ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

στο μάθημα της ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Α Λυκείου

Κείμενο: «Το παραμύθι χωρίς όνομα»

Συγγραφέας: Ιάκωβος Καμπανέλλης

Μαθητές: Κατέχη Σοφία, Κορωνάκης Γιώργος, Κοσμάτος Νίκος Α΄2

Σχολικό έτος: 2011-2012

Βιογραφικά στοιχεία για τον συγγραφέα και την εποχή του.

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης γεννήθηκε στη Νάξο στις 2 Δεκεμβρίου 1922 και απεβίωσε στις 29 Μαρτίου 2011. Το 1935 μετακόμισε με την οικογένεια του στην Αθήνα, όπου το πρωί εργαζόταν και το βράδυ σπούδαζε τεχνικό σχέδιο στη Σιβιτανίδειο Τεχνική Σχολή. Το 1943 συνελήφθη από τους Γερμανούς, οδηγήθηκε και κρατήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν μέχρι το 1945 από όπου και απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις. Μόλις γύρισε στην Ελλάδα τον συνεπήραν οι παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν. Έτσι, θέλησε να γίνει ηθοποιός, όμως λόγω του ότι

δεν είχε απολυτήριο γυμνασίου δεν έγινε δεκτός για φοίτηση στο Εθνικό Θέατρο, γι' αυτό έγινε συγγραφέας. Το πρώτο θεατρικό έργο του ήταν ο Χορός πάνω στα στάχυα και ακολούθησαν κι άλλα όπως: η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια, Έβδομη μέρα της δημιουργίας, Η αυλή των θαυμάτων, Ηλικία της νύχτας και Το παραμύθι χωρίς όνομα.

Πληροφορίες για το έργο

Η συγγραφέας του έργου αυτού είναι η Πηνελόπη Δέλτα. «Το παραμύθι χωρίς όνομα» δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1910. Κατά το 1910 η Ελλάδα βρισκόταν σε φάση αναδιοργάνωσης και αναγέννησης μετά από τον Πόλεμο του 1897. Η Πηνελόπη Δέλτα, δεν είχε εγκατασταθεί ακόμη στην Ελλάδα, αλλά ζούσε στην Αλεξάνδρεια και στη Δυτική Ευρώπη με την οικογένειά της. Παρόλο που δεν ζούσε όμως στην Ελλάδα, ασκεί έντονη κοινωνική

κρΙτική μέσα από τη σάτιρά της και κρίνει αυστηρά αλλά και αισιόδοξα τελικά τους κυβερνήτες και το λαό της. Το έργο αυτό διασκευάσθηκε θεατρικά κρατώντας τον ίδιο τίτλο με αυτόν του βιβλίου, από τον α Ιάκωβο Καμπανέλλη τα έτη 1958-59. «Το παραμύθι χωρίς όνομα» πρωτοπαίχτηκε μετά από επιλογή του Καμπανέλλη από τον θίασο «Νέο Θέατρο» των Βασίλη Διαμαντόπουλου και Μαρίας Αλκαίου τον χειμώνα 1959-1960 αλλά η παράσταση κατέβηκε γρήγορα λόγω έλλειψης θεατών.

Πληροφορίες για τις παραστάσεις του έργου στην Ελλάδα

Πρώτη παράσταση

Το θεατρικό έργο «Παραμύθι χωρίς όνομα», πρωτοπαίχτηκε το 1958-1959

από το θίασο Βασίλη Διαμαντόπουλου - Μαρίας Αλκαίου και με αυτό

εγκαινίασαν τις παραστάσεις του, το φθινόπωρο του 1959 στο «ΝΕΟ

ΘΕΑΤΡΟ» - το σημερινό «ΑΛΑΜΠΡΑ».

Σκηνοθεσία: ΒΑΣΙΛΗ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ

Σκηνικά-Κοστούμια: ΓΙΩΡΓΙΟΥ ΒΑΚΑΛΟ

Μουσική: ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ

Τα πρόσωπα του έργου και οι ηθοποιοί που έπαιξαν στην πρώτη παράσταση:

ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ: Σπύρος Κωνσταντόπουλος

ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ: Πέτρος Φυσσούν

ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ: Μαρία Γιαννακοπούλου

ΒΑΣΙΛΙΑΣ: Γιάννης Μιχαλόπουλος

ΜΑΡΙΑ: Ξένια Καλογεροπούλου

ΔΙΚΑΣΤΗΣ: Χρήστος Δαχτυλίδης

ΦΤΩΧΟΜΑΝΑ: Μαρία Αλκαίου

ΤΑΒΕΡΝΙΑΡΗΣ: Χριστόφορος Ζήκας

ΣΠΥΡΟΣ: Κώστας Πίτσιος

ΣΙΔΕΡΑΣ: Αθηνόδωρος Προύσαλης

ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡΑΣ: Σπύρος Παππάς

ΚΟΥΜΠΑΡΟΣ: Χριστόφορος Αναστασιάδης

ΜΟΝΟΧΕΡΗΣ: Γιώργος Δήμος

ΘΕΟΔΩΡΟΣ: Γιάννης Μάλλας

ΔΑΣΚΑΛΟΣ: Βασίλης Διαμαντόπουλος

ΦΙΛΙΠΠΟς: Βασίλης Μαλλούχος

Έπαιζαν ακόμη: Τους τρεις ΠΑΡΑΝΟΜΟΥΣ οι κ.κ. Χρ. Αναστασιάδης, Βασ.

Μαλλούχος, Χρ. Δαχτυλίδης. Τον ΚΟΥΤΣΟ ο Σπ. Κωνσταντόπουλος. Σε

διάφορους ρόλους οι δεσποινίδες Μάρυ Βρυσέλλα, Ρίτα Κωνσταντίνου, και οι

κ.κ. Δημ. Κανάκης, Χαράλ. Αποστολόπουλος, Θεόδ. Ντόβας, Γιάννης

Κάσδαγλης, Γιώργος Φουρνιάδης, Τάσος Παπαδάκης, Ανδρ. Νικολής.

Τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι εκτέλεσαν οι κ.κ. Τάσος Διακογιώργης

(σαντούρι), Λάκης Παππάς (κιθάρα) και Θύμιος Μιχαλόπουλος (τραγούδι).

1978-1979 Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος

Πρώτη Παράσταση: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών - Κεντρική Σκηνή,

25/03/1979

Το «Παραμύθι χωρίς όνομα», ένα από τα πιο αγαπητά έργα του Ιάκωβου

Καμπανέλλη, είναι βασισμένο στο ομώνυμο αφήγημα της Πηνελόπης

Δέλτα. Ο μύθος του αποτελεί αλληγορία για την Ελλάδα, η οποία βρίσκεται

καθημαγμένη από τα διάφορα πολιτικά και κοινωνικά δεινά και δίνει την

ευκαιρία στον συγγραφέα να προσεγγίσει τη νεοελληνική πραγματικότητα και

τα προβλήματά της. Έτσι, μέσα από την επιστράτευση για πόλεμο που

ετοιμάζει η χώρα, σατιρίζει το πώς διοικείται ο τόπος και τον τρόπο που

αντιδρά ο λαός. Στόχος του είναι να μιλήσει για το ψεύδος της εποχής, που

κάτω από μεγάλες λέξεις, τις οποίες ονομάζει ιδανικά, κρύβεται η παρακμή

της κάθε εποχής.

Συγγραφέας: Καμπανέλλης, Ιάκωβος

Σκηνοθεσία: Μπάκας, Κώστας

Σκηνικά: Πάτσας, Γιώργος

Κοστούμια: Πάτσας, Γιώργος

Σύνθεση: Μικρούτσικος, Θάνος

Μουσική διδασκαλία: Χαβά-Βάγια, Αίγλη

Ηθοποιοί

Παγουλάτος, Διονύσης (ΒΑΣΙΛΙΑΣ)

Άλβα, Πόπη (ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ)

Ίτσιος, Κώστας (ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ)

Ματσακάς, Κώστας (ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ)

Γαϊτανίδου, Σμαρώ (ΜΑΡΙΑ)

Βρανάς, Γιάννης (ΔΙΚΑΣΤΗΣ, ΓΙΑΝΝΑΚΟΣ)

Κολοβός, Νίκος (ΣΠΥΡΟΣ)

Παπαστεργίου, Χρήστος (ΦΙΛΙΠΠΟΣ)

Τσιτσάκης, Χάρης (ΣΙΔΕΡΑΣ)

Τριανταφυλλίδη, Νίκη (ΦΤΩΧΟΜΑΝΑ)

Πανταζής, Τάσος (ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Κώτσος, Γιώργος (ΓΙΑΝΝΗΣ, ΜΗΤΣΟΣ)

Μωραϊτοπούλου, Μαίρη (ΦΩΤΕΙΝΗ)

Γεωργιάδου, Πέπη (ΑΝΤΡΙΑΝΑ)

Ιωαννίδης, Σίμος (ΤΑΒΕΡΝΙΑΡΗΣ)

Κατραμάδας, Ζαφείρης (ΤΑΒΕΡΝΙΑΡΗΣ, ΘΕΟΔΩΡΟΣ)

Παπαγεωργίου, Δημήτρης (ΑΝΤΡΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ)

Λέκκας, Ανδρέας (ΚΟΥΜΠΑΡΟΣ)

Ριζούδης, Θόδωρος (ΠΕΡΙΒΟΛΑΡΗΣ)

Φουρνιάδης, Γιώργος (ΜΙΧΑΛΗΣ)

Ποιμενίδης, Παύλος (ΘΕΟΔΩΡΟΣ)

Καππάτος, Στέλιος (ΚΟΥΤΣΟΣ)

Τερζόπουλος, Δημήτρης (ΜΟΝΟΧΕΡΗΣ)

Ουδινότης, Αλέκος (ΔΑΣΚΑΛΟΣ)

Μουστάκας, Γιώργος (Α' ΑΝΤΡΑΣ)

Καρυώτης, Γιώργος (Β' ΑΝΤΡΑΣ)

Προδανάς, Γιώργος (Γ' ΑΝΤΡΑΣ)

Αποστολούδης, Κώστας (ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ (αλλαγή στη διανομή))

Μια άλλη αξιόλογη παράσταση (3-12-1995)

Μια ακόμη αξιόλογη παράσταση αυτού του θαυμάσιου έργου έγινε τις

3/12/1995 στο Εθνικό Θέατρο με εξαιρετική σκηνοθεσία του Θανάση

Παπαγεωργίου. Θαυμάσια ερμηνεία στον ρόλο του βασιλιά έκανε ο ηθοποιός

Κώστας Ρηγόπουλος ενώ τον ρόλο της βασίλισσας ενσάρκωσε η εκλεκτή

ηθοποιός Νόνικα Γαληνέα. Στον ρόλο της Φτωχομάνας έπαιξε η Μαρία

Κωσταντάρου. Στο ρόλο του πρίγκιπα ο Χρήστος Γιάνναρης και στον ρόλο

της Μαρίας η Ειρήνη Μπαλτά. Εντυπωσιακή ερμηνεία έκανε ο Στέφανος

Κυριακίδης στον ρόλο του Δασκάλου. Τον ρόλο του πρωθυπουργού

Πολύκαρπου έπαιξε ο ηθοποιός Παναγιώτης Μεντής.

Τα σκηνικά και τα κουστούμια ανέλαβε ο Νίκος Πολίτης, η Μαρία Ακβάβου την

χορογραφία ενώ ο Νίκος Κηπουργός ενορχήστρωσε την γνωστή μουσική του

Μάνου Χατζηδάκι.

Η παράσταση του χειμώνα του 1995 είχε μεγάλη επιτυχία και έκλεψε τις

καλύτερες κριτικές.

1998-1999 Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος

Πρώτη Παράσταση: Μονή Λαζαριστών - Σκηνή Σωκράτης Καραντινός,

27/11/1998

Η ελεύθερη διασκευή του κειμένου της Πηνελόπης Δέλτα από τον Ιάκωβο

Καμπανέλλη το 1959, πιστοποιεί σε μια αντιστοίχως δύσκολη περίοδο, τη

διαχρονική αξία του έργου. Η πικρή σάτιρα του Καμπανέλλη για τη ροπή του

λαού αλλά και της ηγεσίας του στον εφησυχασμό και τη μετάθεση ευθυνών,

δίνει τη θέση της στην αναγνώριση της ανάγκης του λαού αυτού να πιστέψει

σε πρόσωπα και ιδέες και να επανακτήσει αξιοπρέπεια και συνείδηση.

Συγγραφέας: Καμπανέλλης, Ιάκωβος

Σκηνοθεσία: Αρμάος, Νίκος

Σκηνικά: Ζιάκας, Γιώργος

Κοστούμια: Ζιάκας, Γιώργος

Σύνθεση: Χατζιδάκις, Μάνος

Μουσική επιμέλεια: Κυπουργός, Νίκος

Ενορχήστρωση: Κυπουργός, Νίκος

Χορογραφία: Σπυράτου, Σοφία

Φωτισμοί: Ταρκάσης, Γιώργος

Μουσική διδασκαλία: Χαβά-Βάγια, Αίγλη

Βοηθός σκηνοθέτη: Χαρίτου, Κορίνα

Ηθοποιοί

Θωμαΐδης, Φώτης (ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ)

Γκέκας, Νίκος (ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ)

Καλλιγά, Ελένη (ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ)

Μπουντούρογλου, Φούλης (ΒΑΣΙΛΙΑΣ)

Ιωαννίδου, Μαρία (ΜΑΡΙΑ)

Κολοβός, Δημήτρης (ΣΙΔΕΡΑΣ)

Φουρνιάδης, Γιώργος (ΔΙΚΑΣΤΗΣ)

Σαββίδου, Λένα (ΦΤΩΧΟΜΑΝΑ)

Χαρίσης, Γιάννης (ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ)

Κεραμίδας, Θανάσης (ΤΑΒΕΡΝΙΑΡΗΣ)

Πετκίδης, Σάκης (ΣΠΥΡΟΣ)

Πελτέκης, Αστέρης (ΚΟΥΜΠΑΡΟΣ)

Νίνης, Χρήστος (ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Τεκτονίδης, Λευτέρης (ΓΙΑΝΝΗΣ)

Παπαστεργίου, Χρήστος (ΜΙΧΑΛΗΣ)

Καλπάκογλου, Παντελής (ΦΙΛΙΠΠΟΣ)

Ντουμούζης, Γιώργος (ΘΕΟΔΩΡΟΣ)

Μπενάκη, Μαρία (ΜΑΝΑ, ΦΩΤΕΙΝΗ)

Μπαγιώκης, Γιώργος (ΓΙΟΣ)

Λούρη, Κατερίνα (ΓΥΝΑΙΚΑ Α')

Αντωνοπούλου, Έλενα (ΓΥΝΑΙΚΑ Β')

Παυλίδης, Χρόνης (ΚΟΥΤΣΟΣ)

Σφυρίδης, Γιώργος (ΜΟΝΟΧΕΡΗΣ)

Καβούκα, Βασιλεία (ΤΑΒΕΡΝΙΑΡΙΣΣΑ, ΦΤΩΧΟΜΑΝΑ (αντικατάσταση))

Κώτσος, Γιώργος (ΚΩΣΤΑΣ)

Τρίπκος, Στράτος (ΓΙΑΝΝΑΚΟΣ)

Τεκνετσίδης, Θόδωρος (ΜΗΤΣΟΣ)

Τσιτσάκης, Χάρης (ΔΑΣΚΑΛΟΣ)

Γούσιου, Μαρία (ΑΝΤΡΙΑΝΑ)

Σουγάρης, Χρήστος (ΜΟΥΓΓΟΣ)

Μουσικοί

Μισυρλής, Τάσος (τραγούδι, τσέλο)

Μπαξές, Φώτης (κιθάρα)

Μπαχαρίδης, Νίκος (τρομπέτα)

Βασιλειάδης, Αναστάσης (κρουστά)

Πολυμενέρης, Γιάννης (κοντραμπάσο)

Πιπέρκος, Μιχάλης (φλάουτο, κλαρίνο)

Απόσπασμα βιντεοσκοπημένης παράστασης του έργου.

http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=413#videos

Δομή του έργου.

Το έργο χωρίζεται σε δύο “πράξεις” και εννέα “εικόνες”. Ο όρος “εικόνα” είναι πιθανόν ένας αδόκιμος όρος που χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα και αντικαθιστά τον όρο “σκηνή”. Παρακάτω παρατίθεται κατάλογος των προσώπων που εμφανίζονται σε κάθε “εικόνα”, ο τόπος και ο τίτλος της “εικόνας” που δίνεται από τον συγγραφέα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τόπος αντιστοιχεί στους τίτλους των “εικόνων”.

Πράξη πρώτη

Εικόνα πρώτη: “Στο παλάτι”.

Πρόσωπα: Πολύκαρπος, Πρίγκηπας, Βασίλισσα, Βασιλιάς, Μαρία.

Εικόνα δεύτερη: “Η δίκη στην πλατεία”.

Πρόσωπα: Δικαστής, Φτωχομάνα,Ταβερνιάρης, Σπύρος, Σιδεράς, Μαρία, Πρίγκηπας, Μιχάλης, Κουμπάρος, Γιάννης, Φίλιππος.

Εικόνα τρίτη: “Έξω από το παλάτι”.

Πρόσωπα: Πολύκαρπος, Πρίγκηπας, Ταβερνιάρης, Πρωτομάστορας, Σπύρος, Κουμπάρος, Φίλιππος, Γιάννης, Βασιλιάς, Βασίλισσα, Θεόδωρος.

Εικόνα τέταρτη: “Στη στρατώνα”.

Πρόσωπα: Πρίγκηπας, Βασιλιάς, Πολύκαρπος, Μονοχέρης, Θεόδωρος, Σιδεράς, Φτωχομάνα, Μαρία.

Εικόνα πέμπτη: “Στην ταβέρνα”.

Πρόσωπα: Πρωτομάστορας, Κουμπάρος, Φίλιππος, Μιχάλης, Γιάννης, περιβολάρης, ταβερνιάρης, Σπύρος, Σιδεράς, Φτωχομάνα, Πρίγκηπας, Βασιλιάς.

Πράξη δεύτερη

Εικόνα έκτη: “Στην ακροποταμιά με ήλιο”.

Πρόσωπα: Πρωτομάστορας, Σιδεράς, Μιχάλης, Φτωχομάνα, Μονοχέρης, Παράνομοι (Κώστας, Γιαννακός, Μήτσος), Φίλιππος, Βασίλισσα, Μαρία, Κουτσός, Δάσκαλος, βασιλιάς, Θεόδωρος, Πρίγκηπας, Ταβερνιάρης, Σπύρος, Πολύκαρπος, Ναύαρχος,

Εικόνα έβδομη: “Στην ακροποταμιά με βροχή”.

Πρόσωπα: Βασιλιάς, Πολύκαρπος, Κουτσός, Μιχάλης, Ταβερνιάρης, Σπύρος, Δάσκαλος, Αντριάνα, Φωτεινή, Πρωτομάστορας, Φτωχομάνα, Μαρία, Βασίλισσα, Γιάννης, Κώστας, Μήτσος, Γιαννακός, Πρίγκηπας, Σιδεράς,

Εικόνα όγδοη: “Στον κάμπο απόγεμα”.

Πρόσωπα: Βασιλιάς, Φτωχομάνα, Μαρία, Κουτσός, Αντριάνα, Βασίλισσα, Φωτεινή, Ταβερνιάρης, Πολύκαρπος,

Εικόνα ένατη: “Στον ίδιο κάμπο ένα βράδυ”.

Πρόσωπα: Κώστας, Βασιλιάς, Βασίλισσα, Γιαννακός, Σπύρος, Φίλιππος,

Δάσκαλος, φτωχομάνα, Μαρία, Πολύκαρπος, Κουτσός, Ταβερνιάρης,

Πρίγκηπας, Σιδεράς, Πρωτομάστορας.

Τα πρόσωπα του έργου

Οι πρωταγωνιστές του έργου είναι :

Ο Βασιλιάς , η Βασίλισσα , ο Πρίγκιπας , η Μαρία , η Φτωχομάνα και ο

Σιδεράς οι οποίοι είναι και αυτοί που πρώτοι θα αποφασίσουν να επιτεθούν

στο βασίλειο της άλλης χώρας και θα πείσουν και τους συμπατριώτες τους να

τους ακολουθήσουν.

Στο έργο ακόμη πρωταγωνιστούν οι :

Πολύκαρπος, Δάσκαλος , Ταβερνιάρης , Σπύρος , Κουμπάρος , Δικαστής,

Πρωτομάστορας, Μονοχέρης, Θεόδωρος, Φίλιππος , Κουτσός και οι τρεις

Παράνομοι.

Η υπόθεση του έργου.

Το «Παραμύθι χωρίς όνομα» γράφτηκε από την Πηνελόπη Δέλτα το 1910

και διασκευάσθηκε θεατρικά από τον Καμπανέλλη το 1959. Είναι ένα

αλληγορικό έργο, που γράφτηκε για να αφυπνίσει τους ανθρώπους της

εποχής του. Η τότε Ελλάδα προσπαθούσε να μεγιστοποιήσει τα μαθήματα

από τον πόλεμο του 1897. Το παραμύθι τοποθετείται σε μία άγνωστη χώρα,

όπου επικρατεί χαώδης κοινωνική, οικονομική και πολιτική κατάσταση. Ο

βασιλιάς, ανεύθυνος και πολιτικά άβουλος, είχε φέρει με τις λανθασμένες

κινήσεις του τη χώρα σε μία δριμεία κατάσταση, την οποία καλεί να λύσει ο

υιός του, πρίγκιπας και μελλοντικός διάδοχος του θρόνου. Ο πρίγκιπας,

παρόλο που έχει καλές προθέσεις, αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες κυρίως

από το λαό, ο οποίος εξαιτίας της χρόνιας ηθικής διαφθοράς αρνείται να

αλλάξει νοοτροπία ώστε να σωθεί η χώρα. Τα πράγματα γίνονται ακόμη

χειρότερα όταν ο συντηρητής και δανειστής τους, ένας άλλος βασιλιάς, τους

κηρύσσει πόλεμο. Αλλά ακόμη και τότε, οι πολίτες αρνήθηκαν να

συνεργαστούν. Τελικά, όμως, μετά από πολλές προσπάθειες ο πρίγκιπας

ενέπνευσε πίστη και εμπιστοσύνη στο λαό του και έτσι όλοι μαζί δέχτηκαν να

πολεμήσουν για την πατρίδα τους και για τα δικαιώματά τους. Παρόλο που οι

αντίπαλοι τους υπερίσχυαν και αριθμητικά και όσον αφορά τον εξοπλισμό, το

πάθος για την πατρίδα, που ξαφνικά γεννήθηκε, υπερίσχυσε και οδήγησε σε

μία θριαμβευτική νίκη από την οποία επωφελήθηκαν όλοι, και η βασιλική

οικογένεια και οι πολίτες. Η αυλαία πέφτει μέσα σε ένα έντονο κλίμα

ευδαιμονίας και αισιοδοξίας για το μέλλον.

Τόπος και χρόνος που διαδραματίζεται το έργο.

Το έργο διαδραματίζεται σε ένα μακρινό βασίλειο, μια φανταστική χώρα. Ο

χρόνος που συμβαίνουν τα γεγονότα είναι ιστορικά αόριστος και αδιάφορος,

δεν αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο της ιστορίας αλλά σε

έναν φανταστικό χρόνο , τον χρόνο της επικράτειας του βασιλιά Γεώργιου

(Ζώρζ) στον θρόνο της χώρας. Ο βασιλιάς έχει καταχραστεί την περιουσία της

χώρας και τώρα ο λαός υποφέρει από βαθειά οικονομική κρίση, αλλά κανείς

δεν κάνει τίποτα γι' αυτό. Μέχρι μια μέρα , όπου ο πρίγκιπας αποφασίζει να

πάρει την κατάσταση στα χέρια του και τότε τα πράγματα θα αλλάξουν

ριζικά...

Παρότι το έργο γράφτηκε περίπου έναν αιώνα πριν , εύκολα θα παρατηρήσει κάποιος ότι η κατάσταση που επικρατεί στην ιστορία αυτή, είναι παρόμοια με την σημερινή κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα. Οι ''μεγάλοι'' άνθρωποι της εξουσίας καταχράστηκαν και χρησιμοποίησαν τα χρήματα της χώρας προς δικό τους όφελος, αδιαφορώντας για τον λαό και τις μακροχρόνιες συνέπειες που θα είχαν

οι πράξεις τους και τώρα όλοι μαζί υποφέρουμε εξαιτίας τους. Άραγε το πρόβλημα στην χώρα μας θα έχει την ίδια αίσια κατάληξη με το παραμύθι; Η Πηνελόπη Δέλτα έγραψε αυτό το έργο σε μια περίοδο που η ίδια είχε αγανακτήσει και ήθελε με κάποιον τρόπο να αφυπνήσει τους ανθρώπους. Να λοιπόν μία απόδειξη ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Χαρακτηρισμός ορισμένων προσώπων.

Βασιλιάς

Ένα από τα κύρια πρόσωπα του έργου είναι ο βασιλιάς. Η παρουσία του

είναι καταλυτική για το έργο, αφού αυτός είναι ο υπαίτιος της κακής

κατάστασης της χώρας του. Είναι αναίσθητος, φιλάργυρος και ανίκανος να

ασκήσει ικανοποιητικά την εξουσία. Δεν ενδιαφέρεται για την κατάσταση στην

οποία ζει ο λαός του, αλλά μόνο για τις δεξιώσεις και τις γιορτές. Γενικά, είναι

ένας ξεπεσμένος αριστοκράτης, συνηθισμένος στη χλιδή και στην πολυτέλεια,

που ζει σε μία ουτοπία. Δεν έχει και δεν θέλει να αποκτήσει συνείδηση της

πραγματικότητας. Είναι έτοιμος να τα παρατήσει όλα και να φύγει από τη

χαώδη χώρα που δημιούργησε. Θεωρεί ότι για την κακή κατάσταση στην

οποία βρίσκεται το βασίλειο του ευθύνεται ο λαός και όχι ο ίδιος. Ο εγωισμός,

η έλλειψη πολιτικού κυνισμού είναι κάποια από τα κύρια χαρακτηριστικά του.

Ακόμα και με την έντονη και δημόσια γελοιοποίηση που δέχεται από τον άλλο

βασιλιά δεν αντιδρά σαν πραγματικός ηγέτης και δεν κινητοποιείται. Δεν

εμπιστεύεται κανέναν, ούτε τον ίδιο του το γιο, και θεωρεί ότι με τις πράξεις

του τον βάζει σε μπελάδες. Πάντως, οφείλουμε να παραδεχθούμε, ότι στο

τέλος, κατά τη διάρκεια της μάχης, αρνιέται να εγκαταλείψει το λαό του και

αναγνωρίζει -έστω και αργά- τα σφάλματα του.

Πρίγκιπας

Ο πρίγκιπας είναι ένας νέος άνθρωπος τολμηρός και με πολλές ικανότητες, ο οποίος μην μπορώντας να δεχτεί ότι το βασίλειο του πατέρα του και κατά συνέπεια και δικό του βρίσκεται σε αυτή τη χείριστη θέση αναλαμβάνει ως σωστός μελλοντικός βασιλιάς να φτιάξει τη φρουρά και να αντιμετωπίσει τον εχθρό. Είναι άνθρωπος δίκαιος, ειλικρινής και φιλαλήθης αφού δεν δίστασε μπροστά σε όλο το λαό του να αποκαλύψει την αλήθεια για τον Σιδερά και να τον γλιτώσει από τη φυλακή αλλά και ταυτόχρονα να ενοχοποιήσει την ίδια

του την οικογένεια. Ακόμη δεν είναι άνθρωπος που αποσκοπεί μόνο στην καλοπέραση του αλλά σκέφτεται και το λαό του. Ο Πρίγκιπας, αν και νέος, κατόρθωσε να εμπνεύσει πίστη και εμπιστοσύνη στον λαό ώστε να πολεμήσουν ενωμένοι για το κοινό τους συμφέρον και έτσι αναδείχθηκε και η στρατηγική του ικανότητα αλλά και το θάρρος και η γενναιότητα του απέναντι στον εχθρό που μετά από πολύ αγώνα και μόχθο νίκησε. Τέλος, είναι ερωτευμένος με τη Μαρία που τελικά και παντρεύεται.

Δάσκαλος

Ο δάσκαλος είναι ένας αναποφάσιστος και πεισματάρης άνθρωπος. Το

ερωτικό παρελθόν του μαρτυρά το πείσμα του και τον εγωισμό του καθώς

έφτασε στο σημείο να ακυρώσει τον γάμο του με την φτωχομάνα μόλις λίγες

ημέρες πριν την τελετή. Δεν είναι καθόλου καλός στην δουλειά του καθώς,

ενώ έχει πολλές γνώσεις, προτιμά να μην τις μεταδώσει στους νεαρούς

μαθητές του και παράλληλα τους εκμεταλλεύεται προς όφελός του. Έχει

μεγάλη επιρροή στους ανθρώπους, αφού με την μόρφωσή του καταφέρνει

σχεδόν πάντα να τους πείθει. Συνηθίζει να μπλέκεται σε καυγάδες και

λογομαχίες χωρίς να διστάζει να πληγώσει τους άλλους. Όμως στα μέσα του

έργου, γνωρίζουμε έναν άλλο δάσκαλο, έναν γενναίο και έξυπνο άνθρωπο

που τολμά να χρησιμοποιήσει τις ικανότητές του προς το κοινό καλό, το

όφελος ολόκληρης της χώρας. Αν και αργά , αποφασίζει να ζητήσει συγγνώμη

από την φτωχομάνα για την ακύρωση του γάμου τους, και να την

ξαναπαντρευτεί. Έτσι σιγά σιγά ξεδιπλώνεται ο πραγματικός χαρακτήρας του

δάσκαλου και έτσι προοδευτικά κερδίζει τον σεβασμό και την συμπάθεια

όλων.

Σύγκριση με το έργο της Πηνελόπη Δέλτα.

Το θεατρικό έργο “Παραμύθι χωρίς όνομα” του Ιάκωβου Καμπανέλλη, είναι μία διασκευή του ομώνυμου μυθιστορήματος της Πηνελόπη Δέλτα. Όπως είναι λογικό, αφού το πρωτότυπο είναι ένα μυθιστόρημα, ενώ η διασκευή του Καμπανέλλη θεατρικό έργο, παρόλο που ο Καμπανέλλης προσπαθεί να μην αποκλίνει από το πρωτότυπο, αναγκάζεται να το διαφοροποιήσει.

Όσον αφορά τον τόπο, είναι και στα δύο έργα σχετικά άγνωστος. Στο θεατρικό δεν αναφέρεται καθόλου, ενώ στο μυθιστόρημα αναφέρεται ως “Χώρα των Μοιρολατρών”. Το όνομα αυτό λειτουργεί περισσότερο ως

χαρακτηρισμός των κατοίκων της χώρας, παρά ως τοπικός προσδιορισμός. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εναλλαγές του τόπου στο θεατρικό θα είναι λογικά λιγότερες από ό τι στο μυθιστόρημα για πρακτικούς λόγους. Πράγματι, η κάθε σκηνή στο θεατρικό επικεντρώνεται κυρίως σε έναν τόπο, ενώ αντίθετα στο μυθιστόρημα υπάρχουν πολλές εναλλαγές. Ο χρόνος είναι επίσης αόριστος, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε ότι στην πρώτη περίπτωση αναφέρεται περίπου στον 18ο ή 19ο αιώνα, ή γενικότερα στα χρόνια που ακολουθούν την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό, λόγω των διάφορων φαγητών πολυτελείας που αναφέρονται, όπως ο καπνιστός σολομός με ανανά κτλ. και λόγω των απαιτούμενων για τη μάχη πυρομαχικών (πυρίτιδα), ενώ το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στον Μεσαίωνα, αφενός διότι μας δίνεται η εντύπωση ενός μικρού βασιλείου, κυρίως από την γρήγορη εναλλαγή του τόπου (ο πρίγκηπας μεταφέρεται από το παλάτι στην πρωτεύουσα, στην πόλη και στο σχολείο πάρα πολύ γρήγορα και με ιδιαίτερη άνεση, τρέχοντας) και αφετέρου λόγω της χρήσης βελών και ξιφών στη μάχη.

Αρκετές διαφορές παρουσιάζονται και ανάμεσα στους χαρακτήρες. Η Πηνελόπη Δέλτα δίνει σε όλους ονόματα. Ονομάζει τον βασιλιά Αστόχαστο, την βασίλισσα Παλάβω, τον πρίγκηπα Συνετό Β' και ούτω καθ' εξής. Τα ονόματα αυτά είναι φανταστικά και δηλώνουν τον χαρακτήρα των ηρώων. Επίσης, εισάγει χαρακτήρες, όπως οι αδελφές του πρίγκηπα, που παραλείπει ο Καμπανέλλης. Ο Καμπανέλλης από την άλλη, δεν αναφέρει ονόματα. Σε μία μόνο στιγμή δηλώνονται τα ονόματα του βασιλιά και της βασίλισσας, Γεώργιος (Ζωρζ) και Σουζάνα, τα οποία δεν είναι φανταστικά και δεν δηλώνουν τίποτα, αλλά στα υπόλοιπα μέρη του θεατρικού -ακόμα και όταν στο κείμενο αναφέρεται ποιος μιλάει- κυριαρχεί η ανωνυμία. Η χρήση αυτών των ονομάτων από την Πηνελόπη Δέλτα προσδίδει στο μυθιστόρημα της ένα ύφος περισσότερο απευθυνόμενο σε παιδιά παρά σε ενήλικες. Αντιθέτως, ο Καμπανέλλης επιδιώκει μία παράσταση που να παρακολουθείται από ένα μεγαλύτερο εύρος ηλικιών.

Σχετικά με το ύφος των ηρώων (χαρακτήρας), είναι και στα δύο έργα σχετικά ίδιο. Μικρές διαφορές φαίνεται να υπάρχουν στο ύφος του βασιλιά και της βασίλισσας, οι οποίοι στο θεατρικό έργο τελικά συνειδητοποιούν στο τέλος τα λάθη τους και να γίνονται καλύτεροι. Όμως, υπάρχουν διαφορές στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται οι ήρωες. Στο μυθιστόρημα, ο πρίγκηπας παρουσιάζεται αγράμματος, περισσότερο λαϊκός χαρακτήρας που ενδιαφέρεται για το κοινό καλό, ευαίσθητος και νοιάζεται για την κατάντια των συνανθρώπων του την οποία θέλει να αλλάξει με κάθε τρόπο παρά τις δυσκολίες που συναντά, ενώ στο θεατρικό έχει επίπεδο μόρφωσης, αλλά αρχικά είναι λίγο αντιπαθητικός και νοιάζεται για ευτελή πράγματα ενώ δεν μένει στην ουσία. Επίσης, μεγάλες διαφορές εμφανίζονται στην παρουσίαση του Πολύκαρπου, ο οποίος στην πρώτη περίπτωση εμφανίζεται ως ένας τίμιος υπασπιστής που στο τέλος παντρεύεται την αδελφή του πρίγκηπα Αννούλα, ενώ στην δεύτερη περίπτωση είναι ένας ηλικιωμένος πιστός υπηρέτης του βασιλιά, που γίνεται πρωθυπουργός.

Τέλος, υπάρχουν πολλές ομοιότητες υπάρχουν στη δράση, στην

πλοκή των δύο έργων, με μία μόνο σημαντική διαφοροποίηση. Σε όλο το έργο

της Πηνελόπης Δέλτα κυριαρχεί η παρουσία του πρίγκηπα, ο οποίος είναι

παρών στο παλάτι, στη μάχη, στην ταβέρνα κτλ, κάτι που δεν ισχύει στο

θεατρικό. Ας πάρουμε για παράδειγμα την σκηνή της μάχης. Επειδή ο

Καμπανέλλης δεν μπορεί να την παρουσιάσει αυτούσια, τοποθετεί τον

βασιλιά και την βασίλισσα κοντά σε αυτή, ενώ παράλληλα διηγούνται τα

καθέκαστα διάφοροι στρατιώτες, χωρίς να βρίσκεται κοντά ο πρίγκηπας.

Κριτική μιας παράστασης του έργου.

"ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ" ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΛΕΑΝΔΡΟΥ

ΠΟΛΕΝΑΚΗ

Ημερομηνία δημοσίευσης: 24/10/2010

Αυγή

Μια νέα εκδοχή;

Το “Παραμύθι χωρίς όνομα” στην Παιδική Σκηνή του Εθνικού

Γραμμένο το 1909 το “Παραμύθι χωρίς όνομα” της Πηνελόπης Δέλτα, είναι σε πρώτο επίπεδο μια αλληγορία για την τότε πολιτική και κοινωνική κατάσταση του τόπου, όπου “Η χώρα των μοιρολατρών” συμβολίζει την παλιά Ελλάδα της διαφθοράς και της παρακμής με βασιλιά της τον “Αστόχαστο τον 1ο”.

Ενώ το πριγκιπόπουλο που παίρνει στα χέρια του την κατάσταση με συμβούλους του την κυρά – Φρόνηση και την κόρη της τη Γνώση (που παντρεύεται στο τέλος το πριγκιπόπουλο), μοιάζει να είναι η νέα κοινωνική τάξη που ανεβαίνει στα πράγματα, η αστική, με την επανάσταση στο “Γουδί” και την έλευση του Ελευθερίου Βενιζέλου, για να βάλει τέλος στην αυθαίρετη διακυβέρνηση, για να στεριώσει τη δημοκρατία και για να σώσει τη χώρα κάνοντας τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Το βιβλίο της Δέλτα μοιάζει ακόμη να προβλέπει τους βαλκανικούς πολέμους που ξέπλυναν την “ντροπή” του 1897 (Η “γαϊδουροκεφαλή” του έργου), δίνοντας μια ώθηση προς τα εμπρός στη χώρα, μέχρι την άλλη ντροπή, του 1922, που αυτή δεν προβλέφθηκε από τη συγγραφέα, επειδή και κανείς δεν μπορούσε τότε να τη φανταστεί.

Με τη δημοσίευση των ημερολογίων της Δέλτα, πολλά χρόνια αργότερα, φάνηκε το δεύτερο κρυμμένο επίπεδο του έργου, πολύ προσωπικό, που μας μιλά για τον πλατωνικό έρωτά της με τον Ίωνα Δραγούμη, ανεκπλήρωτο ως το τέλος, μια και η ίδια ήταν παντρεμένη από πολύ νέα με τον Φαναριώτη εμπορευόμενο και λόγιο Στέφανο Δέλτα. Τα ήθη της εποχής και η κοινωνική της θέση δεν επέτρεπαν βέβαια στην τρίτη κόρη του μεγαλοαστού Εμμανουήλ Μπενάκη ούτε σκέψη να εγκαταλείψει τον νόμιμο σύζυγό της για χάρη του έρωτά της. Το “πριγκιπόπουλο” του παραμυθιού, με αυτήν την ανάγνωση είναι

ο Ίων Δραγούμης, από τους κύριους οργανωτές του Μακεδονικού αγώνα, που ενσάρκωνε πράγματι μια από τις πολιτικές ελπίδες του τόπου πριν από την εμφάνιση του Βενιζέλου και την άνοδο στην εξουσία του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Ο Δραγούμης είχε εκπονήσει ένα ολόκληρο πολιτικό πρόγραμμα και είχε σχεδιάσει την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας βασισμένη επάνω στη συμμαχία με τους Τούρκους, εναντίον των Σλάβων.

Δεν πρόλαβε να εφαρμόσει στην πράξη την πολιτική του, ώστε να δούμε τους καρπούς της, επειδή τη “σάρωσαν” κυριολεκτικά τα καταλυτικά ιστορικά γεγονότα που ακολούθησαν και η χαρισματική προσωπικότητα του Βενιζέλου. Οι πολιτικοί τους δρόμοι χώρισαν από τότε με τη Δέλτα, και η άνανδρη δολοφονία του το 1920 έκοψε πρόωρα το νήμα της ζωής του. Η ίδια η Δέλτα, μέσα στο βιβλίο μοιράζεται (διχάζεται) ανάμεσα στην τρίτη βασιλοκόρη, την Ειρηνούλα (αδελφή του πριγκιπόπουλου) και στη Γνώση κόρη της Κυρά Φρόνησης, που θα δει να φθάνει σε αίσιο τέλος ο έρωτάς της. Ένας ήπιος, ίσως, τρόπος που εφευρίσκει η Δέλτα για να εκφράσει εμμέσως τον εσωτερικό διχασμό της. Ο διχασμός της ελληνικής κοινωνίας που ακολούθησε μετά τους βαλκανικούς πολέμους για να συνεχιστεί μέχρι σήμερα με άλλο όνομα, ήταν και άμεσος και άγριος.

Από το παραμύθι αυτό της Δέλτα ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, έφτιαξε το πασίγνωστο ομότιτλο έργο του, που ξεπέρασε το πρότυπό του δίνοντας μια άλλη διάσταση στον βασικό μύθο. Το θεατρικό “Παραμύθι…” του Καμπανέλλη, όπως και τα υπόλοιπα έργα του, καταγράφουν την αποτυχία της ελληνικής αστικής τάξης να παίξει τον ιστορικό της ρόλο εκσυγχρονίζοντας την κοινωνία και το κράτος, επειδή δεν μπόρεσε να συμμαχήσει εγκαίρως με τα λαϊκά στρώματα και να φέρουν μαζί τις απαραίτητες αλλαγές. Πέσαμε έτσι για άλλη μια φορά στο πριν από το 1909 παλαιοκομματισμό που μας ταλανίζει ακόμη. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία που δεν την εξετάζουμε εδώ.

Το Εθνικό Θέατρο είχε ανεβάσει πριν από λίγα χρόνια τη θεατρική διασκευή του “Παραμυθιού” απ’ τον Καμπανέλλη στην Κεντρική Σκηνή. Το ανέβασε πάλι φέτος στην παιδική του σκηνή, σε άλλη διασκευή, του συγγραφέα Βαγγέλη Ραπτόπουλου και του σκηνοθέτη Τάκη Τζαμαργιά. Η καινούργια διασκευή, χωρίς να είναι κακή, δεν μπορεί οπωσδήποτε να συγκριθεί σε λαϊκότητα ύφος, αμεσότητα, ρυθμούς με την αντίστοιχη του Καμπανέλλη. Δεν θέλω να πιστέψω ότι η δουλειά του Καμπανέλλη κρίθηκε ως λιγότερο “παιδαγωγική”. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το νέο κείμενο έχει δυσδιάκριτο παιδαγωγικό χαρακτήρα και μπορεί να μπερδέψει τους μικορύς θεατές με τις “πολιτικές” του, οι οποίες προϋποθέτουν ανεπτυγμένη κρίση και γνώσεις. Υποκύπτει ακόμη σε έναν διδακτισμό, προεξοφλώντας “τι είναι καλό και τι όχι” να λέμε στα παιδιά. Που, όμως, όπως αποφάνθηκε σοφά ο Σαββόπουλος “σήμερα ούτως ή άλλως τα ξέρουν όλα”. (Όχι από γνώση αλλά από έμφυτη αντίληψη της δικαιοσύνης, προσθέτω).

Η παράσταση έχει στηθεί στο ύφος ενός διακοσμημένου παραμυθιού λίγο ή πολύ “μπαρόκ”, με ανάλογη όψη και ακούσματα. (Σκηνικά Γιάννης Θεοδωράκης, κοστούμια Κέννυ Μακλέλλαν, μουσική – στίχοι Δημήτρης Μαραμής, χορογραφίες Ζωή Αντωνίου, φωτισμοί Κατερίνα Μαραγκουδάκη, μουσική διδασκαλία Μελίνας Παιονίδου). Μια άποψη με την οποία προσωπικά

δεν συμφωνώ, επειδή το θέατρο για παιδιά πρέπει, πιστεύω, τουλάχιστον σήμερα, να διαθέτει πριν από όλα λιτότητα.

Την παράσταση υποστηρίζουν δυναμικά οι μετέχοντες παλιοί και νεότεροι ηθοποιοί, παθιασμένοι κυριολεκτικά για θέατρο, με πρώτους τον γήινο Μάνο Καρατζογιάννη και τις αέρινες Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Κατερίνα Φωτιάδη. Μαζί με τους καλούς: Δημήτρη Βέργαδο, Γρηγόρη Γαλάτη, Σοφιάννα Θεοφάνους, Κωνσταντίνο Καρβέλη, Μιχάλη Κοιλάκο, Μαίρη Λούση, Πέτρο Σπυρόπουλο, Φωτεινή Τιμοθέου, Δημήτρη Φραγκιόγλου, Στράτο Χρήστου, φτιάχνουν ένα συγκροτημένο σύνολο.