Μυστική αποστολή στο Ιόνιο (1944)

ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ (1944)

ΚΩΔΙΚΟΣ «DASTARD»

ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣΤΟ ΙΟΝΙΟ (1944)

ΚΩΔΙΚΟΣ «DASTARD»

ΙΚΑΡΟΣ

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Μ Ε Λ Ε Τ Η Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Σ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Σ

Θέμης Μαρίνος

Στην αγαπημένη μου οικογένεια

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Επιθυμώ να εκφράσω τις ευχαριστίες μου σε όλους τους συνεργάτες μου,που εργάστηκαν αφιλοκερδώς με κίνδυνο της ζωής τους, αλλά και στουςαπλούς πολίτες, που χωρίς τη στήριξή τους θα ήταν ίσως αμφίβολο αν θαμπορούσαμε να φέρουμε εις πέρας το έργο μας.

Ευχαριστώ επίσης όσους με βοήθησαν να επαναφέρω στη μνήμη μουορισμένα ιστορικά γεγονότα και ενίσχυσαν το φωτογραφικό αρχείο μου.

Ευχαριστίες οφείλω και στην «Τσούκη» (Μερόπη Αντωνιάδου) γιατην ιώβεια υπομονή που έδειξε κατά τη δακτυλογράφηση και τις διορθώ-σεις των χειρογράφων μου, με επαγγελματική επάρκεια και ζήλο.

Ιδιαίτερα εκτιμώ τη συμπαράσταση της συζύγου μου Τζουν που με εν-θάρρυνε για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου.

Τέλος, αισθάνομαι βαθιά υποχρέωση στον έγκριτο συγγραφέα κ. Από-στολο Δοξιάδη διότι έκανε δυνατή τη δημοσίευση του παρόντος πονήματος.

Θ.Μ.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 13

ΜΕΡΟΣ Α´Ι. ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΙΟΝΙΟ 27

1. Σκοποί της Αποστολής – Συγκρότηση 272. Στη ζώνη επιχειρήσεων 37

ΙΙ. ΣΤΟ ΜΕΤΩΠΟ 431. Διείσδυση στη Ζάκυνθο 432. Προώθηση στην Κεφαλονιά 553. Αντίδραση ΕΑΜ/ΕΛΑΣ 644. Εδραίωση στην Κεφαλονιά 73

Περίπτωση Ιθάκης 775. Επέκταση στη Λευκάδα 816. Ένα αποφασιστικό βήμα 87

Προσδοκίες 93

ΙΙΙ. ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 971. Αρχηγείο Αποστολής 97

Ομάδες εργασίας 1012. Η δύναμη Κατοχής 109

Το γερμανικό αμυντικό σύστημα 1133. Αντιστασιακές οργανώσεις 121

Η οργάνωση ΠΟΚ 125

IV. ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ 1311. Αρχηγείο Ζακύνθου 131

Συνεργάτες αποστολής 1382. Η δύναμη Κατοχής 1423. Αντιστασιακές οργανώσεις 1514. Οι Εβραίοι της Ζακύνθου 161

V. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 1671. Λειτουργικά 1672. Συναφή θέματα 176

Υπηρεσία πληροφοριών ISLD 176Γερμανική υπηρεσία πληροφοριών 179

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

�� ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ερυθρός Σταυρός 1803. Γερμανικές εσωτερικές επιχειρήσεις 184

Συντριβή του ΕΛΑΣ 184Ακρότητες δογματικών 188Επί τα ίχνη της Αποστολής 191

4. Ο τομέας δολιοφθορών 1995. Στο λυκόφως της Κατοχής 209

VI. ΤΟ ΚΛΙΜΑΚΙΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ 2231. Τρέχοντα γεγονότα 2232. Ο τομέας δολιοφθορών 2343. Σύγκρουση ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ 2384. Προς το τέλος της Κατοχής 2435. Απελευθέρωση της Ζακύνθου 2516. Μετακατοχικά Ζακύνθου 259

Επισιτιστικά θέματα 272Απόσυρση κλιμακίου Ζακύνθου 275

ΜΕΡΟΣ Β´VII. ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ - ΙΘΑΚΗΣ 279

1. Νέα καθήκοντα Αποστολής 2792. Διοίκηση ΕΑΜ/ΕΛΑΣ 295

Παραβίαση Συμφώνου από ΕΑΜ 3073. Το πρόβλημα των Ιταλών 314

VIII. ΑΛΛΑΓΗ ΣΚΗΝΙΚΟΥ 3211. Άφιξη κυβερνητικού αντιπροσώπου 321

Νομοθετήματα – Αποχώρηση κυβερνητικού αντιπροσώπου 335Τρομοκρατίας συνέχεια 343

2. Ένα ριψοκίνδυνο εγχείρημα 3503. Η τύχη της Λευκάδος 3614. Τέλος της ιταλικής οδύσσειας 372

ΙΧ. ΣΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ 3931. Αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά ΕΑΜ 3932. Επισιτιστικό πρόβλημα 4023. Απόσυρση Αποστολής από το Ιόνιο 412

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ 421

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ��

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 425ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 427ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ 451ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ 471

Αρχηγείο Κεφαλονιάς - Ιθάκης 471Αρχηγείο Ζακύνθου 476Αρχηγείο Λευκάδος - Μεγανήσου 480

ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ 481ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 483ΤΙΜΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ 485

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΥΤΟ παρουσιάζει προσωπικές μαρτυρίες μου από τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο και καλύπτει την περίοδο Απριλίου-Νοεμβρίου

1944. Αποτελεί κατά κάποιον τρόπο συνέχεια του προηγούμενου βιβλίουμου, Ο εφιάλτης της Εθνικής Αντίστασης. Προσωπικές μαρτυρίες 1941-1944(Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, εκδόσεις Μπαντούνα, Αθήνα2000). Ως προάγγελος του παρόντος πονήματος μπορεί να θεωρηθεί το βι-βλίο μου Με οδηγό την Αλήθεια – Κεφαλονιά, Κατοχή 1944 (Εταιρεία Με-λέτης Ελληνικής Ιστορίας, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1994), το οποίοαναφέρεται αποσπασματικά στο έργο της Αποστολής μου στην Κεφαλονιά.

Μετά την επιστροφή μου στην Αίγυπτο –αρχές Ιανουαρίου 1944– καιύστερα από τρίμηνη απραξία και καλοπέραση στο Κάιρο και την Αλεξάν-δρεια, άρχισα ν’ αδημονώ για νέα αποστολή στη σκλαβωμένη πατρίδα.Καθ’ όλο το διάστημα της παραμονής μου στην Αίγυπτο διέμενα σε κα-θορισμένο από την υπηρεσία κατάλυμα, όπως όλοι οι συνάδελφοι που επέ-στρεφαν από την Ελλάδα, για λόγους ασφαλείας. Ήμασταν ελεύθεροι, αλ-λά δεν μπορούσαμε να ταξιδέψουμε εκτός Καΐρου χωρίς γραπτή άδεια τηςυπηρεσίας. Είχαμε δικαίωμα δωρεάν χρησιμοποιήσεως του σιδηροδρομι-κού δικτύου, κι έτσι ταξίδευα συχνά με τους φίλους μου με τους οποίους εί-χαμε επιστρέψει μαζί από την ανταρτοκρατούμενη Ελλάδα. Μερικοί είχαμεστεγαστεί, μαζί με συναδέλφους από άλλες αποστολές, σ’ ένα μεγάλο πολυ-τελές ποταμόπλοιο στην όχθη του Νείλου, στο κέντρο της πόλεως. Ήτανσαν κέντρο διερχομένων για μέλη ειδικών επιχειρήσεων. Εκεί είχαμε όλεςτις ανέσεις, με υπηρετικό προσωπικό εμπίστων Σουδανών. Επίσης, η υπη-ρεσία μάς είχε διαθέσει ένα μικρό αυτοκίνητο με συμβατικές πινακίδεςκαι οδηγό. Αλλά, παρ’ όλα τα μέτρα ασφαλείας, το μυστικό του κέντρουδιερχόμενων σύντομα διέρρευσε στον εχθρό. Έτσι, μετά από λίγες μέρες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

13

�� ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ (1944) – ΚΩΔΙΚΟΣ «DASTARD»

έδεσε πίσω μας ένα άλλο παρόμοιο ποταμόπλοιο. Όμως δεν άργησε να γί-νει αντιληπτή η παρουσία σ’ αυτό ξένων κατασκόπων, που, όπως μάθαμεαργότερα, μετά την αποχώρησή μας εξουδετερώθηκαν από τις υπηρεσίεςασφαλείας.

Παρεμπιπτόντως, θεωρώ σκόπιμο να αναφέρω το ακόλουθο ενδιαφέρονπεριστατικό που μου συνέβη μια μέρα καθώς ταξίδευα σιδηροδρομικώςστην Ισμαηλία. Στο ίδιο βαγόνι μ’ εμέ βρισκόταν ένας αξιωματικός της Ελ-ληνικής Πολεμικής Αεροπορίας, πιάσαμε τη συζήτηση και μόλις έμαθε ότιπρόσφατα επέστρεψα από την Ελλάδα, θέλησε να μάθει για τα επιτεύγμα-τα της «Αντιστασιακής Οργανώσεως». Σε ερώτησή μου για ποια οργά-νωση ενδιαφερόταν, απήντησε: «Μία είναι η Οργάνωση, το ΕΑΜ». Μά-ταια προσπάθησα να του εξηγήσω ότι υπήρχαν κι άλλες αντιστασιακές ορ-γανώσεις, όπως ο ΕΔΕΣ, η ΕΚΚΑ, η ΠΑΟ, ο Μίδας 614, ο Φωστερίδης, οιοργανώσεις της Κρήτης και άλλες μικρότερες, ιδίως στις πόλεις και τα νη-σιά, με πολύ αξιόλογη πατριωτική δράση, όπως η ΠΕΑΝ και η Μπου-μπουλίνα. Όμως δεν δεχόταν αντίρρηση για το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, ως τη μόνηαντιστασιακή οργάνωση, κι επιπλέον άρχισε να με βλέπει ως μοναρχοφα-σίστα. Προφανώς είχε υποστεί πλύση εγκεφάλου από την ΕΑΜική προπα-γάνδα που είχε εισχωρήσει στις τάξεις του στρατεύματός μας. Εμείς τότεδεν γνωρίζαμε ότι βρισκόμαστε στις παραμονές νέας ανταρσίας κατά τηςΕλληνικής Κυβερνήσεως.

Προς το τέλος Μαρτίου, ύστερα από τρίμηνη καλοπέραση και τις«ανέσεις» που πρόσφερε τότε η Αίγυπτος, μακριά πλέον από το θέατροτου πολέμου, βαρέθηκα, όπως είπα, κι άρχισα ν’ αναζητώ νέα αποστολήστη σκλαβωμένη πατρίδα. Σε επίσκεψή μου στα γραφεία της SOE (Spe-cial Operations Executive, Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων) πληροφο-ρήθηκα ότι σχεδιάζονταν δύο νέες μυστικές επιχειρήσεις, η μία στην Ανα-τολική Μακεδονία και τη Θράκη (στην περιοχή του ανεξάρτητου οπλαρ-χηγού Φωστερίδη, γνωστού ως Τσαούς Αντών, ο οποίος συνεργαζόταν μετη SOE εναντίον των Βουλγάρων κατακτητών) και η άλλη στα Δωδεκά-νησα. Η δεύτερη αυτή θα μ’ ενδιέφερε περισσότερο, λόγω του θαλασσίουπεριβάλλοντος και τις ποικίλες δραστηριότητες που περιελάμβανε, δια-

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ��

φορετικές από το αντάρτικο. Ελπίζοντας ότι, ως νησιώτης, θα μπορούσανα προσφέρω περισσότερα σ’ εκείνη την επιχείρηση, παρουσιάστηκα χω-ρίς δισταγμό στο αρμόδιο γραφείο για να εξετάσω τις δυνατότητες χρη-σιμοποιήσεώς μου σ’ αυτήν. Το κλίμα ήταν θετικό και σύντομα κλήθηκανα ενημερωθώ για το αντικείμενο της Αποστολής Δωδεκανήσου. Στηνεπόμενη επίσκεψή μου στο γραφείο, μου ανακοινώθηκε ότι απεφασίσθη ναμου προταθεί η αρχηγία της και μπορούσα να προχωρήσω στην επιλογήτων συνεργατών μου. Άρχισα αμέσως, με προτίμηση αποφοίτους του Κέ-ντρου Ειδικής Εκπαιδεύσεως (STC 102) στη Χάιφα, όπου είχα χρηματί-σει εκπαιδευτής, και κυρίως δωδεκανησιακής καταγωγής. Κατά τη διείσδυ-σή μας στην περιοχή επιχειρήσεως θα εμφανιζόμασταν ως Κύπριοι εμπο-ρευόμενοι με την Τουρκία, με πλαστά χαρτιά που ανέλαβε να ετοιμάσει ηαρμόδια υπηρεσία.

Στο μεταξύ, μια μέρα που πήγα να επισκεφθώ στο γραφείο της SOEέναν πολύ γνωστό μου, τον ταγματάρχη O’Tool (Οτούλ), παλαιάς ιρ-λανδικής οικογένειας της Κεφαλονιάς, όπου και είχε μεγαλώσει, με πλη-ροφόρησε ότι το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής ζήτησε επειγόντως απότη SOE να οργανώσει Αποστολή για την περιοχή των Ιονίων Νήσων.Υπεύθυνος γι’ αυτή την Αποστολή ορίστηκε ο ίδιος. Όταν του είπα ότιμου είχε ανατεθεί η Αποστολή Δωδεκανήσου, πετάχτηκε όρθιος λέγο-ντας: «Εσύ είσαι από τη Ζάκυνθο και θα μπορούσες να κάνεις πολύ καλήδουλειά στο Ιόνιο». Πρόσθεσε ότι μετά τη συμμαχική εισβολή στη νότιοΙταλία, η θαλάσσια περιοχή η οποία περιελάμβανε τα νησιά Ζάκυνθο, Κε-φαλονιά, Ιθάκη και Λευκάδα, που δεσπόζουν του Πατραϊκού κόλπου, απέ-κτησε στρατηγική σημασία, που θα αυξανόταν όσο πλησίαζε ο καιρός τηςαπελευθέρωσης της Ελλάδος. Καταλήγοντας, και χωρίς περιστροφές, μουζήτησε να σκεφτώ πολύ σοβαρά την ανάληψη αυτής της Αποστολής τηνοποία ήθελε να μου εμπιστευθεί.

Η πρώτη μου αντίδραση ήταν αρνητική, διότι είχα ήδη εμπλακεί στηνπροετοιμασία της Αποστολής Δωδεκανήσου, και παρ’ όλο που η πρότασητου Οτούλ ήταν πιο ελκυστική, δεδομένου ότι σαν Επτανήσιος γνώριζατην περιοχή του Ιονίου κι επιπλέον θα είχα την ευκαιρία επικοινωνίας με


την οικογένειά μου, δεν μπορούσα να υπαναχωρήσω από τη δέσμευσή μουγια τα Δωδεκάνησα, διότι θα χαρακτηριζόμουν αναξιόπιστος. Αλλά οΟτούλ επέμενε να ξανακουβεντιάσουμε το θέμα με άνεση σε άλλο περι-βάλλον, πιο ευχάριστο. Με προσκάλεσε για γεύμα σ’ ένα φημισμένο γαλ-λικό εστιατόριο, όπου μετά από σχετική συζήτηση επί του θέματος με δια-βεβαίωσε πως αν δεχόμουν την πρότασή του, θα έβρισκε λύση του προ-βλήματος χωρίς να εκτεθώ. Κατόπιν τούτου, κι ύστερα από μερικές μπίρες,είπα ότι θ’ αποδεχόμουν ευχαρίστως την πρότασή του, υπό την προϋπό-θεση θετικών αποτελεσμάτων δικής του παρεμβάσεως στη διοίκηση.

Την επόμενη μέρα, αν θυμάμαι καλά, με κάλεσε στο γραφείο του, όπουμου ανακοίνωσε θριαμβευτικά ότι το Γενικό Στρατηγείο συμφώνησε μετην πρότασή του κι έδωσε τις σχετικές εντολές στην αρμόδια υπηρεσίατης SΟΕ. Είναι ενδιαφέρον να επισημανθεί ότι μέχρι τότε δεν είχε υπάρ-ξει αυτοτελής Αποστολή στα νησιά του νοτίου Ιονίου κι ότι η Κέρκυρακαι οι Παξοί καλύπτονταν από την Ήπειρο με τη βοήθεια του Ζέρβα. Μιααπόπειρα αποστολής στην Κέρκυρα κλιμακίου της SΟΕ, με ταχύπλοο απότην Ιταλία, κλιμακίου στο οποίο συμπεριλαμβανόταν ο φίλος μου ΓιώργοςΣάρρος, επισημάνθηκε από τους Γερμανούς κι εξουδετερώθηκε. Ο Σάρ-ρος διέφυγε κι επέστρεψε στη Μέση Ανατολή.

Η ενημέρωσή μου για το Ιόνιο προχώρησε ταχύτατα, με κινητοποίησητης υπηρεσίας για τις απαιτούμενες προετοιμασίες (οργάνωση προωθή-σεως της Αποστολής στο πεδίο επιχειρήσεων, κατάλληλο εφοδιασμό κτλ.).Όσο για την αρχική σύνθεση της Αποστολής, η οποία θα έπαιρνε το κω-δικό όνομα «DASTARD» (Ντάσταρντ), περιελάμβανε τρεις αξιωματι-κούς καταδρομείς και τρεις υπαξιωματικούς ασυρματιστές. Η διάρκειατης θητείας μας θα ήταν μέχρι την απελευθέρωση, ή και περαιτέρω, ανμας το ζητούσε η προϊσταμένη υπηρεσία.

Ακολουθεί σύντομη αναφορά στο κείμενο του βιβλίου αυτού:Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο Μέρη. Στο Α΄ Μέρος (κεφάλαια Ι-VI) πε-

ριγράφονται οι σκοποί, η οργάνωση, τα πεπραγμένα και τ’ αποτελέσματατων δραστηριοτήτων της Αποστολής στο στρατιωτικό επιχειρησιακό έργοτης μέχρι την κατάρρευση της εχθρικής Κατοχής. Το Β΄ Μέρος (κεφάλαια


VII-IX), αρχίζει με τη φυγή των Γερμανών από τα νησιά του Ιονίου και κλεί-νει με την απόσυρση της Αποστολής και την επιστροφή της στη Μέση Ανα-τολή. Το Α΄ Μέρος είναι καθαρά στρατιωτικό, ενώ το Β΄ είναι κυρίως πο-λιτικοδιπλωματικής φύσεως. Το Α΄ Μέρος ενδεχομένως να είναι περιορι-σμένου ενδιαφέροντος για το ευρύ κοινό, διότι αναφέρεται σε αμιγώς αντι-στασιακά γεγονότα της εποχής, είναι όμως σημαντικό για την περιοχή στηνοποία αναφέρεται και ιδιαίτερα για τους τότε συνεργάτες της Αποστολής.Ίσως θεωρηθεί ότι μνημονεύει πολλά ονόματα απλών ανθρώπων, όμως,εκτός του ότι όλοι αυτοί το αξίζουν, ικανοποιεί όσους βλέπουν ν’ αναγνω-ρίζεται η συμβολή τους στον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας. Το Β΄Μέρος είναι γενικότερου πολιτικοϊστορικού ενδιαφέροντος και, εκτός τωνάλλων, αποκαλύπτει πως η Αποστολή διέβλεψε την προετοιμαζόμενη κομ-μουνιστική εξέγερση του Δεκεμβρίου 1944 και προειδοποίησε την Ελληνι-κή Κυβέρνηση και τους Συμμάχους μας ένα μήνα προτού εκδηλωθεί.

Ακολουθεί σύντομη περιγραφή των περιεχομένων του βιβλίου κατάκεφάλαιο:

Στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφεται το αντικείμενο της Αποστολής, ησύνθεση και η διοικητική συγκρότησή της, οι προετοιμασίες, το σχέδιοδιεισδύσεως στην περιοχή δραστηριοποίησής της καθώς και η επιχείρησημεταφοράς του πρώτου κλιμακίου της στη Ζάκυνθο με υποβρύχιο.

Το δεύτερο κεφάλαιο περιλαμβάνει την απόβασή μου στο νησί μαζί μετον προοριζόμενο για αρχηγό του κλιμακίου Ζακύνθου, Θεόφιλο Σαρίκα,και τον ασυρματιστή του, Γεώργιο Διακογιάννη, με όλα τα απαιτούμεναεφόδια. Επίσης, την εγκατάστασή τους στην ορεινή περιοχή, στη ΜονήΥπεραγάθου, με τη συνδρομή του ηγούμενου Νεόφυτου, ο οποίος απε-τέλεσε τον πρώτο και βασικό συνεργάτη του πρώτου αυτού κλιμακίου τηςΑποστολής. Συνεχίζει εξιστορώντας τη διασύνδεση του Σαρίκα με δύοικανά κι ενθουσιώδη πρόσωπα στην πόλη της Ζακύνθου, πρώην συμμα-θητές μου, τους Διονύσιο Καρατζά και Νίκο Λάτα, οι οποίοι τον πλαι-σίωσαν ως υπαρχηγοί του. Κατόπιν περιγράφει την αναχώρησή μου γιατην Κεφαλονιά με κωπήλατη βάρκα και την εκεί επιτυχή διασύνδεσή μουμε τους πρώτους βασικούς συνεργάτες μας με τη βοήθεια του εκπροσώπου

του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, Γιώργου Πινιατώρου, έκτοτε κύριουσυμβούλου της Αποστολής. Στη συνέχεια αναφέρεται στον καθορισμό ση-μείου προσεγγίσεως υποβρυχίου για την αποβίβαση του δευτέρου κλιμα-κίου μας, υπό τον Λάζαρη, στην άφιξη των συναδέλφων μου και στον απαι-τούμενο εξοπλισμό της Αποστολής (τρόφιμα, οπλισμός, εκρηκτικές ύλες,μηχανήματα, χρήματα κτλ.), ο οποίος περισυνελέγη κι αποθηκεύτηκε απότους χωρικούς της περιοχής.

Η παρουσία Ελλήνων στρατιωτικών με υποβρύχιο, ενώ δεν έγινε αντι-ληπτή από τους Γερμανούς, μαθεύτηκε εντός ωρών από το ΕΑΜ, με απο-τέλεσμα ν’ ακολουθήσει επιδρομή του ΕΛΑΣ στην περιοχή και σύλληψηόλων των μελών της Αποστολής, τα οποία σύρθηκαν βιαίως στο Αρχη-γείο του στο βουνό, παρά τις εξηγήσεις μου και την επίδειξη επισήμου εγ-γράφου του Καΐρου που πιστοποιούσε την ιδιότητά μας και ζητούσε τηβοήθεια των Ελλήνων πατριωτών. Η Αποστολή ελευθερώθηκε μετά απόπαρέμβαση του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στον στρατηγό Σαράφη.Η κακομεταχείριση των Ελλήνων στρατιωτικών εκ μέρους του ΕΛΑΣ εξή-γειρε τους χωρικούς της περιοχής εναντίον του, προκαλώντας όμως πρω-τοφανούς αγριότητος επιδρομή του ΕΛΑΣ εναντίον τους, με φρικαλέεςσφαγές γυναικόπαιδων προς παραδειγματισμό, ώστε στο εξής να μη συν-δράμουν παρείσακτους χωρίς προηγούμενη ενημέρωσή του. Τα γεγονό-τα αυτά έγιναν αφορμή κινητοποιήσεως των Γερμανών, οι οποίοι με τησειρά τους εξαπέλυσαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή εκδιώ-κοντας τους αντάρτες του ΕΛΑΣ στα βουνά.

Η Αποστολή εγκατέστησε τελικά το Αρχηγείο της στο Αργοστόλι, αγνο-ώντας προσπάθεια του ΕΛΑΣ να την τραβήξει στο βουνό, δήθεν για τηνασφάλειά της. Το κεφάλαιο αυτό περιγράφει και τις πρώτες αναγνωριστι-κές κινήσεις μας καθώς και τη μετάβαση του Λάζαρη στη Λευκάδα, όπουοργάνωσε το εκεί κλιμάκιο της Αποστολής και τη διασύνδεσή του με το Αρ-χηγείο μας. Συνεχίζει με την οργάνωση των δικτύων πληροφοριών, δολιο-φθορών και επιχειρησιακών δραστηριοτήτων της Αποστολής, και κλείνειμε τον προσεταιρισμό του λοχαγού Renzo Apollonio (Ρέντσο Απολλώνιο),Ιταλού διοικητού του πεδινού πυροβολικού, ο οποίος με ενημέρωσε λεπτο-


μερώς για τη γερμανική δύναμη Κατοχής, τις στρατιωτικές εγκαταστάσειςκαι την αμυντική θωράκιση της νήσου από θαλάσσης και αέρος.

Το τρίτο κεφάλαιο αρχίζει με την περιγραφή της οργανώσεως, της στε-λεχώσεως και της διατάξεως των γερμανικών μονάδων. Κατόπιν εξηγείτην ανάπτυξη του επιχειρησιακού δικτύου της Αποστολής αναλυτικά καιμε οργανόγραμμα, τους διαύλους επικοινωνίας των συνεργατών μας, τιςδιάφορες διασυνδέσεις με τις αρχές και τις οργανώσεις, καθώς και με τακλιμάκια της Αποστολής στη Ζάκυνθο και τη Λευκάδα. Στη συνέχεια πα-ρουσιάζει τις ομάδες εργασίας του Αρχηγείου μας στην Κεφαλονιά, κατάαντικείμενο και γεωγραφική περιοχή. Επίσης, δίδει λεπτομέρειες για τηδύναμη Κατοχής κατά μονάδες, τη συγκρότηση και την κατανομή τουςστο νησί, ιδιαίτερα τα επάκτια οχυρά καθώς και το αμυντικό της σύστημα.Το κεφάλαιο κλείνει με το ιστορικό των αντιστασιακών οργανώσεων τουνησιού και τον ρόλο τους.

Το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται αποκλειστικά στη Ζάκυνθο και πε-ριγράφει την ίδρυση του Αρχηγείου τού εκεί κλιμακίου της Αποστολής, τησυγκρότηση ομάδων εργασίας, τη γεωγραφική κατανομή των δραστη-ριοτήτων τους, αποκεντρωτικά, και τις συνεργασίες αυτού του Αρχηγεί-ου, με κυριότερη τη μύηση Ιταλών αξιωματικών, μέσω των οποίων είχαμεπλήρη ενημέρωση για τη γερμανική δύναμη Κατοχής, τις στρατιωτικέςεγκαταστάσεις, τα επάκτια οχυρά και το αεροπορικό αμυντικό σύστημα.Το κλιμάκιο είχε απευθείας σύνδεση με αεροδρόμιο της Βρετανικής Πο-λεμικής Αεροπορίας (RAF) στη νότιο Ιταλία, προς υπόδειξη αεροπορι-κών στόχων στο νησί. Στη συνέχεια το κεφάλαιο ασχολείται με τις αντι-στασιακές οργανώσεις, τα τοπικά παραρτήματα των ΕΑΜ/ΕΛΑΣ καιΕΔΕΣ, τους ανταγωνισμούς τους και τις σχέσεις τους με την Αποστολή,και κλείνει με τη γερμανική προσπάθεια συγκεντρώσεως των Εβραίων καιμεταφοράς τους στα γνωστά στρατόπεδα, που όμως απέτυχε πλήρως κα-τόπιν δραματικής αντιδράσεως του μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσοστό-μου Δημητρίου και του δημάρχου Λουκά Καρρέρ. Ήταν η μοναδική πε-ρίπτωση διασώσεως εβραϊκής κοινότητος στην Ελλάδα, εξ όσων γνωρίζω.

Το πέμπτο κεφάλαιο αρχίζει με το θέμα της κινήσεως υποβρυχίων προς


εφοδιασμό της Αποστολής και τη μετάβαση του Λάζαρη στη Ζάκυνθοπρος επιθεώρηση του εκεί κλιμακίου μας. Συνεχίζει με τις σχέσεις μας μετον εκπρόσωπο της ISLD (Ιντέλιτζενς Σέρβις) στην Κεφαλονιά, τη δι-είσδυσή μας στη γερμανική στρατιωτική ασφάλεια (την Γκεστάπο) καιτη συνεργασία μας με τον Ερυθρό Σταυρό. Κατόπιν περιγράφει τη διε-ξαγωγή ευρείας κλίμακος γερμανικών επιχειρήσεων εναντίον του ΕΛΑΣκαι την τελική εκδίωξή του από την Κεφαλονιά. Επίσης αναφέρεται στηνπροσπάθεια του εχθρού προς ανακάλυψη των μελών της Αποστολής καιπρος εξουδετέρωση των σταθμών ασυρμάτου της, χωρίς όμως επιτυχία.Το κεφάλαιο συνεχίζει με τον τομέα δολιοφθορών, την ίδρυση σχολής εκ-παιδεύσεως για δολιοφθορές και την προσπάθεια διαβρώσεως εκ μέρουςμας του ηθικού του εχθρού. Όμως νεότερο σήμα του Καΐρου, μετά τηνέναρξη της εφαρμογής του σχεδίου καταστροφών, διέτασσε στροφή σεαντι-σαμποτάζ, δηλαδή παρεμπόδιση καταστροφής δημοσίων και κοινω-νικών υποδομών εκ μέρους του εχθρού. Το κεφάλαιο τελειώνει με την προ-οδευτική απόσυρση από το νησί στρατιωτικών μονάδων και πολεμικούυλικού, και την ανατίναξη στρατιωτικών εγκαταστάσεων και υλικού απότο γερμανικό μηχανικό.

Το έκτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στο κλιμάκιο Ζακύνθου και αρχί-ζει με προσπάθεια εκ μέρους του Σαρίκα επίτευξης συνεργασίας μεταξύτων οργανώσεων ΕΑΜ και ΕΔΕΣ και τη μεταξύ τους υπογραφή σχετικούπρωτοκόλλου, που όμως είχε αρνητικά αποτελέσματα κατόπιν υπαναχω-ρήσεως του ΕΛΑΣ. Συνεχίζει με τη δραστηριοποίηση του κλιμακίου στοντομέα των πληροφοριών και τη συνεχή επικοινωνία του με τη βρετανικήαεροπορική βάση νοτίου Ιταλίας προς υπόδειξη στόχων για βομβαρδι-σμό. Το κλιμάκιο ανέπτυξε αξιόλογη δραστηριότητα και στον τομέα δο-λιοφθορών. Κατόπιν αναφέρονται οι εμφυλιοπολεμικές ενέργειες τουΕΛΑΣ και η βίαιη σύγκρουσή του με τον ΕΔΕΣ, με τελική επικράτησή τουστο νησί. Επίσης περιγράφονται οι γενικότερες δραστηριότητες του κλι-μακίου μέχρι την αποχώρηση του Στρατού Κατοχής, εν μέσω σφοδρώναεροπορικών επιδρομών με σημαντικές απώλειές του, χωρίς καταστρο-φές δημοσίων ή κοινωνικών υποδομών. Στη συνέχεια το κεφάλαιο περι-


γράφει τη μετακατοχική περίοδο υπό πλήρη ΕΑΜοκρατία, με κατάργησητου νομάρχη και των δημοσίων υπηρεσιών και αντικατάστασή τους απόΛαϊκές Επιτροπές, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί και οξύ επισιτιστικόπρόβλημα. Τη διάλυση της Χωροφυλακής ακολούθησε ίδρυση Πολιτο-φυλακής της ΠΕΕΑ (Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, Κυ-βέρνησης του Βουνού), η οποία με τις εγκληματικές τακτικές της σκόρ-πισε τον τρόμο, δημιουργώντας ανασφάλεια στον κόσμο και απογοήτευ-ση, μέχρι την επέμβαση της Κυβερνήσεως και την άφιξη συμμαχικής αν-θρωπιστικής βοήθειας, η οποία συνέτεινε σε αισθητή βελτίωση της κατα-στάσεως. Το κεφάλαιο κλείνει με την εντολή αποχώρησης του κλιμακίουΖακύνθου και επιστροφής στην Αίγυπτο.

Το έβδομο κεφάλαιο αναφέρεται στην επίσκεψή μου μαζί με τον Λά-ζαρη στον Γερμανό διοικητή, ταγματάρχη Nenstiel (Νένστιελ), και στηνεκ μέρους του απόρριψη αιτήματός μας για άνευ όρων παράδοση. Συνε-χίζει με την κατόπιν τούτου εσπευσμένη αποχώρηση της δυνάμεως Κατο-χής με ανατινάξεις οχυρών και όλων των στρατιωτικών εγκαταστάσεώντης, εν μέσω συνεχών βομβαρδισμών από τη RAF. Συγχρόνως περιγράφειτην αποτροπή ανατινάξεως του λιμένος Αργοστολίου, του εργοστασίουηλεκτροπαραγωγής και των φάρων ναυσιπλοΐας στην είσοδο του κόλπουΑργοστολίου, από τμήματα του ιταλικού ναυτικού. Κατόπιν αναφέρεταιστην παράδοση της ιταλικής δύναμης 1.000 ανδρών στην Αποστολή απότον Απολλώνιο και στη δήλωση του νομάρχη και του διοικητή της Χωρο-φυλακής ότι τίθενται υπό τις διαταγές της Ελληνικής Κυβερνήσεως. ΗΑποστολή εξέδωσε ανακοίνωση χαιρετίζοντας την απελευθέρωση του νη-σιού και συνιστώντας ηρεμία και τάξη μέχρι τη λήψη οδηγιών της Κυ-βερνήσεως. Η μετάβαση από την Κατοχή στην ελευθερία έγινε ομαλά, μεπανηγυρισμούς χωρίς ανάρμοστα επεισόδια. Το επίσημο ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣαπουσίαζαν τότε από το νησί. Ο κόσμος δήλωνε πίστη κι εμπιστοσύνηστην Κυβέρνηση και τους Συμμάχους.

Το κεφάλαιο συνεχίζει με αιφνίδια απόβαση ανταρτών του ΕΛΑΣ καιαξιωματούχων του ΕΑΜ από τη Στερεά, βάσει της συμφωνίας της Καζέρ-τας, που όμως προκάλεσε εξέγερση της πλειονότητας των κατοίκων και


των αρχών εναντίον τους. Η εμφύλια σύρραξη απεφεύχθη με έγκαιρη επέμ-βαση της Αποστολής. Ακολούθησε εγκατάσταση στρατιωτικής Διοικήσε-ως Ιονίων Νήσων (ΔΙΝ) του ΕΑΜ, η οποία κατήργησε τις δημόσιες υπη-ρεσίες και τις αντικατέστησε με Λαϊκές Επιτροπές. Τη θέση της Χωροφυ-λακής πήρε Εθνική Πολιτοφυλακή (ΕΠ) υπαγόμενη στην ΠΕΕΑ, η οποίαεξαπέλυσε διώξεις αντιφρονούντων, επιτάξεις της γεωργικής παραγωγήςκαι επεμβάσεις στον Ερυθρό Σταυρό. Το κεφάλαιο κλείνει με προσπάθειατης ΔΙΝ προς χαρακτηρισμό της ιταλικής δυνάμεως ως αιχμαλώτων πολέ-μου του ΕΛΑΣ, με σκοπό την αρπαγή του οπλισμού και των αποθηκών τρο-φίμων και υγειονομικού υλικού της, ενώ είχαν ήδη παραδοθεί στο Συμμα-χικό Στρατηγείο μέσω της Αποστολής. Η Αποστολή, με διπλωματία αλλάκαι απειλές, και με τη στήριξη του Συμμαχικού Στρατηγείου, ανέστειλε τασχέδια της ΔΙΝ. Η κατάσταση ηρέμησε μετά από δήλωση του Καΐρου ότιθα έρχονταν πλοία προς παραλαβή των Ιταλών κι ότι σύντομα θα έφτανεστην Κεφαλονιά κυβερνητικός αντιπρόσωπος Ιονίων Νήσων.

Το όγδοο κεφάλαιο περιγράφει την αλλαγή του όλου σκηνικού με τηνάφιξη στην Κεφαλονιά του κυβερνητικού αντιπροσώπου (υπουργού) Ιο-νίων Νήσων, Λέοντος Μακκά, στις 4 Οκτωβρίου, συνοδευόμενου από εκ-πρόσωπο του Γενικού Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, τονΆγγλο ταγματάρχη Hutchinson (Χάτσινσον), και μικρό άγημα με τηνελληνική σημαία. Όμως ο Μακκάς, πιεζόμενος από τους σκληρούς συνο-μιλητές του ΕΑΜ, απεδέχθη πολλές από τις αλλαγές που είχαν γίνει στιςδημόσιες υπηρεσίες, την κατάργηση της Χωροφυλακής και τη λειτουργίαΛαϊκών Δικαστηρίων. Πάντως εξασφάλισε το διορισμό πολιτικού διοικη-τού, του Σπύρου Μενάγια, και την έκδοση κυβερνητικής εφημερίδας Ιο-νίων Νήσων, στην οποία δημοσιεύθηκαν διατάγματα με σκοπό την κατο-χύρωση ορισμένων βασικών αποφάσεών του. Ο Μενάγιας, στερούμενοςαπαραίτητων μέσων, στηρίχθηκε στη βοήθεια της Αποστολής, όπως καιγια την επικοινωνία του με τον Μακκά, που εγκαταστάθηκε στην Κέρκυ-ρα, και με την Ελληνική Κυβέρνηση. Η επέμβαση του Μακκά στον τομέαασφαλείας απεδείχθη αδύνατη, διότι είχε αναληφθεί από την ΠΕΕΑ, πουδεν ήλεγχε η ΔΙΝ.


Στο κεφάλαιο αυτό αναφέρεται και η αθρόα εξαγωγή από τον ΕΛΑΣγερμανικών όπλων, πυρομαχικών και τροφίμων, καθώς και προσπάθειαφυγαδεύσεως του ιταλικού πολεμικού υλικού. Μυστική επέμβαση τηςΑποστολής επέφερε αχρήστευση βαρέων πυροβόλων. Επίσης, περιγρά-φονται διαπραγματεύσεις του Μακκά με ΕΑΜ, ΕΔΕΣ και Βρετανία γιααποτροπή εισβολής του ΕΛΑΣ στη Λευκάδα, την οποία κρατούσε ο ΕΔΕΣ.Το κεφάλαιο κλείνει με την εκ μέρους του Χάτσινσον αποτροπή της αρ-παγής ιταλικού πολεμικού υλικού και τροφίμων από τον ΕΛΑΣ προς εξα-γωγή τους στη Στερεά Ελλάδα.

Το ένατο κεφάλαιο περιγράφει την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά τουΕΑΜ από τις αρχές Νοεμβρίου, μετά την αναγγελία της Κυβερνήσεως πε-ρί προσεχούς διαλύσεως όλων των οργανώσεων, και φήμες ότι ο ΕΛΑΣδεν θα παρέδιδε τα όπλα εάν δεν αφοπλιζόταν ο Ελληνικός Στρατός τηςΜέσης Ανατολής. Συγχρόνως εντάθηκε η αντιβασιλική προπαγάνδα καικυκλοφόρησαν ψευδείς κατηγορίες για συνεργασία της Αποστολής μεαντιδραστικούς. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, και επειδή παρετηρούντο περίερ-γες κινήσεις του ΕΛΑΣ και εντατική περισυλλογή πυρομαχικών και εκρη-κτικών υλών, προβληματιστήκαμε για τις γενικότερες προθέσεις του, οπό-τε απέστειλα επείγον σήμα προς το Κάιρο και το Γ΄ Σώμα Στρατού εκ-φράζοντας την άποψη ότι προετοιμαζόταν εξέγερση κατά της Κυβερνή-σεως. Εξάλλου, ο Μενάγιας έστειλε στον Μακκά απεγνωσμένη διαμαρ-τυρία περί εγκαταλείψεώς του, επισείοντας κινδύνους λόγω και του δεινούεπισιτιστικού προβλήματος. Η επέμβαση του Καΐρου ήταν άμεση και απο-τελεσματική, προκαλώντας διαταγή του στρατηγού Σαράφη προς τη ΔΙΝπου απαιτούσε άμεση βελτίωση των σχέσεών τους με την Αποστολή καιαρμονική συνεργασία, αιφνιδιάζοντάς την κι αλλάζοντας το σκηνικό.

Πάντως οι νευρικές κινήσεις του ΕΛΑΣ συνεχίζονταν και σύμφωνα μεπληροφορίες μας προετοίμαζε εκστρατεία κατά της Λευκάδος, που τελικάδεν πραγματοποιήθηκε, όμως σε συνδυασμό με τις φήμες ότι ο ΕΛΑΣ δενθα παρέδιδε τα όπλα, ενισχύθηκαν οι φόβοι μας ότι προετοιμαζόταν εξέ-γερση κατά του κράτους. Το κεφάλαιο συνεχίζει με το οξύ επισιτιστικόπρόβλημα των νησιών, σε συνδυασμό με τη δέσμευση της γεωργικής πα-


ραγωγής από την Επιμελητεία του Αντάρτη (ΕΤΑ). Το πρόβλημα βρήκελύση κατόπιν συνεργασίας της Αποστολής με τον Μενάγια και τον δή-μαρχο Αργοστολίου, και προσφυγή στη βρετανική υπηρεσία αρωγής ML(ΕΜ-ΕΛ), στην Πάτρα, και τον Ερυθρό Σταυρό. Όμως αιφνίδιος διορι-σμός από την ΠΕΕΑ νέου πολιτικού διοικητού προκάλεσε την παραίτησηΜενάγια και νέα προβλήματα. Εν μέσω αυτού του σκηνικού, το Κάιροδιέταξε την άμεση απόσυρση της Αποστολής από τα νησιά, με προορισμότην Αθήνα. Την ίδια ημέρα έφτασε βρετανικό στρατιωτικό απόσπασμαστο οποίο παρέδωσα το σταθμό μας, πλην του ασυρμάτου. Στις 27 Νοεμ-βρίου 1944 αποχώρησε η Αποστολή από το Ιόνιο και μία εβδομάδα αρ-γότερα εκδηλώθηκε η ανταρσία του ΚΚΕ στην Αθήνα, όπως είχαμε προ-αναγγείλει.


ΜΕΡΟΣ

A

1. ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ – ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΗ Στρατιωτική Αποστολή στο Ιόνιο με την κωδική ονομασία «DASTARD»είχε ως αντικείμενο την οργάνωση και λειτουργία μυστικού δικτύου πλη-ροφοριών και δολιοφθορών στα γερμανοκρατούμενα νησιά Ζάκυνθο, Κε-φαλονιά, Ιθάκη, Λευκάδα και στη θαλάσσια περιοχή που περικλείουν, ηοποία δεσπόζει του Πατραϊκού κόλπου και των απέναντι ακτών της Αιτω-λοακαρνανίας.

Το έργο που θα αναλάμβαναν τα μέλη της ήταν πολύ διαφορετικό εκεί-νου προηγουμένων εμπειριών τους σε ανταρτοκρατούμενες περιοχές τηςηπειρωτικής χώρας και πλέον επικίνδυνο, λόγω της στενότητας του χώρουστα νησιά και της δυσκολίας διαφυγής ή προστασίας τους σε περίπτωσηκαταδιώξεως από τον εχθρό. Επίσης, δεν προβλεπόταν συνεργασία μεαντιστασιακές οργανώσεις, διότι θα μπορούσε να αποβεί εις βάρος τηςΑποστολής και να την εκθέσει σε πρόσθετους κινδύνους, λόγω των μετα-ξύ τους πολιτικών ανταγωνισμών ή της εμπλοκής τους σε συγκρούσεις μετον κατακτητή. Η Αποστολή έπρεπε ν’ αποφύγει και κάθε συνάφεια μεπράκτορες άλλων συμμαχικών υπηρεσιών (π.χ. Ιντέλιτζενς Σέρβις, ορ-γανώσεις φυγάδευσης προσώπων, κ.ά.), διότι ενδεχομένως να τελούσανυπό παρακολούθηση από τον εχθρό, οπότε θα κινδύνευε σε περίπτωσησυλλήψεως μελών τους.

Το έργο της Αποστολής ήταν πολυδιάστατο, όχι εύκολο, και είχε τουςεξής αντικειμενικούς σκοπούς, σε γενικές γραμμές:

(α) Οργάνωση και λειτουργία δικτύων πληροφοριών σε κάθε νησίκαι εκτέλεση δολιοφθορών ελαφράς μορφής στην ξηρά –ώστε να μηνπροκαλούν αντίποινα– και μείζονος στη θάλασσα.(β) Προπαρασκευή των νησιών για την περίπτωση συμμαχικής απο-

I . Π Ρ Ο Ο Ρ Ι Σ Μ Ο Σ Ι Ο Ν Ι Ο

27

βάσεως κατά την εκτέλεση του σχεδίου «Κιβωτός του Νώε» (Noah’sArk), δηλαδή των επιχειρήσεων απελευθέρωσης της χώρας. Το έργοαυτό ήταν στρατηγικής σημασίας λόγω γειτνιάσεως των νησιών μετις απέναντι ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδος. Συγκεκριμένα, έπρεπενα επισημανθούν και να χαρτογραφηθούν οι αμυντικές εγκαταστά-σεις του εχθρού στην ξηρά και τη θάλασσα και να εξακριβωθεί η δύ-ναμη και το ηθικό των εκεί στρατιωτικών δυνάμεων, καθώς και οι δια-συνδέσεις τους με την ηπειρωτική Ελλάδα.(γ) Παρακολούθηση των δραστηριοτήτων του εχθρού στην ξηρά καιτη θάλασσα, ειδικότερα στα λιμάνια, για την έγκαιρη πληροφόρησητης συμμαχικής πολεμικής Αεροπορίας προς βομβαρδισμό τους, καιεχθρικών πλοίων, μεταδίδοντας τους χρόνους αποπλεύσεως και τουςλιμένες προορισμού τους.(δ) Αναγνώριση των ναρκοπεδίων, ιδιαίτερα στις θαλάσσιες περιοχές,προσδιορίζοντας τις επικίνδυνες ζώνες ναυσιπλοΐας και υποδει-κνύοντας τους ασφαλείς διαύλους διέλευσης μέσω αυτών.(ε) Διάβρωση του ηθικού στις τάξεις του εχθρού, με σκοπό την πρό-κληση εκνευρισμού, ηττοπάθειας και λιποταξιών.(στ) Εκτέλεση οποιουδήποτε άλλου έργου που θ’ αποφασιζόταν απότο Γενικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής.

Πρώτο μέλημά μου ήταν η επιλογή των συνεργατών αξιωματικών που θαέκρινα κατάλληλους γι’ αυτό το έργο. Βασική προϋπόθεση ήταν η προ-σαρμοστικότητά τους στις ειδικές συνθήκες εργασίας μας και οι σχετικέςεμπειρίες τους. Σε τέτοιες Αποστολές πρέπει να υπάρχει συναδελφική ομο-ψυχία μεταξύ των μελών και συνειδητή πειθαρχία, δεδομένου ότι πρόκει-ται για εθελοντική συνεργασία. Επιβολή αυστηρά στρατιωτικών κανονι-σμών δεν βοηθά.

Χωρίς δισταγμό επέλεξα ως υπαρχηγό μου τον μόνιμο υπολοχαγόΓιάννη Λάζαρη, με τον οποίο ήδη μας συνέδεε στενή φιλία κι αμοιβαίαεμπιστοσύνη από προηγούμενη συνεργασία μας στην ανταρτοκρατούμε-νη ορεινή χώρα. Ως τρίτο μέλος της ομάδας μας είχα ζητήσει τον φίλο και


Ι. ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΙΟΝΙΟ ��

έμπειρο μόνιμο υπολοχαγό Γεώργιο Σάρρο, αλλά, όπως με πληροφόρη-σαν, αυτός προοριζόταν για άλλη περιοχή. Μεταπολεμικά έμαθα ότι εστά-λη σε παρόμοια Αποστολή στην Κέρκυρα, όπου, ατυχώς, πριν προλάβει ναπλησιάσει στο νησί, αιφνιδιάστηκε από γερμανικό περιπολικό σκάφος καιμετά βίας κατόρθωσε να διαφύγει τη σύλληψη και να επιστρέψει σώος στηβάση του στην Ιταλία. Έτσι, αντί του Σάρρου προτάθηκε από τον ταγμα-τάρχη Οτούλ ο έφεδρος ανθυπίλαρχος Θεόφιλος Σαρίκας, με τον οποίο εί-χα συνδεθεί φιλικά από προηγούμενη συνεργασία μας στην Αιτωλοακαρ-νανία, το καλοκαίρι του 1943. Τον είχα δοκιμάσει στην περιοχή Τριχω-νίδος, όταν ήμουν υπεύθυνος του περιφερειακού Αρχηγείου της Συμμα-χικής Στρατιωτικής Αποστολής (βλ. το βιβλίο μου Ο εφιάλτης της ΕθνικήςΑντίστασης. Προσωπικές μαρτυρίες 1941-1944). Εκεί είχε διακριθεί γιατην τόλμη και την επινοητικότητά του. Δεν τον γνώριζα ως χαρακτήρα,αλλά στηρίχτηκα στην επιλογή Οτούλ. Όσο για τους τρεις ασυρματιστές,η SOE συνέστησε τους σμηνίες Γεώργιο Χαμπέρη και Αλέξανδρο Γαρδέ-λη, και τον λοχία Γεώργιο Διακογιάννη. Τους γνωρίσαμε για πρώτη φο-ρά στο γραφείο του Οτούλ.

Οι δύο σμηνίες ήταν ιπτάμενοι, μετεκπαιδευμένοι ως ασυρματιστές,και είχαν αρκετή πείρα. Ιδιαίτερα για τον Γαρδέλη, ήταν η τρίτη Απο-στολή σε εχθροκρατούμενη περιοχή. Ένα χρόνο πριν είχε χρηματίσειασυρματιστής του λοχαγού Γιώργου Ταβερναράκη, αρχηγού Αποστολήςστην Πελοπόννησο, όπου βγήκαν με το υποβρύχιο «Λάμπρος Κατσώ-νης». Επίσης είχε πέσει με αλεξίπτωτο σε άλλη Αποστολή στην Πελο-πόννησο, όπου διακρίθηκε. Μεταπολεμικά, οι δύο αυτοί σμηνίες εξελί-χθηκαν επαγγελματικά ως μόνιμοι αξιωματικοί της Αεροπορίας. Για τονΔιακογιάννη δεν είχαμε άλλη πληροφορία εκτός του ότι προερχόταν απότο Κέντρο Ειδικής Εκπαιδεύσεως (STC 102) της Χάιφας, όπου παλαι-ότερα είχα χρηματίσει εκπαιδευτής, και ήταν η πρώτη φορά που θα συμ-μετείχε σε τέτοια επιχείρηση.

Στα μέλη της Αποστολής μας δόθηκαν τα εξής κωδικά ονόματα: Bugστον Μαρίνο, Moth στον Λάζαρη, Tick και Fly στον Σαρίκα, Slug στονΧαμπέρη, Flea στον Γαρδέλη και Wasp στον Διακογιάννη. Η Αποστολή


θα υπεδιαιρείτο σε τρία υπαρχηγεία με αυτόνομους σταθμούς ασυρμάτων,με κωδικές ονομασίες Stinker της Κεφαλονιάς - Ιθάκης, Slipstream τηςΛευκάδος - Μεγανήσου και Spoilsport της Ζακύνθου.

Το Γενικό Αρχηγείο της Αποστολής θα είχε έδρα την Κεφαλονιά, μα-ζί με το Αρχηγείο Κεφαλονιάς - Ιθάκης, λόγω της στρατηγικής θέσης τουνησιού και των σημαντικότερων αμυντικών εγκαταστάσεων του εχθρού,που δέσποζαν του ευρύτερου χώρου της περιοχής. Υπαρχηγό της Απο-στολής όρισα τον Γιάννη Λάζαρη, ως αρχαιότερο και εμπειρότερο αξιω-ματικό. Μεταξύ των τριών σταθμών απαγορευόταν απευθείας ασύρματηεπικοινωνία, για δική τους ασφάλεια, λόγω των εχθρικών ραδιογωνιομέ-τρων. Τα μεταξύ τους σήματα έπρεπε να διέρχονται μέσω Καΐρου καιΜπάρι. Για αεροπορικές επεμβάσεις προς βομβαρδισμό εχθρικών στόχωνθα είχαμε άμεση ραδιοεπικοινωνία με μονάδα της RAF που στάθμευε στηνότιο Ιταλία (περιοχή Μπάρι). Για τη μεταξύ των νησιών επικοινωνία μαςέπρεπε ν’ αναπτύξουμε δικά μας θαλάσσια μέσα.

Όλα τα μέλη της Αποστολής εφοδιάστηκαν με τα αναγκαία πλαστά ελ-ληνικά έγγραφα, δηλαδή ταυτότητες, άδειες ταξιδίου και άδειες αλιείαςστη θαλάσσια περιοχή των νησιών. Αρμόδιος για την έκδοση των πλαστώναυτών εγγράφων ήταν ένας αξιωματικός της SOE στο Κάιρο, ο λοχαγόςReed (Ρηντ). Ήταν ένας χαρισματικός και γραφικός τύπος, ψηλός, με με-γάλο μουστάκι, αλλά με μεγάλη αδυναμία στο ποτό, κυρίως την μπίρα.Όταν τον πρωτογνώρισα, ανησύχησα μήπως μας έπαιρνε στο λαιμό του,γιατί μου φάνηκε σαν να τρίκλιζε από το ποτό. Η ανησυχία μου μεγάλωσεόταν την ημέρα αναχωρήσεώς μας από το Κάιρο, που πήγα σπίτι του ναπαραλάβω τα χαρτιά μας, στις 7:30 το πρωί, τον βρήκα στο κρεβάτι και δί-πλα του στο τραπεζάκι είδα ένα μισοάδειο ποτήρι μπίρα. Πάντως, τόσο οΟτούλ όσο και άλλοι συνάδελφοι με διαβεβαίωσαν ότι ποτέ δεν είχε κάνειλάθος στη δουλειά του. Παρ’ όλα αυτά, για μεγαλύτερη ασφάλεια, είχα κα-τά νου, φτάνοντας στον προορισμό μας, να φροντίσουμε ν’ αποκτήσουμεγνήσιες, ει δυνατόν, τοπικές ταυτότητες και ταξιδιωτικά έγγραφα.

Ένα μεγάλο πρόβλημα που είχαμε ν’ αντιμετωπίσουμε στην αρχή ήτανη εξασφάλιση πρώτης επαφής στα νησιά με πρόσωπα έμπιστα, μη προκα-

λούντα υποψίες στον εχθρό και μη αναμεμιγμένα σε πολιτικής φύσεωςδραστηριότητες ή εσωτερικές αντιπαλότητες. Η SOE δεν ήταν σε θέση ναμας λύσει αυτό το πρόβλημα, ούτε μπορούσε να υποδείξει ασφαλή σημείααποβάσεώς μας σ’ εκείνα τα νησιά, διότι δεν είχε πληροφορίες σχετικές μετις θέσεις επάκτιων φυλακίων ή παρατηρητηρίων του εχθρού. Υπ’ αυτέςτις συνθήκες, σκέφτηκα ότι θα είχα μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίαςαν επιχειρούσα απόβαση στη Ζάκυνθο, διότι γνώριζα τις ακτές. Επίσης,ότι θα ήταν ασφαλέστερη η πρώτη μας επαφή εκεί, όπου είχα φίλους καισυμμαθητές, αλλά κι επικίνδυνη η εμφάνισή μου, επειδή ήμουν πολύ γνω-στός. Εκτός τούτου, δεν γνώριζα αν οι φίλοι μου είχαν αναμιχθεί σε πολι-τικές οργανώσεις, ιδίως του ΕΑΜ, οπότε, σύμφωνα με προηγούμενεςεμπειρίες μου από την ηπειρωτική Ελλάδα, υπήρχε κίνδυνος αρνητικήςαντίδρασής του στην άφιξη στρατιωτικών της Ελληνικής Κυβερνήσεωςτου εξωτερικού. Μόνο στην Εκκλησία είχα εμπιστοσύνη, κι αποφάσισανα ερευνήσω το θέμα.

Θυμήθηκα ότι στο βορειοδυτικό τμήμα της Ζακύνθου, σε ορεινή καιδασώδη περιοχή, βρίσκεται ένα μοναστήρι, της Παναγίας της Υπεραγά-θου, το οποίο είναι μετόχι της περίφημης Μονής Αγίας Αικατερίνης τουόρους Σινά, της Αιγύπτου. Τέτοια μετόχια έχει η Μονή και σε νησιά τουΑιγαίου και στην Κρήτη. Ρώτησα λοιπόν κι έμαθα ότι ο αρχιεπίσκοποςκαι ηγούμενος της Μονής, Πορφύριος ΙΙΙ, ο Σιναίος, γηραιός μεν αλλάγνωστός για τη φιλοπατρία του, βρισκόταν στο Κάιρο. Έσπευσα να τονσυναντήσω και να του εκμυστηρευθώ ότι επρόκειτο να πάω στην Ελλάδαμε μυστική αποστολή, κατά την οποία ήταν πιθανόν να χρειαζόμουν τησυνδρομή των εκεί μετοχίων της Μονής του. Δεν ανέφερα συγκεκριμένηπεριοχή της Αποστολής, για λόγους ασφαλείας. Ο αείμνηστος Πορφύ-ριος, χωρίς να ζητήσει περισσότερες πληροφορίες, προθυμοποιήθηκε αμέ-σως να βοηθήσει με σχετικό σημείωμά του προς τον ηγούμενο οποιουδή-ποτε μετοχίου από το οποίο θα χρειαζόμαστε προστασία. Όμως, για τηνπερίπτωση που το σημείωμα έπεφτε στα χέρια του εχθρού ή τρίτου προ-σώπου, του ζήτησα κι έγραψε το μήνυμα στο πίσω μέρος στρατιωτικήςφωτογραφίας μου, ώστε ν’ αποκλειστεί η χρήση του επί ζημία του αγώνα.


Όσο για την Κεφαλονιά, θυμήθηκα ότι στο λιμεναρχείο Αλεξανδρείαςυπηρετούσε ο υποπλοίαρχος λιμενικού Ιωάννης Βενιέρης, ο οποίος όταντον γνώρισα μου είχε πει ότι προπολεμικά χρημάτισε λιμενάρχης Αργο-στολίου επί μακρό διάστημα κι ότι είχε πολλούς και καλούς φίλους εκεί.Πήγα λοιπόν να τον συναντήσω για να του ζητήσω ονόματα σοβαρών καιεμπίστων προσώπων στην Κεφαλονιά, που χρειαζόταν η υπηρεσία μου γιαεθνικό σκοπό. Ο Βενιέρης μου έδωσε πρόθυμα μερικά ονόματα, μεταξύτων οποίων ξεχώρισε τον Γεώργιο Πινιατώρο, παλαιάς αριστοκρατικήςοικογένειας, γεωπόνο-μηχανικό, εκπρόσωπο του Ελβετικού ΕρυθρούΣταυρού, και τον Γιάννη Διβάρη, έμπορο καυσίμων στο Αργοστόλι. Καιτα δύο αυτά πρόσωπα τα χαρακτήρισε δυναμικά και αγνούς πατριώτες.Επίσης, πρόσθεσε ότι ο Πινιατώρος ήταν γνήσιος ευπατρίδης, σεμνός, συ-νετός και εκτιμώμενος από όλη την κοινωνία του νησιού. Από υπηρεσια-κής πλευράς, ο Οτούλ μας εφοδίασε με υπηρεσιακά συστατικά σημειώμα-τα, επιβεβαιωτικά της ταυτότητάς μας, απευθυνόμενα αόριστα «προς τουςΈλληνες πατριώτες», από τους οποίους ζητούνταν παροχή κάθε δυνατήςυποστήριξης στο έργο μας εναντίον των γερμανικών δυνάμεων Κατοχής.Το δικό μου σημείωμα, στο οποίο έχει ξεθωριάσει η υπογραφή του, πα-ρατίθεται στο Παράρτημα (Ντοκουμέντα).

Κατά την απόβασή μας στα νησιά θα είχαμε όσο το δυνατόν λιγότερεςαποσκευές, μόνο τα απαραίτητα για την έναρξη λειτουργίας των σταθμώνμας, όπως ασυρμάτους, μπαταρίες και μηχανές φόρτισής τους, χάρτες, κιά-λια, ηλεκτρικούς φακούς, ατομικό οπλισμό, συμπεριλαμβανομένων ελαφρώναυτομάτων όπλων, πολιτικά ρούχα, λίγα τρόφιμα εκτάκτου ανάγκης και αρ-κετά χρήματα σε χρυσές λίρες Αγγλίας. Τα υλικά αυτά, μετά τον έλεγχότους από την αρμόδια υπηρεσία της Force 133, θα προωθούνταν στην Ιτα-λία, από όπου θα τα παραλαμβάναμε πριν αναχωρήσουμε για τα νησιά.

Σε περίπτωση που κατά την άφιξη στον προορισμό μας πέφταμε σεεχθρικά φυλάκια ή περιπολίες, θα εμφανιζόμασταν ως δήθεν ναυαγοί πολε-μικού αεροπλάνου που έπεσε στη θάλασσα λόγω βλάβης, ώστε να θεωρη-θούμε αιχμάλωτοι πολέμου. Η διείσδυσή μας στα νησιά θα γινόταν μέσωτης νοτίου Ιταλίας, όπου η Force 133 είχε εγκαταστήσει προκεχωρημένη


βάση για τις δραστηριότητές της στις γύρω περιοχές. Από το Κάιρο θαμεταφερόμαστε αεροπορικώς στην Ιταλία κι από εκεί θα συνεχίζαμε προςτα νησιά με οποιοδήποτε διαθέσιμο αεροπορικό ή θαλάσσιο μέσο.

Ήταν Πάσχα, 16 Απριλίου 1944, όταν αναχωρήσαμε από το Κάιρο γιατο αεροδρόμιο. Κατά τη διαδρομή μάς προσπέρασε στο κέντρο της πόληςμια φάλαγγα στρατιωτικών ελαφρών οχημάτων της Ελληνικής Ταξιαρχίας,γεμάτων με ενόπλους στρατιωτικούς εν ευθυμία, σαν να πήγαιναν σε πανη-γύρι. Μας χαιρέτησαν ζωηρά κι εμείς ανταποδώσαμε τους χαιρετισμούς.Δεν γνωρίζαμε ότι επρόκειτο για στασιαστές των Ενόπλων Δυνάμεων τηςχώρας μας, οι οποίες είχαν διαβρωθεί από πράκτορες του ΕΑΜ. Πήγαιναννα προδώσουν και να γελοιοποιήσουν την Ελλάδα στους Συμμάχους, εξου-δετερώνοντας τα οφέλη από τις θυσίες της στα πολεμικά μέτωπα της Αλ-βανίας, των οχυρών Μακεδονίας-Θράκης, της Κρήτης και του Ελ Αλαμέιν.

Σχετικά με την ανταρσία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων –δεύτε-ρη κατά σειρά–, ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα εκπληκτικό ντοκουμέντο πουπεριήλθε στην κατοχή μου πρόσφατα, από το Βρετανικό Πολεμικό Μου-σείο του Λονδίνου, το οποίο επιβεβαιώνει την ΕΑΜική ενοχή στην οργά-νωση του φοβερού εκείνου εθνικού εγκλήματος. Πρόκειται για την «Ανα-κοίνωση της Επιτροπής Αγώνος προς τους Συμμάχους», που κυκλοφό-ρησε εκ μέρους των πληρωμάτων του Πολεμικού Ναυτικού μας, και γενι-κότερα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης Ανατολής. Η Ανακοί-νωση αυτή προσπαθεί να δικαιολογήσει την ανταρσία, δίδοντάς της εθνι-κά αντιφασιστικά κίνητρα, αλλά και να δείξει τη δήθεν πρόθεση των στα-σιαστών για συνέχιση του πολέμου στο πλευρό των Συμμάχων υπό τηνπροϋπόθεση συνεργασίας της Ελληνικής Κυβερνήσεως του Καΐρου με τηνΕλληνική Κυβέρνηση του Βουνού, που είχε ιδρύσει το ΕΑΜ. Κατά την Ανα-κοίνωση, η Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάιρο ήταν εκείνη που επεδίωκε ναδιασπάσει τον Συμμαχικό Αγώνα και να τερματίσει την υφιστάμενη φιλίαμεταξύ των δύο παλαιών φίλων εθνών (Ελλάδος - Αγγλίας)! Η Ανακοί-νωση (την οποία διατηρώ στο αρχείο μου) καταλήγει με την απειλή ότιοποιοσδήποτε θελήσει να σταθεί απέναντι στο κίνημά τους, θα χτυπηθεί,διότι αυτό το κίνημα εξέφραζε τη θέληση του ελληνικού λαού.


Από την Αίγυπτο φύγαμε με αεροπλάνο Dakota. Πετώντας πάνω απότην έρημο, διακρίναμε καθαρά τα ίχνη των περίφημων μαχών, Ελ Αλα-μέιν, Τομπρούκ, κ.ά. Πλήθος από κατεστραμμένα αυτοκίνητα, καμένατανκς, εγκαταλειμμένα οχήματα πάσης κατηγορίας και κάθε είδους υλικό,που μαρτυρούσαν τη λαίλαπα του πολέμου της ερήμου ο οποίος ανήκεπλέον στην Ιστορία. Προσπερνώντας το Τομπρούκ, προχωρήσαμε στηΒεγγάζη, η οποία είχε μεταβληθεί σε νεκροταφείο αεροπλάνων. Έδειχνεσαν φάντασμα πόλης με τα κατεστραμμένα κτήριά της. Κάναμε μια σύ-ντομη στάση εκεί και ήπιαμε ένα ζεστό τσάι που μας πρόσφεραν σε κά-ποια προκατασκευασμένη καντίνα. Συνεχίζοντας την πτήση, αφήσαμε τηναφρικανική ακτή και, αφού περάσαμε πάνω από τη Μάλτα, πετώντας χα-μηλά για λόγους ασφαλείας, φτάσαμε στην Ιταλία χωρίς απρόοπτα.

Ήταν σούρουπο όταν προσγειωθήκαμε στο Μπάρι. Εκεί μας περίμε-ναν αυτοκίνητα της υπηρεσίας για να μας μεταφέρουν σε μια βίλα στο χω-ριό Καβελίνο, κοντά στην κωμόπολη Μονόπολη, μεταξύ των λιμανιώνΜπάρι και Μπρίντεζι. Στη Μονόπολη είχε εγκατασταθεί βάση εφοδια-σμού και εξορμήσεως Αποστολών των Ειδικών Δυνάμεων του Στρατη-γείου Μέσης Ανατολής. Η βάση αυτή, με το όνομα Special OperationsMediterranean (Ειδικές Επιχειρήσεις Μεσογείου) ή SOM, κάλυπτε τηΔυτική Ελλάδα, την Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία. Εκεί, η κωδική ονο-μασία Force 133 άλλαζε σε Force 266 ή Force 399, αναλόγως του τομέαδραστηριότητας των διαφόρων Αποστολών.

Αφού εγκατασταθήκαμε στην έπαυλη, κάναμε την πρώτη επιχειρη-σιακή σύσκεψη μεταξύ μας, κατά την οποία συζητήσαμε τεχνικά θέματαπροπαρασκευής μας και συμφωνήσαμε στην ακόλουθη κατανομή αρμο-διοτήτων των μελών της Αποστολής, κατά γεωγραφική περιφέρεια:

(α) Γενικό Αρχηγείο, με έδρα την Κεφαλονιά (HQ),Αρχηγός Θέμης Μαρίνος (Bug)Υπαρχηγός Γιάννης Λάζαρης (Moth)

(β) Αρχηγείο Κεφαλονιάς - Ιθάκης (Stinker)Αρχηγός Θέμης Μαρίνος (Bug)


Ασυρματιστής Γεώργιος Χαμπέρης (Slug)(γ) Αρχηγείο Ζακύνθου (Slipstream)

Αρχηγός Θεόφιλος Σαρίκας (Fly, Tick)Ασυρματιστής Γεώργιος Διακογιάννης (Wasp)

(δ) Αρχηγείο Λευκάδος - Μεγανήσου (Spoilsport)Αρχηγός Γιάννης Λάζαρης (Moth)Ασυρματιστής Αλέκος Γαρδέλης (Flea)

Στους αξιωματικούς απενεμήθησαν βρετανικοί βαθμοί ως εξής: Θ.Μαρίνος ταγματάρχης, Γ. Λάζαρης και Θ. Σαρίκας λοχαγοί.

Στη σύσκεψη που ακολούθησε στα γραφεία της SOΕ, έθεσα ως κύριο θέ-μα τον τρόπο και το μέσο μεταφοράς μας στα νησιά. Αρχική πρόταση τηςυπηρεσίας ήταν η ρίψη μας από αέρος με αλεξίπτωτο, την οποία όμωςαπέρριψα διότι θα μας δημιουργούσε σοβαρό πρόβλημα καλύψεως καιασφαλείας, επειδή υπήρχε πιθανότητα να γίνει αντιληπτή η άφιξή μας απότον εχθρό λόγω του περιορισμένου εδαφικού χώρου σε κάθε νησί. Δεύτε-ρη πρόταση ήταν για μετάβασή μας με ταχύπλοο σκάφος επιφανείας, τηνοποία επίσης απέρριψα λόγω του θορύβου που προκαλεί, ιδίως τη νύχτα.Κατ’ εμέ, ασφαλέστερος τρόπος στην περίπτωσή μας ήταν η χρησιμοποί-ηση υποβρυχίου. Η πρόταση αυτή έγινε τελικά δεκτή, υπό την προϋπό-θεση διαθέσιμου υποβρυχίου και εγκρίσεως του Ναυαρχείου, την οποία ηSOM θα προσπαθούσε να εξασφαλίσει.

Επόμενο θέμα που συζητήθηκε ήταν η επιλογή σημείων ασφαλούς απο-βιβάσεώς μας στα νησιά. Η υπηρεσία βρέθηκε σε αδυναμία να βοηθήσει,διότι δεν είχε σχετικές πληροφορίες, όπως ήδη ανέφερα. Μου προτάθηκεαναβολή αναχώρησης της Αποστολής μέχρι να ληφθούν αεροφωτογρα-φίες των νησιών προς επισήμανση ασφαλών σημείων προσεγγίσεως υπο-βρυχίου, ενέργεια που δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί πριν από τηνεπόμενη πανσέληνο. Επειδή η λύση αυτή θα δημιουργούσε καθυστέρησητου έργου μας είκοσι περίπου ημερών, δεν τη δέχτηκα και αποφάσισα αλ-λαγή του αρχικού σχεδίου διείσδυσής μας στα νησιά, με ελαχιστοποίησητων πιθανοτήτων αποτυχίας της.


Έχοντας υπόψη μου τη μορφολογία του εδάφους στη βορειοδυτική πλευ-ρά της Ζακύνθου, όπου δεσπόζουν οι απόκρημνες ακτές του όρους Βραχιώ-νας, σκέφτηκα ότι προσφερόταν γι’ αποβατική ενέργεια με λιγότερους κιν-δύνους. Όμως, παρ’ όλο που οι πιθανότητες επιτυχίας φαίνονταν μεγάλες,διότι θα ήταν μάλλον απίθανο να πέφταμε σε εχθρικά φυλάκια, πρότεινα ναγίνει η διείσδυσή μας σε δύο στάδια, αφού χωριστεί η Αποστολή σε δύο κλι-μάκια, και σε διαφορετικούς χρόνους. Το ένα υπό την ηγεσία μου, με τουςΣαρίκα και Διακογιάννη, θα έκανε πρώτη προσπάθεια αποβάσεως στη Ζά-κυνθο, ενώ το άλλο, υπό τον Λάζαρη, θ’ ανέμενε στην Ιταλία το αποτέλεσματου πρώτου εγχειρήματος. Ο Λάζαρης θεώρησε επικίνδυνη μια τέτοια ενέρ-γεια, ενώ για τον Σαρίκα ήταν πολύ ευπρόσδεκτη. Αλλά, εφόσον δεν φαινό-ταν να υπάρχει άλλη πρακτικότερη λύση, συμφωνήσαμε να προχωρήσουμε σ’αυτήν. Εάν αποτύγχανε το πρώτο κλιμάκιο, λόγω συντριβής του ή σύλλη-ψης των μελών του από τον εχθρό, ο Λάζαρης θ’ ανελάμβανε την αρχηγίατης Αποστολής και θα προχωρούσε σε νέα προσπάθεια κατά την κρίση του.

Ενώ βρισκόμασταν εν αναμονή της απαντήσεως του Ναυαρχείου, ει-δοποιήθηκα πως δεν υπήρχε διαθέσιμο συμμαχικό υποβρύχιο, μόνο ιτα-λικό από το τμήμα του στόλου της κυβερνήσεως Badoglio (Μπαντόλιο),που είχε αποκηρύξει τον Μουσολίνι και είχε τεθεί στη διάθεση των Συμ-μάχων. Χωρίς να σκεφθώ πολύ, δηλαδή να λάβω υπόψη μου την πιθανό-τητα αυτομόλησης του υποβρυχίου στη βόρειο Ιταλία, που ακόμη τελού-σε υπό φασιστική διοίκηση, δέχτηκα τη σχετική πρόταση. Κατόπιν τούτου,εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. Τ.Α. 681/20.4.44 διαταγή του Συμμαχικού Στρα-τηγείου Ιονίου και Κάτω Αδριατικής, για τη διάθεση ιταλικού υποβρυχί-ου στην Αποστολή μας. Την επομένη επισκεφθήκαμε το ιταλικό Ναυαρ-χείο στον Τάραντα, το οποίο έθεσε στη διάθεσή μας το υποβρύχιο «Ni-chelio». Ύστερα από τις σχετικές συνεννοήσεις καθορίστηκαν οι λεπτο-μέρειες του ταξιδιού, όπως: ημερομηνία, ώρα και σημείο απόπλευσης,πορεία που θ’ ακολουθούσε το υποβρύχιο, περίπτωση αντιμετωπίσεωςεχθρικού κινδύνου, τρόπος επικοινωνίας με τη βάση του για λόγους ασφα-λείας, κτλ. Το πλοίο θα έφερε μικρές εξοπλισμένες λέμβους προς διευκό-λυνση της αποβιβάσεώς μας στη Ζάκυνθο.


Στο ιταλικό Ναυαρχείο γνωριστήκαμε με τον κυβερνήτη του υπο-βρυχίου, Ugo Esmenard, κι ενημερωθήκαμε από τους εκεί επιτελείς για τιςσυνθήκες του ταξιδιού μας και τους σχετικούς κανονισμούς. Κατόπιν μουζητήθηκε να υποδείξω το πλέον κατάλληλο, κατά τη γνώμη μου, σημείοπροσέγγισης του υποβρυχίου στο νησί, διότι ο κυβερνήτης του «Niche-lio» δεν είχε πλησιάσει ποτέ τις ακτές της Ζακύνθου. Επέλεξα έναν μικρόκολπίσκο στη βορειοδυτική πλευρά της, στην απόκρημνη ακτή της κοι-νότητας Μαριών, όπου το βάθος της θάλασσας είναι πολύ μεγάλο. Εκείπλησίον υπάρχει και μια βραχονησίδα, ο Άγιος Ιωάννης, ιδιοκτησίαςΦλαμπουριάρη. Έδειξα με τη μύτη του μολυβιού μου πάνω στον ναυτικόχάρτη το σημείο που θεώρησα πλέον ασφαλές για την προσέγγιση τουυποβρυχίου.

Η αναχώρησή μας από το Μπρίντεζι ορίστηκε για την επόμενη μέρα.Στο μεταξύ, η αρμόδια υπηρεσία της SOM φρόντισε για τη φόρτωση τωνυλικών που προορίζονταν για το Αρχηγείο Ζακύνθου. Το υποβρύχιο εφο-διάστηκε με χάρτες των θαλάσσιων ναρκοπεδίων γύρω από το νησί καιτων διαύλων ασφαλούς πλεύσεως προς το σημείο προορισμού μας, αν καιδεν ήταν γνωστές τυχόν αλλαγές στη διάταξη των ναρκών, ή νέες ποντί-σεις, μετά την κατάληψη των νησιών από τους Γερμανούς.

2. ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝΣτις 21 Απριλίου 1944, ένα συννεφιασμένο πρωινό με ταραγμένη θάλασσα,απέπλευσε από το Μπρίντεζι το πρώτο κλιμάκιο της Αποστολής, με κατεύ-θυνση νοτιοανατολικά. Ένα σμήνος βρετανικών αναγνωριστικών αερο-πλάνων πέρασε από πάνω μας, επιστρέφοντας από περιπολία στη Μεσό-γειο. Το υποβρύχιο έπλεε στην επιφάνεια γι’ αρκετή ώρα κι έτσι μπορέσα-με ν’ απολαύσουμε τις όμορφες ιταλικές ακτές και να δούμε κι ένα σχηματι-σμό αμερικανικών τετρακινητήριων βομβαρδιστικών αεροπλάνων που πε-τούσαν σε πολύ μεγάλο ύψος κατευθυνόμενα προς τα Βαλκάνια. Λίγο αρ-γότερα παρακολουθήσαμε στο υποβρύχιο και άσκηση βολής βαρέος αντι-αεροπορικού πολυβόλου. Όλα αυτά τόνωσαν το ηθικό μας και μας έδωσανπερισσότερο κουράγιο, που αναμφίβολα χρειαζόμαστε εκείνες τις στιγμές.


Στο ανοιχτό πέλαγος το υποβρύχιο έκανε κατάδυση και συνέχισε πλέ-οντας κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι να σκοτεινιάσει. Τηνεπόμενη μέρα την περάσαμε πάλι υποβρυχίως, πολύ ευχάριστα με τους Ιτα-λούς αξιωματικούς, ιδίως με τον ύπαρχο Eduardo Terzi, έναν θαυμάσιο κιανοιχτόκαρδο τύπο. Μιλούσε και αγγλικά, σπάνιο πράγμα για Ιταλό. Οισυνεννοήσεις μου με τον κυβερνήτη γίνονταν στα γαλλικά. Ήταν πολύ δια-φορετικός τύπος από τον ύπαρχο, εσωστρεφής κι εντελώς απρόβλεπτος.

Για όποιον ταξιδεύει για πρώτη φορά με υποβρύχιο, όπως συνέβαινε μετους Σαρίκα και Διακογιάννη, η εμπειρία δεν είναι πολύ ευχάριστη. Ακό-μη κι αν κάποιος δεν υποφέρει από κλειστοφοβία, η στενότης του χώρουκαι η σκέψη ότι από πάνω του υπάρχουν χιλιάδες τόνοι νερού, αλλά και οφόβος ενδεχόμενης βλάβης του συστήματος αναδύσεως, είναι φυσικό νατου προκαλούν δέος. Στη δική μου περίπτωση, με προηγούμενη δραματι-κή υποβρύχια εμπειρία, προ τριετίας, το ταξίδι αυτό έμοιαζε περισσότερομε κρουαζιέρα. Αναφέρομαι στη διαφυγή μου από την Κρήτη, τον Αύ-γουστο του 1941, με το αγγλικό υποβρύχιο «Torbey», δύο μήνες μετάτην περίφημη Μάχη της Κρήτης, στριμωγμένος με πάνω από εκατό άλ-λους επιβάτες, εκτός του πληρώματος, με έλλειψη οξυγόνου και υπό τηναπειλή υπεριπταμένων εχθρικών αεροπλάνων. Τώρα, στο ιταλικό υπο-βρύχιο, με την περιποίηση ενός πρόσχαρου πληρώματος και την απόλαυ-ση της ιταλικής κουζίνας, συνδυαζόμενης με εξαίρετο κρασί, αισθανόμουνπρονομιούχος. Μόνη μου ανησυχία ήταν ότι πηγαίναμε γι’ απόβαση στατυφλά, με άγνωστες κι απρόβλεπτες εξελίξεις.

Προς το τέλος της δεύτερης μέρας, πριν σκοτεινιάσει, κατά τις επτά ηώρα, με κάλεσε ο αξιωματικός υπηρεσίας στο περισκόπιο για να μου δεί-ξει τη σιλουέτα της Ζακύνθου, κάμποσα ακόμα μίλια μακριά. Στη θέα τουνησιού μου, παράξενα συναισθήματα με πλημμύρισαν: νοσταλγίας, χαράς,ελαφρού φόβου αλλά κι απερίγραπτης συγκίνησης. Σκεπτόμουν ότι σε λί-γες ώρες θα βρισκόμουν στη γενέτειρά μου, εκεί που ήταν η οικογένειάμου, την οποία είχα πέντε χρόνια να δω, αλλά και που δεν θα μπορούσα νασυναντήσω ακόμη, για λόγους δικής τους ασφάλειας.

Το υποβρύχιο πλησίαζε αργά προς την ακτή, χρησιμοποιώντας τις ηλε-


κτρικές μηχανές του για να μην ακούγεται θόρυβος. Κατά τις 2:15 η ώρατη νύχτα της 23ης Απριλίου, αναδύθηκε και ειδοποιηθήκαμε να ετοιμα-ζόμαστε γι’ αποβίβαση. Επικρατούσε φοβερή τρικυμία, την οποία δεν εί-χαμε αντιληφθεί όσο βρισκόμαστε εν καταδύσει. Με την ανάδυση σήμα-νε συναγερμός στο υποβρύχιο και οι πυροβολητές επάνδρωσαν τα πυρο-βόλα και τα πολυβόλα, ενώ το πλήρωμα πήρε θέσεις μάχης. Κάναμε έλεγ-χο στις αποσκευές και τον εξοπλισμό μας, ώστε να μην ξεχάσουμε τίποτα,ενώ μερικοί ναύτες ετοίμαζαν μια μεγάλη λέμβο. Το υποβρύχιο σταμάτη-σε «αρόδου», περί τα 200 μέτρα από την ακτή, απόσταση που θεώρησαπολύ μεγάλη, ιδίως λόγω της θαλασσοταραχής, διότι θα μας δημιουρ-γούσε σοβαρότατα προβλήματα, ακόμη και κίνδυνο ανατροπής της λέμ-βου, με τόσα υλικά που μεταφέραμε. Χρειάστηκε να πιέσω πολύ τον κυ-βερνήτη για να πλησιάσει περισσότερο: έδειχνε νευρικός και δεν δίστασενα μου πει ότι φοβόταν μήπως δεχτεί πυρά από την ξηρά, ενώ δεν έδειχνενα συνειδητοποιεί τον κίνδυνο που διατρέχαμε εμείς. Τελικά πλησίασε σελογική απόσταση από τη στεριά κι άρχισε η επιβίβαση στη λέμβο.

Στη δύσκολη εκείνη στιγμή προσφέρθηκαν να μας βοηθήσουν ο ύπαρ-χος και ο κελευστής Ezio Bassi, με τη συγκατάθεση του κυβερνήτη, ο οποί-ος, όπως γράφει στο ημερολόγιό του, παραδέχτηκε ότι λόγω της τρικυμίαςίσως να μην τα καταφέρναμε μόνοι μας. Τόσο ο ύπαρχος όσο και ο κελευ-στής μάς συνόδευσαν ώς τη στεριά και βοήθησαν στο ξεφόρτωμα των υλι-κών, υπό εφιαλτικές συνθήκες τρικυμίας. Ήταν 2:40 η ώρα περίπου ότανπατήσαμε στη Ζάκυνθο, ημέρα του Αγίου Γεωργίου, που γιόρταζε ο πα-τέρας μου, χωρίς να ξέρει ότι βρισκόμουνα στο νησί.

Στο σημείο της αποβάσεώς μας οι βράχοι είχαν διαβρωθεί από τη θά-λασσα, ήταν σαν αιχμηρές βελόνες, πάνω στις οποίες μας χτύπαγαν τα κύ-ματα ενώ προσπαθούσαμε να μεταφέρουμε τα εφόδιά μας στη στεριά. Στοημερολόγιο του υποβρυχίου, ο κυβερνήτης σημειώνει τα εξής σχετικά μετην εκφόρτωση των υλικών από τη λέμβο: «Ο κελευστής Bassi λιποθυμάκαταγής εξαιτίας της κούρασης και του πόνου από τις πολλαπλές εκδορές πουυπέστη όταν κρατιόταν από τα βράχια για να προσφέρει στήριγμα στους Έλ-ληνες αξιωματικούς οι οποίοι βρίσκονταν σε πολύ πιο άσχημη κατάσταση λό-


γω της τρικυμίας». Αντίγραφο του ημερολογίου του υποβρυχίου διατηρώστο αρχείο μου.

Μετά την αποχώρηση της λέμβου, κι εφόσον δεν διέκρινα μέσα στοσκοτάδι ίχνος ζωής γύρω μας, έδωσα σήμα με το φακό στο υποβρύχιο ν’αποχωρήσει. Πριν καλά καλά τελειώσω το σήμα μου, ο κυβερνήτης έσπευ-σε ν’ απομακρυνθεί βάζοντας μπροστά τις ντιζελομηχανές του υποβρυχί-ου, οι οποίες προκάλεσαν φοβερό θόρυβο μέσα στη νύχτα, που με τοναντίλαλο από τους βραχώδεις γκρεμούς μάς έθετε σε άμεσο κίνδυνο. Ευ-τυχώς που στη γύρω περιοχή δεν υπήρχαν εχθρικά φυλάκια, όπως είχαπροβλέψει, ούτε έγινε αντιληπτή η άφιξή μας.

Πάντως, για να είμαι δίκαιος, οφείλω ν’ αναφέρω ότι ασχέτως της ανε-πίτρεπτης και πολύ επικίνδυνης για εμάς συμπεριφοράς του, ο κυβερνή-της του «Nichelio» απεδείχθη άριστος ναυτικός. Παρ’ όλο που δεν είχεέρθει ποτέ στη Ζάκυνθο, όπως μου είχε δηλώσει, μας έφερε ακριβώς στοσημείο που είχα επισημάνει με το μολύβι μου πάνω στο χάρτη. Όσο γιατο πλήρωμα του υποβρυχίου, ήταν πολύ πρόθυμο και συνεργάσιμο, αλλάκατά τη βεβιασμένη αποχώρησή μας κάποιοι «αετονύχηδες» φρόντισαννα μας ελαφρύνουν από το βάρος ορισμένων ατομικών ειδών. Όταν πα-τήσαμε στη στεριά και ηρεμήσαμε, διαπίστωσα πως έλειπε από τη θήκητης η ακριβή φωτογραφική μηχανή μου Λάικα, καθώς κι ένα ελαφρύ οπλο-πολυβόλο Τόμιγκαν. Το περιστατικό αυτό ανέφερα αρμοδίως με πρώτηευκαιρία και ζήτησα όπως στο εξής επιβαίνει και Βρετανός αξιωματικόςσύνδεσμος στα ιταλικά υποβρύχια που θα χρησιμοποιούνταν για την Απο-στολή μας.

Λόγω του μεγάλου βάρους μερικών υλικών μας, όπως μπαταρίες, γεν-νήτρια φόρτισής τους, εκρηκτικές ύλες, πολεμικό υλικό, ασύρματοι, κ.ά.,και της μανιασμένης θάλασσας, είχαμε εξαντληθεί από την κούραση και τημάχη με τα κύματα κατά την εκφόρτωση και τη μετακίνησή τους στη στε-ριά. Όμως ήμασταν αναγκασμένοι να συνεχίσουμε αγωνιζόμενοι, ενώ ηθάλασσα μας χτυπούσε πάνω στους μυτερούς βράχους, γιατί έπρεπε ναπρολάβουμε να καμουφλάρουμε τα υλικά πριν ξημερώσει. Κάποια στιγμήέπεσα κάτω εξαντλημένος και δεν μπορούσα να ξανασηκωθώ, ενώ έτρεμα


κι από το τσουχτερό κρύο. Αισθάνθηκα πως θα λιποθυμούσα. Τότε θυ-μήθηκα ότι στην πίσω τσέπη του παντελονιού μου είχα ένα μικρό παγού-ρι με ρούμι του ναυτικού, που ήταν τόσο δυνατό, ώστε δεν είχα τολμήσεινα το δοκιμάσω. Έβαλα το παγούρι στο στόμα μου και παραδόξως μουφάνηκε σαν να έπινα νερό, οι γουλιές κατέβαιναν χωρίς να το καταλαβαί-νω, μέχρι που ξαφνικά ξαναζωντάνεψα, έπαψα να τρέμω και πήρα δύναμη.Ήταν σαν «μάννα εξ ουρανού». Έδωσα το παγούρι και στους δύο συνα-δέλφους μου, που κι αυτοί ήταν στην ίδια περίπου κατάσταση. Ανανεω-μένοι από το ρούμι, ξαναπιάσαμε δουλειά, αλλά οι δοκιμασίες μας δεν εί-χαν τέλος, διότι όπως ήμασταν γεμάτοι αλάτι από τα κύματα, αισθανόμα-σταν αφόρητη δίψα, και νερό δεν βρίσκαμε. Αφού καλύψαμε πρόχειρα ταυλικά ανάμεσα σε βράχους, πέσαμε να κοιμηθούμε μέχρι να ξημερώσει,για να προχωρήσουμε σε αναγνώριση της γύρω περιοχής πριν κάνουμετο επόμενο βήμα.


Μυστική αποστολή στο Ιόνιο (1944)

Documents

Transcript of Μυστική αποστολή στο Ιόνιο (1944)