...γλώσσα {σελ.6}

«Η πατρίδα μουείναι η γλώσσα μου»ΟΜΙΛΙΑτου ΚαθηγητήΓεώργιου Μπαμπινιώτη

...λογοτεχνικόκαφενείο {σελ.2}Η Αρετούσα συναντά τον Ερωτόκριτο... στις 22.03.’15 στην Πολιτεία

...πολιτισμός {σελ.10}Η Δημοκρατία χθες και σήμερα

...μουσική {σελ.14}Η Μυρτιώτισσα, ο Γ. Χαρούλης και η Χ. Αλεξίου

...λαογραφία {σελ.20}Γαϊτανάκισε πνεύμα συναδέλφωσης, αγάπης και ομόνοιας

ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝΤΕύχος 2ο - ΑΝοΙΞΗ 2015 - ΤΙΜΗ 2 €~

λόγος - μέλος - τέχνη

Montag, 27. Aprilum 20:00Gasteig - Black BoxAlkinoos

Ioannidisfoto: Yiorgos Eressios

9o

AE

Eine Veranstaltung von Mit freundlicher Unterstützung von Medienpartner

P r o g r a m mSchriftstellerin Eleni Vassiliou-Asteroskoni stellt die „feministische“ Version des Meisterwerks vom 16en Jahrhundert vor – eine Antwort der verliebten Aretousa auf das Liebesgeständnis von Erotokritos.

Maler Alexander Lantukhov präsentiert seine WerkeLyra-Spieler Stelios Makropoulos sorgt für gute Laune! { {

Publications &communications

JOPA Communications & Publications

in Zusammenarbeit mit dem Kretischen Verein in München

und Umgebung e.V.heißt alle Freunde Kretas

beim 9en Literarischen Caféherzlich willkommen!

am 22. Marz 2015..im Kretischen Restaurant Politia

um 17 Uhr Münchner Str.65, 85774 Unterföhring (S8)

Wir treffen uns

Eintritt frei!

{

%001E π ι τ υ χ ί α !E π ι τ υ χ ί α !

Επιτυχόντες ECPE (Proficiency)

Σαββίδου Ραχήλ

Κυριαζή Ειρήνη

Τζιάκη Βάνα

Επιτυχόντες AdvancedΕπιτυχόντες FCEFirst Certificate in English

Αγγλικά

Ανθή ΚαζακίδουΜαρίγκη Μαρία

Επιτυχόντες ECCE Examinationfor the Certificate of Competency in English Τζίκα Φρειδερίκη

Νικολάου Ειρήνη

Νικηφορίδου Χριστίνα

Αγγελίδης Ευστράτιος

Τριανταφύλλου Παναγιώτης

Μεσοπολιανού Καλλιόπη-Μαρία Κιτσικίδου Λυδία

%001E π ι τ υ χ ί α !E π ι τ υ χ ί α !

Υπεύθυνη: Στέλλα Τάτση

4σελίδα

~

© Tanja Bruch

Αγαπητές αναγνώστριες,αγαπητοί αναγνώστες,

σας παρουσιάζουμε το δεύτερο τεύ-χος της «ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ», που φιλοδο-ξεί να βάλει ένα λιθαράκι στον αγώνα ανάδειξης του ελληνικού πολιτισμού με σημείο αναφοράς το τρίπτυχο: γλώσσα, λαογραφία, λογοτεχνία.

Η παρούσα έκδοση, μάλιστα, τυπώ-θηκε σε κρίσιμες ώρες για την Ελλάδα, η οποία συνεχίζει να αγωνίζεται και να αγωνιά για την αξιοπρέπεια και την

οικονομική της βιωσιμότητα. Στην προσπάθειά της αντλεί δύναμη από τον μακραίωνο πολιτισμό της, ο οποίος συνιστά τη βάση της ευρωπαϊκής ιδέας και ο οποίος εμμένει στην κεντρικότητα του ανθρωπιστικού ιδεώδους.

Είναι πρόδηλο πως, όποια πολιτική και να χαράσσεται - σε όποιο σημείο αυτού του κόσμου - θα αποτύχει, αν δεν έχει ως επίκεντρό της τον πολίτη, τον άνθρωπο, την οντότητα που ύμνησαν και ανέδειξαν όσο λίγοι λαοί οι Έλληνες.

Με την αισιοδοξία που γεμίζει κάθε άνθρωπο η ενασχόληση με τα τιμαλφή της παράδοσής του, σας προσκαλούμε να συν-αναζητήσετε κάποιες από τις ομορφιές του πολιτισμού και της γλώσσας μας, λέξεις ταυτόσημες, όπως θα διαβάσουμε στο κείμενο του διαπρεπούς Γλωσσολόγου Γεωργίου Μπαμπινι-ώτη, που δημοσιεύουμε.

Με εκτίμησηΙωάννα Παναγιώτου-Μάμαλη

Εκδότρια DRACHME & TAYTOTHTA

editorial

Ιδιοκτησία: JOPA Communications & PublicationsΙδρύτρια & Εκδότρια: Ιωάννα Παναγιώτου-ΜάμαληΔημιουργικός & γραφιστικός σχεδιασμός εντύπου: Λίζα ΠαντελιάδουΑρχισυντάκτης: Γιώργος ΒλαντήςΝομικός Σύμβουλος: Θεανώ ΒασιλικούΣυντακτική ομάδα: Ελένη Καραγιαννίδου, Βούλη Ζώγου, Δια-μάντη Κριτσωτάκη, Λάμπρος ςταύρου, Όλγα ΛαντούκχοβαΥποδοχή Διαφήμισης: Θεμιστοκλής Μουτσίσης, Julia BretschneiderΦωτογραφία: Tanja BruchΈδρα: Trimburgstr. 2, 81249 München / Sirius Business Park NeuaubingΑντίτυπα: 3.000

Η ΤΑύΤοΤΗΤΑ διανέμεται δωρεάν σε κομβικά σημεία της ομογένειας και σε επιλεγμένα ση-

μεία διανομής που καλύπτουν όλο το κρατίδιο της Βαυαρίας. Τα όποια έσοδα διατίθενται στην υλοποί-ηση ενός οράματος: Την ανάδειξη και προώθηση του ελληνικού πολιτισμού, των γραμμάτων και των τε-χνών εκτός της ελληνικής επικράτειας.

Εικόνα εξωφύλλου: Αλέξανδρος Λάντουκχοβ.

«Δελφοί». Υδατογραφία, 2012

Trimburgstr. 2, 81249 MünchenSirius Business Park Neuaubing

T: +49 89 54 78 79 62 & -66, F: -69M: +49 163 795 24 19jp@jopa-drachme.comwww.jopa-drachme.comwww.drachme.com

ΤΑύΤοΤΗΤΑ

Publications &communications

6σελίδα

~...γλώσσα

Διαχρονική εξέλιξη και οικουμενικότητα της ελληνικής γλώσσας*

Μέρος Α´

Κυρίες και κύριοι,

Είναι μια ωραία στιγμή για μένα να βλέπω τό-σους ανθρώπους να με τιμούν με την παρουσία τους απόψε. Ανθρώπους που προφανώς αγαπούν τη γλώσσα, έχουν μια ευαισθησία σε αυτό το μεί-ζον θέμα που μας χαρακτηρίζει ως Έλληνες. Και το θεωρώ τιμή μου, κύριε πρόεδρε της Λέσχης των Ελλήνων Επιστημόνων, που με καλέσατε εδώ και μου δίνετε την ευκαιρία να επικοινωνήσω με ένα κοινό, το οποίο αν και ζει μακριά από την πατρίδα, έχει ανησυχίες για το μέλλον της γλώσσας, του πο-λιτισμού και της ίδιας της Ελλάδας· διότι όλα αυτά τελικά πάνε μαζί.

Το θέμα της διάλεξής μου είναι: «Διαχρονική εξέ-λιξη και οικουμενικότητα της ελληνικής γλώσσας». Γιατί μας απασχολεί άραγε το θέμα της γλώσσας; Είναι η γλώσσα ένα απλό μέσο για να επικοινω-νούμε; Αυτή η εργαλειακή αντίληψη της γλώσσας είναι αυτόχρημα μειωτική της έννοιάς της. Γιατί; Διότι η γλώσσα είναι η σκέψη μας, ο πολιτισμός μας, η ιστορία μας, η νοοτροπία μας, ο κόσμος μας, είναι η ταυτότητα μας. Επομένως μιλάμε για μια αξία και όχι απλώς για ένα μέσο. Ότι βεβαίως με τη γλώσσα συνεννοούμεθα δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, αλλά δεν τελειώνει ο ρόλος, το έργο, ο σκοπός της γλώσσας σε μια απλή συνεννόηση. Στη-ρίζω αυτή την αξιακή αντίληψη της γλώσσας έναντι της απλής εργαλειακής· το διδάσκω αυτό χρόνια στους φοιτητές μου και τους ευαισθητοποιώ να μην ταυτίζουνε την γλώσσα με ένα απλό όργανο: ασφαλώς είναι και αυτό, αλλά είναι και κάτι πολύ πιο πέρα, στο βαθμό που μας χαρακτηρίζει, μας σημαδεύει. Η γλώσσα είναι ταυτότητα.

Στο ακροατήριο αυτό θα ήθελα να πω – και κρα-

τήστε το στο μυαλό σας – ότι δεν πρέπει ποτέ να βλέπουμε τη γλώσσα αποκομμένη, μόνη της. Διότι δεν υπάρχει έτσι. Μιλάω για μια τριαδικότητα ‒ συγχωρέστε με οι άγιοι πατέρες ‒ της ανθρώπινης ύπαρξης με την εξής έννοια: κόσμος, νους, γλώσ-σα. Πρέπει να βλέπουμε τη γλώσσα μέσα σε αυτή την τριμερή σχέση.

Πρώτα και πάνω απ᾽ όλα, υπάρχει ο κόσμος μας, τα όντα ‒ αφηρημένα, συγκεκριμένα. Αυτός είναι ο κόσμος μας, μας περιβάλλει, υπάρχει προ, με, μαζί μας και μετά από μας. Αυτό τον κόσμο πώς τον πλησιάζουμε; Μέσα από τις αισθήσεις μας. Ο κόσμος υπάρχει μέσα στο νου του ανθρώπου, στο μυαλό μας. Τα όντα υπάρχουν για μας μέσα από τις αισθήσεις μας, με τη λειτουργία αυτού του εργαστηρίου που είναι το ανθρώπινο μυαλό. Τε-λειώνουμε εδώ; Αν ήταν έτσι, δεν θα είχαμε κοινω-νία, διότι η κοινωνία προϋποθέτει την επικοινωνία, προϋποθέτει γλώσσα. Δηλαδή ως άνθρωποι έχουμε το προνόμιο να έχουμε τις έννοιες αυτές, να τις κωδικοποιούμε συμβατικά και από τις έννοιες να περνάμε στις σημασίες. Οι σημασίες συνδεδεμένες με κάποια μορφή: η σημασία άνθρωπος με τη μορ-φή του άλφα ή του βήτα μάς δίνουν αυτό που λέμε λέξεις. Οι λέξεις, λοιπόν, είναι πάνω απ᾽ όλα ση-μασίες, πληροφορίες που αντιπροσωπεύουν και συνδέονται άμεσα με τις έννοιες.

Οι έννοιες είναι η επαφή μας με τα όντα. Τι θα πει έννοια; Αυτό που έχουμε στο νου, εν-νοούμε, ώστε να περάσουμε στη σημασία, να σημάνουμε τις έννοιες, να δημιουργήσουμε τις λέξεις και, εν τέλει, τη γλώσσα, διότι μόνο με τις λέξεις σκόρπιες δεν θα υπήρχε λόγος. Οι λέξεις πρέπει να συγκρο-τηθούν σε σώμα, σε κείμενο. Εδώ έρχεται ο ρόλος της γραμματικής, ο ρόλος της σύνταξης, της οργά-

«Η γλώσσα είναι η σκέψη μας, ο πολιτισμός μας, η ιστορία μας, η νοοτροπία μας,

ο κόσμος μας, είναι η ταυτότητα μας»

© Katerina Metallinou-Kiess

7σελίδα

~...γλώσσα

θρος. Ήρθαν οι γερμανικές γλώσσες, στις οποίες ανήκει και η γερμανική και η αγγλική, με το world. Και στα γερμανικά το Welt είναι το ίδιο. Τι είναι το Welt; Είναι το Welt old. Welt είναι ο άνθρωπος και το old είναι η ηλικία, η ζωή του ανθρώπου. Άρα, ο κόσμος σε σχέση με την ηλικία και τη ζωή του ανθρώπου. Άλλη αντίληψη λοιπόν. Σε σλαβικές γλώσσες, πάλι, ο κόσμος έχει σχέση με την ύπαιθρο.

Ας έρθουμε, όμως, στην ελληνική γλώσσα. Ποια λέξη-έννοια χρησιμο-ποίησε για να περιγράψει τον κό-σμο; Την αρχική έννοια του κόσμου: στην αρχαία ελληνική, κόσμος ση-μαίνει τάξη. Και είναι το αντίθετο του χάους. Το χάος είναι η αταξία, είναι η άμορφη μάζα, προτού πά-ρει μορφή, ταξινομηθεί και γίνει κόσμος. Έτσι σκέφτηκε ο Έλληνας για να δηλώσει τον κόσμο του. Μια άλλη προσέγγιση, μια άλλη νοοτρο-πία και φυσικά μια άλλη λέξη. Τώρα ξέρουμε ότι το «κόσμος» μας έδω-σε το «κοσμώ», το «στολίδι» και το «στολίζω», διότι η τάξη, όταν και όπου υπάρχει, αποτελεί κόσμημα. Ο νους του ανθρώπου γνώρισε τα πάντα και ο νους του ανθρώπου δι-ακόσμησε, έβαλε τάξη στα όντα.

Επίσης: τι θα πει «ωραίος» στα ελ-ληνικά; Είναι αυτός που είναι στην ώρα του, όχι αυτός που την έχει ξεπεράσει ή βρίσκεται πιο πριν. Ωραίος είναι αυτός που είναι στην ώρα του! Γιατί όταν είναι στην ώρα του και έχει μορφή, είναι εύμορφος, όμορφος δηλαδή, και έχει σχήμα. Όταν φύγει από την ώρα του είναι άμορφος, είναι άσχημος. Ποιος είναι ο «άσχημος»; Αυτός που δεν έχει σχήμα, διότι στην ελληνική αντίληψη η μορφή, το σχήμα καταξιώνει την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου, η οποία υπάρχει με ορισμένη μορφή.

Έρχομαι στο γιατί η ελληνική γλώσσα θεωρείται προνόμιο και κληρονομιά που μας ξεχωρίζει. Δύο έννοιες, δύο λέξεις που χαρα-κτηρίζουν την ελληνική γλώσσα εί-ναι η διαχρονικότητα-συνέχεια (μέσα στο πέρασμα του χρόνου) και η οικουμενικότητα, η παρουσία της μέσα στις ανθρώπινες γλώσσες. Ας αρχίσω με τη διαχρονικότητα. Τι εί-

νωσης δηλαδή των λέξεων σε λόγο. Η γλώσσα είναι η προέκτα-ση και η άμεση σχέση με το νου μας. Ο νους μας πλησιάζει, προσεγγίζει και αντιλαμβάνεται τον κόσμο μας. Δεν μπορούμε να μιλάμε για γλώσσα έξω από τη νόησή μας αλλά και έξω από τον κόσμο. Αυτή η τριαδική, η τριμερής σχέση είναι που μας καταξι-ώνει και μας ξεχωρίζει ως όντα έλλογα και έγγλωσσα.

Δεν είναι μόνο ότι έχουμε νου, λογική, ότι είμαστε έλλογα όντα, είμαστε και έγγλωσσα όντα, δηλαδή μπορούμε να εκφράσουμε τις έννοιες που αντιπροσωπεύουν τον κόσμο μας. Αυτό είναι ένα προνόμιο. Η γλώσσα είναι ταυτότητα. Γιατί; Διότι κάθε λαός – όλοι οι άνθρωποι στη γη, αλλά ας το πούμε με την έννοια του λαού – βλέπει τον κόσμο, τον οργανώνει στο νου του και τον εκ-φράζει με τη γλώσσα του με τρόπο που αποτελεί άλλη σύλληψη, άλλη οργάνωση, άλλη ταξινόμηση και άλλη έκφραση του κόσμου. Κάθε γλώσσα είναι μια άλλη ταξινομία του κόσμου. Το έχει πει πολύ ωραία ο φιλόσοφος της γλώσσας Ludwig Wittgenstein: «Ο κόσμος μου είναι η γλώσσα μου», με την έννοια ότι ο κόσμος μου υπάρχει, όσο μπορώ να τον εκφράσω γλωσσικά, αφού τον έχω συλλάβει με το νου μου και τον έχω οργανώσει.

Κάθε λαός και κάθε γλώσσα ανθρώπινη είναι μια άλλη θέαση και αντίληψη του κόσμου. Είπα: «κόσμος». Μια λέξη, μια έννοια. Πώς εκφράζεται η έννοια του κόσμου σε διάφορες γλώσσες; Ήρθαν οι Ινδοί που έκαναν μεγάλο πολιτισμό και είπαν τον κόσμο λογκά, που είναι το φως. Έχει σχέση με το lux-lucis. Φως λοιπόν, ύπαι-

© Katerina Metallinou-Kiess

8σελίδα

~...γλώσσα

ναι το ιδιαίτερο, το κύριο χαρακτηριστικό της ελ-ληνικής γλώσσας; Αυτό που την ξεχωρίζει δεν είναι η παλαιότητα. Παλιές, αρχαίες γλώσσες υπάρχουν και άλλες, όπως η κινεζική.

Αυτό που την διακρίνει είναι η συνέχεια που έχει. Έχουμε μια μεγάλη παράδοση. Η προφορική πα-ράδοση είναι κάπου στους 40 αιώνες ‒ αν δε-χτούμε ότι οι Έλληνες είναι από το 2000 π.Χ. στην Ελλάδα. Τις πρώτες πληροφορίες από τη γραφή, τη γραμμική γραφή Β´, τις έχουμε γύρω στο 1400-1500 π.Χ. και πιο πριν. Από τότε ξεκινά-ει η γραπτή παράδοση της ελληνικής γλώσσας. 35 αιώνες, 3500 χρόνια. Και, βεβαίως, αν πάμε στη κλασική περίοδο, δηλαδή στον 5ο αιώνα, μιλάμε για 2500 χρόνια.

Το κύριο χαρακτηριστικό σε όλη αυτή τη διαδρο-μή είναι η συνέχεια. Τι θα πει συνέχεια; Ότι ένας λαός, οι Έλληνες, σε μία χώρα, την Ελλάδα, μίλη-σε την ίδια γλώσσα: ο ίδιος λαός, στην ίδια χώρα. Και τη μιλάει μέχρι σήμερα. Είναι αυτό που λέμε εθνική γλώσσα. Άλλαξε καθόλου; Αν δεν άλλαζε, αλίμονο μας! Θα έπρεπε τότε να είμαστε κούκλες, μαϊμούδες, ξόανα, μη άνθρωποι. Όταν δουλεύει το μυαλό του ανθρώπου, δουλεύει μαζί και η γλώσσα του. Είναι μια κατεξοχήν δυναμική σχέση: θα αλλάξουν και ήχοι‒φθόγγοι, θα αλλάξουν και

σημασίες, θα αλλάξουν και γραμματικές μορφές, σημασία έχει όμως ότι παραμένει αυτή η συνέχεια και ότι εμείς σήμερα, μετά από 4000 χρόνια, συνε-χίζουμε να έχουμε αυτή τη γλώσσα. Αλλά δε θέλω να μιλήσω εγώ, θέλω να μιλήσουνε άλλοι για μένα.

Μιλώντας στα παιδιά, ο Σεφέρης αναφέρει την ελληνική γλώσσα, τον άνθρωπο, τη θάλασσα. Τους λέει να δουν πόσο θαυμάσιο πράγμα είναι πως, από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος έως τα σήμε-ρα, μιλάμε, ανασαίνουμε και τραγουδάμε με την ίδια γλώσσα. Κι αυτό δεν σταμάτησε ποτέ, είτε σκεφτούμε την Κλυταιμνήστρα που μιλάει στον Αγαμέμνονα, είτε την Καινή Διαθήκη, είτε τους ύμνους του Ρωμανού και τον Διγενή Ακρίτα, είτε το Κρητικό Θέατρο και τον Ερωτόκριτο, είτε το δημοτικό τραγούδι!

Ο Ελύτης παίρνει το βραβείο Νόμπελ το 1979. Στον επίσημο λόγο του λέει: «Μου εδόθηκε, αγα-πητοί φίλοι, να γράφω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνον από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ’ όλ’ αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμισι χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή και μ’ ελάχιστες διαφορές. (Ο Ελύτης πάντα ξεκινάει από την κλα-σική περίοδο, 2.500 χρόνια.) Η παράλογη αυτή, φαινομενικά, διάσταση, αντιστοιχεί και στη υλικο-πνευματική οντότητα της χώρας μου · είναι μικρή σε έκταση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου. Και το αναφέρω όχι διόλου για να υπερηφανευθώ, αλλά για να δείξω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ποιητής όταν χρησιμοποιεί για τα πιο αγαπη-μένα πράγματα τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποιού-σαν μια Σαπφώ ή ένας Πίνδαρος (προσέξτε τι σύν-δεση κάνει με το χρόνο και την ιστορία των λέξεων που χρησιμοποιεί στην ποίηση του και που πολλές από αυτές φτάνουν στη Σαπφώ, φτάνουν στον Πίν-δαρο) - χωρίς ωστόσο να έχει το αντίκρισμα που είχαν εκείνοι επάνω στην έκταση της πολιτισμέ-νης τότε ανθρωπότητας. Εάν η γλώσσα αποτελού-σε απλώς ένα μέσον επικοινωνίας, πρόβλημα δεν θα υπήρχε. Συμβαίνει όμως ν‘ αποτελεί και εργα-λείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις. Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος εικοσιπέντε αι-ώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Nα τι είναι το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει!»

Μιλάμε για τη διαχρονικότητα. Όταν δούλευα στο λεξικό, είτε στο μικρό είτε στα άλλα, είχα, πέρα από τη γνώση που έχει ένας άνθρωπος που ασχο-λείται 40 χρόνια με τη γλώσσα, την εξής έκπληξη και αποκάλυψη: Να πρέπει να χαρακτηρίσω τις λέξεις της ελληνικής γλώσσας, είτε είναι αρχαίες, μεσαιωνικές ή νέες. Πίστευα κι εγώ ότι υπάρχει μεν η παράδοση, αλλά οι λέξεις είναι νέες και κά-

9σελίδα

~...γλώσσα

Βεβαίως υπάρχουν και νεότερες λέξεις, είτε λόγιες, είτε καθαρά δημοτικές, αλλά η έκπληξη είναι ο τεράστιος αριθμός, πραγματικά τε-ράστιος, των λέξεων που μας πάνε πίσω σε αυτό που έλεγε ο Σεφέρης, ότι δηλαδή τα παλιότερα είναι δικά μας. Εννοούσε ότι θα πρέπει να έχουμε μια επαφή με τα παλιότερα ελληνικά μας, τα αρχαία, τη λόγια παράδοση, τη χριστιανική, τη με-σαιωνική παράδοση, τις επιγραφές, κλπ. Διότι όλα αυτά τα συναντάμε σήμερα στα σύγχρονα ελληνικά.

* Απομαγνητοφωνημένο κείμενο της διάλεξης του διαπρεπούς Έλληνα Γλωσσολόγου, Ομότιμου Καθηγητή και πρώην Πρύτανη του Πανεπιστη-μίου Αθηνών κ. Γεώργιου Μπαμπινι-ώτη ως καλεσμένος της Λέσχης Ελ-λήνων Επιστημόνων Μονάχου στις 10.10.2014. Στα επόμενα τεύχη θα δημοσιευτούν τα υπόλοιπα μέρη της ομιλίας. Οι υπογραμμίσεις είναι της σύνταξης.

που υπάρχουν και αρχαίες. Ε, λοιπόν, ήταν το αντίθετο, το αντί-στροφο. Αυτό που έβλεπα ήταν ότι οι περισσότερες λέξεις πήγαι-ναν πίσω, είτε στην αρχαία περίοδο της γλώσσας μας, είτε στη μεσαιωνική περίοδο. Μιλάμε για αιώνες!

ΤΕΓ Μονάχου - Τμήματα Ελληνικής ΓλώσσαςΟ φορέας των Τμημάτων Ελληνικής Γλώσσας Μονάχου είναι το κοινωφελές,

μη κερδοσκοπικό σωματείο «Trägerverein des TEG-MUC e.V.» .

Στόχος είναι η καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας, η διατήρηση της ταυτότητας των απόδημων Ελλήνων, αλλά και η προβολή του ελληνικού πολιτισμού.

Τα «Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας» (ΤΕΓ), με διδακτικό προσωπικό που διαθέτει πολυετή εμπειρία, λειτουργούν

κάθε Σάββατο από 09:00 έως 12:30 στους χώρους του δημοτικού σχολείου «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» στην οδό Edmund-Rumpler-Str. 9, 80939 München | U6, Freimann

K O N T A K TTrägerverein des TEG-MUC e.V. | c/o Eleni Voulgari

Barbarossastr. 14, 81677 München | M: 0172-8505887 | Δευτέρα-Παρασκευή: 17:00-19:00, Σάββατο: 09:00-12:30 www.teg-muc.de

10σελίδα

~...πολιτισμός

της Μαρίας ΛιάνουΑρχαιολόγου - Φιλολόγου

Γεννημένη στην αρχαία Αθήνα η Δημοκρατία προκαλεί και προσκαλεί κάθε εποχή να τη στοχάζεται και να την εφαρ-

μόζει. Ως θέμα ελκύει εντυπωσιακά, όπως τεκμαίρεται μεταξύ άλλων από τη σχετική έκθεση που παρουσιάστηκε με ιδιαίτερη επιτυχία στο Μόναχο το περασμένο καλοκαίρι*.

Στους πολυάριθμους επισκέπτες της έκθεσης συγκαταριθμεί-ται κι ένας αξιόλογος αριθμός μαθητών των ελληνικών σχολείων Μονάχου, οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να ξεναγηθούν στη γλώσ-σα όπου πρωτοαρθρώθηκε η Δημοκρατία, στην Ελληνική.

Παρακάτω θα παρουσιάσουμε εν συντομία τις έξι θεματικές ενότητες της έκθεσης „DENK!MAL DEMOKRATIE“, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Εκμαγείων στην Katharina-von-Bora-Str. 10, δίπλα στη φιλελληνική πλατεία του Μονάχου, στην Königsplatz.

Ι: ΠρόκλησηΠαρά τα ανακουφιστικά μέτρα του νομοθέτη Σόλωνα για τη

μεγάλη κοινωνική αδικία που επικρατούσε στην Αθήνα στις αρ-χές του 6ου π.Χ. αιώνα, οι Αριστοκράτες εξακολουθούσαν να ερίζουν διεκδικώντας εξουσία και επιρροή. Ο δρόμος για τη Δημοκρατία άνοιξε τελικά το 514 π.Χ. με τη δολοφονία του τυράννου Ίππαρχου, γιού του Πεισίστρατου, από τους τυραν-νοκτόνους Αρμόδιο και Αριστογείτονα.

Τα δύο μπρούτζινα αγάλματα των τελευταίων, φιλοτεχνημένα από το γλύπτη Αντήνορα, είναι τα πρώτα που στήθηκαν στην αρχαία Αγορά των Αθηνών ως καλλιτεχνική απομνημείωση της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας και ως φόρος τιμής στους προ-αναφερθέντες ήρωες για την αγωνιστικότητα και το θάρρος τους.

Σε αντιδιαστολή προς τη θανάτωση του Ίππαρχου από τους τυραννοκτόνους στην αρχαιότητα, στην έκθεση παρουσιαζόταν το έργο της Eva-Maria Scheer (2013), το οποίο αναφέρεται στην εκτέλεση του τρομοκράτη Osama bin Laden, όπως αυτή έχει προβληθεί από τα σύγχρονα ΜΜΕ.

Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα; Το ερώτημα ως προς την ηθική νο-μιμοποίηση ενός φονικού στο όνομα ενός ανώτερου σκοπού, οι οργανωτές της έκθεσης το άφησαν ανοιχτό σημειώνοντας ότι οι αρχαίοι προβάλλουν τους δύο θύτες (Αρμόδιο και Αριστογεί-τονα), ενώ οι σύγχρονοι το θύμα (Osama bin Laden).

ΙΙ: ΕκλογέςΗ Δημοκρατία σίγουρα δεν εξα-

ντλείται στις εκλογές· εν τούτοις το βασικό της χαρακτηριστικό εντοπί-ζεται στο ότι το σύνολο των πολιτών ενεργεί και καθορίζει την απόφαση. Η ενασχόληση με το ερώτημα πώς αποφασίζει ο λαός, αλλά και με το πώς διαμορφώνονται οι διαφορε-τικές γνώμες, είναι ένα θέμα που επανέρχεται διαρκώς στον πολιτικό διάλογο.

Παρ᾽ όλο που η Αθήνα του 4ου αι-ώνα π.Χ. αντιμετώπιζε πολλά εσω-τερικά προβλήματα, λόγω και της πολιτικής ανόδου της Μακεδονίας, η οποία δεν είχε δημοκρατικό πο-λίτευμα, το κλεινόν άστυ γεύτηκε παραδόξως τους δημοκρατικούς καρπούς, απολαμβάνοντας την εξαι-ρετική άνθιση της Φιλοσοφίας, της Ρητορικής και της Λογοτεχνίας.

Η κριτική του ρήτορα Ισοκράτη (433-338 π.Χ.) στη ριζοσπαστική

DENK!MAL DEMOKRATIEΗ Δημοκρατία χθες και σήμερα

11σελίδα

~...πολιτισμός

Ενάντια στην παραίτηση και τη νωθρότητα που επιδεικνύει ο ση-μερινός άνθρωπος για την πολιτική και τα κοινά, προβάλλονταν στην έκθεση η εξαιρετικά επίκαιρη θέση του Περικλή στον Επιτάφιό του : «Αυτός που δεν συμμετέχει στα κοινά δεν ονομάζεται σιωπηρός, αλλά κακός πολίτης».

V: ΕλευθερίαΟ Παρθενώνας ήταν για τους αρ-

χαίους Αθηναίους το σύμβολο της Ελευθερίας. Ο ίδιος ο αθηναϊκός λαός έλαβε την απόφαση να ανε-γερθεί το κτίριο αυτό ως τεκμήριο και μνημείο νίκης κατά των Περ-σών. Κατά τη διάρκεια των εργασι-ών, ο λαός είχε επιρροή ακόμη και στο θέμα της καλλιτεχνικής αρτίω-σής του. Η συμμετοχή του φαίνε-ται καθαρά στη ζωφόρο, όπου για πρώτη φορά παρίστανται θνητοί άνθρωποι. Δίπλα στις συνηθισμέ-νες παραστάσεις με θεούς και ήρω-ες προβάλλεται για πρώτη φορά ο αθηναϊκός λαός: πολίτες, ιππείς, μουσικοί, ιερουργοί. Ο Παρθενώνας αποτελεί μνημείο με ιδιαίτερη πολι-τική φόρτιση· είναι ένα, κάθε άλλο παρά ουδέτερο οικοδόμημα.

και αχαλίνωτη αθηναϊκή Δημοκρατία του 4ου π.Χ. αιώνα ήταν η αιτία να δημιουργηθούν δύο παρατάξεις: εκείνη του «αντι-μακεδονικού πανελληνισμού» με αρχηγό το ρήτορα Δημοσθένη (384-322 π.Χ.) κι εκείνη που υπερασπιζόταν τους Μακεδόνες με επί κεφαλής τον ρήτορα Αισχίνη (390-314 π.Χ.). Οι Αθηναίοι καλούνταν να αποφασίσουν με την ψήφο τους.

ΙΙΙ: ΕιρήνηΗ Δημοκρατία συνδέεται με το όνειρο της Ισότητας, της Δικαιο-

σύνης και της Ελευθερίας. Παρ᾽ όλ᾽ αυτά σε πολλές δημοκρατικές χώρες σε όλο τον κόσμο υπάρχει δυσαρέσκεια η οποία ανάγεται σε οικονομικές αδικίες. Ποιος επωφελείται σήμερα από τους φό-ρους και τις επιχορηγήσεις; Πώς μοιράζονται δίκαια τα χρήματα; Οι κυβερνήσεις έχουν την ευθύνη να εγγυώνται με την ειρηνική τους πολιτική μια αρμονική σχέση ανάμεσα στους πολίτες. Στην Αρχαιότητα προϋπόθεση για την ευημερία ήταν η Ειρήνη.

Η αντιδιαστολή της αλληγορικής μορφής της πολυπόθητης για τους Αθηναίους του 4ου αιώνα Ειρήνης, καμωμένης από τον γλύ-πτη Κηφισόδοτο, πατέρα του Πραξιτέλη, που βρισκόταν στην αρχαία αγορά, με το ζωγραφικό έργο της Julia Bjalik (2013) με τίτλο Angene (αντικατάσταση κεφαλιού Ειρήνης με αυτό της Angela Merkel, η οποία κρατάει στο αριστερό της χέρι στη θέση του πλούτου το λαό της Ευρώπης και στο δεξί αντί σκήπτρου την ευρωπαϊκή ομπρέλα προστασίας) παρακινούσε το θεατή να σκεφτεί και να αναρωτηθεί για τα παρακάτω: 1. Η ευρωπαϊκή πολιτική είναι για το καλό όλων; 2. Πόσο δημοκρατικές είναι οι διαδικασίες της ευρωπαϊκής ομπρέλας προστασίας; 3. Προ-σφέρει ειρήνη η Angela Merkel στην Ευρώπη;

IV: ΑντίληψηΠοιο πολίτευμα; Γιατί Δημοκρατία; Το θεμέλιο λίθο για τέτοιου

είδους ερωτήσεις τον έθεσε ο Σωκράτης με τη διαλεκτική-μαι-ευτική μέθοδό του. Ερωτήματα αναφορικά με τη φύση και τη λειτουργία του ιδανικού πολιτεύματος τα προσέγγισαν, μεταξύ άλλων, οι κορυφαίοι φιλόσοφοι Πλάτων και Αριστοτέλης.

Η αναζήτηση της αλήθειας αποτελούσε την κατ᾽ εξοχήν μέριμνα του Σωκράτη· σήμερα όμως η αναζήτηση αυτή κατευθύνεται από τα ΜΜΕ: για το λόγο αυτό η κριτική ματιά του καθενός - όπως μας τη δίδαξε ο Σωκράτης - αποδεικνύεται στις μέρες μας πολύ σπουδαία. Η προβολή του προσώπου του κάθε επισκέπτη της έκθεσης, χάρη στο έργο του Felix Hollegger (2013), προκαλούσε τον καθένα να θέσει τα ακόλουθα ερωτήματα: 1. Τί είναι Δη-μοκρατία; 2. Είμαι ευχαριστημένος με αυτό το πολίτευμα και κατά πόσο μπορώ να συμμετέχω σε αυτό; 3. Ποιος είναι ο ρόλος μου; 4. Τί μπορώ να κάνω εγώ;

Anschließend Empfang mit griechischen Spezialitäten

12σελίδα

~...πολιτισμός

VI: ΜνημείοΟ παρθενώνας κτίστηκε στα χρό-

νια του Περικλή, ο οποίος ήταν ένας πολιτικός προερχόμενος από την αθηναϊκή Αριστοκρατία. Είναι το ομοίωμά του πάνω στην Ακρόπολη μνημείο της Δημοκρατίας; Μπορεί η προτομή ενός πολιτικού να λει-τουργεί αντιπροσωπευτικά για το δημοκρατικό πολίτευμα;

Αγάλματα που εκλαμβάνονται ως μνημεία υπάρχουν ακόμα στην επο-χή μας. Οι συνάφειες που προκαλούν διαφέρουν σε σχέση με την αρχαιότη-τα. Τότε εκτίθονταν σε τάφους θεοί, ήρωες, σπουδαίες προσωπικότητες, αλλά και συνηθισμένοι άνθρωποι. Εξ αιτίας όμως του γερμανικού εθνικο-σοσιαλισμού, στη Γερμανία τα ηρω-ικά αγάλματα φέρουν αρνητικό ιδε-ολογικό βάρος. Αντιθέτως, σε άλλες χώρες υπάρχουν ακόμα και σήμερα προτομές δικτατόρων που εγκωμιά-ζονται από το λαό.

Στη Δημοκρατία ανεγείρονται μνη-μεία για υπενθύμιση διαφόρων γε-γονότων. Και στην πρόσφατη έκθεση που της αφιερώθηκε ήταν τοποθετη-μένες εκφράσεις τέχνης (οπτικές και ακουστικές) η μια δίπλα στην άλλη, ώστε να ενδυναμώσουν τη συλλογι-κή μνήμη αναφορικά προς το πολί-τευμά μας. Να μη λησμονούμε ποτέ τη δημοκρατική παρακαταθήκη!

* Το σχετικό εγχείρημα πραγματο-ποιήθηκε με τη συνδρομή φοιτητών και καθηγητών του Πανεπιστημίου του Μονάχου από διάφορες ειδικό-τητες, όπως Αρχαιότητα και Ανατο-λή, Κλασική Αρχαιολογία, Τέχνη και Πολυμέσα, Παιδαγωγική της Τέχνης, καθώς επίσης και από τη Σχολή για σχεδιαστές μόδας.

Η τέχνη δύναται να χρησιμοποιηθεί και σήμερα σαν εργαλείο της πολιτικής. Πέραν τούτου, πολλοί καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τη δουλειά τους για να εκφράσουν τη γνώμη τους σχετικά με πολιτικά και κοινωνικά θέματα. Μάλιστα πολλοί από αυτούς μπαίνουν σαν αγκάθια στο μάτι της πολιτικής ηγεσίας.

Ερωτήσεις σαν τις ακόλουθες προκαλούσαν τον επισκέπτη της έκθεσης να αναρωτηθεί και να πάρει θέση: 1. Επιτρέπεται ένας καλλιτέχνης να δικαστεί ή να εκδιωχθεί; 2. Υπάρχει όριο στην έκφραση της ελεύθερης γνώμης σε ένα καλλιτεχνικό έργο;

Το κολάζ της Carla Scharr (2013) με τη διαμαρτυρία φεμινι-στριών και γυναικών από ισλαμικά κράτη ενάντια στις αδικίες των χωρών τους μπροστά στον Παρθενώνα φιλοδοξούσε να δεί-ξει ότι ο ναός αυτός της αρχαιότητας συνεχίζει και σήμερα να αποτελεί σύμβολο της ελευθερίας, η δε συνεχής συντήρησή του παραπέμπει στο γεγονός ότι και η Δημοκρατία λογίζεται ως διαδικασία εξελισσόμενη.

Akademische Feier mit Konzert

zum 20-jährigen Jubiläum der griechischen Kulturstiftung

„PALLADION“Thema: „Migration und Bildung“

Am 17. März 2015 / 17:30 Uhr

Große Aula der Ludwig-Maximilians-Universität München Geschwister-Scholl-Platz 1, 80539 München

Das Polytropon Ensemble und der griechische Kinderchor Melodiapräsentieren Werke der beiden bedeutendsten Komponisten Griechenlands

Manos Hadjidakis und Mikis Theodorakis.

Eine Veranstaltung von Medienpartner

Anschließend Empfang mit griechischen Spezialitäten

EintrittFrei

14σελίδα

~

Γιώργος ΒλαντήςΑρχισυντάκτης

του Παναγιώτη ΑνδριόπουλουΘεολόγου-Μουσικού

Λόγος - μέλος - τέχνη

Tη Μυρτιώτισσα τη γνώρισα στη νεότητά μου από τον Μεγάλο Ερωτικό του Μάνου Χατζιδάκι.Είναι αυτή που έγραψε τους εξαίσιους στίχους του περίφη-μου τραγουδιού «Σ’ αγαπώ».Το τραγούδι αυτό έχει μια ιστορία. Ας την δούμε.

Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν αγαπημένος φίλος του πρωταγωνιστή του θεάτρου Γιώργου Παππά

(1903-1958), γιου του δημοσιογράφου Σπύρου Παππά και της ηθοποιού-ποιήτριας Θεώνης Δρα-κοπούλου - Μυρτιώτισσας. Πήγαινε συχνά στο σπίτι τους, εκείνη έφτιαχνε καφέ και συζητούσαν. Μετά το θάνατο του Γιώργου Παππά (γεγονός που συγκλόνισε την ποιήτρια), ο Χατζιδάκις έχασε τα ίχνη της. Κάποτε, άρρωστη στο νοσοκομείο η Μυρ-τιώτισσα, στέλνει στο συνθέτη ένα γράμμα συγκι-νητικό, μαζί με το πασίγνωστο τότε ποίημά της «Σ’ αγαπώ», προτρέποντάς τον να το μελοποιήσει. Να σημειώσουμε ότι το ποίημα αυτό είχε δημοσι-ευτεί το 1925 - έτος γέννησης του Χατζιδάκι - στη δεύτερη ποιητική συλλογή της, «Κίτρινες φλόγες».

Το γράμμα έμεινε καιρό στο συρτάρι. Ζώντας (από το 1967) στη Νέα Υόρκη, ο Χατζιδάκις, διαβάζει μια μέρα ότι πέθανε η Μυρτιώτισσα και νιώθει

Στην ελληνική παράδοσή υπάρχουν λογοτεχνικά και μουσικά τιμαλφή που δύνανται να προσφέρουν ουσι-αστική αισθητική συγκίνηση στον άνθρωπο. Οι δυο συμβολές που δημοσιεύουμε, γραμμένες από έγκριτους θεράποντες του λόγου και της μουσικής, δεν επιδιώκουν πληρότητα. Είναι καλέσματα στην έκπληξη, στην έκπληξη της ανακάλυψης μιας κληρονομιάς, όπου δεν λείπει η αρχοντιά και η ευαι-σθησία. Ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος σκιαγραφεί την καλλιτεχνική συνάντηση μιας ιδιαίτερης γυναικείας ποιητικής φωνής με τον κορυφαίο Μάνο Χατζιδάκι, ενώ ο Κων-σταντίνος Νικολακόπουλος προσφέρει ένα μεστό περίγραμμα της βυζαντινής μουσικής και υμνογραφίας.

...μουσική

Κοιτώντας ένα χειρόγραφοτης Μυρτιώτισσας

Η νέα ςαπφώ, η σταυρωμένη ποιήτρια της αγάπης...

ένοχος που αμέλησε να πάει να τη δει. Δεν ξέχασε ποτέ το γράμμα της. Χρειάστηκαν όμως άλλα τέσ-σερα χρόνια για να ξεπληρώσει το χρέος του - με μοναδικό, πραγματικά, τρόπο: Τον Ιούνιο του 1972, στη Νέα Υόρκη ακόμη, ανασύρει το παλιό της ποίη-μα κι αρχίζει να γράφει τη μουσική του «Μεγάλου Ερωτικού», που ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς στην Αθήνα. Το τραγούδι «Σ’ αγα-πώ» - σφραγισμένο από τη μαγική ερμηνεία της Φλέρυ Νταντωνάκη - αφιερώθηκε από το συνθέ-τη «Στη μνήμη του Γιώργου Παππά».

Όλα αυτά τα σκεφτόμουν καθώς στεκόμουν μπροστά σε ένα αυτόγραφο ποίημα της Μυρ-τιώτισσας στην ιστορική, πλέον, οικία Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού (που λειτουργεί ως ίδρυμα πολιτισμού) στο Σύνταγμα. Η Μυρτιώτισ-σα συνδεόταν με αληθινή φιλία με το ζεύγος Κα-τακουζηνού και έγραψε ένα ποίημα για το σπίτι

15σελίδα

~

προσφέρει στην κόρη του τη μόρφωση που απαι-τούσε η πρώιμη καλλιτεχνική της ιδιοσυγκρασία. Έξι χρόνια μετά τη γέννηση της Θεώνης, ο πατέρας της διορίστηκε γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην τουρκοκρατούμενη τότε Κρήτη, όπου μετακόμισε μαζί με την οικογένειά του. Μετά από παραμο-νή δυο χρόνων στο νησί εγκαταστάθηκαν οριστικά στην Αθήνα, όπου η Θεώνη φοίτησε στην περίφημη Σχολή Χιλλ της Πλάκας. Από μαθητική ηλικία είχε κλίση προς την ποίηση και το θέατρο. Το σχολείο δεν την πολυενδιέφερε. Πήρε μέρος σε ερασιτε-χνικές παραστάσεις αρχαίου δράματος, παρακο-λούθησε μαθήματα στη Βασιλική Δραματική Σχολή Εθνικού Θεάτρου. Ως ηθοποιός εμφανίστηκε από τη «Νέα Σκηνή»του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου κι έπαιξε επίσης στο Εθνικό Θέατρο. Αναγκάστη-κε ωστόσο να διακόψει τη θεατρική της σταδιο-δρομία, λόγω αντίδρασης της οικογένειάς της. Πα-ντρεύτηκε τον Σπύρο Παππά και εγκαταστάθηκε

τους («το σπίτι της γενιάς του ‘30»), το οποίο αφι-ερώνει στη Λητώ. Ο Άγγελος απουσιάζει από το ποίημα, που στην ουσία του είναι ένας ύμνος στην «γλυκύτατη» Λητώ.

Και καθώς έβλεπα το χειρόγραφο της Μυρτιώ-τισσας θυμήθηκα πως γεννήθηκε στην Κωνστα-ντινούπολη και μάλιστα στο Μπεμπέκι, στο Βόσπορο στα 1885 (αν και η χρονολογία είναι αβέβαιη).

Ο πατέρας της, Αριστομένης Δρακόπουλος, ήταν γιος της Θεώνης Καλαμογδάρτη και εγγονός του Ανδρέα Καλαμογδάρτη, γόνου αρχοντικής Πατρι-νής οικογένειας. Πώς συνδέονται Πόλη και Πά-τρα στο πρόσωπο της Μυρτιώτισσας! Ο πατέ-ρας της υπηρετούσε στην Κωνσταντινούπολη ως πρώτος διερμηνέας της Ελληνικής Πρεσβείας κι είχε την καλλιέργεια αλλά και όλα τα μέσα για να

...μουσική

16σελίδα

~...μουσική

μαζί του στο Παρίσι. Γέννησε ένα γιο, τον Γιώρ-γο, ο οποίος έγινε διάσημος πρωταγωνιστής του ελληνικού θεάτρου. Ο Γιώργος Παππάς πέθανε νέος, στα 1958. Τον φέρω μέσα μου από τις ταινί-ες Κυριακάτικο ξύπνημα και Το τελευταίο ψέμα, όπου έπαιζε με την Έλλη Λαμπέτη και τον Δημή-τρη Χορν. Μαζί ήσαν και στο θέατρο.

Ο γάμος της Μυρτιώτισσας, για να γυρίσουμε στη μητέρα του Παππά, δεν είχε διάρκεια. Μετά το χωρισμό εργάστηκε ως καθηγήτρια απαγγελίας στο Ωδείο Αθηνών. Καθοριστική για την ποιητική της έκφραση στάθηκε η γνωριμία και ο έρωτάς της με τον ποιητή Λορέντζο Μαβίλη. Μετά τον δραματικό θάνατο του τελευταίου στη μάχη του Δρίσκου το 1912, η 27χρονη Μυρτιώτισσα στρά-φηκε στην ποίηση για να εκφράσει τον πόνο της. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της υπέφερε από διαβήτη. Πέθανε έπειτα από καρδιακή προσβολή στην Αθήνα την Κυριακή 4 Αυγούστου του 1968. Η ταφή της έγινε στον οικογενειακό τάφο της οικογέ-νειας Δρακοπούλου στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.

Είναι από τις σημαντικότερες γυναικείες φυσιο-γνωμίες στο χώρο της νεοελληνικής ποίησης και από κάποιους χαρακτηρίστηκε ως «νέα Σαπφώ».

17σελίδα

~...μουσική

Ο Νίκος Καζαντζάκης την αποκάλεσε «σταυρω-μένη ποιήτρια της αγάπης». Το ποιητικό έργο της Μυρτιώτισσας κυριαρχείται από έντονο λυρισμό, ενώ συχνά θέματά της είναι η φύση και το δίπτυχο έρωτας-θάνατος. Σημαντική για τη ζωή της στάθη-κε επίσης η βαθιά φιλία που τη συνέδεε με τον Κω-στή Παλαμά, ο οποίος στάθηκε καθοδηγητής της. Εξέδωσε τα ποιητικά έργα «Τραγούδια» (1919), «Κίτρινες φλόγες» (1925) (με πρόλογο του Κ. Πα-λαμά, 1925), «Δώρα αγάπης» (1932, Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών) και «Κραυγές» (1939, Κρατι-κό Βραβείο) ενώ το 1953 κυκλοφόρησε ένα συγκε-ντρωτικό έργο με τίτλο «Ποιήματα». Επίσης, μετά τον πρόωρο χαμό του γιου της, το 1958, έγραψε το χρονικό «Ο Γιώργος Παππάς στα παιδικά του χρόνια» που εκδόθηκε το 1962. Τιμήθηκε με κρα-τικά βραβεία ποίησης (το 1932 για τα Δώρα της αγάπης και το 1939 για τις Κραυγές).

Φαίνεται πως η Μυρτιώτισσα δεν ξαναγύρισε ποτέ στο Μπεμπέκ. Και δεν ξέρω αν πήγε και στην Πάτρα, απ’ όπου ήλκε την καταγωγή της εκ πα-τρός. Το σίγουρο είναι πως η ποίησή της παραμένει εντός μας ολοζώντανη.

...μουσική...λογοτεχνία

του Κωνσταντίνου ΝικολακόπουλουΚαθηγητή Πανεπιστημίου Μονάχου

Πρωτοψάλτη της Ιεράς Μητροπόλεως ΓερμανίαςΜουσικοδιδάσκαλου Βυζαντινής Μουσικής

Aναμφίβολα την Ορθοδοξία την χαρακτηρίζουν ανέκαθεν σημαντικές πολιτιστικές διαστάσεις,

που έχουν άμεση τη σύνδεσή τους με τον Ελληνισμό και τους δικούς του τρόπους πολιτιστικής έκφανσης. Θαυμάσια παραδείγματα πρόσληψης και χριστιανι-κής επεξεργασίας ελληνικών στοιχείων στην Ορθο-δοξία μπορούμε να αντλήσουμε, λόγου χάριν, από το χώρο της τέχνης, η οποία τέθηκε εξ αρχής στην υπηρεσία της εκκλησιαστικής λειτουργικής πράξης και αναπτύχθηκε κυρίως σε όλα τα στάδια της βυ-ζαντινής περιόδου. Ακριβώς εντός αυτού του χώρου παραγωγής τέχνης αξίζει να αναφερθούν δύο βασικές «επιδόσεις» του Βυζαντίου, που εξ αρχής συνδέθηκαν άρρηκτα με την πηγαία και κρυστάλλινη έκφραση της χριστιανικής αλήθειας: η λατρευτική Υμνογραφία καθώς και η λειτουργική (βυζαντινή) Μουσική.Η ορθόδοξη Υμνογραφία, ως ένα από τα βασικά όρ-

γανα έκφρασης του δόγματος της Εκκλησίας, συνδέ-εται κατά κάποιον ιδιαίτερο τρόπο με τη βυζαντινή Μουσική. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι ο γραπτός λόγος (Υμνογραφία) ενισχύει αποφασιστικά την «επί-δρασή του» και αφομοιώνεται εντονότερα το βαθύ-τερο νόημά του, όταν επενδύεται συνάμα και με τη μελωδική συνοδεία της ανθρώπινης φωνής (Μουσική). Είναι σαφές ότι η Υμνογραφία, η οποία διατυπώνει ποιητικά τη χριστιανική διδασκαλία, αποτελεί τη «λυ-ρική Θεολογία», ενώ η Μουσική, η οποία εκφράζει μελωδικά αυτή τη διδασκαλία και συμβάλλει στην αποτύπωσή της στις καρδιές των πιστών, αποκτά το χαρακτήρα της «αδομένης Θεολογίας».Ήδη από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, αλλά

κυρίως κατά τη διάρκεια της υπερχιλιετούς ιστορίας του Βυζαντίου (τόσο σε ειρηνικούς καιρούς αλλά και σε εποχές μεγάλων αναγκών και υποτέλειας), ανα-δεικνύεται μια αδιάκοπη εντυπωσιακή εκδίπλωση της Υμνογραφίας σε πολλαπλές υμνολογικές-ποιητικές μορφές (Τροπάρια, Καθίσματα, Κοντάκια, Κανόνες, Εξαποστειλάρια κ.α.). Ας σημειωθεί δε ότι από την τεράστια υμνογραφική παραγωγή χειρογράφων της βυζαντινής περιόδου, μόνο περίπου ένα 10% των υπαρχόντων ύμνων είναι σε λειτουργική χρήση.Συνάμα θα πρέπει να τονισθεί ότι η βυζαντινή μου-

σική ως αξιόλογο τμήμα της γενικότερης ελληνικής πο-λιτιστικής παράδοσης, που αφορά τόσο στον κοσμικό όσο και στον εκκλησιαστικό τομέα, ευρίσκει ανά τους αιώνες και μέχρι τις ημέρες μας τη γνησιότερη έκφρασή της στον ορθόδοξο λειτουργικό χώρο. Σ’ ένα χώρο, που φέρει αναλλοίωτα τα ίχνη της συνάντησης του ελλη-νικού στοιχείου και της ορθόδοξης παράδοσης, η βυ-ζαντινή μουσική παρουσιάζει έναν ακατάλυτο πλούτο

Βυζαντινή μουσική και υμνογραφία

διαρκούς και ζωντανής ιστορικής εξελίξεως. Μαζί με την Υμνογραφία ανήκει και η Μουσική σ’ εκείνη την οι-κογένεια των λεγομένων «θείων» τεχνών – όπως επίσης λόγου χάριν η αρχιτεκτονική, η αγιογραφία, η ξυλογλυ-πτική κ.α. -, οι οποίες υπηρετούν την ορθόδοξη λατρεία, εκείνο τον τομέα δηλαδή, στον οποίο έχουμε τη γνησιό-τερη παρουσία του ορθόδοξου δόγματος και ζωής.Στο πλαίσιο της αρχικής της δημιουργίας και εξελί-

ξεως, η βυζαντινή Μουσική παρέμεινε πιστή σε δύο σημαντικές αρχές της ελληνικής μουσικής της αρχαιό-τητας: Διατήρησε το φωνητικό χαρακτήρα, εφ’ όσον οι ποιητικές συνθέσεις, μεστές από θεολογικό περιε-χόμενο, ανέκαθεν «άδονταν» στα χνάρια των αρχαίων ωδών και παιάνων. Διαφύλαξε επίσης και τελειοποίη-σε τη μοναδική θαυμαστή δυνατότητα της ανθρώπινης φωνής του προσευχομένου πιστού να συνδυάζει ταυ-τοχρόνως ποίηση (λόγο) και μουσική εκτέλεση (μέλος), κάτι που παραπέμπει απ’ ευθείας στο μονοφωνικό της χαρακτήρα. Έτσι η μουσική στο χώρο της ανατο-λικής πλευράς του εκχριστιανισμένου ρωμαϊκού κρά-τους ξεκινά σταδιακά να καλλιεργείται συστηματικά και να αναπτύσσεται ήδη με τη δημιουργία των πρώ-των χριστιανικών κοινοτήτων στην Παλαιστίνη, Συρία, Αίγυπτο και Ελλάδα. Τόσο οι ποιητικές δημιουργίες όσο και η αρχική βυζαντινή μουσική γραφή βασίζο-νταν ως κείμενα και ως «εκφωνητικά σημαδόφωνα» στην ελληνική γλώσσα. Αναφορικά μάλιστα με την κωδικοποίηση της σημειογραφίας της έχουμε ήδη στον 9ο αιώνα την ολοκλήρωση του γραπτού της συστήμα-τος, δηλαδή της λεγόμενης παρασημαντικής, η οποία στα βασικά της σημεία παρουσιάζει μέχρι σήμερα με την από το 1814 εξελιγμένη νεώτερη σημειογραφία μία εντυπωσιακή και αδιαμφισβήτητη συνέχεια.Μέσα στα σπλάγχνα της εκκλησιαστικής Υμνογρα-

φίας και της βυζαντινής Μουσικής είναι εμφανής η σύζευξη των πολιτιστικών διαστάσεων Ορθοδοξίας και Ελληνισμού. Πρόκειται για μία σημαίνουσα συ-νάντηση, που χάραξε και σφράγισε από τότε πολλές υφές της ελληνορθόδοξης ταυτότητας. Γι’ αυτό και παραμένει μία από τις επείγουσες υποχρεώσεις του λαού μας, η άσβηστη καλλιέργεια, διατήρηση και συ-νειδητοποίηση αυτών των παραδοσιακών δεδομένων, τα οποία πάμπολλες φορές σφετερίζονται και γίνο-νται αντικείμενο διαφόρων αρπακτικών επιθέσεων. Η σύγχρονη – και μάλιστα άκρως επίκαιρη – ιστορία και πραγματικότητα αυτό μας υποδεικνύουν συνεχώς.

19σελίδα

~...ποίηση

Στα μισοσκότειναΓυμνό το σπίτι, χωρίς πουλιά και έπιπλα.Αθόρυβες Κυριακές με σβησμένα τσιγάρακαι ξερούς καφέδες στο πάτωμα - έρωτα στο πάτωμαή στο ταβάνι, σαν μύγες - Γυμνό το μυαλό μου. Μόνο δυο τρία καρφιάστον τοίχο με μυτερούς ίσκιους και ένα χαλάκικόκκινο, μαθημένο να ξεφτάει στα πόδια σου.

Θα στρίψω το αίμα, να μην πηγαίνειστον εγκέφαλο, να μην σκέφτεται έτσι.

Και η κρεατομηχανή δουλεύει.

Μικρός φόρος τιμής στον σπουδαίο ποιητή που μας άφησε πρόσφατα...

Το πρώτο σκαλίΗ παρούσα στήλη δίνει βήμα σε

ανερχόμενους ποιητές παροτρύνοντάς τους να βγουν από το αδιέξοδο, στο οποίο είχε βρεθεί κάποτε και ο νέος ποιητής Ευμένης από το

καβαφικό ποίημα Το Πρώτο Σκαλί.

Σημείο Κρήτης και θάλασσας

Υπάρχουν απογεύματα καθαρτικά χρωμάτωνΏρες όπου η πίκρα και ο έρωτας συμμελωδούνται

στο ρυθμο μιας διαφάνειας τιμαλφούςΏρες γεμάτες κύματα κι από τη μοναξιά μαςΠλήρεις από τετελεσμένου μέλλοντος σπαράγματαΣτικτές σαν εύθραυστες και καίριες θυμήσεις

Μέσα στο κυανό παθιάζει ο χρυσός την άργιλοΚαθώς το θέλησε μελαγχολία εσπερινήΔεσμεύοντας το αίμα των δακρύων μαςΣαν σπόγγος ευγενούς επιθυμίαςΣαν Ευρασία ψυχής που σιγοκαίει

Πάνω στο βράχο μια συστάδα πεύκων εκτίθεται στα χαράγματα εφήμερων ερώτων

Σμιλεύεται ατέρμονα από τις ώρες της αγάπηςΜοίρα κοινή για κάθε ομορφιά

καταντικρύς της θάλασσαςΑπό κοντά ηχούν κατάλευκα τα μάρμαραΜες στο νερό ευγνώμονα ερείπια της ματιάς μας

Υπάρχουν απογεύματα που φέρουν την ανατολή εντός τουςΠου καταδύονται στοχαστικά μες στο πορτοκαλί της χάριτοςΑπογεύματα που στήκουν και πίπτουν ως μια πλήρηςκαι εκτατή στιγμήΩς το πάλλευκο και εύφλεκτο σημείο

των δύο και μόνωντων δύο και μαζί ανθρώπων.

Γιώργος Βλαντής

Φλερτ με το άβατο

Αναστέναξαν οι Σκιρωνίδες, πάγωσαν οι ανάσες· σάλεψε ο νους, θρόνιασε η παραφροσύνη.

Πώς πέθανε η αγάπη; ρώτησαν.Φλερτ με το άβατο, διέγνωσαν.

Άβατο... Μα εδώ τους ανήσυχους κανείς, ποτέ δεν θα προϋπαντήσει.

Πώς έφτασα εδώ;Αναμοχλεύω μνήμες θαμπές, με την ελπίδα πως θα σ’ αγγίζω.

Θυμάμαι... Κάθεσαι δίπλα του ανυποψίαστη. Σε καλεί σε απολλώνια γευσιγνωσία του κώνειου.

Ζητιανεύει συνοδεία στο ταξίδι τ’ ανεπίστροφο.Σου συστήνεται Αργέστης. Ακολουθείς αμίλητη.

Θωρώ το φευγιό σας ξεγυμνωμένη από αισθήματα. Τυλιγμένη μονάχα με της απώλειας το φόβο.

Δεν ήχησε το πικραμένο μας αντίο. Μήτε το αγαπημένο μας ανάγνωσμα. Φιλίππου και Ναθαναήλ...

Δεν ξέρω αν θα ’πρεπε να σ’ αγαπώ ή να σ’ απωθώπου ’γραψα αυτούς τους στίχους.

Ξέρω πως είναι όμως δικοί σου. Όπως κάθε μου, δικό σου. Κρίμα που τ’ ανάπαλιν δεν ισχύει πια.

Βικτωρία Μάλη

Η Βούλη Ζώγου προτείνει...

Γιάννης Κοντός

20σελίδα

~...λαογραφία

Αποκριάτικο άρωμα απέπνεε η δεξίωση του Συλλόγου «Λύκειον των Ελληνίδων Μονάχου», στο πλαίσιο της οποίας ευλόγηθηκε

η καθιερωμένη βασιλόπιτα. Όσοι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της νέας Προέδρου κας Ελένης Βούλγαρη. απήλαυσαν ένα ιδιαίτε-ρο μουσικοχορευτικό πρόγραμμα , το οποίο ξεκίνησε με την επιβλη-τική εμφάνιση του χορευτικού τμήματος. Η ομάδα των χορευτών παρουσίασε , μεταξύ άλλων, εύθυμους παραδοσιακούς χορούς της πατρίδας μας, όπως η «Αραπίνα» της Αμοργού, το «γαϊτανάκι » και η «σκούπα» ενόψει Αποκριών. Η «Ταυτότητα» ήταν παρούσα. Σας παραθέτουμε φωτογραφικό υλικό και λαογραφικές πληροφο-ρίες. Καλή ανάγνωση!

Λύκειον των Ελληνίδων ΜονάχουΜε πρωτοχρονιάτικη,

αλλά και αποκριάτικη, διάθεση...

Griechisch Tanzen lernen miT Thea Kessissi und TaKos ParTsKasSO TANZT GRIECHENLANDgriechischetaenze.wordpress.com T: 089/3084253 M: 0172/8242282

ΓαϊτανάκιΤο γαϊτανάκι είναι ένα χορευτικό παιχνίδι απόλυτα ταιριαστό

προς την κεφάτη ατμόσφαιρα της Αποκριάς, μολονότι σε κάποιες περιοχές χορεύεται τα Θεοφάνεια ή και την Πρωτοχρονιά. Στην Ελλάδα έφτασε χάρη στους πρόσφυγες από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία, δένοντας αριστοτεχνικά με τα προϋπάρχοντα έθι-μα του ελλαδικού χώρου.

Για να λάβει χώρα, χρειάζονται δεκατρείς χορευτές. Ένας κρα-τάει κάποιο κοντάρι, από την κορυφή του οποίου ξεκινούν μα-κριές ετερόχρωμες κορδέλες, κατά κανόνα δώδεκα, που λέγονται γαϊτάνια. Οι δώδεκα υπόλοιποι χορευτές κρατούν από ένα γαϊ-τάνι, σχηματίζουν έξι ζευγάρια και χορεύουν αντικριστά, περνώ-ντας μία φορά από κάτω από τον συγχορευτή τους και μια από πάνω, ενώ τραγουδούν και ένα παραδοσιακό τραγούδι.

Καθώς πλέκονται οι κορδέλες γύρω από τον στύλο, δημιουργείται ένα ωραίο σχέδιο. Όταν όλες οι κορ-δέλες έχουν πλέον τυλιχτεί και οι χο-ρευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά στο κοντάρι, αντιστρέφεται η φορά του χορού. Ο χορός τελειώνει όταν τελικά τα γαϊτάνια ξετυλιχτούν.

Το γαϊτανάκι εκφράζει το πνεύμα της συναδέλφωσης, της αγάπης και της ομόνοιας. Ο κυκλικός χορός υποδηλώ-νει τον κύκλο της ζωής: από τη ζωή στο θάνατο, από τη λύπη στη χαρά και από το χειμώνα στην άνοιξη.

21σελίδα

~...λαογραφία

ΣκούπαΗ «σκούπα» είναι χορός εύθυ-

μος, σκωπτικός, με προέλευση από τη Λέρο και ιδιαίτερα δημο-φιλής σε ποιμενικά περιβάλλοντα. Σήμερα είναι κάπως ξεχασμένος, παλαιότερα όμως δεν έλειπε από τα γλέντια, ιδίως δε τα αποκρι-άτικα. Χορεύεται από 6-7 ζευγά-ρια. Ένας άντρας που περισσεύει, αντί για ντάμα, βαστάει μια σκού-πα και τραγουδάει «Μαυρομάτα, μαυρομάτα, συ μου τά ‘κλεψες τα νιάτα...» και συνεχίζει με έμμετρα πειράγματα και αστεία. Οι άλλοι αποκρίνονται με κοροϊδίες, οπό-τε αυτός τους κυνηγάει και τους χτυπάει με τη σκούπα. Κάποτε φωνάζει «Αλλαγή»: τότε πρέπει όλοι να αλλάξουν ντάμες κι αυτός να προλάβει να αρπάξει την ντά-μα κάποιου. Οποιος μείνει χωρίς ντάμα χορεύει με τη σκούπα.

FOTOS: © JOPA

InstrumentalVocal

TheorieHarmonie

GehörbildungFrüherziehung

Music-ProducingMusik & Computer

Lehrkraft-Ausbildung

UnterrichtStudioBandsEvents

GenimaMusikinstitut

Im HauseHieber-Lindberg

Sonnenstr. 15, 80331 München

musikinstitutgenima.de

Tel: 089 / 55 07 95 59

Erlebe Musik!

Η «ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ», όπως και η «ΔΡΑΧΜΗ» (αμφότερες περιοδικά του εκδοτικού οίκου JOPA), αν και διανέμονται - όπως προστάζουν οι καιροί - δωρεάν, φέρουν την υπογραφή επαγγελματιών. Το άκρως απαιτητικό εγχείρημα τούτων

των εκδόσεων υλοποιείται χάρη στην ευαισθησία, την ηθική και υλική υποστήριξη ορισμένων επιχειρηματιών από την περιοχή του Μονάχου, τους οποίους και ευχαριστούμε εκ βάθους καρδίας το Φροντιστήριο LEXIS - ‘Εφη Κούρτη ⁄ Αλέ-ξανδρος Σκανδάλης (βασικός χορηγός), όλους τους διαφημιζομένους καθώς και τους κάτωθι ελεύθερους επαγγελματίες:

EllindexΔικτύωση επαγγελματιών

Facharztpraxis für Plastische & Ästhetische Chirurgie

Sofia Gonitianer (geb. Stergioula)

Eleni ParalikiSprachtherapeutin Λογοθεραπεύτρια

ΤDS Reisen - Ταξιδιωτικό γραφείοFerienhäuser - Fähren – Flüge – Mietwagen

Dr. Evanthia TsigkanaPhilologin & Buchwissenschaftlerin

Mittelmeer Feinkost

Το περιοδικό του Μονάχου

Friseursalon Haar-Genau Konstantina Tsalouka

Κομμώτρια

_____________________________________Elsenheimerstr. 15, 80687 München

T: 089/ 57952769 & 91, F: 089/51739487

_____________________________www.jopa-drachme.com

_____________________________________Baaderstr. 65, 80469 München

Fraunhoferstraße, U1/U2, Tram 17Τ: 089/ 954 57 1370, M: 0152/221988757

www.tina-haargenau.de | kwnstantinatsalouka@yahoo.gr

_____________________________________Maximilianstrasse 2, 80539 München

T: +49 (0)89 20 500 83 20M: praxis@plastische-chirurgin-muenchen.de

W: www.pch-m.de

_____________________________________Hohenzollernstr. 56, 80801 München

M: (+49) 0Ι74 33 5Ι Ι39 | W: www.classics-and-lessons.deE: eva.tsigkana@classics-and-lessons.de

_____________________________________Hainbuchenstr. 2, 80935 München

T: 089/90540821 | M: 0176/43004286E: paraliki@t-online.de

__________________________________________________Müllerstr. 47 / U-Sendliger Tor, 80469 München

T: 089 260 94 18, E: info@tdsreisen.deW: www.tdsreisen.de

_____________________________________Grohmannstr.44, 80933 München

T: 089/43712626W: www.ellindex.de | E: info@ ellindex.de

M I T T E L M E E R F E I N KO S T

M ü n c h e n

Z a h n a r Z t p r a x i s

sChWanthaLEr strassE 10. 80336

MÜnChEn ZEntrUM

tEL: 089 - 54 50 52 90www.kalotasdental.deinfo@kalotasdental.de

sc h i e n e n t h e r a p i ei m p l a n t o l o g i e

O r a l e h y g i e n e

Exclusive Member for Greece of Ius Laboris Global Human Resources Lawyers

ΚΡΕΜΑΛΗΣ - Δικηγορική ΕταιρείαΚυρίλλου Λουκάρεως 35 - 114 75 Αθήνα – Ελλάδα

T +30 210 6431387 | F +30 210 6460313 | www.kremalis.gr | kkremalis@kremalis.gr

Πιστοποίηση ποιότητας ISO 9001:2008

\ Με γνώμονατην προληπτική και κατασταλτική δικηγορία ατόμων, φορέων και επιχειρήσεων

\ Με έμφασηστο εργατικό, ασφαλιστικό, φορολογικό, αστικό, εμπορικό και ιατρικό δίκαιο

\ Με συγκριτικό πλεονέκτηματην πλήρη εκπροσώπηση στην Ελλάδα,την αυτοπρόσωπη ενημέρωση στη Γερμανία και την εμπειρία από ένα Παγκόσμιο Δίκτυο δικηγορικών γραφείων

Εξειδικευμένες συμβουλευτικές, γνωμοδοτικές και δικαστηριακές υπηρεσίες

Υπεύθυνη:Στέλλα Τάτση