1

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α5 να γράψετε στη κόλλα σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. A1. Τα στοιχεία που ανήκουν στη 17η (VIIA) ομάδα του Περιοδικού Πίνακα ονομάζονται:

α. αλκάλια β. αλκαλικές γαίες γ. αλογόνα δ. ευγενή αέρια

Μονάδες 5

A2. Ποιο από τα επόμενα χημικά στοιχεία παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ατομική ακτίνα; α. 9F β. 17Cl γ. 35Βr δ. 53Ι

Μονάδες 5

A3. Σε ποιο από τα παρακάτω εμφανίζεται μη πολικός ομοιοπολικός δεσμός; α. HF β. NH3 γ. NaF δ. O2

Μονάδες 5

A4. Το άτομο του χημικού στοιχείου Χ διαθέτει στον πυρήνα του 18 νετρόνια και γύρω από αυτόν βρίσκονται 17 ηλεκτρόνια. α. ο μαζικός αριθμός Α του στοιχείου Χ είναι 35 και ο ατομικός του αριθμός Ζ είναι 17. β. ο μαζικός αριθμός Α του στοιχείου Χ είναι 36 και ο ατομικός του αριθμός Ζ είναι 18. γ. ο μαζικός αριθμός Α του στοιχείου Χ είναι 35 και ο ατομικός του αριθμός Ζ είναι 18. δ. ο μαζικός αριθμός Α του στοιχείου Χ είναι 36 και ο ατομικός του αριθμός Ζ είναι 17.

Μονάδες 5

A5. Το χημικό στοιχείο Ψ που βρίσκεται στην 2η (ΙΙA) ομάδα και στην 3η περίοδο του Περιοδικού Πίνακα έχει ατομικό αριθμό: α. 16 β. 11 γ. 12 δ. 5

Μονάδες 5

Μαρία Παπαδάκη, Σταυρούλα Γκιτάκου, Γιάννης Τσάφος, Μαρίνος Ιωάννου

ΧΗΜΕΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

24/11/2019

2

ΘΕΜΑ Β Β1. Να χαρακτηρίσετε στην κόλλα σας κάθε μια από τις επόμενες προτάσεις ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ και

να αιτιολογήσετε σε κάθε περίπτωση την επιλογή σας. i. Το χημικό στοιχείο 2He ανήκει στη ΙΙΑ ομάδα του Περιοδικού Πίνακα.

ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ: Ανήκει στα ευγενή αέρια.

ii. Τα χημικά στοιχεία 𝛴1#$% και 𝛴2#

$' είναι ισότοπα.

ΣΩΣΤΗ: Γιατί έχουν τον ίδιο ατομικό αριθμό Ζ = 6 αλλά διαφορετικό μαζικό αριθμό. iii. Τα στοιχεία του Περιοδικού Πίνακα που βρίσκονται κατά μήκος μιας κύριας ομάδας έχουν παρόμοιες

χημικές ιδιότητες.

ΣΩΣΤΗ: Γιατί έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων στην εξωτερική τους στιβάδα. iv. Υπάρχει ομοιοπολική ένωση με μοριακό τύπο MgCl2.

ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ: Το Mg έχει ηλεκτρονιακή δομή K(2)L(8)M(2) με 2 ηλεκτρόνια σθένους άρα είναι μέταλλο ενώ το Cl έχει ηλεκτρονιακή δομή K(2)L(8)M(7) με 7 ηλεκτρόνια σθένους και είναι αμέταλλο. Το Mg αποβάλλει τα δύο ηλεκτρόνια της εξωτερικής στιβάδας και μετατρέπεται σε ιόν Mg2+. Δύο άτομα Cl προσλαμβάνουν το καθένα από ένα ηλεκτρόνιο και μετατρέπονται σε ιόντα Cl-

οπότε σχηματίζεται το κρυσταλλικό πλέγμα του MgCl2. Δίνονται Ζ(Mg) = 12 και Z(Cl) = 17.

v. Στο άτομο ενός χημικού στοιχείου ένα ηλεκτρόνιο που βρίσκεται στην στιβάδα M έχει μεγαλύτερη

ενέργεια από ένα ηλεκτρόνιο στη στιβάδα Κ. ΣΩΣΤΗ: Γιατί η στιβάδα Μ είναι πιο απομακρυσμένη από τον πυρήνα σε σχέση με την Κ, οπότε τα ηλεκτρόνιά της δέχονται ασθενέστερη έλξη από αυτόν.

Μονάδες 10 Β2. Να μεταφέρετε τον παρακάτω πίνακα στην κόλλα σας και να συμπληρώσετε τα κενά του.

Μονάδες 10

ΣΥΜΒΟΛΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ Ζ Α p n e K L M N O ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΟΔΟ

Κ ΚΑΛΙΟ 19 39 19 20 19 2 8 8 1 1η 4η

Ο ΟΞΥΓΟΝΟ 8 16 8 8 8 2 6 16η 2η

S ΘΕΙΟ 16 32 16 16 16 2 8 6 16η 3η

He ΗΛΙΟ 2 4 2 2 2 2 18η 1η

I ΙΩΔΙΟ 53 127 53 74 53 2 8 18 18 7 17η 5η

3

Β3. Η κύρια χρήση των πηγών Ιριδίου-192 είναι στη ραδιογραφία με ακτινοβολία γ.

Το ιρίδιο παρουσιάζει δύο σταθερά φυσικά ισότοπα:

i. Να υπολογίσετε τον ατομικό και τον μαζικό αριθμό του κάθε ατόμου.

Εφόσον είναι ισότοπα θα έχουν ίδιο ατομικό αριθμό. Άρα 4x - 3 = 3x + 17 ή x = 20. Για το Α: Z = 77, A = 191 Για το Β: Z = 77 και Α = 193

ii. Να υπολογίσετε τον αριθμό των πρωτονίων,των νετρονίων και των ηλεκτρονίων του κάθε ατόμου.

A: N = 114, p = 77, e- = 77 B: N = 116, p = 77, e- = 77

Μονάδες 2 x 2,5

ΘΕΜΑ Γ Γ1. Φέτος εορτάζονται τα 150 έτη από την επινόηση του Περιοδικού Πίνακα καθώς το 1869 ο Ρώσος

Χημικός Μendeleev δημοσίευσε τον Περιοδικό Πίνακα όλων των γνωστών στοιχείων της εποχής του και προσδιόρισε τις ιδιότητες στοιχείων που δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα. Γνωρίζοντας συνεπώς, τη θέση τους στον Περιοδικό Πίνακα προέβλεψε την ύπαρξή τους. Παρακάτω παρουσιάζεται ένα τμήμα των πρώτων πέντε περιόδων του Περιοδικού Πίνακα με ορισμένα χημικά στοιχεία, που έχουν δοθεί ως γράμματα.

Α Β Γ Ζ Λ Ν Ε Μ

Να απαντήσετε τα ακόλουθα ερωτήματα: i. Να αναφέρετε δύο στοιχεία, τα οποία βρίσκονται στην ομάδα των αλκαλίων και άλλα δύο τα

οποία ανήκουν στην ομάδα των αλογόνων. Αλκάλια 1η ομάδα: Β, Ε Αλογόνα 17η ομάδα: Λ, Μ

ii. Ποια στοιχεία έχουν τρεις στιβάδες στο άτομό τους; Τα στοιχεία της 3ης περιόδου του Περιοδικού Πίνακα δηλαδή τα Β, Γ, Z, Λ και Ν.

iii. Σε ποιο γράμμα αντιστοιχεί το δεύτερο αλογόνο και ποιος ο ατομικός του αριθμός;

Το δεύτερο αλογόνο είναι το στοιχείο Λ με Ζ = 17.

iv. Να βρεθεί ο ατομικός αριθμός του δεύτερου στοιχείου από τις αλκαλικές γαίες. Σε ποιο γράμμα αντιστοιχεί; Ο ατομικός αριθμός του δεύτερου στοιχείου από τις αλκαλικές γαίες είναι Ζ = 12 και το στοιχείο είναι το Γ.

9x+114x-3 Ir

10x-73x+17 Ir

4

v. Να βρεθεί ο ατομικός αριθμός των στοιχείων Ε, Ν και να συγκρίνετε την ατομική ακτίνα των στοιχείων Β και Ε. Για το Ε: Ζ = 19 και για το Ν: Ζ = 18. Η ατομική ακτίνα του στοιχείου Ε είναι μεγαλύτερη από του Β καθώς το Ε βρίσκεται στην 4η περίοδο του Περιοδικού Πίνακα ενώ το Β στην 3η οπότε το Ε διαθέτει μια επιπλέον στιβάδα.

Μονάδες 5 x 2

Γ2. Να αντιγράψετε τον παρακάτω πίνακα και να συμπληρωθούν τα κενά του πίνακα με τους χημικούς

τύπους των ενώσεων που σχηματίζονται από τα αντίστοιχα στοιχεία. Να χαρακτηρίσετε καθεμία από τις χημικές ουσίες που σχηματίζονται ως ομοιοπολική (Ο) ή ιοντική(Ι) ή σημειώστε το γράμμα Χ στην περίπτωση που δεν προκύπτει ένωση.

Μονάδες 15

8O 15P 17Cl 16S 36Kr

20Ca CaO (I) Ca3P2 (I) CaCl2 (I) CaS (I) Χ

19K Κ2Ο (I) Κ3P (I) KCl (I) K2S (I) X

1H H2O (O) PH3 (O) HCl (O) H2S (O) X

ΘΕΜΑ Δ Δ1. Η αμμωνία είναι μία από τις σημαντικότερες χημικές ενώσεις παγκοσμίως, καθώς αποτελεί τη βάση της

αλυσίδας παραγωγής πολλών βιομηχανικών προϊόντων, όπως λιπάσματα, εκρηκτικά, καθαριστικές ουσίες και φάρμακα. Αν γνωρίζετε ότι ο μοριακός τύπος της αμμωνίας είναι ΝΗ3: i. Να εξηγήσετε αν πρόκειται για ομοιοπολική ή ιοντική ένωση.

7N: K(2) L(5) αμέταλλο 2η περίοδος και VA ομάδα 1Η: Κ(1) αμέταλλο 1η περίοδος και 1η ΙΑ ομάδα Μεταξύ αμετάλλων αναπτύσσεται ομοιοπολικός δεσμός και μάλιστα πολικός στην περίπτωση της αμμωνίας. Δίνονται οι ατομικοί αριθμοί Ζ(Ν) = 7 και Z (Η) = 1.

ii. Να περιγράψετε τον τρόπο που προκύπτει η παραπάνω ένωση και να γράψετε τον ηλεκτρονιακό τύπο της.

Το άτομο του αζώτου διαθέτει τρία μονήρη ηλεκτρόνια που κάνουν 3 απλούς ομοιοπολικούς δεσμούς με τρία άτομα Η. Κάθε ομοιοπολικός δεσμός σχηματίζεται με αμοιβαία συνεισφορά μονήρων ηλεκτρονίων.

Ηλεκτρονιακός τύπος της ΝΗ3.

Μονάδες 2 + 3

N

H

HHxx

5

Δ2. Το φθοριούχο νάτριο με χημικό τύπο NaF, χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες στο πόσιμο νερό

αλλά και στις οδοντόκρεμες ως μέσο πρόληψης από την τερηδόνα. i. Να εξηγήσετε αν το φθοριούχο νάτριο είναι ομοιοπολική ή ιοντική ένωση.

11Na: K(2) L(8) M(1) μέταλλο 3η περίοδος και IA ομάδα 9F: Κ(2) L(7) αμέταλλο 2η περίοδος και 17η VIΙΑ ομάδα Μεταξύ μετάλλου και αμετάλλου αναπτύσσεται ετεροπολικός δεσμός. Δίνονται οι ατομικοί αριθμοί Ζ(Na) = 11 και Z (F) = 9.

ii. Να περιγράψετε τον τρόπο που προκύπτει η παραπάνω ένωση και να γράψετε τον ηλεκτρονιακό τύπο της. Τι δείχνει ο χημικός τύπος NaF;

Το άτομο του νατρίου αποβάλλει ένα ηλεκτρόνιο προκειμένου να αποκτήσει δομή ευγενούς αερίου και μετατρέπεται στο κατιόν Νa+. Το άτομο του φθορίου προσλαμβάνει αυτό το ηλεκτρόνιο, αποκτά επίσης δομή ευγενούς αερίου και μετατρέπεται σε ανιόν F-. Σχηματίζεται το κρυσταλλικό πλέγμα του NaF. Στον κρύσταλλο η αναλογία των ιόντων Na+ και F- είναι 1 : 1.

Ηλεκτρονιακός τύπος της NaF.

Μονάδες 2 + 3

Δ3. Στο εργαστήριο διατίθεται υδατικό διάλυμα αμμωνίας 25 % w/w. Aν ένας φοιτητής χρειάζεται για το πείραμά του 300 g διαλύματος αμμωνίας, να υπολογίσετε την ποσότητα της καθαρής αμμωνίας που περιέχεται στο διάλυμα αυτό. Σε 100 g διαλύματος ΝΗ3 περιέχονται 25 g διαλυμένης ουσίας NH3 Σε 300 g διαλύματος ΝΗ3 περιέχονται x g διαλυμένης ουσίας NH3

Από την παραπάνω αναλογία βρίσκουμε x = 75 g διαλυμένης ουσίας NH3.

Μονάδες 7

Δ4. Ένας φοιτητής ζυγίζει ποσότητα 45 g στερεού NaF και τη διαλύει στο νερό, οπότε προκύπτει διάλυμα φθοριούχου νατρίου 500 mL. Να υπολογίσετε την % w/v περιεκτικότητα του διαλύματος σε ΝaF. Σε 500 mL διαλύματος φθοριούχου νατρίου περιέχονται 45 g NaF Σε 100 mL διαλύματος φθοριούχου νατρίου περιέχονται x g NaF

Από την παραπάνω αναλογία βρίσκουμε x = 9 g δηλαδή το διάλυμα έχει 9 % w/v περιεκτικότητα σε NaF.

Μονάδες 8

ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!

xxNa Fxx xx

xx

+1xx

xx

xx

xx

-1