Βότανα και Ιπποκράτης

Αν και υπάρχουν πολλές

βιογραφικές πληροφορίες για

τον Ιπποκράτη, οι περισσότερες

είναι αναληθείς.

Ο Σορανός ο Εφέσιος,

Έλληνας γυναικολόγος του 2ου

αιώνα μ.Χ., ήταν ο πρώτος

βιογράφος του Ιπποκράτη και η

πηγή των περισσότερων

πληροφοριών γύρω από το

πρόσωπό του. Η βιογραφία που

έγραψε, με τίτλο "Ιπποκράτους

γένος και βίος" φέρεται να είναι

η πιο αξιόπιστη. Πληροφορίες

σχετικά με τον Ιπποκράτη

υπάρχουν επίσης στα γραπτά

του Αριστοτέλη, τα οποία

χρονολογούνται από τον 4ο

αιώνα π.Χ., στο

λεξικό Σούδα του 10ου αιώνα

μ.Χ., καθώς και στα έργα

του Ιωάννη Τζέτζη, τα οποία

χρονολογούνται από τον 12ο

αιώνα μ.Χ.

Ο Ιπποκράτης, Δωριεύς την

καταγωγή, γεννήθηκε στην Κω

το 460 π.Χ. και ανήκε στον

ενδοξότατο κλάδο των Ασκληπιαδών. Σύμφωνα με την παράδοση, εκ πατρός

(ιατρού Ηρακλείδη) καταγόταν από το θεό της ιατρικής Ασκληπιό και εκ

μητρός (Φαιναρέτης) από τον ήρωα της Ελληνικής Μυθολογίας Ηρακλή. Ήταν

προικισμένος με μεγάλη εργατικότητα και ροπή για μάθηση και σπούδασε

ιατρική στο φημισμένο Ασκληπιείο της Κω. Αρχικά υπήρξε μαθητής του ίδιου

του πατέρα του, κατόπιν του Ηρόδικου, του Γοργία, του ρήτορα Λεοντίνου και

του Δημόκριτου του Αβδηρίτη, αν και αρκετοί ερευνητές ισχυρίζονται πως η

σχέση του με τον Γοργία και το Δημόκριτο ήταν περισσότερο πνευματική και

λιγότερο σχέση μαθητείας.

Αφού εκπαιδεύτηκε στην ιατρική, ο Ιπποκράτης άρχισε να ασκεί στην Κω το

επάγγελμα του ιατρού. Γνωρίζοντας όμως πόσο βυθισμένοι στην άγνοια και

στην πρόληψη βρίσκονταν οι άλλοι γιατροί της εποχής του, θεώρησε χρέος

του να ταξιδέψει και σ’ άλλα μέρη επειδή ήθελε να συμπληρώσει τη μόρφωσή

Ιπποκράτης

Γέννηση δεκαετία του 0460 π.Χ.

Τόπος γέννησης Κως

Θάνατος δεκαετία του 370 π.Χ.

Τόπος θανάτου Λάρισα

Βότανα και Ιπποκράτης

του αλλά και να διαδώσει την πίστη του στον καθαρό αέρα, στο νερό και στον

ήλιο. Έτσι, πραγματοποίησε επιστημονικά ταξίδια σε πολλές περιοχές,

επισκεπτόμενος τη Δήλο, τη Θάσο, τη Σκυθία, τη Θράκη και τη Σμύρνη. Η

φήμη του απλώθηκε γοργά σε όλη την Ελλάδα και πέρα από τα όριά της, στην

κραταιά Περσία. Λέγεται ότι ο Αρταξέρξης τον κάλεσε στην αυλή του

στέλνοντας πρέσβεις με πολύτιμα δώρα, αλλά εκείνος αρνήθηκε να φύγει απ'

την πατρίδα του. Αν και αρχαίες πηγές αποδέχονται το γεγονός ως

πραγματικό, ορισμένοι σύγχρονοι μελετητές το αμφισβητούν.

Επίσης, λέγεται πως θεράπευσε το βασιλιά των Μακεδόνων Περδίκκα και

λύτρωσε τα Άβδηρα από λοιμό. Ορισμένοι ισχυρίζονται πως εκεί εξέτασε

τον Δημόκριτο, ο οποίος θεωρούνταν από κάποιους ότι ήταν τρελός επειδή

γέλαγε με όλα. Ο Ιπποκράτης διέγνωσε ότι απλά βρισκόταν σε χαρούμενη

διάθεση και από τότε ο Δημόκριτος αποκαλούνταν "ο γελαστός φιλόσοφος.

Επιπλέον, λέγεται, ότι ο Ιπποκράτης βοήθησε τους Αργείους και τους

Αθηναίους, λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα κατά της εξάπλωσης λοιμωδών

νοσημάτων. Οι τελευταίοι, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την βοήθεια του

στον ιδιαίτερα θανατηφόρο λοιμό των Αθηνών, τον μύησαν στα Ελευσίνια

μυστήρια και τον ανακήρυξαν πολίτη των Αθηνών. Επίσης, του παραχώρησαν

δωρεάν σίτιση στο Πρυτανείο γι' αυτόν και τους απογόνους του, αν και οι

σύγχρονοι ερευνητές αμφισβητούν την ανάμειξή του σε γεγονότα της αττικής

γης.

Το μνημείο του Ιπποκράτη στη Λάρισα

Τελευταίος του σταθμός ήταν η γη των προγόνων του, η Θεσσαλία, όπου

παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του. Πέθανε στη Λάρισα το 377 π.Χ., σε

ηλικία 83 ετών, και τάφηκε κάπου μεταξύ Γυρτώνος, Τυρνάβου και Λάρισας.

Σύμφωνα με τον Άνθιμο Γαζή, το μνήμα του διατηρήθηκε μέχρι και το

δεύτερο μ.Χ. αιώνα. Ο Σωρανός ο Εφέσιος, στο έργο του Βίοι Ιατρών,

σχετικά με τον τάφο του Ιπποκράτη αναφέρει: «τέθαπται δέ μεταξύ

Γύρτωνος καί Λαρίσης καί δεικνυται άχρι δεϋρο τό μνήμα». Επίσης αναφέρει

ότι για πολλά χρόνια στο μνήμα του Ιπποκράτη υπήρχε σμήνος μελισσών, των

οποίων το μέλι είχε την ιδιότητα να θεραπεύει τις άφθες των παιδιών.

Βότανα και Ιπποκράτης

Χρησιμοποιούσε φυτά και βότανα, γιατί πίστευε βαθιά στη δύναμη της φύσης.

Μάλιστα από τα περίπου 256 φυτά που είχε επιλέξει, αρκετά αποτελούν τη

βάση σύγχρονων φαρμάκων. Για την προμήθεια των φυτικών δρογών

συνεργαζόταν με βοτανολόγους, οι οποίοι ονομάζονταν «ριζοτόμοι». Στην

εποχή του θεωρούσε ως άριστο ριζοτόμο κάποιον Κρατεύα απ' τον οποίο

προμηθευόταν βότανα. Μελέτησε την ανθρώπινη φύση, το σώμα και τη

λειτουργία του, αλλά και την επίδραση, που έχει το κλίμα και το περιβάλλον

στην υγεία. Αναφέρουν ότι 147 φυτικές δρόγες (ρίγανη, μάραθο, κύμινο,

δάφνη, γλυκάνισο, σαφράνι, γλυκόριζα, υπερικό...) χρησιμοποιούσε ο

Ιπποκράτης για να θεραπεύει γυναικείες παθήσεις.

Παραθέτουμε θεραπευτικά βότανα που χρησιμοποιούσε

Αγριοτριανταφυλλιά

Ο Ιπποκράτης τη χρησιμοποιούσε ως

κατάπλασμα στα οιδήματα και στις

φλεγμονές, καθώς και ως

εμμηναγωγό. Σήμερα το έγχυμα των

πετάλων της αγριοτριανταφυλλιάς

είναι διουρητικό και καταπραϋντικό

των νεύρων, ωφέλιμο στην

αντιμετώπιση της αϋπνίας, της

δυσκοιλιότητας και της χρόνιας

εντερίτιδας. Το έγχυμα από τα φύλλα

της είναι φάρμακο για τη διάρροια και τις πέτρες στα νεφρά. Oι καρποί

θεωρείται ότι έχουν διουρητική, αναζωογονητική και βιταμινούχο δράση. Το

αφέψημα των πετάλων είναι τονωτικό και καθαρτικό. Το αφέψημα από τους

καρπούς βοηθά στην αντιμετώπιση της αϋπνίας και της εντερίτιδας, ενώ με

εξωτερικές πλύσεις συμβάλλει στη θεραπεία οφθαλμολογικών φλεγμονών.

Βότανα και Ιπποκράτης

Μάραθος

Oι αρχαίοι Έλληνες το έλεγαν «μάραθρον»

(τ’ όνομά του οφείλεται στο ότι φύτρωνε στο

Μαραθώνα) και το θεωρούσαν σύμβολο

επιτυχίας. O Πλίνιος το αναφέρει σε

συνταγές του, ενώ πίστευε ότι τα φίδια

έτρωγαν μάραθο για να αλλάζουν δέρμα. Το

10ο αιώνα συνδέθηκε με τη μαγεία, ενώ την

περίοδο του Μεσαίωνα ταυτίστηκε με το

αδυνάτισμα, γιατί πίστευαν ότι οι σπόροι του

έκοβαν την όρεξη. Σύμφωνα με τον

Ιπποκράτη ήταν κατάλληλο για τους πόνους

της μήτρας, τη μητρορραγία κι ότι βοηθά στη

σύλληψη παιδιού. O μάραθος λένε ότι

αυξάνει το γάλα στις θηλάζουσες μητέρες,

ενώ χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό και

τον αρωματισμό του στόματος, είναι

ευεργετικός για τα μαλλιά και αντιρυτιδικός.

Ακόμη κατάλληλος για τους πόνους των

ματιών, την κυστίτιδα, τα αρθριτικά. Ο

μάραθος σήμερα έχει αποδειχτεί ότι

προφυλάσσει από τη γρίπη, το βήχα, τον

κοκίτη, το άσθμα, τις στομαχικές

διαταραχές, τη ναυτία και τους κοιλιακούς

πόνους των παιδιών. Oι σπόροι του βοηθούν

την πέψη των μωρών.

Καλλιέργεια στην αυλή του σχολείου

Βότανα και Ιπποκράτης

Δάφνη

Στην Ελλάδα η δάφνη αναφέρεται ήδη από την εποχή του Oμήρου ως ιερό

δέντρο, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Από τον Ιπποκράτη

χρησιμοποιήθηκε σε καταστάσεις υστερίας και θεωρείτο ότι διευκολύνει τον

τοκετό. Σήμερα πίνεται ως αφέψημα ή έγχυμα κατά των εντερικών

προβλημάτων. Είναι γνωστό ότι

το αιθέριο έλαιό της είναι

αντισηπτικό και μυκητοκτόνο,

θεωρείται ισχυρό αναλγητικό και

έχει σπασμολυτική δράση.

Πρώτα οι Έλληνες και έπειτα οι

Ρωμαίοι συνήθιζαν να

στεφανώνουν με κλαδιά δάφνης

τους νικητές των αγώνων... και

μέχρι σήμερα η δάφνη ταυτίζεται

με τη νίκη, τη δόξα και την

υπεροχή.

Μυρτιά

Στις μέρες μας χρησιμοποιείται

στην περίπτωση πονόδοντου,

συνιστάται για τη θεραπεία των

φλεγμονών και των μολύνσεων

του γαστρεντερικού συστήματος,

ενώ το έλαιό της έχει

αντισηπτικές ιδιότητες. Από τον

Ιπποκράτη χρησιμοποιήθηκε για

τις πλύσεις της ευαίσθητης

περιοχής των γυναικών, ενώ ο

χυμός από τα βρασμένα φύλλα

της θεωρείτο ότι διευκόλυνε τον

τοκετό. Η αρχαία Μύρτος ήταν

αφιερωμένη στη θεά Αφροδίτη και αποτελούσε σύμβολο παρθενίας.

Oι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν μύρτινα στεφάνια στις διάφορες θυσίες.

Βότανα και Ιπποκράτης

Ιεροβότανο

Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη

το χρησιμοποιούσαν κατά της

στείρωσης. Ως έγχυμα είναι

εφιδρωτικό και διεγερτικό της

λειτουργίας του συκωτιού,

της πέψης και του

ανοσοποιητικού συστήματος,

ενώ χρησιμοποιείται και για

την αντιμετώπιση του

πυρετού. Συμβάλλει στην

απορρόφηση τροφών από τον

οργανισμό και θεωρείται

κατάλληλο για την

αντιμετώπιση του

πονοκεφάλου, της

εξάντλησης, του άγχους και της αϋπνίας. Ως κατάπλασμα είναι κατάλληλο για

μώλωπες, εξαρθρώσεις και τσιμπήματα εντόμων. Σήμερα πλύσεις με το

έγχυμα συστήνονται για στοματικά έλκη και αδύναμα ούλα.

Μαντζουράνα

Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε

τη μαντζουράνα ως καθαρτικό,

ενώ σήμερα ως αναλγητικό σε

μυϊκούς πόνους, διαστρέμματα

και νευραλγίες. Οι αρχαίοι

Έλληνες στεφάνωναν με αυτό

νιόπαντρα ζευγάρια ως

σύμβολο ευτυχίας και στην

Κρήτη το φορούσαν οι ηγέτες

ως σύμβολο τιμής.

Χρησιμοποιήθηκε στη μαγειρική

ως καρύκευμα, ρόφημα και

θερμό επίδεμα για την

ανακούφιση των μυϊκών πόνων.

Επίσης οι αρχαίοι πρόγονοι μας πίστευαν ότι αν ένα κορίτσι βάλει στο κρεβάτι

της μαντζουράνα, η Αφροδίτη θα της αποκαλύψει το μελλοντικό της σύζυγο.

Βότανα και Ιπποκράτης

Μανδραγόρας

Έχει αναισθητική δράση, γι’

αυτό και χρησιμοποιείται ως

σύμβολο της

αναισθησιολογίας. Λέγεται

και καλάνθρωπος, επειδή το

σχήμα της ρίζας του θυμίζει

ανθρώπινη μορφή, ενώ έχει

χρησιμοποιηθεί και ως

(ψυχοτρόπο) ναρκωτικό.

Μάλιστα, πιστεύεται ότι σε

μεγάλη δόση προκαλεί

παράνοια. Χρησιμοποιήθηκε

από τον Ιπποκράτη ως

αναισθητικό και ισχυρό

εμμηναγωγό. Το αφέψημα

της ρίζας του θεωρήθηκε ιδανικό σε περιπτώσεις μανιοκατάθλιψης. Στις

μέρες μας ως κατάπλασμα, με τη χρήση των φύλλων και της ρίζας του, είναι

αναλγητικό των ρευματικών και αρθριτικών πόνων. Παράλληλα ως αφέψημα

βοηθά στην αντιμετώπιση δερματικών διαταραχών και ελκών.

Κέδρος

Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη

χρησιμοποιήθηκε ως αναλγητικό

μετά τον τοκετό και εναντίον

της μητρορραγίας. Σήμερα ως

έγχυμα είναι κατάλληλο για τις

στομαχικές διαταραχές, τα

κρυολογήματα και τη

δυσμηνόρροια. Καταπραΰνει τα

νεύρα και δρα κατά των κολικών

και των προβλημάτων της

ουροδόχου κύστεως. Επίσης ως

αφέψημα, βοηθά την πέψη,

λειτουργεί ως διουρητικό,

αιμοκαθαρτικό και τονωτικό

Βότανα και Ιπποκράτης

όλων των λειτουργιών του οργανισμού. Λένε ότι εντριβές με το χυμό των

καρπών του ανακουφίζουν από τις ισχιαλγίες. Εξωτερικά χρησιμοποιείται με

πλύσεις ως απολυμαντικό και αντισηπτικό.

Ροδιά

Η Ροδιά από τον

Ιπποκράτη

χρησιμοποιήθηκε ως

αντιεμετικό και

αιμοστατικό. Σήμερα ως

αφέψημα με τη χρήση των

ανθών του είναι τονωτικό

και στυπτικό, ενώ με

πλύσεις του στόματος δρα

κατά της ουλίτιδας. O

χυμός του ροδιού δίνεται σε περιπτώσεις πυρετού και προβλημάτων του

ουροποιητικού συστήματος. Θεωρείται ότι έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Φασκόμηλο

Από τον Ιπποκράτη

χρησιμοποιήθηκε για

πνευμονικά νοσήματα και

ως αναλγητικό της

μήτρας. Σήμερα ως

έγχυμα, αποτελεί

εξαιρετικό φάρμακο για

το κρυολόγημα, τη

λαρυγγίτιδα και την

αμυγδαλίτιδα. Διεγείρει

την πέψη, τονώνει το

νευρικό σύστημα και

σταματά την εφίδρωση.

Βοηθά σε περιπτώσεις

αμηνόρροιας και επώδυνης περιόδου. Oι κομπρέσες του ανακουφίζουν και

επουλώνουν κοψίματα, τραύματα και πληγές, ενώ πλύσεις με το έγχυμα

καταπολεμούν την πιτυρίδα. Το αιθέριο έλαιό του είναι αντισηπτικό, δρα κατά

των βακτηρίων και των μυκήτων, ενώ σε χαμηλή δόση είναι διεγερτικό και

αποτελεσματικό κατά της αρθρίτιδας. Ακόμη ως αφέψημα είναι διουρητικό και

αποτοξινωτικό, που ενδείκνυται για τη θεραπεία της αρθρίτιδας.

Βότανα και Ιπποκράτης

Δυόσμος

Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη

χρησιμοποιήθηκε ως

καθαρτικό της μήτρας.

Σήμερα ως έγχυμα, έχει

δράση αντισπασμωδική,

εφιδρωτική, καταπραϋντική,

ηρεμιστική και χωνευτική,

ενώ συστήνεται για ναυτία,

δυσπεψία, ημικρανία,

κολικό, πυρετό, σπασμούς,

κράμπες και πέτρες στη

χολή. Ως

κατάπλασμα ανακουφίζει από τους ρευματισμούς και τις νευραλγίες, ενώ δρα

κατά ορισμένων δερματοπαθειών. Μειώνει το πρήξιμο του στήθους κατά το

θηλασμό. Ενώ ως αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται με εντριβές για να

ανακουφίσει από τον πονοκέφαλο, τον πυρετό και τους πόνους της περιόδου.

Με εισπνοές βοηθά στη ρινική αποσυμφόρηση και με πλύσεις δρα κατά των

δερματικών φλεγμονών, της φαγούρας, των εγκαυμάτων και των τσιμπημάτων

από κουνούπια.

Βότανα και Ιπποκράτης

147 φυτικές θεραπευτικές δρόγες του Ιπποκράτη αλφαβητικά:

Αβρότονο, αγριοκυδωνιά (ως εμμηναγωγό, παυσίπονο της μήτρας και για

υποκαπνισμούς), αγριελιά (για πλύσεις γεννητικών οργάνων), αγριοσέλινο (ως

εμμηναγωγό για την αποβολή του πλακούντα ή του νεκρού εμβρύου),

αγριόσυκα (για περιπτώσεις φλεγμονής της μήτρας), αίρα η μεθυστική, ακακία

η αιγυπτιακή, αμύγδαλα πικρά, άμωμο, ανεμοκλάδι, ανεμώνη, άνηθο το

βαρύοσμον, άνθεμο χλωρό, άνθος αμπέλου (ως αντισηπτικό τραυμάτων),

αντράκλα, απήγανος, άρκευθος, αρμυρίκη, άρο, αρτεμισία.

Βάκκαρη, βατόμουρα κατά της αιμορραγίας, βατράχιο, βελανίδι, βλίτο,

βοάνθεμο, βουκέρας, βούπρηστη, βούρλο, βρουβί, βρύα θαλασσινά, βρυωνία,

βρυωνία λευκή.

Γαϊδουράγκαθο, γαλατσίδα, γερούλι, γλυκάνισος (ως κολπικό υπόθετο),

γλυκόριζα.

Δαύκος, δάφνη, δενδρολίβανο, δίκταμο, δρακόντιο, δρυοπτερίδα.

Ελένιο, ελιά, ελλέβορος, έρπυλος, ευάνθεμο.

Θαψία, θλάσπη. Ιππομάραθο, ιπποσέλινο, ίρις, ιτιά.

Καλάμι αρωματικό, καλαμίνθη, κανέλα, κάρδαμο, καρύδι, κασσία, κέδρος,

κικίδα, κίστος, κισσός, κνήκος, κολοκυθιά, κόμμι, κόνυζα, κουφοξυλιά,

κρήθμο, κρινάνθεμο, κυδώνι, κυκλάμινο, κύμινο, κυνόροδα, κύπειρος, κώνειο.

Λεύκα, λιβάνι, λινάρι, λούπινα, λυγαριά, λωτός.

Μάννα, μαγκούτα, μαντζουράνα, μάραθο, μελάνθιο, μελιά, μίσυ, μολόχα,

μουριά, μύρτο.

Νάρδος. Ολοκωνίτιδα, οποβάλσαμο.

Παιονία, παλουριά, πάνακες, παπαρούνα, παρθένιο, πευκέδανο, πικρόριζα,

πόλιο, πολύκαρπο, πολύκνημο, πολυτρίχι, πράσιο, πράσο, πρόμαλο.

Ρίγανη, ρίζα λευκή, ριζάρι, ρόβη, ροδιά.

Σαπουνόχορτο, σαφράνι, σέσελι, σίναβρο, σίσαρο, σκαρόχορτο, σκόρδο,

σκυλλόβρουβα, σμύρνα, σπανάκι άγριο, σπαράγγι (ως συλληπτικό), σπόρος

στρογγυλός, σταυροβότανο, σταφυλίνος, σχίνος, σχοίνος.

Τηλέφειο, τράγιο, τριβόλι. Υπερικό, υποκυστίδα, ύσσωπος.

Φασκομηλιά, φιδόχορτο, φιλίστιο, φλισκούνι, φλόμος.

Χαλβάνη, χρυσόξυλο. Ψωρίαση ελιάς.

Βότανα και Ιπποκράτης

Καλλιέργεια βοτάνων στο μπαλκόνι του σχολείου μας

Βότανα και Ιπποκράτης

Μαθητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα