήτων του κρασιού, με τον ίδιο

τρόπο ο ρ γ ά ν ω σ ε και την κατάλληλη επεξεργασία για τα

σύκα και τα υπόλοιπα φρούτα και, γενικά, εκείνος επινόη­

σε τα σχετικά με τη συγκομιδή και το σ ό δ ι α σ μ α τούτων

των κ α ρ π ώ ν . Ο ίδιος, επίσης, παραδίνουν π ω ς είχε γενειά­

δα, σ ύ μ φ ω ν α με το έθιμο τ ω ν Ινδών να τρέφουν και να

φροντίζουν τις γενειάδες τους μέχρι τον θάνατο τους. Ο

Διόνυσος, τ ώ ρ α , που γύρισε με σ τ ρ α τ ό όλη την οικουμένη,

δίδαξε την καλλιέργεια του αμπελιού και το π ά τ η μ α τ ω ν

τσαμπιών μέσα στους ληνούς- γεγονός από το οποίο ονο­

μάστηκε και Ληναίος. Έ τ σ ι , μεταδίδοντας σε όλους και τις

υπόλοιπες ανακαλύψεις του, έτυχε, μετά τη μ ε τ ά σ τ α σ η του

191

Page 165: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

192

Page 166: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

από τους ανθρώπους, αθανάτων τιμών από όσους ωφελή­

θηκαν. Μάλιστα, μέχρι σήμερα ακόμη, επιδεικνύεται από

τους Ινδούς ο τόπος όπου συνέβη να γεννηθεί ο θεός, κ α θ ώ ς

και πόλεις με το όνομα του στην τοπική γ λ ώ σ σ α · διατη­

ρούνται και πολλά άλλα αξιόλογα τεκμήρια για τη γέννηση

του στους Ινδούς, για τα οποία αν γ ρ ά φ α μ ε θα μακρηγο­

ρούσαμε.

64. Δεύτερος Διόνυσος, σ ύ μ φ ω ν α με τους μυθολόγους,

γεννήθηκε από τον Δία και την Περσεφόνη, και κ α τ ' άλ­

λους από τον Δ ί α και τη Δ ή μ η τ ρ α . Αυτόν τον παρουσιά­

ζουν ως τον π ρ ώ τ ο άνθρωπο που έζευξε βόδια σε άροτρο,

ενώ μέχρι τότε οι άνθρωποι κατεργάζονταν το έδαφος με

τα χέρια. Επινόησε φιλόπονα και πολλά άλλα χρήσιμα στη

γεωργία, τα οποία απάλλαξαν τους ανθρώπους από πολ­

λούς κόπους - σε αντάλλαγμα οι ωφελημένοι του απένειμαν

τιμές και θυσίες αντίστοιχες με τ ω ν θεών, ενώ πρόθυμα

όλοι οι άνθρωποι του απένειμαν την αθανασία για το μέ­

γεθος της ευεργεσίας που είχε προσφέρει. Οι ζ ω γ ρ ά φ ο ι και

οι γλύπτες του α π έ δ ω σ α ν ως π α ρ ά σ η μ ο κέρατα υ π ο δ η λ ώ ­

νοντας την άλλη φύση του Διονύσου και ταυτόχρονα δεί­

χνοντας το μέγεθος της χρησιμότητας που επινόησε για

τους γεωργούς με την ανακάλυψη της χρήσης του αρότρου.

Τρίτος Διόνυσος, λένε, γεννήθηκε στις Θήβες της Β ο ι ω ­

τίας από τον Δ ί α και τη Σεμέλη την κόρη του Κ ά δ μ ο υ .

Σ ύ μ φ ω ν α με τον μύθο, ο Δίας την ερωτεύτηκε και λ ό γ ω

της ομορφιάς της έσμιξε πολλές φορές μαζί της, η Ή ρ α ,

που ζήλευε κι ήθελε να τιμωρήσει την κοπέλα, πήρε τη

μορφή κάποιας γυναίκας που εκτιμούσε η Σεμέλη και την

οδήγησε στην παραφροσύνη· διότι της είπε π ω ς ο Δίας είχε

καθήκον να εμφανιστεί και να σμίξει μαζί της με τη μορφή

και το μεγαλείο που είχε και κ α τ ά τη συμπεριφορά του

προς την Ή ρ α . Έ τ σ ι , λοιπόν, ο Δ ί α ς , αφού α ξ ί ω σ ε η

193

Page 167: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

194

Page 168: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

Σεμέλη να απολαμβάνει ίσες τιμές με την Ή ρ α , εμφανί­

στηκε με βροντές και κεραυνούς, και η Σεμέλη, που δεν

άντεξε το βάρος της περίστασης πέθανε και απέβαλε το

βρέφος πριν από την ώ ρ α του. Τ ο ύ τ ο το βρέφος ο Δίας το

πήρε γρήγορα και το έκρυψε μέσα στον μηρό του" μετά από

αυτά, όταν η χρονική περίοδος που ορίζει η φύση για τη

γέννηση ολοκλήρωσε την ανάπτυξη του, πήγε το βρέφος

στη Νύσα της Α ρ α β ί α ς . Εκεί, το παιδί ανατράφηκε από

νύμφες και ονομάστηκε Διόνυσος, από το όνομα του π α τ έ ­

ρα του και του τ ό π ο υ , μεγαλώνοντας απόκτησε εξαιρετική

ομορφιά και στην αρχή περνούσε τον καιρό του με χορούς

και θιάσους γυναικών μέσα σε ανέσεις και διασκεδάσεις"

αργότερα, σχημάτισε σ τ ρ α τ ό με τις γυναίκες και εξοπλί­

ζοντας τες με θύρσους έκανε εκστρατεία σ' ολόκληρη την

οικουμένη. Δ ί δ α ξ ε τις τελετές και μ ε τ έ δ ω σ ε τα μυστήρια

στους ανθρώπους που ζούσαν με ευσέβεια και δικαιοσύνη

και, επί πλέον, έκανε παντού πανηγύρια και οργάνωνε

μουσικούς αγώνες 1 2 2 , και, συνολικά, απάλυνε τα μίση τ ω ν

εθνών και τ ω ν πόλεων και αντί για επαναστάσεις και

πολέμους έφερε την ομόνοια και τη στέρεη ειρήνη.

65. Κ α θ ώ ς το νέο της παρουσίας του θεού απλώθηκε σε

κάθε τόπο και επειδή με την επιεική συμπεριφορά του προς

όλους συνέβαλλε κατά πολύ στην εξημέρωση του τρόπου

ζ ω ή ς των ανθρώπων, λαοί ολόκληροι έβγαιναν να τον

προϋπαντήσουν και να τον καλωσορίσουν με μεγάλη χα­

ρά. Υπήρχαν, ό μ ω ς , και μερικοί που από υπερηφάνεια και

ασέβεια τον καταφρονούσαν κι έλεγαν π ω ς περιφέρει τις

βάκχες ένεκα της ακολασίας του και π ω ς εισάγει τις τε­

λετές και τα μυστήρια για να ξεμυαλίσει και τις γυναίκες

των άλλων 1 2 3 , αυτούς, ό μ ω ς , τους τ ιμωρούσε παραχρήμα.

Διότι, άλλοτε χρησιμοποιούσε την υπεροχή που του έδινε η

195

Page 169: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

196

Page 170: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

θεϊκή του φύση για την τ ιμωρία τ ω ν α σ ε β ώ ν , πότε στέλ­

νοντας τους τρέλα και πότε κάνοντας τις γυναίκες να τους

διαμελίζουν ζωντανούς" και άλλοτε με τη στρατηγική του

επινοητικότητα εξολόθρευε εξ απίνης τους αντιτιθέμενους.

Διότι έδινε στις βάκχες αντί για θύρσους λόγχες τ ω ν ο­

ποίων οι σιδερένιες μύτες ήταν σκεπασμένες με κ ισσό,

έτσι, οι βασιλιάδες που το αγνοούσαν τις καταφρονούσαν

ως γυναίκες και γι' αυτό όντας απροετοίμαστοι, τους επι­

τίθονταν χωρίς να το περιμένουν και τους σκότωναν με τα

ακόντια. Οι επιφανέστεροι α π ' όσους τ ι μ ώ ρ η σ ε είναι, λένε,

στους Έλληνες ο Πενθέας, ο βασιλιάς Μύρρανος στους

Ινδούς και ο Λυκούργος «στους Θράκες. Διότι ο μύθος λέει

π ω ς όταν ο Διόνυσος επρόκειτο να περάσει τη δύναμη του

από την Α σ ί α στην Ε υ ρ ώ π η , έκανε σ ύ μ φ ω ν ο φιλίας με τον

Λυκούργο, τον βασιλιά της Θράκης που φτάνει μέχρι τον

Ελλήσποντο" πέρασε, λοιπόν, π ρ ώ τ ε ς τις βάκχες ως στέλ­

νοντας τες σε φίλη χ ώ ρ α , αλλά ο Λυκούργος παράγγειλε

στους σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς να επιτεθούν τη νύχτα και να σ κ ο τ ώ σ ο υ ν

τον Διόνυσο κι όλες τις μαινάδες, ο Διόνυσος, ό μ ω ς , μα­

θαίνοντας από κάποιον ντόπιο, που ονομαζόταν Χάροψ, το

επίβουλο σχέδιο, κ α τ α τ ρ ό μ α ξ ε , γιατί όλη του η σ τ ρ α τ ι ω τ ι ­

κή δύναμη βρισκόταν στην αντίπερα στεριά και μαζί του

είχαν περάσει πάρα πολύ λίγοι φίλοι. Γι ' αυτό, πέρασε

κρυφά απέναντι σ τ ο στρατόπεδο τ ο υ ' ο Λυκούργος, λένε,

επιτέθηκε στις μαινάδες, σ τ ο λεγόμενο Νυσίο 1 2 4 , και τις

σ κ ό τ ω σ ε όλες, ενώ ο Διόνυσος πέρασε τις δυνάμεις του

και νίκησε σε μάχη τους Θράκες, όσο για τον Λυκούργο

τον έπιασε ζ ω ν τ α ν ό , τον τ ύ φ λ ω σ ε κι αφού του έκανε του

κόσμου τα βασανιστήρια, τον σ τ α ύ ρ ω σ ε . Μ ε τ ά α π ' αυτά,

για να α ν τ α π ο δ ώ σ ε ι την ευεργεσία στον Χ ά ρ ο π α , του π α ­

ρέδωσε τη βασιλεία τ ω ν Θ ρ α κ ώ ν και του δίδαξε τα όργια

κατά τις τελετές" ο Οίαγρος, ο γιος που απέκτησε ο Χ ά ­

ροψ, παρέλαβε από τον πατέρα του το βασίλειο και τις

197

Page 171: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

198

Page 172: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

παραδεδομένες τελετές τ ω ν μυστηρίων, τις οποίες αργότε­

ρα ο Ορφέας, ο γιος του Οιάγρου, τις έμαθε από τον

πατέρα του, και κ α θ ώ ς ξεχώριζε α π ' όλους σε φυσικά

χαρίσματα και παιδεία, επέφερε πολλές αλλαγές σ τ α όρ­

για, γι' αυτό και οι τελετές που εισήγαγε ο Διόνυσος

ονομάστηκαν Ορφικές. Υπάρχουν, ό μ ω ς , μερικοί ποιητές,

μεταξύ των οποίων και ο Αντίμαχος 1 2 5 , που ισχυρίζονται

π ω ς ο Λυκούργος δεν ήταν βασιλιάς της Θράκης αλλά της

Αραβίας "και π ω ς επιτέθηκε κ α τ ά του Διονύσου και τ ω ν

βακχών στη Νύσα της Α ρ α β ί α ς . Ο Διόνυσος, λοιπόν, λένε,

τ ι μ ω ρ ώ ν τ α ς τους ασεβείς και φερόμενος με επιείκεια στους

υπόλοιπους ανθρώπους, επανήλθε από την Ινδία στη Θ ή β α

ταξιδεύοντας π ά ν ω σε ελέφαντα. Επειδή τούτο το ταξίδι

διήρκεσε τρία χρόνια, γι' αυτό, λένε, οι Έλληνες γιορτά­

ζουν τις τριετηρίδες 1 2 6. Σ ύ μ φ ω ν α με τον μύθο, συγκέντρω­

σε πλήθος λαφύρων, από τ ό σ ο μεγάλη εκστρατεία, κι ήταν

ο π ρ ώ τ ο ς που έκανε θρίαμβο στην πατρίδα του.

66. Σε τούτες, λοιπόν, τις διηγήσεις περί της γένεσης

του Διονύσου συμφωνούν γενικά οι παλαιοί" υπάρχουν

ό μ ω ς και ουκ ολίγες ελληνικές πόλεις που ερίζουν περί

του τόπου γεννήσεως του. Οι κάτοικοι της Ηλείας και

της Ν ά ξ ο υ , για παράδειγμα, κ α θ ώ ς και οι κάτοικοι τ ω ν

Ελευθερών και της Τ έ ω , αλλά και πολλοί άλλοι ισχυρίζο­

νται π ω ς γεννήθηκε στον τόπο τους. Οι κάτοικοι της Τ έ ω

φέρνουν τεκμήριο της σ' εκείνους γένεσης του θεού την

πηγή στην πόλη τους που από μόνη της, μέχρι και σήμε­

ρα, σε τακτά χρονικά δ ιαστήματα, εμφανίζεται από τη γη

και ρέει κρασί εξαιρετικού α ρ ώ μ α τ ο ς " από τους υπόλοι­

πους, άλλοι δείχνουν τον ιερό τόπο του Διονύσου και άλλοι

ναούς και τεμένη αφιερωμένα σ' αυτόν από τα πάρα πολύ

αρχαία χρόνια. Γενικά, ό μ ω ς , επειδή σε πολλούς τόπους

199

Page 173: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

200

Page 174: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

της οικουμένης άφησε ο θεός σημάδια της ευεργεσίας αλλά

και της παρουσίας του, δεν είναι καθόλου π α ρ ά δ ο ξ ο που

όλοι τους πιστεύουν ότι ο Διόνυσος είχε κάποια πιο ιδιαί­

τερη σχέση με την πόλη ή τη χ ώ ρ α τους. Α υ τ ά που λέμε τα

μαρτυρεί και ο ποιητής στους ύμνους, όταν μιλάει για

εκείνους που ερίζουν για τον τόπο γέννησης του Διονύσου

και, ταυτόχρονα, τον παρουσιάζει να έχει γεννηθεί στη

Νύσα της Α ρ α β ί α ς 1 2 7 ,

Αλλοι εσένα α π ' το Δ ρ ά κ α ν ο κι άλλοι α π ' την

ανεμόεσσα Ί κ α ρ ο ,

σε θέλουν, άλλοι α π ' τη Ν ά ξ ο , διογέννητε, που

ράφτηκες [στον μηρό] ,

άλλοι στον Αλφειό, τον π ο τ α μ ό με τις μεγάλες δίνες,

θέλουν

να σε γέννησε η Σεμέλη έγκυος από τον Δ ί α που

χαίρεται τους κεραυνούς,

άλλοι στις Θήβες, βασιλιάς, λένε, π ω ς έγινες,

• μα ψεύδονται- εσένα σε γέννησε ο πατέρας α ν θ ρ ώ π ω ν

και θεών

και σ' έκρυψε μακριά α π ' τους ανθρώπους και τη

λευκοχέρα Ή ρ α .

Υπάρχει κάποια Ν ύ σ α , βουνό ψηλό, γεμάτο δάση,

μακριά α π ' τη Φοινίκη, στις ροές σιμά του Αιγύπτου.

Ά λ λ ω σ τ ε , δεν αγνοώ π ω ς και οι κάτοικοι της Λιβύης που

ζουν σ τ α παράλια του ωκεανού ερίζουν για τη γένεση του

θεού και τη Νύσα και τα υπόλοιπα που λένε γι' αυτόν οι

μύθοι τα δείχνουν να έχουν γίνει σ' αυτούς, λέγοντας,

επίσης, π ω ς πολλά τεκμήρια τούτων των π ρ α γ μ ά τ ω ν υ­

πάρχουν μέχρι σήμερα στη χ ώ ρ α τους· γ ν ω ρ ί ζ ω , επίσης,

ότι πολλοί αρχαίοι μυθογράφοι και ποιητές τ ω ν Ελλήνων

201

Page 175: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

202

Page 176: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

συμφωνούν με τα ό σ α εξιστορούν κ α θ ώ ς και ουκ ολίγοι από

τους μεταγενέστερους συγγραφείς. Γι ' αυτό τον λόγο, για

να μην παραλείψουμε τ ίποτα από ό σ α εξιστορούνται για

τον Διόνυσο, θα αναφέρουμε σε γενικές γραμμές τα λεγό­

μενα από τους Λιβύους και τα γραφόμενα τ ω ν Ελλήνων

συγγραφέων που συμφωνούν μαζί τους και με τον

Διονύσιο 1 2 8 που συνέθεσε συλλογή παλαιών μύθων. Διότι

αυτός συνέταξε τα περί τον Διόνυσο και τις Α μ α ζ ό ν ε ς , για

τους Αργοναύτες και τα γεγονότα κ α τ ά τον Τ ρ ω ι κ ό πόλε­

μο και πολλά άλλα, παραθέτοντας τα ποιήματα τ ω ν αρ­

χαίων μυθολόγων και ποιητών.

67. Λέει, λοιπόν, π ω ς στους Έλληνες π ρ ώ τ ο ς ανακάλυ­

ψε τους ρυθμούς και το τραγούδι ο Λίνος και π ω ς , όταν ο

Κ ά δ μ ο ς έφερε από τη Φοινίκη τα λεγόμενα γ ρ ά μ μ α τ α ,

π ρ ώ τ ο ς αυτός τα μετέφερε στην ελληνική γ λ ώ σ σ α , όρισε

την ονομασία του καθενός και χ ά ρ α ξ ε το σχήμα τους.

Γενικά, όλα μαζί τα γ ρ ά μ μ α τ α ονομάστηκαν Φοινίκεια,

επειδή μεταφέρθηκαν στους Έλληνες από τους Φοίνικες,

ειδικά, ό μ ω ς , επειδή π ρ ώ τ ο ι οι Πελασγοί χρησιμοποίησαν

τους φερμένους χαρακτήρες προσαγορεύτηκαν Πελασγι­

κά. Ο Λίνος, τ ώ ρ α , που τον θαύμαζαν για την ποιητική

τέχνη και το τραγούδι του, είχε πολλούς μαθητές, με

επιφανέστερους τους εξής τρεις, τον Ηρακλή, τον Θ α μ ύ ρ α

και τον Ο ρ φ έ α . Α π ό αυτούς, ο Ηρακλής που μάθαινε λύρα,

ένεκα της βραδύτητας του πνεύματος του, δεν μπορούσε να

πάρει τα μαθήματα και, μια φορά, που ο Λίνος τον μ ά λ ω σ ε

και τον έδειρε, θ ύ μ ω σ ε και χτυπώντας τον δάσκαλο με τη

λύρα τον σ κ ό τ ω σ ε . Ο Θαμύρας, ό μ ω ς , που ήταν προικι­

σμένος με εξαιρετικές ικανότητες, τελειοποίησε τα της

μουσικής τέχνης κι έλεγε π ω ς σ τ ο τραγούδι η φωνή του

ήταν καλύτερη και ξεπερνούσε σε μελωδικότητα και τις

Μούσες. Γι ' αυτό και οι θεές θύμωσαν μ' αυτόν, του

203

Page 177: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

204

Page 178: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

αφαίρεσαν το χάρισμα της μουσικής και τον σακάτεψαν,

όπως επιβεβαιώνει και ο Όμηρος, όταν λέει1 2 9:

όπου οι Μούσες

συνάντησαν τον Θάμυρι τον Θράκα κι έβαλαν τέλος στο

τραγούδι του

και ξανά

Μα κείνες χόλωσαν και τον σακάτεψαν, το τραγούδι το

θεσπέσιο

του το αφαίρεσαν και τον έκαναν να ξεχάσει τη λύρα.

Για τον Ορφέα, τον τρίτο μαθητή, θα μιλήσουμε αναλυτι­

κά, όταν εξετάσουμε τις πράξεις του 1 3 0 . Ο Λίνος, λοιπόν,

λένε π ω ς συνέταξε με Πελασγικά γ ρ ά μ μ α τ α αφήγημα με

τις πράξεις του πρώτου Διονύσου και τους λοιπούς μύθους

και το άφησε στα απομνημονεύματα του. Με τον ίδιο

τρόπο χρησιμοποίησαν τα Πελασγικά γ ρ ά μ μ α τ α ο Ορφέ­

ας και ο Προναπίδης, που ήταν δάσκαλος του Ομήρου και

εμπνευσμένος τραγουδοποιός· το ίδιο και ο Θυμοίτης, ο

γιος του Θυμοίτη του γιου του Λαομέδοντα, που ήταν

σύγχρονος του Ορφέα, περιπλανήθηκε σε πολλούς τόπους

της οικουμένης κι έφτασε στα δυτικά της Λιβύης, μέχρι

τον ωκεανό - είδε και τη Νύσα, όπου, σύμφωνα με τους

μύθους των αρχαίων κατοίκων της χώρας, ανατράφηκε ο

Διόνυσος και, αφού έμαθε από τους Νυσσαίους τις επί

μέρους πράξεις του θεού, συνέθεσε το Φρυγικό, όπως ονο­

μάζεται, ποίημα, χρησιμοποιώντας αρχαϊκή διάλεκτο και

γ ρ ά μ μ α τ α .

68. Λέει1 3 1, λοιπόν, π ω ς ο Άμμωνας, βασιλιάς σ' αυτό το

μέρος της Λιβύης 1 3 2 παντρεύτηκε την κόρη του Ουρανού

205

Page 179: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

206

Page 180: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

την ονομαζόμενη Ρέα, που ήταν αδελφή του Κρόνου και

των υπολοίπων Τιτάνων. Μια φορά που επισκεπτόταν το

βασίλειο του συνάντησε κοντά στα Κεραύνια λεγόμενα όρη

μια παρθένα ξεχωριστής ομορφιάς, της οποίας το όνομα

ήταν Αμάλθεια. Καθώς την ερωτεύτηκε κι έσμιξε μαζί

της, απόκτησε από αυτήν γιο θαυμαστό για την ομορφιά

και τη σωματική του ρώμη, έτσι, ανέδειξε την Αμάλθεια

κυρία της γύρω γειτονικής περιοχής, της οποίας το σχήμα

έμοιαζε με κέρατο βοδιού και γ ι ' αυτό ονομάστηκε «Κέρας

Εσπέρου»· η περιοχή, ένεκα της ποιότητας του εδάφους,

είναι γεμάτη με όλες τις ποικιλίες της αμπέλου και των

υπολοίπων δέντρων που βγάζουν τους ήμερους καρπούς.

Ό τ α ν η προαναφερθείσα γυναίκα ανέλαβε την εξουσία

εκείνης της χώρας, ονομάστηκε «Κέρας Αμάλθειας»· γ ι '

αυτό και οι μεταγενέστεροι άνθρωποι, ένεκα της παραπάνω

αιτίας, την καλύτερη γη που βγάζει κάθε είδους καρπούς

την προσαγορεύουν, επίσης, κέρας Αμάλθειας. Ο Α μ μ ω -

νας, λοιπόν, φοβούμενος τη ζηλοτυπία της Ρέας, απέκρυψε

το γεγονός και μετέφερε το παιδί κρυφά σε κάποια πόλη

Νύσα, που βρισκόταν σε πολύ μεγάλη απόσταση από εκεί­

να τα μέρη. Τούτη η πόλη κείται σε-κάποιο νησί που

περιέχεται μέσα στον ποταμό Τρίτωνα και που είναι από­

κρημνο α π ' όλες τις πλευρές εκτός από ένα σημείο που

υπάρχει στενή πρόσβαση, το οποίο ονομαζόταν Νύσιες

πύλες. Τούτη την εύφορη χώρα τη διασχίζουν όμορφα

λιβάδια και την ποτίζουν άφθονα νερά πηγαία, έχει δέντρα

καρποφόρα όλων των ειδών και πολλά αμπέλια αυτοφυή,

που τα περισσότερα είναι κληματαριές. Όλος ο τόπος,

επίσης, έχει καθαρό και εξαιρετικά υγιεινό αέρα, γ ι ' αυτό

τον λόγο όσοι κατοικούν εκεί είναι πολύ πιο μακρόβιοι από

τους γείτονες τους. Η είσοδος στο νησί αρχίζει σαν φα­

ράγγι και είναι τόσο σκιερή από τα ψηλά και πυκνά δέντρα

που η λάμψη του ήλιου δεν περνάει ποτέ από τα σφιχτο-

207

Page 181: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

208

Page 182: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

πλεγμένα φυλλώματα και μόνο η αντανάκλαση του φωτός

του φαίνεται.

69. Παντού πλάι στους δρόμους κυλάει νερό από π η γ έ ς

εξαιρετικά γλυκό που κάνουν τον τόπο ιδιαίτερα ευχάριστο

για όσους θέλουν να ξεκουραστούν. Σ τ η συνέχεια, υπάρχει

σπήλαιο κυκλοτερές στο σχήμα και θαυμαστό σε μέγεθος

και ομορφιά. Ολόγυρα του υψώνεται γκρεμός ύψους θεό­

ρατου με βράχια διαφόρων χ ρ ω μ ά τ ω ν κατά ομάδες οι

βράχοι στραφταλίζουν άλλοι σε χ ρ ώ μ α παραπλήσιο της

θαλάσσιας πορφύρας, άλλοι σε χ ρ ώ μ α κυανό κι άλλοι σε

κάθε άλλη λαμπερή απόχρωση, ώστε δεν υπάρχει χ ρ ώ μ α

που να βλέπουν οι άνθρωποι και να μην είναι ορατό σ'

εκείνο τον τόπο. Μπροστά από την είσοδο φυτρώνουν

θαυμάσια δέντρα, άλλα καρποφόρα, άλλα αειθαλή, δη­

μιουργημένα από τη φύση μόνο και μόνο για να προσφέ­

ρουν ευχάριστη θέα' μέσα σ' αυτά έχουν τις φωλιές τους

κάθε λογής πουλιά με χ ρ ώ μ α τ α ευχάριστα και γοητευτικό

κελάδημα. Γι ' αυτό κι όλος ο τόπος δεν είναι μόνο στην

όψη αντάξιος θεών αλλά και στον ήχο, καθώς η αυτοδί­

δακτη γλυκυφωνία ξεπερνάει την τέχνη του αρμονικού

τραγουδιού. Περνώντας την είσοδο, βλέπεις να ανοίγεται

σπήλαιο ολοφώτιστο από τη λάμψη του ήλιου, όπου φυ­

τρώνουν κάθε λογής λουλούδια και μάλιστα κασία και τα

άλλα που διατηρούν από μόνα τους τη μυρωδιά τους όλο

τον χρόνο· μέσα σ' αυτό βλέπεις, επίσης, κοίτες νυμφών

από ποικιλόχρωμα λουλούδια, φτιαγμένες όχι από άνθρω­

πο μα από το ελαφρό χέρι της φύσης, αντάξιες θεών. Σ'

όλη την έκταση ολόγυρα ούτε άνθος ούτε φύλλο βλέπεις

πεσμένο. Έ τ σ ι , όσοι απολαμβάνουν τη θέα του δεν βρί­

σκουν μόνο γοητευτική την όψη αλλά και πολύ ευχάριστη

την ευωδιά του.

209

Page 183: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

210

Page 184: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

70. Σ' εκείνο, λοιπόν, το άντρο πήγε ο Άμμων το παιδί

και το παρέδωσε στη Νύσα να το αναθρέψει, μια από τις

θυγατέρες του Αρισταίου" την επιμέλεια του ανέθεσε στον

Αρισταίο που ήταν άντρας ξεχωριστός γ ια τη σύνεση, τη

φρονιμάδα και κάθε τομέα γνώσης. Φύλακα του παιδιού,

για να το προστατεύει από τις επιβουλές της μητριάς του

Ρέας, έβαλε την Αθηνά, που λίγο πριν εκείνα τα χρόνια είχε

αναφανεί από τη γη πλάι στον ποταμό Τρίτωνα, γεγονός

για το οποίο την προσαγορεύουν Τριτωνίδα 1 3 3 . Σ ύ μ φ ω ν α με

τον μύθο, τούτη η θεά, επιλέγοντας να μείνει για πάντα

παρθένος, διακρίθηκε στη φρονιμάδα και ανακάλυψε τις

περισσότερες τέχνες, καθώς ήταν και υπερβολικά οξύ-

νους- επιθυμώντας να διακριθεί και στην τέχνη του πολέ­

μου, ξεχώρισε σε τόλμη και δύναμη, έκανε πολλά άλλα

αξιομνημόνευτα κατορθώματα και σκότωσε τη λεγόμενη

Αιγίδα που ήταν ένα θηρίο τρομερό και εντελώς α κ α τ α γ ώ -

νιστο. Γεννημένο από τη γη κι έχοντας από τη φύση του την

ικανότητα να βγάζει τεράστιες φλόγες από το στόμα εμφα­

νίστηκε π ρ ώ τ α στη Φρυγία και κατέκαυσε την περιοχή που

μέχρι και σήμερα ονομάζεται Κατακαμένη Φρυγία 1 3 4 - στη

συνέχεια, βάλθηκε να ρημάζει τις περιοχές γύρω από τα

όρη του Ταύρου και κατάκαψε όλα τα δάση από εκεί μέχρι

την Ινδία. Μετά α π ' αυτό, στράφηκε πάλι προς τη θάλασ­

σα, έκαψε τα δάση του Λιβάνου στη Φοινίκη, πέρασε από

την Αίγυπτο στη Λιβύη κι έφτασε μέχρι τους τόπους της

δύσης και τέλος έπεσε να καταστρέψει τα δάση στα Κε-

ραύνια. Ολόκληρη η χώρα τυλίχτηκε στις φλόγες και οι

άνθρωποι άλλοι χάθηκαν κι άλλοι από τον φόβο εγκατέλει­

ψαν τις πατρίδες τους κι έφυγαν μακριά από τα σπίτια

τους. Λένε, λοιπόν, π ω ς η Αθηνά με την εξυπνάδα αλλά

και την τόλμη και τη δύναμη της κατάφερε να σκοτώσει το

θηρίο, που πήρε το τομάρι του και το φόρεσε ολόγυρα στο

στήθος της, τόσο για κάλυψη και προστασία του σώματος

211

Page 185: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

212

Page 186: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

της, εν όψει των μετέπειτα κινδύνων, όσο και ως υπόμνηση

αρετής και δίκαιης δόξας. Η Γ η , όμως, η μητέρα του

θηρίου, οργίστηκε και έβγαλε τους ονομαζόμενους γ ίγαν­

τες για να αντιπαλέψουν τους θεούς, τους οποίους αργότερα

σκότωσε ο Δίας, βοηθούμενος από την Αθηνά και τον

Διόνυσο και τους υπόλοιπους θεούς. Πλην όμως, ο Διόνυ­

σος ανατράφηκε στη Νύσα και μαθαίνοντας να επιδιώκει

τις καλύτερες ενασχολήσεις δεν έγινε μόνο όμορφος και

ρωμαλέος αλλά και φιλόπονος και εφευρετικός κάθε χρή­

σιμου π ρ ά γ μ α τ ο ς . Παιδί ακόμη στην ηλικία, ανακάλυψε

τόσο τη φύση όσο και τη χρησιμότητα του οίνου πιέζοντας

τσαμπιά από άγριο αμπέλι, αλλά και τα φρούτα που μ π ο ­

ρούσαν να αποξηρανθούν και ήταν κατάλληλα για αποθή­

κευση, στη συνέχεια, βρήκε τον τρόπο καλλιέργειας του

καθενός και θέλησε να μεταδώσει τις ανακαλύψεις του στο

ανθρώπινο γένος, ελπίζοντας π ω ς από το μέγεθος της

ευεργεσίας θα του αποδίδονταν τιμές αθάνατες.

71. Καθώς διαδόθηκε η αξία και η φήμη του, λέγεται

π ω ς η Ρέα οργίστηκε με τον Άμμωνα κι έβαλε σκοπό της

να κάνει υποχείριο της τον Διόνυσο· μην καταφέρνοντας,

όμως, να φέρει σε πέρας τα σχέδια της, εγκατέλειψε τον

Άμμωνα κι έφυγε για τ' αδέλφια της τους Τιτάνες, όπου

παντρεύτηκε τον αδελφό της Κρόνο. Αυτός, πεισμένος από

τη Ρέα, εκστράτευσε με τους Τιτάνες εναντίον του

Άμμωνα" στη μάχη που δόθηκε ο Κρόνος κέρδισε την

υπεροχή, ενώ ο Αμμωνας πιεζόμενος από σιτοδεία κατέ­

φυγε στην Κρήτη, όπου, αφού παντρεύτηκε την Κρήτη,

κόρη ενός από τους Κουρήτες που βασίλευαν τότε εκεί,

ανέλαβε την εξουσία του τόπου και το νησί που μέχρι

τότε ονομαζόταν Ιδαία το ονόμασε Κρήτη από τη γυναίκα

του. Για τον Κρόνο, λέει ο μύθος π ω ς , αφού επικράτησε

στους τόπους που μέχρι τότε ήταν του Αμμωνα, κυβερνού-

213

Page 187: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

214

Page 188: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

σε με σκληρότητα και επί πλέον εκστράτευσε εναντίον του

Διονύσου στη Νύσα με μεγάλη δύναμη. Ο Διόνυσος, μα­

θαίνοντας για τα παθήματα του πατέρα του αλλά και γ ι α

την επιδρομή των Τιτάνων εναντίον του, συγκέντρωσε

στρατιώτες από τη Νύσα, διακόσιοι από τους οποίους

είχαν ανατραφεί μαζί του και διακρίνονταν για την τόλμη

και για την πίστη τους σ' α υ τ ό ν πρόσθεσε σ' αυτούς από

τους γειτονικούς λαούς τους Λιβύους και τις Αμαζόνες, γ ια

τις οποίες είπαμε πιο πριν ότι θεωρούνταν εξαιρετικά

τολμηρές, και π ρ ώ τ α π ρ ώ τ α έστειλε στρατό πέρα από τα

σύνορα του και καθυπόταξε με τα όπλα μεγάλο μέρος της

οικουμένης. Αυτές μάλιστα, λένε, κατάφεραν να πάρουν

σύμμαχο τους την Αθηνά, επειδή είχαν παρόμοιο ζήλο μ'

εκείνη σχετικά με τα ίδια π ρ ά γ μ α τ α , καθώς και οι Αμα­

ζόνες ήταν προσκολλημένες στα ιδανικά της ανδρείας και

της παρθενίας. Το στράτευμα χωρίστηκε στα δυο, με

στρατηγό των αντρών τον Διόνυσο και αρχηγό των γυναι­

κών την Αθηνά, και πέφτοντας με όλο τον στρατό στους

Τιτάνες έδωσαν μ ά χ η . Ο αγώνας που ακολούθησε ήταν

μεγάλος και πολλοί σκοτώθηκαν κι από τα δυο στρατόπε­

δα, ο Κρόνος πληγώθηκε και επικράτησε ο Διόνυσος που

αρίστευσε στη μ ά χ η . Μετά από αυτό, οι Τιτάνες κατέφυ­

γαν στους τόπους που είχαν κατακτηθεί παλαιότερα από

τον Άμμωνα, ενώ ο Διόνυσος, αφού μάζεψε πλήθος αιχμα­

λώτων, επέστρεψε στη Νύσα. Εκεί, τοποθέτησε τον στρα­

τό του οπλισμένο γύρω από τους αιχμαλώτους, κατηγόρη­

σε επίσημα τους Τιτάνες και τους έκανε να πιστέψουν π ω ς

επρόκειτο να τους εκτελέσει. Ό τ α ν όμως τους απάλλαξε

από τις κατηγορίες και τους έδωσε τη δυνατότητα να

διαλέξουν αν θέλουν να ενταχθούν στον στρατό του ή να

φύγουν, όλοι τους προτίμησαν να μείνουν και γ ια το ανέλ­

πιστο της σωτηρίας τους τον προσκυνούσαν σαν θεό. Ο

Διόνυσος παίρνοντας έναν έναν τους αιχμαλώτους και προ-

Page 189: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

216

Page 190: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

σφέροντας σπονδή οίνου τους εξόρκισε όλους να πολεμή­

σουν χωρίς δόλο στο πλευρό του και να αγωνιστούν αντρί-

κεια μέχρι να πεθάνουν συνεπώς, ετούτοι ήταν οι πρώτοι

που ονομάστηκαν αυπόσπονδοι», ενώ οι μεταγενέστεροι

κ α τ ' απομίμηση τ ω ν τότε πραχθέντων ονομάζουν τις εκε­

χειρίες στους πολέμους σπονδές.

72. Όταν, λοιπόν, ο Διόνυσος επρόκειτο να εκστρατεύ-

σει κατά του Κρόνου και να βγάλει τον στρατό του από τη

Νύσα, ο Αρισταίος, λέει ο μύθος, ο επίτροπος του, του

πρόσφερε θυσία και ήταν ο πρώτος άνθρωπος που του

πρόσφερε θυσία ως να ήταν θεός. Μαζί του εκστράτευ-

σαν, λένε, και οι νέοι από τις καλύτερες οικογένειες τ ω ν

Νυσαίων, που ονομάζονταν Σειληνοί. Γιατί ο πρώτος α π '

όλους, λένε, που βασίλευσε στη Νύσα ήταν ο Σειληνός, την

κ α τ α γ ω γ ή της γενιάς του οποίου αγνοούν οι πάντες λόγω

της αρχαιότητας της. Επειδή, μάλιστα, αυτός είχε και

ουρά στην οσφυϊκή χώρα, έμεινε και στους απογόνους

του να φορούν τούτο το παράσημο για τη συμμετοχή τους

στη φύση του. Ο Διόνυσος, λοιπόν, κίνησε με τον στρατό

του και, αφού πέρασε μεγάλη και άνυδρη περιοχή, μεγάλο

μέρος της οποίας ήταν έρημο και γεμάτο θηρία, στρατο­

πέδευσε δίπλα σε μια πόλη της Λιβύης που λεγόταν Ζά-

βρινα. Κοντά σ' ετούτη την πόλη, υπήρχε θηρίο που είχε

γεννήσει η γη και σκότωνε πολλούς από τους ντόπιους, η

λεγόμενη Κάμπη, ο Διόνυσος τη σκότωσε κι απόκτησε

μεγάλη φήμη στους ντόπιους για την ανδρεία του. Πάνω,

μάλιστα, από το θηρίο που σκότωσε, κατασκεύασε πανύ­

ψηλο τύμβο, θέλοντας να αφήσει αθάνατο μνημείο της

αρετής του, που διατηρούνταν μέχρι και τους νεότερους

χρόνους. Έ π ε ι τ α , ο Διόνυσος προχώρησε εναντίον τ ω ν

Τιτάνων, οδεύοντας με τάξη και συμπεριφερόμενος με

φιλανθρωπία προς όλους τους εγχώριους και δείχνοντας,

217

Page 191: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

218

Page 192: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

συνολικά, πως εκστρατεύει γ ια να τιμωρήσει τους ασεβείς

και για να ευεργετήσει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Οι

Λίβυοι, θαυμάζοντας την ευταξία του στρατού και τη με­

γαλοπρέπεια της ψυχής του, παρείχαν άφθονα εφόδια

στους ανθρώπους του και συστράτευαν μαζί του με μεγά­

λη προθυμία. Πλησιάζοντας ο στρατός στην πόλη τ ω ν

Αμμωνίων, ο Κρόνος νικήθηκε στη μάχη που δόθηκε ε­

μπρός από τα τείχη και τη νύχτα έβαλε φωτιά στην πόλη,

σκοπεύοντας να καταστρέψει τα πατρικά ανάκτορα του

Διονύσου, ενώ ο ίδιος, παίρνοντας μαζί του τη γυναίκα

του τη Ρέα και μερικούς φίλους και συναγωνιστές του,

δραπέτευσε κρυφά από την πόλη. Ο Διόνυσος, όμως, δεν

είχε όμοιες μ' εκείνον προθέσεις, γ ιατ ί , αφού έπιασε αιχ­

μαλώτους τόσο τον Κρόνο όσο και τη Ρέα, όχι μόνο τους

συγχώρησε τις εγκληματικές τους πράξεις ένεκα της συγ­

γένειας αλλά και τους παρακάλεσε στο εξής να έχουν απέ­

ναντι του την εύνοια και τη θέση γονιών και να ζήσουν μαζί

του τιμημένοι περισσότερο α π ' όλ.ους. Έ τ σ ι , η Ρέα στο

υπόλοιπο της ζωής της τον αγαπούσε σαν γιο, αλλά η

στοργή που του έδειχνε ο Κρόνος ήταν πάντα ύπουλη.

Την ίδια περίπου εποχή, οι δυο τους απόκτησαν γιο, που

ονομάστηκε Δίας και τιμήθηκε λαμπρά από τον Διόνυσο, ο

οποίος, τα μετέπειτα χρόνια, ένεκα της αρετής του έγινε

βασιλιάς τ ω ν π ά ν τ ω ν .

73. Επειδή οι Λίβυοι του είχαν πει, πριν τη μάχη, ότι

τον καιρό που εξέπεσε από τη βασιλεία ο Άμμων, είχε

προφητεύσει στους εγχώριους ότι την καθορισμένη στιγ­

μή θα ερχόταν ο γιος του ο Διόνυσος, θα ανακτούσε το

βασίλειο του πατέρα του και, αφού θα γινόταν κύριος

ολόκληρης της οικουμένης, θα θεωρούνταν θεός, ο Διόνυ­

σος πίστεψε π ω ς ήταν αληθινός μάντης, ίδρυσε μαντείο

στον πατέρα του, ανοικοδόμησε την πόλη, όρισε να του

219

Page 193: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

220

Page 194: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

απονέμονται τιμές ως να ήταν θεός και έβαλε επιμελητές

στο μαντείο. Σύμφωνα με την παράδοση, επίσης, το κε­

φάλι του Άμμωνα είχε το σχήμα κεφαλής κριαριού, γ ι α τ ί

τέτοιο παράσημο είχε το κράνος που φορούσε στις εκστρα­

τείες. Τπάρχουν όμως κι εκείνοι που διηγούνται τον μύθο

ότι πραγματικά είχε κερατάκια δεξιά κι αριστερά στους

κροτάφους του, γ ι ' αυτό και ο Διόνυσος, ως γιος του, είχε

ίδια όψη με τον πατέρα του κι έτσι παραδόθηκε στις επό­

μενες γενιές τ ω ν ανθρώπων τούτος ο θεός να έχει κέρατα.

Μετά την ανοικοδόμηση της πόλης και την ίδρυση του

μαντείου, πρώτα α π ' όλα, λένε, ο Διόνυσος ζήτησε να

χρησμοδοτήσει ο θεός για την εκστρατεία κι έλαβε τον

χρησμό από τον πατέρα του ότι θα ευεργετήσει τους αν­

θρώπους και θα κερδίσει την αθανασία. Έ τ σ ι , με υψηλό

φρόνημα, εκστράτευσε πρώτα στην Αίγυπτο, όπου έβαλε

βασιλιά της χώρας τον Δία, τον γιο του Κρόνου και της

Ρέας, παιδί ακόμη στην ηλικία. Πλάι του τοποθέτησε και

επιμελητή τον Όλυμπο, ο οποίος τον εκπαίδευσε και τον

έκανε να πρωτεύσει στην αρετή, κι έτσι ο Δίας προσαγο-

ρεύτηκε Ολύμπιος. Όσο για τον Διόνυσο, λέγεται π ω ς

δίδαξε στους Αιγυπτίους την καλλιέργεια του αμπελιού

και τον τρόπο χρήσης και αποθήκευσης τόσο του κρασιού

όσο και τ ω ν φρούτων και τ ω ν άλλων καρπών. Καθώς

λοιπόν διαδιδόταν παντού η καλή του φήμη, κανείς δεν

του αντιτασσόταν ως εχθρός, αλλά όλοι τον υπάκουαν

πρόθυμα και τον τιμούσαν με επιδοκιμασίες και θυσίες

σαν θεό. Με τον ίδιο τρόπο, λένε, γύρισε όλη την οικουμέ­

νη, εξημερώνοντας τη γη με τις καλλιέργειες και ευεργε­

τώντας τους λαούς με μεγάλα και πολύτιμα δώρα ανά τους

αιώνες. Γι ' αυτό και όλοι οι άνθρωποι, ενώ σχετικά με

τους υπόλοιπους θεούς δεν έχουν τις ίδιες πεποιθήσεις

μεταξύ τους, η συμφωνία που παρουσιάζουν μόνο σχεδόν

στην περίπτωση του Διονύσου αποδεικνύει την αθανασία

221

Page 195: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

222

Page 196: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

του" γ ιατί δεν υπάρχει άνθρωπος, είτε Έλληνας είτε βάρ­

βαρος, που να μην έχει δεχτεί τη δωρεά και τη χάρη του

και ακόμα κι εκείνοι που έχουν εντελούς άγρια γη ή γη που

είναι εντελώς ακατάλληλη για καλλιέργεια αμπελιού έμα­

θαν να κατασκευάζουν ένα ποτό από κριθάρι που λίγο

υπολείπεται σε ευωδιά από το κρασί 1 3 5 . Ο Διόνυσος, λοι­

πόν, λένε, καθώς κατέβαινε από την Ινδία προς τη

θάλασσα 1 3 6, έμαθε π ω ς όλοι οι Τιτάνες είχαν συγκεντρώ­

σει δυνάμεις και είχαν περάσει στην Κρήτη να πολεμήσουν

τον Άμμωνα. Ο Δίας είχε ήδη περάσει από την Αίγυπτο να

βοηθήσει τον Άμμωνα και μεγάλος πόλεμος είχε ξεσπάσει

στο νησί, γρήγορα, λοιπόν, ο Διόνυσος και η Αθηνά και

μερικοί άλλοι θεωρούμενοι θεοί έτρεξαν στην Κρήτη. Σε

μεγάλη μάχη που δόθηκε, νίκησε το στρατόπεδο του Διο­

νύσου που σκότωσε όλους τους Τιτάνες. Μετά από αυτά, ο

Άμμωνας και ο Διόνυσος πέρασαν από την ανθρώπινη

φύση στην αθανασία και ο Δίας, λένε, βασίλευσε σ' ολό­

κληρο τον κόσμο, αφού οι Τιτάνες είχαν τιμωρηθεί και δεν

υπήρχε κανείς να τολμήσει από ασέβεια να αμφισβητήσει

την εξουσία του.

74. Ο πρώτος, λοιπόν, Διόνυσος, ο γιος του Άμμωνα και

της Αμάλθειας, τούτες τις πράξεις ιστορούν οι Λίβυοι π ω ς

έκανε. Ο δεύτερος, λένε, που γεννήθηκε από τον Δία και

την Ιώ την κόρη του Ινάχου, βασίλευσε στην Αίγυπτο και

εισήγαγε τις τελετές. Ο τελευταίος, που γεννήθηκε από τον

Δία και τη Σεμέλη, έγινε στους Έλληνες ζηλωτής τ ω ν

προηγουμένων. Μιμούμενος τη συμπεριφορά τ ω ν δύο άλ­

λων, εκστράτευσε σ' ολόκληρη την οικουμένη κι άφησε ουκ

ολίγες στήλες όρια της εκστρατείας του' εξημέρωνε τα

εδάφη με τις καλλιέργειες και επέλεξε γυναίκες στρατιω-

τίνες, όπως έκανε ο παλαιός με τις Αμαζόνες. Αυτός ξε­

πέρασε τους άλλους στα περί τ ω ν οργιασμών, καθώς άλλες

223

Page 197: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

224

Page 198: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΒΙΒΛΟΣ ΤΡΙΤΗ

τελετές μετέτρεψε προς το καλύτερο και άλλες επινόησε.

Επειδή από το μεγάλο χρονικό διάστημα που είχε περάσει

οι προηγούμενοι εφευρέτες δεν ήταν πια γνωστοί στους

πολλούς, κληρονόμησε αυτός τη φήμη και τη δόξα τ ω ν

προγενεστέρων. Κι αυτός δεν είναι ο μόνος στον οποίο

συνέβη το παραπάνω, αλλά συνέβη αργότερα και στον

Ηρακλή. Διότι υπήρχαν δύο προγενέστεροι του που είχαν

το ίδιο όνομα, ο πιο αρχαίος Ηρακλής, σύμφωνα με τον

μύθο, είχε γεννηθεί στους Αιγυπτίους και, αφού καθυπό-

ταξε με τα όπλα μεγάλο μέρος της οικουμένης, τοποθέτησε

τη στήλη της Λιβύης, ενώ ο δεύτερος, που ήταν ένας από

τους Ιδαίους Δακτύλους 1 3 7 της Κρήτης, έγινε γητευτής,

απόκτησε στρατηγικές γνώσεις και συνέστησε τους Ολυ­

μπιακούς αγώνες - ο τελευταίος, που γεννήθηκε λίγο πριν

τα Τρωικά από την Αλκμήνη και τον Δία, γύρισε μεγάλο

μέρος της οικουμένης, εκτελώντας τα προστάγματα του

Ευρυσθέα. Αφού έφερε σε πέρας όλους τους άθλους, έστη­

σε στήλη στην Ευρώπη, επειδή όμως είχε το ίδιο όνομα και

προτιμούσε τον ίδιο τρόπο ζωής με τους άλλους δυο, καθώς

είχαν περάσει πολλά χρόνια, όταν πέθανε, κληρονόμησε και

τις πράξεις των αρχαίων, ως να είχε υπάρξει ένας Ηρακλής

όλους τους προηγούμενους αιώνες. Τπέρ της άποψης ότι

υπήρξαν περισσότεροι Διόνυσοι, εκτός τ ω ν άλλων αποδεί­

ξεων, επιχειρούν να φέρουν απόδειξη και από την Τιτανο­

μαχία" δεδομένου ότι όλοι συμφωνούν πως ο Διόνυσος

αγωνίστηκε στο πλευρό του Δία κατά τον πόλεμο με τους

Τιτάνες, κατά κανέναν τρόπο, λένε, δεν πρέπει η γενιά τ ω ν

Τιτάνων να τοποθετείται την εποχή της Σεμέλης ούτε να

ισχυρίζεται κάποιος π ω ς ο Κάδμος ο γιος του Αγήνορος

είναι πρεσβύτερος από τους θεούς του Ολύμπου. Αυτοί,

λοιπόν, είναι οι μύθοι που λένε οι Λίβυοι για τον Διόνυ­

σο" όσο για μας, αφού ολοκληρώσαμε τα σχέδιο που ανα­

κοινώσαμε στην αρχή, κλείνουμε εδώ το τρίτο βιβλίο.

225

Page 199: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

1. Η Αιθιοπία, εν προκειμένω, είναι η περιοχή που εκτεί­

νεται « κ ά τ ω » από την Αίγυπτο και φτάνει μέχρι πέρα από

τη νήσο Μερόη. Πιθανώς όμως περιλαμβάνει και μεσημβρι­

νές περιοχές μέχρι την έρημβ και, γενικότερα, ολόκληρη τη

μεσημβρινή περιοχή της Λιβύης.

2. Την ίδια παρατήρηση κάνει και ο Ηρόδοτος, βλ. Δ, 197.

3. Τα περί ευσέβειας τ ω ν Αιθιόπων παραδίδονται από την

εποχή του Ομήρου (εκτός από το παρακάτω χωρίο, βλ. και

Ίλιάς Ψ 205-207' Όδνσσεια α 22-25- Ηρόδοτος, Γ, 21), ότι

όμως οι Αιθίοπες είναι οι πρώτοι που διδάχτηκαν τον σεβα­

σμό προς τους θεούς για πρώτη φορά αναφέρεται εδώ από

τον Διόδωρο.

4. Βλ. Όμηρος, Ίλιάς Α 423-4.

5. Πρβλ. Ηρόδοτος, Γ, 25 και Στράβων, ΙΖ I 54. Ο ίδιος

όμως ο Διόδωρος (Α 33 1 και 34 7) λέει πως ο Καμβύσης

κατέκτησε την Αιθιοπία και ίδρυσε την πόλη Μερόη, στην

οποία έδωσε το όνομα της μητέρας του. Οι αντιφάσεις αυτού

του τύπου, που οφείλονται στην ποικιλία τ ω ν π η γ ώ ν που

χρησιμοποιεί, παρουσιάζονται συχνά στον Διόδωρο.

6. Πρβλ. Αριστοτέλης, Μετεωρολογικά, 351 b, και Διό­

δωρος, Α 1 34.

7. Στην πραγματικότητα, υπήρχαν τρία είδη γραφής,

σύμφωνα με τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα (Στρωματεΐς Ε

657): η έπιστολογραφική, που είναι η «δημοτική» του Ηρο­

δότου, την οποία μπορούσε να μάθει ο καθένας που δεν ανήκε

229

Page 200: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

στην τάξη τ ω ν ιερέων, η ιερατική, προς χρήση τ ω ν ιερέων

(ΐερογραμματεϊς), που γραφόταν με πένα και μελάνι πάνω

σε πάπυρο, και η ιερογλυφική, στην οποία γίνονταν οι επι­

γραφές στα μνημεία. Ο Διόδωρος, όπως και ο Ηρόδοτος,

αναφέροντας δύο μόνο τύπους, ταυτίζουν προφανώς τις

δύο τελευταίες και τις αντιδιαστέλλουν με την πρώτη.

8. Για τους κανόνες που έπρεπε να ακολουθούνται στους

καθαρμούς τ ω ν ιερέων βλ. Ηρόδοτος, Β, 36 και 37.

9. Το φίδι που απεικονιζόταν ήταν ο ιερός «ουραίος», το

σύμβολο του Βορείου Βασιλείου της Αιγύπτου. Βλ., επίσης,

Αιλιανός, Περί ζώων Ιδιότητος ΣΤ 38.

10. Σε άλλους αρχαίους συγγραφείς βρίσκουμε εντελώς

διαφορετικές ερμηνείες των ιερογλυφικών συμβόλων από

αυτές του Διόδωρου. Έτσι , γ ια τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα

(Στρωματεΐς Ε 670) και τον Ωραπόλλωνα (Α 6), το γεράκι

είναι το σύμβολο του θείου ή του ήλιου (συχνά, ο θεός Ώρος

αποδιδόταν με τη μορφή γερακιού και το μάτι του συμβόλιζε

τη γονιμότητα). Ο κροκόδειλος, σύμφωνα με τον Κλήμη

(στο ίδιο), συμβόλιζε την αναισχυντία, ενώ για τον Ωραπόλ­

λωνα (Α 67), τον τρελό, αντίθετα για τον Δαμάσκιο (Φώ­

τιος, Βιβλιοθήκη, 432 b), συμβολίζει τη δικαιοσύνη, επειδή

δεν βλάπτει κανέναν.

11. Σύμφωνα με τον Απουλήιο (Μεταμορφώσεις ΙΑ 10),

το αριστερό χέρι με την παλάμη ανοιχτή συμβολίζει τη δι­

καιοσύνη.

12. Τούτη η σημασία του ρήματος λαμβάνω εμφανίζεται

επίσης στον Ηρόδοτο (4 79) και στον Λουκιανό (Προς Νι-

γρΐνον Επιστολή 37).

13. Ο Στράβων βεβαιώνει (ΙΖ II 2) π ω ς ο βασιλιάς ήταν

τον περισσότερο καιρό έγκλειστος στο παλάτι .

14. Οι Έλληνες θεωρούσαν τον στραγγαλισμό επονείδι-

στο θάνατο, αλλά για έναν Αιθίοπα το να φύγει από τη χώρα

του ήταν ακόμα μεγαλύτερο όνειδος.

230

Page 201: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

15. Μερικά από τα στοιχεία που ακολουθούν αναφέρονται

και από τον Στράβωνα (ΙΖ II 1-3).

16. Το ίδιο παραδίδει και ο Στράβων, ΙΖ II 3.

17. Ο Διόδωρος περιέγραψε τούτο το νησί στο Πρώτο

Βιβλίο (κεφ. 33 1-3) με όρους αντίστοιχους με εκείνους

του Στράβωνα (βλ. ΙΖ II 2), αντιστοιχία που παραπέμπει

στον Αγαθαρχίδη ως κοινή πηγή και τ ω ν δύο.

18. Στη,ν περιοχή, δηλαδή, που εκτείνεται από την ανα­

τολική όχθη του Νείλου μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα. Πιο

κ ά τ ω , η λέξη Λιβύη δηλώνει τις περιοχές που βρίσκονται

δυτικά του Νείλου.

19. Τα ακόντια τ ω ν Ελλήνων έφεραν ιμάντα περί το μέ­

σον που διευκόλυνε τη μεταφορά τους.

20. Πρβλ. Στράβων, ΙΖ II 3.

21. Η αναφορά τούτων τ ω ν τεσσάρων θεών δείχνει ίσως

σύγχυση του Διόδωρου ή κάποιου αντιγραφέα. Ο Στράβων,

(ΙΖ II 3), που αντλεί από την ίδια πηγή, ξεχωρίζει σαφώς

τους θεούς που λατρεύονται από το κοινό τ ω ν Αιθιόπων και

τους θεούς που τιμούν οι κάτοικοι της Μερόης (ο Ηρόδοτος

παραδίδει (Β 29) τον Ηρακλή, τον Πάνα, την Ίσιδα και

«έναν βάρβαρο θεό», ενώ δεν αναφέρει τον Δία και τον Διό­

νυσο, τον Άμμωνα, δηλαδή, και τον Όσιρι). Σύμφωνα με τον

Ηλλιόδωρο (Αίθιοπικά IVI 5), οι εθνικοί θεοί τ ω ν Αιθιόπων

είναι ο Ήλιος, η Σελήνη και ο Διόνυσος. Το πάνθεον της

Μερόης δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστό.

22. Πρβλ. Στράβων ΙΖ II 3. Την ίδια συνήθεια παραδίδει

και ο Ηρόδοτος (Δ 184) για τους Ατάραντες.

23. Πρβλ. Αιλιανός, Περι ζώων ιδιότητος Β 21" Ε 48" ΣΤ

21. Στράβων, ΙΣΤ IV 4, 16· ΙΖ II 2.

24. Ο Αγαθαρχίδης από την Κνίδο ήταν ιστορικός, ρήτο­

ρας και γεωγράφος που ήκμασε περί το 160 π.Χ., την εποχή

του Πτολεμαίου του Φιλομήτορος και του διαδόχου του.

Σύμφωνα με τον Στράβωνα ήταν οπαδός της περιπατητι-

231

Page 202: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

κής σχολής. Έργα του είναι τα: Περί Ασίας, σε δέκα βι­

βλία, Περί Ευρώπης, σε σαράντα εννιά βιβλία, Περί Ερυ­

θράς Θαλάσσης, σε πέντε βιβλία και, τέλος, μια πεντάτομος

πραγματεία περί Τρωγλοδυτών. Από αυτά σώζεται μόνο

μέρος του «περί Ερυθράς θαλάσσης», που περιέχει ενδιαφέ­

ρουσες πληροφορίες για τους Σαβίνους και άλλους λαούς της

Ευδαίμονος Αραβίας. Τούτος ο ιστορικός φαίνεται να είναι ο

πρώτος Έλληνας που αποκάλυψε την πραγματική αιτία τ ω ν

περιοδικών πλημμύρων του Νείλου.

25. Ο Αρτεμίδωρος ο Εφέσιος, που από τον Στράβωνα,

τον Διόδωρο, τον Αθηναίο και άλλους αποκαλείται και Αρ­

τεμίδωρος ο Γεωγράφος, ήκμασε περί το 100 π.Χ. Σπούδα­

σε στην Αλεξάνδρεια και μετά την αποπεράτωση των σπου­

δών του έκανε μεγάλη περιοδεία στην Ερυθρά θάλασσα, τη

Μεσόγειο, μέρος του Ατλαντικού ωκεανού και επισκέφτηκε

την Ιταλία, την Ισπανία και την Αίγυπτο. Στη συνέχεια,

έγραψε ογκώδες ιστορικογεωγραφικό έργο υπό τον τίτλο

7α γεωγράφουμενα, σε έντεκα βιβλία. Από αυτό περισώθη­

καν πολλά μικρά αλλά και εκτενέστερα αποσπάσματα, σε

επιτομή που έγινε τον 5ο αιώνα μετά Χριστόν από τον Μαρ-

κιανό τον Ηρακλεώτη, που περιέχει τον περίπλου του Ευ­

ξείνου και πληροφορίες για τη Βιθυνία και την Παφλαγονία.

26. Η «Ερυθρά θάλασσα» του Διόδωρου αντιστοιχεί στη

σημερινή Ερυθρά θάλασσα μαζί με τον κόλπο του Αντεν και

τη θάλασσα του Ομάν, μέχρι την Ινδία.

27. Πρβλ. την περιγραφή των μεταλλείων της Ισπανίας,

Πέμπτο Βιβλίο, κεφ. 35 κ.ε.

28. Πρόκειται πιθανώς για χαλαζία.

29. « Γ η » εδώ, όπως και παρακάτω, σημαίνει το «μάρ­

μαρο» που αναφέρθηκε πιο π ά ν ω .

30. Ξεχωρίζει, δηλαδή, τα σημεία του κοιτάσματος που

περιέχεται ο χρυσός.

31. Πρβλ. Θεόφραστος, Περί λίθων Θ 63.

232

Page 203: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

32. Η σημερινή Ερυθρά θάλασσα.

33. Οι περίπου αντίστοιχες σύγχρονες περιοχές είναι η

νότιο-ανατολική Περσία και το Βελουχιστάν.

34. Γύρω στα δυόμισι κιλά.

35. Πρόκειται για τον Πτολεμαίο Ευεργέτη Α', που βα­

σίλεψε από το 246 μέχρι το 221 π.Χ.

36. Πρβλ. Στράβων, ΙΈ II 2 και Αρριανός, Ινδική 29 και

30.

37. Πρβλ. Αριστοτέλης, Μετά τά φυσικά, 1072a 23.

38. Πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV 14.

39. Πρβλ. Αιλιανός, Περί ζώων ιδιότητος, ΙΣΤ 14 και 17.

40. Εννοεί τη «σατραπεία» της Βαβυλωνίας, που εκτει­

νόταν από τον μυχό του Περσικού κόλπου μέχρι την έρημο

της Αραβίας. Ο Αραβικός κόλπος που αναφέρεται αμέσως

μετά είναι η σημερινή Ερυθρά θάλασσα.

41. Ο Διόδωρος είναι ο μόνος που αποκαλεί Ασα τον π α ­

ραπόταμο του Νείλου που αποκαλείται Ασταβάρας από τον

Αγαθαρχίδη (451b 31), και Ασταβόρας από τον Στράβωνα

(ΙΣΤ IV 8), τον Αιλιανό (Περί ζώων ιδιότητος, ΙΔ 40) και

τον Πτολεμαίο (Δ 7). Για τους Ριζοφάγους, πρβλ. Στράβων

ΙΣΤ IV 9.

42. Ο Στράβων (ΙΣΤ IV 9) τους αποκαλεί Σπερμοφάγους.

43. Η Βουνιάς η ευζωμοειδής είναι φυτό διετές, ποώδες,

σταυρανθές και κοινό στις παραμεσόγειες περιοχές. Τα τρυ­

φερά του βλαστάρια, κοινώς βρούβες ή αγριοβλάσταρα,

τρώγονται. Η Βουνιάς του Διοσκορίδη είναι η Κράμβη

το νάπυ, κοινώς ονομαζόμενο Γουλί.

44. Το όνομα τούτων τ ω ν ανθρώπων είναι «Κυνηγέτες»

στον Αγαθαρχίδη (452a 42) και «Γυμνήτες» στον Στράβωνα

(ΙΣΤ IV 9).

45. Εντελώς ακατάλληλη, δηλαδή, για γεωργία.

46. Εδώ η πείνα εμφανίζεται ως δάσκαλος που τιμωρεί

τους κακούς μαθητές.

233

Page 204: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

47. 0 Στράβων, στο ΙΣΤ IV 10, το εξηγεί ως εξής: «...Δεν

μπορεί να σηκωθεί, επειδή το κόκαλο του ποδιού του είναι

ένα μόνο και δεν έχει άρθρωση...»

48. Έχουν, δηλαδή, πλακουτσές μύτες.

49. Πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV 11.

50. Η στρουθοκάμηλος ζυγίζει περί τα 135 κιλά και μπο- ·

ρεί να τρέχει με ταχύτητα 84 χιλιομέτρων την ώρα.

51. Την ίδια παρομοίωση βρίσκουμε στον Ξενοφώντα

(Κνρον άνάβασις, A V 2) και στον Αιλιανό (Περι ζώων

ιδιότητος, Η 10 και ΙΔ 7).

52. Ο όρυξ είναι ένα είδος αντιλόπης που απαντάται συ­

χνά στους αρχαίους συγγραφείς, βλ. Ηρόδοτος, Δ 192- Α­

ριστοτέλης, Τών περί τά ζώα ιστοριών, 499b 20" Περί

ζώων μερών, 663a 23 και Αιλιανός, Περί ζώων ιδιότητος,

ΙΕ 14.

53. Πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV 12.

54. Συντομότερη περιγραφή του ιδίου εθίμου βρίσκουμε

στον Στράβωνα, ΙΣΤ IV 12.

55. Πρβλ. Αριστοτέλης, Τών περί τά ζώα ιστοριών, 556b

28.

56. Πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV 12 και Αιλιανός, Περί ζώων

ιδιότητος, ΙΖ 27, 40 και 41.

57. Οι Αυταριάτες ήταν φυλή της Ιλλυρίας που μετανά­

στευσε στη Μυσία.

58. Ο Στράβων, επίσης, παραδίδει (ΙΣΤ IV 10) πως τα

σκυλιά κυνηγούν τα βόδια, αλλά ο Αγαθαρχίδης (453b 36)

και ο Αιλιανός (Περί ζώων ιδιότητος, ΙΣΤ 31) προσθέτουν

π ω ς οι Κυναμολγοί πίνουν και το γάλα τ ω ν θηλυκών σκυ­

λιών, όποτε δεν έχουν κρέας, α π ' όπου, άλλωστε, βγαίνει και

το όνομα τους. Σχετικά με τα βόδια, ο Αιλιανός προσθέτει

π ω ς είναι άγρια και επιθετικά.

59. Σύμφωνα με τον Αγαθαρχίδη (454a 5-6) και τον Στρά­

βωνα (ΙΣΤ IV 17) το πρόστιμο ήταν ένα μόνο πρόβατο.

234

Page 205: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

60. Για την περιτομή στους Αιγυπτίους βλ. Ηρόδοτος, Β

36-37 και 104, καθώς και Διόδωρος, Α 28, 3.

61. Στην είσοδο της Ερυθράς θαλάσσης.

62. Πύξος, κοινώς πυξάρι ή τσιμισίρι, είναι δέντρο με

ξύλο κίτρινο, σκληρό και συμπαγές, από το οποίο κατα­

σκεύαζαν παλιά τις πυξίδες και τα πιόνια στο σκάκι.

63. Πρόκειται για τον μεγάλο μπαμπουίνο Papiosphinx.

64. Πρόκειται για τον πίθηκο cercopithecuspyrrhonotus.

Τούτο το ζώο ο Αριστοτέλης (Τών περι τα ζώα ιστοριών

502a 18) και ο Στράβων (ΙΣΤ IV 16 και ΙΖ 140) το ονομάζουν

«κήβος», ενώ ο Αγαθαρχίδης (455b 23) και ο Αιλιανός (Περί

ζώων ιδιότητος, ΙΖ 8) το ονομάζουν «κήπο». Ο Αγαθαρχί­

δης δηλώνει π ω ς έλαβε την ονομασία του από τον σύνθετο

χαρακτήρα του, ενώ ο Αιλιανός και ο Διόδωρος την αποδί­

δουν στη χάρη και την πολυχρωμία του.

65. Πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV 16' Αιλιανός, Περι ζώων

ιδιότητος, ΙΖ 45 και Παυσανίας, Ε 12 1.

66. Πρόκειται για είδος ύαινας. Πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV

16, και Αιλιανός, Περι ζώων ιδιότητος, Ζ 22.

67. Πρβλ. Αιλιανός, Περι ζώων ιδιότητος, ΙΣΤ 39.

• 68. Ο Πτολεμαίος ο Φιλάδελφος, 285-246 π.Χ. Το ενδια­

φέρον του Πτολεμαίου για τα άγρια ζ ώ α είναι γνωστό από

το ανά χείρας χωρίο και από τον Θεόκριτο (Β 67, 8). Σύμ­

φωνα επίσης με έναν πάπυρο του 257 π.Χ., ένας Αμμωνίτης

ηγέτης από την ανατολική όχθη του Ιορδάνη έστειλε δώρο

στον βασιλιά ίππους, σκύλους, όνους και αρκετά ζ ώ α που

είχαν προκύψει από διασταύρωση με άγριους όνους, πράγ­

μα που αποδεικνύει π ω ς ενδιαφερόταν και για την ε ισαγωγή

στην Αίγυπτο νέων διασταυρώσεων στα οικόσιτα ζ ώ α .

69. Ο Διόδωρος, προφανώς, δεν χρησιμοποιεί τον όρο

«Ατλαντικό» ως να προκύπτει από το «Άτλας», αλλά όπως

τον χρησιμοποίησε ο γεωγράφος Ερατοσθένης, περί το 200

π.Χ., που περιέγραψε μ' αυτό τον όρο ολόκληρη τη θαλάσ­

σια έκταση που περιτριγυρίζει την «οικουμένη».

235

Page 206: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

70. Ο Πάνορμος, το Τύρκοαο όρος και η Μακαρία νήσος

δεν είναι γνωστά από αλλού.

71. Ο Αγαθαρχίδης και ο Στράβων (ΙΣΤ IV 5) συμπλη­

ρώνουν π ω ς είναι και θερμά.

72. Πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV 5.

73. Ο Στράβων λέει « έ ξ ω » από το λιμάνι, ενώ ο Αγαθαρ­

χίδης (456b 5-7), «μέσα» στο λιμάνι.

74. Λίγο νοτιότερα, σύμφωνα με τον Στράβωνα (ΙΣΤ IV

7), βρίσκεται η πόλη της Πτολεμαΐδας, την οποία ίδρυσε ο

Πτολεμαίος ο Φιλάδελφος κοντά στα μέρη που κυνηγούσαν

τους ελέφαντες.

75. Βλ. κ ε φ . 18, όπου όμως δεν αναφέρεται η Πτολεμαΐς

ούτε τα ακρωτήρια των Ταύρων.

76. Η σκιά που πέφτει προς νότο στις 7 το πρωί στις 21

Ιουνίου δείχνει π ω ς το μέρος βρίσκεται ανάμεσα στον τρο­

πικό του Καρκίνου και τον Ισημερινό.

77. Είναι πόλη στο νοτιότερο άκρο της χερσονήσου του

Σινά- πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV 18.

78. Πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV 18.

79. Και τα τρία φυτά είναι κτηνοτροφικά. Η άγρωστη

είναι η κοινά ονομαζόμενη αγριάδα, η μηδική ένα είδος ή­

μερου τριφυλλιού ενώ ο λωτός είναι το άγριο τριφύλλι.

80. Ο Αγαθαρχίδης (457b 18) ονομάζει τούτο τον λαό

«Βατμιζομανείς», ο Πτολεμαίος (Γεωγραφική νφήγησις,

ΣΤ 178) «Μαισαιμανείς», ενώ ο Στράβων δεν τους αναφέρει.

81. Οι Εχινάδες νήσοι βρίσκονται στο Ιόνιο πέλαγος, στις

αρχές του Κορινθιακού κόλπου - πρβλ. Στράβων, Η III 26.

82. Η περιγραφή του δόθηκε ίσως στο Τριακοστό Δεύ­

τερο βιβλίο.

83. «Πυρήνα» οι αρχαίοι ονόμαζαν όλα τα σκληρά κου­

κούτσια, όπως της ελιάς, του ροδιού, του σταφυλιού κ.λπ. ,

ως εκ τούτου ο Διόδωρος εδώ δεν παρέχει συγκεκριμένο

μέτρο, σε αντίθεση με το μέγιστο μέγεθος του βόλου του

236

Page 207: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

χρυσού που το συγκρίνει παρακάτω με το «βασιλικό κάρυο»

που είναι το καρύδι.

84. Εδώ ο Διόδωρος διαφοροποιείται ριζικά από τον Α-

γαθαρχίδη (458a 17-19) και τον Στράβωνα (ΙΣΤ IV 18) που

παραδίδουν π ω ς αντάλασσαν τρία μέρη χρυσού με ένα μέρος

χαλκού και δύο μέρη χρυσού με ένα μέρος σιδήρου ή αργύ­

ρου.

85. Οι αραβικές μύρτοι, το ρητινώδες κόμμι του κορμού

(μύρο) τ ω ν οποίων χρησιμοποιούσαν στο βαλσάμωμα τ ω ν

νεκρών.

86. Γι ' αυτά τα φίδια, πρβλ. Ηρόδοτος, Β 75 και Γ 107-

Θεόφραστος, Περί φυτών ιστορίας, Θ 6' Παυσανίας, Θ 28.

87. Ο Στράβων (ΙΣΤ IV 19), ονομάζει την ασθένεια «-

κάρον», δηλ. νάρκη.

88. Πρβλ. Αγαθαρχίδης, 458b 37-40, και Ιπποκράτης,

Περί άρχαίης ίητρικής, 9, 14, και Περί αέρων, υδάτων,

τόπων, 3, 4.

89. Πρβλ. Στράβων, ΙΣΤ IV 19.

90. Ο αττικός μήνα Μαιμακτηριώνας αντιστοιχεί στην

περίοδο από μέσα Νοεμβρίου μέχρι μέσα Δεκεμβρίου και

ο επόμενος, ο Ποσειδεώνας, από μέσα Δεκεμβρίου μέχρι

μέσα Ιανουαρίου- η πρώτη σκοπιά αρχίζει με το πέσιμο

της νύχτας που σ' εκείνο το γεωγραφικό πλάτος, 15 βόρειο

περίπου, υπολογίζεται κατά τις 5.45 μ.μ.

91. Κατά τον Αγαθαρχίδη (459b 34), το σχήμα είναι

«δισκοειδές», έκφραση που ταιριάζει περισσότερο στην ε­

μπειρία μας.

92. Πρόκειται για ανέμους, αντίστοιχα, δυτικούς, νοτιο­

δυτικούς, βόρειο-δυτικούς και νότιο-ανατολικούς· βλ. και

Αριστοτέλης, Μετεωρολογικών Α, 6.

93. Πρβλ. και Ηρόδοτο (Δ 167-185), ο οποίος αναφέρει

περισσότερες φυλές, αλλά και Διόδωρο (Κ 38 2 και 57 5)

που αναφέρει δύο φυλές ακόμη.

237

Page 208: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

94. Ανθρακικό νάτριο.

95. Βλ. επίσης, Ηρόδοτος, Γ 108· Δ 192· Στράβων, ΙΖ I

44· Αιλιανός, Περι ζώων ιδιότητος, Α 57' ΙΣΤ 27, 28.

96. Ο Διονύσιος ο Σκυτεύς ή Σκυτοβραχίων, ήταν Έλλη­

νας συγγραφέας από τη Μυτιλήνη που ήκμασε περί το 100

π.Χ. στην Αλεξάνδρεια, όπου, σύμφωνα με μαρτυρία του

Σουητώνιου, διατηρούσε φιλολογική συντροφιά, στην ο­

ποία ανατράφηκε και ο δάσκαλος του Κικέρωνα, Μάρκος

Αντώνιος Γνίφων. Κατά Σούδα, ο Διονύσιος ήταν εποποιός

και συνέγραψε έργα σχετικά με την αρχαιότατη μυθολο­

γία, που περιλάμβαναν ποικίλους μυθικούς κύκλους, όπως

ο αναφερόμενος στην εκστρατεία του Διονύσου και της Α­

θηνάς, στις Αμαζόνες της Λιβύης, στην αργοναυτική εκ­

στρατεία, καθώς και στις περιπέτειες του Ξάνθου του Λυ-

δού. Ο Διονύσιος χρησίμευσε ως πηγή για τούτο το μέρος

του Τρίτου Βιβλίου στον Διόδωρο από τον οποίο μαθαίνου­

με πως ο Διονύσιος ανέφερε πάντα στα έργα του τις πηγές

του.

97. Αντίστοιχη παρατήρηση κάνει και ο Στράβων (ΙΑ V

1), σχετικά με τις Αμαζόνες του Καυκάσου. Σύμφωνα με

τον Ηρόδοτο (Δ 117) και τον Ιπποκράτη (Περι αέρων, υδά­

των, τόπων, 13), οι Αμαζόνες δεν επιτρεπόταν να παντρευ­

τούν αν δεν είχαν πρώτα σκοτώσει έναν (Ηρόδοτος) ή τρεις

(Ιπποκράτης) εχθρούς.

98. Η λέξη Αμαζών προέρχεται από το στερητικό « α »

και το «μαζός» που σημαίνει μαστός.

99. «Άνθρακες» ήταν οι πολύτιμοι λίθοι με σκούρο κόκκι­

νο χρώμα, όπως τα ρουμπίνια και οι γρανάτες, τα «σάρδια»

ήταν οι αντίστοιχοι δικοί μας καρνεόλιοι και σαρδονυχοι,

ενώ «σμάραγδος» ήταν κάθε πράσινη πέτρα.

100. Δηλαδή, Χερσόνησο- η πόλη ήταν προφανώς χτισμέ­

νη πάνω σε χερσόνησο που εκτεινόταν μέσα στη λίμνη.

101. Βλ. κεφ 56-58.

238

Page 209: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

102. Η επεξήγηση δεν συμφωνεί με τα νούμερα που δί­

νονται, και πιθανώς να έχει γίνει αντιμετάθεση τ ω ν αριθ­

μών.

103. Βλ. Τέταρτο Βιβλίο, κεφ. 18.

104. Εννοείται η Μεσόγειος.

105. Ο ποταμός αυτός περνάει από την Πέργαμο και εκ-

βάλλει στο Αιγαίο.

106. Μητέρα τ ω ν θεών ήταν η μεγάλη θεά της Φρυγίας, η

Κυβέλη.

107. Βλ. Όμηρος, Ίλιάς, Ξ 200-1.

108. Σημερινός Πάδος στην Ιταλία.

109. Πρβλ. Σοφοκλής, Οιδίπους έπι Κολωνω, 1620-1,

λίγο πριν χαθεί ο Οιδίποδας από τη γη μέσα στην καταιγίδα.

110. Στη Ρ ώ μ η , οι μητέρες απόθεταν τα καχεκτικά π α ι ­

διά τους στην αγκαλιά του αγάλματος της Κυβέλης και ε­

πικαλούνταν την προστασία της.

111. Ο Αττις-Πάπας ήταν η ανώτατη θεότης της Φρυ­

γίας, έχοντας τη θέση που καταλάμβανε ο Δίας στον ελλη­

νικό κόσμο.

112. Χρησιμοποιούσαν, δηλαδή, και οι δυο την αναπνοή

τους, ο Μαρσύας για να κάνει τους αυλούς να ηχήσουν και ο

Απόλλωνας για να βγάλει φωνητικές νότες.

113. Ο Ερμής είχε εφεύρει τη λύρα με τις τρεις χορδές,

στην οποία ο Απόλλωνας πρόσθεσε άλλες τέσσερις, πηγαί­

νοντας από τους οξείς στους βαρείς ήχους, τη μεσαία, τη

χορδή που αγγίζεται με τον δείκτη ( = λιχανός) του χε­

ριού, την πλάι στην υπάτη και την υπάτη που ήταν η χορδή

με τον πιο βαρύ ήχο. Οι επτά χορδές συνιστούσαν, κατά

συναφή, δύο τετράχορδα, με τη μεσαία χορδή να συμμετέ­

χει και στα δυο.

114. Επιστρέφουμε στη συνέχεια της διήγησης από το

τέλος του κεφαλαίου 57.

115. Τούτο το χωρίο βοηθά να κατανοηθεί καλύτερα η

239

Page 210: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

φράση τήν τών άστρων σψαΐραν στο Τέταρτο Βιβλίο, 27 5: Ο

Άτλας ανακάλυψε τη σφαίρα όπου βρίσκονται τα άστρα, την

ουράνιο, δηλαδή, σφαίρα.

116. Η ανατολή και η δύση τούτου του αστερισμού ήταν

αντικείμενο προσεκτικής παρατήρησης τόσο από τους γε­

ωργούς όσο και από τους ναυτικούς, η δε ονομασία τους

θεωρείται ότι προέρχεται από το ρήμα « π λ έ ω » , επειδή η

ανατολή του αστερισμού συνέπιπτε με την αρχή της εποχής

τ ω ν ταξιδιών διά θαλάσσης.

117. Πέμπτο Βιβλίο, κεφ. 64 και εξής.

118. Που σημαίνει πως είχε γεννηθεί δυο φορές.

119. Δηλαδή, τα παιδιά της γης, οι Τιτάνες που ήταν

παιδιά της Γαίας.

120. Οι «μυθογράφοι» εμφανίστηκαν στην ελληνική λο­

γοτεχνία περί τα τέλη του τέταρτου προ Χριστού αιώνα.

Την εποχή εκείνη, οι μύθοι άρχιζαν να αποκλείονται από

την καθαρή ιστοριογραφία και να γίνονται αντικείμενο χω­

ριστών συγγραμμάτων, οι συγγραφείς τ ω ν οποίων ονομά­

στηκαν μυθογράφοι.

121. «Ξύλινοι» ονομάζονταν οι καρποί των φ υ τ ώ ν με ξυ­

λώδη κορμό, όπως τα σταφύλια, τα φρούτα, οι ελιές κ.λπ. ,

γ ια να διακρίνονται από τα δημητριακά.

122. Αγώνες, δηλαδή, αφιερωμένους στις Μούσες.

123. Πρβλ. Ευριπίδης, Βάκχαι, 221-247, 352-5, 485-8.

124. Ο Όμηρος (Ίλιάς Ζ 133) αναφέρει το ιερό όρος

Νυσήιον, όπου ο Λυκούργος κυνήγησε τις τροφούς του Διο­

νύσου.

125. Ο Αντίμαχος από την Κολοφώνα έζησε το δεύτερο

μισό του πέμπτου προ Χριστού αιώνα, την εποχή του Πε­

λοποννησιακού πολέμου.

126. Γιορτές προς τιμήν του Διονύσου που γίνονταν κάθε

δύο χρόνια.

127. Βλ. Όμηρικοι Ύμνοι Α 1-9.

240

Page 211: Διόδωρος Σικελιώτης-(3) -

ΣΧΟΛΙΑ

128. Πρόκειται για τον Διονύσιο τον Σκυτοβραχίονα, βλ.

σχόλιο 96.

129. Βλ. Ίλιάς, 594-5 και 599-600.

130. Βλ. Τέταρτο Βιβλίο, κεφ. 25.

131. Εννοείται ο Διονύσιος, γ ιατ ί ο Διόδωρος συνεχίζει τη

διήγηση από το τέλος του κεφαλαίου 61.

132. Εννοείται το δυτικό.

133. Πρβλ. Πρώτο Βιβλίο, 12 8, την εξήγηση που δίνει ο

Διόδωρος για την προσηγορία της Αθηνάς «Τριτογένεια».

134. Περιοχή που διασχίζουν από βορειοανατολικά προς

νοτιοδυτικά τεράστιοι ποταμοί πετρωμένης λάβας, στην

πραγματικότητα μια τεράστια θάλασσα από βασάλτη"

βλ. Στράβων, IB VIII 18-19.

135. Βλ. και Πρώτο Βιβλίο, κεφ. 20, 4.

136. Εννοείται η Μεσόγειος.

137. Οι Δάκτυλοι της Ίδης είναι δαίμονες από την Κρήτη

ή τη Φρυγία και ανήκουν στην ακολουθία της Ρέας ή της

Κυβέλης. Το όνομα τους το εξηγούσαν είτε από την επιδε­

ξιότητα που είχαν στην χειρωνακτική εργασία, και ιδιαίτε­

ρα στη μεταλλουργία, είτε με αιτιολογικούς μύθους. Οι Δά­

κτυλοι ήταν μάγοι και τους απέδιδαν τη διάδοση και, κάπο­

τε, την εφεύρεση τ ω ν Μυστηρίων.

241