#36

αφιέρωμα:Τα πουλιά της

ΚύπρουBig Garden Birdwatch

H μεγαλύτερη ετήσια εκδήλωση της RSPB

ΤσιχλόνιαAπό το ύψος της θάλασσας

μέχρι τα 1800m...

οιωνός

ΤΡ

ΙΜΗ

ΝΙΑ

ΙΑ Ε

ΚΔ

ΟΣ

Η

ΤΗ

Σ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΙΚΗ

Σ Ο

ΡΝ

ΙΘΟ

ΛΟ

ΓΙΚ

ΗΣ

ΕΤ

ΑΙΡ

ΕΙΑ

Σ (

ΕΟ

Ε)

ΔΕ

ΚΕ

ΜΒ

ΡΙΟ

Σ-ΙΑ

ΝΟ

ΥΑΡ

ΙΟΣ-

ΦΕ

ΒΡ

ΟΥΑ

ΡΙΟ

Σ 2

00

8-0

9

Ε λ λ η ν ι κ ή Ο ρ ν ι θ ο λ ο γ ι κ ή Ε τ α ι ρ ε ί α ( Ε . Ο . Ε . )

Ο Στραβολαίμης (Jynx torquilla), ανήκει στην οικογένεια των Δρυοκολαπτών και είναι

γνωστός και σαν Μυρμηγκοφάγος εξ αιτίας της αδυναμίας που έχει στα μυρμήγκια.

Γι’ αυτό παρατηρείται συχνά στο έδαφος όπου τον συνάντησε ο φωτογράφος να τον κοιτάει με έκπληξη. Την ίδια έκπληξη που σίγουρα ένιωσε

κι ο ίδιος με απρόσμενη συνάντηση!

ΧΒ

Η Φωτογραφία του τεύχους

2

photo: Κώστας

Σταφυλίδης

Η Κύπρος των Πουλιών… & άλλα Ενδιαφέροντα Ορνιθολογικά ΘέματαΣημείωμα του Εκδότη

EDITORIAL

Μιχάλης ΠρομπονάςΠρόεδρος του Δ.Σ.της Ε.Ο.Ε.

ΒΑΣ. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ, 24 τ.κ. 106 81, ΑΘΗΝΑ Τ.- F.: 210 8227937, 210 8228704 info@ornithologiki.gr www.ornithologiki.gr

ΚΑΣΤΡΙΤΣΙΟΥ, 8τ.κ. 546 23, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.- F.: 2310 244245 thess@ornithologiki.gr

οιωνός • ΕΚΔΟΤΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΡΟΜΠΟΝΑΣ • ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

• ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Χ. ΒΛΑΧΟΣ, Τ. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ, Ι. ΔΡΟΣΙΝΟΥ, Ξ. ΚΑΠΠΑΣ, Θ.ΚΟΜΗΝΟΣ, Κ. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, M. ΠΡΟΜΠΟΝΑΣ• ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ - ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΛΑΧΟΣ • ΓΡΑΦΟΥΝ Χ. ΒΛΑΧΟΣ, Μ. ΔΡΕΤΑΚΗΣ, Ι. ΔΡΟΣΙΝΟΥ, Μ. ΚΑΛΟΥΛΗ, Ι. ΚΟΝΤΟΖΗΣΗ, Π. ΚΟΥΡΑΚΛΗ, Π. ΛΥΜΠΕΡΑΚΗΣ, Γ. ΜΑΡΚΙΑΝΟΣ , Μ. ΝΟΪΔΟΥ, Κ. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, Κ. ΠΕΡΡΑΚΗ, Π. ΠΕΤΡΑΚΟΥ, Δ. ΠΟΡΤΟΛΟΥ, Μ. ΠΡΟΜΠΟΝΑΣ, Ν. ΠΡΟΜΠΟΝΑΣ, Λ. ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ, Μ. ΤΖΑΛΗ, Ρ. ΤΣΙΑΚΙΡΗΣ, J.O. HILMARSSON, D. KOTROSAN • ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Ερημογαλιάντρα Eremalauda dunni ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ ΠΟΥΛΛΗΣ• ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ AGPRINT - 210 2840900 - www.agprint.gr • ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ Μ. ΠΡΟΜΠΟΝΑΣ • ISSN 1107-7166

Περιεχόμενα

3

4: Νέα

6: Βιβλιοπαρουσίαση Χρ. Βλάχος

7: Τα πουλιά δε λεν απλά τραγούδια... Ιωαν. Κοντοζήση

8: Big Garden Birdwatch Μαργ. Τζάλη

10: “Κοινά Είδη Πουλιών της Ελλάδας” Θόδωρος Κομηνος

Σελ.11 ΑΦΙΕΡΩΜΑ12: Παλεύοντας για τα πουλιά της Κύπρου Μάρτιν Χέλλικαρ

14: Καταγραφή υδρόβιων πουλιών σε Παγκύπριο επίπεδο Δρ. Ίριδα Χαραλαμπίδου

15: Κύπρος, η Νήσος των Ενδημικών Πουλιών Μιχάλης Μιλτιάδου

17: Πράσινη Γραμμή & Ορνιθοπανίδα Δρ. Salih Gücelς

18: Δραστηριότητες ταμείου Θήρας Νικόλαος Κασίνης

20: Ακρωτήρι Θωμάς Χατζηκυριάκος

22: Παρατήρηση πουλιών στην Κύπρο Τάσος Λεβέντης

23: Σημαντικές Περιοχές για Πουλιά στην Κύπρο Ελένη Ζησίμου

25: Ορνιθοτουρισμός & Φωτογράφιση πουλιών στην Κύπρο Σταύρος Χριστοδουλίδης

26: Τσιχλόνια Θοδ. Κομηνός

29: Άγρας Περ. Κουράκλη

30: Βραυρώνα Λευτέρης Σταύρακας

32: Σ’ ένα λόφο, ένα κιούπι... Λίλα Σιμιτζή

34: Χρόνια Πολλά Μαλαμώ Κορμπέτη

Έχουν εντοπιστεί στο νησί περίπου 370 είδη, εκ των οποίων 30 είναι μόνιμοι κάτοικοι, 25 απο-τελούνται από μικτούς πληθυσμούς (μόνιμους κάτοικους και μεταναστευτικούς πληθυσμούς), ενώ άλλα 200 περίπου είδη επισκέπτονται κάθε χρόνο για ορισμένο διάστημα την Κύπρο (κάποια τη χρησιμοποιούν σαν σταθμό στην εποχιακή μετανάστευσή τους μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής, άλλα όπως τα φλαμίνγκο και οι ερωδιοί τη χρησιμοποιούν για να ξεχειμωνιάσουν, ενώ άλλα όπως τα χελιδόνια περνούν στο νησί όλο το χρόνο εκτός του χειμώνα). Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η Κύπρος είναι εξαιρετικά σημαντική περιοχή για τα πουλιά σε εθνικό, ευρω-παϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, καθώς – για παράδειγμα – διαθέτει τα περισσότερα ενδημικά είδη και υποείδη πουλιών από οποιοδήποτε άλλο ευρωπαϊκό κράτος.Και λίγα λόγια για το συνάδελφο – εταίρο του BirdLife στην Κύπρο… Ο Πτηνολογικός Σύν-δεσμος Κύπρου είναι εγγεγραμμένος μη κυβερνητικός οργανισμός, με κύριο στόχο την προ-στασία των άγριων πτηνών και των οικοτόπων τους. Ιδρύθηκε το 2003 από την σύμπραξη των δύο Ορνιθολογικών Συνδέσμων της Κύπρου και εδρεύει στη Λευκωσία. Ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου δραστηριοποιείται έντονα στα θέματα προστασίας των πτηνών, όπως είναι η παράνομη παγίδευση, η λαθροθηρία και η καταστροφή των βιοτόπων των πτηνών. Μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων του Συνδέσμου περιλαμβάνει την εγκαθίδρυση και διαφύλαξη Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα πτηνά.Επιπλέον, μέσα από τις σελίδες και αυτού του τεύχους του ΟΙΩΝΟΥ μπορείτε να ενημερωθείτε για σειρά δράσεων της ΕΟΕ καθώς και για πολλά ακόμα ενδιαφέροντα ελληνικά και διεθνή θέματα επικαιρότητας. Για παράδειγμα, μπορείτε να ενημερωθείτε για τις δράσεις περιβαλ-λοντικής εκπαίδευσης που υλοποιεί η ΕΟΕ, να γνωρίσετε μια πολύ ενδιαφέρουσα δράση της Βρετανικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (RSPB), να μάθετε λεπτομέρειες για τα τσιχλόνια, να επισκεφτείτε τον υγρότοπο της Βραυρώνας και να ενημερωθείτε για το πρόγραμμα που υλο-ποιείτε εκεί από το Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών σε συνεργασία με την ΕΟΕ και το Δήμο Μαρ-κοπούλου (περισσότερες λεπτομέρειες: http://www.ornithologiki.gr/gr/vravrona/index.php), να διαβάσετε το άρθρο «Σ’ ένα λόφο, ένα κιούπι» που υπόσχεται ότι θα σας πάει σε άλλα μέρη, και να… Μην τα περιμένετε όλα από εμάς, αρχίστε το ξεφύλλισμα του τεύχους και χαθείτε μέσα στον κόσμο των πουλιών, μην χάνετε χρόνο!!!

Η γεωγραφική θέση και το κλίμα της Κύπρου, καθώς και η σχετική ποικιλία ειδών βιότοπων στο νησί έχουν σαν αποτέλεσμα τη διαβίωση (μόνιμη ή προσωρινή) εκατο-ντάδων ειδών πουλιών στην Κύπρο.

Συνέντευξη Τύπου στην ΚαλαμάταΜε αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Υγροτόπων, η Ελληνική Ορνι-θολογική Εταιρεία οργάνωσε την Τρίτη 3 Φεβρουαρίου στο Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας, Συνέντευξη Τύπου με θέμα «Λιμνοθάλασσα Γιάλοβα: Δράση για την Προστασία και Ανάδειξη ενός Πολύτιμου Βιότοπου». Στόχος της Συνέντευ-ξης ήταν η προβολή της σημαντικότητας της προστατευόμενης περιοχής και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει, η παρουσίαση του έργου της Ε.Ο.Ε. από το 1998 καθώς και των αποτελεσμάτων του προγράμματος τον τελευταίο χρόνο και τέλος, η ανάδειξη της αναγκαιότητας συνεργασίας και ενεργοποίησης όλων των φορέων

AΡΧΕ

ΙΟ Ε

ΟΕ

για τη διατήρηση του μοναδικού φυσικού πλούτου της Γιάλοβας. Εκτός από δημοσιο-γράφους παραβρέθηκαν εκπρόσωποι της Περιφέρειας, της Νομαρχίας, των Δήμων και τοπικών φορέων. Στο χαιρετισμό του ο Αντινομάρχης κ. Αναστασόπουλος αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες της Νομαρχίας με σκοπό την πίεση του ΥΠΕΧΩΔΕ για την ίδρυση Φορέα Διαχείρισης και την έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος. Σημειώνεται ότι το 2007 ολοκληρώθηκε από τη Νομαρχία η επικαιροποίηση της Ειδικής Περιβαλλοντι-κής Μελέτης για την περιοχή. Η Ε.Ο.Ε. εκτιμά ότι παρόλο που οι υπάρχοντες Φορείς Διαχείρισης αντιμετωπίζουν σή-μερα σοβαρά προβλήματα λειτουργίας από την έλλειψη πόρων λόγω αδράνειας της Πολιτείας, η ίδρυση Φορέων Διαχείρισης στη Μεσσηνία θα αποτελέσει ουσιαστικό βήμα στην κατεύθυνση της αειφόρου διαχείρισης της Μεσσηνιακής φυσικής κληρονομιάς. Παράλληλα και μέχρι να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους οι Φορείς Διαχείρισης, θα πρέ-πει να αναληφθούν πρωτοβουλίες για την άμεση προστασία των πιο ευαίσθητων στοι-χείων του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και για την ανάδειξη των περιοχών αυτών. Η πολύ θετική ανταπόκριση του Τύπου άλλα και των εκπροσώπων φορέων σε αυτήν την πρώτη Συνέντευξη Τύπου της Ε.Ο.Ε. στην Καλαμάτα, καταδεικνύει την ανάγκη συνέχι-σης και ενδυνάμωσης του επικοινωνιακού έργου μας στη Μεσσηνία.

AΡΧΕ

ΙΟ Ε

ΟΕ

4

συνάντησε τυχαία την επόμενη νύχτα στα ιαματικά λουτρά). Το πρωί του Σαββάτου ξεκινήσαμε για το προστατευόμενο δάσος της Δαδιάς- Λευ-κίμης- Σουφλίου, ιδανικός τόπος για αρπακτικά πουλιά και όχι μόνο! Τι παρατηρή-σαμε? Πάρα πολλά είδη πουλιών, από μαυρόγυπα και φιδαετό μέχρι μαυροπελαρ-γό και τσαλαπετεινό. Το σούρουπο μας βρήκε στο Δέλτα του Έβρου προκειμένου να γευτούμε τα καθαρά χρώματα της δύσης και των πουλιών. Η ξενάγηση έγινε τόσο χερσαία με λεωφορειάκι, όσο και θαλάσσια με βάρκα. Η παρατήρηση στο Δέλτα συνεχίστηκε και την επόμενη μέρα νωρίς το πρωί, όπου φανήκαμε ιδιαίτερα τυχεροί: δυο θαλασσαετοί έκαναν τις ερωτικές τους επιδείξεις ακριβώς δίπλα μας. Ως γενικό σχόλιο να πούμε ότι τα πουλιά ήταν σε μεγαλύτερη εγρήγορση σε σχέση με τα πουλιά στους υγροτόπους περιφερειακά της Θεσσαλονίκης.Κατόπιν κινηθήκαμε παραλιακά και υγροτοπικά στις λίμνες Ισμαρίδα και Βιστω-νίδα, αλλά και στους υγροτόπους περιφερειακά αυτών. Απ’ τις πιο εντυπωσιακές παρατηρήσεις ήταν ένα μεγάλο σμήνος από χαλκόκοτες και λιμόζες σε ένα πλημ-μυρισμένο χωράφι. Τελικά περάσαμε πολύ ωραία και γι’ αυτό οφείλουμε να ευχα-ριστήσουμε για τη συμπαράστασή τους στη ξενάγηση το WWF, το Φορέα Διαχεί-ρισης Δέλτα Έβρου και την εθελόντρια του Δικτύου Υπεύθυνων Παρακολούθησης Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά Άννα Μαχαιροπούλου.Αναλυτικά τα πουλιά που παρατηρήσαμε στη διαδικτυακή χωρική βάση δεδομένων του Birdlife, τον Ornithotopo: http://www.worldbirds.org/v3/greece.php

ΕΙΡΗΝΗ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΔΟΥ & ΣΕΒΗ ΛΙΟΥΖΑ

Οι εθελοντές της Θεσσαλονίκης εξορμούν στη ΘράκηΗ εκδρομή των εθελοντών στη Θράκη ήταν τριήμερη και είχε αποφασιστεί ομό-φωνα από το Σεπτέμβριο αφού η περιοχή φιλοξενεί σημαντικά είδη πουλιών σε όμορφα τοπία σμιλεμένα από τη συνύρπαξη ανθρώπου και άγιας ζωής. Φτάνοντας το βράδυ της Παρασκευής στο Λουτρό Έβρου, ακολουθώντας πληρο-φορίες ντόπιων, κάναμε την πρώτη μας απόπειρα να δούμε πουλιά. Επιστρατεύσα-με, λοιπόν, την τεχνολογία αναπαράγοντας φωνές νυκτόβιων πουλιών, αλλά τελικά ξεσηκώσαμε όλα τα σκυλιά της περιοχής και ούτε μία κουκουβάγια (η οποία μας

ΚΩΣΤΑΣ ΤΕΝΕΚΕΤΖΗΣ

AΡΧΕ

ΙΟ Ε

ΟΕ

5

ΠΡΙΝ

META

2ο Photo Bird RaceΞεκίνησε και διεξάγετε ήδη το 2ο Photo Bird Race. Αρκετοί φωτογράφοι πουλιών και όχι μόνο, βρίσκονται στο πεδίο και αναζητούν όσο περισσότερα είδη που-λιών για να τα φωτογραφίσουν. Καθώς αρκεί μια απλή φωτογραφική καταγραφή και όχι φωτογραφία αξιώσεων, σίγουρα θα πάρουν μέρος και άνθρωποι που δεν έχουν ιδιαίτερη σχέση με τη φωτογραφία αλλά αγαπούν τα πουλιά και τη φύση και θέλουν να βοηθήσουν με τη συμμετοχή τους. Υπάρχουν αρκετά και σοβαρά βραβεία για επτά κατηγορίες, σαν επιπλέον κίνητρο και σίγουρα ο ανταγωνισμός θα είναι γερός. Φυσικά προτεραιότητα δίνετε απ’ όλους στην τήρηση των κανό-νων για την προστασία και την μη όχληση των πουλιών. Ελπίζουμε να διασκεδά-σουν όσοι πάρουν μέρος και αγωνιούμε να δούμε τι εκπλήξεις μπορεί να κρύβουν τ’ αποτελέσματα. Με κρυφή επιθυμία όλων, κάποιος να εντοπίσει μια Λεπτομύτα!Καλή επιτυχία!

ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

Βραυρώνα, άγρια φύση εντός Αττικής

Με επιτυχία ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση του προγράμματος «Προστασίας και ανάδειξης του υγροτόπου της Βραυρώνας» το οποίο ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2008. Το πρόγραμμα υλοποιείται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία σε συ-νεργασία με τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών και το Δήμο Μαρκόπουλου. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δράσεις για την αποκατάσταση του υγροτοπικού οικοσυστήματος και την ανάκαμψη των πληθυσμών των φυτών και ζώων του υγροτόπου και της ευρύτερης περιοχής. Παράλληλα στοχεύει στην ενημέρωση του τοπικού πληθυσμού και των επισκεπτών, καθώς και την ανάδειξη της περιοχής με τρόπο συμβατό προς τη διατήρηση της τοπικής φυσικής κληρονομιάς.Οι δράσεις πολλαπλές και σε όλα τα επίπεδα. Ενδεικτικά περιλάμβαναν από την απομάκρυνση 395 κ.μ (23 φορτηγά) αδρανών και τον εθελοντικό καθαρισμό, μέ-χρι την εικονική περιήγηση του υγροτόπου τη σήμανση της περιοχής και τη κατα-σκευή γέφυρας και μονοπατιού. Με αυτό τον τρόπο βοηθούμε στη διατήρηση του υγροτόπου ενώ παράλληλα φροντίζουμε για την ανάδειξή του ώστε κάτοικοι και επισκέπτες να έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά έναν εξαιρετικό υγρότοπο σε συνδυασμό με τον πολύ σημαντικό αρχαιολογικό χώρο. Περισσότερες λεπτομέρειες για τη δράση σε μελλοντικό τεύχος. Αξίζει το κόπο όμως να κάνετε από τώρα μια επίσκεψη, αν δεν έχετε πειστεί μπορεί να αλλά-ξετε γνώμη μετά την εικονική περιήγηση στο http://www.ornithologiki.gr/gr/vravrona/index.php.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΑΣ ΚΑΠΠΑΣ

Xρήστος Βλάχος

ΝEΑAΡ

ΧΕΙΟ

ΕΟ

Ε

6

Το νερό ως φυσικό στοιχείο μπορεί να είναι δι-αυγές και άχρωμο, ωστόσο στο λεύκωμα αυτό αποτυπώνεται σαν παλέτα ατελείωτων χρωμα-τικών διαβαθμίσεων, απ’ όπου και ο τίτλος του. Σε μεγάλη ή μικροσκοπική κλίμακα, από παγό-βουνα στην Ισλανδία ως σταγόνες βροχής στη Ροδόπη, το νερό στις εικόνες είναι άλλοτε κυρί-

αρχο και άλλοτε λειτουργεί σαν σκηνικό για τις δράσεις των ζώων – ιπποπόταμοι και ελέφαντες, ψαραετοί και υδρόβια πουλιά πλατσουρίζουν, μάχονται, ψαρεύουν ή απλώς αναπαύονται. Τα κείμενα του βιβλίου, περιεκτικά και γεμάτα με ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, παρουσιάζουν τις φυσικές ιδιότητες του νερού, το ρόλο του στην

εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη και τις φυσικές προσαρμογές των οργανισμών για να το εκμε-ταλλευτούν, την κυρίαρχη θέση του στις κοσμο-γονίες και μυθολογίες όλων των λαών, αλλά και τα μεγάλα προβλήματα της έλλειψης του πολύ-τιμου υγρού στο σύγχρονο κόσμο.

Βιβλιοπαρουσίαση H2O Xρώματα

του νερού√ ¡›ÎÔ˜ ¶¤ÙÚÔ˘ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, fiÔ˘ Û‹ÌÂÚ· ˙ÂÈ Î·È ÂÚÁ¿˙Â-Ù·È. ∞ÔÊÔ›ÙËÛ ·fi ÙËÓ √‰ÔÓÙÈ·ÙÚÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıË-ÓÒÓ Î·È ÌÂÙÂηȉ‡ÙËΠÛÙËÓ ¶ÚÔÛıÂÙÈ΋ ÛÙȘ ∏¶∞. ∞fi ÙÔ 1987 ʈÙÔÁÚ·Ê›˙ÂÈ ÙË Ê‡ÛË Î·È ÙËÓ ¿ÁÚÈ· ˙ˆ‹, Ù·Íȉ‡ÔÓÙ·˜

·ÛÙ·Ì¿ÙËÙ· Û fiÏË ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È Û ¿ÏϘ ¯ÒÚ˜. ÕÚıÚ· Î·È ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ‰ËÌÔÛÈ¢Ù›Û ÂÚÈÔ‰Èο fiˆ˜ ÙÔ °·ÈfiÚ·Ì·, ÙÔ √͢ÁfiÓÔ Î·È Ë º‡ÛË Î·È ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ fiˆ˜ ∏ ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹. Œ¯ÂÈ Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ›, ›Û˘, Ì ÙȘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Î·È Â›Ó·È, ‰ÒÎ·È ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ·, ̤ÏÔ˜ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ¶ÚÔÛÙ·Û›·˜ Ù˘ º‡Û˘ ηÈ, ·fi ÙÔ 2007, ·ÓÙÈ-Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¢ÈÔÈÎËÙÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ Î·È ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ Û‡ÓÙ·Í˘ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ º‡ÛË. ª¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Ë ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ¤¯ÂÈ ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› ÛÙ· Ï¢ÎÒÌ·Ù· ∂ÈÎfiÓ˜ ·fi ÙË ¢·-‰È¿, ∫·ıÚÂÊÙ›ÛÌ·Ù· ÛÙËÓ ∫ÂÚΛÓË Î·È ∞¯ÂÏÒÔ˜ –ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ¤¯ÂÈ ÁÚ¿„ÂÈ Î·È Ù· ΛÌÂÓ·, ηٷÛÙ¿-Ï·ÁÌ· ÔÏ˘ÂÙÔ‡˜ ÂÚÁ·Û›·˜ ÛÙÔ Â‰›Ô ÁÈ· οı ÂÚÈÔ¯‹ ·ÏÏ¿ Î·È Û˘ÏÏÔÁ‹˜ Î·È ÌÂϤÙ˘ Ù˘ Û¯ÂÙÈ-΋˜ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·˜– ηıÒ˜ Î·È Û ÙÚ›· ÌÈÎÚ¿ Ï¢ÎÒÌ·Ù·, ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, ¢·‰È¿ Î·È ∫ÂÚΛÓË. Œ¯ÂÈ ·ÎfiÌ·ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê‹ÛÂÈ Ì ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ Ù· Ï¢ÎÒÌ·Ù· ª‹ÏÔ˜. °ÂˆÏÔÁÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ∞Ì‚Ú·ÎÈÎfi˜.∆· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ÚÔÙ·ı› ·fi ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ µÈ‚Ï›Ô˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ‚È‚Ï›·ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ʇÛË.∆Ô 2001 Ù· ∂§∆∞ ¤ÏÂÍ·Ó ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÌÓËÛÙÈ΋ ÛÂÈÚ¿ ÁÚ·ÌÌ·ÙÔÛ‹ÌˆÓ Ì ı¤Ì·ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ó›‰· Î·È ¯ÏˆÚ›‰·. ∆Ô 2003 ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ÛÂÈÚ¿ Ì ٷ ÂÏÏËÓÈ-ο ÓËÛÈ¿ Î·È ÙÔ 2004 ÁÈ· ÙË ÛÂÈÚ¿ Ì ı¤Ì· Ù· ·ÁÚÈÔÏÔ‡ÏÔ˘‰· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜.

√ ∫ÒÛÙ·˜ µÈ‰¿Î˘ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·, ¤˙ËÛ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·ÈÛ‹ÌÂÚ· ηÙÔÈΛ Î·È ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ÛÙË ¢Ú¿Ì·. √È ‰·ÛÔÔÓÈΤ˜ ÙÔ˘ ÛÔ˘‰¤˜ÙÔÓ ÒıËÛ·Ó Ó· ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙȘ ʈÙÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÙÔ˘ ÁÓÒÛÂȘ ÁÈ· ÙË ÌÂϤÙËÎ·È ·ÔÙ‡ˆÛË Ù˘ ʇÛ˘. ¶ÚÒÙÔ˜ ηÚfi˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÓ·Û¯fiÏËÛ‹˜ ÙÔ˘

‹Ù·Ó Ë ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ Ï¢ÎÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ·Â›ÌÓËÛÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ £Âfi‰ˆÚÔ˘ ∞Ú·Ì·Ù˙‹∞ÁÚÈÔÏÔ‡ÏÔ˘‰· ÙÔ˘ ¶·Úı¤ÓÔ˘ ¢¿ÛÔ˘˜ Ù˘ ¢Ú¿Ì·˜ (1996) ηıÒ˜ Î·È ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ Û˘Á-Áڷʤ· £¿ÌÓÔÈ Î·È ‰¤ÓÙÚ· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· (ÙfiÌÔ˜ Aã,1998). ∏ ·ʋ ÙÔ˘ Ì ÙÔ ·ÓÂÍÂÚ‡ÓËÙÔ Î·È·ÚÔÛ‰fiÎËÙÔ ‰Ú·ÌÈÓfi ÙÔ›Ô Â›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÎfi χΈ̷ ¢Ú¿Ì·: ÔÚ›· ÎÚ‡ÛÙ·Ï-ÏÔ˜ (2003), ÛÙÔ ÔÔ›Ô Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ¤Ó· ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎfi ‰Â›ÁÌ· Ù˘ ‰Ú·ÌÈÓ‹˜ ÙÔ˘ ÂÌÂÈÚ›·˜. ∞˘Ù‹Ë ÂÌÂÈÚ›· ¤¯ÂÈ ·ÔÙ˘ˆı› Î·È Û ‰Âο‰Â˜ ¿ÏÏ· ¤ÓÙ˘· Ô˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ·Ó Î·Ù¿ ηÈÚÔ‡˜ ·fi ÊÔÚ›˜Ù˘ ¢Ú¿Ì·˜ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ Ù˘ fiÏ˘ Î·È ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡.∂›Ó·È ÌfiÓÈÌÔ Û٤ϯԘ ÙÔ˘ ∂ȉÈÎÔ‡ ∆¯ÓÈÎÔ‡ ¶ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ∆∂π ∫·‚¿Ï·˜ Û ı¤Ì·Ù· ‰·ÛÈ΋˜ Î·È ÏÈ‚·-‰È΋˜ ÔÈÎÔÏÔÁ›·˜ Î·È ‰·ÛÈ΋˜ ‚ÔÙ·ÓÈ΋˜. ™˘ÓÂÚÁ¿ÛÙËΠ̠ÙÔÓ Î·ıËÁËÙ‹ ¡ÈÎfiÏ·Ô ∂Ï¢ıÂÚÈ¿‰Ë ÛÙËӤΉÔÛË ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ ∞ÈÛıËÙÈ΋ ÙÔ›Ô˘ (2006, 22007) Î·È ∆Ô›· Ù˘ ‰ÈÓ‹˜ Î·È ÔÚÂÈÓ‹˜ ¢Ú¿Ì·˜ (2008),Î·È Ì ÙË £ÂÔ‰ÒÚ· ª¤ÚÔ˘ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÛÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ æ˘¯·Óı‹ Ù˘ µfiÚÂÈ·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ (2007). ™˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Û ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔÈÎÒÓ ÊÔÚ¤ˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ·Î·‰ËÌ·˚ο ȉڇ̷ٷ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈ΋ ηٷÁÚ·Ê‹ Ù˘ ¯ÏˆÚ›‰·˜ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ,fiˆ˜ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ÙˆÓ ¶·ÍÒÓ, ÙÔ˘ ÂÚ·ÛÙÈÎÔ‡ ‰¿ÛÔ˘˜ «™¤È¯ ™Ô˘» Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ Î·È Ù˘ ·ÚˆÌ·-ÙÈ΋˜ ÙÔ˘ fiÚÔ˘˜ °Ú¿ÌÌÔ˘. Œ¯ÂÈ Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ› Ì ÂÚÈÔ‰Èο ÙÔÈο Î·È ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ·˜ ÂÌ‚¤ÏÂÈ·˜.

Ã

øª

∞∆

∞∆√À

¡∂

ƒ√

À

∫ø™∆∞™ µπ¢∞∫∏™

¡π∫√™ ¶∂∆ƒ√À

¡ÂÚfi. ÀÁÚfi ¿ÔÛÌÔ, ¿Á¢ÛÙÔ Î·È ¿¯ÚˆÌÔ Û‡Ìʈӷ Ì ÙË º˘ÛÈ΋.

∫·È Â›Ó·È Ú·ÁÌ·ÙÈο ‰È¿Ê·ÓÔ ÙÔ Î·ı·Úfi ÓÂÚfi, Î·È Ì·˜ ·Ê‹ÓÂÈ Ó· ‰Ô‡ÌÂÛ ·ÚÎÂÙfi ‚¿ıÔ˜, ȉȷ›ÙÂÚ· fiÙ·Ó ÎÔÈÙ¿Ì ¢ı›· ̤۷ ÙÔ˘. ∆Ô ÓÂÚfi f›˙ÂÈ Ì ÙÔ Êˆ˜. ∆Ô ‰È·ıÏ¿, ·Ê‹ÓÂÈ Î¿ÔÈ· Ì‹ÎË Î‡Ì·ÙÔ˜ Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘ÓÎ·È ·ÔÚÚÔÊ¿ ¿ÏÏ·, Î·È fiÙ·Ó ÙÔ ·ÓÙÈÎÚ›˙Ô˘Ì ˘fi ÁˆÓ›· Ë ÂÈÊ¿ÓÂÈ¿ ÙÔ˘Á›ÓÂÙ·È Î·ıÚ¤ÊÙ˘ Î·È ·›ÚÓÂÈ ¯ÚÒÌ· – ÙÔ Á·Ï¿˙ÈÔ ÙÔ˘ Ô˘Ú·ÓÔ‡, ÙÔ ÌÔÏ˘-‚› Ù˘ ηٷÈÁ›‰·˜, ÙÔ ¯ÏˆÌfi Ú¿ÛÈÓÔ ÙˆÓ ÊÚ¤ÛÎˆÓ Ê‡ÏψÓ, Úfi‰ÈÓÔ ·fi ÙÔÛÙ‹ıÔ˜ ÙˆÓ ÊÔÈÓÈÎfiÙÂÚˆÓ. ∆· ÂṲ̂ӷ ʇÏÏ· Ù˘ ÔÍÈ¿˜ ÙÔ ÛÙÈÁÌ·Ù›˙Ô˘ÓÎfiÎÎÈÓÔ, Á›ÓÂÙ·È ÏȈ̤ÓÔ ¯Ú˘Û¿ÊÈ Î¿ı ‰‡ÛË, Ô ¿ÁÔ˜ Î·È ÙÔ ¯ÈfiÓÈ ‰È·ÙÚ¤-¯Ô˘Ó ÙȘ Îϛ̷Θ ÙÔ˘ Ï¢ÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÌÏÂ, ÙÔ ÙÔ›Ô ¯ÚˆÌ·Ù›˙ÂÈ ·¯Ó¿ ÙËÓÔÌ›¯ÏË, ÙÔ Ô˘Ú¿ÓÈÔ ÙfiÍÔ Ï·Ì˘Ú›˙ÂÈ ÛÙȘ ÛÙ·ÁfiÓ˜ Ù˘ ‚ÚÔ¯‹˜, ÛÙËÓ ·¯Ï‡ÙÔ˘ ηٷÚÚ¿ÎÙË...

™ÙÔÓ ı·˘Ì·ÛÙfi ÙÔ˘ ·ÎÏÔ ÙÔ ÓÂÚfi ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ·Î·Ù¿·˘ÛÙ·, ·ÏÏ¿-˙ÂÈ fi„ÂȘ, ·ÏÏ¿˙ÂÈ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ, ·ÏÏ¿˙ÂÈ ¯ÚÒÌ·Ù·, ηıÚÂÊÙ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓÎfiÛÌÔ Á‡Úˆ ÙÔ˘.

∫·È ÙË ‰È¿ıÂÛ‹ Ì·˜…

à ƒ ø ª ∞ ∆ ∞ ∆√À ¡ ∂ ƒ √ À∏2√

∏2√

∫ ø ™ ∆ ∞ ™ µ π ¢ ∞ ∫ ∏ ™ ñ ¡ π ∫ √ ™ ¶ ∂ ∆ ƒ √ À

Το νερό είναι η βασική συνιστώ-σα της ζωής στον πλανήτη μας

και καθορίζει με τις ιδιότητές του τον τρόπο ζωής των ανθρώπων

και όλων των πλασμάτων που τον κατοικούν. Γίνεται, επιπλέον, με

τις διάφορες μορφές του, μέσο ανάδειξης μιας ανυπέρβλητης φυ-σικής αισθητικής. Σ’ αυτήν κυρίως εστιάζονται ο Νίκος Πέτρου και ο Κώστας Βιδάκης στο καινούργιο

τους λεύκωμα που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΜΙΛΗΤΟΣ τον

περασμένο Οκτώβριο.

Για 13η συνεχόμενη χρονιά υποδεχθήκαμε την Άνοιξη και τα Χελιδόνια! ΚΩΣΤΑΣ ΤΕΝΕΚΕΤΖΗΣ

Η εκδήλωση «Χελιδονίσματα» πραγματοποιήθηκε στη Βόρεια Ελλάδα, από το Δέλτα του Έβρου ως την Έδεσσα όπου μάλιστα έγιναν για πρώτη φορά. Με σύμμαχο τον καλό ανοιξιάτικο καιρό, μικροί και μεγάλοι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της Ε.Ο.Ε και έφτιαξαν πήλινες χελιδονοφωλιές. Συγκεκριμένα, στο Κέντρο Πληροφόρησης Δέλτα Έβρου συμμετείχαν 80 παιδιά, στο Φράγμα Θέρμης στη Θεσσαλονίκη 400 παιδιά και στο Πάρκο απέναντι από το Γήπεδο στην Έδεσσα, συμμετείχαν 50 παιδιά. Οι εκδηλώσεις της Αθήνας υλοποιήθηκαν στο Πάρκο «Α. Τρίτσης» με τη συμμετοχή 500 περίπου παιδιών, στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης όπου 300 παιδιά έφτιαξαν τη δική τους φωλιά καθώς και στο αυτοδιαχειριζόμενο Πάρκο στα Εξαρχεία (συμβολή Ζωοδ. Πηγής, Ναυρίνου & Χαρ. Τρικούπη) με τη συμμετοχή 100 παιδιών. Για πρώτη φορά φέτος τα «Χελιδονίσματα» διοργανώθηκαν μέσα στον αστικό ιστό με τη συνεργασία τοπικών πρωτοβουλιών από πολίτες που οργανώνονται και δρουν διεκδικώντας ποιοτικότερη ζωή στη μητρόπολη. Ήταν από τις πρώτες δράσεις που σχεδιάζονται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για την παρέμβαση στους αδόμητους χώρους στην Αθήνα και έπεται συνέχεια. Η συμμετοχή παιδιών από τις πυκνοκατοικημένες και υποβαθμισμένες περιοχές της Κυψέλης και των Εξαρχείων, σίγουρα είναι ο καλύτερος οιωνός σε αυτήν την προσπάθεια!

7

Ήχοι πουλιών

Τους ήχους των πουλιών μπορούμε να τους διακρίνουμε σε τρεις βασικές κατηγορίες ήχων: τα καλέσματα, τα κελαηδήματα, και οι μη φωνητικοί ήχοι.

Καλέσματα

Τα καλέσματα είναι πιο απλά από τα κελαηδίσματα και χρησιμοποιούνται για διάφορους σκοπούς. Κάποιοι από αυτούς είναι:• Γιαναμαζευτούμεόλοι!!! Ενότητα και συνοχή σμήνους. Για να διατη-ρηθεί η ενότητα του σμήνους, ειδικά κατά τη μετανάστευση, τα πουλιά βγάζουν διάφορους ήχους. Ένα τέτοια παράδειγμα βλέπουμε στις χήνες, οι οποίες κατά τη διάρκεια της πτήσης φωνάζουν συνεχώς. • Μαμααααααααααααά! Επαφή γονέων & νεοσσών. Σε πολλά είδη, οι νεοσσοί, βγάζουν σύντομους ήχους και τιτιβίσματα για να μη χάσουν την επαφή με τους γονείς τους.• Ιου!Ιου!Ιου! Συναγερμός. Ένας σύντομος ήχος που θα ακούσουμε από ένα πουλί μπορεί να σημαίνει ότι πλησιάζει κίνδυνος! Ο κίνδυνος μπορεί να είναι μια γάτα, ή ακόμα και εμείς που χωρίς να το γνωρίζουμε περνά-με κοντά από μια φωλιά. Πολλές φορές, μπορεί να ακούσουμε κάτι που μοιάζει με μία συνεχής βοή. Αυτά τα χαρακτηριστικά τιτιβίσματα, μπορεί να προειδοποιούν τα πουλιά της περιοχής για το που ακριβώς βρίσκεται ο πιθανός κίνδυνος. • Τινέαβρεπαιδιά; Απλή κουβέντα όπως π.χ. «εδώ έχει καλό φαΐ», «έχετε το νου σας, είμαι εδώ», «είναι καλά εδώ ή υπάρχει κίνδυνος;» κ.λπ. Αυτού του στιλ η απλή κουβέντα έχει διαφορά από τα άλλα καλέσματα, με την έννοια ότι καλούν και τα μη αγελαία πουλιά για πολλούς λόγους που έχουν σχέση με την ανταλλαγή και τη διάχυση πληροφοριών.

Κελαηδίσματα

Τα κελαηδίσματα είναι πολύ πιο πολύπλοκα από τα καλέσματα και χρησιμοποιούνται κυρίως κατά την περίοδο της αναπαραγωγής. Οι βασικοί τύποι διαφορετικών κελαηδισμάτων που συναντάμε στα περισσό-τερα είδη είναι οι παρακάτω: • Μακαλάδεμεαναγνωρίζετε;!!! Με το τραγούδι του, το αρσενικό ανα-κοινώνει το είδος του, πράγμα πολύ σημαντικό, ειδικά σε πουλιά που μοιάζουν μεταξύ τους.

• Όλοι έξω! Το πουλί που κελαηδάει, οριοθετεί την περιοχή του, την οποία είναι έτοιμο να υπερασπιστεί. Η περιοχή αυτή μπορεί να περιλαμ-βάνει μερικά τετραγωνικά μέτρα γύρω από τη φωλιά του η ακόμα και μία πολύ μεγαλύτερη περιοχή μέσα στην οποία βρίσκει την τροφή του. Αν δεν κελαηδήσει, οι άλλοι θα νομίσουν ότι έφυγε ή πέθανε και η περιοχή του θα γεμίσει ανεπιθύμητους αντίζηλους…• Έικούκλα...! Το κελάηδισμα του αρσενικού χρησιμεύει για να προσελ-κύει τα θηλυκά του είδους του.

Μη φωνητικοί ήχοι

Υπάρχουν μερικά πουλιά που επικοινωνούν με μη φωνητικά ηχη-τικά συνθήματα τα οποία παράγουν με τη βοήθεια άλλων μέσων. Πιο γνωστή περίπτωση είναι οι δρυοκολάπτες, που χτυπούν ένα κλαδί ή ένα κορμό δέντρου με τέτοιο τρόπο ώστε η αντήχηση να λει-τουργεί όπως το κελάηδισμα σε άλλα είδη. Το μπεκατσίνι υπερασπίζεται την περιοχή του πετώντας 30 - 40 μέτρα πάνω από το έδαφος κάνοντας συχνές κάθετες εφορμήσεις. Καθώς εφορ-μούν, δονείται το εξωτερι-κό ζεύγος φτερών της ουράς, παράγοντας έναν ήχο που μοιάζει με βέλασμα προβά-του!!!

τέυχος...

Τα πουλιά για να επικοινωνήσουν χρησιμοποιούν διάφορα «τεχνάσματα» που μπορούμε να τα ομαδοποιήσουμε σε 2 μεγάλες κατηγορίες: 1) τους ήχους 2) και τα οπτικά σήματα. Όπως ίσως καταλαβαίνουμε, τα πουλιά που ζουν σε ανοιχτούς χώρους, κυρίως χρησιμο-ποιούν οπτικά σήματα, ενώ αντίθετα αυτά που ζουν στα δάση χρησιμοποιούν κυρίως τις φωνές τους. Στο τεύχος αυτό, θα ασχοληθούμε με τους ήχους και στον επόμενο Οιωνό θα μάθουμε για τα οπτικά σήματα.

Τα πουλιά δε λεν’ απλά τραγούδια...Η επικοινωνία των πουλιών

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Προσαρμογή Επιμέλεια: Κοντοζήση ΙωάνναΥπεύθυνηπεριβαλλοντικής εκπαίδευσης

Συγγραφέας: Γεωργία Ντούσικου Επιστημονική επιμέλεια: Παπακωνσταντίνου Κώστας

Οι υπόλοιποι τρόποι επικοινωνίας, σε επόμενο

ΚΩΣΤΑΣ ΤΕΝΕΚΕΤΖΗΣ

8

Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι κήποι είναι ιδιαίτερα μέρη. Οι περισσότεροι άνθρωποι περνούν αμέτρητες ώρες και επενδύουν πολλά χρήματα στο να τους φροντίζουν. Επειδή υπάρχουν τόσοι πολλοί, συχνά σε μέρη που υπήρχαν δάση ή χωράφια πριν, οι κήποι αποκτούν ολοένα και μεγαλύτε-ρη σημασία για την άγρια ζωή στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το 1979 η RSPB ζήτησε από τα νεώτερα μέλη της να πάρουν μέρος στο πρώτο Big Gar-den Birdwatch. 8.000 νέοι το έκαναν. Αυτό που ξεκίνησε ως μια διασκε-δαστική εκδήλωση για τους νέους έχει εξελιχθεί στη μεγαλύτερη ετήσια εκδήλωση της RSPB. Το πρόγραμμα είναι απλό, έξυπνο και ελκυστικό - όπως και τόσα άλλα προ-γράμματα της RSPB. Ζητάμε από το κοινό να περάσει μια ώρα παρατηρώ-ντας τα πουλιά στον κήπο του και να μετρήσει τον μέγιστο αριθμό πουλιών ενός είδους που βλέπει ταυτόχρονα. Τα τελευταία 30 χρόνια, οι μέθοδοι καταμέτρησης παρέμειναν ουσιαστικά οι ίδιες. Έτσι τα στοιχεία είναι άμεσα συγκρίσιμα. Οι άνθρωποι δε χρειάζεται να είναι ειδικοί ή να πάνε κάπου για να συμμετάσχουν. Η καταμέτρηση μπορεί να γίνει ενώ κάθονται ανα-παυτικά σε μια πολυθρόνα με εποπτική θέα σε ένα κήπο, με ένα φλιτζάνι

καφέ στο χέρι! Φέτος το Big Garden Birdwatch έγινε κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου 24 - 25 Ιανουαρίου 2009. Τις μέρες πριν, διανεμήθηκαν φόρμες, ως ένθετο στις κύριες εφημερίδες, ενώ η εκδήλωση διαφημίστηκε μέσα από την τηλεόραση και τον τύπο. Ως αποτέλεσμα, 500.000 άνθρωποι αφιέρωσαν μια ώρα αυτού του Σαββατοκύριακου του Γενάρη στα πουλιά. Το πρόγραμμα αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη καταμέτρηση πουλιών στον κόσμο και παρέχει στην RSPB ένα ουσιώδες στιγμιότυπο των πουλιών που διαχειμάζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο.Είναι διασκεδαστικό, είναι εύκολο και αφορά τους ανθρώπους - αυτές είναι οι λέξεις κλειδιά για να φέρει κανείς τους ανθρώπους πιο κοντά στα πουλιά - και αυτό είναι το μυστικό της RSPB και του προγράμματος αυτού. Οι κήποι είναι και το μέρος όπου μερικά παιδιά έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με τη φύση. Έτσι, το πρόγραμμα έχει ως στόχο να τα προσελκύ-σει, ώστε μεγαλώνοντας να ενδιαφέρονται για το φυσικό περιβάλλον. Και λειτουργεί, όπως μπορώ να καταθέσω ακούγοντας κάποια από τα στελέ-χη της RSPB. Σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, το ενδιαφέρον τους για τη φύση και τα πουλιά μπορεί να αναχθεί ακριβώς σε αυτό το πρόγραμμα,

PARTNER

Big Garden BirdwatchH μεγαλύτερη ετήσια εκδήλωση της RSPB

Θέλετε μια εικόνα της Βασιλικής Εταιρεία για την Προστασία των Πουλιών (RSPB, BirdLife στο Ηνω-

μένο Βασίλειο), τη μεγαλύτερη οργάνωση για τη διατήρηση της φύσης στην Ευρώπη; Τότε κοιτάξτε

το Big Garden Birdwatch. Είναι ένα μακροχρόνιο, μεγάλο, με επιστημονική βάση, με επαγγελματική δι-αχείριση, προσανατολισμένο στα αποτελέσματα και

διασκεδαστικό πρόγραμμα, που εμπλέκει ανθρώ-πους - πολλούς ανθρώπους.

Copyright: RSPB

Κείμενο:Jose Pedro

TavaresΥπεύθυνος Προγραμ-μάτων για

την Τουρκία, την Πορτο-

γαλία και την Ελλάδα,

RSPB

Μετάφραση Επιμέλεια:

Τζάλη Μαρ-γαρίταΣυντο-νίστρια

Δικτύου Υπευθύνων

Παρακο-λούθησης

των ΙΒΑ

Θέση Είδος Μέσος όρος /κήπο 1 Σπιτοσπουργίτης 3.70 2 Ψαρόνι 3.21 3 Κότσυφας 2.84 4 Γαλαζοπαπαδίτσα 2.45 5 Σπίνος 2.01 6 Φάσα 1.85 7 Δεκαοκτούρα 1.44 8 Καλόγερος 1.40 9 Κοκκινολαίμης 1.36 10 Αιγίθαλος 1.34

Αποτ

ελέσ

ματα

200

9, τ

α 10

πρώ

τα ε

ίδη:

Το 2008 400.000 άν-

θρωποι μέτρη-σαν 6 εκατομ-μύρια πουλιά

σε 228.000 κήπους

9

πριν πολλά πολλά χρόνια. Πάρτε για παράδειγμα τον Paul Forecast. Δεν είναι άγνωστος στην ΕΟΕ ή την Ελλάδα - πριν δύο χρόνια ήρθε στην Αθήνα για να υποστηρίξει την ΕΟΕ στο πρόγραμμα του Πάρκου Τρίτση. Ήταν τότε υπεύθυνος ενός άλλου προγράμματος της RSPB για τα πάρκα του Λονδίνου. Σήμερα είναι επικεφαλής του τμήματος εθελοντών της RSPB, αλλά όταν ήταν 7 δεν ήξερε τι είναι ένας ορνιθολόγος: «Ήταν ένας φίλος μου, που μου ζήτησε να τον βοηθήσω με το νέο του πρόγραμμα το 1979, που λεγό-ταν Big Garden Birdwatch. Μετρήσαμε πουλιά στην αυλή του και μετά στη δική μου. Είδα μερικά «μαύρα πουλιά» και υπέθεσα ότι ήταν κότσυφες, αλλά τελικά ήταν ψαρόνια. Ήταν μια ανακάλυψη για μένα το να μπορώ να ξεχωρίσω τα δύο αυτά είδη. Από εκείνη τη στιγμή και πέρα παθιάστηκα με τα πουλιά».Αυτό το πρόγραμμα δίνει επίσης στην RSPB πολλά στοιχεία για τα πουλιά. 30 χρόνια καταγραφών και εκατομμύρια δεδομένων μας επιτρέπουν να σχεδιάσου-με τάσεις για τους αριθμούς των πουλιών, που είναι κοι-νά στους κήπους το χειμώνα. Αυτό βοήθησε την RSPB να θέσει προτεραιότητες στη δουλειά της. Επίσης, προέτρεψε την RSPB να ξεκινήσει ερευνητικά προγράμματα για να κα-τανοήσει κάποιες από τις αιτίες που οδηγούν στις παρα-τηρούμενες μειώσεις. Ο Paul Forecast ξανά: «Θυμάμαι ότι το 1979 υπήρχαν πάρα πολλοί σπιτοσπουργίτες στον κήπο - σχεδόν δεν τα μετρήσαμε, γιατί τα θεωρούσαμε κοινά! Τώρα είναι πολύ πιο σπάνια στο Ηνωμένο Βασίλειο και αυτό το πρόγραμμα βοήθησε να τονιστεί η μείωσή τους.»

Ορισμένα Αποτελέσματα

Οι γενικές τάσεις είναι ξεκάθαρες και δείχνουν τι συμβαίνει με τους πληθυσμούς των πουλιών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι σπιτοσπουργίτες και τα ψαρόνια εξαφανίζονται από τους κήπους της Αγγλίας. Εξακολουθούν να βρίσκονται στη λίστα των 10 πρώτων ειδών, αλλά οι άνθρωποι βλέπουν πολύ λιγότερα (κατά μέσο όρο, από 10-15 ανά κήπο πριν 30 χρόνια, σε μόλις 3 - 4 φέτος). Οι τσίχλες έγιναν πραγματικά σπάνιες και γενικά υπάρχουν λιγότερα πουλιά από όλα τα είδη, υποδεικνύοντας μια παγκόσμια κρίση στη βιοποικι-λότητα των πουλιών. Παρόλα αυτά, κάποια είδη έχουν αυξηθεί, κυρίως περιστέρια και παπαδίτσες, δηλαδή οι φάσες, οι δεκαοκτούρες, οι γαλαζοπαπαδίτσες, οι καλόγεροι και οι αιγίθαλοι. Ορισμένα από τα αποτελέσματα αντανακλούν το γεγονός ότι οι παπαδίτσες επωφελούνται από την αύξηση της διαθέσιμης τροφής που τοποθετούν οι λάτρεις των πουλιών στους κήπους.

Δράση!

Ως αποτέλεσμα παρόμοιων ερευνών, η RSPB προσδιορίζει είδη προτεραιότητας για τις δράσεις της και στη συνέχεια επενδύει χρήματα και προσπάθεια, ώστε να βεβαιωθεί ότι η κατάσταση στην περιοχή έχει αλλάξει. Μετά από χρόνια ερευνητικών σεναρίων, αναφο-ρικά με το γιατί εξαφανίζονται οι σπιτοσπουργίτες από τους κήπους του Ηνωμένου Βα-σιλείου, η RSPB υλοποιεί πλέον συγκεκριμένα διαχειριστικά μέτρα σε ορισμένες περιοχές για την ανάσχεση της μείωσης αυτής - αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία!Η ουσία εδώ είναι, ότι εάν θέλουμε να κερδίσουμε τη μάχη για τη βιοποικιλότητα, θα πρέπει να το κάνουμε με ανθρώπους, και να κάνουμε τη διατήρηση και τα πουλιά σχετικά και ενδιαφέροντα για τον καθένα, τον απλό πολίτη, και στην περίπτωση αυτή, τον μέσο ιδιοκτήτη κήπου. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η RSPB έχει ένα εκατομμύρια μέλη.

house sparrow

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

Year

Ave

rage

per

gar

den

starling

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

18.0

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

Year

Aver

age

per g

arde

nPARTNER

Copyright: RSPB

Copyright: RSPB

Γραφήματα όπου παρουσιάζεται η μείωση του σπιτοσπουργίτη και του κότσυφα.

Εκατομμύρια ώρες αφιερώθηκαν στην παρατήρηση πουλιών στους κήπους, από τότε που ξεκίνησε το πρόγραμμα, 30 χρόνια πριν

Το 80% των κήπων είχαν τα ακόλουθα 3 είδη: κότσυφα, γαλαζοπαπαδί-τσα και κοκκινο-λαίμη

10

Θόδωρος Κομηνός

photo: Χρήστος Bλάχος

10

Πρόγραμμα “Κοινά Είδη Πουλιών της Ελλάδας”Ο Δεύτερος Πιλοτικός ΧρόνοςTo Πρόγραμμα που υλοποιείται πιλοτικά από την ΕΟΕ τα δύο τελευταία χρόνια (2007-2008), είναι ένα πρό-γραμμα «Παρακολούθησης των Πληθυσμών των Κοινών Ειδών Πουλιών της Ελλάδας» (Hellenic Common Bird Monitoring, HCBM). Σκοπός του προγράμματος είναι αφενός να συγκεντρώνει στοιχεία σχετικά με την τάση των πληθυσμών των ειδών και αφετέρου να συμμετάσχει με τα στοιχεία του στο πανευρωπαϊκό πρόγραμμα που βρί-σκεται σε εξέλιξη από την πλειοψηφία των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, το οποίο αποτελεί για την Ευρωπαϊκή Ένω-ση σημαντικό δείκτη για τη βιοποικιλότητα. Επίσης, σε εθνικό επίπεδο η κυβέρνηση υποχρεούται να ενσωματώσει τον δείκτη των πουλιών στους υπολοίπους εθνικούς δείκτες για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Το πρόγραμμα διεξήχθη σε όλη την Ελληνική Επικράτεια και πήραν μέρος 36 εθελοντές παρατηρητές πουλιών, από 20 Απριλίου έως 15 Ιου-λίου. Οι επιφάνειες που συγκεντρώθηκαν στοιχεία ήταν 36 από 18 Νομούς, από τις οποίες συλλέχθηκαν δεδομένα από 540 σημεία.

Αναλυτικά αποτελέσματα Τα τετράγωνα, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους καλύπτονταν από αγροτικά ή αγροτοδασικά οικοσυστήματα ενώ ορισμένα σημεία κάποιων τετραγώνων είχαν επιλεγεί (random) στην περιφέρεια υγροτόπων. Το υψόμετρο από όπου συλλέχθηκαν τα δεδομένα, κυμάνθηκε στα 200 - 350μ. Σε 2 νόμους, Φλώρινας και Δράμας, τα δεδομένα συλλέχθηκαν σε υψηλότερο υψόμετρο με μέσο όρο τα 750μ. Οι περιοχές που καλύφθηκαν περισσότερο, ήταν ο νομός Αττική (5) και η Κεντρική Μακεδονία (6). Επίσης, συλλέ-χθηκαν στοιχεία και από τα νησιά Κέρκυρα (2), Νάξο, Ηρακλειά, Σαλαμίνα, Κύθηρα και Κρήτη (2).

Δεδομένα Ειδών (Μέσα σε παρένθεση οι αριθμοί του 2007)Το 2008 καταμετρήθηκαν συνολικά 10.106 πουλιά (9.217) από 111 είδη (108). Αυτός ο αριθμός μετρήθηκε σε 5.776 καταγραφές (4.318) το ’08. Το 2008 οι καταμετρήσεις έγιναν σε 540 σημεία καταγραφής από 399 σημεία που είχαν γίνει το ’07. Από τα είδη που καταμετρήθηκαν, τα 54 (56 είδη) είναι είδη που παρατηρούνται σε Αγρο-τικά οικοσυστήματα, τα 32 (31 είδη) καθαρά σε Δασικά οικοσυστήματα, 11(10 είδη) παρατηρούνται και στα δύο παραπάνω και χαρακτηρίζονται ως είδη Αγροτοδασικών οικοσυστήματων και 14 (11 είδη) σε άλλους τύπους οικο-συστήματων (Υγρότοπους, Αστικά). Ο μέσος όρος αριθμού ειδών που καταμετρήθηκαν σε κάθε τετράγωνο 2χ2χλμ είναι 22, 6 είδη το 2008 ενώ το 2007 ήταν 22 είδη ανά τετράγωνο 2X2χλμ. Δεν υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στον αριθμό των ειδών που καταμετρήθηκαν.Το πιο πολυπληθές είδος που καταγράφηκε είναι ο Σπουργίτης Passer domesticus (1.707 άτομα), το οποίο παρατη-ρήθηκε σε 30 (80%) από τα 36 τετράγωνα. Δεύτερο είναι το χελιδόνι Hirundo rustica με 1097 ατομα σε 30 (80%) από τα 36 τετράγωνα και τρίτη η καρακάξα Pica pica (436 ατ.) σε 25 (69%) από τα 36 τετράγωνα

Δεδομένα ΒιοτόπωνΜε δεδομένο ότι πρόκειται για γεωργικές καλλιέργειες και αγροτοδασικά οικοσυστήματα - βιότοποι που στον ελλαδικό χώρου συνυπάρχουν και αλληλοκαλύπτονται σε ευρεία κλίμακα - είναι επόμενο να απαντάται στις επι-φάνειες ένα μωσαϊκό βιοτόπων που διαδέχεται ο ένας τον άλλο.

Ο μέσος όρος είναι 4.2 βιότοποι ανά 2x2χλμ τετράγωνο το 2008 όταν το 2007 ήταν 3 βιότοποι ανά 2x2χλμΟι πιο διαδεδομένοι τύποι βιοτόπων στα τετράγωνα 2Χ2χλμ το 2008 ήταν ο 2.2.3 (Ελαιώνες), ο 3.2.2 (Θάμνοι και χερσότοποι) και ο 2.4.3 (Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης). Οι ίδιοι ήταν και το 2007. Παίρνοντας ως βάση του δέκα ποιο συχνά καταγεγραμμένους βιότοπους, βλέπουμε να κυριαρχεί το μεσογειακό μωσαϊκό της εναλλαγής των φυσικών βιοτόπων μεταξύ τους και με ανθρώπινες δραστη-ριότητες (αγροτικά και αστικά οικοσυστήματα). Την μεγαλύτερη κατανομή την έχουν οι θαμνώδεις εκτάσεις (Χερ-σότοποι - Λιβάδια) και από τα αγροτοδασικά οικοσυστήματα οι Ελαιώνες. Από τα καθαρά αγροτικά οικοσυστήματα έχουμε σε μεγάλο ποσοστό αρδεύσιμες και μη αρδεύσιμες εντατικές και ημιεντατικές καλλιέργειες.

ΚατσουλιέρηςGalerida cristata

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους παρακάτω Εθελοντές που πήραν μέρος στο πρόγραμμα και που χωρίς την δικιά τους βοήθεια δεν θα μπορούσε να διεξαχθεί.

Βλαχάκη Γεωργία, Γαβαλάς Γιάννης, Δρετάκης Μιχάλης, Ζακκάκ Σύλβια, Καúτατζίδου Σοφία, Καλούλη Μαρίλια, Κανιάστας Βαγγέλης, Κατσαδωράκης Γιώργος, Κατσιμάνης Νίκος, Κολιοπούλου Λένα, Κουράκλη Πέρη, Κουρουζίδης Χάρης, Κουτσερή Ειρήνη, Κούσιας Νίκος, Κωτσάκης Μιχάλης, Λογοθέτη Αννίτα, Μανωλόπουλος Αρης, Μοσχώ-βης Μιχάλης, Μπεριάτος Γεράσιμος, Ναζιρίδης Θεόδωρος, Νατσακάκος Αντρέας, Παπαδάκη Άρτεμης, Περδικάρης Λεωνίδας, Πορτόλου Δανάη, Προμπονάς Νίκος, Στά-ρα Καλιόπη, Σταυρίδου Ναταλή, Σταύρακας Λευτέρης, Τζάλη Μαργαρίτα, Τζιμούλης Οδυσσέας, Τσαπατσάρης Σταύρος, Τσιακίρης Ρήγας, Χιλιτίδης Οδυσσέας, Βonneti Andrea, Carcamo Aboitiz Beatriz, Luisa Cardenete, Gordon Ramel, Turvey Colin.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

11αφιέρ

ωμα

Το πρώτο πράγμα που διαπιστώνεις όταν πατάς το πόδι στην Κύπρο εί-ναι ότι σίγουρα δεν έχεις να κάνεις με έναν τόπο. Στην πραγματικότητα αυτό που τη χαρακτηρίζει είναι η πολυμορφία και η διαφορετικότητα. Πάνω ακριβώς σε ένα σταυροδρόμι ανθρώπινων πολιτισμών και θρη-σκειών δεν θα μπορούσε και η φύση της να είναι διαφορετική. Εδώ συναντάς ζωικά και φυτικά είδη που κανονικά θα περίμενες να τα συ-ναντήσεις στις βόρειες, τις ανατολικές ή τις νότιες ακτές της μεσογείου. Και δεν είναι μόνο αυτό, αλλά είναι και η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που εκτός από ένα μεγάλο αριθμό ενδημικών θηλαστικών, ερπετών και αμφιβίων, συναντάμε και 2 ενδημικά είδη πουλιών. Αυτά λοιπόν και άλλα πολλά στο αφιέρωμα μας.

ΘΚ

Κύπρος:“Xρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος”

photo: Θεόδουλος

Πουλλής

ΒουνοπετρόκληςOenanthe finschii

11

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

12

Παλεύοντας για τα πουλιά της Κύπρου Η δράση του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου (ΠΣΚ)ΑπότονΜάρτινΧέλλικαρ,ΕκτελεστικόΔιευθυντή

photo: Θεόδουλος

Πουλλής

ΚαστανοτσιροβάκοςSylvia conspicillata

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

13

Παλεύοντας για τα πουλιά της Κύπρου

Με την εγκαθίδρυση του το 2003, ο ΠΣΚ μπήκε δυναμικά στον τομέα προστασίας της πτηνοπανίδας της Κύπρου. Πρώτος στόχος η προστασία των πιο σημαντικών βιοτόπων για τα πουλιά μας. Αναγνωρίστηκαν 19 Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (τα γνωστά IBAs του BirdLife) το 2004, και ξεκίνησε αμέ-σως, με την ένταξη στην ΕΕ τον Μάιο του 2004, μια εκστρατεία για ένταξη των IBAs στο δίκτυο «Φύση 2000» ως ΖΕΠ. Ξεκινήσαμε, το 2005, με τον καθορισμό μόνο 7 ΖΕΠ από το κράτος. Χάρι στην πίεσή μας - και ιδιαίτερα αυτής που ασκήθηκε σε επίπεδο Βρυ-ξελλών με την βοήθεια του Ευρωπαϊκού γραφείου του BirdLife - σήμερα έχουμε 26 ΖΕΠ. «Έξω» είναι μόνο τρία IBAs (Ακάμας, Παραλίμνι, Ορόκλινη), ο καθορισμός των οποίων αναμένεται μέρα προς μέρα, και έχουν προστεθεί επιπρόσθετες περιοχές που αναγνωρίστηκαν σε στενή συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών. Η προσοχή μας στρέφετε τώρα προς το κεφάλαιο διαχείρισης των ΖΕΠ. Δυστυχώς, είναι αδύνατο να αναφερθούμε σε πτηνολογικά θέ-ματα στην Κύπρο χωρίς να κάνουμε λόγο για την παράνομη παγί-δευση αποδημητικών πουλιών. Η «δίψα» για τα γνωστά αμπελο-πούλια απειλεί - λόγο της μη επιλεκτικής φύσης των παράνομων μεθόδων σύλληψης - πολλά σπάνια είδη, αποδημητικά και άλλα. Από το 2002, σε συνεργασία με τον Βρετανικό εταίρο του BirdLife,

το RSPB, ο ΠΣΚ καταγράφει την έκταση του προβλήματος, στο πεδίο και ακολουθώντας επιστημονικά τεκμηριωμένη μεθοδο-λογία. Τα αποτελέσματα αυτών των συστηματικών καταγραφών χρησιμοποιούνται για άσκηση πίεσης σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτέλεσμα, μια μείωση της έκτασης του προβλήματος κατά 80-90% σε σχέση με την δεκαετία του 90. Μεγάλη επιτυχία, αλλά το πρόβλημα παραμένει (και δείχνει μια ανησυχητική αυ-ξητική τάση τα τελευταία δυο χρόνια) και ο ΠΣΚ αναζητεί τώρα τον τρόπο να «χτυπήσει» τις ταβέρνες που προσφέρουν - παρά-νομα βέβαια - τα αμπελοπούλια, για να αντιμετωπίσει την οικο-νομική ρίζα του προβλήματος. Η τρίτη προτεραιότητα του ΠΣΚ είναι η προσπάθεια που γίνεται για υποστήριξη της μη-εντατικής γεωργίας στο νησί. Με την ένταξη στην ΕΕ και την εφαρμογή της ΚΑΠ, είναι ορατός ο κίνδυνος γεωργικής εντατικοποίησης. Σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωργίας, αναζητούμε «λύσεις» που να προσφέρουν ένα καλό μέλλον τόσο για τους γεωργούς όσο για την βιοποικιλότητα που διατηρείται ακόμα, σε εντυπωσιακά επί-πεδα, στης γεωργικές μας περιοχές. Παράλληλα, υπάρχουν και τα ερευνητικά προγράμματα του Συνδέσμου, που έχουν σαν σκο-πό την καταγραφή των πληθυσμών των διαφόρων επιδημητικών και αποδημητικών πτηνών που απαντώνται στην Κύπρο μαζί με την βιοποικιλότητα των κυπριακών ενδιαιτημάτων. Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται για την προστασία των ιδίων των ειδών και των βιοτόπων τους. Σήμερα λειτουργούν έξη προγράμματα: Ετήσια Πληθυσμιακή Απογραφή Υδροβίων Κύπρου, που καλύπτει 24 υδροβιότοπους σε μηνιαία βάση από το 2004, Ετήσια Φθινοπωρινή Καταγραφή Μεταναστευτικών Αρπακτικών (από το 2004), Ετήσια Πληθυσμι-ακή Απογραφή Φωλεάζοντων Κοινών Ειδών Κύπρου και των Ενδιαιτημάτων τους (από το 2005) και τρία προγράμματα απογρα-φής αναπαραγωγικών πληθυσμών σπανίων / ευάλωτων ειδών: Απογραφή Φωλεάζοντων Μαυρομμάτιδων Falco eleonorae (από το 2004), Απογραφή Φωλεάζοντων Νησόγλαρων Larus audouinii (από το 2007), και Απογραφή Φωλεάζοντων Κράγκων Coracias garrulus (από το 2007). Από το 2006, διεξάγεται επίσης πρόγραμ-μα καταγραφής κοινών ειδών από μια ομάδα εθελοντών μελών του ΠΣΚ. Τέλος, θα προχωρήσω λίγο στο μέλλον, για να ανακοινώσω τα ευχάριστα νέα ότι, από τον Ιούνιο του 2009, αναλαμβάνει καθή-κοντα Εκτελεστικής Διευθύντριας στον ΠΣΚ, η Δρ. Κλαίρη Παπά-ζογλου. Μεγάλη επιτυχία για τον ΠΣΚ, η «μεταγραφή» της Διευ-θύντριας του Ευρωπαϊκού γραφείου του BirdLife! Όσο για μένα, θα παραμείνω στο προσκήνιο, σαν Διευθυντής εκστρατειών. Με την Κλαιρη επικεφαλής της νέας «ενδεκάδας» του ΠΣΚ (κι ας εί-ναι μόνο έξι οι «παίκτες» στο γραφείο!) το μέλλον φαντάζει όλο και πιο λαμπρό για τα πουλιά της Κύπρου…

Προικισμένη η «Μεγαλόνησος», από πτηνολογικής άποψης: ενδημικά είδη,

«συνωστισμός» αποδημητικών, σημαντικοί αναπαραγωγικοί πληθυσμοί ειδών

προτεραιότητας για την Ευρώπη. Αυξημένη, έτσι, και η ευθύνη του τοπικού

ετέρου του BirdLife, του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

14

Δρ. Ίριδα Χαραλα-

μπίδου

Καταγραφή υδρόβιων πουλιών σε Παγκύπριο επίπεδο

Η Μονάδα Περιβαλλοντικών Μελετών του Κέντρου Ερευνών στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, σε συνεργασία με το Ταμείο Θήρας του Υπουργείου Εσωτερικών, τον Παγκύπριο Κτηνιατρικό Σύλλογο και το Σύνδεσμο των Τουρκοκυπρίων Βιολόγων συμμετείχε το 2007 και 2008 σε ένα πρόγραμμα Παγκύπριας καταγραφής των υδρόβιων πουλιών που διαβιούν στους κυπριακούς υγρότοπους. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε υπό την αιγίδα της δι-κοινοτικής επιτροπής Επειγόντων Περιστα-τικών Μολυσματικών Ασθενειών και χρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Ανά-πτυξης των Ηνωμένων Εθνών - Δράση για τη Συνεργασία και την Εμπιστοσύνη (UNDP-ACT). Σκοπός του προγράμματος ήταν η δημιουργία ενός Παγκύπριου δικτύου παρακο-λούθησης των πληθυσμών των υδρόβιων πουλιών στους κυριότερους υδροβι-ότοπους του νησιού, αφού τα είδη αυτά ως πιο επιρρεπή στον ιό πρέπει να είναι υπό στενή παρακολούθηση ώστε να βελτιωθεί η δυνατότητα εντοπισμού πιθανού κρούσματος γρίπης των πουλιών. Οι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι συμμετέχοντες παρακολούθησαν δύο εκ-παιδευτικά σεμινάρια με καλεσμένους ειδικούς τους Δρ. Andy Musgrove από το

British Trust for Ornithology, την Δρ. Ruth Cromie από το Wildlife and Wetlands Trust, και τον Δρ. Τριαντάφυλλο Ακριώτη από το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου στην Ελλάδα. Ως μέρος του προγράμματος, Τουρκοκύπριοι βιολόγοι ξεκίνησαν συστη-ματικές μηνιαίες καταγραφές υδρόβιων πουλιών σε 11 υδροβιότοπους στις επαρ-χίες Αμμοχώστου, Κερύνειας και Λευκωσίας, σε συντονισμό με τις καταγραφές του Ταμείου Θήρας σε 16 υδροβιότοπους στις επαρχίες Αμμοχώστου, Λάρνακας, Λεμεσού, και Πάφου (βλέπε χάρτη). Οι υδροβιότοποι συμπεριλαμβάνουν αλυκές, παράκτιες και υφάλμυρες λίμνες, λίμνες με γλυκό νερό, φράγματα και εργοστάσια επεξεργασίας λυμάτων. Κατά τη διάρκεια ενός έτους, καταγράφηκαν συνολικά 82 είδη υδρόβιων πουλιών και 14 είδη αρπακτικών όπως Σπιζαετοί, Ποντικοβαρβα-κίνες, Αετοβαρβακίνες, Σφηκιάρηδες, Πετρίτες, Μαυροπετρίτες, Μαυροκιρκίνεζα, Κίρκοι κά. Τα περισσότερα πτηνά καταγράφηκαν στις Αλυκές Λάρνακας και Ακρωτηρίου, οι οποίες έχουν κηρυχθεί περιοχές ΡΑΜΣΑΡ. Λόγω της ανομβρίας που πλήττει την Κύπρο από το 2005, καταγράφηκαν λιγότερα πουλιά σε σχέση με άλλες χρονιές. Τα περισσότερα πουλιά παρατηρήθηκαν το φθινόπωρο και την άνοιξη, καθώς στα-

photo:Shutterstock

14Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι επιστήμονες και παρατηρητές πουλιών συνερ-γάστηκαν σε ένα πρόγραμμα μηνιαίας παρακολούθησης υδρόβιων και παρυδάτιων πουλιών για ένα χρόνο σε 27 υδροβιότοπους σε όλη την Κύπρο. Για πρώτη φορά

συλλέχθηκαν τόσα πολλά δεδομένα για την κατάσταση των κυπριακών υγροτόπων και της ορ-νιθοπανίδας που ζει εκεί καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου. Τα αποτελέσματα της μελέτης έχουν δημοσιευτεί σε βιβλίο με συγγραφείς από τις δύο κοινότητες.

NυφογερανόςAnthropoides

virgo

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

15

ματούσαν στην Κύπρο για ανεφοδιασμό και ξεκούραση στο μεταναστευτικό τους ταξίδι από και προς την Αφρική, Μέση Ανατολή και Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, όπως επίσης και το χειμώνα. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και τα εννέα είδη ερωδιών που υπάρχουν στην Ευρώπη με πολυπληθέστερους τους Σταχτοτσικνιάδες, Λευκο-τσικνιάδες και Γελαδάρηδες, σπάνια είδη όπως ο Ερημοσφυριχτής, η Αγκαθοκα-λημάνα και ο Ροδοπελεκάνος, και 11 είδη από πάπιες με πολυπληθέστερα τα 1800 Κιρκίρια, 1500 Πρασινοκέφαλες και 800 Χουλιαρόπαπιες όπως επίσης και μέχρι 40 σπάνιες Βαλτόπαπιες από τις οποίες 5 ζευγάρια τουλάχιστον φώλιασαν στην Κύπρο. Οι πιο γνωστοί χειμερινοί επισκέπτες της Κύπρου, τα Φλαμίγκο, κατέφθασαν με μειωμένους αριθμούς - καταγράφηκαν περίπου 2,000 πουλιά σε αντίθεση με τα 10,000 που εμφανίζονται συνήθως. Οι αριθμοί των Φλαμίγκο είναι σημαντικοί σε παγκόσμιο επίπεδο όπως επίσης οι 250 Νυφογερανοί που έκαναν σταθμό ανεφοδιασμού στην Αλυκή Ακρωτηρίου τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο καθ οδόν προς την Αφρική για να ξεχειμωνιάσουν, και οι τουλάχιστον 850 Βαρβάρες, 158 Πετροτριλίδες και 456 Θαλασσοσφυριχτές που ξεχειμώνιασαν κυρίως στην Αλυκή Λάρνακας αλλά και σε άλλους υδροβιότοπους. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος καταγράφηκαν σημαντικοί σε Ευρωπαϊκό επίπεδο πληθυσμοί αναπαραγόμενων Αγκαθοκαλημάνων και Καλαμοκανάδων. Ενώ οι περιοχές φωλιάσματος των Καλαμοκανάδων ήταν ήδη γνωστές με μέχρι 200 φωλιές, εντοπίστηκαν νέες περιοχές με αναπαραγωγικούς πληθυσμούς Αγκα-θοκαλημάνων με μέχρι 10 φωλιές σε κάποιες από αυτές, και με διαχειμάζοντα πληθυσμό από περίπου 50 πουλιά στην νοτιο - ανατολική πλευρά της Κύπρου.

Τα στοιχεία που μαζεύτηκαν δίνουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το μέγεθος των πληθυσμών των υδρόβιων πτηνών της Κύπρου και παραθέτονται στη δη-μοσίευση «Charalambidou, I., Gücel, S., Kassinis, N., Turkseven, N., Fuller, W., Kuyucu, A. & Yorganc H. 2008. Waterbirds in Cyprus 2007/08. UES-CCEIA/ TCBA/CGF/, Nicosia, Cyprus».

Χάρτης της Κύπρου με σημειωμένους με μπλε κύ-κλους τους 27 υδροβιότοπους στους οποίους έγινε μηνιαία καταγραφή των υδρόβιων πτηνών κατά τη διάρκεια ενός έτους.

Από τα δύο ενδημικά είδη ο Τρυπομάζης Sylvia melanothorax είναι χαρακτηρι-στικό είδος της φυτοκοινωνίας των σκληρόφυλλων θαμνώνων και φρύγανων περιλαμβανόμενων και αυτών που φύονται ως υπόροφος των δασών. Είναι θερμόφιλο είδος κατάλληλα διαμορφωμένο για επιβίωση σε περιόδους ξη-ρασίας. Μέρος του πληθυσμού του διαχειμάζει στην βόρεια Αφρική. Από τον Ιούλιο μέχρι τον Φεβρουάριο τρέφεται και με φρούτα όπως αυτά των Rubia taenuifolia, Rhus coriaria, Myrtus communis, Pistacia lentiscus και Olea europaea. Οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί του βρίσκονται στους θαμνώνες Σπαλαθ-κιών Genista sphacaelata, Pistacia lentiscus, Calycotome villosa με φρύγανο Ξυσταρκών Cistus creticus (32-48 ζεύγη/km²). Ο συνολικός πληθυσμός του κυμαίνεται μεταξύ 66,000-84,000 αναπαραγωγικά ζεύγη με συνολική κατανο-μή περίπου 42% της έκτασης της Κύπρου. Η Σκαλιφούρτα Oenanthe cypriaca απαντάται σε όλη την Κύπρο και είναι μεταναστευτικό είδος περνώντας τον χει-μώνα της στην ανατολική Αφρική. Φωλιάζει σε βραχώδεις / πετρώδεις περιο-χές με αραιούς θαμνώνες και φρύγανα με μεγαλύτεορους πληθυσμούς (μέχρι 12 ζεύγη/km²) στις οφιολιθικές βουνοκορφές του Τροόδους με δάσος Μαύρη Πεύκης Pinus nigra. Ο πληθυσμός της κυμαίνεται μεταξύ 31,000 - 40,000 ανα-παραγωγικά ζεύγη.Τα υπόλοιπα τέσσερα ενδημικά υποείδη της Κύπρου είναι όλα δασόβια. Το Θου-

Κύπρος, η Νήσος των Ενδημικών Πουλιών

Μιχάλης Μιλτιάδου Υπεύθυνος Έρευνας, Πτηνο-λογικός Σύνδεσμος Κύπρου

15Η Κύπρος, ένα νησί με συνολική έκταση μόλις 9,251 τ.χλ., έχει καταγράψει 370 είδη πτηνών, 317 από τα οποία είναι αποδημητικά. Μόνο 55 είδη είναι μόνιμοι κάτοικοι, και 6 είναι ενδημικά είδη / υποείδη. Λόγω του αριθμού των ενδημικών η Κύπρος

έχει χαρακτηρισθεί από την Διεθνή Πτηνολογικό Σύνδεσμο ως «Ενδημική Περιοχή για Πουλιά στον Κόσμο»

Eλατοπα-παδίτσαParus atercypriotes

photo: M. Gore

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

16

Βιβλιογραφία• Whaley D.J. & Dawes J.C. 2003.

Cyprus Breeding Birds Atlas.

Cyprus.

• Roselaar C.S. 1995.

Songbirds of Turkey. An Atlas of biodiversity of Turkish passerine birds. - Pica Press, U.K.

• Miltiadou M. 2009.

Cyprus Bird Populations and Habitat Preferences. BirdLife Cyprus. Nicosia, Cyprus. (in print).

• Μιλτιάδου Μ. 2005.

Η Δρυμόνια Πτηνοπανίδα της Κύπρου.Δασοπόνος – Forester. Τεύχος 25. Οκτώβριος- Δεκέμβριος. Λευκωσία, Κύπρος.

• Flint P.R. & Stewart P.F. 1992.

The Birds of Cyprus.Tring: British Orinitholo-gists’ Union Check-list No. 6 (2nd Edition).

photo: Θεόδουλος

Πουλλής

Τσιροβάκος της Κύπρου

Sylvia melanothorax

πί Otus scops cyprius, απαντάται σε όλη την επικράτεια του νησιού και έχει την κύρια κατανομή και πληθυσμούς του στα δάση Τραχείας Πεύκης Pinus brutia με υπόροφο θαμνώνων. Έχει επεκτείνει την κατανομή του και στις πε-διάδες όπου υπάρχουν δενδροκαλλιέργειες, ειδικά σε παλαιούς ελαιώνες / χαρουπώνες αλλά επίσης και σε παλαιούς κήπους σπιτιών με ψηλά δένδρα, ιδιαίτερα κωνοφόρα. Συνήθως φωλιάζει σε τρύπες βράχων, τοίχους σπιτιών / πηγαδιών αλλά επίσης και σε παλαιές φωλιές Κατσικορώνας Pica pica. Συ-

γκριτικά με τα άλλα υποείδη της περιοχής έχει χαρακτηριστικό κάλεσμα το διπλό σφύριγμα, μακρύτερες φτερούγες και σκουρότερο φτέρωμα με μεγα-λύτερες λευκές βούλες. Στα δάση Τραχείας Πεύκης βρίσκονται από 4-6 ζεύγη /km², ενώ σε δάση Μαύρης Πεύκης και οπωρώνες από 1-3/km². Συνολικός πληθυσμός του είδους είναι από 18,000-24, 000 αναπαραγωγικά ζεύγη. Η Κίσσα Garrulus glandarius glaszneri εντοπίζεται μόνο στα πευκοδάση της νότιας Κύπρου. Εξαρτάτε απόλυτα από κωνοφόρα δάση με υπόροφο θαμνώ-δεις βαλανιδιές, ιδιαίτερα την ενδημική Λατζιά Quercus alnifolia, όπως επίσης παραποτάμιων δασών Πλατάνων και Σκλήδρων. Το κυπριακό υποείδος έχει σκουρότερο και ερυθρότερο μέτωπο. Οι μεγαλύ-τεροι αριθμοί ζευγών του είδους εντοπίζονται σε μικτά δάση Μαύρης Πεύκης και Κυπαρισσάκια Juniperus foetissima με Λατζιές (4-7 ζεύγη/km² ), με μι-κρότερους αριθμούς στα δάση Τραχείας Πεύκης με Λατζιές (1-3 ζεύγη/km²).

Ο πληθυσμός της κυμαίνεται μεταξύ 5,000-6,000 αναπαραγωγικά ζεύγη. Τα δύο εναπομείναντα ενδημικά υποείδη, ο Πέμπετσος Parus ater cypriotes και ο Δενδροβάτης Certhia brachydactyla dorotheae έχουν και πάλι περιο-ρισμένη κατανομή στα δάση της νότιας Κύπρου. Ο Δενδροβάτης έχει την μι-κρότερη κατανομή συγκριτικά με όλα τα άλλα ενδημικά λόγω της εξάρτησης του από κωνοφόρα δάση με ώριμα ψηλά δένδρα σε περιοχές με ψηλή ετήσια βροχόπτωση.

Εντοπίζεται στο κεντρικό Τρόοδος από υψόμετρο 1,400 μ και άνω και διατείνε-ται στα υγρότερα δάση της βορειοδυτικής Κύπρου μέχρι και 300μ υψόμετρο. Φωλιάζει σε τρύπες σε κορμούς δένδρων, τοίχων και σκεπές σπιτιών. Οι με-γαλύτεροι αναπαραγωγικοί πληθυσμοί εντοπίζονται σε δάση Μαύρης Πεύκης με Κυπαρισσάκια σε υψόμετρο 1,400 μ και άνω (20-22 ζεύγη/km²) ενώ σε δάση Τραχείας Πεύκης ο αριθμός ζευγών κυμαίνεται μεταξύ 5-16/km². Ο συ-νολικός αναπαραγωγικός πληθυσμός του κυμαίνεται μεταξύ 4,500 – 10,000 ζεύγη. Ο Πέμπετσος, η σκουρόχρωμη Ελατοπαπαδίτσα της Κύπρου, έχει τους μεγαλύτερους πληθυσμούς του στα δάση Μαύρης Πεύκης με Κυπαρισσάκια σε υψόμετρο άνω των 1,400 μ (37-44 ζεύγη/km²) ενώ στα δάση Τραχείας Πεύκης υπάρχουν από 16-32 ζεύγη/km². Φωλιάζει σε τρύπες σε πετρώδη εδάφη, λιθοφράκτες, τοίχους σπιτιών και κορμούς δένδρων. Ο αναπαραγωγι-κός πληθυσμός του κυμαίνεται μεταξύ 42,000-50,000 ζεύγη.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

17

Το Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Μελετών, σε συνεργασία με το Ταμείο Θήρας, το Σύνδεσμο των Τουρκοκυπρίων Βιολόγων και τον δι-κοινοτικό σύνδεσμο Φίλοι της Φύσης, Κύπρου συμμετείχαν το 2007 και το 2008 σε πρόγραμμα κα-ταγραφής της βιοποικιλότητας της Πράσινης Γραμμής. Το πρόγραμμα υλοποι-ήθηκε υπό την αιγίδα του δι-κοινοτικού Κυπριακού Δικτύου Περιβαλλοντικών Φορέων και χρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών - Δράση για τη Συνεργασία και την Εμπιστοσύνη (UNDP-ACT). Σκοπός του προγράμματος ήταν η μελέτη της χλωρίδας και πανίδας κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής, και η ετοιμασία πρότασης με κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία της βιοποικιλότητας. Η γραμμή αυτή εκτείνεται από τον κόλπο της Μόρφου στα Δυτικά έως τον κόλπο της Αμμοχώστου στα Ανατολικά, καλύπτει 346 χλμ2 και έχει μήκος 180 χλμ. και πλάτος από τρία μέτρα (π.χ. μέσα στη Λευκωσία) μέχρι επτά χιλιόμετρα (πεδιάδα Μεσαορίας). Κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής επιλέχθηκαν για τη μελέτη οχτώ περι-οχές, οι οποίες περιλάμβαναν οικιστικές περιοχές, παράκτιες, αγροτικές, δασικές και περιοχές με τυπική Μεσογειακή βλάστηση χαμηλών θαμνώνων (Μακία) και φρυγάνων. Η είσοδος μας ήταν ελεγχόμενη και πάντα γινόταν με οχήματα της ειρηνευτι-κής δύναμης και με συνοδεία στρατιωτών και αστυνομίας του ΟΗΕ. Η ομάδα μας έβγαινε στο πεδίο κάθε μήνα κατά τη διάρκεια ενός έτους και κατέγραφε τα είδη της χλωρίδας και των οικοτόπων καθώς επίσης και τα αμφίβια και ερπετά που παρατηρούσε. Σε συγκεκριμένες τοποθεσίες στήθηκαν ειδικές φωτογραφικές μηχανές για καταγραφή και παρακολούθηση των θηλαστικών, και παγίδες για τη συλ-λογή εντόμων και μικροθηλαστικών. Η παρακολούθηση της ορνιθοπανίδας

γινόταν μόνο στις περιοχές που μας επέτρεπαν να χρησιμοποιούμε κυάλια, αλλά όχι τηλεσκόπια. Η δική μου μελέτη αφορούσε την καταγραφή της χλω-ρίδας και των οικοτόπων. Κατέγραψα συνολικά 358 είδη φυτών, από τα οποία 13 ήταν ενδημικά, δηλαδή υπάρχουν μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο, όπως η Κυπριακή Τουλίπα και μια από τις πολλές Ορχι-δέες του νησιού. Καταγράφηκαν 15 είδη θηλαστικών ανάμεσα στα οποία το ενδημικό ποντίκι της Κύπρου και μέχρι 300 Αγρινά που είναι ενδημικό εί-δος αγριοπρόβατου. Επιπλέον παρατηρήθηκαν 3 είδη αμφιβίων και 17 είδη ερπετών συμπεριλαμβανομένων 11 είδη σαύρων, μία χελώνα του γλυκού νερού η Γραμμωτή Νεροχελώνα, και 5 είδη φιδιών. Τα πιο κοινά ερπετά τα οποία παρατηρήθηκαν και στις 8 περιοχές μελέτης ήταν το Κροκοδειλάκι της Κύπρου, Σαμιαμίδια, Σκίγκοι και από τα φίδια ο Μαύρος Έφιος ο οποίος συναντάται και στην Ελλάδα. Από τα ασπόνδυλα, συλλέχθηκαν συνολικά 3391 δείγματα κατά τη διάρκεια της μελέτης, τα οποία ανήκαν σε 13 οικογένειες με πιο κοινά τα σκαθάρια, μυρμήγκια, αρά-χνες και μύγες. Όσον αφορά την ορνιθοπανίδα, οι υπεύθυνοι για τις καταγραφές πουλιών ανυπομονούσαν να εξερευνήσουν περιοχές όπου παλιότερα σύχναζε η Ερη-

μοπεριστερόκοτα (Pterocles orientalis) η οποία πιθανόν να έχει εξαφανιστεί ως αναπαραγώμενο είδος από την Κύπρο, λόγω υποβάθμισης και καταστρο-φής του βιοτόπου της. Δεν παρατηρήθηκε αυτό το είδος κατά τη διάρκεια της καταγραφής παρό-λο που άτομο του είδους καταγράφηκε το καλοκαίρι του 2007 στο φράγμα Άχνας που γειτνιάζει με την Πράσινη Γραμμή, αλλά καταγράφηκε μεγάλη ποικιλία άλλων ειδών η οποία συμπεριλάμβανε υδρόβια και παρυδάτια είδη (όπως ερωδιούς, πάπιες), προστατευόμενα είδη που συχνάζουν σε αγρο-τικές περιοχές (όπως Σταρήθρες) και φρυγανότοπους (όπως Κεφαλάδες), και σημαντικά είδη αρπαχτικών σε μετανάστευση (όπως Σφηκοβαρβακίνες, Μαυροκιρκίνεζα, Ψαραετούς). Ευχάριστη έκπληξη για τους ερευνητές που διεξήγαγαν την έρευνα, ήταν ο εντοπισμός σημαντικών διαχειμαζόντων πληθυσμών από Μαυροτράσιηλους (Γαλιάντρες), μέχρι 200 Τρουλλουρίες (Πετροτριλίδες) σε κάποιες περιοχές και κοπάδια με τουλάχιστον 50 Βανέλλιδες (Καλημάνες), όπως επίσης και η καταγραφή σημαντικών περιοχών αναπαραγωγής της Τρουλλουρίας (Πε-τροτριλίδας). Και τα τρία είδη είναι απειλούμενα στον Ευρωπαϊκό χώρο. Η Τρουλλουρία (Πετροτριλίδα) ειδικά απειλείται στην Κύπρο λόγω κατατεμα-χισμού και καταστροφής των βιοτόπων της που είναι ως επι το πλείστον οι ανοικτοί φρυγανότοποι. Η Πράσινη Γραμμή έχει μείνει ως επί το πλείστον απροσπέλαστη τα τελευταία 35 χρόνια (από το 1974) και σαν αποτέλεσμα οι οικότοποι που συναντούνται σε αυτήν δεν έχουν κατατεμαχιστεί και υποβαθμιστεί. Ετοιμάζεται δημοσίευ-ση με τα ευρύματα της μελέτης η οποία θα συμπεριλάβει προτάσεις για την προστασία της βιοποικιλότητας που συναντάται εδώ.

Δρ. Salih Gücel

Πράσινη Γραμμή & Ορνιθοπανίδα Μια ευχάριστη έκπληξη!!!

17 Για μια ακόμη φορά Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι επιστήμονες συνεργά-

στηκαν στα πλαίσια ερευνητικού έργου αυτήν την φορά για την μελέτη της βιοποικιλότητας

της Πράσινης Γραμμής. Μηνιαίες εξορμήσεις στο πεδίο έλαβαν χώρα για ένα χρόνο, και καταγράφη-

καν η χλωρίδα, η ορνιθοπανίδα, τα θηλαστικά, τα ερπετά, τα αμφίβια και έντομα.

Δρ. Salih Gücel

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

18

Νικόλαος Κασίνης

Ανώτερος Λειτουργός

Ταμείου Θήρας

photo:Σταύρος

Χριστοδουλίδης

Oι δραστηριότητες του ταμείου Θήρας

18 Το Ταμείο Θήρας υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών της Κύπρου και έχει ως σκοπό

την ορθολογιστική διαχείριση, προστασία, ανάπτυξη, έρευνα των θηραμάτων και των

άλλων ειδών της κυπριακής πανίδας.

Το έργο της Υπηρεσίας του Ταμείου Θήρας περιλαμβάνει την εφαρμογή της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ (περί της Διατηρήσεως των Άγριων Πτηνών) και μέρος της οδη-γίας 92/43/ΕΟΚ, (περί της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων). Επίσης, σε συνεργασία με άλλες Υπηρεσίες και ΜΚΟ, η Υπηρεσία του Ταμείου Θήρας, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας που απορρέουν από τις προαναφερθείσες οδηγίες, λαμβάνει τα ακόλουθα μέτρα:

α. Καθορισμό Ζωνών Ειδικής Προστασίας των αγρίων πτηνών. Μέχρι σήμερα έχουν κηρυχθεί ως ΖΕΠ 26 περιοχές.β. Αποκατάσταση και βελτίωση των καταστραμμένων βιοτόπων. Δημιουργία νέων βιοτόπων και αύξηση της βιοποικιλότητας.γ. Διεξαγωγή ερευνών με στόχο την λήψη κατάλληλων διαχειριστικών μέτρων για τα θηρεύσιμα είδη, που θα βοηθήσουν στην διατήρηση και αειφόρο κάρπωση τους. δ. Στην συστηματική μελέτη και παρακολούθηση του πληθυσμού των Αποδημητικών ειδών, σε συνεργασία με αρμόδιες Υπηρεσίες ή Επιστημονικά Κέντρα της Ευρώπης. ε. Στην παροχή καθεστώτος απόλυτης προστασίας προς τα σπάνια και προστατευόμενα είδη, αλλά και κάθε δυνατή βοήθεια για περαιτέρω αύξηση του πληθυσμού τους.

Προστασία άγριας ζωήςΤα θηράματα, τα αγρινά όπως και κάποια άλλα είδη της άγριας ζωής (όπως μεταναστευτικά μικροπούλια) είναι εκτεθειμένα σε κινδύνους που προέρχο-νται κυρίως από τη λαθροθηρία και την υποβάθμιση των βιοτόπων. Η πάταξη της λαθροθηρίας επιδιώκεται τόσο με προληπτικά μέτρα, αλλά κυρίως με τη σύλληψη και καταγγελία των λαθροκυνηγών.

Προστασία βιοτόπωνΟι προσπάθειες που γίνονται για την προστασία και την αναβάθμιση των βι-οτόπων είναι συνεχείς και σημαντικές. Κατά την περίοδο των πυρκαγιών η Υπηρεσία του Ταμείου Θήρας ενισχύεται με εποχιακούς αγροπυροσβέστες και ενισχυμένη εκτελεί συνεχείς περιπολίες στην ύπαιθρο για πρόληψη πυρκα-γιών καθώς και για έγκαιρη επέμβαση κατάσβεσης τους.

ΦοινικόπτεροPhoenicopterus

ruber

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

19

Αναρρωτήριο Άγριας ΖωήςΜέσα στα πλαίσια της προστασίας και διατήρησης των ειδών της άγριας ζωής, και ιδιαίτερα αυτών που κινδυνεύουν με αφανισμό, το Ταμείο Θήρας λειτουρ-γεί Αναρρωτήριο Άγριας Ζωής. Κάθε χρόνο δεκάδες τραυματισμένα, ορφανά και άρρωστα είδη χρειάζονται βοήθεια. Στο αναρρωτήριο άγριας ζωής προ-σφέρεται νοσοκομειακή φροντίδα, φαρμακευτική αγωγή και προετοιμασία για απελευθέρωση όποτε είναι δυνατό.

ΑνάπτυξηΗ ανάπτυξη αποβλέπει στην αξιοποίηση και βελτίωση των δυνατοτήτων που προσφέρει η φύση για την αναπαραγωγή και επιβίωση των ειδών, την παροχή της αναγκαίας βοήθειας, εκεί και όπου χρειάζεταιΠρος το σκοπό αυτό, γίνονται συντονισμένες προσπάθειες για τη βελτίωση των βιοτόπων, με σπορά χιλιάδων δεκαριών δημητριακών και βίκου ετησίως σε υποβαθμισμένους βιότοπους καθώς και τη δημιουργία τεχνητών πηγών νε-ρού, και συντήρηση εκατοντάδων φυσικών πηγών ώστε αυτές να είναι προ-σβάσιμες στην άγρια ζωή.

Αγρινό - Εφαρμογή Διαχειριστικού Σχεδίου Το αγρινό ως ενδημικό είδος αλλά και είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος και προτεραιότητας τυγχάνει εντατικής διαχείρισης και προστασίας από μέρους του Ταμείου Θήρας. Συνοπτικά, η διαχείριση του αγρινού περιλαμβάνει τα πιο κάτω: Πληθυσμιακές καταμετρήσεις αγρινών, παρακολουθήσεις γκρεμνών κατά τη περίοδο Μαρτίου - Μαΐου για υπολογισμό των γεννήσεων, μελέτη πτυχών της οικολογίας του είδους με τηλεμετρία και παρακολούθηση υγείας τους. Βελτίωση του βιότοπου του είδους με σπορές, τοποθέτηση δεκάδων ποτί-στρων και συντήρηση φυσικών πηγών εντός και πλησίον του Δάσους Πάφου (του κύριου βιότοπου του αγρινού).

ΈρευνεςΤα θηρεύσιμα είδη της Κύπρου παρακολουθούνται πληθυσμιακά μέσα στα πλαίσια εφαρμογής ορθολογικής κυνηγετικής διαχείρισης. Ιδιαίτερη βαρύτη-τα δίδεται στα επιδημητικά είδη (λαγό, περδίκι, φραγκολίνα, φάσα) αλλά και σε μεταναστευτικά που φωλιάζουν στη Κύπρο όπως το τρυγόνι και το ορτύ-κι. Επίσης, καταμετρούνται είδη του Παρ. Ι, όπως είναι και υποχρέωση κάθε Κράτους - Μέλους. Είδη που καταγράφονται είναι μεταξύ άλλων αρπαχτικά, ενδημικά, κορακοειδή, είδη που αποτελούν οικολογικούς δείκτες κ.α. Για το σκοπό αυτό διεξάγονται 2 ετήσιες, παγκύπριες καταμετρήσεις, χειμερινή και θερινή περίοδο όπου γίνεται εκτίμηση της πληθυσμιακής κατάστασης και αναπαραγωγής των ειδών. Επιπρόσθετα διεξάγονται μηνιαίες καταμετρήσεις υδροβίων πτηνών που διαχειμάζουν στους κύριους υδροβιότοπους με μεγα-λύτερη βαρύτητα στις αλυκές Ακρωτηρίου και Λάρνακας. Επίσης, διεξάγεται η ετήσια Χριστουγεννιάτικη καταμέτρηση υδροβίων από το Ταμείο Θήρας σε όλους τους υδροβιότοπους της ελεύθερης Κύπρου. Τα μεγαλύτερα αρπαχτικά της Κύπρου, ο Γύπας, ο Σπιζαετός, η Αετοβαρβακίνα αλλά και μικρότερα είδη όπως το Διπλοσιάχινο, ο Πετρίτης και το Φαλκόνι της Ελεονόρας, αποτελούν αντικείμενο συστηματικής και εξειδικευμένης παρακο-λούθησης. Επίσης, συνεχίζεται η μελέτη της οικολογίας μεγάλων αρπαχτικών και με ραδιοπομπούς και η καταγραφή των κινήσεων τους, των αιτιών θνησιμότητας καθώς και η παρακολούθηση της οικολογίας φωλεο-ποίησης, διατροφής και αναπαραγωγικής επιτυχίας.

Τοποθέτηση τεχνητών φωλιών για ανθρωποπούλια (Τυτώ)Συνεχίζεται το πρόγραμμα τοποθέτησης τε-χνητών φωλιών νυκτόβιων αρπαχτικών για αύξηση της χωροκατανομής τους και για την αντιμετώπιση της ποντίκας. Στα πλαίσια του συγκεκριμένου προγράμματος γίνεται έλεγχος στις 150 τεχνητές φωλιές, που έχουν τοποθετη-θεί καθώς και ετήσια δακτυλίωση των νεοσσών.

Επιμόρφωση κυνηγών, μαθητών και ευρύτερου κοινούΔίδονται σειρά διαλέξεων για την πανίδα της Κύπρου, τα θηράματα, το αγρινό, τις Αλυκές Λάρνακας και Ακρωτηρίου, την Βιοποικιλότητα, τη μετανάστευση των πουλιών, κ.α. σε οργανωμένα σύνολα, σε κυνηγετικούς συλλόγους, σε μαθητές Δημοτικής και Μέσης εκπαίδευσης καθώς και στο ευρύτερο κοινό. Παράλληλα με τις πιο πάνω διαλέξεις, πραγματοποιούνται και τα μαθήματα Κυνηγετικής Επιμόρφωσης, για την χορήγηση πρώτης άδειας κυνηγίου τα οποία παρακολουθούν υποχρεωτικά οι υποψήφιοι νέοι κυνηγοί.

Η Παράνομη παγίδευση αγρίων πτηνών στη ΚύπροΗ παγίδευση άγριων πτηνών με μη επιλεκτικά μέσα σύλληψης όπως δίκτυα και ξόβεργα είναι μια παράνομη δραστηριότητα κατά της πτηνοπανίδας της Κύπρου, που στο πρόσφατο παρελθόν είχε πάρει ανησυχητικές διαστάσεις. Για αυτό το λόγο το Υπουργείο Εσωτερικών, μέσω του Ταμείου Θήρας και σε συνεργασία με την Αστυνομία Κύπρου, λαμβάνουν όλα τα μέτρα κατά της παράνομης αυτής δράσης και τις αρνητικές επιπτώσεις της στην άγρια ζωή. Συγκεκριμένα τη περίοδο 2000 - 2008 καταγγέλθηκαν περί τις 2500 υποθέσεις λαθροθηρίας εκ των οποίων το 50 % περίπου, αφορούσε τη χρήση / κατοχή δικτύων / ξοβέργων / ηχοπαραγωγικών συσκευών ή / και άλλων μη επιλεκτι-κών μέσων σύλληψης άγριων πτηνών. Χιλιάδες ξόβεργα και δίκτυα και άλλος εξοπλισμός παράνομης παγίδευσης κατασχέθηκε σε περιπτώσεις που δεν μπο-ρούσε να στοιχειοθετηθεί υπόθεση. Επίσης καταγγέλθηκαν δεκάδες εστιατόρια που σέρβιραν άγρια πτηνά. Διεξάγονται δε κατά τη διάρκεια της φθινοπωρινής κυρίως μετανάστευσης εκστρατείες τόσο από το Ταμείο θήρας αλλά και από την Αστυνομία Κύπρου για πάταξη της παράνομης αυτής δραστηριότητας.Παρόλο που η παράνομη παγίδευση έχει μειωθεί αρκετά, εξακολουθεί να υφίσταται, ειδικά στα ανατολικά της Κύπρου (επαρχίες Λάρνακας και ελεύθε-ρης Αμμοχώστου) όπου υπάρχει και μεγαλύτερη «παράδοση» στη παράνομη αυτή δραστηριότητα. Επίσης η διάνοιξη κάποιων οδοφραγμάτων από τις κα-τεχόμενες στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου επιτρέπει τη παράνομη εισροή αγρίων πτηνών στις ελεύθερες περιοχές από τα κατεχόμενα και διοχέτευσης τους σε εστιατόρια.Το Ταμείο Θήρας, μέσα στα πλαίσια της κυνηγετικής επιμόρφωσης προς τους νέους κυνηγούς, η οποία με βάση το Νόμο είναι υποχρεωτική, παρουσιάζει τη παγίδευση με μη επιλεκτικά μέσα μέσω της οποίας παγιδεύονται και θα-νατώνονται εκατοντάδες είδη πτηνών, προστατευομένων και μη, ενδημικών, κοινών και σπανίων χωρίς διάκριση. Επίσης, μέσω διαλέξεων για την άγρια ζωή της Κύπρου που δίδονται από λειτουργούς του Ταμείου Θήρας σε σχολεία, δημοτικής κυρίως εκπαίδευσης, παρουσιάζεται και η παράνομη αυτή δραστη-ριότητα στους νέους, με σκοπό τη ευαισθητοποίηση τους αλλά και σε πολλές περιπτώσεις τη μακροπρόθεσμη αλλαγή της υπάρχουσας νοοτροπίας που εξα-κολουθεί να υπάρχει σε κάποιες περιοχές.

Χάρτης Ζωνών Ειδικής Προστασίας Κύπρου.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

20

Χερσόνησος Ακρωτηρίου, ένας θησαυρός της Κυπριακής Φύσης

Παντελής Χαριλάου,

Λειτουργός Περιβάλλοντος

Βρετανικών Βάσεων

Θωμάς Χατζηκυριάκου,

Διευθυντής Κέντρου

Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ακρωτηρίου

20 Η Χερσόνησος Ακρωτηρίου βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο της Κύπρου και καλύπτει περίπου 90 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η χερσόνησος έχει μεγάλη περιβαλλοντική ση-μασία σε γενικό επίπεδο, αλλά και σε ένα ευρύ φάσμα επί μέρους στοιχείων, όπως η

χλωρίδα, η πανίδα, οι οικότοποι, η γεωλογία και η υδρολογία. Ταυτόχρονα μπορεί να χαρακτηρι-σθεί σαν ένα μεγάλο αρχαιολογικό-περιβαλλοντικό πάρκο καθώς ο τόπος είναι διάσπαρτος από ιστορικά μνημεία που καλύπτουν τους 100 αιώνες της Κυπριακής ιστορίας.

Το σημείο αναφοράς της περιοχής είναι αναμφισβήτητα οι υγρότοποι της, που με άξονα την Αλυκή Ακρωτηρίου και το Λιβάδι Φασουρίου κηρύχθηκαν στις 20 Μαρτίου του 2003 υγρότοπος διεθνούς σημασίας στα πλαίσια της Σύμβασης του Ραμσάρ. Η τεράστια σημασία των υγροτόπων στην Κύπρο - όπως άλλωστε και στην ολοένα και ξηρότερη ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου - φαίνεται από το γεγονός ότι μόνο το Ακρωτήρι και οι Αλυκές της Λάρνακας είναι περιοχές Ραμσάρ. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την κήρυξη της Χερσονήσου ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά από το “Birdlife

International”, την προστασία της από διάφορες διεθνείς περιβαλλοντικές Συμβάσεις (Ραμσάρ, Βέρνης, Βόννης, Βαρκελώνης) και την πρόταση για συμπερίληψη της στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000.Χαρακτηριστικό του ενδιαφέροντος του τόπου είναι ότι εδώ έχουν καταγραφεί περίπου 260 είδη πουλιών, από τα 370 συνολικά στην Κύπρο, δηλαδή ένα ποσοστό 70%. Από αυτά τα 200 είδη είναι μεταναστευτικά που περνούν στην μετακίνηση τους το Φθινόπωρο από τη Βόρεια Ευρώπη και τη Ρωσία προς νότο μέχρι τη Νότιο Αφρική και την Ινδία και στην επιστροφή τους την άνοιξη.

photo:Θωμάς

Χατζηκυριάκου

Θαλασσο-σφυριχτήςCharadrius

alexandrinus

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

21

Πολλά από αυτά διαχειμάζουν στην Κύπρο που βρίσκεται σε μια από τις κύριες διαδρομές μετανάστευσης των πουλιών. Χρησιμοποιούν δε κυρίως την περιοχή Ακρωτηρίου καθώς η χερσόνησος είναι το πλησιέστερο σημείο του νησιού προς τις απέναντι ακτές. Αυτό σε συνδυασμό με τους υγρότοπους της περιοχής προσφέρει σημαντικό σταθμό αλλά και χώρο αναπαραγωγής για κάποια πουλιά. Ενδεικτικά αναφέρονται σαν φωλεάζοντα ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae), ο Θαλασσοσφυριχτής (Charadrius alexandrinus) και πρόσφατα η Βαλτόπαπια (Aythya nyroca), από τα διαχειμάζοντα το Φοινικόπτερο (Phoenicopterus ruber), και τα μεταναστευτικά ο Νυφογερανός (Anthropoides virgo) και ο Σφηκιάρης (Pernis apivorus). Συνεχίζοντας με την πανίδα, οι δυτικές ακτές της χερσονήσου είναι από τις λίγες στην Κύπρο όπου γεννούν οι πράσινες χελώνες και οι χελώνες Καρέττα καρέττα, είδη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση στη Μεσόγειο. Ακόμα στην περιοχή έχουν καταγραφεί σημαντικά είδη θηλαστικών, όπως φώκιες, δελφίνια και νυχτερίδες. Επίσης έχουν καταγραφεί εκατοντάδες είδη εντόμων, με 77 ενδημικά και άλλα σημαντικά είδη, καθώς και 9 ενδημικά είδη σαλιγκαριών. Η χλωρίδα της περιοχής περιλαμβάνει εκατοντάδες είδη φυτών, αρκετά από τα οποία είναι ενδημικά ή σπάνια για την Κύπρο. Τριάντα είδη φυτών που απαντούν στη Χερσόνησο κινδυνεύουν με εξαφάνιση και περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο της Κυπριακής Χλωρίδας. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η ενδημική ορχιδέα Ophrys kotschyi, η οποία προστατεύεται από τη Σύμβαση της Βέρνης, και το είδος Vulpia brevis που είναι κρισίμως κινδυνεύον. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 27 τύποι προστατευόμενων οικότοπων, από τους οποίους 22 είναι χερσαίοι και 5 θαλάσσιοι. Οι διαφορετικοί τύποι οικότοπων διαθέτουν ποικιλία χαρακτηριστικών και κατ’ επέκταση φιλοξενούν μεγάλη ποικιλία μορφών ζωής. Η περιοχή είναι επίσης πάρα πολύ ευαίσθητη και σημαντική από γεωλογικής και υδρολογικής άποψης. Τα τελευταία χρόνια η μειωμένη βροχόπτωση σε συνδυασμό με την κατασκευή του φράγματος του Κούρρη έχουν επηρεάσει αρνητικά το σύστημα υγρότοπων, με σοβαρότατους κινδύνους για τους διάφορους τύπους οικότοπων, αλλά και προβλήματα διάβρωσης των ακτών. Η γεωλογική ιστορία της περιοχής παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Το Ακρωτήρι, πριν χιλιάδες χρόνια ήταν ένα ξεχωριστό νησί. Με την πάροδο των αιώνων και τα υλικά που έφερναν οι ποταμοί από τα βουνά του κυρίως νησιού, αλλά και με τεκτονικές κινήσεις, άρχισε σταδιακά να ενώνεται το νησάκι με την υπόλοιπη Κύπρο. Αρχικά δημιουργήθηκε στην δυτική πλευρά όπου έρεε ο ποταμός Κούρρης ένα τόμπολο, δηλαδή μια λωρίδα προέκτασης της ξηράς μέχρι το νησάκι. Αργότερα, οι προσχώσεις του ποταμού Γαρύλλη, δημιούργησαν άλλη μια τέτοια λωρίδα γης στην ανατολική πλευρά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να περικλειστεί η κεντρική κοιλότητα και να δημιουργηθεί η αλυκή όπως την γνωρίζουμε σήμερα, με βάθος στο χαμηλότερο της σημείο 2.7 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας.Στο χωριό Ακρωτήρι οι ντόπιοι κάτοικοι ασχολούνται ακόμη και σήμερα με την παραδοσιακή μαλακή καλαθοπλεκτική, ενασχόληση που δυστυχώς τείνει να εκλείψει. Για τη χειροτεχνία αυτή χρησιμοποιούνται 10 είδη φυτών δημιουργώντας μια αειφορική σχέση αμοιβαίου συμφέροντος μεταξύ των κατοίκων και των υγροτόπων. Την σχέση αυτή προωθεί μεταξύ άλλων το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Ενημέρωσης Ακρωτηρίου που δημιουργήθηκε και λειτουργεί από το 2004 μέσα στην κοινότητα. Το κέντρο συμπεριλαμβάνεται στο Δίκτυο Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Κυπριακού Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού εξυπηρετώντας περίπου 10,000 επισκέπτες το χρόνο. Μισοί από αυτούς είναι μαθητές σε οργανωμένες σχολικές ομάδες που παρακολουθούν μονοήμερα εκπαιδευτικά προγράμματα μέσα από μια διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση εστιασμένη στα περιβαλλοντικά και πολιτιστικά στοιχεία της χερσονήσου. Η φύση και οι προηγούμενες γενιές έχουν χαρίσει στην σημερινή μας κοινωνία ένα ανεκτίμητο θησαυρό στην περιοχή Ακρωτηρίου αλλά και μια τεράστια ευθύνη για διατήρηση και κληροδότηση στις επόμενες γενιές. Η πιέσεις για κάθε είδους ανάπτυξη είναι δυστυχώς καθημερινό χαρακτηριστικό στην Κύπρο και το Ακρωτήρι δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο ρόλος των μη κυβερνητικών οργανισμών, όπως οι πτηνολογικοί σύνδεσμοι, στην προστασία και αειφορία της περιοχής είναι ύψιστης σημασίας και πρέπει να αποτελεί αντίβαρο στη λογική της άκρατης ανάπτυξης και του πρόσκαιρου συμφέροντος.

Διόραμα με νάνους Ιπποπόταμους

Acanthodactylus schreiberi

Erodium crassifolium

photo: Θωμάς Χατζηκυριάκου

photo: Θωμάς Χατζηκυριάκου

photo: Θωμάς Χατζηκυριάκου

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

22

Πιθανές είναι παρατηρήσεις πολλών ειδών που συνδέονται περισσότερο με τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική παρά την Ευρώπη, γεγονός που την καθιστά έναν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα τόπο για κάθε επισκέπτη που ενδιαφέ-ρεται για τα πουλιά. Κάθε ουσιαστική περιγραφή της ορνιθοπαρατήρησης στην Κύπρο θα κάλυπτε επισκέψεις στη πανέμορφη ποικιλία οικοτόπων που ξεκινά από το Τρόοδος, διάσημο για την ενδημική του χλωρίδα και επίσης τα δασικά πουλιά και εκτείνεται ως το αδελφό του δάσος στην Πάφο, στη δυτική Κύπρο. Επίσης, θα κάλυπτε τα παράκτια οικοσυστήματα και τους υγροτόπους, καθώς και τους πανέμορφους συνδυασμούς τους, που μπορεί να δει κανείς στη χερ-σόνησο του Ακαμά (δυτική Κύπρος) στο Ακρωτήριο Γκρέκο στα νοτιανατολικά και στις χερσονήσους Καρπασία και Κορμακίτη στις κατεχόμενες βόρειες πε-ριοχές της χώρας (επισκέψιμες πλέον).Κάθε περιγραφή επισκέψεων σε κάποιες από αυτές τις περιοχές θα απαιτούσε

πολύ περισσότερο χώρο από όσο θα μπορούσα να έχω διαθέσιμο, οπότε απο-φάσισα να περιοριστώ στην περιγραφή μιας και μόνο σύντομης εξόρμησης για παρατήρηση - μια ιστορία που δίνει την αίσθηση του πώς αρκεί ακόμη και τραγικά ελάχιστος χρόνος για να δει κανείς έξοχα πουλιά στην Κύπρο. Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω εξηγώντας πως βρέθηκα να πιέζομαι από το χρό-νο. Η περίσταση ήταν μια πρόσφατη επίσκεψή μου στην Κύπρο, όπου αναμε-νόταν να φτάσω από το Λονδίνο αργά το απόγευμα της Δευτέρας, έχοντας μια υποχρέωση σε μια επίσημη εκδήλωση τη Τρίτη και έπειτα έπρεπε να φύγω το ίδιο βράδυ για Αθήνα όπου με περίμεναν για μια άλλη εκδήλωση το επόμενο πρωί. Όπως πάντα στις επισκέψεις μου στη Κύπρο, τηλεφώνησα στους καλούς μου φίλους, Μελή Χαραλαμπίδη και Σταύρο Χριστοδουλίδη και οι δύο τους συνεργάτες στον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου (BirdLife Κύπρου). Ξεκίνησα λέγοντας: «Πολύ καλή περίοδος για πουλιά (η μετανάστευση του Μαρτίου είχε προχωρήσει για τα καλά), αλλά αδύνατο να βγω, δε προλαβαί-νω - Τι κρίμα!» -«Μη βιάζεσαι» μου απάντησαν. «Δε θες να δεις αμμοδρόμο, στεπογαλιάνδρα, μικρογαλιάνδρα»; Λοιπόν, έχω δει αμμοδρόμο μια φορά, στα νότια όρια της Σαχάρας, πολλά χρόνια πριν, και στεπογαλιάνδρα μια φορά, στη Κύπρο, πολύ σύντομα και φευγαλέα, αλλά και τα δύο μαζί, σχεδόν εγγυημένα; «Μα πρέπει να είμαι πίσω στις δέκα το αργότερο!» - «Κανένα πρόβλημα», με διαβεβαίωσαν.Έτσι λοιπόν, ξεκινήσαμε στις 6:00 το επόμενο πρωί, οδηγώντας νοτιανατολικά από τη Λευκωσία προς τη Λάρνακα, ύστερα δυτικά παράλληλα στην ακτή του Μαζωτού. Ο Σταύρος είπε: «Λοιπόν, ήταν εδώ τη περασμένη εβδομάδα - μια στιγμή να ρίξω μια ματιά σε αυτό το αμμώδες κομμάτι.» Κοιτάξαμε όλοι με τα κιάλια μας. Εκεί που υπήρχε απλά ένα αμμώδες πεδίο τώρα βλέπαμε τρείς αμμοδρόμους, απασχολημένους με το να παίρνουν το πρωινό τους από μικρά ασπόνδυλα και περιστασιακά σπόρους. Οδηγήσαμε προσεκτικά προς τα εκεί, πλησιάσαμε τα πουλιά, που δεν έδειχναν την παραμικρή ενόχληση και περά-

Παρατήρηση πουλιών στην Κύπρο - Μια αξέχαστη μέρα

22 Ορισμένοι από τους αναγνώστες του Οιωνού ίσως είναι ήδη εξοι-κειωμένοι με τη Κύπρο. Για αυ-

τούς που δεν είναι, η Κύπρος είναι ένα νησί με 385 καταγεγραμμένα είδη, μεταξύ των

οποίων δύο ενδημικά είδη και πέντε ενδημι-κά υποείδη (που πιθανόν σύντομα να γίνουν

ενδημικά είδη).

Τάσος Λεβέντης

Πρόεδρος του Ιδρύματος

Α.Γ. Λεβέντη και ο επίτιμος Πρόεδρος του Πτηνολογικού

Συνδέσμου Κύπρου

photo:Σταύρος

Χριστοδουλίδης

ΑμμοδρόμοςCursorius

cursor

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

23

Σημαντικές Περιοχές για Πουλιά στην Κύπρο

σαμε αρκετή ώρα παρατηρώντας και φωτογραφίζοντας αυτούς τους σπάνιους και εκπληκτικά όμορφους επισκέπτες από τη Βόρειο Αφρική. Ο Σταύρος, που δε του ξεφεύγει σχεδόν τίποτα, μας επισήμανε κάποια δραστηριότητα πουλιών στην άκρη της περιοχής. Μικρογαλιάνδρες ήταν εκεί και μας έδωσαν υπέροχες πόζες, όπως και αρκετοί αμμοπετροκλήδες. Μια ανεπαίσθητη, αλλά πολλά υποσχόμενη κίνηση, λίγο πιο μακριά αποδείχτηκε ότι ήταν κι άλλες μικρογαλιάνδρες, ώσπου μια πιο προσεκτική ματιά αποκάλυψε μια, ύστερα δύο, ύστερα τέσσερις στεπογαλιάντρες, έναν τσαλαπετεινό, για να μη μιλήσουμε για τους χωραφο - και σπιτοσπουργίτες και άλλα στρουθιόμορφα. Τι ώρα είχε πάει; Με μια ματιά στο ρολόι μου, είδα 9:30 πμ (η ώρα περνάει γρήγορα σε τέτοιες περιπτώσεις), οπότε πίσω στη Λευκωσία για να προλάβω τις συναντήσεις μου.Εν ολίγοις, καταφέραμε να συνδυάσουμε έξοχα (σχεδόν μοναδικά) πουλιά με επαγγελματικές συναντήσεις και μάλιστα με επιτυχία. Η Κύπρος εξαιτίας της θέσης της στους μεταναστευτικούς διαδρόμους, της τοπικής ποικιλίας στην ορνιθοπανίδα και τέλος, εξίσου σημαντικό, εξαιτίας της ύπαρξης ορνιθοπαρατηρητών, που ξέρουν που να βρουν τα σπάνια είδη, είναι ένα από τα λίγα μέρη στην Ευρώπη, όπου η παρατήρηση πουλιών μπορεί να γίνει, αν χρειαστεί, με το ρολόι. Βέβαια σίγουρα δε θα ήθελα να προτείνω αυτό ως το γενικό κανόνα. Η παρατήρηση πουλιών χρειάζεται χρόνο. Χρόνο για να δεις, αλλά επίσης χρόνο για να θαυμάσεις και για να χαρείς.

Της Ελένης Ζησίμου, Υπεύθυνη Εκστρατειών (Βιοτόπων) Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου

Τα ενδημικά είδη της Κύπρου είναι τα ακόλουθα: 1. Τρυπομάζης Sylvia melanothorax 2. Σκαλιφούρτα Oenanthe cypriaca Τα ενδημικά υποείδη που βρίσκονται στην Κύπρο είναι: 1. Κίσσα Garrulus glandarius glaszneri 2. Πέμπετσος Parus ater Cypriotes 3. Δεντροβάτης Certhia brachydactyla dorotheae 4. Θουπί Otus scops cypriusΗ σημασία της Κύπρου για την πτηνοπανίδα φαίνεται από το ότι Διεθνής Πτη-νολογικός Σύνδεσμος (BirLife International) έχει κατατάξει την Κύπρο Ενδη-μική Περιοχή για Πουλιά στον Κόσμο. Η Κύπρος είναι η μοναδική χώρα σε όλη την Ευρώπη η οποία έχει συμπεριληφθεί σε αυτό τον κατάλογο. Οι λόγοι για τη μεγάλη βιοποιλότητας είναι η γεωγραφική της θέση, οι καιρικές συν-θήκες που επικρατούν αλλά και η μακροχρόνια γεωγραφική απομόνωση που συντέλεσε στον αυξημένο αριθμό ενδημικών ειδών. Επιπλέον, αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους σταθμούς για εκατομμύρια μεταναστευτικά

είδη τα οποία ταξιδεύουν από Ευρώπη προς Αφρική και Μέση Ανατολή.Η Ευρωπαϊκή Ένωση, συνειδητοποιώντας αυτή την ανάγκη για προστασία των πουλιών δημιούργησε δυο οδηγίες: την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ για την προστασία των άγριων πτηνών και την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας. Οι σημαντικές περιοχές για πουλιά είναι περιοχές που έχουν κάποιες ιδιαι-τερότητες στα οικοσυστήματα τους οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην επιβίωση κάποιων ειδών πουλιών, όχι απλά σε τοπικό αλλά και σε παγκό-σμιο επίπεδο. Για τον καθορισμό τους, το ΒirdLife International δημιούρ-γησε κάποια κριτήρια τα οποία βρίσκονται σε εναρμόνιση με τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ έτσι σε πολλές χώρες ο κατάλογος των Σημαντικών Περιοχών για Πουλιά αποτελεί τη βάση για καθορισμό των Ειδικών Ζωνών Προστασίας.

23Η Κύπρος έχει ένα πολύ μεγάλο και σημαντικό αριθμό ειδών το οποίο είναι σε αντίθεση με το μικρό της μέγεθος. Στην Κύπρο ζουν δυο ενδημικά είδη και τέσσερα ενδημικά υποείδη. Σύμφωνα με στοιχεία ο αριθμός των ειδών που έχουν καταγρα-

φεί στην Κύπρο είναι γύρω στα 370 είδη.

photo:Σταύρος Χριστοδουλίδης

ΒουνοσφυριχτήςCharadrius morinellus

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

24

Η Κύπρος έχει 19 Σημαντικές Περιοχές για Πουλιά oi οποίες παρουσιάζονται στον πίνακα 1Όλες οι περιοχές έχουν αναγνωρισθεί και ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας εκτός από τη Χερ-σόνησο του Ακάμα, τη Λίμνη Ορόκλινης και τη Λίμνη Παραλιμνίου. Επίσης, πρέπει να ανα-φερθεί ότι υπάρχουν και τρεις περιοχές με ιδιαίτερες συνθήκες και αυτές είναι τα Βουνά του Πενταδακτύλου και η Καρπασία - Νησιά Κλείδες που βρίσκονται στο κατεχόμενο μέρος του νησιού, ενώ η Αλυκή Ακρωτηρίου βρίσκεται μέσα στις Βρετανικές Στρατιωτικές Βάσεις. Λόγω αυτών των συνθηκών δεν έχουν αναγνωριστεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας.

Μερικά λεπτομερή παραδείγματα σημαντικών Περιοχών για Πουλιά στην Κύπρο

Το Δάσος Πάφου αποτελεί τη μεγαλύτερη ΣΠΠ της Κύπρου και καλύπτει μια περιοχή 626 km2. Συγκροτεί την καλύτερη περιοχή για αρπακτικά που φωλιάζουν στην Κύπρο. Παλαιά φώλιαζαν τρία είδη σπάνιων αρπακτικών, ο Μαυρόγυπας, το Γύπας ο Πυρρόχρους (Όρνιο) και ο Αυτοκρατορικός Αετός. Εκτός από τα 15 άτομα Γύπα Πυρρόχρου που έχουν απομείνει στο νησί, τα άλλα δυο είδη δεν υπάρχουν πια στην Κύπρο. Εκεί, συναντά κανείς τους μεγαλύτερους πληθυσμούς του Τρυπομάζη (Τσιροβάκος της Κύ-πρου), της Σκαλιφούρτας (Πετρόκλης της Κύπρου), Πέμπετσου (Ελατοπαπαδίτσα) και Δεντρο-βάτη (Καμποδεντροβάτης). Άλλα σημαντικά είδη που βρίσκονται στο Δάσος Πάφου είναι το Περτικοσιάχινο (Σπιζαετός), Κράγκα (Χαλκοκουρούνα), Νυκτοπούλι (Γυδοβύζι), Σιταροπούλι (Φρυγανοτσίχλονο), Πευκοτρασίηλα (Δεντροσταρήθρα) και Δακκανούρα (Παρδαλοκεφαλάς). Η λίμνη Ορόκλινης αν και ένας μικρός υγροβιότοπος με έκταση 0,91 km2, αποτελεί ένα σημαντικό βιότοπο για την αναπαραγωγή δυο σπάνιων πουλιών, του Καλαμοκάνη και της Πελλοκατερίνας (Αγκαθοκαλημάνα). Η Πελλοκατερίνα φωλιάζει μόνο σε Ελλάδα και Κύπρο σε όλη την Ευρώπη. Άλλα σημαντικά είδη είναι η Τρουλλουρία (Πετροτουρλίδα) και το Πλου-μίδι (Θαλασσοσφυριχτής). Οι Αλυκή Ακρωτηρίου - Γκρεμοί Επισκοπής καλύπτουν έκταση 65,33km2 και αποτελεί το μεγαλύτερο σύμπλεγμα υγροβιότοπου στην Κύπρο και μαζί με την Αλυκή Λάρνακας οι δυο μοναδικοί υγροβιότοποι της Κύπρου που συμπεριλαμβάνονται στη συνθήκη Ramsar. Η Αλυκή συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό Υδρόβιων πτηνών στην Κύπρο, για παράδειγμα, τα Φλαμίνγκο που έχει παρατηρηθεί να φιλοξενεί περισσότερα και από 10.000 άτομα το χειμώνα, ενώ οι Γκρεμοί είναι πολύ σημαντικοί για την αναπαραγωγή του Γύπα (Όρνιο), του Φαλκονιού της Ελεονώρας (Μαυροπετρίτης), Τζάνος (Πετρίτης) και του Θαλασσοκόρακα. Άλλα είδη του Παραρτήματος Ι της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα Πουλιά που αναπαράγονται στην περιοχή είναι η Τρουλλουρία (Πετροτουρλίδα), Πλουμίδι (Θαλασσοσφυ-ριχτής), Δακκανούρα (Παρδαλοκεφαλάς), Σκαλιφούρτας (Πετρόκλης της Κύπρου), Τρυπομά-ζης (Τσιροβάκος της Κύπρου) και Πελλοκατερίνας (Αγκαθοκαλημάνα).

photo: Σταύρος

Χριστοδουλίδης

ΣτεποσφυριχτήςCharadrius

asiaticus

Α/Α Ονομασία ΣΠΠ Επαρχία Βιότοπος 1 Καρπασία - Νησιά Κλείδες Αμμοχώστου Παράλιες Ζώνες 2 Λίμνη Παραλιμνίου Αμμοχώστου Υγροβιότοπος 3 Βουνά του Πενταδακτύλου Αμμοχώστου, Κερύνιας, Λευκωσίας Δάσος 4 Φάρος Κάτω Πάφου Πάφου Παράλιες Ζώνες 5 Αλυκή Λάρνακας Λάρνακας Υγροβίοτοπος 6 Υδατοφράχτης Άχνας Αμμοχώστου Υγροβιότοπος 7 Αλυκή Ακρωτηρίου - Γκρεμοί Επισκοπής Λεμεσού Υγροβιότοπος 8 Λίμνη Ορόκλινης Λάρνακας Υγροβιότοπος 9 Αγία Θέκλα - Λιοπέτρι Αμμοχώστου Παράλιες Ζώνες 10 Κοιλάδα Διαρίζου Πάφου Κοιλάδες - Οροπέδια 11 Ακρωτήριο Άσπρο - Πέτρα του Ρωμιού Λεμεσού, Πάφου Παράλιες Ζώνες 12 Κοιλάδα Ξερού - Φράγμα Ασπρόκρεμμου Πάφου Κοιλάδες - Οροπέδια 13 Πεδιάδα Πάφου Πάφου Μικτή Ζώνη 14 Χερσόνησος Ακάμα Πάφου Μικτή Ζώνη 15 Δάσος Πάφου Πάφου, Λευκωσίας, Λεμεσού Δάσος 16 Δάσος Αδελφοί Λευκωσίας, Λεμεσού Δάσος 17 Δάσος Τροόδου Λευκωσίας, Λεμεσού Δάσος 18 Δάσος Μαχαιρά Λευκωσίας, Λάρνακας Δάσος 19 Βουνί Παναγιάς - Γκρεμοί Αγίου Ιωάννη Πάφου Κοιλάδες - Οροπέδια

Πίνακας 1. Σημαντικές Περιοχές για Πουλιά της Κύπρου

Βιβλιογραφία• S. Iezekiel, C. Makris and A. Antoniou, 2004

Important Bird Areas of European Union Importance in Cyprus

• Ζώτος Σάββας, 2006

Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Κύπρου

photo: Dave Nye

Παρδαλοκε-φαλάς

Lanius nubicus στο Δάσος

Πάφου.

Χάρτης των Σημαντικών

Περιοχών για Πουλιά στην

Κύπρο με τους αριθμούς να αντιστοιχούν

στους αριθμούς του Πίνακα 1.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

25

Ορνιθοτουρισμός & Φωτογράφιση πουλιών στην Κύπρο

Σταύρος Χριστοδου-λίδης

Κύπρος – Γεωγραφία, ποικιλότητα και εποχές

Γεωγραφικά η Κύπρος βρίσκεται στo σταυροδρόμι τριών ηπείρων, της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Αυτή η ξεχωριστή τοποθεσία την καθιστά σημαντικό διαμετακομιστικό σταθμό κατά τις περιόδους μεταναστεύσεως αλλά και μοναδικό σημείο ποικιλότητας ορνιθοπανίδας. Κατά ένα μεγάλο βαθμό η πανίδα και χλωρίδα του νησιού αντικατοπτρίζει αυτή των γύρω περιοχών. Επιπρόσθετα όμως, η Κύπρος έχει ένα σημαντικό αριθμό ενδημικών ειδών και υποειδών και κατά το Birdlife International είναι μία από τις 218 Πρωταρχικές Ενδημικές Περιοχές του Κόσμου και η μόνη Πρωταρχική Ενδημική Περιοχή της Ευρώπης. Η άνοιξη και το φθινόπωρο είναι οι εποχές με τη μεγαλύτερη ποικιλία πουλιών. Κατά την διάρκεια των δύο περιόδων μετανάστευσης εκατομμύρια πουλιά χρησι-μοποιούν την Κύπρο σαν σταθμό ξεκούρασης και ανεφοδιασμού. Συχνά δυνατοί άνεμοι φέρνουν στο νησί σπάνια και ασυνήθιστα είδη που προσφέρουν μεγάλες συγκινήσεις στους πτηνοπαρατηρητές.

Ορνιθοτουρισμός

Οι περίοδοι μετανάστευσης είναι και οι εποχές που προτιμούν οι πιο πολλοί ορνιθοτουρίστες αφού δύναται να δει κά-ποιος τόσο όλα τα ενδημικά είδη όσο και μια μεγάλη ποικιλία επισκεπτών. Οι πλείστοι τουρίστες προέρχονται από χώρες της Βορείου Ευρώπης κυρίως από Μεγάλη Βρετανία, Σουηδία, Ολλανδία και Γερμανία. Πιο σπάνια επισκέπτονται την Κύπρο, ομάδες τουριστών από Βόρειο Αμερική και Ανατολική Ασία. Οι περισσότεροι έχουν σαν βάση τους τη δυτική Κύπρο, ιδίως τις πόλεις της Πάφου και Λεμεσού όπου κατά τους μήνες της μετανάστευσης είναι σχεδόν αδύνατον να βγει κανείς έξω για πτηνοπαρατήρηση χωρίς να συναντήσει κάποια ομάδα ξένων παρατηρητών, ενώ στην ανατολική Κύπρο, ενδιαφέρουσες περιοχές όπως η Λάρνακα, το Κάβο Γκρέκο και ο υδατοφράκτης της Άχνας, τα τελευταία χρόνια προσελκύουν όλο και περισσότερους ορνιθοτουρίστες. Πολλοί επισκέπτες έρχονται σαν μέρος οργανωμένης εκδρομής με γνωστές ορνιθοεταιρίες όπως η Ornitholidays, η Limosa αλλά κάποτε και με κάποιες άλλες. Άλλοι προτιμούν να έρθουν με ομάδες φίλων ή και μόνοι αφού οι μικρές αποστάσεις, η ευκολία στην μετακίνηση όσο και η γνώση της Αγγλικής γλώσσας από τους πλείστους ντόπιους σημαίνει ότι εύκολα μπορεί κανείς με την βοήθεια ενός από των διαφόρων βιβλίων οδηγών να ψάξει και να βρει τα διάφορα

Φωτογράφιση πουλιών στην Κύπρο

Τα πολλά και ενδιαφέροντα πουλιά που ζουν μόνιμα η επισκέπτονται το νησί είναι φυσικό να προσελκύουν τόσο ξένους όσο και ντόπιους φωτογράφους. Φωτογράφοι από το εξωτερικό, κυρίως από τις διάφορες Ευρωπαϊκές χώ-ρες συνήθως κυνηγούν είδη όπως τα ενδημικά είδη και υποείδη καθώς και ανατολικούς κατοίκους και επισκέπτες. Μερικά ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είδη σαν την Αγκαθοκαλημάνα Vanellus spinosus, τον Παρδαλοκεφαλά Lanius nubicus και την ενδημική Ελατοπαπαδίτσα Parus ater cypriotes είναι κοινά και σχετικά εύκολα στην φωτογράφιση ενώ άλλα σαν τον Τσιροβάκο της Κύπρου Sylvia melanothorax, τον Πετρόκλη της Κύπρου Oenanthe cypriaca και τον Φραγκολίνο Francolinus francolinus παρ’όλο πού είναι πολυάριθμα είναι ντροπαλά και σχετικά δύσκολα στην φωτογράφιση. Στην Κύπρο υπάρχουν και αρκετοί ντόπιοι φωτογράφοι πουλιών. Οι πλείστοι είναι ερασιτέχνες που έχουν την φω-τογράφιση σαν χόμπι. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους Κύπριους φωτογράφους έχουν τα είδη που είναι σπάνιοι επι-σκέπτες στο νησί. Τα τελευταία χρόνια με την αύξηση των παρατηρητών και τον φωτογράφων είδη σαν τον Ερημο-τσιροβάκο Sylvia nana, τον Άνουρο Αετό Terathopius ecaudatus και τον Λευκόστικτο Γλάρο Larus pipixcan, πουλιά της Ασίας, Αφρικής και Αμερικής αντίστοιχα, έχουν θεαθεί και φωτογραφηθεί στη μεγαλόνησο.Η Κύπρος είναι γνωστή για τον λαμπερό της ήλιο, τις γραφικές παραλίες και το πανέμορφο άγριο τοπίο. Για τους πτη-νοπαρατηρητές όμως, είναι εξίσου γνωστή σαν μία από τις σημαντικότερες περιοχές βιοποικιλότητας της Ευρώπης και σαν τόπος που αξίζει κάποιος να επισκεφτεί τόσο για πτηνοπαρατήρηση όσο και για φωτογράφιση.

photo: Σταύρος Χριστοδου-λίδης

Ερημοτσι-ροβάκος Sylvia nana,

photo: Σταύρος Χριστοδου-λίδης

Άνουρος Αετός Terathopius ecaudatus

26

photo: Λίλα Σιμιτζή

ΣιρλοτσίχλοναΕmberiza cirlus

Τα τσιχλόνια της Ευρώπης είναι ωδικά πουλιά που τρέφονται με σπόρους και έχουν κοντό ράμφος, χοντρό στη βάση. Τα αρσενικά, σε σχέση με τα θηλυκά, διακρίνονται από τα ζωηρότερα χρώματα ή από τα χαρακτηριστι-κά σχήματα στο κεφάλι.Τα συναντάμε σε όλη την Ελλάδα, από το ύψος της θάλασσας μέχρι τα 1800μ, με πιο διαδεδομένο από όλα τον Τσιφτά. Ο βιότοπος που προτιμούν αποτελείται κυρίως από ένα μωσαϊκό αγρο-τικών οικοσυστημάτων, με καλλιέργειες και φυτοφράκτες, λιβάδια με δι-άσπαρτους θάμνους και δεντρολίβαδα. Φωλιάζουν σε δέντρα, θάμνους, στο έδαφος ή σε ρωγμές του εδάφους ή των βράχων.Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής 14 είδη Τσιχλονιών, από τα οποία, το Χρυσοτσίσλονο (Emberiza citrinella), το Σιρλοτσίχλονο (Emeriza cirlus), το Βουνοτσίχλονο (Emberiza cia), το Καλαμοτσίχλονο (Emberiza schoeniclus) και τον Τσιφτά (Emberiza calandra), τα συναντάμε καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου στην Ελλάδα. Για κάποια από τα παραπάνω είδη, έχουν καταγραφεί και αρκετά υποείδη που έρχονται από την βόρεια Ευ-ρώπη ή την Ευρασία ως χειμωνιάτικοι επισκέπτες. Για ένα από αυτά, για το Καλαμοτσίχλονο, υπάρχει η ιδιαιτερότητα ότι ως μόνιμο στην Ελλάδα έχει καταγραφεί το υποείδος του, Emberiza schoeniclus reiseri, ενώ συναντάμε ως διαχειμάζων το είδος το E.s. schoeniclus. Το Βλαχοτσίχλονο (Emberiza hortulana), το Φρυγανοτσίχλονο (Emberiza caesia), το Σμυρνοτσίχλονο (Emberiza cineracea) και ο Αμπελουργός (Emberiza melanocephala) εμφανίζονται στην Ελλάδα τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες προερχόμενα από την Αφρική και την Ασία για να φωλιάσουν. Και τέλος, το Ελατοτσίχλονο (Emberiza leucocephala), το Βαλτοτσίχλονο (Emberiza rustica), το Νανοτσίχλονο (Emberiza pusilla), το Χιονοτσίχλονο (Plectrophenax nivalis) και το Σημυδοτσίχλονο (Emberiza

aureola) εμφανίζονται στην Ελλάδα τυχαία και ακανόνιστα, προερχόμενα κυρίως από την Ασία.

1) Χρυσοτσίχλονο (Emberiza citrinella)

Είδος με σχετικά περιορισμένη εξάπλωση. Το συναντάμε κατά μήκος της οροσειράς της Πίνδου μέχρι και τον Παρνασσό, από το Καϊμακτσαλάν μέχρι και την Τζένα και στην οροσειρά της Ροδόπης. Την περίοδο της αναπαραγωγής το συναντάμε σε μεγάλα ανοίγματα του δάσους (πεύκης και δρυός) με διάσπαρτα δέντρα και βράχια και σε ορεινά λιβάδια. Τον χειμώνα μετακινείται σε χαμηλότερα υψόμετρα, σε καλλιέργειες, κοντά στις ακτές και γενικά σε ανοιχτές περιοχές. Εκείνη την περίοδο το συνα-ντάμε σε κοπάδια, πολλές φορές μάλιστα μαζί με άλλα σποροφάγα είδη πουλιών.

2) Σιρλοτσίχλονο (Emberiza cirlus)

Ένα από τα πιο κοινά είδη τσιχλονιών της Ελλάδας. Έχει ευρεία κατανομή, το συναντάμε σε όλη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και σε ένα μεγάλο μέρος της νησιωτικής. Αναπαράγεται από το ύψος της θάλασσας μέχρι και τα 1500μ., συνήθως όμως σε μεσαία υψόμετρα, σε περιοχές με μικρούς αγρούς ή βραχώδη βοσκοτόπια με σκόρπια δέντρα και θάμνους. Φωλιάζει χαμηλά σε φράκτες. Λιγότερο συχνά σε πυκνή βλάστηση, ελαι-ώνες και γενικά σε εντατικές δενδρώδεις καλλιέργειες (οπωρώνες). Τον χειμώνα το συναντάμε σε χαμηλά υψόμετρα σε περιοχές με ψηλούς φρά-κτες και δέντρα που περιβάλλουν καλλιεργούμενους αγρούς η χέρσες εκτάσεις, σε μικτά κοπάδια με άλλα σποροφάγα είδη όπως με Τσιφτάδες, Σταρήθρες ή Σπίνους.

ΤΣΙΧΛΟΝΙΑ

Τσιχλόνια

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ελληνικής υπαίθρου την άνοιξη, είναι οι αναπαραγωγικές φωνές των αρσενικών τσιχλονιών. Καθισμένα συνήθως στις κορυφές θά-μνων και μικρών δέντρων αρχίζουν από νωρίς το πρωί ένα τραγούδι απαράμιλλο, γαργαρι-στό και συνεχές που αναλόγως το είδος, διαφοροποιείται σε χρόνο και λαρυγγισμούς.

Θοδ. Κομηνός

Aπό το ύψος της θάλασσας μέχρι τα 1800m...

27

3) Βουνοτσίχλονο (Emberiza cia)

Το Βουνοτσίχλονο αναπαράγεται σε όλη σχεδόν την ηπειρωτική ορεινή Ελλάδα (οροσειρά της Πίνδου μέχρι και Παρνασσό, Δυτική Μακεδονία, Χαλκιδική, Παγγαίο, οροσειρά της Ροδόπης, και βουνά του Έβρου). Επί-σης, σε όλα τα μεγάλα βουνά της Πελοποννήσου, ενώ υπάρχουν μαρτυ-ρίες για την παρουσία του είδους στην Κεφαλλονιά και στην Κέρκυρα. Την περίοδο της αναπαραγωγής συνήθως το βλέπουμε μέχρι και πάνω από τα όρια τους δάσους, στα 2000μ. ύψος, σε ορεινά λιβάδια, ανοιχτές δασώδεις εκτάσεις και σε βραχώδεις περιοχές με σκόρπια δέντρα. Κελαη-δά από τις κορυφές μικρών δέντρων και υψηλών θάμνων όπως και τα άλλα ελληνικά Τσιχλόνια. Φωλιάζει στο έδαφος ή λίγο πάνω από αυτό. Τον χειμώνα συχνά στο ύψος της θάλασσας, σε καλλιέργειες με σκόρπια δέντρα, αμπέλια ή εγκαταλελειμμένους αγρούς.

4) Καλαμοτσίχλονο (Emberiza schoeniclus reiseri)

Το Καλαμοτσίχλονο, αν και τον χειμώνα μπορούμε αν το δούμε σχεδόν σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, αναπαράγεται σε πολύ περιορισμένες περι-οχές στα βόρεια κυρίως της χώρας. Φωλιάζει στη δυτική Μακεδονία στα Δέλτα: Αλιάκμονα - Αξιού - Γαλλικού, Νέστου και Έβρου και στις λίμνες Βόλβη, Λαγκαδά και Μητρικού.Στην Ελλάδα φωλιάζει το υποείδος Emberiza schoeniclus reiseri, που διαφοροποιείται σε σχέση με τα άλλα Τσιχλόνια, στη μορφή της μύτης του, που είναι κοντή και χοντρή όπως του Κοκκοθραύστη. Το συναντάμε κυρίως σε καλαμιώνες. ενώ τον χειμώνα μπορεί να το δούμε νοτιότερα και σε καλλιέργειες μαζί με άλλα τσιχλόνια ή άλλα σποροφάγα είδη. Στην Ελλάδα τον χειμώνα παρατηρούνται και άλλα υποείδη Καλαμοτσίχλονου όπως το E.s. schoeniclus, το E.s. intermedia, ή E.s. stresemani και το E.s. ukraine.

5) Τσιφτάς (Emberiza calandra)

Το πιο κοινό και πιο πολυπληθές είδος τσιχλονιού στην Ελλάδα. Το συνα-ντάμε παντού στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα. Κυρίως το βλέπου-με σε ανοικτές εκτάσεις με σκόρπια δέντρα και θάμνους, σε διαφόρων τύπων καλλιέργειες (αμπελώνες, σταροχώραφα, καλαμποκοχώραφα), σε βοσκοτόπια αλλά και σε λιβάδια που συνορεύουν με υγρότοπους, από το ύψος της θάλασσας μέχρι τα 1600μ. Κάθεται σε πασσάλους και καλώδια όπου κελαηδά. Φωλιάζει σε υψηλά χόρτα, κάτω απο γαϊδουράγκαθα και στη βάση αγκαθωτών θάμνων.

6) Βλαχοτσίχλονο (Emberiza hortulana)

Κοινό είδος σε ένα μεγάλο μέρος της Ελλάδας. Φωλιάζει στην Κρή-τη και πιθανώς, στη Σαμοθράκη. Παλιότερες πληροφορίες μιλού-σαν για αναπαραγωγή στα νησιά Κέρκυρα, Νάξο, Ζάκυνθο, Ρόδο και Χίο, όμως τα τελευταία χρονιά δεν υπάρχουν κάποια δεδομένα από αυτά τα νησιά.. Είναι είδος το οποίο το συναντάμε

κυρίως σε υψηλά υψόμετρα πάνω από το δασοόρια πολλές φορές μέχρι και τα 2000μ. Στη βόρεια Ελλάδα το συναντάμε και σε χαμηλότερα υψό-μετρα, αλλά κυρίως ανάμεσα στα 400-1000μ., σε ανοιχτά εδάφη πλού-σια σε θάμνους και δέντρα, ιδίως σε καλλιεργούμενα μέρη, συνήθως σε αγροτικού δρόμους με σκόρπια δέντρα.Φωλιάζει κρυμμένος στο έδαφος ή λίγο πιο πάνω από αυτό, στα σπαρτά ή ανάμεσα στα χόρτα. 7) Φρυγανοτσίχλονο (Emberiza caesia)

Το Φρυγανοτσίχλονο είναι ένα μεσογειακό ενδημικό τσιχλόνι με περιορι-σμένη εξάπλωση στα Βαλκάνια. Στην Ελλάδα το συναντάμε κυρίως στα νότια, στις ακτές της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, στη Χαλκιδική και σε όλη σχεδόν τη νησιωτική Ελλάδα, εκτός από την Κρήτη και την Κάρπαθο που τον χώρο τον καταλαμβάνει το Βλαχοτσίχλονο. Σχετικά με την Κρήτη υπάρχουν κάποιες ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες για την παρουσία του εί-δους στις νότιες ακτές. Χαρακτηριστικό είδος των περιοχών με φρύγανα, χαμηλή μακία και βράχια, που το συναντάμε από το ύψος της θάλασσας μέχρι τα 1000μ. Φωλιάζει στο έδαφος σε περιοχές με αραιή υποτυπώδη βλάστηση.

8) Σμυρνοτσίχλονο (Emberiza cineracea)

Το τσιχλόνι με την μικρότερη κατανομή στην Ελλάδα. Το Σμυρνοτσίχλονο το συναντάμε μόνο στη δυτική Λέσβο, στη βόρεια Χίο και στη Σκύρο. Ξε-χειμωνιάζει στις νότιες ακτές της Ερυθράς Θάλασσας. Προτιμά ξηρές πε-ριοχές με χαμηλή βλάστηση, φρύγανα και βραχώδεις ανοικτές περιοχές.

9) Αμπελουργός (Emberiza melanocephala)

Ένας καλοκαιρινός επισκέπτης από την Ινδία. Είναι το πιο κοινό από τα

ΤΣΙΧΛΟΝΙΑ

phot

o:Π

.ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛ

ΟΣ

phot

o:Λ

.ΣΙΜ

ΙΤΖΗ

phot

o:Θ

.ΚΟΜΗΝΟΣ

phot

o:Ο

Δ.ΤΣΙΜΟΥΛ

ΗΣ

phot

o:Π

.ΔΟΥΓ

ΑΛΗΣ

phot

o:ΧΡ.Β

ΛΑΧΟ

Σ

phot

o:Π

.ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛ

ΟΣ

phot

o:ΧΡ.Β

ΛΑΧΟ

Σ

phot

o:Ο

Δ.ΤΣΙΜΟΥΛ

ΗΣ

07 09

05

02

06 08

04

01

03

28

τσιχλόνια στις αγροτικές περιοχές σε όλη σχεδόν την ηπειρωτική και νη-σιωτική Ελλάδα. Το συναντάμε σε διαφόρων μορφών καλλιέργειες, όπως ελαιώνες, σταροχώραφα, αμπελώνες, αλλά και σε ανοιχτές περιοχές με διάσπαρτα δέντρα και θάμνους. Το ακούμε να κελαηδά καθισμένο στις κορυφές δέντρων αλλά και στα καλώδια ηλεκτρικών στύλων. Φωλιάζει σε χαμηλή βλάστηση.

10) Ελατοτσίχλονο (Emberiza leucocephalos)

Ένα ασιατικό είδος που έχει κα-ταγραφεί αρκετές φορές στον ευ-ρωπαϊκό χώρο. Στην Ασία το συ-ναντάμε από τα Ουράλια Όρη και ανατολικά μέχρι τα βουνά της θά-λασσας του Oknotsk και νότια ως

την χερσόνησο Sakhalin, κατά μήκος δηλαδή της Σιβηριανής Τάϊγκας. Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί 4 φορές (Επιτροπή Σπάνιων Ειδών).

11) Βαλτοτσίχλονο (Emberiza rustica)

Το Βαλτοτσίχλονο αναπαράγεται στη ζώνη της Τάϊγκας, από τη Νορβηγία μέχρι και τη χερσόνησο Kamchatka στη Σιβηρία. Νότια φτάνει μέχρι τη λίμνη Βαϊκάλη. Ξεχειμωνιάζει στην Ιαπωνία, την Κορέα και την Κίνα.Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί 4 φορές (Επιτροπή Σπάνιων Ειδών).

12) Νανοτσίχλονο (Emberiza pusilla)

Το Νανοτσίχλονο απαντιέται από τη βόρεια Σκανδιναβία και βόρεια Ρωσία μέχρι και τη Σιβηρία στα όρια της Τάϊγκας με την Τούνδρα,. Η εξάπλωση του νότια φτάνει μέχρι την Λίμνη Βαϊκάλη. Ξεχειμωνιάζει από το ανατολικό Νεπάλ και την βορειοανατολική Ινδία μέχρι το Βιετνάμ και την νότια Κίνα. Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί 2 φορές (Επιτροπή Σπανίων Ειδών)

13) Σημυδοτσίχλονο (Emberiza aureola)

Το Σημυδοτσίχλονο είναι είδος με ευρεία εξάπλωση στην Ασία. Η κατα-νομή του ξεκινά από την Φιλανδία και καταλαμβάνει όλη την Τάϊγκα και φτάνει στα ανατολικά στις ακτές του Ειρηνικού Ωκεανού, περιλαμβάνο-ντας τις χερσονήσους Sakhalin και Kamchatka, τις νησίδες Kuril και το νησί Hokkaido της Ιαπωνίας. Ξεχειμωνιάζει από το κεντρικό Νεπάλ μέχρι τον βορειοανατολική Κίνα και τη χερσόνησο της Ινδοκίνας και της Ταϊλάνδη.Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί 4 φορές (Επιτροπή Σπανίων Ειδών)

14) Χιονοτσίχλονο (Plectrophenax nivalis)

Το Χιονοτσίχλονο είναι είδος που αναπαράγεται στην βόρεια Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Σκανδιναβία. Κατά την διάρκεια του χειμώνα ή σε μετακίνηση μπορούμε να το βρούμε σε τελείως διαφορετικά περιβάλ-λοντα όπως πρόσφατα (Απριλιος ‘09) στον παράκτιο υγρότοπο Τιγκάκι, της Κω. Αναπαράγεται κατά μήκος του Αρκτικού Κύκλου με νοτιότερη εξάπλωση της χερσόνησο Kamchatka και τα νησιά της θάλασσας Bering. Η εξάπλωση του τον χειμώνα ξεκινά από τα βουνά της Κεντρικής Ευρώ-πης και τις δυτικές ακτές της περνά πάνω από τις μεγάλες οροσειρές της Κεντρικής Ασίας καταλήγει στον Ειρηνικό Ωκεανό.Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί 3 φορές (Επιτροπή Σπανίων Ειδών)

phot

o:Δ

.ΒΑΒΥΛ

ΗΣ

phot

o:J.P

elto

mäk

iph

oto:J.P

elto

mäk

iph

oto:J.P

elto

mäk

i

phot

o:J.P

elto

mäk

i

ΤΣΙΧΛΟΝΙΑ

Βιβλιογραφία• Peterson R., Mountfort G., Hollom PAD.,Huxley J., Κανέλλης & Βauer W.1981

Τα Πουλιά της Ελλάδας και της Ευρώπης

ΧΡΥΣΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Αθήνα

• Handrinos G., & Akriotis T.1997

The Bird of Greece

HELM C/A&C BLACK, London

• Byers C., Olson U., & Curson J. 1995

Buntings and Sparrows A guide to the buntings and North AmericanSparrows

PICA PRESS, Sussex

Αμπελουργός Emberiza

melanocephala

photo: Παύλος

Ανδριόπουλος

14

11

13

10

12

29

photo: Λίλα Σιμιτζή

ΚαλαμοτσίχλονοEmberiza schoeniclus

30

Δημιουργός αυτής της ποικιλίας, ο ποταμός Ερασίνος διαμόρφωσε από τους αρχαίους χρόνους αυτό το δυναμικό οικοσύστημα στο οποίο ο άνθρωπος προσπαθούσε να επιβληθεί, χωρίς ωστόσο να το πετυχαίνει. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ένας από τους με-γαλύτερους ναούς της Αττικής στην αρχαιότητα, αυτός της Αρτέμιδος, καταχώθηκε μετά από μεγάλη καταιγίδα και εγκαταλείφθηκε. Η ανθρώπινη παρουσία χρονολογείται από τη Νεολιθική εποχή

Στην κοιλάδα της Βραυρώνας καλλιεργούνται από την αρχαιότητα τα παρα-δοσιακά προϊόντα της Αττικής: σταφύλι, ελιά και σύκα. Τμήμα του υγροτόπου που αναπτύσσεται στις εκβολές του Ερασίνου είχε αποδοθεί στη καλλιέργεια από τις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά μετά τις ανασκαφές που οδήγησαν στην εύρεση του θαμμένου Ναού της Αρτέμιδος και τις απαλλοτριώσεις για τη δημι-ουργία του Αρχαιολογικού χώρου, η υγροτοπική βλάστηση επέστρεψε. Σήμερα ο υγρότοπος καλύπτεται κυρίως από αρμυρίκια και καλάμια, ενώ στη παράλια ζώνη δημιουργούνται το χειμώνα λιμνούλες γλυκού και υφάλμυρου νερού που ξεραίνονται το καλοκαίρι. Στην ευρύτερη περιοχή της Βραυρώνας έχουν παρατηρηθεί έως τώρα 177 είδη πουλιών

Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται υγροτοπικά είδη, όπως όλα σχεδόν τα είδη ερωδι-ών (Λευκοτσικνιάς, Μικροτσικνιάς, Πορφυροτσικνιάς, Σταχτοτσικνιάς, Αργυροτσικνιάς, Νυχτοκόρακας), είδη των αγροτικών οικοσυστημάτων (Τσιφτάς, Κατσουλιέρης, Σιταρή-θρα), δασικά είδη (Καλόγερος, Κότσυφας, Συκοφάγος) αλλά και πουλιά των φρύγανων και της μακκίας (Μαυροτσιροβάκος, Ασπροκωλίνα, Φρυγανοτσίχλονο). Αξιοσημείωτη είναι η παρουσία των αρπακτικών, που εκμεταλλεύονται τη πληθώρα πουλιών, ερπετών και μικρών θηλαστικών.

Στα ανατολικά παράλια της Αττικής, ανάμεσα στη

πυκνοκατοικημένη Λούτσα και το έντονα αναπτυσσό-μενο Μαρκόπουλο, η περι-οχή της Βραυρώνας προ-βάλλει ως το μεγαλύτερο

καταφύγιο άγριας ζωής της περιοχής. Σε μια εύφο-ρη κοιλάδα που τη διαρρέ-

ει ο μικρός ποταμός Ερα-σίνος και περιβάλλεται από

λόφους καλυμμένους με μακκία και φρύγανα, συνα-

ντούμε ένα τοπίο μοναδι-κής ομορφιάς και υψηλής βιοποικιλότητας, το οποίο

αποτελεί ζωντανό μουσείο της Αττικής φύσης.

ΒΡΑΥΡΩΝΑ

ΛευτέρηςΣταύρακας

IBA 126 caretaker

ΛευτέρηςΣταύρακας

Ζωντανό μουσείο της Αττικής φύσηςΒραυρώνα

photo:

ΛευτέρηςΣταύρακας

photo:

Ποταμός Ερασίνος

...χωρίς σκουπίδια

ΚιστικόληCisticola juncidis

31

Ο Πετρίτης και η Αετογερακίνα αποτελούν μόνιμους κάτοικους της πε-ριοχής ενώ το καλοκαίρι ο Φιδαετός αποτελεί τακτικό επισκέπτη. Άλλα σημαντικά είδη είναι ο Σφηκιάρης και το Μαυροκιρκίνεζο που χρησιμο-ποιούν τη περιοχή κατά τη μετανάστευση και ο Σπιζαετός που έχει εμφα-νιστεί κατά τη περίοδο διασποράς των νεαρών ατόμων. Τέλος, η Βραυ-ρώνα είναι μία από τις ελάχιστες περιοχές της Ανατολικής Αττικής στην οποία φωλιάζουν η Λιοστριτσίδα, το Κουφαηδόνι, η Μικρογαλιάντρα και ο Αμπελουργός, είδη των οποίων η εξάπλωση συρρικνώνεται και οι πλη-θυσμοί μειώνονται σε επικίνδυνο βαθμό στα Μεσόγεια. Εκτός από τα πουλιά, η περιοχή είναι πλούσια και σε ερπετά, αμφίβια και θηλαστικά. Επίσης, καθώς ο Ερασίνος είναι ο μοναδικός ποταμός της πε-ριοχής που διατηρεί όλο το χρόνο παροχή, εδώ βρίσκουμε και ψάρια του γλυκού νερού, όπως το Κουνουπόψαρο και τη σπάνια Ντάσκα. Δυστυχώς, η περιοχή αντιμετωπίζει πλήθος απειλών

Η οικιστική πίεση αρχίζει και γίνεται έντονη στις παρυφές της περιοχής, αλλοιώνοντας τον αγροτικό χαρακτήρα της. Στις υπάρχουσες καλλιέργει-ες η χρήση φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων δημιουργεί έντονα φαινό-μενα ευτροφισμού στον Ερασίνο ενώ απειλεί και τους ευάλωτους πληθυ-σμούς των πουλιών που φωλιάζουν σε αυτές (όπως το Κουφαηδόνι και ο Αμπελουργός). Η περιοχή χρησιμοποιείτο για χρόνια ως άτυπη χωματερή και είχαν δημιουργηθεί λόφοι με μπάζα σε πολλά σημεία. Το κυνήγι, νόμιμο και μη, αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα θνησιμότητας και όχλησης, ιδιαίτερα στον υγρότοπο όπου σε μια μικρή έκταση «συ-νωστίζεται» πλήθος κυνηγών. Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι οι ξόβεργες που τοποθετούνται ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες που η πε-ριοχή γεμίζει από σπίζες. Επίσης, η συνεχής παρουσία οχημάτων στην παράκτια ζώνη, αποτελεί σημαντική πηγή όχλησης για τα μεταναστευτικά παρυδάτια. Τέλος, έντονο είναι και το πρόβλημα της λαθραλιείας, καθώς είναι συ-χνή η παρουσία ατό- μων που τοποθετούν δίχτυα στην παραλία ή τις εκβολές του Ερασίνου για να πιάσουν γόνο (πρακτική

καταστροφική για τους πληθυσμούς των ψαριών). Η πιο σοβαρή απειλή όμως είναι η σχεδιαζόμενη «διευθέτηση» της παροχής του Ερασίνου, ένα σχέδιο το οποίο αν υλοποιηθεί σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων θα δημιουργήσει μη αναστρέψιμη αλλοίωση της περιοχής. Μετά από προσπάθειες ετών, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ξεκίνησε το πρόγραμμα «Προστασίας και Ανάδειξης του Υγροτόπου της Βραυρώνας» με χρηματοδότηση του Διεθνή ΑερολιμέναΑθηνών και με τη συνεργασία του Δήμου Μαρκοπούλου

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δράσεις που αναμένεται ότι θα βοηθήσουν στην αποκατάσταση του υγροτοπικού οικοσυστήματος, στην ανάκαμψη των πληθυσμών των φυτών και ζώων του υγροτόπου και της ευρύτε-ρης περιοχής, στην ενημέρωση - ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυ-σμού και των επισκεπτών, καθώς και την ανάδειξη της περιοχής με τρό-πο συμβατό προς τη διατήρηση της τοπικής φυσικής κληρονομιάς. Στις δράσεις αυτές περιλαμβάνονται καθαρισμοί και απομακρύνσεις μπάζων και απορριμμάτων, δημιουργία ενημερωτικών φυλλαδίων και πινακίδων, χάραξη μονοπατιού περιήγησης, δεντροφυτεύσεις, βελτίωση της προσβα-σιμότητας των πεζών και απαγόρευση της εισόδου των οχημάτων στον

υγρότοπο. Επίσης, θα διενεργηθεί πρόγραμμα πε-ριβαλλοντικής εκπαίδευσης με επισκέ-ψεις σχολείων, ενώ έχει κατατεθεί και αίτηση στο Δασαρχείο Πεντέλης για τη δημιουργία ΚΑΖ (Καταφυγίου Άγριας Ζωής).

Στόχος της ΕΟΕ είναι η διατήρηση της βιοποικιλότητας της Βραυρώνας ώστε να συνεχίζει να αποτελεί πολύτιμο καταφύγιο για την πανίδα, φτε-ρωτή και μη, που πιέζεται από την συνεχώς «επεκτεινόμενη» αστικοποίηση των Μεσογείων. Την ίδια στιγμή, ασκεί πιέσεις στους αρμόδιους φορείς για τη προστασία και άλλων σημαντικών περιοχών της Αττικής, ώστε να γίνει εφικτή η διατήρηση της βιοποικιλότητας στον πιο πυκνοκατοικημένο νομό της Ελλάδας.

ΒΡΑΥΡΩΝΑ

Η περιοχή χρησιμοποιείτο για χρόνια ως άτυπη χωματερή και είχαν δημιουργηθεί λόφοι με μπάζα

σε πολλά σημεία. Το κυνήγι, νόμιμο και μη, αποτελεί σημαντικό παράγοντα θνησιμότητας και όχλησης,

ΛευτέρηςΣταύρακας

photo:

Ποταμός Ερασίνος...με σκουπίδια

32

Εκείνο το απόγευμα του καλοκαιριού γυρνούσαμε από την παραλία, κου-ρασμένοι και ζαλισμένοι απ’ τη ζέστη, όταν άξαφνα πήρε το μάτι μου μια κίνηση. Η βρύση μου έγνεφε ή είχα χαζέψει απ’ τον ήλιο; Κοντοστά-θηκα και κοιτάζοντας καλύτερα έκανα νόημα στον Αλκαίο. Όχι, δεν είχα χαζέψει. Η μπλε μας βρύση είχε βγάλει ένα γαλαζοκίτρινο χεράκι και... μας χαιρετούσε! Αδύνατο; Ίσως. Πάντως όχι πιο δυνατό από εκείνο το εκπληκτικό, εξωτικό πουλάκι, που συνειδητοποιήσαμε ότι ήταν κρεμασμέ-νο ανάποδα, στο στόμιο της βρύσης. Η μια συνειδητοποίηση έφερε την άλλη και την επόμενη στιγμή μείναμε με το στόμα ανοιχτό, να χαζεύουμε άλλα τρία ίδια πουλιά, όλα έτοιμα να κάνουν εφόρμηση στο κιούπι από την διπλανή ελιά! Με το που μας είδαν, κοκκάλωσαν. Πέτρα κι εμείς... ούτε ανάσα! Ένα "κλικ" ακούστηκε και κατάλαβα ότι ο Αλκαίος βρήκε την ψυχραιμία να φωτογραφήσει. Αυτό ήταν. Με μιας, όλα μαζί χάθηκαν αλα-φιασμένα μέσα στις ελιές, αφήνοντας πίσω την αντήχηση ενός νευρια-σμένου "τσε-τσε-τσε-τσε-τσε" !

Μετά από εκείνη τη συνάντηση, εντελώς γοητευμένοι, τα αναζητούσα-με καθημερινά παντού. Και τα σπουργίτια, σα να ήθελαν να παίξουν με τη λαχτάρα αλλά και την άγνοιά μας, θαρρείς και μεταμφιέζονταν εκεί-νες τις μέρες, φορώντας περίεργα φτερώματα, πιο εντυπωσιακά από τα συνηθισμένα τους, για να φαντάζουν καθώς πετούσαν από μακριά, σαν εκείνα! Και μετά, φρρρστ! Μια εναέρια πιρουέτα και ο ήλιος φώτιζε την απάτη! Μας πήρε καιρό να αποδεχτούμε ότι μάλλον δε θα τα ξαναβλέπα-με. Και το χειρότερο ήταν ότι δεν ξέραμε τι ακριβώς είχαμε δει! Για ένα μόνο πράγμα ήμασταν σίγουροι: ήταν σπάνια πουλιά, από κάποιο εξωτικό μέρος! Και καθώς ο καιρός περνούσε κι η εποχή άλλαζε, οι επισκέψεις μας στο εξοχικό αραίωσαν. Μπήκαμε για τα καλά στους ρυθμούς της κα-θημερινότητας και η αναζήτηση παραμερίστηκε, τα πουλιά ξεχάστηκαν. Σαν ένα εξαιρετικό γλυκό, που φάγαμε κάποτε, αλλά πια δεν θυμόμασταν ακριβώς την γεύση. Πλησίαζε το επόμενο καλοκαίρι...Ένα απόγευμα όπως όλα τα άλλα, δουλεύαμε σπίτι στους υπολογιστές.

Καμιά φορά, δεν χρειάζεται να πας μακριά... απλά να «φορέσεις» άλλα μάτια!

Λίλα ΣιμιτζήIBA 109

caretakerΚάπου στη Β. Εύβοια, εκεί όπου η θάλασσα έβρεχε ένα μικρό χωριό, τον Αγιόκαμπο... στην κορυφή ενός λόφου με το όνομα “Καλογήρου Ράχη”, ανάμεσα από ελιές, βελανιδιές, οπωροκηπευτικά και πυκνούς, χαμηλούς θάμνους... εκεί, στο εξοχικό μας σπίτι, κάτω από μια μπλε βρύση, είχε βρει τη θέση του από παλιά, ένα πήλινο κιούπι. Δουλειά του ήταν απλά να μαζεύει το νερό κάτω από τη βρύση, για να μην πιτσιλάει ολόγυρα. Παλιό πια και ξεθωριασμένο από τα άλατα του νερού, δεν άδειαζε ποτέ, αφού τη βρύση την χρησιμο-ποιούσαμε συχνά. Κι έτσι, κάθε μέρα... κάθε λίγο... φρέσκο νερό κυλούσε στο κιούπι.

Motacilla cinerea

Αν και πε-ραστική και

όχι κάτοικος του λόφου, η

Σταχτοσουσου-ράδα, τίμησε κι αυτή το κιούπι με την παρου-

σία της

photo:Λίλα Σιμιτζή

Σ’ ένα λόφο, ένα κιούπι...

ΑΦΗΓΗΣΗ

33

Σφηκιάρης (Pernis apivorus)Τριδάχτυλος Δρυοκολάπτης

(Picoides tridactylus)

Ώσπου, τρελαμένος ο Αλκαίος άρχισε να φωνάζει «Να τα! Να τα! Τα βρήκαμε!!!» Με τράβηξε μπροστά στην οθόνη του, όπου αντίκρισα την σελίδα ενός φωτογραφικού site και... την φωτό ενός πουλιού. Ήταν ένα από εκείνα! Η ξεχασμένη, ανεκπλήρωτη επιθυμία βγήκε μεμιάς στην επι-φάνεια και με κατέκλυσε. Δουλειά; Ποια δουλειά; Λεπτά αργότερα, και σχεδόν ένα χρόνο μετά από εκείνη την συνάντηση στο κιούπι, ανακαλύ-ψαμε επιτέλους ότι τα τέσσερα σπάνια, εξωτικά πουλάκια, που τόσο τα είχαμε αναζητήσει, τελικά... δεν ήταν καθόλου σπάνια... δεν ήταν εξωτι-κά και - για την ακρίβεια - ζούσαν όλο το χρόνο μέσα στο κτήμα μας!!!Ο λόγος, φυσικά, για τους αξιότιμους Καλόγερους!Το επόμενο διάστημα μπορώ να πω ότι κυριολεκτικά μεταλλαχθήκαμε. Αρχίσαμε να βλέπουμε καθαρά πότε περνούσαν σπουργίτες και πότε κάτι άλλο. Ήταν σαν ξαφνικά να φορέσαμε άλλα μάτια και τότε όλα καθάρισαν! Ένα πέπλο τραβήχτηκε και βρεθήκαμε σε ένα νέο κόσμο, γεμάτο πολλά και διαφορετικά πουλιά!Δεν άργησε να έρθει στα χέρια μου ο πρώτος μου τηλεφακός. Και το φωτογραφικό μου ντεμπούτο στα πουλιά έλαβε χώρα, που αλλού; Στο κιούπι! Να τουρτουρίζω το χειμώνα, κουκουλωμένη με κουβέρτες και σκουφιά... πάλι κουκουλωμένη το κατακαλόκαιρο, να σκάω και να ιδρώ-νω κάτω από σεντόνια, καμιά φορά και πέντε ολόκληρες ώρες και συ-χνά με μηδενικό φωτογραφικό αποτέλεσμα, αλλά με τόσες άλλες οπτι-κοακουστικές εμπειρίες! Παρατήρησα συμπεριφορές κι έμαθα φωνές και καλέσματα. Έμαθα ότι δεν αρκεί να μένεις ακίνητος μόνο όταν τα πουλιά έρχονται, αλλά - για να έρθουν - πρέπει να είσαι ακίνητος από πολύ πριν. Άρχισα να αντιλαμβάνομαι από πόσο μακριά ξεκινούσαν να με περιερ-γάζονται, προτού αποφασίσουν να προσεγγίσουν το κιούπι, πετώντας από ελιά σε ελιά και πλησιάζοντας σταδιακά. Έμαθα, εμπειρικά, πόσο σημαντικό είναι να μην βλέπουν τα μάτια σου! Και γέλασα με την ψυχή μου από τις αντιδράσεις τους κάθε φορά που με αντιλαμβάνονταν, χω-ρίς όμως να τους είναι ξεκάθαρο αν εκείνος ο όγκος από ανακατεμένα πανιά, μαξιλάρια και... δύο πα-πούτσια, αποτελούσε πραγματικό κίνδυνο!Σύντομα, δεκαοκτώ διαφορετικά είδη είχαν φιλοξενηθεί από το κιούπι, μπροστά στον αδιάκριτο φακό μου. Αλλά ακόμα, μεγά-λο μου παράπονο παρέμενε το ότι δεν ήξερα τι έβλεπα! Πώς τα έλεγαν; Πού ζούσαν; Με τι τρέφο-νταν; Μου φαίνεται αστείο, τώρα, το γεγονός ότι μου πήρε από τον ένα χειμώνα ως τον άλλο, για να συνδέσω την άφιξη ενός εντυπωσιακού, σταχτόμαυρου πουλιού με πορτοκαλοκόκκινη ουρά, με την παράλλη-λη παρουσία ενός γκριζωπού μικρόπουλου, που υποκλινόταν διαδοχικά πάνω-κάτω, πεταρίζοντας μια πιο μουντή αλλά επίσης πορτοκαλί ουρά! Μα... μήπως τελικά αυτά τα δύο δεν ήταν διαφορετικά είδη, αλλά απλά θηλυκό και αρσενικό; Δεύτερος χειμώνας παρατήρησης των Καρβουνιά-ρηδων κι επιτέλους! Μου είχε κάνει κλικ...Και τότε, ο Αλκαίος χτύπησε πάλι λαβράκι στο internet, ανακαλύπτο-ντας το site της ΕΟΕ, απ’ όπου ανασύραμε την γνωστή λίστα των που-λιών της Ελλάδας. Μία-μία, άρχισα να ψάχνω τις επιστημονικές ονομα-σίες των πουλιών σε φωτογραφικά sites ώσπου, κάθε τόσο, έπεφτα σε φωτό των «δικών μου». Μου πήρε μέρες, αλλά τα βρήκα όλα. Και στο μεταξύ είχα σχεδόν μάθει όλα τα άλλα μικρόπουλα!Δύο χρόνια τώρα, οι εξορμήσεις μας έχουν επεκταθεί εκτός κτήματος, ακόμα και εκτός Εύβοιας. Σε μια απ’ αυτές, ανακαλύψαμε τις λιμνο-θάλασσες της Ιστιαίας (Μικρό & Μεγάλο Λιβάρι) τις οποίες αργότερα αναλάβαμε εθελοντικά, ως caretakers. Έχουμε παρατηρήσει & φωτο-γραφήσει αρκετά είδη. Διαθέτουμε καλύτερο εξοπλισμό, ειδική σκη-νούλα καμουφλάζ, περισσότερες γνώσεις, ανθρώπους με τους οποίους συμμεριζόμαστε τον ίδιο σκοπό. Όλα είναι διαφορετικά... εκτός από την χαρά, που ακόμα μου προσφέρει το καρτέρι στο κιούπι. Γι’ αυτό και δεν είναι λίγες οι φορές που – ακόμα και μετά από πολύωρη, κουραστική εξόρμηση – με βλέπει, ξαφνικά, ο Αλκαίος να εξαφανίζομαι έξω... με μηχανή, σκηνή, σκαμπό κ.α. παραμά-σχαλα, μουρμουρίζοντας: «Ε... έχει ακόμα λίγο φως... στο κιούπι.»

Μια εναέρια πιρουέτα και ο ήλιος φώτιζε την απάτη! Μας πήρε καιρό να αποδεχτούμε ότι μάλλον δε θα τα ξαναβλέπαμε. Και το χειρότερο ήταν ότι δεν ξέραμε

τι ακριβώς είχαμε δει!

Emberiza cirlusΔιψασμένο, αλλά ακα-τάδεκτο, το Σιρλοτσίχλονο περιμένει στην άκρη μέχρι να φύγουν όλοι οι υπόλοιποι επισκέπτες.

Parus major Ένας Καλόγε-ρος στη βρύση... στάθηκε η αφορμή για να ανακαλύψουμε όλα τα άλλα πουλιά που υπάρχουν γύρω μας.

Sylvia melanocephala «Ακριβο-θώρητος ο Μαυροτσιρο-βάκος... αλλά όταν σφίξουν οι ζέστες, μια δρο-σερή επίσκεψη στο κιούπι επιβάλλεται!»

photo:Λίλα Σιμιτζή

photo:Λίλα Σιμιτζή

photo:Λίλα Σιμιτζή

ΑΦΗΓΗΣΗ

34

Στου κουφού την πόρτα...

30 χρόνια γιόρτασε στις 2 Απριλίου η Ευρωπαϊκή Οδηγία για Άγρια Που-

λιά, ενώ στην Ελλάδα εκκρεμεί ακόμη η σωστή ενσωμάτωση και εφαρμογή της.

Εμείς γιορτάσαμε τα 30 χρόνια της …μη εφαρμογής της Οδηγίας,

και πήγαμε στην Πλατεία Συντάγματος με 25 ξυπνητήρια για να θυμίσουμε στη

Πολιτεία ότι είναι «Ώρα για Δράση. Η Οδηγία να γίνει πράξη!». Βέβαια, «στου κουφού την πόρτα…», λέει ο σοφός λαός.

Μαλαμώ Κορμπέτη Υπεύθυνη Θεμάτων Πολιτικής

Περιβάλλοντος

Η Οδηγία για τα Άγρια Πουλιά (79/409/ΕΟΚ) εκδόθηκε το 1979, και ήταν η πρώτη Οδηγία στην Ευρωπαϊκή Ένωση που αφορούσε τη βιο-ποικιλοτητα και η οποία ρύθμιζε ζητήματα προστασίας ειδών και των σημαντικών περιοχών που τα φιλοξενούν. Η Οδηγία έχει αυτόματη ισχύ για κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. Η Ελλάδα, όπως κάθε κράτος της Ε.Ε., έχει υποχρέωση να εφαρμόζει τον νόμο αυτό, ο οποίος με απλά λόγια:• Αναγνωρίζει ότι τα άγρια πουλιά της Ευρώπης ή αυτά που χρησιμο-ποιούν την Ευρώπη ως σταθμό κατά την μετανάστευσή της, μειώνο-νται χρόνο με το χρόνο.• Προστατεύει τα πουλιά που διαβιούν στην Ευρώπη, αλλά και αυτά που απλά την χρησιμοποιούν σαν σταθμό μετανάστευσης.• Δίνει εντολή στα κράτη της Ε.Ε. να φτιάξουν περιοχές προστασίας για τα πουλιά, της Ζώνες Ειδικής Προστασίας, της οποίες εντάσσει στο δίκτυο Natura 2000.• Απαγορεύει την σκόπιμη θανάτωση ορισμένων άγριων πουλιών, την σκόπιμη αιχμαλωσία και όχλησή τους. Επίσης, η Οδηγία δίνει γενικές κατευθύνσεις για το πώς θα έπρεπε να διεξάγεται το κυνήγι, έτσι ώστε να μην υπονομεύεται η προσπάθεια προστασίας ορισμένων ειδών.Η Οδηγία λοιπόν, εντός από το ότι για την εποχή της ήταν προοδευτική καθώς υπήρξε η πρώτη που αντιμετώπισε το φυσικό περιβάλλον της ΕΕ ως ένα σύνολο, έχει φέρει και καλά αποτελέσματα για τα πουλιά της Ευρώπης. Δημοσίευση του BirdLife International στο επιστημο-νικό περιοδικό Science το 2007, έδειξε πως μερικοί από τους πλη-θυσμούς απειλούμενων ειδών που προστατεύει η Οδηγία έχουν στα-θεροποιηθεί ή αυξηθεί. Παρόλα αυτά, για τους τομείς της οικονομίας στους οποίους η Οδηγία δεν έχει ενσωματωθεί επαρκώς, όπως στον αγροτικό τομέα, η δημοσίευση έδειξε δραματική μείωση για τα αγροτι-κά είδη πουλιών της τάξης του 44 τοις εκατό τα τελευταία 27 χρόνια.Η Ελλάδα, 30 χρόνια μετά, εξακολουθεί είναι μία από τις χώρες με τις περισσότερες παραβάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Για την ακρίβεια η χώρα μας έχει καταδικαστεί 24 φορές για παραβίαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων από το 1995. Ειδικότερα όσον αφορά στην Οδηγία για τα Άγρια Πουλιά «βραβευτήκαμε» με 4 καταδίκες. Οι υποχρεώσεις, σε σχέση με την Οδηγία, που το Ελληνικό Κράτος αγνοεί είναι οι εξής:• Δεν έχει ορίσει επαρκή αριθμό και εκτάσεις για τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας του δικτύου Natura 2000 (απόφαση C-334/2004).• Δεν έχει ορίσει επαρκή μέτρα προστασίας για τις προστατευόμενες περιοχές και συχνά επιτρέπει δραστηριότητες που τις βλάπτουν (από-φαση C-297/2007).• Έχει ακόμα τις «κλιμακωτές» ημερομηνίες λήξης του κυνηγιού, το οποίο σημαίνει ότι το κυνήγι διαρκεί περισσότερο κατά τη διάρκεια του χρόνου. Συχνά αυτές οι ημερομηνίες λήξης κυνηγιού δεν επιβάλ-λονται.• Ενώ έχει απαγορεύσει το εαρινό κυνήγι, δεν το έχει ελέγξει επαρκώς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η θανάτωση και συλλογή μεταναστευτι-κών πουλιών που αναμένονται αυτό τον μήνα και κάθε άνοιξη στη Ζάκυνθο και την Σαντορίνη.• Δεν έχει ακόμα ελέγξει τις μαζικές θανατώσεις πουλιών από δη-λητηριάσεις ή άλλες μεθόδους (πρόσφατη καταδίκη: C759/2008, 15 Ιανουαρίου 2009).Έτσι, ενώ έχει περάσει μια ολόκληρη γενιά, η Ελλάδα εξακολουθεί να «αγνοεί» κομβικά σημεία των υποχρεώσεών της. Πριν πιτσιλίσουμε με μια πινελιά αισιοδοξίας, να πούμε επίσης ότι ο στόχος του 2010 που είχαν θέσει τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. το 2001 για να σταματήσει η μείωση της βιοποικιλότητας είναι σχεδόν απίθανο να εκπληρωθεί. Το συνέδριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα, στις 26 και 27 Απριλίου, το οποίο θα έχει τελειώσει μέχρι να πάρετε αυτό το τεύχος του Οιωνού στα χέρια σας, θα δείξει αν και πώς η Ευρώπη σκοπεύει να αντιμετωπίσει αυτή την κρίση της περιβαλλοντικής πολιτι-κής της. Μια πολιτική που μεν είναι υποχρεωτική, αλλά αφήνει αρκετή ελευθερία ερμηνείας στα κράτη - μέλη έτσι ώστε η εφαρμογή της νο-μοθεσίας στο εκάστοτε κράτος να είναι συχνά προβληματική. Το συνέδριο είναι μια ευκαιρία που μπορεί να κάνει τη διαφορά, εάν η Επιτροπή δεσμευτεί όχι μόνο για την ανάσχεση της μείωσης της βι-οποικιλότητας, αλλά και για την αποκατάσταση των υφιστάμενων ζη-μιών. Έτσι η ιστορία θα μας έκανε δώρο μια μικρή έκπληξη.

photo:Μαλαμώ

Κορμπέτη

Ώρα για Δράση!

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

EOE_Kataxwrisi_Odigos_Portrait

ÄåõôÝñá, 15 Ïêôùâñßïõ 2007 18:11:28

Ελληνικη Ορνιθολογικη ΕταιρειαΒΑΣ.ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 24,106 82 ΑΘΗΝΑ • ΤΗΛ. - FAX: 210 8228704, 210 8227937

Η παρούσα έκδοση έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος «Δράσεις ενίσχυσης της απασχόλησης ανέργων με την ενεργό συμμετοχή

των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) - Β΄ Κύκλος»

«

( ) - »

80% .

«

( ) - »

80% .

«

( ) - »

80% .

«

( ) - »

80% .

Οι ενέργειες συγχρηματοδοτούνται κατά 80% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο