Download - THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

Transcript
Page 1: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW
Page 2: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 2

Page 3: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

Θα κάτσεις φρόνιµα;

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 3

Page 4: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

4 Θα κάτσεις φρόνιµα;

Παναγιώτης ΑσηµακόπουλοςΑγία Βαρβάρα ΜονοφατσίουΤηλ. 28940 22575Ηλ. διεύθυνση: [email protected]Ιστολόγιο: http://theologosnaf.blogspot.com/

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 4

Page 5: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

Παναγιώτης ΑσηµακόπουλοςΘεολόγος καθηγητής

Θα κάτσειςφρόνιµα;

Εκπαιδευτικέςκαι θεολογικές αταξίες

Ηράκλειο Κρήτης 2010

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 5

Page 6: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 6

Page 7: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

ΠΠΕΕΡΡΙΙΕΕΧΧΟΟΜΜΕΕΝΝΑΑ

ΠΠρρόόλλοογγοοςς ((…ή οι καλοί λογαριασµοί κάνουν τους καλούς φίλους)) .........9

ΕΕΚΚΠΠΑΑΙΙΔΔΕΕΥΥΤΤΙΙΚΚΕΕΣΣ ΑΑΤΤΑΑΞΞΙΙΕΕΣΣΕΕιισσααγγωωγγιικκέέςς σσκκέέψψεειιςς:: ΕΕκκππααίίδδεευυσσηη –– ΠΠααιιδδεείίαα –– ΣΣχχοολλεείίοο .............................21ΗΗ σσχχέέσσηη µµααςς µµεε ττηηνν κκοοιιννωωννίίαα ...........................................................................27α) Από τις 6 Δεκέµβρη 2008 και µετά...............................................................27β) Ο Εθνικός διάλογος για την Παιδεία ..........................................................34

β. 1) Η γυναίκα του Καίσαρα........................................................................34β. 2) Η Μαρία κι ο Χαρίδηµος .......................................................................36β. 3) «Η ΟΛΜΕ εκθέτει τους εκπαιδευτικούς» .........................................38

γ) Το δικαίωµα στην απεργία ...........................................................................41δ) Η κατάργηση της βάσης του 10 ...................................................................48ε) Πόσο «κοστίζει» η Παιδεία;........................................................................... 52ΣΣχχόόλλιιαα σσεε σσχχοολλιικκέέςς αασσχχοολλίίεεςς ...........................................................................57α) Η αξιολόγηση στην παιδεία .........................................................................57β) Η πρόοδος και ο κουλτουριάρικος ψευτοπροοδευτισµός .......................63

β. 1) Ηµέρα «πένθους» η 25η Μαρτίου .......................................................68β. 2) Η Ιστορία, όπως δεν την έχετε ξαναδιαβάσει..................................70β. 3) Γιατί καις τη σηµαία; ............................................................................72

γ) Η «απώλεια ωρών» του εκκλησιασµού και άλλες τέτοιες ιστορίες .....75δ) Ο σταυρός του Χριστού, οι εικόνες και η ελευθερία µας ........................78

ΘΘΕΕΟΟΛΛΟΟΓΓΙΙΚΚΕΕΣΣ ΑΑΤΤΑΑΞΞΙΙΕΕΣΣΤΤοο µµάάθθηηµµαα ττωωνν ΘΘρρηησσκκεευυττιικκώώνν κκααιι οο θθεεοολλόόγγοοςς κκααθθηηγγηηττήήςς ......................87α) Ο …καλός καθηγητής των Θρησκευτικών................................................87β) Ο χαρακτήρας του µαθήµατος των Θρησκευτικών................................ 96γ) Το «είδος» των θεολόγων καθηγητών .....................................................106ΘΘέέµµαατταα θθεεοολλοογγιικκοούύ ππρροοββλληηµµααττιισσµµοούύ ΑΑ΄́:: ΟΟιι µµααθθηηττέέςς κκααιι ηη σσχχέέσσηη ττοουυςς µµεε ττηηνν ΕΕκκκκλληησσίίαα ................................................................ 113α) Ο σχολικός εκκλησιασµός και η πρωινή προσευχή των µαθητών ...117β) Εκκλησία και µαθητές: Επιχείρηση ανατοµίας της σχέσης ................124γ) Τα αργύρια σταύρωσαν το Χριστό και συνεχίζουν να το κάνουν ......127δ) Οι υπεύθυνοι της ανευθυνότητας..............................................................133

δ. 1) Ο Χριστός µας αγαπάει δωρεάν .......................................................137

7Εκπαίδευση – Παιδεία – Σχολείο

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 7

Page 8: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

δ. 2) Τα Χριστούγεννα ήρθαν…. Ο Χριστός πού είναι; ........................139ε) «Η Εκκλησία δεν µας καταλαβαίνει…»....................................................142στ) Αγάπη – Έρωτας – Γάµος: Οι τρεις βασικοί προβληµατισµοί της µαθητικής κοινότητας και η αναζήτηση ορθού εκκλησιαστικού λόγου ................................................................................................................... 150ΘΘέέµµαατταα θθεεοολλοογγιικκοούύ ππρροοββλληηµµααττιισσµµοούύ ΒΒ΄́:: ΗΗθθιικκάά κκααιι ββιιοοηηθθιικκάά δδιιλλήήµµµµαατταα ...........................................................................................................163α) Θανατική ποινή ............................................................................................ 166β) Αυτοκτονία..................................................................................................... 168γ) Ευθανασία ......................................................................................................170δ) Εκτρώσεις ....................................................................................................... 171ε) Μεταµοσχεύσεις ............................................................................................184στ) Τεχνητή γονιµοποίηση ............................................................................. 186ζ) Ευγονική – κλωνοποίηση ............................................................................188

ΚΚιι εεδδώώ ττεελλεειιώώσσααµµεε ............................................................................................ 191ΠΠααρράάρρττηηµµαα:: ΤΤαα εερρωωττηηµµααττοολλόόγγιιαα...................................................................193

8 Θα κάτσεις φρόνιµα;

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 8

Page 9: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

ΠΠρρόόλλοογγοοςς((……ήή οοιι κκααλλοοίί λλοογγααρριιαασσµµοοίί κκάάννοουυνν ττοουυςς κκααλλοούύςς φφίίλλοουυςς))

- Δεν πειράζει που η πέτρα που πέταξες στη λίµνη θα πάει στον πάτο και το νερό της πάλι θα ηρεµήσει.

Αρκεί που έστω για λίγο τάραξες τα βατράχια.(Ανωνύµου)

- «Θα κάτσεις φρόνιµα; Θα συµµορφωθείς ποτέ;»Είναι κουβέντες που ακούµε από τότε που θυµόµαστε τον εαυτό µας.

Τώρα τις λέµε κι εµείς οι ίδιοι στα παιδιά µας στο σπίτι και στους µαθητέςµας στο σχολείο. Θέλουµε να προλάβουµε τις αταξίες ή να τους επιπλή-ξουµε για αυτές που προκάλεσαν. Και µπορεί βέβαια να θέλουµε να προ-φυλάξουµε το ακριβό βάζο στο σαλόνι ή να εκνευριζόµαστε στην ιδέα καιµόνο ότι τα καµάρια µας θα µας κάνουν ρεζίλι σε ένα δηµόσιο χώρο ή σεµια επίσκεψη, αλλά η «φρονιµάδα ειδικού τύπου οσφυοκαµψίας» δεν επι-τρέπεται ούτε στον εκπαιδευτικό ούτε στον εκκλησιαστικό χώρο για νασυγκαλύψει τις εκεί αταξίες.

Και θα εξηγηθώ ευθύς αµέσως, αφού πρώτα πω το εξής: Ως υποψήφιοςτων Πανελληνίων Εξετάσεων το 1993, ήθελα κι εγώ να διευρύνω τους ορί-ζοντές µου για να έχω υλικό για την περίφηµη Έκθεση Ιδεών, ένα από τατέσσερα µαθήµατα της Τρίτης Δέσµης. Κατά ευτυχή συγκυρία, έπεσαν σταχέρια µου οι 6 τόµοι του έργου του σπουδαίου φιλολόγου, ιστορικού καισυγγραφέα Σαράντου Καργάκου, µε τίτλο «Προβληµατισµοί, Ένας διάλο-γος µε τους νέους» (εκδ. Gutenberg). Ακόµη θυµάµαι τη φράση του πως δενθέλουµε παιδιά φρόνιµα, αλλά παιδιά µε γενναίο φρόνηµα. Από αυτή τηφράση εµπνεύστηκα το γενικό τίτλο αυτών των κειµένων. Και πάµε τώραστις εξηγήσεις για να είµαστε καλοί φίλοι σε όλη τη διάρκεια της περιήγη-σης στις σελίδες.

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 9

Page 10: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

ΕΕξξήήγγηησσηη ππρρώώττηη: Το συγκεκριµένο βιβλίο δεν ακολουθεί το ύφος ενόςκανονικού βιβλίου. Αυτό φαίνεται κυρίως στη γλώσσα του. Για να είµαιαπόλυτα ειλικρινής, δεν µε ενδιέφερε ποτέ να γράψω ένα βιβλίο για ναπάρω τον τίτλο του συγγραφέα ή να το αξιοποιήσω αργότερα για την πε-ριπόθητη ανέλιξη στην ακαδηµαϊκή µου καριέρα. Εξάλλου, οι θέσεις πουεκφράζονται εδώ µόνο στην καταβαράθρωσή της µπορεί να συµβάλουν,µε τις ισχύουσες σήµερα «αξιοκρατικές» συνθήκες και το δίκτυο γνωριµιώνπου απαιτείται. Για την ακρίβεια, το βιβλίο αυτό είναι µία κουβέντα µε τονανώνυµο, ιδεατό φίλο και συνοµιλητή µου που κρύβεται µέσα στον Η/Υ τηστιγµή που τα δάχτυλα πιέζουν το πληκτρολόγιο. Τι κρίµα που δεν µιλάεικι αυτός!! Ας πούµε ότι είναι µία µορφή ατοµικής ψυχοθεραπείας.

Το βιβλίο δεν διεκδικεί ούτε λογοτεχνικές δάφνες ούτε και αποκαλύπτεισυγγραφικό τάλαντο. Αντίθετα, επιδιώκει την αµεσότητα, ειλικρίνεια καιτον προβληµατισµό πάνω σε ό,τι συναντάµε καθηµερινά στην Εκπαίδευσηκαι στην Εκκλησία, οι οποίες – σηµειωτέον – δεν είναι µαγαζάκι κανενός.Φαντάσου ότι πίνεις το καφεδάκι σου σε µια βεράντα ή σε µία παραλία καισυζητάς κάτι άλλο εκτός από τα κλασικά νεοελληνικά ενδιαφέροντα(ψώνια, αθλητικά, πολιτικά, οικονοµικά, κ.α.).

Εάν λοιπόν δεν σε ενδιαφέρει κάτι τέτοιο, µην κάνεις τον κόπο να συ-νεχίσεις. Βάλ’ το πάλι στη θέση του ή ανακύκλωσέ το (…να, και το κοινω-νικό µήνυµα).

ΕΕξξήήγγηησσηη δδεεύύττεερρηη: Δεν θα βρεις πλατιά διαδεδοµένες απόψεις ή και ζη-τήµατα ακίνδυνα, που δεν ενοχλούν κανένα. Αντίθετα, αναφέροµαι σε επι-κίνδυνα θέµατα, που θίγουν νοοτροπίες, συµφέροντα και καταστάσεις καιενοχλούν τους «αρµόδιους». Ό,τι πρέπει για την ανέλιξη σε ανώτερα αξιώ-µατα και την εξασφάλιση βολέµατος και στους δύο χώρους …. Δεν προ-σπαθώ να το παίξω επαναστάτης µε ή χωρίς αιτία ούτε εξυπνάκιας. Απλά,πιστεύω ότι πρέπει να φτάσουµε σε ένα σηµείο να συζητάµε αυτά που βγά-ζουν µάτι, µε θάρρος και ειλικρίνεια και να µην κρυβόµαστε πίσω από τοδαχτυλάκι µας.

ΕΕξξήήγγηησσηη ττρρίίττηη: Ήδη αρχίζω και βλέπω στην έκφραση του προσώπουσου και διαβάζω στο µυαλό σου το σχόλιο ότι γίνοµαι κριτής των πάντων,εγώ ο τέλειος και αψεγάδιαστος. Κι όµως, δεν είναι έτσι. Αισθάνοµαι µέροςτου προβλήµατος, γι’ αυτό θεωρώ ότι είµαι και µέρος της λύσης. Όχι µόνοεγώ, αλλά κι εσύ και ο διπλανός µας και όποιος πραγµατικά αγαπάει τονεκπαιδευτικό και εκκλησιαστικό χώρο οφείλει να µιλάει, κατά τη συνεί-

10 Θα κάτσεις φρόνιµα;

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 10

Page 11: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

δησή του. Αυτή είναι µία βασική µου αρχή. Έτσι εξηγείται το πρώτο καιδεύτερο ενικό πρόσωπο στο µεγαλύτερο µέρος της συγγραφής. Μπορείαµέσως (και κατά τη γνώµη µου άκριτα) να πηγαίνει το µυαλό σου στηνανάγκη µου για αυτοπροβολή και στην εγωιστική διάθεση, αλλά θα σουπρότεινα να σκεφτείς ότι για τα θέµατα που θίγονται, το «εµείς» της µε-γαλοπρεπείας είναι ξύλινο, διακοσµητικό και αρκετά επίσηµο και το τρίτοενικό πρόσωπο παραπέµπει στην απόσταση, στην αδιαφορία και στην ψυ-χρότητα. Νοµίζεις ότι τέτοια αντιµετώπιση χρειάζονται; Εγώ πάντως, όχι.Αντίθετα, από αυτά τα χαρακτηριστικά πιστεύω ότι πάσχει και ο εκπαι-δευτικός και ο εκκλησιαστικός χώρος.

Τα στραβά της παιδείας δεν θα τα λύσει κανένα υπουργείο και κανέναςυπουργός. Σε αυτά τα λίγα χρόνια στο σχολείο, έχω συµπεράνει ότι δεν εν-διαφέρονται πραγµατικά. Έχουν βέβαια τις ευθύνες τους και είναι τερά-στιες. Αλλά µη νοµίζεις ότι θα κάνουν και πολλά πράγµατα γι’ αυτές. Σταεπόµενα λεξικά, µάλλον η λέξη υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να ερµη-νεύεται ως η υποβάθµιση του έργου (υπό + έργο) του δηµόσιου σχολείου. Οεκπαιδευτικός, ο µαθητής, ο γονιός έχουν τις ουσιαστικές λύσεις στα χέριατους, αυτές που καθορίζουν τις λεπτοµέρειες, οι οποίες τελικά κάνουν τηδιαφορά και κρίνουν το αποτέλεσµα. Θα µείνουµε απαθείς, θα µυξοκλαίµεκαι θα γκρινιάζουµε; Γύρω από έναν ασθενή, πολλοί µπορούν να κάνουνδιάγνωση. Το ζήτηµα είναι ποιος θα σκύψει από πάνω του, έτοιµος για πρά-ξεις.

Όταν µιλάµε δε για την Εκκλησία, οφείλουµε να διαχωρίσουµε το θείοαπό το ανθρώπινο στοιχείο. Σε επίπεδο κεφαλής του σώµατος της Εκκλη-σίας, αυτή είναι αλάθητη, καθώς ο Χριστός είναι ο ιδρυτής και σωτήρας της.Το σώµα όµως, που αποτελείται από όλους εµάς, κληρικούς και λαϊκούς,βαπτισµένους Ορθοδόξους Χριστιανούς, είναι σε πάµπολλα σηµεία αναν-τίστοιχο της θείας κεφαλής και των εντολών Της. Οπωσδήποτε βέβαια,αυτός ο διαχωρισµός δεν είναι η κολυµβήθρα του Σιλωάµ για τα λάθη τωνκληρικών και λαϊκών µελών της Εκκλησίας. Ούτε και η επίκλησή του µάςαµνηστεύει από τις τεράστιες ευθύνες µας. Το αντίθετο θα έπρεπε να συµ-βαίνει. Και δυστυχώς, δεν πάµε καθόλου καλά. Είναι οριακό το σηµείο γιανα αναλάβουµε όλοι τις ευθύνες µας (… και όχι µόνο στα λόγια), καθώς ηεκκλησιαστική µαρτυρία προς την κοινωνία σε αρκετές περιπτώσεις µόνοεκκλησιαστική δεν είναι.

ΕΕξξήήγγηησσηη ττέέττααρρττηη: Με αυτά που λέω τώρα και κυρίως µε όσα θα διαβά-

11Πρόλογος

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 11

Page 12: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

σεις στη συνέχεια, δεν υποστηρίζω ότι όλα είναι µαύρα κι άραχλα. Θαήµουν ο τελευταίος που θα ήθελε να µηδενίσει τα καλά στοιχεία. Το αντί-θετο, υποστηρίζω ότι και η Παιδεία και η Εκκλησία είναι οι δύο πιο ελπι-δοφόροι τοµείς της κοινωνίας. Και στους δύο χώρους υπάρχουν υπέροχαστοιχεία και αξιότατοι λειτουργοί και εκφραστές τους. Το θέµα όµως είναιότι συχνά το καλό σκιάζεται από το κακό. Ίσως το ᾽χει από φυσικού του,ίσως κι εµείς όλοι διψάµε για το σκάνδαλο, τη δολοπλοκία, τις κατηγόριεςκαι συχνά βλέπεις ένας τόνος καλό να σκεπάζεται από ένα κιλό κακό. Απότην άλλη πλευρά, ισχύει οπωσδήποτε και η ρήση του αγίου Γρηγορίου τουΘεολόγου πως «τό καλόν οὐ καλόν, ὅταν µή καλῶς γίνηται»1.

Τελικά, όταν αναµοχλεύσεις και ξεµπροστιάσεις το κακό, αυτόµατααναδεικνύεται και φωτίζεται – έστω και αχνά – το καλό. Όχι, ότι κάτι τέτοιοµπορεί να γίνει µόνο µε τη συγγραφή ενός βιβλίου. Όταν όµως στρέφεταιπρος τα εκεί, είναι ένα βήµα. Το µόνο που φοβάµαι είναι η επιβεβαίωσητης φράσης του µεγάλου Ιεράρχη. Αν τώρα η γραπτή παράθεση των από-ψεων συνδυαστεί µε τη διενέργεια µιας συζήτησης ή µε την ανάληψη κά-ποιας άλλης πρωτοβουλίας, το αποτέλεσµα θα είναι καλύτερο.

Σε τελική ανάλυση, το πλέον σηµαντικό κριτήριο για έναν άνθρωποείναι η επιβεβαίωση ή η αποδοκιµασία από τη φωνή της συνείδησής του. Τοθείο αυτό δώρο που µας δόθηκε στο πακέτο µαζί µε την ελευθερία των επι-λογών, της σκέψης και της δράσης. Εκεί, εξάλλου, γίνεται ο προσωπικάαποδεκτός διαχωρισµός µεταξύ καλού και κακού. Και όπως έχεις κι εσύ σί-γουρα διαπιστώσει (παραδείγµατα στη βιωτή µας, ων ουκ έστιν αριθµός…),τα οµορφότερα αλλά και τα πιο άσχηµα παιγνίδια γίνονται µέσα στοµυαλό µας. Μπορεί η επιφάνεια να δείχνει ήρεµη, σοβαρή, ανέκφραστη καιµέσα σου να τσακίζεσαι στα βράχια της τύψης, της δυστυχίας, του πόνου ήνα πετάς στα σύννεφα της αγάπης, της αυτοεπιβεβαίωσης και της ευτυ-χίας. Έχω άδικο;

ΕΕξξήήγγηησσηη ππέέµµππττηη: Τα κείµενα που ακολουθούν διακρίνονται σε δύοµέρη: α) εκπαιδευτικές αταξίες, όπου εκφράζονται προσωπικές απόψεις γε-νικά για το χώρο του δηµόσιου σχολείου της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης,χωρίς καµία διάθεση αναζήτησης κοµµατικής ή/και πολιτικής - ιδεολογικήςκάλυψης, β) θεολογικές αταξίες, µε γνώµονα το πολύπαθο µάθηµα τωνΘρησκευτικών και καταστάσεις νοοτροπίες που οδηγούν σε απαράδεκτες

12 Θα κάτσεις φρόνιµα;

1 Γρηγορίου Θεολόγου, Θεολογικός πρώτος, PG 36, 16C.

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 12

Page 13: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

θεολογικές στρεβλώσεις και εκκλησιαστικές αντινοµίες. Στην ενότητααυτή διατυπώνονται προσωπικές θέσεις για το µάθηµα και δηµοσιεύονταιγια πρώτη φορά αποτελέσµατα προσωπικής έρευνας και ερωτηµατολο-γίων επί συγκεκριµένων θεµάτων, τα οποία αποτελούν και ενδεικτικόυλικό για το µάθηµα.

Βέβαια, τα θέµατα συχνά άπτονται και των δύο πεδίων, γι’ αυτό και δενυπάρχουν απόλυτα στεγανά στις ενότητες. Το καταλαβαίνεις, φαντάζο-µαι, ότι δεν µπορούµε να µιλάµε µε κουτάκια και µε ακαδηµαϊκό ύφος,καθώς το τρένο φεύγει κι εµείς είµαστε ακόµη απ’ έξω. Ο νοών, νοείτω…

Τώρα, εάν αποτελούν αταξίες οι θέσεις που εκφράζονται ή τα θέµαταπου περιγράφονται και στηλιτεύονται, αυτό είναι καθαρά ένα δικό σουσυµπέρασµα. Κατά περίπτωση, κρίνεις και αποφασίζεις. Και µόνο ο προ-σωπικός, θεωρητικός προβληµατισµός του καθενός από εµάς για όσα ανα-πτύσσονται παρακάτω είναι αρκετός για να πεις χαλάλι ο κόπος και οχρόνος για να γραφτεί και να διαβαστεί αυτό το βιβλίο. Αν βέβαια η θεω-ρία συνδυαστεί και µε την πράξη, ποιος µας πιάνει τότε…

ΕΕξξήήγγηησσηη έέκκττηη: Αν σε όσα διαβάσεις, έχεις κάποιες παρατηρήσεις, εν-στάσεις, διαφωνίες, συµπληρώσεις, υπογραµµίσεις, θα χαρώ πολύ να τιςµοιραστούµε.

Π. Χ. Α.Αγία Βαρβάρα Μονοφατσίου

Ηράκλειο - Κρήτη

13Πρόλογος

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 13

Page 14: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 14

Page 15: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

15

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 15

Page 16: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

16 Θα κάτσεις φρόνιµα;

Είπα στα δύο µεγαλύτερα παιδιάµου να κάνουν δύο ζωγραφιές µε τα πα-ραπάνω θέµατα, χωρίς να τους δώσωκαµία κατεύθυνση. Μετά τα ρώτησα ναµού τις περιγράψουν.

ΔΔηηµµήήττρρηηςς ((66 εεττώώνν)) –– ΑΑ΄́ ΔΔηηµµοοττιικκοούύ:: «Ζωγράφισα το σχολείο µου µεγάλο καιφωτεινό, µε ωραία χρώµατα. Στην έδρακάθεται η κυρία µου και στα θρανία ταπαιδάκια της τάξης µου. Έξω στην αυλήπαίζουν κάποια παιδάκια. Είµαστε όλοιπολύ χαρούµενοι και η κυρία µου είναιπολύ καλή. Έκανα πολλά παράθυρα γιατίµου αρέσει πολύ να έχει φως. Μου αρέσειπολύ το σχολείο µου και θέλω έτσι ναείναι πάντα».

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 16

Page 17: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

17

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 17

Page 18: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

18 Θα κάτσεις φρόνιµα;

ΛΛυυδδίίαα ((88 εεττώώνν)) –– ΓΓ΄́ ΔΔηηµµοοττιικκοούύ:: «Στη ζωγραφιά µου είναι οι άνθρωποιπιασµένοι χέρι χέρι, ένα αγοράκι µε ένακοριτσάκι και χορεύουν. Δίπλα τους είναιη Εκκλησία µε το σταυρό, τις εικόνες καιτα κεριά. Πάνω από τους ανθρώπουςείναι ο Χριστός και από πάνω δύο άγγε-λοι. Όλοι, ο Χριστός, οι άγγελοι και οι άν-θρωποι είναι χαρούµενοι και γελαστοί,επειδή ο Χριστός αναστήθηκε. Το Χριστότον ζωγράφισα πιο µεγάλο από τους αν-θρώπους γιατί είναι ο Θεός, αλλά Τονέκανα και κοντά στους ανθρώπους γιατίήρθε στη γη. Μοιάζει µε τους ανθρώπους,αλλά είναι και διαφορετικός από αυτούς.Γι’ αυτό, δεν Τού έφτιαξα πόδια και χέρια.Μόνο ένα χέρι Του έφτιαξα που το έχειπάνω στην καρδιά Του, γιατί αγαπάειτους ανθρώπους και τους ευχαριστεί.Τους κοιτάζει που χορεύουν και χαίρεται.Έφτιαξα µεγάλο ήλιο και έχει πολύ φωςκαι ο ουρανός είναι γαλανός».

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 18

Page 19: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

Εκπαιδευτικές αταξίες

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 19

Page 20: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 20

Page 21: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

ΕΕιισσααγγωωγγιικκέέςς σσκκέέψψεειιςς::

ΕΕκκππααίίδδεευυσσηη –– ΠΠααιιδδεείίαα –– ΣΣχχοολλεείίοο

- Εκπαίδευση είναι να µαθαίνεις εκείνα, που ουδέποτε υποψιαζόσουν πως αγνοούσες.

(Ντάνιελ Μπούρστιν, Αµερικανός συγγραφέας)

- Παιδεία είναι η διαδικασία αντικατάστασης ενός άδειου µυαλού µε ένα ανοιχτό.

(Μάλκοµ Φόρµπς, Αµερικανός εκδότης)

- Η εκπαίδευση είναι θαυµάσιο πράγµα. Αλλά είναι καλό να θυµόµαστε πού και πού

ότι τίποτε από όσα αξίζει να γνωρίζουµε δεν µπορεί να διδαχθεί.(Όσκαρ Γουάιλντ, Ιρλανδός συγγραφέας)

- Είναι αδύνατο για ένα άνθρωπο να µάθει ό,τι νοµίζει πως ήδη ξέρει.(Επίκτητος, Έλληνας στωικός φιλόσοφος)

Φίλε µου, όπως κατάλαβες, θα αρχίσουµε από τα πολύ δύσκολα. Και µηνπεριµένεις κανένα φλύαρο και επιστηµονικά τεκµηριωµένο δοκίµιο περί εκ-παίδευσης ή τι λέει το Υπουργείο Παιδείας και η Ευρωπαϊκή Ένωση για τοσύγχρονο σχολείο. Πριν σου πω την άποψή µου για την κατάσταση της δη-µόσιας δωρεάν παιδείας, πρέπει να σου εξοµολογηθώ κάτι προσωπικό, προ-κειµένου να κατανοήσεις ακόµη καλύτερα όσα θα διαβάσεις παρακάτω.

Από τα µέσα της Α΄ Λυκείου, ήθελα να γίνω εκπαιδευτικός, γι’ αυτό καιακτινογραφούσα τους καθηγητές µου, πώς κάνουν το µάθηµα, τι σόι άν-θρωποι είναι, τι προβλήµατα έχουν. Στην Γ΄ Λυκείου αποφάσισα να γίνωθεολόγος καθηγητής, καθώς εκτός από τη ζεστή σχέση που είχα µε την Εκ-κλησία (να ᾽ναι καλά το Μοναστήρι), διαφωνούσα έντονα (και το έδειχνα)

21Εκπαίδευση – Παιδεία – Σχολείο

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 21

Page 22: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

µε το στυλ και το µάθηµα του θεολόγου µας. Ως κλασσικός έφηβος, ήθελακι εγώ να κάνω τη διαφορά.

Πάµε τώρα στο θέµα µας. Τι φταίει για την κακή λειτουργία του δηµό-σιου σχολείου; Μα, το Υπουργείο Παιδείας φυσικά – να η εύκολη απάν-τηση. Συµφωνώ εν µέρει, δίνοντας όµως στους άσχετους µε το αντικείµενοκαι µοσχοπληρωµένους υπουργούς και υφυπουργούς και στους καρεκλο-κένταυρους συµβούλους τους ένα µερίδιο ευθύνης και όχι όλη την ευθύνη.Από τότε που θυµάµαι τον εαυτό µου ως µαθητή, φοιτητή και καθηγητή,θυµάµαι και τους υπουργούς Παιδείας και τους παρατρεχάµενους στη συν-τριπτική τους πλειοψηφία, ως αυθαίρετα ενεργούντες, ως µεγαλόστοµουςκήρυκες της άνοιξης στην παιδεία και ως επίδοξους µεταρρυθµιστές πουτελικά µας κληροδοτούσαν βαρύτερο χειµώνα. Φαινόταν ότι οι περισσότε-ροι δεν είχαν γνώση των πραγµατικών αναγκών του σχολείου, δεν είχανόρεξη για σωστή δουλειά και δεν ξέρω εάν θα έπρεπε να τους αναγνωρί-σουµε το ακαταλόγιστο ή αντίθετα να τους καταλογίσουµε ευθύνες γιατην ανευθυνότητά τους να αναλάβουν ένα τέτοιο έργο2. Βέβαια (πρέπει νατο πω κι αυτό) οι λογής συνδικαλιστές άλλοτε τους εκθείαζαν κι άλλοτετους ξεµπρόστιαζαν.

Και θα σου προσθέσω και κάτι άλλο για τα πολιτικά πρόσωπα τουυπουργείου Παιδείας, που µπορεί να µην πηγαίνει εύκολα το µυαλό σου.Τα κάνουν πλακάκια ή φοβούνται να συγκρουστούν µε τους πανίσχυρουςοικονοµικά (… άρα και πολιτικά) ιδιοκτήτες ιδιωτικών σχολείων και φρον-τιστηρίων και γι’ αυτό δεν παίρνουν σειρά µέτρων (όπως, για παράδειγµα,η µείωση του αριθµού των µαθητών ανά τάξη από 30 σε 25, ή και 20, γιατίόχι;), ώστε να κάνουν ανταγωνιστικό το δηµόσιο σχολείο3. Κι αυτό σου το

22 Θα κάτσεις φρόνιµα;

2 Από τον κανόνα δεν ξέφυγε και το πολύπαθο σχολικό έτος 2009-2010, όπου για άλληµια φορά αναδείχθηκε η αυθαιρεσία των πολιτικών και το δούλεµα των πολιτών. ΤονΙανουάριο του 2010, κατατέθηκαν από την Υπουργό κάποιες προτάσεις σε δηµόσια δια-βούλευση για το περίφηµο «Νέο Σχολείο». Καταδικάστηκαν λοιπόν από κάποιες χι-λιάδες εκπαιδευτικών και δεκάδες συλλογικών φορέων και συνδικαλιστικών οµάδωναρκετά θέµατα που αφορούν κυρίως τον εκπαιδευτικό. Ε, τον Απρίλιο ήρθε το πολυνο-µοσχέδιο, που περιείχε τα ίδια και χειρότερα, αφού πρώτα ανέφερε ότι ελήφθησανυπόψη τα συµπεράσµατα από τη διαβούλευση. Μπόινγκ… 3 Το γνωρίζεις, φαντάζοµαι, ότι τα περισσότερα πρόσωπα της πολιτικής ηγεσίας τουΥπουργείου Παιδείας προτιµούν την ιδιωτική εκπαίδευση για τα παιδιά τους. Σεβαστήη επιλογή βέβαια, αλλά τώρα, πώς να σε πιστέψουµε ότι αγωνίζεσαι για τη δηµόσιαεκπαίδευση, ότι πιστεύεις σε αυτή, ότι γνωρίζεις τα προβλήµατα και ότι θα κάνεις ταπάντα για να την αναβαθµίσεις, είναι µια άλλη ιστορία…

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 22

Page 23: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

λέω εξ ιδίας πείρας και επιβεβαιώνει το ότι τελικά η παιδεία είναι πολύ σο-βαρό πράγµα για να την εµπιστευτούµε στους πολιτικούς.

Όµως, η ευθύνη του Υπουργείου και των ανθρώπων του λίγο ακουµ-πάει την ουσία της παιδείας. Ή, αν θέλεις, είναι τεράστια στα περιφερειακάτης εκπαίδευσης και λίγο εισέρχεται στην καρδιά της παιδείας. Η ουσία καιη καρδιά της παιδείας δεν είναι τα κτίρια, αλλά οι άνθρωποι που µπαίνουνσ᾽ αυτά. Δεν είναι οι µισθολογικές µας απολαβές, αλλά αν λαµβάνει κανείςτίποτε από την παρουσία µας εκεί. Με άλλα λόγια, το Υπουργείο συχνάµάς υποτιµά, µάς αγνοεί και µάς εµπαίζει, αλλά δεν πρόκειται ποτέ να δια-λύσει την ψυχή µας και να υποστείλει την ιδεολογίας µας, εάν δεν το κά-νουµε από µόνοι µας. Θα σου πω λοιπόν µε θάρρος και απροκάλυπτα ότι,κατά την άποψή µου, µεγάλη ζηµιά στην ουσία και καρδιά της παιδείαςκάνει η δηµοσιοϋπαλληλική µας νοοτροπία, ο κακός συνδικαλισµός - όπουυπάρχουν αυτά τα δύο - και η έλλειψη αξιολόγησης, είτε ως πυθαγόρεια,εσωτερική τακτική είτε ως εντός σχολικής µονάδας αυτοαξιολόγηση είτεκαι ως σοβαρή εργασία από ένα θεσµοθετηµένο πολιτειακό όργανο.

Οι όροι «εκπαίδευση» και «παιδεία» χρησιµοποιούνται αυθαίρετα καικατά το δοκούν. Και δεν ξεκαθαρίζει και κανείς τι εννοεί µε τους όρους.Πέρα από κάποιους ορισµούς από τα πανεπιστηµιακά µας βιβλία παιδα-γωγικής – συχνά νεφελώδεις και ακατανόητους – κανείς άλλος δεν µπήκεστον κόπο να µας εξηγήσει τη διαφορά. Ακόµη δεν έχω καταλάβει, εάν στοσχολείο προσφέρω εκπαίδευση ή παιδεία. Ή µήπως ένα συνδυασµό τωνδύο; Πότε το ένα και πότε το άλλο; Τελικά, είµαστε εκπαιδευτικοί που δί-νουµε παιδεία ή παιδαγωγοί που προσφέρουµε εκπαίδευση; Έλα, ντε…

Κάποιοι µε ύφος εκατό καρδιναλίων ρίχνουν το ανάθεµα στον όρο «εκ-παίδευση» και θεωρούν ότι υπηρετούν την «παιδεία». Αυτό κάνει και τοΥπουργείο, για το οποίο πιστεύω ότι εντελώς καταχρηστικά σέρνει την«παιδεία» στον τίτλο του. Ότι παίζουν µε την παιδεία οι Υπουργοί και παι-δεύουν (= ταλαιπωρώ ανεύθυνα και αδιέξοδα) είναι αλήθεια. Ότι οσµίζον-ται την παιδεία ως µορφωτικό αγαθό, θα µου επιτρέψεις να αµφιβάλω ταµέγιστα. Το «εθνικής» από την άλλη µας άφησε χρόνους – πρέπει βλέπειςνα δείχνουµε ευρωπαϊκή και πολυπολιτισµική προοπτική.

Εκεί όµως που είναι πραγµατικά να γελάς, είναι όταν διαβάζεις στιςανακοινώσεις της ΟΛΜΕ και όλων ανεξαιρέτως των συνδικαλιστικών πα-ρατάξεων για την ανιδιοτελή(;) και ειλικρινή(;) τους επιδίωξη να προασπι-στούν και να εξυψώσουν την παιδεία στο ελληνικό δηµόσιο σχολείο. Και

23Εκπαίδευση – Παιδεία – Σχολείο

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 23

Page 24: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

διατείνονται ότι τους ενδιαφέρει µόνο αυτό!! Αν καµιά φορά σου ξεφύγει ουπογράφων ή δεν µπορείς να καταλάβεις ποιοι είναι πίσω από τους βαρύ-γδουπους εκπαιδευτικούς τίτλους, µετά από δύο - τρεις προτάσεις φαίνεταιτο µπλε, πράσινο, κόκκινο ή άλλο χρώµα. Τώρα, γιατί εγώ έχω µία αδιό-ρατη αίσθηση ότι η παιδεία είναι αλλεργική στα χρώµατα, αυτό είναι µιαάλλη ιστορία…

Βέβαια, για τον εκπαιδευτικό συνδικαλισµό, θα έχουµε αρκετές ευκαι-ρίες να τα πούµε παρακάτω. Και δεν θέλω ούτε να ισοπεδώσω ούτε να γε-νικεύσω, γιατί υπάρχουν πράγµατι οραµατιστές και ανεπηρέαστοι απόµικροπολιτική και ιδιοτελή συµφέροντα συνδικαλιστές. Από την άλληµεριά όµως, δε συµφωνώ και µε τη νοοτροπία να θεωρείται η ΟΛΜΕ και οισυνδικαλιστικές παρατάξεις ως οι «ιερές αγελάδες» της εκπαίδευσης.

Θεωρώ ότι είναι καλό παρακάτω να κινηθούµε στους ακόλουθους δύοάξονες: α) τη σχέση µας µε την κοινωνία, β) τη στάση µας στο σχολείο. Καιοι δύο βέβαια αυτοί άξονες έχουν ως βασικό παρονοµαστή την προσωπι-κότητα, το ύφος και την προσφορά του καθενός µας.

Για ευνόητους λόγους, θα αποφύγω να αναφερθώ ονοµαστικά σε πρό-σωπα, παρά µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Δεν µε ενδιαφέρει ούτε ηπροβολή ούτε η έκθεση κανενός. Εξάλλου, είναι καιρός να µάθουµε να βλέ-πουµε το φεγγάρι και όχι το δάκτυλο που µας το δείχνει, να µην βλέπουµετο δέντρο και να χάνουµε το δάσος.

Θα φύγουµε από αυτές τις εισαγωγικές σκέψεις µε την παράθεση µέ-ρους επιστολής ενός διασωθέντος (σωµατικά τουλάχιστον…) κρατουµένουσε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη ναζιστική Γερµανία. Νοµίζω ότι το κοµ-µάτι αυτό θα έπρεπε να µας το στέλνει το Υπουργείο Παιδείας µε την ανα-κοίνωση του διορισµού µας.

«Αγαπητοί εκπαιδευτικοί, Βγήκα ζωντανός από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τα µάτια µου είδαν

πράγµατα, που δεν θα έπρεπε να τα δει ανθρώπου µάτι. Είδα θαλάµουςαερίων που κατασκευάστηκαν από καλά εκπαιδευµένους µηχανικούς. Είδαπαιδιά να φαρµακώνονται από άριστα εκπαιδευµένους γιατρούς. Είδαβρέφη να θανατώνονται από καλά καταρτισµένες νοσοκόµες. Είδα γυναί-κες και µωρά να δολοφονούνται και να ρίχνονται στην πυρά από απόφοι-τους πανεπιστηµίων.

Αυτά είδα και γι’ αυτό είµαι δύσπιστος απέναντι στην εκπαίδευση. Τώρα

24 Θα κάτσεις φρόνιµα;

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 24

Page 25: THA KATSEIS FRONIMA PREVIEW

πια, ένα ζητώ από τους εκπαιδευτικούς: Να βοηθούν τους µαθητές τους ναγίνουν άνθρωποι. Οι προσπάθειες των εκπαιδευτικών δεν επιτρέπεται ναέχουν ποτέ ως αποτέλεσµα εκπαιδευµένα τέρατα, ψυχοπαθείς µε διπλώ-µατα, σπουδαγµένους Άιχµαν.

Αξία έχουν η ανάγνωση, η γραφή και η αριθµητική, µόνο όταν συµ-βάλλουν στο να γίνουν τα παιδιά µας άνθρωποι...»

25Εκπαίδευση – Παιδεία – Σχολείο

THA KATSEIS FRONIMA SEL.:Layout 1 5/14/10 2:42 PM Page 25