ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕ ΤΗ

ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΒΑΘΜΟΝΟΜΗΣΗΣ

Δεκέμβριος, 2011

Ισμήνη Βαϊκάλη

Περιβαλλοντολόγος, MSc

Τμήμα Περιβάλλοντος

Πανεπιστήμιο Αιγαίου

vailakiismini @ hotmail . com

Κωνσταντίνος Ευαγγελινός

Επίκουρος Καθηγητής

Τμήμα Περιβάλλοντος

Πανεπιστήμιο Αιγαίου

kevag @ aegean . gr

Ιωάννης Ε.Νικολάου*

Λέκτορας

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

inikol@env.duth.gr

*Corresponding Author

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕ ΤΗ

ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΒΑΘΜΟΝΟΜΗΣΗΣ

Περίληψη

Τελευταία, ένας αριθμός επιχειρήσεων εκδίδει εκθέσεις αειφορίας με έμφαση τον

περιβαλλοντικό, τον κοινωνικό και τον οικονομικό αντίκτυπο των επιχειρηματικών

λειτουργιών και δραστηριοτήτων τους. Ο στόχος των εκθέσεων είναι κυρίως η

ενημέρωση των ενδιαφερόμενων φορέων (stakeholders) που επηρεάζουν και

επηρεάζονται από τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Η απουσία ενός συστηματικού

τρόπου καταγραφής αυτών των πληροφοριών όμως έχει οδηγήσει στην αμφισβήτηση

της αξιοπιστίας από αρκετούς οργανισμούς και ερευνητές, οι οποίοι αναπτύσσουν

συγκεκριμένες τεχνικές βαθμονόμησης (benchmarking) για την αξιολόγηση της

αξιοπιστίας του περιεχομένου των εκθέσεων αειφορίας. Σε αυτό το πλαίσιο, το

συγκεκριμένο κείμενο συζήτησης στοχεύει να παρουσιάσει τη μεθοδολογία Deloitte

Sustainability Reporting Scorecard καθώς να αναλύσει τα αποτελέσματα της σε ένα

δείγμα ελληνικών επιχειρήσεων που δημοσιεύουν εκθέσεις αειφορίας.

Τύπος άρθρου: Έρευνα

Λέξεις κλειδιά: Τεχνικές βαθμολόγησης, επιχείρηση και αειφόρος ανάπτυξης,

περιβαλλοντική διαχείριση επιχειρήσεων.

Εισαγωγή

Οι επιχειρήσεις σήμερα θεωρούνται υπεύθυνες για ένα εύρος περιβαλλοντικών

προβλημάτων όπως είναι η υποβάθμιση των υδατικών πόρων, του εδάφους και αέρα.

Για να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα τόσο σε εθελοντική (proactive) όσο και

αναγκαστική βάση (reactive), οι επιχειρήσεις εφαρμόζουν διάφορες περιβαλλοντικές

πρακτικές. Τέτοιες στρατηγικές θεωρούνται τα Συστήματα Περιβαλλοντικής

Διαχείρισης (λ.χ. ISO 14001, EMAS), οι πρακτικές «καθαρής τεχνολογίας» και

γενικότερα πρακτικές για τη βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος

(ecological footprint).

Οι πρακτικές αυτές σήμερα εντάσσονται υπό την έννοια της αειφόρου

επιχείρησης και της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ). Δηλαδή, της επιχείρησης

που συμβάλλει ταυτόχρονα στην οικονομική ανάπτυξη, την περιβαλλοντική

ισορροπία και την κοινωνική συνοχή. Ωστόσο, όπως, γίνεται και για κάθε

πληροφορία, η ανακοίνωση της εφαρμογής πρακτικών που αφορούν την εύρυθμη

λειτουργία του κοινωνικού συνόλου θα πρέπει να πραγματοποιείται διαμέσου

αξιόπιστων τεχνικών. Η δημοσιοποίηση του οικονομικού, κοινωνικού και

περιβαλλοντικού αντίκτυπου μιας επιχείρησης είναι αρκετά πολύτιμη τόσο για την

ίδια την εταιρία όσο και για τους εμπλεκόμενους φορείς και συνολικά την κοινωνία.

Οι επιχειρήσεις σήμερα αποκαλύπτουν τις σχετικές πληροφορίες διαμέσου των

περιβαλλοντικών ή εκθέσεων αειφορίας. Οι Schaltegger et al. (2003) ορίζουν την

έκθεση αειφορίας ως το έντυπο που ενημερώνει κάθε ενδιαφερόμενο για το πώς η

επιχείρηση αντιμετωπίζει τις εταιρικές προκλήσεις που συνδέονται με την αειφόρο

ανάπτυξη. Πρέπει με άλλα λόγια, το έντυπο να περιέχει ποιοτικές και ποσοτικές

πληροφορίες για το βαθμό στον οποίο η επιχείρηση έχει κατορθώσει να βελτιώσει

την οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική αποτελεσματικότητα και

αποδοτικότητά της (Daub et al., 2007).

Αν και οι πληροφορίες που αποκαλύπτονται διαμέσου των εκθέσεων αειφορίας

θεωρούνται κρίσιμες για τις αποφάσεις των μάνατζερ και των επενδυτών, εντούτοις ο

μη συστηματικός τρόπος παρουσίασης που να βασίζεται σε κάποιο υποχρεωτικό

πρότυπο έχει αποτελέσει πεδίο έντονης κριτικής από διάφορους ερευνητές. Για την

αντιμετώπιση αυτής της κριτικής, αλλά και την παρουσίαση ομοιόμορφων και

διαχρονικά και δια-επιχειρησιακά συγκρίσιμων πληροφοριών, διάφοροι οργανισμοί

έχουν παρουσιάσει ορισμένες τεχνικές ποσοτικοποίησης των πληροφοριών αειφορίας

που αποτυπώνονται διαμέσου των εκθέσεων αειφορίας.

Μια τέτοια γνωστή τεχνική έχει κυκλοφορήσει από τον οργανισμό Deloitte

Touche Tohmatsu Limited (DTTL) και ονομάζεται Deloitte Sustainability Reporting

Scorecard. Η τεχνική αυτή βοηθάει να βαθμολογούνται οι πληροφορίες σύμφωνα με

μια σειρά δεικτών και μια βαθμολογική κλίμακα που ορίζονται από τη μεθοδολογία

και είναι ίδια για όλες τις επιχειρήσεις. Σε αυτή τη λογική, το συγκεκριμένο κείμενο

συζήτησης έρχεται να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο μεθοδολογικό πλαίσιο για την

αξιολόγηση των εκθέσεων αειφορίας που βασίζεται στην τεχνική βαθμονόμησης

Deloitte Sustainability Reporting Scorecard. Τέλος, το μεθοδολογικό πλαίσιο θα

εφαρμοστεί σε ένα δείγμα ελληνικών επιχειρήσεων που συντάσσουν και

δημοσιοποιούν εκθέσεις αειφορίας.

Το υπόλοιπο κείμενο συζήτησης διαρθρώνεται ως εξής: α) η δεύτερη ενότητα

περιλαμβάνει την επισκόπηση της τρέχουσας βιβλιογραφίας, δηλαδή στοιχεία που

αφορούν τις εκθέσεις αειφορίας και τις τεχνικές αξιολόγησής τους, β) η τρίτη ενότητα

παρουσιάζει το μεθοδολογικό πλαίσιο που βασίζεται η συζήτηση, γ) η τέταρτη

ενότητα αναλύει τα αποτελέσματα της εφαρμογής του μεθοδολογικού πλαισίου σε

ένα δείγμα ελληνικών επιχειρήσεων και, τέλος, δ) στην τελευταία ενότητα

παρουσιάζονται τα συμπεράσματα του κειμένου συζήτησης.

Σύντομη Επισκόπηση του Πεδίου

Α. Περιβαλλοντικές – Εκθέσεις Αειφορίας

Σήμερα, ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων εφαρμόζει πρακτικές για την

προστασία του περιβάλλοντος και της κοινωνίας και αποκαλύπτει τις αντίστοιχες

πληροφορίες σε ειδικά διαμορφωμένες περιβαλλοντικές – αειφόρες εκθέσεις. Για τον

προσδιορισμό αυτών των εκθέσεων, ένας μεγάλος αριθμός ορισμών έχει

παρουσιαστεί στη διεθνή βιβλιογραφία. Ειδικότερα, τo Παγκόσμιο Συμβούλιο των

Επιχειρήσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (World Business Council for Sustainable

Development - WBCSD) ορίζει τις εκθέσεις αειφορίας: «εκείνες που αποκαλύπτουν

δημόσια στους εσωτερικούς και εξωτερικούς εμπλεκόμενους μια εικόνα της εταιρικής

θέσης σχετικά με την οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική θέση της επιχείρησης»

(WBCSD, 2002). Παρομοίως, η διεθνώς γνωστή εταιρία συμβούλων επιχειρήσεων

KPMG δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο περιεχόμενο των εκθέσεων και ορίζει ως

εκθέσεις αειφορίας, εκείνες «που καταγράφουν ποσοτικές και ποιοτικές πληροφορίες

για τις χρηματοπιστωτικές/οικονομικές, κοινωνικές/ηθικές και περιβαλλοντικές

επιδόσεις τους, με έναν ισόρροπο τρόπο» (KPMG, 2002).

Οι πρώτες περιβαλλοντικές εκθέσεις δημοσιεύθηκαν στο τέλος της δεκαετίας του

'80 και ήταν κυρίως πρακτική των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Στο τέλος της

δεκαετίας του ’90, το 35% των επιχειρήσεων που εμπεριέχονται στο δείκτη Fortune

Global 500 παρουσίαζε ολοκληρωμένες περιβαλλοντικές εκθέσεις, ενώ το 32%

δημοσίευε αποσπασματικά φυλλάδια σχετικά με περιβαλλοντικά ζητήματα ή

ενσωμάτωνε αποσπασματικά τέτοια ζητήματα στις ετήσιες οικονομικές εκθέσεις τους

(Kolkatal., 2001). Τα είδη των εκθέσεων αειφορίας μπορεί να διακριθούν ανάλογα με

το περιεχόμενο τους (κοινωνικό ή περιβαλλοντικό) σε τρεις κατηγορίες. Στις

περιβαλλοντικές εκθέσεις που αναφέρονται κυρίως σε περιβαλλοντικά ζητήματα

όπως είναι η διαχείριση υγρών, στερεών και αέριων ρύπων. Στις κοινωνικές εκθέσεις

που εξετάζουν τις κοινωνικές πτυχές των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων. Πρέπει

να σημειωθεί ότι αυτό ο τύπος εκθέσεων δεν αποτέλεσε μια συστηματική τακτική για

τις επιχειρήσεις, απλώς ως μια ως απάντηση στα αιτήματα της κοινωνίας κατά τη

δεκαετίας του '70 για τη δημοσίευση «κοινωνικών απολογισμών»και «κοινωνικών

ισολογισμών».

Τέλος, το 1997 ο John Elkington εισήγαγε την έννοια του «τρισυπόστατου

αποτελέσματος» (Triple-Bottom-Line), όπου οι επιχειρήσεις πρέπει να υποβάλουν

εκθέσεις όχι μόνο για την χρηματοοικονομική κατάστασή τους, αλλά και για τη

συμβολή τους σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Η έννοια που εισήχθη από

τον Elkington αποτέλεσε την έναρξη των ενιαίων ετήσιων εκθέσεων στις οποίες οι

οικονομικές, οι κοινωνικές και οι περιβαλλοντικές επιδόσεις των επιχειρήσεων

αναφέρονται από κοινού. Η εμφάνιση αυτών των πρακτικών για τις εκθέσεις των

επιχειρήσεων, έφερε επίσης έναν πλήθος άλλων εξελίξεων συμπεριλαμβανομένων

των προσπαθειών τυποποίησης τέτοιων πρακτικών, με το Πρότυπο GRI να αποτελεί

τη κυρίως βάση για τέτοιες ενέργειες (Milne et al., 2003).

Β. Κίνητρα για την Δημοσίευση Εκθέσεων

Σχετικά πρόσφατα διαφαίνεται μια συνεχώς αυξανόμενη συνειδητοποίηση των

επιχειρήσεων για τη δημοσίευση πληροφοριών που συνδέονται με την

περιβαλλοντική και την κοινωνική επίδοση. Αυτές, οι κατά κύριο λόγο εθελοντικές

πρωτοβουλίες των επιχειρήσεων, συνδέονται με διάφορα κίνητρα. Τα κίνητρα των

επιχειρήσεων για τη δημοσίευση τέτοιων εκθέσεων είναι κυρίως η συμμόρφωση με

την περιβαλλοντική νομοθεσία και η μείωση του κόστους που θα συνδεθεί με

μελλοντικές δεσμεύσεις και υποχρεώσεις (Dias-Sardinha and Reijnders, 2001;

Rivera-Camino, 2001). Παρομοίως, ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι η συμμόρφωση

με τους περιβαλλοντικούς κώδικες είναι ένα σημαντικό κίνητρο για τις επιχειρήσεις

(Howard et al., 1999), ιδιαίτερα όταν συνδέονται με κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση

τους (King and Lenox, 2000). Παράλληλα, άλλοι θεωρούν ότι οι επιχειρήσεις

εφαρμόζουν τέτοιες δράσεις έχοντας σκοπό τη μείωση των λειτουργικών δαπανών

(RussoandFouts, 1997) και τη βελτίωση των σχέσεων τους με τους ενδιαφερόμενους

φορείς (Henrique and Sadorsky, 1999; Rivera-Camino, 2001).

Άλλα κίνητρα για τις επιχειρήσεις για την έκδοση εκθέσεων αειφορίας είναι η

ανάγκη για περιβαλλοντική διαφάνεια των επιχειρήσεων (Bowen, 2000) που θα

επιφέρει βελτίωση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος (Bansal and Roth, 2000) και

θα βοηθήσει στη βελτίωση της νομιμότητας των επιχειρήσεων που τίθεται υπό

αμφισβήτηση (Sharma, 2000). Ωστόσο, ορισμένοι ερευνητές με πιο κριτική διάθεση

προς τις επιχειρήσεις, υποστηρίζουν ότι τέτοιες ενέργειες πραγματοποιούνται με

σκοπό να κερδίσουν τις δημόσιες εντυπώσεις για τις επιχειρηματικές λειτουργίες

τους, ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι οι εκθέσεις αειφορίας έχουν ως στόχο να

επηρεάσουν την αντίληψη του κοινού για τη λειτουργία των επιχειρήσεων.Οι

εκθέσεις επίσης αποτέλεσαν τις ανταπαντήσεις των επιχειρήσεων στις πιέσεις που

έχουν υποστεί από το κοινό αλλά και στην αυξημένη προσοχή που έχει δοθεί σε

αυτές από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι Bagnoli and Watts(2003) υποστηρίζουν

ότι οι επιχειρήσεις εφαρμόζουν σχετικές δράσεις, διότι μέσω αυτών στοχεύουν στη

μεγιστοποίηση του κέρδους τους.

Τέλος, αρκετοί ερευνητές θεωρούν ότι επιχειρήσεις εκδίδουν εκθέσεις αειφορίας

για να έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής σε χρηματιστηριακούς δείκτες αειφορίας

όπως είναι ο δείκτης αειφορίας Dow Jones (Dow Jones Sustainability Group Index -

DJSGI) όπου οι επιχειρήσεις εισάγονται σύμφωνα με τη συμβολή τους στην αειφόρο

ανάπτυξη (Cerin and Dobers, 2001). Το όφελος των επιχειρήσεων είναι βελτίωση της

πιστοληπτικής ικανότητάς τους αφού τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα χρησιμοποιούν

τέτοιους δείκτες, όταν προχωρούν σε επενδύσεις.

Γ. Υπάρχουσες Μεθοδολογίες

Η απουσία συστηματικού και δεσμευτικού πλαισίου για τις εκθέσεις αειφορίας

εξηγεί τον ελεύθερο τρόπο παρουσίασης των πληροφοριών αειφορίας από τις

επιχειρήσεις. Αυτός ο χαλαρός τρόπος παρουσίασης των πληροφοριών κάνει πολύ

δύσκολη τη μέτρηση της επίδοσης των επιχειρήσεων στα ζητήματα αειφορίας. Για το

λόγο αυτό, αρκετοί οργανισμοί και ακαδημαϊκοί προετοίμασαν τεχνικές για την

αξιολόγηση των εκθέσεων αειφορίας. Ορισμένεςτέτοιεςτεχνικέςείναιοιακόλουθες:

i) UNEP / SustainAbility : The 1997 Benchmark Survey : The third international

progress report on company environmental reporting . Η μεθοδολογία βασίζεται

στην κάλυψη πληροφοριών σε 6 διαφορετικές κατηγορίες όπως είναι τα διαχειριστικά

συστήματα (12 κριτήρια), οι εισροές – εκροές (18 κριτήρια), τα οικονομικά ζητήματα (5

κριτήρια), οι ενδιαφερόμενες ομάδες (9 κριτήρια), η βιώσιμη ανάπτυξη (5 κριτήρια),

και ο σχεδιασμός έκθεσης (1 κριτήριο). Η κλίμακα αξιολόγησης είναι μεταξύ 0 που

σήμαινε ότι το ζήτημα που εξέταζε το κριτήριο δεν αναφέρονται καθόλου και 4 που

σήμαινε ότι η έκθεση ήταν περιεκτική σε πληροφορίες σχετικά με το κριτήριο. Το

βέλτιστο αποτέλεσμα όλων των κριτηρίων φτάνει τους 194 βαθμούς.

ii) TheGlobalReporters : Τ he first International Benchmark Survey of Corporate

Sustainability Reporting , The 2000 Benchmark Survey : Σχετικά με τη μεθοδολογία

που ακολουθήθηκε σε αυτή την έρευνα η κλίμακα αξιολόγησης έμεινε σχεδόν ίδια, τα

κριτήρια όμως διαφοροποιήθηκαν και χωρίστηκαν σε 4 κατηγορίες οι οποίες είχαν ως

εξής: πλαίσιο και δεσμεύσεις, (μέγιστη βαθμολογία 40), ποιότητα διαχείρισης (μέγιστη

βαθμολογία 28), επιδόσεις (μέγιστη βαθμολογία 100), και προσιτότητα και χρησιμότητα

των πληροφοριών (με μέγιστη βαθμολογία 28). Η μέγιστη βαθμολογία για όλα τα

κριτήρια ήταν 196 βαθμοί εκ των οποίων οι 100 αναφέρονταν στις επιδόσεις,

φανερώνοντας έτσι τη μεγάλη βαρύτητα που τους δόθηκε.

iii)Trust us : The Global Reporters 2002 Survey of Corporate Sustainability

Reporting : Σε γενικές γραμμές ακολουθήθηκε η ίδια μεθοδολογία με αυτή της έρευνας

του 2000. Τα κριτήρια χωρίζονταν στις ίδιες κατηγορίες, ενώ πραγματοποιήθηκαν

κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις για τη μέτρηση της επίδοσης όπου συγχωνεύτηκαν

κάποια που αφορούσαν τη περιβαλλοντική επίδοση και προστέθηκαν κάποια στην

κατηγορία των οικονομικών επιδόσεων, χωρίς όμως να επηρεαστεί ο συνολικός

αριθμός κριτηρίων ο οποίος παρέμεινε 49. Το σύστημα αξιολόγησης παρέμεινε στην

κλίμακα 0-4.

iv)Risk & Opportunity : The Global Reporters 2004 Survey of Corporate

Sustainability Reporting : Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στηρίχθηκε πολύ σε

αυτή που είχε χρησιμοποιηθεί στην έρευνα του 2002. Η κλίμακα αξιολόγησης παρέμεινε

η ίδια (0-4) ενώ λαμβάνοντας υπόψη την εντοπισμό κάποιων αναγκών που είχαν

προκύψει, κάποιες εισηγήσεις που υποβλήθηκαν από τους αναδραστικούς μηχανισμούς,

πραγματοποιήθηκαν κάποιες αλλαγές.

v) Tomorrow’s Value: The Global Reporters 2006 Survey of Corporate

Sustainability Reporting: Η κλίμακα αξιολόγησης των κριτηρίων παρέμεινε η ίδια με

εκείνη του 2002 (0-4). Τα κριτήρια μειώθηκαν σε 29 ενώ χωρίστηκαν και πάλι σε 4

κατηγορίες, διαφορετικές όμως από τις προηγούμενες εκθέσεις. Οι κατηγορίες των

κριτηρίων έχουν ως εξής: διακυβέρνηση και στρατηγική (12 κριτήρια), διαχείριση(9

κριτήρια), παρουσίαση της επίδοσης(4 κριτήρια), προσιτότητα και

διαβεβαίωση/αξιοπιστία πληροφόρησης(4 κριτήρια).

vi)STRATOS ( Strategies to Sustainability ): Ο συνολικός αριθμός των κριτηρίων

που διαμορφώθηκε ήταν 52, τα οποία εν συνεχεία χωρίστηκαν σε 10 κατηγορίες. Κάθε

κατηγορία υποστηρίχθηκε ως σημαντική, χωρίς όμως αυτό να αποτυπώνεται στη

βαθμολογία, αφού αποτελείτε από διαφορετικό αριθμό κριτηρίων με αποτέλεσμα να μην

είναι ισόβαθμες. Η κλίμακα αξιολόγησης είχε ένα εύρος 0 έως 3. Εν συνεχεία για την

εξασφάλιση καλύτερης ποιότητας και περισσότερο αξιόπιστων αποτελεσμάτων, η

αξιολόγηση πραγματοποιούνταν από δύο αξιολογητές που λειτούργησαν ανεξάρτητα, οι

οποίοι εξέτασαν όλα τα κριτήρια για κάθε έκθεση και έπειτα τα προσάρμοσαν έτσι ώστε

να απορρεύσει μία βαθμολογία.

vii) Σύστημα αξιολόγησης των Davis - Walling & Batterman : στη συνέχεια

δημιούργησαν ένα σύνολο 29 κριτηρίων, τα οποία αποτελούσαν στοιχεία που

αναγνωρίστηκαν σε τουλάχιστον 4 εκθέσεις. Τα 29 κριτήρια, κατηγοριοποιήθηκαν σε

έξι ομάδες: τις εταιρικές πολιτικές και επενδύσεις με 8 κριτήρια, τις νομοθετικές

ρυθμίσεις και συμμόρφωση με σύνολο 7 κριτηρίων, την πρόληψη περιβαλλοντικής

ρύπανσης με 6 κριτήρια, τη συμμετοχή εργαζομένων με 2, τη συμμετοχή τοπικών

κοινοτήτων και τέλος μία κατηγορία η οποία αφορούσε δύο περιβαλλοντικά ζητήματα,

την αναφορά βραβείων και τη διαχείρισης άγριας ζωής αλλά και γενικές πληροφορίες

για άλλα ζητήματα όπως η γενική εικόνα μιας έκθεσης, με σύνολο τριών κριτηρίων και

για τις δύο τελευταίες κατηγορίες. Εξαίρεση αποτέλεσαν ζητήματα όπως η υγεία και η

ασφάλεια, θέματα τα οποία εντοπίστηκαν σε κάποιες εκθέσεις οι οποίες δεν ήταν

καθαρά περιβαλλοντικές.Κάθε ένα από τα κριτήρια βαθμολογήθηκε με κλίμακα από 0-

2. Το 0 υποδείκνυε ότι το κριτήριο δεν αναφέρονταν. Το 2 χρησιμοποιήθηκε μόνο σε 10

από τα 29 κριτήρια και χρησιμοποιήθηκε σε περιπτώσεις που δίνονταν λεπτομερείς

πληροφορίες για το κριτήριο. Εν συνεχεία υπολογίστηκαν οι βαθμολογίες ανά

κατηγορία κριτηρίων και η συνολική βαθμολογία για κάθε επιχείρηση.

Δ. Υπάρχουσες Εφαρμογές της τεχνικής Deloitte Sustainability Reporting

Scorecard

Η τεχνική Deloitte Sustainability Reporting Scorecard (DSRS) έχει εφαρμοστεί σε

διαφόρους κλάδους επιχειρήσεων. Οι κυριότεροι κλάδοι είναι ως ακολούθως:

i) Αυτοκινητοβιομηχανία

Το 2001 αξιολογήθηκαν με τη χρήση της μεθοδολογίας αξιολόγησης DSRS,

συνολικά 21 Εκθέσεις Αειφορίας και Περιβαλλοντικές Εκθέσεις. Η μελέτη

περιλάμβανε τις τελευταίες δημοσιευμένες εκθέσεις των ετών 2001 και 2002 από τις

14 μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες, ενώ εξετάστηκαν και δύο θυγατρικές μίας εξ

αυτών. Σε πέντε περιπτώσεις αποτιμήθηκαν δύο διαδοχικές εκθέσεις ώστε να δοθούν

οι πληροφορίες σχετικά με τις βελτιώσεις και την ανάπτυξη μέσα στον χρόνο. Η

έρευνα παρουσιάστηκε τον Ιανουάριο του 2002.

Συγκριτικά με τις εκθέσεις άλλων βιομηχανιών, η ποιότητα των εκθέσεων

αειφορίας των αυτοκινητοβιομηχανιών ήταν πάνω από το μέσο όρο. Αυτό οφειλόταν

και στο γεγονός ότι οι αυτοκινητοβιομηχανίες είχαν ήδη μία αξιόλογη εμπειρία πάνω

στις Εκθέσεις Αειφορίας, από τις δημοσιεύσεις κυρίως Περιβαλλοντικών Εκθέσεων

σε μεγάλη συχνότητα, εδώ και πολλά έτη. Παρόλα αυτά, η βελτίωση από χρόνο σε

χρόνο και η αφομοίωση νέων αναγκών και νέων τάσεων ήταν μέτρια.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν την ύπαρξη μίας υστέρησης στην πορεία

προς την αειφορία. Συνολικά τα αποτελέσματα που σημειώθηκαν στις έξι κατηγορίες

κριτηρίων για όλες τις εκθέσεις που αξιολογήθηκαν κυμαίνονταν μεταξύ 39% και

46%, με το μέσο όρο να είναι στο 43%. Ειδικότερα πέντε από τις

αυτοκινητοβιομηχανίες εστίαζαν και στις τρεις πτυχές της βιωσιμότητας, άλλες εννέα

εστίαζαν σε περιβαλλοντικά ζητήματα, παρέχοντας ελάχιστες πληροφορίες για τα

κοινωνικά και οικονομικά θέματα, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται κενά στην

πρακτική των εκθέσεων αλλά και στους χρήστες αυτών. Η σύνδεση των τριών

πυλώνων της αειφορίας και ιδιαίτερα των οικονομικών δεικτών καθώς και η

πολυδιάστατη φύση της, δεν αποτυπώνονταν σε μεγάλο βαθμό στις εκθέσεις τους.

ii) Εξορυκτικές Επιχειρήσεις

Η δεύτερη έρευνα που διεξήγαγε ο οργανισμός Deloitte Touche Tohmatsu

αφορούσε τον κλάδο αυτών των επιχειρήσεων. Αξιολογήθηκαν 15 εκθέσεις

αειφορίας των ετών 2000 και 2001, από 14 παγκόσμιες εξορυκτικές επιχειρήσεις,

καλύπτοντας το φάσμα από το περιβάλλον στην αειφορία, παρέχοντας μία άποψη για

τις πρακτικές που χρησιμοποιούνταν στις εκθέσεις. Η έρευνα έδειξε ότι ένας μεγάλος

αριθμός αυτών των επιχειρήσεων παραδίδουν υψηλής ποιότητας εκθέσεις αειφορίας.

Οι δημοσιευμένες εκθέσεις έδειξαν ότι η αειφορία καθώς και η αειφορική οπτική στις

εκθέσεις, έχουν τραβήξει τη προσοχή τους και έχουν αρχίσει να επηρεάζουν τον

εξεταζόμενο τομέα.

Στην προετοιμασία της μελέτης παρατηρήθηκε ότι αρκετές σημαντικές

επιχειρήσεις αυτού του τομέα δεν είχαν εκδώσει εκθέσεις αειφορίας ή

περιβαλλοντικές εκθέσεις ώστε να συμπεριληφθούν στην έρευνα. Βρέθηκε ότι

υπήρχαν περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με ζητήματα βιωσιμότητας στις

ηλεκτρονικές σελίδες κάποιων από αυτές, ενώ άλλες δεν έκαναν καμία αναφορά σε

τέτοια θέματα.

Επίσης οι οδηγίες του προτύπου Global Reporting Initiative (GRI)

χρησιμοποιήθηκαν μόνο από τρεις από τις 14 εκθέσεις που μελετήθηκαν. Αυτές οι

τρεις σημείωσαν υψηλή βαθμολογία. Ο χαμηλός βαθμός χρήσης του GRI, αποτέλεσε

μία σοβαρή ένδειξη ότι οι οδηγίες του δεν ικανοποιούν τις ανάγκες και τις

προσδοκίες σε αυτό τον κλάδο επιχειρήσεων. Το κενό αυτό καλύφθηκε αργότερα με

την έκδοση συμπληρωματικού εγγράφου του GRI (Mining and Metals Sector

Supplement – Pilot Version 1.0, 2005).

Παράλληλα, το 60% των εκθέσεων επαληθεύονταν από τρίτους ανεξάρτητους

φορείς πιστοποίησης και σχεδόν όλες αυτές βαθμολογήθηκαν πάνω από το μέσο όρο.

Λεπτομερή αποτελέσματα έδειξαν ότι η πιστοποίηση βοηθάει στην αύξηση της

αξιοπιστίας, αλλά συμπλέει και με την αύξηση της ποιότητας των εκθέσεων γενικά.

iii) Φαρμακοβιομηχανία

Η Deloitte Touche Tohmatsu αποτίμησε την κατάσταση που βρίσκονται οι

εκθέσεις αειφορίας αλλά και οι πρακτικές που χρησιμοποιούνταν στην

φαρμακοβιομηχανία. Αυτή είναι η τρίτη μελέτη, που πραγματοποιήθηκε

ακολουθώντας εκείνη που εφαρμόστηκε για τον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας

και εκείνη του εξορυκτικού κλάδου που παρουσιάστηκαν τον Ιανουάριο και το Μάιο

του 2002 αντίστοιχα. Με αυτήν την έρευνα η Deloitte Touche Tohmatsu, είχε σκοπό

να δώσει στις φαρμακοβιομηχανίες μια γενική επισκόπηση των εκθέσεων αειφορίας

στη βιομηχανία τους και να παρέχει καθοδήγηση για περαιτέρω βελτιώσεις. Αυτή η

έρευνα βασίστηκε σε εκθέσεις αειφορίας, περιβαλλοντικές ή εκθέσεις που

ασχολούνταν με την ασφάλεια και την υγιεινή 17 ηγετικών φαρμακευτικών

επιχειρήσεων που επιλέχθηκαν για να δώσουν ένα στίγμα σχετικά με την παγκόσμια

πρόοδο που έχουν οι πρακτικές των εκθέσεων στη φαρμακοβιομηχανία.

Τα βασικά ευρήματα της έρευνας ήταν ότι ο βαθμός ωριμότητας των εκθέσεων

διαφοροποιούνταν σημαντικά, ενώ υπήρχαν πολλές σημαντικές φαρμακευτικές

επιχειρήσεις που δεν είχαν διεξάγει εκθέσεις αειφορίας.

Επίσης πολλές εκθέσεις επικεντρώνονταν στη αειφορία του τομέα τους ενώ

αρκετές άλλες ασχολούνταν με τις λειτουργίες που σχετίζονταν μόνο με την επίδοσή

τους σχετικά με το περιβάλλον, την υγεία και την ασφάλεια. Οι εκθέσεις που

σημείωσαν υψηλή βαθμολογία έχουν πιστοποίηση από ανεξάρτητους φορείς και

μέσω της ενεργής επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τους ενδιαφερόμενους

φορείς.

Από τα αποτελέσματα της έρευνας αναδείχθηκαν τρεις επιχειρήσεις ως ηγετικές

στον τομέα των φαρμακοβιομηχανιών. Αυτές φαίνεται ότι επιδείκνυαν μία αυξημένη

αξιοπιστία και εμπιστοσύνη, δίνοντας πληροφορίες για τις πρακτικές που

χρησιμοποιούσαν σε σχέση με τη διαχείριση ρίσκου, με την αλληλεπίδραση με τους

ενδιαφερόμενους φορείς και τη μέτρηση της απόδοσης τους.

Μεθοδολογία

Ι) Κριτήρια Αξιολόγησης

Η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε για την παρούσα έρευνα είναι η Deloitte

Sustainability Reporting Scorecard (DSRS). Η DSRS παρέχει λεπτομερή

πληροφόρηση παρουσίαση 30 κριτηρίων για την αξιολόγηση μίας έκθεση αειφορίας.

Τα κριτήρια σύμφωνα με την DSRS διακρίνονται σε έξι επιμέρους ενότητες ως εξής

(Παράρτημα Ι):

Α. Αξιολόγηση του βαθμού επικοινωνίας

Τα κριτήρια που περιέχονται σε αυτή την ενότητα έχουν στόχο να διερευνήσουν

το κατά πόσο οι πληροφορίες των εκθέσεων αειφορίας διευκολύνουν την επικοινωνία

με τους ενδιαφερόμενους φορείς. Ειδικότερα,αξιολογούνται οι λειτουργίες και οι

δραστηριότητες της επιχείρησης, τα προϊόντα/υπηρεσίες που παράγονται και γενικές

πληροφορίες για την εικόνα της επιχείρησης. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει 6

κριτήρια και η μέγιστη βαθμολογία είναι 24 βαθμοί.

Β. Αξιολόγηση της συνάφειας των εμπλεκόμενων μερών

Πρώτα προσδιορίζονται οι ενδιαφερόμενοι φορείς οι ανησυχίες και προκλήσεις

τους και περιγράφεταιη σχέση τους με την επιχείρηση. Η κατηγορία περιλαμβάνει 2

κριτήρια και η μέγιστη βαθμολογία που μπορεί να πάρει είναι 8βαθμοί.

Γ.Αξιολόγηση του βαθμού Δέσμευσης και ποιότητας διαχείρισης

Τα κριτήρια έχουν σκοπό να αξιολογήσουν το όραμα και οι στρατηγικές

αειφόρου ανάπτυξης, καθώς και οι κύριες διαχειριστικές δεσμεύσεις. Παράλληλα

δίνονται πληροφορίες για τις οργανωτικές δομές, την εταιρική διακυβέρνηση της

επιχείρησης και τις υποχρεώσεις τους. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει 6 κριτήρια. Η

μέγιστη βαθμολογία που μπορεί να πάρει είναι 24 βαθμοί.

Δ. Αξιολόγηση της π ολιτικής αειφορίας

Τα κριτήρια αξιολογούν τις δράσεις της επιχείρησης για την προώθηση της

αειφόρου ανάπτυξης. Αναλυτικότερα περιγράφονται οι καινοτομικές δράσεις για την

αειφορία κατά μήκος ολόκληρης της αλυσίδας αξίας/ανεφοδιασμού. Παράλληλα

δίνονται πληροφορίες για τα περιβαλλοντικά, ή/και κοινωνικά θέματα που έχουν

σχέση με τη βραχεία καθώς και μακροπρόθεσμη χρηματοοικονομική απόδοση της

επιχείρησης, καθώς και πληροφορίες για τον ευρύτερο οικονομικό αντίκτυπο της. Η

κατηγορία αυτή περιλαμβάνει από 6 κριτήρια. Η μέγιστη βαθμολογία που μπορεί να

πάρει είναι 24.

Ε. Ποσοτικοποιημένες επιδόσεις

Τα κριτήρια αυτής της κατηγορίας έχουν σκοπό να διευκολύνουν τους

ενδιαφερόμενους φορείς να πάρουν μία αξιόπιστη εικόνα για την αειφόρο επίδοση

των επιχειρήσεων. Ειδικότερα αξιολογείται ο βαθμός που η έκθεση περιλαμβάνει

ποσοτικές πληροφορίες για την επίδοσητης επιχείρησης σε ζητήματα αειφόρου

ανάπτυξης. Επίσης εξετάζει την ποιότητα και την ακρίβεια των πληροφοριών που

παρουσιάζονται. Η κατηγορία κριτηρίων περιλαμβάνει 5 κριτήρια και η μέγιστη

βαθμολογία 20 βαθμοί.

ΣΤ Αξιολόγηση του βαθμού αξιοπιστίας των πληροφοριών

Τα κριτήρια αυτής της κατηγορίας αξιολογεί το βαθμό αξιοπιστίας των

πληροφοριών. Περιλαμβάνει τις πληροφορίες της έκθεσης που αναφέρονται στη

δέσμευση/σχέση της επιχείρησης με τους ενδιαφερόμενους φορείς για την ενεργό

συμμετοχή αυτών σε ζητήματα που είναι περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά

και σχετίζονται με αυτούς και την επιχείρηση. Επίσης εξετάζεται ο βαθμός

ισορροπίας όλων των ζητημάτων σε σχέση με αυτούς. Η κατηγορία κριτηρίων

περιλαμβάνει 5 κριτήρια και η μέγιστη βαθμολογία που μπορεί να πάρει είναι 20

βαθμοί.

ΙΙ) Σύστημα Βαθμολόγησης

Κάθε κριτήριο βαθμολογείται με κλίμακα από 0 έως 4 βαθμούς, όπου το 0

λαμβάνεται όταν δεν γίνεται αναφορά ή δεν είναι ικανοποιητική αναφορά για το

εξεταζόμενο κριτήριο, ενώ το 4 όταν η αναφορά είναι πολύ ικανοποιητική. Αυτός ο

τρόπος βαθμολόγησης ενθαρρύνει τη μάθηση και τη βελτίωση της σύνταξης αλλά και

της βαθμολόγησης των εκθέσεων αειφορίας. Ο βαθμός 4 θα πρέπει να αποδίδεται

μόνο σε εξαιρετικές και καινοτόμες περιπτώσεις με περαιτέρω εξηγήσεις και

λεπτομέρειες. Θεωρητικά το συνολικό αποτέλεσμα των 120 πόντων ή διαφορετικά το

100% θα αναφερόταν μάλλον σε ένα μη ρεαλιστικό μέγιστο, για μια ιδανική έκθεση

που πληροί όλα τα κριτήρια. Στον πίνακα Ι παρουσιάζονται οι πέντε ενδεχόμενες

βαθμολογίες από το 0 έως το 4, η επεξήγηση αυτών, καθώς και η αντίστοιχη

βαρύτητα στον συνολικό τελικό βαθμό.

Πίνακας Ι

ΙΙΙ) Διαδικασία Αξιολόγησης

Αρχικά θα πρέπει να μελετηθούν τα 30 κριτήρια με τα οποία πραγματοποιείται η

βαθμολόγηση των εκθέσεων ώστε να γίνονται αντιληπτές όλες οι πληροφορίες που

παρουσιάζονται στις εκθέσεις αειφορίας. Έπειτα απαιτείται καλή ανάγνωση της

εκάστοτε έκθεσης στο σύνολό της πριν την έναρξη της βαθμολόγησης και η

σημείωση των στοιχείων τα οποία περιέχει το κάθε τμήμα της. Αυτή η ανάγνωση δε

χρειάζεται να είναι λεπτομερής, αλλά πρέπει να δίνει μια σωστή εικόνα των

στοιχείων που την αποτελούν, ποιά από αυτά καλύπτονται, σε ποια σημεία και με

ποιό τρόπο.

Εν συνεχεία πρέπει να εντοπιστούν τα σημεία που αναφέρονται στο εκάστοτε

κριτήριο, να σημειωθούν που βρίσκονται οι πληροφορίες αυτές καθώς και άλλες

επεξηγήσεις όποτε χρειάζεται. Το επόμενο βήμα είναι η βαθμολόγηση για το κάθε

κριτήριο.Ο τρόπος βαθμολόγησης πρέπει να γίνεται με τρόπο συντηρητικό. Εάν για

παράδειγμα εκπληρώνονται μερικά μόνο στοιχεία στο βαθμολογικό επίπεδο 3 τότε η

βαθμολογία θα είναι 2, ενώ αποφεύγονται οι βαθμολογίες με δεκαδικά ώστε τα

αποτελέσματα να είναι περισσότερο εύχρηστα για τον αναγνώστη.

Σύμφωνα με τις οδηγίες της μεθοδολογίας, ο χρόνος που απαιτείται περίπου για

την προσεκτική ανάγνωση, σωστή αξιολόγηση και βαθμολόγηση μίας έκθεσης είναι

6 με 8 ώρες. Επίσης συστήνεται μία έκθεση να αξιολογείται από περισσότερα από

ένα πρόσωπα έτσι ώστε να εξισορροπούνται οι διαφορετικές απόψεις να

δημιουργούνται συζητήσεις σε ανοιχτά ζητήματα και να ενισχύεται η

αντικειμενικότητα στην αξιολόγηση.

IV) Επιλογή Δείγματος

Παράλληλα οι πληροφορίες που βασίστηκε η έρευνα περιορίζονται μόνο σε

εκείνες που προέρχονται από τις εκθέσεις των επιχειρήσεων και όχι από άλλες πηγές

όπως από τις ιστοσελίδες τους. Αυτό έγινε μόνο σε λίγες περιπτώσεις όπου υπήρχαν

σαφείς παραπομπές στις εκθέσεις για περαιτέρω πληροφόρηση. Η διάκριση που

γίνεται στις επιχειρήσεις που συνθέτουν το δείγμα της έρευνας γίνεται με βάση το

αντικείμενο παραγωγικής δραστηριότητας τους. Ειδικότερα οι επιχειρήσεις

χωρίζονται σε αυτές που ανήκουν στο δευτερογενή τομέα παραγωγής, ή

μεταποιητικές επιχειρήσεις και στον τριτογενή τομέα παραγωγής ή επιχειρήσεις

παροχής υπηρεσιών. Η παρούσα έρευνα αφορά 16 Ελληνικές επιχειρήσεις διαφόρων

κατηγοριών κυρίως για το έτος 2005. Πρέπει να αναφερθεί ότι στην κατηγορία των

επιχειρήσεων του τριτογενή τομέα, δύο εκθέσεις που συμπεριλήφθηκαν, αναφέρονται

στο έτος 2004, ενώ μία αφορά το διάστημα Απρίλιο 2004 με Μάρτιο 2005. Οι

επιχειρήσεις δίνονται στον πίνακα ΙΙ.

Πίνακας II

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Ο μέσος όρος της συνολικής αξιολόγησης είναι το 28%, σύμφωνα με τη συνολική

κατάταξη των εκθέσεων. Συγκριτικά με το μέσο όρο βαθμολογίας, οι εκθέσεις μπορεί

να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες. Αυτές που σημείωσαν βαθμολογία υψηλότερη

από το μέσο όρο, αυτές που πλησιάζουν το μέσο όρο, και αυτές που επιτυγχάνουν

βαθμολογία χαμηλότερη του μέσου όρου.

Το Γράφημα 1 δείχνει ότι 7 εκθέσεις τοποθετούνται υψηλότερα από το μέσο όρο,

με πρώτη τη COCACOLA HBC, με βαθμολογία 53%, η επόμενη έκθεση είναι της

VODAFONE με βαθμολογία 48%. Η δεύτερη κατηγορία αποτελείται από 4 εκθέσεις,

ενώ 6 εκθέσεις σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία από το μέσο όρο με τελευταία

την έκθεση της TIM, η οποία αξιολογήθηκε με 7%.

Γράφημα 1

Α Κατηγορία κριτηρίων

Η πρώτη κατηγορία κριτηρίων εξετάζει τις πληροφορίες της έκθεσης που

συνδέονται με τη βελτίωση της επικοινωνίας με τους ενδιαφερόμενους φορείς και

αποτελείται από 6 κριτήρια. Ο μέσος όρος στην Α κατηγορία κριτηρίων είναι το 35%,

ενώ από τις 16 εκθέσεις που εξετάστηκαν 7 αξιολογήθηκαν υψηλότερα, ενώ 9

χαμηλότερα από το συνολικό μέσο όρο βαθμολογίας.

Το εταιρικό πλαίσιο (κριτήριο 1), οι εκθέσεις αναφέρονται κυρίως για τα

βασικότερα προϊόντα και υπηρεσίες που παρέχουν, για τους μεγαλύτερους και

σημαντικότερους τομείς λειτουργιών τους, για τις θυγατρικές τους, τις χώρες που

δραστηριοποιούνται και για πολύ βασικά οικονομικά στοιχεία που συνθέτουν την

οικονομική τους θέση.

Οι βασικές αρχές των εκθέσεων (κριτήριο 2), απαιτούν τον καθορισμό της

περιόδου που αναφέρονται, το πεδίο δράσης, την οντότητα των επιχειρήσεων που

καλύπτονται στις εκθέσεις, τα όρια και τους περιορισμούς που υπάρχουν και τέλος

απαιτείται ο καθορισμός των ομάδων των ενδιαφερόμενων φορέων όπου απευθύνεται

η εκάστοτε έκθεση πρώτιστα. Σε κάποιες περιπτώσεις δε γινόταν απόλυτα σαφές τα

όρια των εκθέσεων σχετικά με το πεδίο δράσης των επιχειρήσεων, δηλαδή τους

τομείς ανησυχίας, και δραστηριοτήτων που εκθέτονταν καθώς και τους λόγους μη

ύπαρξης κάποιων σοβαρών ζητημάτων.

Το κριτήριο που καλύπτει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των εκθέσεων (κριτήριο

3), ήταν αυτό που βαθμολογήθηκε χαμηλότερα συγκριτικά με τα υπόλοιπα κριτήρια

της πρώτης κατηγορίας. Περισσότερο συγκεκριμένα αξιολογήθηκαν με 3 μόνο οι

εκθέσεις της COCA COLA HBC, της VODAFONE και της ΜOΤΟΡ ΟΪΛ, με 2 οι

εκθέσεις της S&B Βιομηχανικά Ορυκτά, του ΤΙΤΑΝ και της EUROBANK EFG, ενώ

5 βαθμολογήθηκαν με 1 και, τέλος, 6 εκθέσεις με 0.

Η δομή των εκθέσεων (κριτήριο 4) σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις ήταν σαφής

και υπήρξε μία λογική στην ακολουθία των κεφαλαίων των εκθέσεων. Πρέπει να

αναφερθεί ότι ήταν το κριτήριο που συνολικά αξιολογήθηκε υψηλότερα από όλα τα

άλλα που συνθέτουν την πρώτη ενότητα κριτηρίων.

Η γλώσσα και το ύφος των εκθέσεων ήταν κατανοητά για όλους τους

ενδιαφερόμενους φορείς. Παράλληλα στις εκθέσεις σημειώθηκε μέση χρήση των

εικόνων και των φωτογραφιών που βοηθούν στη σύνδεση των παρεχόμενων

πληροφοριών με την πραγματικότητα, καθώς και των εργαλείων που βοηθούν τους

αναγνώστες στην πλοήγηση των εκθέσεων, ενώ συνολικά υποστηρίζουν την

κατανόηση και βελτιώνουν την ελκυστικότητα τους. Οι διαγραμματικές απεικονίσεις

των παρεχόμενων πληροφοριών που κάνουν πιο εύχρηστες και κατανοητές τις

εκθέσεις ήταν ελάχιστες. Τα παραπάνω στοιχεία που συνθέτουν το βαθμό

αναγνωσιμότητας (κριτήριο 5) των εκθέσεων χρησιμοποιήθηκαν ορθολογικότερα και

επαρκέστερα στις εκθέσεις της COCA COLA HBC, VODAFONE, του ΤΙΤΑΝ και

της EUROBANKEFG.

Τέλος αυτή η κατηγορία εξετάζει την ύπαρξη επιλογών όπως μια περίληψη

διοικητικού στελέχους και την αναφορά των βασικών δεικτών, που επιτρέπουν στους

αναγνώστες να συλλάβουν τα σημαντικότερα μηνύματα της έκθεσης σε μια μικρή

χρονική περίοδο (κριτήριο 6).

Β Κατηγορία Κριτηρίων

Η δεύτερη ενότητα κριτηρίων εξετάζει τις πληροφορίες που δίνονται για τους

ενδιαφερόμενους φορείς. Η ενότητα αυτή αποτελείται από 2 κριτήρια. Ο μέσος όρος

είναι το 42%, ενώ από τις 16 εκθέσεις που εξετάστηκαν 5 αξιολογήθηκαν υψηλότερα,

ενώ 11 χαμηλότερα από το συνολικό μέσο όρο βαθμολογίας. Οι εκθέσεις της COCA

COLA HBC, VODAFONE, EUROBANK EFG και της ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ συγκέντρωσαν

αρκετά υψηλότερη βαθμολογία, ανεβάζοντας το μέσο όρο, συγκριτικά με τους

μέσους όρους που σημειώθηκαν στις άλλες 5 κατηγορίες κριτηρίων

Οι περισσότερες εκθέσεις αναγνώριζαν και απλά ανέφεραν όλες τις βασικές

ομάδες ενδιαφερόμενων φορέων. Υπήρχαν κάποιες περιπτώσεις εκθέσεων οι οποίες

παρείχαν πληροφορίες για όλες τις ομάδες των ενδιαφερόμενων φορέων (κριτήριο 7).

Η ομάδα η οποία καλύφθηκε εκτενέστερα και από όλες τις εκθέσεις ήταν εκείνη του

εργατικού δυναμικού.

Τα περιβαλλοντικά, τα κοινωνικά και τα οικονομικά ζητήματα είναι εκείνα τα

οποία αναφέρονται σχεδόν σε όλες τις εκθέσεις, σε διαφορετική έκταση ανάλογα με

το είδος της εξεταζόμενης επιχείρησης (κριτήριο 8). Στις περισσότερες περιπτώσεις

δε δινόταν επεξηγήσεις του τρόπου προσδιορισμού τους. Εξαιρέσεις αποτέλεσαν οι

εκθέσεις της COCA COLA HBC, της VODAFONE και της ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ που

αναφέρονται παρακάτω.

Γ Κατηγορία κριτηρίων

Η κατηγορία αυτή αποτελείται από 6 κριτήρια. Ο μέσος όρος σε αυτή την ενότητα

κριτηρίων είναι το 29%, ενώ από τις 16 εκθέσεις που εξετάστηκαν 7 αξιολογήθηκαν

υψηλότερα και 9 χαμηλότερα από το συνολικό μέσο όρο βαθμολογίας. Σχετικά με τα

κριτήρια που αφορούν το όραμα, τη στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης των

επιχειρήσεων αλλά και τις κύριες διαχειριστικές δεσμεύσεις (κριτήρια 9, 10),

διαπιστώθηκε ότι όλες οι επιχειρήσεις εκφράζουν μία γενική δέσμευση που δίνεται

πολλές φορές με έμμεσο τρόπο, ως προς την προώθηση της εταιρικής κοινωνικής

ευθύνης σε όλη την έκταση των εκθέσεων και μέσω του οράματος, των αξιών και

αρχών τους, χωρίς όμως να διευκρινίζονται από όλες τα σημαντικά για εκείνες

ζητήματα, που σχετίζονται με αυτά της αειφόρου ανάπτυξης καθώς επίσης οι σκοποί,

οι δράσεις και οι επιχειρησιακές στρατηγικές και πολιτικές που ακολουθούνται

σχετικά με αυτά.

Σχετικά με την εταιρική διακυβέρνηση (corporate governance) των επιχειρήσεων

εξετάστηκαν οι οργανωτικές δομές των επιχειρήσεων αλλά και η αναφορά

μεμονωμένων προσώπων, οι ρόλοι, οι υποχρεώσεις και οι ευθύνες αυτών μόνο

σχετικά με τα ζητήματα βιωσιμότητας (κριτήριο 11). Από την εξέταση των εκθέσεων

διαπιστώθηκε ότι σε κάποιες περιπτώσεις δίνονταν ελλιπείς και επιγραμματικές

πληροφορίες για την εταιρική διακυβέρνηση των επιχειρήσεων που περιορίζονταν

κυρίως στο Διοικητικό Συμβούλιο και σε κάποιες ανώτερες διοικητικές επιτροπές

(εκτός από τις εκθέσεις της ΠΕΙΡΑΙΩΣ και ΕΜΠΟΡΙΚΗ, που παρουσίαζαν με

σαφήνεια και εκτενώς τη δομή διακυβέρνησής τους).

Τα προγράμματα δράσης (κριτήριο 12) για τις βελτιώσεις και την πρόοδο των

οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιδόσεων των επιχειρήσεων

περιγράφονταν σαφώς πιο αναλυτικά χωρίς όμως να δίνονται ιδιαίτερες πληροφορίες

για το πως οι δραστηριότητες αυτές προγραμματίζονται, οργανώνονται και

ελέγχονται και χωρίς να συνδέονται ιδιαίτερα με τους στόχους των επιχειρήσεων.

Τα συστήματα διαχείρισης για τα ζητήματα βιωσιμότητας (κριτήριο 13) όπως το

περιβάλλον, η υγεία, η ασφάλεια και η κοινωνική ευθύνη δεν περιγράφονται στις

περισσότερες εκθέσεις με ολοκληρωμένο τρόπο.

Κάποια από τα συστήματα που θα πρέπει να αναφέρονται στις εκθέσεις, για την

αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων και των ευκαιριών (κριτήριο 14)

σχετίζονται με τον προγραμματισμό πιθανότητας έκτακτων περιστατικών ή κρίσεων,

τη διαχείριση συμμόρφωσης των επιχειρήσεων με τη νομοθεσία, σε πρότυπα,

κανονισμούς κλπ, όπως επίσης με τη διαχείριση καινοτομικών δράσεων αλλά και τη

διαχείριση των δαπανών σχετικά με τις επιδόσεις των επιχειρήσεων.

Δ Κατηγορία κριτηρίων

Αυτή η κατηγορία κριτηρίων αποτελείται από 6 κριτήρια. Ο μέσος όρος σε αυτή

την ενότητα κριτηρίων είναι το 30%, ενώ από τις 16 εκθέσεις που αξιολογήθηκαν, 8

βαθμολογήθηκαν υψηλότερα και 8 χαμηλότερα από το συνολικό μέσο όρο

βαθμολογίας.

Αναφορικά με τις περιγραφές των προσπαθειών των επιχειρήσεων σχετικά με τις

καινοτομικές δράσεις και την προσφορά νέων προϊόντων και υπηρεσιών που βοηθούν

να σημειωθεί πρόοδος προς τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές βελτιώσεις οι

εκθέσεις διαφοροποιήθηκαν αρκετά (κριτήριο 15). Οι επιχειρήσεις του βιομηχανικού

κλάδου (καθώς και η έκθεση της DIAGEO) συγκεντρώθηκαν κυρίως σε καινοτόμες

ενέργειες που αφορούν τα περιβαλλοντικά ζητήματα, με τη χρήση περισσότερο

βιώσιμων τεχνολογιών και μεθοδολογιών για την παραγωγή των προϊόντων τους,

πληροφορώντας για τα προγράμματα μείωσης των επιπτώσεων που προκαλούν στο

περιβάλλον, τα προγράμματα μείωσης αέριων εκπομπών, αποβλήτων, ανακύκλωσης

– επαναχρησιμοποίησης.

Πέρα από τις καινοτόμες ενέργειες σχετικά με τη βιωσιμότητα, η κατηγορία αυτή

εξετάζει και τις πληροφορίες που παρέχονται στις εκθέσεις σχετικά με τη συνεργασία

των πελατών και προμηθευτών με τις επιχειρήσεις για την εξασφάλιση της

βιωσιμότητας κατά μήκος ολόκληρης της αλυσίδας αξίας των προϊόντων και

υπηρεσιών τους (κριτήριο 16). Στις περισσότερες εκθέσεις, για τους προμηθευτές

γινόταν μία απλή επισήμανση στο ότι ακολουθούνται διαφανείς διαδικασίες επιλογής

τους με κύριο κριτήριο τις αρχές της αειφορίας.

Σχετικά με τη περιβαλλοντική διαχείριση κατά μήκος όλης της αλυσίδας ζωής

των προϊόντων (life cycle analysis) δίνονταν περισσότερες πληροφορίες αναφορικά

με τις μεθόδους διαχείρισης και ελαχιστοποίησης των αποβλήτων, των αέριων

εκπομπών κλπ κατά τη διάρκεια των διαδικασιών παραγωγής τους και σχετικά με την

τελική διάθεσή και εκμετάλλευση τους, ενώ πολύ λιγότερες σχετικά με τη βιώσιμη

χρήση των φυσικών πόρων (κυρίως από τις εκθέσεις των επιχειρήσεων του

βιομηχανικού κλάδου).

Γενικότερα πραγματοποιήθηκαν αναφορές με επιγραμματικό και ασαφή τρόπο,

που αφορούσαν την συνολική κατανάλωση πρώτων υλών, νερού και ενέργειας ενώ

σχεδόν όλες οι εκθέσεις περιγράφουν ή απλά αναφέρουν την ανάληψη πρωτοβουλιών

για την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας στα πλαίσια της λειτουργικής

δραστηριότητάς τους ή την ενίσχυση της χρήσης εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Οι

εκθέσεις του ΤΙΤΑΝ και της VODAFONE ήταν οι περιεκτικότερες και οι πιο σαφείς

σχετικά με τις επιδράσεις των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών τους στο

περιβάλλον.

Αναφορικά με τις Κοινωνικές επιδόσεις των επιχειρήσεων δίνεται μεγάλη

βαρύτητα στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας αλλά και την προάσπιση των ίσων

δικαιωμάτων κυρίως για το εργατικό δυναμικό αφού στις περισσότερες επιχειρήσεις

υπάρχουν σχετικές ενότητες όπου δίνονται τα προγράμματα και οι δράσεις για την

ασφάλεια και την υγεία στους χώρους εργασίας, για την εκπαίδευση του ανθρώπινου

δυναμικού ενώ δίνονται και πληροφορίες, με την παροχή σχετικών διαγραμμάτων,

όπου αναλύεται το εργατικό δυναμικό ανά φύλο, ηλικία, εργασιακή εμπειρία, και σε

λιγότερες περιπτώσεις και με κριτήριο την εθνικότητα, την εκπαιδευτική βαθμίδα, τη

θέση που έχουν στο προσωπικό και συνδυασμούς όλων των κριτηρίων για την

αποτύπωση των σχέσεων των επιχειρήσεων σε θέματα ισότητας.

Παράλληλα αρκετές είναι οι περιγραφές των πολιτικών για τη διαχείριση των

επιδράσεων στις τοπικές κοινότητες σε περιοχές που επηρεάζονται από τις

δραστηριότητες των επιχειρήσεων, ενώ λιγότερες ήταν εκείνες που αφορούσαν

προγράμματα για την αντιμετώπιση σχετικών ζητημάτων. Σε αυτό το σημείο πρέπει

να σημειωθεί ότι οι εκθέσεις δε δίνουν ιδιαίτερες πληροφορίες για τις συνεργασίες

τους με την κοινωνία των πολιτών, (κριτήριο 19), τα αποτελέσματα αυτών καθώς και

κατά πόσο επηρεάζουν τη λήψη των αποφάσεων τους.

Οι περισσότερες εκθέσεις δεν αναφέρουν πολιτικές που σχετίζονται με την

προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπήρξαν δηλώσεις συμμόρφωσης σε

σχετικά Πρωτόκολλα πέρα από τη συμμόρφωσή τους σε σχετικές νομοθετικές

ρυθμίσεις όπου καλύπτονται πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η COCA COLA

HBC και η S&B ήταν οι μοναδικές από τις επιχειρήσεις, οι οποίες

δραστηριοποιούνται σε χώρες στις οποίες στο παρελθόν έχουν σημειωθεί περιστατικά

καταπάτησης βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές δράσεις των επιχειρήσεων σχετίζονται με τις

βραχείες αλλά και μακροπρόθεσμες οικονομικές επιδόσεις τους, ενώ παράλληλα

επιδρούν και στην ευρύτερη οικονομία γύρω από αυτές (κριτήριο 17). Οι

περισσότερες εκθέσεις περιορίζονταν στη δήλωση των χρηματοοικονομικών ποσών

που δαπανούσαν σε ενέργειες σχετικές με το περιβάλλον, στα κοινωνικά

προγράμματα όπως τις δωρεές και τις φιλανθρωπικές συνεισφορές καθώς και για τις

οικονομικές παροχές, τα εκπαιδευτικά προγράμματα του ανθρώπινου δυναμικού,

αποφεύγοντας να δώσουν τα οικονομικά οφέλη που επέρχονταν από αυτά.

Επιπλέον σχετικά με τον ευρύτερο οικονομικό αντίκτυπο των δραστηριοτήτων

τους, οι περισσότερες εκθέσεις ανέφεραν τον κύκλο εργασιών που είχαν πετύχει, ενώ

λιγότερες παρουσίαζαν τις καθαρές πωλήσεις και τα κέρδη τους. Παράλληλα,

αρκετές ήταν οι αναφορές του συνολικού ποσού μισθοδοσίας των εργαζομένων

καθώς και τα συνολικά ποσά που καταβάλλονταν για φόρους, με ορισμένες μόνο

εκθέσεις να αναφέρονται σε συγκεκριμένους τύπους τους.

Στις εκθέσεις δεν παρέχονται ιδιαίτερες πληροφορίες για το πως

συμπεριλαμβάνεται και συμμετέχει ενεργά το εργατικό δυναμικό στα προγράμματα

και τις ενέργειες που γίνονται από μέρους των επιχειρήσεων για τη βιωσιμότητα

(κριτήριο 18). Στις περισσότερες εκθέσεις οι αναφερόμενες ενέργειες για τη

βιωσιμότητα, παρουσιάζονται ότι γίνονται από τις επιχειρήσεις σαν ολότητα, χωρίς

να γίνεται ιδιαίτερα ξεκάθαρος ο τρόπος και ο βαθμός που οι εργαζόμενοι δίνουν

πνοή και συμμετέχουν σε τέτοιες δράσεις.

Τέλος στις περισσότερες εκθέσεις αναφέρονται οι συνεργασίες των επιχειρήσεων

με διακυβερνητικές οργανώσεις, κυβερνητικούς, δημόσιους και τοπικούς φορείς, οι

συμμετοχές σε βιομηχανικές, κλαδικές, επιχειρηματικές ενώσεις σε εθνικό αλλά και

παγκόσμιο επίπεδο, ενώ παράλληλα αναφέρονται και τα διάφορα εθελοντικά σύνολα

αρχών και άλλες πρωτοβουλίες στα οποία συμμετέχουν ή προσυπογράφουν (κριτήριο

20).

Ε Κατηγορία κριτηρίων

Η επόμενη ενότητα κριτηρίων αποτελείται από 5 κριτήρια. Ο μέσος όρος στην 5η

κατηγορία κριτηρίων είναι το 15%, ενώ από τις 16 εκθέσεις που εξετάστηκαν 8

αξιολογήθηκαν υψηλότερα και 8 χαμηλότερα από το συνολικό μέσο όρο

βαθμολογίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η κατηγορία σημείωσε το χαμηλότερο

μέσο όρο και από τις 6 κατηγορίες κριτηρίων, ενώ είναι και η μοναδική στην οποία 4

εκθέσεις βαθμολογήθηκαν με 0 και στα 5 κριτήρια.

Γενικά στις εκθέσεις που αξιολογήθηκαν πραγματοποιείται μέση χρήση των

ποσοτικών πληροφοριών – δείκτες, σχετικά με τις επιδόσεις των επιχειρήσεων

(κριτήριο 21). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε ελάχιστες περιπτώσεις οι δείκτες

παρατίθενται με δομημένο τρόπο στις εκθέσεις.

Επιπλέον σχετικά με την ποιότητα και την ακρίβεια των παρεχόμενων

πληροφοριών (κριτήριο 22), στοιχεία που καταστούν τις εκθέσεις περισσότερο

αξιόπιστες, σημειώθηκαν για μία ακόμη φορά απογοητευτικά αποτελέσματα με 7

επιχειρήσεις να βαθμολογούνται με 1 και τις υπόλοιπες 9 με 0, αφού στις

περισσότερες εκθέσεις δε γίνεται περιγραφή των συστημάτων συλλογής και

χειρισμού των παρουσιαζόμενων πληροφοριών και δεν περιγράφονται τυχόν

αβεβαιότητες που συνδέονται με αυτές.

Σχεδόν ίδια κατάσταση επικρατεί και στην παρουσίαση δεικτών σχετικά με τις

επιδόσεις των επιχειρήσεων για μερικά προηγούμενα έτη (κριτήριο 23) με 4

επιχειρήσεις να αξιολογούνται με 2, 4 με 1 και 8 με 0. Στις επιχειρήσεις οι οποίες

βαθμολογήθηκαν με 2 γίνεται μία παρουσίαση δεικτών για προηγούμενα έτη με την

υψηλότερη συχνότητα να ανέρχεται στα 2 με 3 έτη με αποτέλεσμα να

παρουσιάζονται ως ένα βαθμό οι τάσεις, ώστε να πραγματοποιούνται συγκρίσεις

στην πάροδο του χρόνου, με τις επιδόσεις άλλων επιχειρήσεων και με τους στόχους

που είχαν τεθεί.

Σχετικά με τους στόχους που τίθενται στις εκθέσεις (κριτήριο 24), παρατηρείται

εξίσου χαμηλή αξιολόγηση, με την COCA COLA HBC και τη VODAFONE μόνο να

βαθμολογούνται με 2, 6 εκθέσεις με 1 και 8 με 0.

Τέλος σε καμία έκθεση δεν παρουσιάστηκε κάποια συγκριτική μέτρηση των

επιδόσεων με άλλες συναφείς επιχειρήσεις, δεν υπήρξαν συγκρίσεις των

αποτελεσμάτων με εθνικά και διεθνή πρότυπα, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να γίνει

σωστή ερμηνεία των αποτελεσμάτων, καθώς και να αποτυγχάνεται η διεξαγωγή

έγκυρων συμπερασμάτων από τους αναγνώστες των εκθέσεων σχετικά με τις

επιδόσεις των επιχειρήσεων (κριτήριο 25).

ΣΤ Κατηγορία κριτηρίων

Η τελευταία ενότητα κατηγορία περιλαμβάνει 5 κριτήρια. Ο μέσος όρος στην 6η

κατηγορία κριτηρίων είναι το 21%, ενώ από τις 16 εκθέσεις που εξετάστηκαν 5

αξιολογήθηκαν υψηλότερα, 2 είναι πολύ κοντά στο μέσο όρο και 9 αξιολογήθηκαν

χαμηλότερα από το συνολικό μέσο όρο βαθμολογίας. Η έκθεση της COCA COLA

HBC για πρώτη φορά ήρθε δεύτερη στην κατάταξη με διαφορά 5% από αυτή της

VODAFONE που αξιολογήθηκε υψηλότερα από όλες τις εξεταζόμενες εκθέσεις.

Το πρώτο κριτήριο (κριτήριο 26) αυτής της ενότητας εξετάζει τις παρεχόμενες

πληροφορίες που αφορούν την αλληλεπίδραση των επιχειρήσεων με όλες τις ομάδες

ενδιαφερόμενων φορέων που τους επιτρέπει να έχουν ένα ενεργό ρόλο σε

περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα που σχετίζονται με αυτές και

τις επιχειρήσεις. Περισσότερες λεπτομέρειες για κάθε μία από τις ομάδες αυτές

δόθηκαν στις επεξηγήσεις που έχουν γίνει στις προηγούμενες ενότητες.

Το δεύτερο κριτήριο (κριτήριο 27) εξετάζει κατά πόσο τα ζητήματα που

καλύπτονται στις εκθέσεις ισορροπούν όσο αφορά τους ενδιαφερόμενους φορείς, τις

εσωτερικές λειτουργίες των επιχειρήσεων, τα οικονομικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά

θέματα. Είναι ένα πολυσύνθετο κριτήριο που ουσιαστικά θέλει να αποδώσει το βαθμό

πληρότητας, σπουδαιότητας και χρησιμότητας του περιεχομένου των εκθέσεων, κάτι

το οποίο δίνεται μέσα από όλες τις παραπάνω αναλύσεις.

Το περιεχόμενο των εκθέσεων, στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν κατάφερε

να απεικονίσει τις επιδόσεις των επιχειρήσεων με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται

η σύνδεση του με την πραγματικότητα (κριτήριο 28). Παρατηρείται έλλειψη των

αναφορών των στόχων, καθιστώντας αδύνατο για τους αναγνώστες να κρίνουν εάν

είναι ρεαλιστικοί και επιτεύξιμοι, καθώς επίσης ελάχιστες ήταν οι αναφορές των

σχολιασμών των αποτελεσμάτων και των επιδόσεων των επιχειρήσεων που έχουν

επιτευχθεί σχετικά με τις βελτιώσεις κα τις αποτυχίες που έχουν σημειωθεί.

Επιπλέον, οι μηχανισμοί για την επαφή με τις ίδιες τις επιχειρήσεις και την

ανατροφοδότηση των ενδιαφερόμενων φορέων αλλά και οι παρεχόμενες δυνατότητες

πρόσβασης των αναγνωστών σε επιπλέον πληροφορίες (κριτήριο 29) είναι ελάχιστες

και ανεπαρκείς. Στις περισσότερες των περιπτώσεων οι εκθέσεις περιορίζονται στην

παροχή της διεύθυνσης και του τηλεφωνικού αριθμού των κεντρικών γραφείων των

επιχειρήσεων καθώς και της ηλεκτρονικής διεύθυνσης της κεντρικής ιστοσελίδας

τους.

Τέλος παροχή επιβεβαίωσης (κριτήριο 30)για το σύνολο της έκθεσης από

ανεξάρτητους φορείς παρέχονται μόνο στις εκθέσεις της COCA COLA HBC, της

VODAFONE και της DIAGEO. Περισσότερο συγκεκριμένα στην έκθεση της

VODAFONE αναφέρεται επιγραμματικά ότι σχετική εργασία διασφάλισης

πραγματοποιήθηκε από την Deloitte, ενώ στην έκθεση της COCACOLAHBC δίνεται

το όνομα του ανεξάρτητου διασφαλιστικού φορέα και αναφέρεται ότι η έκθεση των

αποτελεσμάτων του, βρίσκεται διαθέσιμη στην ηλεκτρονική σελίδα της επιχείρησης.

Συμπεράσματα

Η μεθοδολογία αξιολόγησης που χρησιμοποιήθηκε εστιάζεται στον τρόπο με τον

οποίο οι επιχειρήσεις συντάσσουν τις εκθέσεις τους και το περιεχόμενο αυτών, χωρίς

όμως να είναι δυνατή η αξιολόγηση της επίδοσης της επιχείρησης στην αειφόρο

ανάπτυξη. Η σπουδαιότητα των εκθέσεων θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική εφόσον ο

σκοπός μίας έκθεσης είναι να παρουσιάζει με σαφήνεια και πληρότητα την επίδοση

των επιχειρήσεων για κάθε πτυχή αειφορίας, κυρίως της περιβαλλοντικής και της

κοινωνικής, και να αναφέρει τις σχετικές δράσεις και στόχους που έχουν

πραγματοποιηθεί στη χρονική περίοδο που αναφέρεται η έκθεση. Μία χαμηλής

ποιότητας έκθεση από μία επιχείρηση η οποία στην πραγματικότητα θα μπορούσε να

καλύψει τα σχετικά ζητήματα, μπορεί να ερμηνευτεί ως χαμηλό ενδιαφέρον της ίδιας

της επιχείρησης σε δραστηριότητες της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.

Η επιλογή της μεθοδολογίας αξιολόγησης DSRS, για τη συγκεκριμένη έρευνα

έθεσε αρκετά ζητήματα τα οποία αποτέλεσαν εκ των πραγμάτων κρίσιμους

παράγοντες σκεπτικισμού. Η παρουσίαση των συνολικών αποτελεσμάτων για κάθε

επιχείρηση για την κάθε μία κατηγορία κριτηρίων ξεχωριστά, πληροφορώντας για το

κάθε κριτήριο βοηθάει ώστε να γίνουν τα δεδομένα σαφέστερα και πληρέστερα.

Μέσω αυτής της διαδικασίας δίνονται αρκετά σημαντικά συμπεράσματα για τις

ελληνικές εκθέσεις, χωρίς όμως να είναι δυνατό να αποδοθούν όλες οι λεπτομέρειες

για την κάθε μία ξεχωριστά. Αναμφισβήτητα λόγω της πολυπλοκότητας κάθε

κριτηρίου για να υπάρξει πλήρης εικόνα για κάθε επιχείρηση θα πρέπει να εξεταστεί

το κάθε κριτήριο και οι αιτιολογήσεις που δίνονται στη βαθμολογία του εκάστοτε,

πληροφορίες που παρέχονται σε ηλεκτρονική μορφή. Οι αιτιολογήσεις είναι πλήρεις

και σαφείς ως προς τα στοιχεία που απαντώνται και του τόπου που συναντώνται στην

εκάστοτε έκθεση, ενώ παράλληλα αναφέρονται και τα στοιχεία των κριτηρίων τα

οποία απουσιάζουν από τις εκθέσεις. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγονται τυχόν

λανθασμένα συμπεράσματα. Μολαταύτα η αξιολόγηση δόθηκε με όσο το δυνατόν

αντικειμενικό τρόπο και κριτική σκέψη, ακολουθήθηκαν οι οδηγίες της

μεθοδολογίας, ενώ πραγματοποιήθηκε επανεξέταση των βαθμολογιών ώστε τα

αποτελέσματα να είναι όσο το δυνατόν ορθά, ακριβή, δίκαια και πλήρη. Πρέπει να

τονιστεί όμως ότι τέτοιες διεργασίες ενέχουν ένα βαθμό υποκειμενικότητας από τον

αξιολογητή, ζήτημα το οποίο μετριάζεται με την αξιολόγηση από περισσότερα από

ένα πρόσωπα έτσι ώστε να εξισορροπούνται οι διαφορετικές απόψεις, να

δημιουργούνται συζητήσεις σε ανοιχτά ζητήματα και να ενισχύεται η

αντικειμενικότητα στην αξιολόγηση. Στην παρούσα έρευνα οφείλεται να ειπωθεί ότι

η αξιολόγηση πραγματοποιήθηκε μονάχα από έναν αξιολογητή.

Πρέπει να σημειωθεί ότι παρόλες τις δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση των

βαθμολογιών, εκείνες οι εκθέσεις οι οποίες συνολικά βαθμολογήθηκαν και

υψηλότερα είναι και εκείνες οι οποίες ήταν πληρέστερες ενώ θεωρητικά το συνολικό

αποτέλεσμα των 120 βαθμών ή διαφορετικά το 100% θα αναφερόταν μάλλον σε ένα

μη ρεαλιστικό μέγιστο, για μια ιδανική έκθεση που πληροί τέλεια όλα τα κριτήρια.

Κατά τη βαθμολόγηση καμία έκθεση και σε κανένα κριτήριο δεν έλαβε 4, το μέγιστο

βαθμό που αντιπροσωπεύει την απόλυτη πλήρωση όλων των στοιχείων που το

αποτελούν αλλά και ένα βαθμό καινοτομίας στο σχετικό περιεχόμενο και στον τρόπο

που παραθέτονται.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε (Παναγιώτου και Αραβώση, 2008), σε

ελληνικές εκθέσεις που εκδόθηκαν αργότερα από αυτές που εξετάζονται, αναφέρεται

ότι η πλειοψηφία των επιχειρήσεων που εκδίδουν ετήσια αναφορά Εταιρικής

Κοινωνικής Ευθύνης (24 από τις 28) είχαν διεθνή δραστηριότητα. Γενικότερα η

δημοσίευση σχετικών εκθέσεων αποτελούν πιο κοινή πρακτική των πολυεθνικών

επιχειρήσεων (Kolk, 2004)

Παρότι το δείγμα που εξετάστηκε στην έρευνα ήταν πολύ μικρό τα αποτελέσματα

συμφωνούν με έρευνες οι οποίες υποστηρίζουν ότι οι επιχειρήσεις οι οποίες είναι

πολυεθνικές και μάλιστα εκείνες που είναι περισσότερο επιφανής, μεγαλύτερες και

με σημαντικότερες επιδράσεις, έχουν επιδείξει μία αρκετά ενεργητική στάση

απέναντι σε δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και διαθέτουν πληρέστερες

εκθέσεις, στοχεύοντας ίσως να μειώσουν τις αρνητικές κριτικές των περιβαλλοντικών

και κοινωνικών τους επιπτώσεων (Kolk, 2003). Περισσότερο συγκεκριμένα η

COCACOLAHBC που ήρθε πρώτη στη συνολική κατάταξη διαθέτοντας την πιο

πλήρη έκθεση είναι η μεγαλύτερη πολυεθνική επιχείρηση. Το ίδιο συμβαίνει και με

τις επιχειρήσεις της S&B Βιομηχανικά Ορυκτά και του ΤΙΤΑΝ που οι εκθέσεις τους

κατέχουν την 4η και τη 5η θέση στη συνολική αξιολόγηση. Αντίστοιχα η

VODAFONE που είναι 2η και η DIAGEO που είναι 6η είναι θυγατρικές επιχειρήσεις

μεγάλων πολυεθνικών ομίλων του εξωτερικού. Η ΜOΤΟΡ ΟΪΛ η οποία είναι

ελληνική επιχείρηση και έχει τη δεύτερη θέση είναι μία από τις πλέον σημαντικές στη

χώρα, με δικές της θυγατρικές και με έντονη δραστηριότητα στο εξωτερικό.

Όποιες και να ήταν οι επιδόσεις των ελληνικών εκθέσεων, οι επιχειρήσεις οι

οποίες προχώρησαν εθελοντικά στην κατάρτιση και δημοσίευση εκθέσεων πέρα από

αυτές που έχουν χρηματοοικονομικό χαρακτήρα, θεωρούνται πρωτοπόρες και έχουν

επιτύχει το πρώτο πολύ σημαντικό βήμα. Όπως έχει διαπιστωθεί το ζήτημα της

κατάρτισης σχετικών εκθέσεων δεν είναι μία στατική πρακτική αλλά παρουσιάζει

δυναμικό χαρακτήρα. Στη συνέχεια οι επιχειρήσεις θα πρέπει να παρουσιάσουν

ενδιαφέρον για τη βελτίωση των εκθέσεων, καλύπτοντας περισσότερα ζητήματα, και

παρέχοντας περισσότερο πλήρεις, σαφής, πληροφορίες δίνοντας έτσι στους

αναγνώστες μία ολοκληρωμένη και ορθή παρουσίαση των ίδιων των επιχειρήσεων,

των λειτουργιών και επιδόσεων τους. Επιτυγχάνοντας τα παραπάνω το αμέσως

επόμενο βήμα είναι η επίτευξη της αξιοπιστίας των παρεχόμενων αυτών

πληροφοριών, μέσω της διαδικασίας πιστοποίησης από έναν τρίτο ανεξάρτητο φορέα.

Μία ολοκληρωμένη έκθεση που έχει ακολουθήσει τα παραπάνω βήματα θα είναι σε

θέση να συγκριθεί με άλλες και τα συμπεράσματα να είναι περισσότερο ορθά και

ασφαλή. Η παράθεση των σημαντικότερων ζητημάτων με ολοκληρωμένο τρόπο, η

κάλυψη αρχικά των βασικότερων δεικτών, η επέκταση του ενδιαφέροντος και σε

άλλες ομάδες ενδιαφερόμενων φορέων είναι κάποια από τα σημαντικότερα βήματα

που θα πρέπει να γίνουν από μία επιχείρηση η οποία δεν έχει εμπειρία στην

κατάρτιση των εκθέσεων, ενώ μέσα στον χρόνο αποκτώντας τα κατάλληλα μέσα και

γνώσεις θα είναι σε θέση να αναφέρει περισσότερα και ειδικότερα θέματα, να

εμβαθύνει περισσότερο φτάνοντας σταδιακά στην επίτευξη του σκοπού που έχει μία

τέτοια έκθεση. Εκείνο το οποίο θα πρέπει να προσδιορίζεται σε κάθε έκθεση είναι τα

όρια της, θα πρέπει να παρέχεται το έτος στο οποίο αναφέρονται οι παρεχόμενες

πληροφορίες, οι μονάδες της επιχειρήσεις στις οποίες αναφέρεται η έκθεση

ξεκαθαρίζοντας στον αναγνώστη από την αρχή ποιά είναι τα μέρη που εξετάζονται.

Η μεθοδολογία Deloitte Touche Tohmatsu μπορεί να αποτελέσει ένα βοηθητικό

εργαλείο ιδιαίτερα για τις επιχειρήσεις που βρίσκονται σε ένα πρώιμο στάδιο στην

κατάρτιση των εκθέσεων τους, σίγουρα όμως δεν θα μπορέσει να καλύψει τις

απαιτήσεις κάποιας επιχείρησης που έχει μία εμπειρία στο σχετικό θέμα. Σε κάθε

περίπτωση, προτείνεται περισσότερο ως βοηθητικό μέσο που χρησιμοποιείται

παράλληλα με ένα περισσότερο εξελιγμένο εργαλείο το οποίο θα αποτελεί τη βάση

για την κατάρτιση μίας έκθεσης. Όπως έχει δείξει η βιβλιογραφία οι Κατευθυντήριες

Οδηγίες GRI είναι εκείνες οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό

στην κατάρτιση μίας έκθεσης.

Μεγάλο ενδιαφέρον θα έχει η έρευνα και η σύγκριση των εκθέσεων που έχουν

παρουσιαστεί στο παρελθόν από τις ίδιες επιχειρήσεις που εξετάστηκαν, έτσι ώστε να

αποτυπωθούν οι τυχόν αλλαγές και βελτιώσεις που έχουν σημειωθεί στην πάροδο του

χρόνου, ενώ ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα αποτελέσει η σύγκριση με αυτές που

θα δημοσιευθούν μελλοντικά, ώστε να αποτυπωθεί η εξέλιξη, οι τάσεις και οι τυχόν

βελτιώσεις που θα πραγματοποιηθούν, να εντοπιστούν οι ελλείψεις, ώστε να

διεξαχθούν χρήσιμα και σημαντικά συμπεράσματα που θα βοηθήσουν σε μία

περισσότερο θετική μελλοντική πορεία στην κατάρτιση των εκθέσεων.

Βιβλιογραφία

Bagnoli, M. and Watts S,. (2003).Selling to socially responsible consumers:

Competition and the private provision of public goods, Journal of Economics

and Management Strategy, 12, 419-445.

Bansal P. and Roth K., (2000). Why companies go green: a model of ecological

responsiveness. Academy of Management Journal 43 (4), 717–736.

Bowen F.E., (2000). Environmental visibility: a trigger of green organizational

response? Business Strategy and the Environment, 9, 92–107.

Cerin P. and Dobers P., (2001). What does the performance of the Dow Jones

Sustainability Group tell us? Eco-Management and Auditing, 8, 123–133.

Daub, C.H., (2007), Assessing the quality of sustainability reporting: an alternative

methodological approach, Journal of Cleaner Production, 15, 75-85

Dias-Sardinha I. and Reijnders L., (2001). Environmental performance evaluation and

sustainability performance evaluation of organizations: an evolutionary

framework. Eco-Management and Auditing, 8, 71–79.

Henriques I, and Sadorsky P., (1999). The relationship between environmental

commitment and managerial perceptions of stakeholder importance.

Academy of Management Journal 42 (1), 87–99.

Howard J., Nash J., and Ehrenfeld J., (1999). Industry codes as agents of change:

Responsible Care adoption by US chemical companies. Business Strategy

and the Environment, 8, 281–295.

King A.A., and Lenox M.J., (2000). Industry self-regulation without sanctions: the

chemical industry’s Responsible Care Program. Academy of Management

Journal 43(4), 698–716.

Kolk, A., (2003), ‘Trends in sustainability reporting by the Fortune Global 250’,

Business Strategy and the Environment, 12, (5), 279–291.

Kolk, A., (2004), ‘A decade of sustainability reporting: Developments and

Significance’, International Journal of Environment and Sustainable

Development, 3 (1), 51-64.

Kolk, A., Walhain, S., van de Wateringen, S., (2001), Environmental reporting by the

Fortune Global 250: Exploring the Influence of Nationality and Sector,

Business Strategy and the Environment, 10, 15-28

KPMG, KPMG International Survey of Corporate Sustainability Reporting 2002’

Milne, M.J., Tregidga, H. and Walton, S., (2003), The Triple-Bottom-Line:

Benchmarking New Zealand’s Early Reporters, University of Auckland

Business Review, 5 (2), 36-50.

Rivera-Camino J., (2001). What motivates European firms to adopt environmental

management systems?, Eco-Management and Auditing, 8, 134–143.

Russo M.V. and Fouts P.A., (1997). A resource-based perspective on corporate

environmental performance and profitability. Academy of Management

Journal, 40 (3): 534-559.

Schaltegger, S., Burritt, R., and Petersen, H., (2003), An introduction to corporate

environmental management: Striving for Sustainability’, Sheffield, GB:

Greenleaf Publishing, pp. 338

Sharma S., (2000). Managerial interpretations and organizational context as predictors

of corporate choice of environmental strategy, Academy of Management

Journal, 43 (4), 681–697.

Word Business Council for Sustainable Development (WBCSD), (2002), Sustainable

development reporting: striking the balance, WBCSD, Geneva, Switzerland,

pp. 7

Παναγιώτου Ν.Α. και Αραβώση Κ.. (2008), ‘Αναφορές Εταιρικής Κοινωνικής

Ευθύνης στην Ελλάδα, Μία Εμπειρική Μελέτη’, διαθέσιμο στο:

http://www.plant-management.gr/index.php?id=3647

Παράρτημα Ι.

Κατηγορίες Κριτηρίων τεχνικής αξιολόγησης DSRS

Κριτήρια Σύγκρισης

Α Κατηγορία

1 Corporate Context – Εταιρικό Περιεχόμενο

2 Basic Principles of Reporting - Βασικές Αρχές του Reporting (περίοδος αναφοράς της

έκθεσης, πεδίο δράσης της επιχείρησης)

3 Qualitative Reporting Characteristics –Ποιοτικά χαρακτηριστικά της έκθεσης

4 Report Structure – Δομή της έκθεσης

5 Readability - Ευαναγνωσιμότητα (ύπαρξη εικόνων, διαγραμμάτων, επεξηγήσεων)

6 Quick Reading Options - Ταχεία Αναγνώριση / Αντίληψη Κειμένου (περίληψη από

διοικητικό στέλεχος, βασικοί δείκτες)

Β Κατηγορία

7 Key Stakeholders and their Concerns and Challenges –Κύριοι Ενδιαφερόμενοι

Φορείς οι Ανησυχίες και οι Προκλήσεις τους

8 Relevant Issues – Αναγνωρίζονται και περιγράφονται γενικά επιχειρησιακά

Γ Κατηγορία

9 Sustainable Development Vision and Strategy – Όραμα και Στρατηγικές Βιώσιμης

Ανάπτυξης

10 Top Management Commitment – Κύριες Διαχειριστικές Δεσμεύσεις

11 Responsibilities and Organizational Structures – Υποχρεώσεις και Οργανωτικές

Δομές

12 Improvement Action – Δράσεις Βελτίωσης

13 Management System and Integration into Business Processes –Διαχειριστικά

Συστήματα και την ένταξή τους στις Επιχειρηματικές Διαδικασίες

14 Managing Risk and Opportunity – Περιγράφει τη Διαχείριση Επικινδυνότητας και

Ευκαιριών

Δ Κατηγορία

15 Innovation for more Sustainability –Καινοτομικές δράσεις για τη βιωσιμότητα

16 Sustainable Value / Supply Chain –Δράσεις προς τη βιωσιμότητα σε κάθε επίπεδο

Διεργασιών

17 Financial Implications and Wider Economic Impacts –Οικονομικός αντίκτυπος

18 Employee Involvement Relationship –Αλληλεπιδράσεις με το Εργατικό Δυναμικό

19 Interaction with Civil Society –Αλληλεπιδράσεις με την Κοινωνία

20 Framework Condition and Public Policies –Αλληλεπιδράσεις με την ανάπτυξη

Δημόσιων Πολιτικών για τη βιωσιμότητα

Ε Κατηγορία

21 Use of Metrics / Indicators – Χρήση Μεταβλητών/ Δεικτών

22 Data Quality and Accuracy –Ποιότητα και ακρίβεια των δεδομένων

23 Trendsover Time –Διαχρονικές τάσεις και απόδοση της επιχείρησης

24 Targets – Στόχοι

25 Interpretation and Benchmarks – Ερμηνεία και συγκριτικές μετρήσεις των επιδόσεων

ΣΤ Κατηγορία

26 Engagement with Stakeholders –Αλληλεπιδράσεις με τους ενδιαφερόμενους φορείς

27 Balance of Issues and Suitability – Ισορροπία μεταξύ θεμάτων βιωσιμότητας και

καταλληλότητα στοιχείων για τους ενδιαφερόμενους φορείς

28 Connection to Reality – Σχέση /σύνδεση με την πραγματικότητα

29 Accessibility and Interactivity –Προσβασιμότητα και διαδραστικότητα των

ενδιαφερόμενων φορέων

30 Assurance Services –Υπηρεσίες διασφάλισης αξιοπιστίας

Πίνακας Ι

Κλίμακα Βαθμολόγησης

Βαθμοί Περιγραφή Βαρύτητα

0 Δεν αναφέρεται 0%

1 Αναφέρεται λίγο 25%

2 Αναφέρονται ορισμένες σημαντικές πλευρές 50%

3 Αναφέρεται περισσότερο από ότι ο μέσος όρος 75%

4 Αναφέρεται πολύ 100%

Πηγή: www . deloitte . com / dtt

Πίνακας II

Επιχειρήσεις Δείγματος

Ονομασία Επιχείρησης Ονομασία Απολογισμού Έτος

ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ Έκθεση αειφορίας 2005

ΤΙΤΑΝ Απολογισμός ΕΚΕ και αειφόρου ανάπτυξης 2005

S&B Βιομηχανικά Ορυκτά Α.Ε. Κοινωνικός απολογισμός 2005

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Κοινωνική και περιβαλλοντική έκθεση 2005

ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ Κοινωνικός απολογισμός 2005

ΝΗΡΕΥΣ Κοινωνικός και περιβαλλοντικός Απολογισμός 2005

EUROBANKEFG ΕΚΕ και Αειφορία 2005

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Έκθεση για την ΕΚΕ 2005

ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Έκθεση ΕΚΕ 2005

TIM Έκθεση ΕΚΕ 2005

VODAFONE Απολογισμός εταιρικής υπευθυνότητας 2004 -

2005

COSMOTE Κοινωνικός απολογισμός 2005

OΤΕ Κοινωνικός απολογισμός 2005

ΓΕΡΜΑΝΟΣ Απολογισμός κοινωνικής ευθύνης 2004

COCA COLA HBC Απολογισμός κοινωνικής ευθύνης 2005

DIAGEO Κοινωνικός απολογισμός 2004

Γράφημα 1: Συνολικά Αποτελέσματα αξιολόγησης εκθέσεων για όλες τις

επιχειρήσεις που εξετάστηκαν