Αλλάζοντας του κανόνες του παιχνιδιού:

Ψηφιακά παιχνίδια στην εκπαίδευση ατόμων με νοητική καθυστέρηση

Μαρία Σαριδάκη Dr. Κωνσταντίνος Μουρλάς Εργαστήριο Νέων Τεχνολογιών στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση και τα ΜΜΕ του Εθνικού & Καποδιστριακού Παν/μίου Αθηνών

Ειδική Αγωγή – Ειδικά Προβλήματα

•Οι δυνατότητες συμμετοχής στην εκπαίδευση και την εργασία για τα άτομα με αναπηρίες είναι ακόμα περιορισμένες •Έλλειψη εξατομικευμένων προγραμμάτων/υλικού •Κόπωση εκπαιδευτικών –έλλειψη βοηθών και υποδομών •Η παροχή εξατομικευμένης πρόσβασης στην εκπαίδευση είναι επιτακτική ανάγκη

Νοητική Καθυστέρηση

• H αναφέρεται ως μία σημαντικά κάτω από το μέσο όρο γενική νοητική λειτουργία, που συνοδεύεται από ανεπάρκειες στην προσαρμοστική συμπεριφορά (αυτοεξυπηρέτηση, ζωή μέσα στο σπίτι, κοινωνικές δεξιότητες, εργασία, επικοινωνία)

• Πρόκειται για την πιο ανομοιογενή ομάδα ως προς την αιτιολογία, το δείκτη νοημοσύνης, την κοινωνική προσαρμογή, την ύπαρξη και άλλων συνοδών προβλημάτων κ.ο.κ.

– Ελαφρά νοητική καθυστέρηση Δ.Ν. 50-55 έως 70

– Μέτρια νοητική καθυστέρηση Δ.Ν. 35-40 έως 50-55

– Σοβαρή νοητική καθυστέρηση Δ.Ν. 20-25 έως 35-40

– Βαριά νοητική καθυστέρηση Δ.Ν. κάτω από 20-25

• Προσοχή: τα άτομα με νοητική καθυστέρηση παρουσιάζουν ελλείψεις στην προσοχή των κατάλληλων διαστάσεων (χρώμα, σχήμα, μέγεθος, θέση, βάρος) ενός συγκεκριμένου ερεθίσματος ή αντικειμένου (Westling, 1986).

• Ταχύτητα επεξεργασίας των πληροφοριών: τα άτομα με νοητική καθυστέρηση χρειάζονται περισσότερο χρόνο για την αποκωδικοποίηση γνωστών πραγμάτων (Hunt, 1977)

• Μνήμη - Εύρος μνήμης: διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα με νοητική καθυστέρηση παρουσιάζουν μειονεξίες σε διάφορες περιοχές της μνήμης.

• Γνωσιακή βάση: τα άτομα με νοητική καθυστέρηση είναι λιγότερο πιθανό να χρησιμοποιήσουν πληροφορίες ακόμα και αν γνωρίζουν ότι τις έχουν.

Νοητική Καθυστέρηση

«παρέχουν στον παίκτη ένα περιβάλλον στο οποίο όχι μόνο μαθαίνει, αλλά έναν κόσμο στον οποίο οι εμπειρίες είναι σε θέση να επηρεάσουν την συναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη»

Kearney, P., R. (2005). Playing in the Sandbox: Developing games for children with disabilities. Proceedings of DiGRA 2005 conference: Changing Views – Worlds in Play, June 16th - 20th, 2005

Ψηφιακό Παιχνίδι και Ειδική Αγωγή (Ι)

• Προσφέρουν τη δυνατότητα εξατομίκευσης - προσαρμογής στις ανάγκες του χρήστη

• Προσφέρουν διαχωρισμό της πληροφορίας σε μικρά διαδοχικά βήματα τα οποία μπορούν να αφομοιωθούν από το χρήστη

• Τα άτομα με ιδιαίτερες μαθησιακές δυνατότητες δεν διαφέρουν στην ανάγκη για ψηφιακή διασκέδαση

Ψηφιακό Παιχνίδι και Ειδική Αγωγή (ΙΙ)

• Προσφέρουν τη δυνατότητα επανάληψης και πρακτικής εξάσκησης

• Προσφέρουν τη δυνατότητα εκμάθησης πολλών θεματικών ενοτήτων

• Μπορούν να προσαρμοστούν ανάλογα με τις νοητικές και συναισθηματικές δυνατότητες του μαθητή.

Η Ειδική Αγωγή μπορεί να επωφεληθεί από τη χρήση των ψηφιακών παιχνιδιών καθώς:

Treasure Hunt – Dep. of Child and Adolescent

Psychiatry, University of Zurich

• Το Treasure Hunt είναι το πρώτο ψηφιακό

παιχνίδι βασισμένο σε αρχές Γνωσιακής Συµπεριφοριστικής Θεραπείας

Personal Investigator – Trinity College, Dublin

3D adventure game - παιχνίδι στο οποίο έχει ενταχθεί ένα μοντέλο Βραχείας θεραπείας

Hortus – University of Zurich

Sc@ut DS / Wii - GEDES of the University of Granada

• D

Χρήση πετυχημένων εμπορικά τίτλων στην τάξη

BBC Bobinogs

Poisson Rouge

do2learn

Help Kidz Learn

Sebran

Hiyah

Accessible Game Based Learning Projects

Game On - Πρόγραμμα Προσβάσιμης Εκπαίδευσης μέσω Ψηφιακών Παιχνιδιών για

παραβάτες με Ν. Υ.

• Nottingham Trent University

ΕΠΙΝΟΗΣΗ: Σουίτα Ψηφιακών Παιχνιδιών για άτομα με Νοητική Υστέρηση

Το Μαγικό Φίλτρο 2.0 είναι ένα ψηφιακό μαθησιακό παιχνίδι περιπέτειας. •Καλύπτει θεματικές ενότητες όπως

•γλωσσικών δεξιοτήτων •μαθηματικών •κοινωνικών

•Περιλαμβάνει δυναμικές δοκιμασίες για προσθήκη περιεχομένου από τον εκπαιδευτικό

Πιλοτικές εφαρμογές σε τάξεις Ειδικής Αγωγής

• Πάνω από 200 εκπαιδευτικοί ειδικής αγωγής εκπαιδεύτηκαν πάνω σε ψηφιακά παιχνίδια (θεωρητική εκπαίδευση, χρήση, σχεδιασμός σεναρίου, εφαρμογή στις τάξεις)

• Εφαρμογή ψηφιακών παιχνιδιών σε μαθητές με νοητική καθυστέρηση σε ειδικά σχολεία και τμήματα ένταξης •www.media.uoa.gr/epinoisi

Goal Net – Ψηφιακά Παιχνίδια Επαγγελματικής Προετοιμασίας

• Η Εμφάνιση μου: ένα παιχνίδι προετοιμασίας για την πρώτη μέρα στη δουλειά σε θέματα προσωπικής υγιεινής, ετοιμότητας και διαχείρισης χρόνου.

• Προετοιμασία για τη Δουλειά: Αυτό το παιχνίδι προσομοιάζει το σπίτι του παίκτη και παρουσιάζει έναν αριθμό ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής σχετικών με την προετοιμασία για το ξεκίνημα της δουλειάς

Goal Net – Ψηφιακά Παιχνίδια Επαγγελματικής Προετοιμασίας

• Προετοιμασία για το χώρο εργασίας και για τη συνέντευξη: καλύπτει ένα μέρος των ανησυχιών που θα αντιμετωπίσουν άτομα με αναπηρία όταν αρχίσουν την πρώτη τους δουλειά ή μια καινούργια.

Ψηφιακό Παιχνίδι και Ειδική Αγωγή

• Κέντρο Ημέρας Ίλιον

• Ιδρυμα Αποκατάστασης Ελληνικό

• Σχολεία ειδικής αγωγής και κέντρα επαγγελματικού προσανατολισμού στην Αγγλία και στη Βουλγαρία

• http://www.goal-net.eu/el

Εφαρμογή και μελέτη χρήσης σε Κέντρα Ημέρας και Επαγγελματικά Κέντρα εκπαίδευσης

Recall: εκπαίδευση αυτόνομης μεταφοράς στην πόλη με τη

χρήση κινητών συσκευών

•Χρήση παιχνιδιών για την εκπαίδευση αυτόνομης μεταφοράς στην πόλη με τη χρήση κινητού τηλεφώνου •Ειδικά σχεδιασμένο για άτομα με αναπηρίες •Εξατομίκευση σε επίπεδο σχεδιασμού και παικτικότητας •Χρήση google maps

www.recall-project.eu

Σχεδιασμός έρευνας

• Χρήστες: οι εφαρμογές έγιναν σε ενήλικους με νοητική υστέρηση και διαφορετική εμπειρία όσων αφορά τη χρήση υπολογιστή αλλά και τη χρήση ψηφιακών παιχνιδιών.

– μια αρχική εφαρμογή σε χρήστες δίχως προηγούμενη εμπειρία χρήσης παιχνιδιών - 6 νεαροί ενήλικες με νοητική υστέρηση αλλά και άλλες αναπηρίες. Η εφαρμογή έγινε σε κέντρο ημέρας και σε τάξη σχολείου ειδικής αγωγής στην Αθήνα και ηλικίες απο 17 -34

– μια δεύτερη εφαρμογή με πιο έμπειρους χρήστες με νοητική υστέρηση στους οποίους έγινε καταγραφή και της στάσης τους σε σχέση με το αντικείμενο της εκπαιδευτικής διαδικασίας - συμμετείχαν 5 νέοι 21-23 ετών οι οποίοι φοιτούν σε κέντρο επαγγελματικής εκπαίδευσης για άτομα με νοητική καθυστέρηση στην Αθήνα.

Σχεδιασμός έρευνας

• Εκπαιδευτικό αντικείμενο: επαγγελματική εκπαίδευση

– Θέματα προετοιμασίας και εκπαίδευση, επανάληψη πάνω σε βασικές δεξιότητες

– θέματα διαχείρισης χρόνου, άγχους και σχέσεων

• Ψηφιακό Υλικό Παρέμβασης: παιχνίδια ειδικά σχεδιασμένα για άτομα με μαθησιακές δυσκολίες και νοητική υστέρηση και τα οποία κάλυπταν κάποιες από τις βασικές αρχές της ειδικής αγωγής και των θεωριών εκπαίδευσης όπως

– δυνατότητα εξατομίκευσης στις δυνατότητες του χρήστη,

– προσβάσιμη διεπαφή,

– περιορισμός κειμένου και οδηγιών

– αύξηση διαδραστικότητας και αφήγησης καθώς και

– δυνατότητα προσθήκης περιεχομένου από τον εκπαιδευτικό.

Μεθοδολογία

• Soft Outcomes Star Tool - Καταγραφή της αλλαγής ως προς:

– Ενδιαφέρον ως προς το μαθησιακό αντικείμενο

– Εμπιστοσύνη στον εαυτό

• σε σχέση με την εφαρμογή στην πρώτη ομάδα χρηστών

• σε σχέση με το περιεχόμενο και αντικείμενο της εφαρμογής στη δεύτερη ομάδα έμπειρων χρηστών,

– Επιθυμία χρήσης υλικού

– Διατήρηση Χρόνου

– Εμπιστοσύνη Γνώσης

– Διάθεση Συμμετοχής

– Ασχολία με το Παιχνίδι

– Μαθησιακό Ενδιαφέρον

– Διατήρηση Προσοχής

Μεθοδολογία

• Καταγραφή του Σκορ για κάθε χρήστη πριν το παιχνίδι και μετά τις εφαρμογές του παιχνιδιού

• Θεματικός Κατάλογος στον οποίο ζητήθηκε απο τους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς και θεραπευτές να καταγράψουν την εμπειρία τους (checklist)

• Συμμετοχική Παρατήρηση – Καταγραφή σχολίων

Αποτελέσματα

• Η χρήση ψηφιακών παιχνιδιών σοβαρού στόχου, τόσο μέσα απο το εργαλείο Soft Outcomes Star όσο και μέσα απο συμμετοχική παρατήρηση, έδειξε οτι οι συμμετέχοντες

– ένιωσαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους,

– διάθεση συζήτησης για το περιεχόμενο των παιχνιδιών

– επιθυμία επανάληψης της χρήσης των παιχνιδιών

– αλλαγή σε θέματα τόσο συμμετοχής στη διαδικασία, όσο και ενδιαφέροντος για το αντικείμενο της επαγγελματικής προετοιμασίας με μέσο όρο <3 βαθμούς αλλαγής

• Συντελέστηκε μεγαλύτερη αλλαγή στάσης στα άτομα που ήταν ήδη σε κατάλληλο εκπαιδευτικό περιβάλλον

Αποτελέσματα

• τα παιχνίδια με μεγαλύτερη εξατομίκευση, διαδραστικότητα και διασκεδαστικότητα (funability) ήταν τα πιο αποτελεσματικά

• οι παίκτες επιθυμούσαν μόνοι τους να παίξουν τα παιχνίδια σε επανάληψη,

• έδειξαν έντονη διάθεση για συμμετοχή στη διαδικασία, • βελτίωσαν τις γνώσεις τους και • σε 4 περιπτώσεις έδειξαν έξω απο τα πλαίσια και το περιβάλλον

της εφαρμογής, ουσιαστικό ενδιαφέρον για την πιθανότητα εύρεσης εργασίας

ενδείξεις οτι μπορούμε να μιλάμε για αύξηση των εσωτερικών τους κινήτρων σε θέματα επαγγελματικής

αποκατάστασης

Παρατήρηση «δεν είναι κακό να έχεις απορίες την πρώτη μέρα στη δουλειά.

Έχω άγχος αλλά είναι φυσιολογικό»

«θα ζητήσω ένα δικό μου ξυπνητήρι για να σηκώνομαι πιο πρωί, αλλιώς θα αργώ όπως και ο ήρωας [στο παιχνίδι

προετοιμασίας για την πρώτη μέρα στη δουλειά]»

«το παιδί μου δεν είχε δείξει ξανά ενδιαφέρον για τη δουλειά

μου. Ήταν έκπληξη για μας να ακούμε τις ερωτήσεις του!»

“μπορώ και εγώ να βρω δουλειά? Θα πρέπει να μάθω να είμαι καθαρός όμως!”

Παρώθηση

«Παρώθηση είναι οτιδήποτε κινεί, ωθεί ή παρασύρει σε δράση το άτομο. Η παρώθηση είναι δυνατό να ωθεί το άτομο ενεργώντας από μέσα ή από έξω. Έτσι η παρώθηση μπορεί να είναι τόσο οι εσωτερικές αιτίες της συμπεριφοράς (ένστικτα, ορμές, σκοποί, επιθυμίες, προθέσεις, συναισθήματα) όσο και οι εξωτερικές αιτίες (αμοιβές, θέλγητρα ή φόβητρα)»

(Κωσταρίδου-Ευκλείδη, 1995)

Ειδική Αγωγή και Παρώθηση Τα άτομα με νοητική καθυστέρηση θεωρούνται περισσότερο

εξαρτημένα από ενισχυτές μάθησης και από εξωτερικά παρά από εσωτερικά κίνητρα

Στη βιβλιογραφία πληθαίνουν οι έρευνες που • μιλάνε για δυνατότητα αυτόνομων επιλογών • δείχνουν ότι άτομα με ήπια νοητική καθυστέρηση έχουν

μικρότερη παρώθηση για αποδοτικότητα και εντονότερη ανάγκη εξωτερικής ενίσχυσης εξαιτίας – επιβαρυμένου ιστορικού, – αυξημένων γνωστικών ανεπαρκειών και – αυξημένων εμπειριών αποτυχίας,

«μαθημένη ανημπορία»

(Switzdky, 1995. Hodapp et al, 1990. Zigler & Hodap, 1991).

Χρήση Ψηφιακών Παιχνιδιών και παρώθηση

Βασικές ιδιότητες της παρώθησης είναι

• η ενεργοποίηση της συμπεριφοράς,

• η καθοδήγηση της συμπεριφοράς σε συγκεκριμένο στόχο και

• η προαγωγή της μάθησης

Με τη χρήση κατάλληλα σχεδιασμένων ψηφιακών παιχνιδιών είχαμε και τις τρεις ιδιότητες έστω και σε περιορισμένο εύρος χρόνου.

Πρακτικές δυσκολίες χρήσης και ενσωμάτωσης ψηφιακών παιχνιδιών στις ελληνικές τάξεις

πλαισίου

χώρου

χρόνου

περιεχομένου

σχεδιασμού

Εφαρμογή Ψηφιακών Παιχνιδιών στην Ειδική Εκπαίδευση

Η χρήση ψηφιακών παιχνιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία:

– προωθεί την διαδραστικότητα και την εξασθένιση των εντάσεων – προωθεί ενεργητικά εκπαιδευτικά μοντέλα – προσφέρει νέες δυνατότητες επικοινωνίας/συνεργασίας – μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σαν εργαλείο αύξησης

κινήτρων

Κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας

• κατάλληλη προετοιμασία •κατάρτιση των εκπαιδευτικών •επιλογή των κατάλληλων παιχνιδιών •επαρκή τεχνολογικά μέσα •διάθεση πειραματισμού

Ερευνητή

Εμψυχωτή Συμπαίκτη

Εκπαιδευτικός

Συμπερασματικά

• Τα παιχνίδια θα πρέπει να έχουν ένα προσανατολισμό προς:

– μεγαλύτερη ευελιξία

– παροχή δυνατοτήτων ελέγχου, παραμετροποίησης, εξατομίκευσης και ανατροφοδότησης

– να λαμβάνουν υπόψη την καλλιέργεια δεξιοτήτων

– να συνοδεύονται από μελέτη πλαισίου και ενσωμάτωση στην εκπαιδευτική διαδικασία

Συμπερασματικά

ανάγκη για συνεργασία ανάμεσα στους δημιουργούς και τους τελικούς χρήστες που

στην περίπτωση μας είναι:

Εκπαιδευόμενος

Εκπαιδευτικός

Γονέας-θεραπευτής

Διεύθυνση Σχολείου

Υπουργείο

www.morethangames.gr