O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 1Νικήτας Βουγιουκλής

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 2

Γιατί ?

• Κάποιοι Φίλοι με ρωτούν γιατί ασχολούμαι με αυτά τα πονήματα. Η απάντηση είναι απλή. Προσπαθώ να καλύψω τα κενά που έχω στις γνώσεις μου πάνω σε θέματα για τα οποία έχω περιέργεια και ενδιαφέρον. Επομένως μπορεί κάποιος να πει ότι γράφω για θέματα για τα οποίααρχικά ήξερα πολύ λίγα πράγματα η και τίποτα ακόμη.

• Πάντα εύρισκα σαν πιο αποτελεσματικό τρόπο μάθησης τη γραφή και για το λόγο αυτό κρατώ σημειώσεις από ότι διαβάζω (cut & paste) τα οποία και μεταφέρω σε μορφή Power Point Presentation. Επομένως δεν κάνω πρωτογενή έρευνα αλλά παρουσιάζω μόνο, σε κάποια οργανωμένη μορφή, τις πληροφορίες που αντλώ από τις πηγές μου τις οποίες καμιά φορά εμπλουτίζω με videos η ακόμα και με μουσική.

• Ελπίζοντας ότι κάποιοι από τους φίλους μου θα έχουν το ίδιο ενδιαφέρον μάθησης για κάποια από τα πονήματα αυτά, τα διανέμω σε αυτούς πιστεύοντας ότι στη χειρότερη περίπτωση θα τους βάλω στο κόπο να κάνουν ένα DELETΕ.

MΦΧΝΙΚΗΤΑΣ

nvougiouklis@yahoo.com

• Περιπατητική Σχολή ονομάσθηκε συμβατικά η φιλοσοφική σχολή την οποία ίδρυσε ο Αριστοτέλης στην Αθήνα το 355 π.Χ.

• H σχολή είχε αρχικά φιλοσοφικό και θρησκευτικό χαρακτήρα, καθώς ήταν αφιερωμένη στην λατρεία των Μουσών. Η κατεύθυνση της σχολής, μετά τον θάνατο του Αριστοτέλη, βασίστηκε κυρίως στον εμπειρισμό και χαρακτηρίστηκε από την πολυμάθεια.

– Σημείωση: Ο Εμπειρισμός είναι η θεωρία που υποστηρίζει

ότι η πηγή όλης της γνώσης είναι η εμπειρία μέσω των

αισθήσεων. Ο όρος αναφέρεται επίσης στην μέθοδο

παρατήρησης και πειραματισμού που χρησιμοποιείται στις

φυσικές επιστήμες. Συχνά, ο εμπειρισμός

αντιπαραβάλλεται με τον ρασιοναλισμό, μια θεωρία που

υποστηρίζει ότι ο νους αντιλαμβάνεται κάποιες αλήθειες

απ' ευθείας, χωρίς τη διαμεσολάβηση των αισθήσεων

• Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης, γεννήθηκε το 384 π.Χ. στην πόλη Στάγειρα της Χαλκιδικής, η οποία ήταν ελληνική και πρώτοι την είχαν αποικήσει οι Άνδριοι το 665 π.Χ.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 3Νικήτας Βουγιουκλής

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 4

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

H ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΩΝ ΜΟΥΣΩΝ

• Ο πατέρας του, Νικόμαχος, ήταν γιατρός και καταγόταν από οικογένεια γιατρών Ασκληπιαδών, που προήρχετο από τον ομηρικό Μαχάονα. Ήταν συγγραφέας έργων φυσικής, πλούσιος, φίλος δε και γιατρός του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα του Β΄, στην αυλή του οποίου και έζησε μέχρι τον θάνατό του.

– Σημείωση: Ο Μαχάονας ήταν ένας μυθικός ιατρός (δευτερεύων θεός - ημίθεος), γιος του Ασκληπιού και της Ηπιόνης.

– Σημείωση: Η Ηπιόνη ήταν συντρόφισσα ταυτόχρονα και σύζυγος του Ασκληπιού, του αρχαίου θεού της Ιατρικής. Επομένως ήταν η μητέρα των θυγατέρων του, οι οποίες είχαν τα ονόματα Ιασώ, Αίγλη, Πανάκεια, Υγιεία και Ακεσώ. Η Ηπιόνη ήταν δευτερεύουσα θεότητα παρά τον Ασκληπιό. Αναφέρεται ότι άγαλμα της Ηπιόνης υπήρχε στην Επίδαυρο, δίπλα στο άγαλμα του Ασκληπιού. Η Ηπιόνη θεωρείται από μερικούς ως κόρη του Μέροπα, σημαντικού μυθικού βασιλιά της νήσου Κω.

• Σύζυγος του Νικόμαχου, από την οποία είχε τον Αριστοτέλη και δυο άλλους γιους, ήταν η Φαιστιάς, προερχόμενη από παλαιά και διαπρεπή οικογένεια των Χαλκιδέων.

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 5Νικήτας Βουγιουκλής

• Σε πολύ μικρή ηλικία ο Αριστοτέλης έχασε την μητέρα του, δεν ήταν δε ακόμη έφηβος όταν πέθανε και ο πατέρας του.

• Σε ηλικία 17 ετών, το 368 π.Χ. έχοντας ήδη τη διαχείριση της εκ πατρικής και μητρικής κληρονομιάς σημαντικής περιουσίας του, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, το σπουδαιότερο τότε και περιφημότερο πνευματικό, καλλιτεχνικό και αστικό κέντρο του πολιτισμένου κόσμου.

• Υπήρξε ακροατής του Ευδόξου, φιλοσόφου και ιδίως μαθηματικού από την Κνίδο, ο οποίος είχε διατελέσει μαθητής του Πλάτωνα, αλλά κατόπιν ασπάσθηκε και δίδασκε τις ηδονιστικές δοξασίες του Αριστίππου, των οποίων κέντρο ήταν η φρόνηση και το μέτρο, δηλαδή δυο ηθικολογικές αντιλήψεις που επικρατούν σε όλο το έργο του Αριστοτέλη.

– Σημείωση: O Αρίστιππος (435- 350 μΧ) γεννήθηκε στην Κυρήνη της Αφρικής το 435 από εύπορη οικογένεια. Έγινε μαθητής του Πρωταγόρα και εν συνεχεία πηγαίνει στην Αθήνα ώστε να παρακολουθήσει τον Σωκράτη. Οι δύο αυτοί τρανοί άνδρες θα τον επηρεάσουν εξίσου καθοριστικά στην μετέπειτα ζωή του και φιλοσοφία του.

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 6Νικήτας Βουγιουκλής

Αρίστιππος (435-350 μΧ)

– Ο Διογένης τον αποκαλούσε βασιλικό σκύλο γιατί είχε επιλέξει να έχει πολύ στενές σχέσεις με τον Διόνυσο τον τύραννο των Συρακουσών και ζούσε τριφηλή ζωή. Το σπίτι του ήταν πολυτελές και πάντα γεμάτο από όμορφες γυναίκες. Θεωρούσε ότι το να ζεις με πολυτέλεια δεν σε εμπόδιζε από το να είσαι τίμιος και ηθικός. Βρισκόταν σε σχέση με την εταίρα Λαΐδα και σε κάποιον που τον

κατηγόρησε ότι ζει με εταίρα του απάντησε με περίσσιο

θράσος ότι όσο ένα σπίτι ή πλοίο δεν μας πειράζει εάν έχει χρησιμοποιηθεί κι από άλλους, αφού εξακολουθεί να εκπληρώνει τον λόγο ύπαρξης του, το ίδιο πρέπει να ισχύει και για μια γυναίκα. Το να ικανοποιείς τις αισθήσεις σου δεν είχε τίποτα το μεμπτό για τον Αρίστιππο. Το σημαντικό

ήταν να μην μας ελέγχουν οι ηδονές, αλλά να τις ελέγχουμε

εμείς.

• Σε εκείνη την περίοδο της νεανικής ηλικίας του Αριστοτέλη τον κατηγόρησαν διάφοροι, μεταξύ των οποίων και ο φιλόσοφος Επίκουρος ότι ο Αριστοτέλης νέος ακόμη κατέφαγε την πατρική περιουσία.

• Αλλά γίνεται φανερό ότι αυτά και άλλα παραπλήσια δεν αληθεύουν, διότι ο Αριστοτέλης, αφού εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, έδειξε να είναι πολύ επιμελής και ασχολήθηκε με την μάθηση γενόμενος μαθητής του Πλάτωνα όπου και διακρίθηκε γρήγορα πάνω από

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 7

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Λαΐδα η Κορινθία Πόρνη

όλους γεγονός που και αυτοί οι κατήγοροί του δεν τόλμησαν να το αρνηθούν.

• Απεναντίας αναφέρεται σχετικά με την φιλοπονία του, ότι συχνά μελετώντας την νύχτα στο κρεβάτι του κρατούσε στα αριστερά μια χάλκινη σφαίρα, ώστε όταν αποκοιμιόταν να πέφτει και να ξυπνά από τον κρότο. Αυτό που πιθανώς δίνει αφορμή για κακολογίες ήταν ότι ο Αριστοτέλης ο οποίος ήταν βραχύσωμος, ισχνός, με μικρά μάτια και φαλακρός, αρεσκόταν στον καλλωπισμό και στην επίδειξη. Ίσως δε και λόγω της ευπορίας του να ζούσε με τρόπο δαπανηρό.

• Όντας μαθητής του Πλάτωνα μέχρι τον θάνατο αυτού (347 π.Χ.), διδάσκοντας δε ίσως τα τελευταία έτη της μαθητείας του την ρητορική στην Ακαδημία αποχώρησε από αυτήν, όταν την διεύθυνσή της Ακαδημίας ανέλαβε ο Σπεύσιππος.

• Και τότε, ίσως γιατί ήδη δεν τον έβλεπαν οι Αθηναίοι με καλό μάτι σαν «μακεδονίζοντα» , έφυγε μαζί με τον Ξενοκράτη, επίσης φιλόσοφο και μαθητή του Πλάτωνα, στην Ατάρνα, όπου φιλοξενήθηκε από τον τύραννο των

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 8Νικήτας Βουγιουκλής

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Αταρνών και της Άσσου Ερμεία.

• Ο Αριστοτέλης έμεινε κοντά στον Ερμεία τρία χρόνια και κατόπιν έφυγε στην Λέσβο, όταν με προδοσία συνελήφθη ο Ερμείας από τους Πέρσες και φονεύθηκε. Φαίνεται δε ότι ο θάνατός του πολύ λύπησε τον φιλόσοφο, γιατί συνδεόταν μαζί του με φιλία και ευγνωμοσύνη, και συνέθεσε, όπως λέγεται, προς τιμήν του έναν έξοχο παιάνα στην αρετή.

•

• Από τη Μυτιλήνη αναχώρησε προσκληθείς από τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο, σαν δάσκαλος του γιου του Αλέξανδρου, τότε δεκατριών ετών.

• Συνδυάζοντας τις παρεχόμενες από τους βιογράφους πληροφορίες μπορούμε να συμπεράνουμε ότι διδάσκαλος μεν και παιδαγωγός του Αλεξάνδρου διετέλεσε για τρία χρόνια, ενώ κοντά του σαν δικός του άνθρωπος και σύμβουλός έμεινε ακόμα πέντε χρόνια, μέχρις ότου δηλαδή ο Αλέξανδρος εκστράτευσε (335 π.Χ.) κατά της Ασίας.

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 9Νικήτας Βουγιουκλής

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΑΤΑΡΝEΑ ΚΑΙ ΑΣΣΟΥ

• .

• Μετά την αναχώρηση του Αλέξανδρου από την Μακεδονία, ο Αριστοτέλης επέστρεψε στην Αθήνα όπου και ίδρυσε σχολή ρητορικής, δηλαδή ανώτερης μόρφωσης, αντίπαλο της περίφημης τότε σχολής του Ισοκράτους, αλλά και της Ακαδημίας, δηλαδή της πλατωνικής σχολής, την οποία διηύθυνε, όπως λέγεται, ο Σπεύσιππος.

– Σημείωση : Ο Ισοκράτης (436-338 π.Χ.), από το δήμο της Ερχείας, υπήρξε μαθητής του Πρόδικου, του Γοργία, του Πρωταγόρα και ίσως του Σωκράτη. Ο πατέρας του Θεόδωρος, ιδιοκτήτης εργαστηρίων κατασκευής αυλών, υπέστη οικονομική καταστροφή εξαιτίας του Πελοποννησιακού πολέμου και ο Ισοκράτης, για να ζήσει, έγινε λογογράφος και, στη συνέχεια, άνοιξε σχολή ρητορικής στη Χίο και κατόπιν στην Αθήνα, με διάσημους μαθητές, ρήτορες και ιστορικούς.

– Οι απόψεις του για τα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας ήταν πρωτοποριακές. Πρότεινε στον Πανηγυρικό του (380 π.Χ.) τη συνένωση όλων των Ελλήνων σε αγώνα εναντίον των Περσών με ηγέτη το βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο. Το πολιτικό του όραμα όμως δεν εκπληρώθηκε όσο ζούσε, παρά μόνο μετά το θάνατο του, στο πρόσωπο του Μ. Αλεξάνδρου. H μάχη στη Χαιρώνεια (338 π.Χ.) διέψευσε τις ελπίδες για συνένωση των Ελλήνων και ύστερα από λίγες μέρες ο ρήτορας πέθανε, από εκούσια ασιτία.

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 10

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΠΥΛΩΝ ΔΙΟΧΑΡΗ

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

– Σημείωση : Ο Σπεύσιππος (γεννήθηκε το 408 π.Χ. στην Αθήνα και πέθανε μεταξύ 339 και 338 π.Χ. στην Αθήνα) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και μαθηματικός και πρώτος σχολάρχης της Πλατωνικής Ακαδημίας για περίπου 10 χρόνια, μετά τον θάνατο του Πλάτωνα το 347 π.Χ. .

• Το Λύκειο βρισκόταν έξω από την πόλη, στα

βορειοανατολικά της όρια, ανάμεσα μάλλον στο

Λυκαβηττό και τον Ιλισό, μπροστά στην Πύλη του

Διοχάρη. Εκεί υπήρχε μία ευρύχωρη δενδρόφυτη

δημόσια έκταση αφιερωμένη στον Λύκειο Απόλλωνα,

που εκτεινόταν κάτω από τον Λυκαβηττό, δηλαδή σε

μέρος της πόλης διαμετρικά αντίθετο της Ακαδημίας.

Εκεί ο Αριστοτέλης - ως ξένος δεν μπορούσε να

αγοράσει – ενοικίασε χώρους και ίδρυσε τη Σχολή του.

– Σημείωση: Ο Λύκειος Απόλλων λατρευόταν στην περιοχή από τους πανάρχαιους χρόνους, ίσως ως ποιμενικός θεός, προστάτης των κοπαδιών από τους λύκους.

• Το Λύκειο του Αριστοτέλη ονομάστηκε «περιπατητική» Σχολή διότι, οι μαθητές διδάσκονταν ενώ βγαίνανε περίπατο μαζί με τους δασκάλους τους.

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 11

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΣΠΕΥΣΙΠΠΟΣ

• Η φιλοσοφική αυτή σχολή λειτούργησε από την αρχαϊκή εποχή μέχρι τα χρόνια του αυτοκράτορα Αδριανού από τους διαδόχους του Αριστοτέλη.

• Τα μαθήματα στην σχολή γίνονταν σε δυο παραδόσεις,

το πρωί και το απόγευμα, και από αυτό ονομάστηκαν «εωθινός» και «δειλινός» περίπατος.

– Σημείωση: εωθινός από το αρχαίο έως που σημαίνει αυγή.

• Κατά μεν τον εωθινό δίδασκε τους αρχαιότερους και σημαντικότερους μαθητές τις βαθύτερες επιστημονικές γνώσεις και την δική του συστηματική φιλοσοφία, αναπτύσσοντας και ελέγχοντας, όπως μπορούμε να καταλάβουμε από τα συγγράμματά του, και τις θεωρίες και δοξασίες άλλων διασήμων προγενεστέρων και συγχρόνων του φιλοσόφων. Κατά τον δειλινό δίδασκε τους αρχαρίους μαθητές και άλλους ακροατές στοιχειώδη μαθήματα ρητορικής, φιλοσοφίας, γραμματολογίας και άλλα μάλλον κάπως σαν διάλεξη.

• Έτσι τα μεν πρωινά μαθήματα ονομάσθηκαν που

«ακροαματικοί λόγοι», τα δε απογευματινά «εγκύκλιοι» ή «εξωτερικοί λόγοι».

• Μολονότι αργότερα λέχθηκε ότι οι ακροαματικοί λόγοι ήταν κάποια ιδιαίτερη και απόκρυφη διδασκαλία, ώστε να υπάρξει φήμη ότι υπήρξε και μυστική αριστοτελική φιλοσοφία, όμως από την μελέτη των αριστοτελικών έργων και από τον ενιαίο σαφή και καθορισμένο τρόπο θεωρίας σε αυτά, συνάγεται το ασφαλές συμπέρασμα ότι μία και μόνη υπήρξε η αριστοτελική φιλοσοφία και μία επίσης η επιστημονική σκέψη, όπως μας παρουσιάζονται σήμερα. Βασική αρχή της ήταν η συστηματική φιλοσοφική έρευνα.

• Ο Αριστοτέλης εργάστηκε 12 χρόνια στη σχολή και πέτυχε να την πλουτίσει με άριστη βιβλιοθήκη για την εποχή του και να της δώσει μία σωστή επιστημονική κατεύθυνση.

• Στα πρώτα χρόνια μετά το θάνατο του Αριστοτέλη η σχολή απέκτησε νατουραλιστικό χαρακτήρα, ενώ αργότερα εισήγαγε την εμπειρική και τη σχολαστική τάση. Μετά τον 3ο αι. μ.Χ. συγχωνεύτηκε με τη

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 12

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Νεοπλατωνική Σχολή και παράλληλα έγινε στροφή στη μελέτη των έργων του ιδρυτή της Αριστοτέλη και στο αρχικό πνεύμα της.

– Σημείωση: Σχολαστικοί ονομάζονταν στην αρχαιότητα εκείνοι που είχαν σαν εργασία την ενασχόληση με τις επτά ελεύθερες τέχνες (τη μουσική, τη γραμματική, την ρητορική, την αριθμητική, τη γεωμετρία, τη θεολογία και τη φιλοσοφία). Στην αρχή η σχολαστική φιλοσοφία βασιζόταν στη φιλοσοφία του Πλάτωνα.

– Σημείωση: Ο νατουραλισμός (φυσιοκρατία) πρεσβεύει ότι αρχή των πάντων είναι η Φύση, που επιδρά ακόμη και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα καθώς και της συλλογικής συμπεριφοράς των ανθρώπων.

Ο νατουραλισμός είναι μια φιλοσοφική θεωρία που υποστηρίζει ότι όλα τα φαινόμενα μπορούν να ερμηνευτούν μηχανιστικά με τη βοήθεια των φυσικών νόμων και της αιτιοκρατίας. Ο νατουραλισμός θεωρεί ότι το Σύμπαν είναι μια απέραντη «μηχανή» ή «οργανισμός», στερούμενος συγκεκριμένου σκοπού ύπαρξης και αδιάφορος προς τις ανθρώπινες ανάγκες και επιθυμίες.

• Μερικές από τις κοινές δοξασίες των περιπατητικών

φιλοσόφων είναι ότι διέκριναν την ύλη από το είδος, τη δύναμη από την ενέργεια. Παραδέχονταν πως ο κόσμος είναι αιώνιος και πως η πρώτη πηγή, που μεταδίδει την κίνηση σ’ όλο το κοσμικό σύμπαν, είναι ο θείος νους, που τον χαρακτήριζαν ως το κινούν ακίνητο.

• Για την εξήγηση του φυσικού σύμπαντος χρησιμοποιούσαν την έννοια της κίνησης, θεωρούσαν όμως ότι ο κόσμος ήταν ένα σύνολο οργανωμένο για

την εξυπηρέτηση ορισμένων σκοπών.

• Γι αυτούς, στην πολιτική ζωή, το πολιτειακό σύνολο είχε προτεραιότητα απέναντι στο μεμονωμένο άτομο. Έλεγαν πως ο άνθρωπος γίνεται ενάρετος όταν κατορθώνει να έχει διανοητικές και ηθικές αρετές και να μετριάζει τα πάθη του.

• Κατά το διάστημα που εκπαίδευε τον Αλέξανδρο στην μακεδονική αυλή, του παρέχονταν άφθονα μέσα από τους βασιλείς της Μακεδονίας, και τότε και κατόπιν, όταν κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία μισθοδοτούνταν χιλιάδες ανδρών από τον βασιλιά για να συλλέγουν και να αποστέλλουν στον

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 13

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Αριστοτέλη όλα τα ζώα, τα φυτά και τα περίεργα εν γένει πράγματα της ασιατικής χώρας.

• Αν δε πιστέψουμε τον Αθήναιο, για τον καταρτισμό των επιστημονικών συλλογών και της βιβλιοθήκης του Αριστοτέλη ο Αλέξανδρος χορήγησε επτακόσια τάλαντα δηλαδή τέσσερα και πλέον εκατομμύρια χρυσών φράγκων.

– Σημείωση: Ο Αθήναιος (τέλος του 2ου αι. μ.Χ. αρχές του 3ου αι. μ.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας βιολόγος, φυτολόγος, ζωολόγος) γαστρονόμος, διαιτολόγος, ρήτορας και γραμματικός από την Ναυκράτιδα της Αιγύπτου. Το έργο του Αθήναιου είναι μια πηγή πληροφοριών για πλήθος χαμένων αρχαιοτέρων συγγραμμάτων .

• Έτσι o Αριστοτέλης δημιούργησε την «περί ζώων ιστορία» και τα άλλα έργα πάνω σε φυσικές επιστήμες, θαυμαστά μέχρι σήμερα για την μέθοδο και όχι σπάνια εκπληκτικά για την ακρίβεια, τα οποία συνέγραψε κατά την δεύτερη διαμονή του στην Αθήνα και μετά την σύσταση της δικής του Περιπατητικής Σχολής.

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 14

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΝΑΥΚΡΑΤΙΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

• Ο Αριστοτέλης την εποχή κατά την οποία ίδρυσε την σχολή του ήταν ηλικίας πενήντα και πλέον ετών. Εύλογα λοιπόν μπορεί κανείς να υποθέσει, ότι τις μεν θεωρητικές γνώσεις του τις είχε μέχρι τότε συμπληρώσει, την δε ταξινόμηση της από αυτόν συναχθείσης ποικίλης θεωρητικής και πρακτικής ύλης και την συνέχιση των πειραμάτων του και των παρατηρήσεων και την διαρρύθμιση των περισσότερων και σημαντικότερων έργων του εξακολούθησε έκτοτε και μέχρι το τέλος της ζωής του.

• Η καθημερινή και συστηματική διδασκαλία καθώς και η υπό την επίβλεψη και οδηγίες του πάνω στο αρχικό σχέδιο του συνεργασία του με τους μαθητές του βοήθησε ουσιωδώς στην ταξινόμηση και ολοκλήρωση του έργου του.

• Γι’ αυτό δε και στα σωζόμενα συγγράμματα του Αριστοτέλη, από τα οποία ίσως μερικά γράφτηκαν από τους μαθητές του όπως αυτός υπαγόρευε και καθοδηγούσε, καταφαίνεται μεγάλη φροντίδα και ικανότητα σε συστηματοποίηση και σαφήνεια, λίγη δε επιμέλεια ύφους και πλαστικής απεικόνισης.

• Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι να θυμίζουν και κατά την ύλη και κατά την μορφή τύπο Εγκυκλοπαίδειας η οποία περιλαμβάνει το σύνολο σχεδόν των τότε γνώσεων, αλλά υπό τη μορφή και κατά το σύστημα και σύμφωνα προς την φιλοσοφία ενός μόνου συγγραφέως.

• Το πλήθος των γνώσεων όσες τα αριστοτελικά συγγράμματα περιέλαβαν, οι νέες παρατηρήσεις και νέες θεωρίες, που σε κάθε ένα θέμα ο φυσιοδίφης και φιλόσοφος συγγραφέας προσέθεσε και η δύναμη της διευκρινίσεως και της συστηματοποιήσεως του Αριστοτέλη είναι τέτοια που ανάγκασε ένα Γερμανό σοφό να πει ότι άλλος Αριστοτέλης ούτε γεννήθηκε, ούτε θα γεννηθεί, αλλά ούτε είναι ανάγκη να γεννηθεί.

• Από τα συγγράμματα του Αριστοτέλη λίγα, μόνο το ένα τρίτο, διασώθηκαν. Η σημαντικότερη των απωλειών μπορεί να θεωρηθεί η απώλεια της «Συναγωγής Πολιτειών», ενός πολύ ογκώδους έργου.

– Σημείωση: «Συναγωγή Πολιτειών» ή απλώς «Πολιτείαι» (πολιτεύματα). Σύγγραμμα που είχε χαθεί από πάρα πολύ παλιά, μόνο δε πριν από έναν περίπου αιώνα βρέθηκε

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 15Νικήτας Βουγιουκλής

σχεδόν ολόκληρο το σπουδαιότερο ίσως τμήμα του το

πραγματευόμενο το πολίτευμα των Αθηναίων.

– Στο σύγγραμμά του περί πολιτειών ο Αριστοτέλης περιέγραψε και ανέλυε κατά τον Διογένη τον Λαέρτιο και τον Ησύχιο 158 πολιτεύματα αυτονόμων πόλεων και κρατών, κατά τον αραβικό κατάλογο τον λεγόμενο του Πτολεμαίου 161, κατά τον Αμμώνιο 240, κατά τον Μενάγιο 245 και κατ’ άλλους τέλους 250 ή 255 πολιτεύματα, από τα οποία τα περισσότερα ήταν ελληνικά, μερικά δε βαρβαρικά.

– Πιθανόν δε φαίνεται ότι τα βαρβαρικά περιελαμβάνοντο όλα σε μια μόνη πραγματεία υπό τον τίτλο Νόμιμα βαρβαρικά, πλην του πολιτεύματος των Καρχηδονίων, το οποίο αποτελούσε ιδιαίτερο βιβλίο.

• Τα έργα του Αριστοτέλη από τους αρχαίους ήδη χρόνους κατατάχθηκαν συστηματικά και κατά

διαφόρους τρόπους. Έτσι χωρίσθηκαν σε «υπομνητικά», δηλαδή αποτελούμενα από σημειώσεις, και «συνταγματικά» δηλαδή αποτελούμενα από πλήρεις πραγματείες, από άλλης δε απόψεως σε «εσωτερικά» δηλαδή που περιέχουν τις υψηλές,

διδασκαλίες του Αριστοτέλη, και «εξωτερικά ή εν

κοινώ», δηλαδή προπαιδευτικά.

• Ο ίδιος ο Αριστοτέλης επιτυχώς διαχώρισε τα φιλοσοφικά μόνο έργα του, τα ονομασθέντα από αυτόν

«λόγοι» σε «οργανικούς» η «θεωρητικούς» και σε «πρακτικούς».

• Η ανάλυση του φιλοσοφικού συστήματος του Αριστοτέλη και έκθεση της επιστημονικής του εργασίας έστω και στοιχειωδώς επιχειρούμενες θα κατέληγαν αναγκαστικά σε μια ογκώδη πραγματεία.

• Αυτό που μόνο μπορεί να λεχθεί συμπερασματικά είναι ότι ο Αριστοτέλης βάση της επιστήμης έθετε το πείραμα και την παρατήρηση, σαν σκοπό δε κάθε επιστήμης όριζε την γνώση των αιτίων των πραγμάτων και φαινομένων εκείνων, όσα υπόκεινται στην πείρα. Έτσι, όπως και ο ίδιος διευκρινίζει «η πείρα μεν μας παρέχει το γεγονός, η επιστήμη δε ζητά το αίτιον» .

• Ο Αριστοτέλης κρίνεται σαν αντίθετος της πλατωνικής φιλοσοφίας, ενώ ίσως βαθύτερη μελέτη του πλατωνικού και παράλληλα του αριστοτελικού έργου θα έδειχνε την αριστοτελική φιλοσοφία , ότι ασχολείται κυρίως με ένα μέρος των πλατωνικών αντιλήψεων

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 16Νικήτας Βουγιουκλής

και ακολουθεί μια από τις μεθόδους διανοητικής εξέλιξης και γνώσης του επιστητού, τις οποίες διετύπωσε η καταπληκτική αντιληπτική διάνοια του Πλάτωνα.

• Την φιλοσοφική του σχολή διηύθυνε ο Αριστοτέλης μέχρι το 323 π.Χ., οπότε, επειδή το αντιμακεδονικό

κόμμα είχε ενισχυθεί λόγω του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κινδυνεύοντας σαν φίλος της μακεδονικής δυναστείας, αναγκάσθηκε να φύγει στην Χαλκίδα της Ευβοίας, όπου και πέθανε μετά ένα έτος από χρόνιο οικογενειακό του νόσημα του στομάχου.

– Σημείωση: Το αντιμακεδονικό κόμμα το αποτελούσαν έμποροι, ναυτικοί και βιοτέχνες, που είχαν συναλλαγές με τις πόλεις της Θράκης, του Ελλησπόντου και του Εύξεινου Πόντου και σκέφτονταν, ότι, αν τις καταλάμβανε ο Φίλιππος, θα έχαναν τις αγορές τους. Τους ακολουθούσαν μεσαία στρώματα του λαού, που δεν ήθελαν να έρθει ο Φίλιππος και να καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα, γιατί θα έχαναν και τα πολιτικά τους δικαιώματα και τους μισθούς (δικαστικό, εκκλησιαστικό, θεωρικά). Ο Δημοσθένης αναδείχτηκε αρχηγός του με συνεργάτες τον Ηγήσιππο, τον Υπερείδη και το Λυκούργο

• Οι σπερμολογίες τις οποίες συγγραφείς της παρακμής και μερικοί εκκλησιαστικοί ανέφεραν για τον Αριστοτέλη, σαν άστοργο προς τον προστάτη του τον Ερμεία και σαν αγνώμονα προς τον Πλάτωνα και ότι επιβουλεύθηκε την ζωή του μαθητή και ευεργέτη του Αλέξανδρου, όπως και ο μύθος περί αυτοκτονίας του, αποδεικνύονται από αυτά τα ίδια τα πράγματα δηλαδή από τα συγγράμματα του Αριστοτέλη και από τις αυθεντικές λεπτομέρειες της ζωής του, τελείως αστήρικτα μυθεύματα, ανάξια εκτενέστερης μνείας.

• Όταν πέθανε ο Αριστοτέλης, τη διεύθυνση της σχολής ανέλαβε ο Θεόφραστος, που με τη μακρόχρονη και γόνιμη διδασκαλία του, και με τα πολυάριθμα συγγράμματά του συντέλεσε πολύ στην εξάπλωση και την εδραίωσή της. Επίσης, όταν πέθανε, της άφησε ιδιόκτητο ίδρυμα.

• Στη συνέχεια την ανέλαβαν οι Εύδημος ο Ρόδιος, Αριστοξενος ο Ταραντίνος, Δικαίαρχος, Κλέαρχος, Δημήτριος ο Φαληρεύς κ.α. Ανάμεσά τους, ξεχώρισε ο Αλέξανδρος ο Αφροδισιεύς.

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 17

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

– Σημείωση: Ο Αλέξανδρος ο Αφροδισιεύς υπήρξε Έλληνας περιπατητικός φιλόσοφος του 3ου αιώνα (τέλη 2ου- μέσα 3ου αι. μ.Χ. ). Γεννήθηκε στην Αφροδισία της Καρίας, και από εκεί πήρε το επώνυμό του. Θεωρείται ο σημαντικότερος σχολιαστής του Αριστοτέλη (σώζονται τα υπομνήματά του στα Αναλυτικά πρότερα).

Ιδιαίτερη επίδραση στη μεταγενέστερη φιλοσοφική σκέψη άσκησε η ερμηνεία του αναφορικά με την αριστοτελική αντίληψη περί του νου την οποία αναπτύσσει στα δύο βιβλία του Περί ψυχής.

• Άλλοι περιπατητικοί της ύστερης περιόδου, είναι ο Βόηθος ο Σιδώνιος, ο Αρίστων ο Αλεξανδρεύς, ο Ξέναρχος από τη Σελεύκεια, ο Νικόλαος ο Δαμασκηνός, ο Πτολεμαίος ο Χέννος, ο Ερμίνος, κ.ά.

• Αργότερα, οι Περιπατητικοί αφιερώθηκαν στη μελέτη των ίδιων των έργων του Αριστοτέλη, με πρώτο τον Ανδρόνικο το Ρόδιο, ο οποίος εξέδωσε συστηματικά, υπομνημάτισε αρκετά και ήλεγξε τη γνησιότητα των αριστοτελικών συγγραμμάτων.

• Η σαφής θέση του Λυκείου του Αριστοτέλη για πολλά χρόνια ήταν αντικείμενο αψιμαχιών των αρχαιολόγων.

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 18Νικήτας Βουγιουκλής

Αφροδισία

ΑΦΡΟΔΙΣΙΑ ΚΑΡΙΑΣ

• Από την μια ευρήματα στον Εθνικό Κήπο δείχνανε εκείνο το

χώρο. Από την άλλη το Ιερό του Απόλλωνα πιστεύονταν ότι

υπήρχε κάτω από το Λυκαβηττό. Υπήρχαν αναφορές που

μπέρδευαν περισσότερο τα πράγματα

αφού τοποθετούσαν το Λύκειο δίπλα στον Ιλισό.

• Το μυστήριο λύθηκε το 1996 όταν στο εργοτάξιο για το

Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή

στην οδό Ρηγίλλης, βρέθηκαν αρχαία ερείπια.

• Σήμερα, σχεδόν δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά την ίδρυση

του Λυκείου του Αριστοτέλους , ο αρχαιολογικός χώρος με

τα απομεινάρια της Παλαίστρας, ενός τμήματος του

Γυμνασίου που περιλάμβανε μεταξύ άλλων το Λύκειο, είναι

έτοιμος να παραδοθεί στους κατοίκους της σύγχρονης

Αθήνας. «Η ανασκαφή έγινε το 1996 ενώ το έργο ανάδειξης

του αρχαιολογικού χώρου διήρκεσε από το 2011 μέχρι το

2013.

• Στον χώρο αυτό ήταν να χτιστεί το Μουσείο Σύγχρονης

Τέχνης Γουλανδρή, αλλά από τη στιγμή που βρέθηκε η

Παλαίστρα και συνδέθηκε με τον Αριστοτέλη,

αποφασίστηκε από τις αρμόδιες υπηρεσίες να αποδοθεί ο χώρος στο κοινό.

• Η όλη εγκατάσταση του Λυκείου απλωνόταν σε σαφώς μεγαλύτερη έκταση από αυτήν την οποία μπορούμε σήμερα να δούμε.

• Αν θα μπορούσαμε να φανταστούμε επακριβώς το αρχαίο Λύκειο, τότε αυτό θα οριοθετούταν στις όχθες του Ιλισού ποταμού, από την Αγία Φωτεινή και τον Ναό του Ολυμπίου Διός έως το Βυζαντινό Μουσείο και τους πρόποδες του Λυκαβηττού, όπου υπήρχε και ο ναός του Λυκείου Απόλλωνα, ο οποίος δεν έχει εντοπιστεί ακόμα. Παράλληλα, το Λύκειο εισχωρούσε σ' ένα τμήμα του Εθνικού Κήπου, μιας και εκεί βρέθηκαν βάσεις με προτομές φιλοσόφων που κοσμούσαν το ανοιχτό αυτό διδασκαλείο.

• Στην ουσία αυτό που βλέπει ο επισκέπτης του χώρου είναι μια παλαίστρα. Η παλαίστρα του Λυκείου, χώρος προπόνησης των αθλητών στην πάλη, στην πυγμαχία και στο παγκράτιο (συνδυασμός πάλης και πυγμαχίας) έχει αποκαλυφθεί σε έκταση 2,5 στρεμμάτων (50x48μ.).

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 19

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

• Πρόκειται για ένα μεγάλο κτήριο με διαμήκη άξονα από βορρά προς νότο, το οποίο θεμελιώθηκε στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και διατηρήθηκε, με επισκευές και προσθήκες, για περίπου επτά αιώνες, ως τις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ., οπότε και εγκαταλείφθηκε οριστικά. Ωστόσο, μετά τα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. μάλλον δεν λειτουργούσε ως παλαίστρα.

• Το κτήριο αποτελείται από μία εσωτερική αυλή (23 x 26μ.) που περιβάλλεται στις τρεις πλευρές της από στοές πλάτους 3,5 έως 4 μ., πίσω από τις οποίες αναπτύσσονται με αξιοπρόσεκτη συμμετρία ευρύχωρα, ορθογώνια δωμάτια.

• Η κεντρική είσοδος στην παλαίστρα ήταν πιθανόν στη νότια πλευρά της, που δεν έχει ερευνηθεί ακόμα. Τον 1ο αιώνα μ.Χ. κατασκευάστηκε στη βόρεια πλευρά της αυλής δεξαμενή ψυχρού λουτρού για τους αθλητές, με αψιδωτές τις στενές πλευρές της.

• Στην ίδια περίοδο εντάχθηκαν με απόλυτη συμμετρία στο βορειοανατολικό και βορειοδυτικό τμήμα της παλαίστρας τα λουτρά που πιθανότατα αντικατέστησαν

τους προγενέστερους λουτρώνες των κλασικών χρόνων.

• Η μεγαλύτερη αίθουσα στο κέντρο της βόρειας πλευράς ταυτίζεται με το εφηβείο. Δυτικά και ανατολικά του

εφηβείου ήταν το ελαιοθέσιο, όπου οι αθλητές αλείβονταν με λάδι, το κωνιστήριο, στο οποίο οι αθλητές κυλίονταν στην άμμο και το κωρυκείον όπου υπήρχαν οι σάκοι της πυγμαχίας για την προπόνηση των αθλητών.

• Συνυφασμένα με το θεσμό της γυμναστικής ως συστήματος εκπαίδευσης και με την έννοια του «καλού και αγαθού», τα γυμνάσια έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη φυσική και πνευματική αγωγή των νέων. Σταδιακά, εξελίχθηκαν σε σπουδαία πνευματικά κέντρα.

• Τον 4ο αιώνα π.Χ. ιδρύθηκαν στα γυμνάσια οι πρώτες φιλοσοφικές σχολές, κατ’ ουσία τα πρώτα Πανεπιστήμια.

• Ο αρχαιολογικός χώρος του Λυκείου αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τόπους της ιστορίας του ανθρωπίνου πνεύματος. Το μνημειώδες διανοητικό

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 20

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

οικοδόμημα του Αριστοτέλη και της Σχολής του συγκεφαλαίωσε όλες τις φιλοσοφικές και επιστημονικές αναζητήσεις του αρχαίου κόσμου.

• Επί 18 αιώνες, έως την Αναγέννηση, ο Αριστοτέλης ήταν το άπαν της ανθρώπινης σοφίας και η αδιαμφισβήτητη αυθεντία σε κάθε σχεδόν τομέα του επιστητού.

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 21

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ο ΑΦΡΟΔΙΣΙΕΥΣ

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 22

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 23

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 24

O ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ

• Αριστοτέλης - Βικιπαίδεια el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE..

• Ο πάνσοφος του αρχαίου κόσμου Αριστοτέλης - Ne... http://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/584135/o-panso...

• Αριστοτέλης - Αριστοτέλης ο Μακεδόνας... http://www.mousa.gr/html/aristotelis.html

• Περιπατητική Σχολή - Live-Pedia.gr http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE.

• Οι Φιλοσοφικές Σχολές της Αρχαίας Ελλάδος!.. - sakketos... http://www.sakketosaggelos.gr/Article/69/

• HeLLeNiCReVeNgE: ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ... http://hellenicrevenge.blogspot.com/2010/09/blog-post_4...

• Λυκειο του Αριστοτελη - Greece Daily Secret http://greece.dailysecret.com/athens/el/%CE%B5%CF%85%CE.

• Αριστοτελης-βιος και αποφθεγματα http://kyttariki.biol.uoa.gr/aristotelis.pps

• Αρχαιολογικός Χώρος Λυκείου - Υπουργείο Πολιτισμού ... odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=20744

• Λύκειο του Αριστοτέλη: Μια… Παλαίστρα στην Αθήνα - In2life www.in2life.gr/.../lykeio-toy-aristotelh-mia-palaistra-sthn-athhna.html

• Το Λύκειο του Αριστοτέλη ανοίγει για πρώτη φορά μετά το 4ο ... https://www.facebook.com/media/set/?set=a.535964779784330...1

• Λύκειο του Αριστοτέλη | Πολιτισμός https://culturenow.wordpress.com/category/λύκειο-του-αριστοτέλη

12/12/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 25