4ο Γυµνάσιο Χίου

Ευέλικτη ζώνη Καινοτόµων ∆ράσεων

Σχολικό έτος 2007-2008

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

1

Λίγα λόγια πριν ξεκινήσουµε…….

Πριν χρόνια, σ´ένα φοιτητικό δωµάτιο, είπα τη λέξη «σίκλα».

-«Σίκλα;» ρώτησαν παραξενεµένοι οι Ηπειρώτες και Μακεδόνες φίλοι.

-«Παναΐα µου, έν το ξανακούσατε τούτο;» πήρε το µέρος µου ο Φλωρέ-

ντζος, συµφοιτητής από την Κύπρο.

Και….µετά από χρόνια σ´ ένα σύλλογο καθηγητών, συναντώντας την

Ελένη από την Κύπρο, αποφασίσαµε µαζί µε τη Μαρία να πορευτούµε

τούτη τη χρονιά, να ταξιδέψουµε στη γεύση µε τα παιδιά του σχολείου µας

και να γνωρίσουµε τα κοινά και …..τ´άλλα της Χίου και της Κύπρου.

Βάλαµε πάνω στο µάτι το τσουκάλι, ανακατέψαµε ζάχαρη, νερό και

µοσχοκάρφι και ρίξαµε το λάδι στο τηγάνι για να χρυσοκοκκινίσουν οι

λουκουµάδες, «όχι, ξεροτήγανα» λέει η Ελένη, «που τα πετάµε τα Χρι-

στούγεννα στις σκεπές των σπιτιών να τα φάνε οι Καλικάντζαροι», και ο

αχνός άρχισε να µυρίζει ήθη και έθιµα.

Έτσι µαζί µε τις συνταγές της γιαγιάς της Ματρώνας, της Εβίρας, του

Νίκου, της κ. Αυρηλίας, ξετυλίχτηκε η ιστορία της Χίου και της Κύπρου, η

οικονοµία τους, η λαογραφία τους, τα φαγητά και τα γλυκά τους.

Αγόρια και κορίτσια ζώστηκαν την ποδιά, έπλυναν τα χέρια κι άρχισαν

να δηµιουργούν και να γεύονται παραδοσιακά….

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

2

ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ

ΟΜΑ∆Α ΜΑΘΗΤΩΝ

Ανδρεάδου Μαρία Αλιφιέρης Παντελής Λεβεντούρη Αριστίνα

Μελαχροινούδη Μαριόγκα Αναστασάκη Αγγελική Μαλαχιάς Μιχάλης

Χρίστου Ελένη Αργυρούδη ∆εσποινα Μανάρας Λουκάς

Βασιλάκη Μαρία Μικέδη Ελεωνόρα

Γκιουβέτση Πόπη Μουτάφη Κορίνα

Ζαννίκου Εβίρα Ξύδας Κώστας

Καλιµανά Ματρώνα Παπαµώρου Ειρήνη

Κόκκαλη Θεανώ Σαµατά Κων/να

Κουγιούλης Γιώργος Στουπά Χρυοοβαλάντω

Κυριακού Κατερίνα Φραγκοµίχαλου Χριστίνα

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

3

Χ Ι Ο Σ

Μεγάλο νησί του Βορειοανατολι-

κού Αιγαίου, από τα µεγαλύτερα νη-

σιά της Ελλάδας. Η Χίος βρίσκεται

απέναντι ακριβώς από τη χερσόνησο

της Ερυθραίας (Τσεσµέ) της Μικράς

Ασίας. Έχει έκταση 841,58 τ. χλµ.,

µήκος ακτών 299 χλµ. και πληθυσµό

51.936 κατοίκους.

ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ. Το έδαφος

του νησιού είναι κυρίως ορεινό, ενώ ψηλότερες κορυφές είναι το Πεληναίο

(1.297 µ.), το Όρος (1.186 µ.), ο Μαραθόβουνος (796 µ.) κ.ά. Το νότιο τµήµα

του νησιού είναι λοφώδες µε µικρές πεδινές εκτάσεις. Εκεί βρίσκονται τα ονο-

µαστά Μαστιχοχώρια.

Η Χίος είναι τόπος σεισµοπαθής. Καταστροφικούς σεισµούς αναφέρουν ο

Ηρόδοτος και ο ∆ίων Κάσσιος. Μεγάλοι καταστροφικοί σεισµοί αναφέρονται το

1389 και το 1546. Ο καταστροφικότερος, όµως, έγινε στις 22 Μαρτίου του 1881,

κατά τον οποίο σκοτώθηκαν 3.350 άνθρωποι, ενώ το µεγαλύτερο µέρος των σπι-

τιών της πόλης και της περιοχής των Μαστιχοχωρίων καταστράφηκαν.

Το κλίµα είναι µεσογειακό εύκρατο.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ. Το πολυτιµότερο προϊόν του νησιού τόσο κατά

την αρχαιότητα όσο και σήµερα, είναι η µαστίχα.

Αυτή έδωσε στο νησί τα προνόµια του σουλτάνου

κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Καλλιεργεί-

ται στο νότιο τµήµα της Χίου, στα λεγόµενα Μα-

στιχοχώρια. Οι Γενουάτες οργάνωσαν το εµπόριο

της µαστίχας σε µονοπώλιο. Μετά την απελευθέ-

ρωση του νησιού η εµπορία της µαστίχας πέρασε

κρίση. Το 1939 όµως συστάθηκε συνεταιρισµός

µαστιχοπαραγωγών, ο οποίος και πέτυχε την επέ-

κταση της βιοµηχανοποίησης του προϊόντος και την καλύτερη διάθεσή του.

Καλλιεργούνται επίσης ελιές, αµπέλια, οπωροκηπευτικά, δηµητριακά και άλ-

λα. Αρκετά είναι τα κτηνοτροφικά και τα αλιευτικά προϊόντα. Σηµαντικές πηγές

πλούτου είναι επίσης ο τουρισµός και η ναυτιλία, τοµέας στον οποίο οι κάτοικοι

του νησιού επιδίδονταν σε µεγάλη έκταση από τα αρχαία χρόνια, όπως φανερώ-

Εικ. 1 Χάρτης της Χίου

Εικ. 2 Το λιµάνι της Χίου

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

4

νει και το γεγονός ότι το νησί παρέταξε περισσότερα πλοία από κάθε άλλη πόλη

κατά τη ναυµαχία της Λάδης (494 π.Χ.).

ΙΣΤΟΡΙΑ. Οι αρχαίοι απέδιδαν το όνοµα της Χίου στη νύµφη Χιόνη, κόρη

του Οινοπίωνα. Η Χίος ονοµαζόταν και Πιτυούσα, για τα δάση πεύκου, Οφιούσα

για το πλήθος των φιδιών της, Αιθάλη για το ηφαιστειογενές του εδάφους της

και Μάκρις για το µακρόστενο σχήµα της.

Από τους αρχαίους συγγραφείς ως παλιότεροι κάτοικοι της Χίου αναφέρονται

οι Πελασγοί από τη Θεσσαλία. Ακολούθησαν οι Λέλεγες, οι Κάρες, οι Άβαντες.

Στα τέλη του 12ου µε αρχές του 11ου αι. π.Χ. εµφανίστηκαν οι Ίωνες, που µε

τον καιρό έδωσαν στο νησί ιωνικό χαρακτήρα.

Η Χίος, ένα από τα πρώτα κέντρα της αρχαίας Ελλάδας µε αξιόλογο πολιτι-

σµό οργανώθηκε δηµοκρατικά, ίδρυσε αποικίες κ.ά. Το 499 π.Χ. µε την ιωνική

επανάσταση, η Χίος αγωνίστηκε για να αποτρέψει την κατάληψη της Μιλήτου

από τους Πέρσες και έλαβε µέρος στη ναυµαχία της Λάδης µε 100 τριήρεις. Με-

τά την άλωση της Μιλήτου, οι Πέρσες κυρίευσαν ανάµεσα στα άλλα ελληνικά

νησιά και τη Χίο. Κατά τους περσικούς πολέµους η Χίος έλαβε µέρος στις µάχες

της Μυκάλης και των Πλαταιών. Ακολούθησε µία περίοδος ειρήνης περίπου 70

ετών (478-412 π.Χ.) που έδωσε την ευκαιρία στο νησί να ακµάσει. Η Χίος υπήρ-

ξε από τους κυριότερους συµµάχους των Αθηναίων κατά την περίοδο αυτή. Με-

τά την ολέθρια, όµως, ήττα των Αθηναίων στη Σικελία, στην οποία είχε λάβει

µέρος και η Χίος µε 50 τριήρεις, το νησί αποστάτησε από την Αθήνα και συµµά-

χησε µε τους Λακεδαιµονίους.

Κατά την περίοδο των χρόνων του Μ. Αλεξάνδρου και των διαδόχων του, η

Χίος διοικήθηκε δηµοκρατικά και είχε την τύχη όλων των ελληνικών µικρασια-

τικών αποικιών. Όταν οι Ρωµαίοι εµφανίστηκαν ως προστάτες των ελληνικών

πόλεων, η Χίος πήγε µε το µέρος τους και χρησιµοποιήθηκε ως ορµητήριό τους

κατά τον πόλεµο εναντίον του Αντίοχου. Το 86 π.Χ., ο στρατηγός του Μιθριδάτη

Ζηνόβιος, κατέστρεψε τη Χίο και εκτόπισε τους κατοίκους της στην Κολχίδα.

Το 84 π.Χ. η Χίος ελευθερώθηκε από το Ρωµαίο Σύλλα και παρέµεινε ανε-

ξάρτητη ως το 70 µ.Χ. που ο Βεσπασιανός την υπήγαγε στην «Επαρχία των Νή-

σων». Μετά τον 7ο αι. η Χίος υπέφερε από πειρατικές επιδροµές. Το 1125 έγινε

πειρατική επιδροµή από Βενετούς, οι οποίοι πήραν πολλούς κατοίκους του νη-

σιού ως δούλους. Πήραν επίσης και το λείψανο του αγίου Ισιδώρου, ο οποίος

είχε µαρτυρήσει στη Χίο, και το µετέφεραν στη Βενετία. Στη βασιλική του Αγί-

ου Μάρκου παρέµεινε το σκήνωµα του αγίου ως τον Ιούνιο του 1967, οπότε α-

ποδόθηκε στο νησί. Στις αρχές του 14ου αι. η Χίος κατακτήθηκε από τους Γε-

νουάτες. Οι κατακτητές συγκρότησαν εταιρεία γνωστή µε το όνοµα «Μαόνα»,

τα περισσότερα µέλη της οποίας προέρχονταν από τη γενοβέζικη οικογένεια των

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

5

Ιουστινιάνων. Η Μαόνα είχε κυριαρχικά δικαιώµατα στο νησί και η Γένοβα α-

σκούσε µέσω του αντιπροσώπου της την εξουσία. Οι Ιουστινιάνες κράτησαν τη

Χίο περίπου 220 χρόνια, ως το 1566 και η διακυβέρνησή τους ήταν µάλλον τυ-

ραννική. Το 1566 η Χίος περιήλθε στην κυριαρχία των Τούρκων. Χάρη στη

φρόνηση των προκρίτων του νησιού, η Χίος πέτυχε πολλά προνόµια από το

σουλτάνο, όπως απαλλαγή από το παιδοµάζωµα, απαγόρευση του βίαιου εξισ-

λαµισµού κ.ά., που επέτρεψαν στο νησί να ακµάσει.

Η καταστροφή της Χίου. Με την έκρηξη της Επανά-

στασης του 1821, µερικοί Χιώτες ήρθαν σε συνεννόηση

µε τον επικεφαλής των Σαµιωτών Λυκούργο Λογοθέτη,

µε σκοπό την εξέγερση και της Χίου. Πολλοί Χιώτες,

βρίσκοντας το εγχείρηµα πρόωρο και τον οπλισµό που

υπήρχε ανεπαρκή, αντέδρασαν. Εντολή για αναβολή της

πολεµικής επιχείρησης είχε δώσει και ο ∆ηµήτριος Υψη-

λάντης. Οι Σαµιώτες όµως δεν υπάκουσαν και το Μάρτιο

του 1822 περίπου 2.000 Σαµιώτες, µε επικεφαλής τον

Αντώνιο Μπουρνιά και ολιγάριθµους Χιώτες, αποβιβά-

στηκαν στη Χίο. Στην αρχή, χωρίς δυσκολία έκλεισαν

τους Τούρκους στο Κάστρο, δεν άργησαν όµως να φτάσουν σ’ εκείνους ενισχύ-

σεις από τακτικό στρατό, αλλά και άτακτα στίφη, και να λύσουν την πολιορκία

του Κάστρου. Επακολούθησε λεηλασία και ανελέητη σφαγή των κατοίκων του

νησιού. Το δράµα της Χίου συγκλόνισε ολόκληρη την Ευρώπη. Ποιητές και διά-

σηµοι καλλιτέχνες, όπως ο Β. Ουγκό και ο Ντελακρουά εµπνεύστηκαν στίχους

και εικαστικά έργα. Ο ιστορικός Βλαστός, αυτόπτης µάρτυρας της σφαγής, υπο-

λόγιζε σε 30.000 αυτούς που σφαγιάστηκαν ή αιχµαλωτίστηκαν. Ως το τέλος του

Μαΐου του 1822 το νησί είχε ερηµωθεί. Ωστόσο το δράµα της Χίου προκάλεσε

την εκδίκηση του Κωνσταντίνου Κανάρη, ο οποίος στο λιµάνι της πυρπόλησε

την τουρκική ναυαρχίδα.

Στις 11 Νοεµβρίου του 1912, µοίρα του ελληνικού στόλου αποβίβασε αγήµα-

τα και στρατό, µε επικεφαλής το συνταγµατάρχη ∆ελαγραµµάτικα, που άρχισε

να εκκαθαρίζει το νησί από τα αµυνόµενα τουρκικά στρατεύµατα. Ύστερα από

προσπάθειες δύο µηνών, ολοκληρώθηκε η κατάληψη της Χίου µε την παράδοση

και του επικεφαλής των Τούρκων συνταγµατάρχη Ζιχνή. Στην επιτυχία του ελ-

ληνικού στρατού συντέλεσαν αρκετά και οι Χιώτες εθελοντές.

Εικ. 3 Η σφαγή της Χίου

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

6

Κ Υ Π Ρ Ο Σ

Νησιωτικό κράτος της Ευρώ-

πης, στην Ανατολική Μεσόγειο.

Έκταση: 9.251 τ. χλµ. (3.355

τ. χλµ. η κατεχόµενη περιοχή)

Πληθυσµός: 873.000 (200.000

στην κατεχόµενη περιοχή)

Πρωτεύουσα: Λευκωσία

(195.000 κάτ.)

Πολίτευµα: Προεδρική δηµο-

κρατία

Γλώσσα: ελληνική, τουρκική

Θρησκεία: Χριστιανισµός, ισλαµισµός

Νόµισµα: Κυπριακή λίρα (τουρκική λίρα στην κατεχόµενη περιοχή)

ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ. Το µήκος των ακτών της Κύπρου, που δεν παρουσιά-

ζουν µεγάλο διαµελισµό, κυρίως στο βόρειο τµήµα της, υπολογίζεται σε 782

χλµ. Στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού, όπου καταλήγει η µακρόστενη χερ-

σόνησος της Καρπασίας, βρίσκεται το ακρωτήριο Άγιος Ανδρέας. Προχωρώντας

στα νότια συναντάµε τον κόλπο της Αµµοχώστου, τα ακρωτήρια Γκρέκο και

Πύλα, τον κόλπο της Λάρνακας, το ακρωτήριο Κίτι, τον κόλπο της Λεµεσού, τα

ακρωτήρια Γάτα και Ζευγάρι, τον κόλπο της Επισκοπής, το ακρωτήριο Ακάµας

ή Αρναούτης, τον κόλπο της Χρυσοχούς, τον κόλπο της Μόρφου, το ακρωτήριο

Κορµακίτης ή Κρόµµυο.

Μορφολογία. Η Κύπρος υποδιαιρείται µορφολογικά σε πέντε περιοχές: α) τη

βόρεια οροσειρά, β) το ορεινό σύµπλεγµα Τροόδους, γ) τη λοφώδη περιοχή γύ-

ρω από το ορεινό σύµπλεγµα Τροόδους, δ) την κεντρική πεδιάδα και ε) τις πα-

ράκτιες πεδιάδες.

Ποτάµια-Λίµνες. Οι περιορισµένοι υδάτινοι πόροι της Κύπρου οφείλονται

στη µικρή έκταση του νησιού, το κλίµα, τη γεωλογία και το ανάγλυφο. Ουσια-

στικά δεν υπάρχουν ποταµοί στην Κύπρο, γιατί κανένας δε ρέει όλη τη διάρκεια

του χρόνου.

Οι κυριότερες πηγές των ποταµών της Κύπρου βρίσκονται στην οροσειρά του

Τροόδους, στην οροσειρά του Πενταδάκτυλου, στη χερσόνησο του Ακάµα και

στην Καρπασία. Στην οροσειρά του Τροόδους οι πιο σηµαντικές είναι το συ-

γκρότηµα των πηγών Χάρτζιη, κοντά στον Πρόδροµο και η πηγή του χωριού

Φαρµακά. Στην οροσειρά του Πενταδακτύλου οι σπουδαιότερες πηγές είναι το

κεφαλόβρυσο της Κυθρέας, το κεφαλόβρυσο της Λαπήθου και το κεφαλόβρυσο

του Καραβά.

Εικ. 4 Γεωφυσικός χάρτης της Κύπρου

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

7

Οι τρεις σχετικά µικρές λίµνες της Κύπρου, που διατηρούν νερό στη λεκάνη

τους µόνο τους χειµερινούς µήνες, είναι η Αλυκή της Λάρνακας, η Αλυκή της

Λεµεσού και η λίµνη του Παραλιµνίου, που είναι µια συλλεκτήρια λεκάνη µε

περιορισµένη διέξοδο του εισερχόµενου νερού.

Κλίµα. Η Κύπρος έχει µεσογειακό κλίµα, που χαρακτηρίζεται από βροχερούς

και ήπιους χειµώνες, ζεστά και ξερά καλοκαίρια, µεγάλη διάρκεια ηλιοφάνειας

(ιδιαίτερα τα καλοκαίρια) και σχετικά µέτριο εύρος θερµοκρασίας κατά τη διάρ-

κεια του χρόνου. Το µεγαλύτερο µέρος της ετήσιας βροχόπτωσης πέφτει µεταξύ

Νοεµβρίου και Φεβρουαρίου και οφείλεται κυρίως στις υφέσεις και τα µέτωπα

του χειµώνα.

Χλωρίδα. Παρά το µικρό µέγεθός της η Κύπρος διαθέτει πλούσια χλωρίδα,

ένα µεγάλο µέρος της οποίας αποτελείται από ενδηµικά είδη. Η αυτοφυής χλω-

ρίδα θα µπορούσε να υποδιαιρεθεί σε τέσσερις µείζονες κατηγορίες: α) δάση, β)

µακκία βλάστηση, γ) γκαρίκες και δ) πόες.

Πανίδα. Η πανίδα της Κύπρου σχετίζεται άµεσα µε το µεσογειακό περιβάλ-

λον στο οποίο εντάσσεται το νησί, καθώς και µε τη γεωγραφική θέση της Κύ-

πρου ανάµεσα στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Η θέση της Κύπρου µε-

ταξύ των σχετικά ψυχρών βορειοευρωπαϊκών χωρών και των θερµών χωρών της

αφρικανικής ηπείρου την καθιστά ενδιάµεσο σταθµό για τα αποδηµητικά πτηνά,

ιδιαίτερα τους φθινοπωρινούς, τους χειµερινούς και τους ανοιξιάτικους µήνες.

Ωστόσο το γεωγραφικό ανάγλυφο, το κλίµα, η βλάστηση και ο νησιώτικος χα-

ρακτήρας της Κύπρου είναι ουσιώδεις παράγοντες που επηρεάζουν την κατανο-

µή και το είδος της πανίδας.

Σηµαίνουσα θέση στην κυπριακή πανίδα κατέχει η ήµερη πανίδα (τα πρόβα-

τα, οι κατσίκες, τα βοοειδή, οι χοίροι, οι όνοι, οι ηµίονοι και τα άλογα, τα πουλε-

ρικά, οι σκύλοι, οι γάτες κ.ά.). Η Κύπρος διαθέτει ένα µεγάλο αριθµό εντόµων

και ακάρεων. Οι σαύρες, οι έχιδνες και γενικά τα ερπετά είναι σχετικά περιορι-

σµένα. Από τις διάφορες µελέτες που έγιναν για τα πουλιά της Κύπρου φαίνεται

πως διάφορα αποδηµητικά συνδέονται µε ορισµένους τόπους, πότε για να δια-

χειµάζουν και πότε για φωλεοποίηση. Οι υγρότοποι της Αλυκής Λάρνακας και

της Αλυκής Λεµεσού ελκύουν εξάλλου ένα µεγάλο αριθµό αποδηµητικών. Η

θαλάσσια πανίδα επίσης είναι σχετικά πληθωρική και ενδιαφέρουσα.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ. Η Κύπρος είναι µια από τις περισσότερο ανα-

πτυσσόµενες χώρες µε υψηλό βιοτικό επίπεδο. Αν και η τουρκική εισβολή του

1974 έπληξε σηµαντικά την οικονοµία της χώρας που κινδύνεψε µε κατάρρευση,

η Κύπρος κατόρθωσε γρήγορα να ορθοποδήσει οικονοµικά. Κύριοι οικονοµικοί

παράγοντες της χώρας είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία, η βιοµηχανία και ο

τουρισµός.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

8

α) Γεωργία. Η γεωργία, παρά την ανάπτυξη των άλλων τοµέων της οικονοµι-

κής δραστηριότητας, εξακολουθεί να διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στην κοι-

νωνική και οικονοµική ζωή του τόπου, ιδιαίτερα όσον αφορά τη συµβολή της

στην απασχόληση χιλιάδων κατοίκων της υπαίθρου, τις εξαγωγές, την εξασφά-

λιση ξένου συναλλάγµατος και την παροχή πρώτων υλών στον τοµέα της βιοµη-

χανίας. Το ανάγλυφο, το έδαφος, το κλίµα και ιδιαίτερα οι αρδεύσεις είναι οι κύ-

ριοι παράγοντες που επηρεάζουν τη γεωργία της χώρας.

Καλλιεργούνται εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεµόνια, γκρέιπφρουτ, µανταρί-

νια) στις περιοχές Μόρφου, Αµµοχώστου, Λεµεσού, Κερύνειας και Λάρνακας,

πατάτες στη νοτιοανατολική Κύπρο, οπωροφόρα δέντρα (µηλιές, κερασιές, ρο-

δακινιές, αχλαδιές, δαµασκηνιές, βερικοκιές κ.ά.) στις περιοχές Λευκωσίας, Λε-

µεσού, Πάφου κ.α., λαχανικά (ντοµάτες, πεπόνια, κολοκύθια, κουνουπίδια, αγκι-

νάρες, λάχανα, µελιτζάνες, τεύτλα κ.ά.), µπανάνες (περιοχή Πάφου και Χρυσο-

χούς), αβοκάντο, φράουλες, ακτινίδια, πιστακιές (αράπικο φιστίκι), όσπρια (φα-

σόλια, λουβιά, ρόβι, λουβάνα, φακή και ρεβίθια), διάφορα κτηνοτροφικά φυτά

(τριφύλλι, βίκος, ρόβι, φαβέτα, καλαµπόκι), λουλούδια (γαρίφαλα, τριαντάφυλ-

λα, χρυσάνθεµα), σταφύλια (επιτραπέζια και οινοποιήσιµα), σιτηρά (σιτάρι, κρι-

θάρι, βρόµη) κυρίως στη περιοχή της Μεσαορίας κ.α., ελαιόδεντρα (κυπριακή

λαδοελιά), χαρουπιές, αµυγδαλιές, καπνός κ.ά.

β) Κτηνοτροφία. Οι κυριότεροι τοµείς της κτηνοτροφικής παραγωγής είναι η

αγελαδοτροφία, η αιγοπροβατοτροφία, η χοιροτροφία και η πτηνοτροφία. Ε-

κτρέφονται αγελάδες µε σκοπό τη γαλακτοπαραγωγή και την κρεατοπαραγωγή.

Οι καινούριες µονάδες αγελαδοτροφίας δηµιουργούνται σύµφωνα µε τις σύγχρο-

νες αντιλήψεις της τεχνολογίας, ενώ ο αριθµός των εκτρεφόµενων ζώων κατά

µονάδα αυξάνεται, µια και οι οικονοµίες κλίµακας µειώνουν αισθητά το κόστος

παραγωγής. Το µεγαλύτερο ποσοστό του αγελαδινού γάλακτος καταναλίσκεται

ως παστεριωµένο γάλα, ενώ το υπόλοιπο αναµειγνύεται µε αιγοπρόβειο γάλα για

την παραγωγή χαλουµιού (κυπριακού τυριού), καθώς και άλλων τυροκοµικών

προϊόντων. Αγελαδοτροφικές περιοχές διαµορφώθηκαν γύρω από τη Λευκωσία,

τη Λάρνακα και σε ένα µέρος των Κοκκινοχωριών.

γ) Ορυκτός πλούτος. Τα κυριότερα ορυκτά και προϊόντα λατοµείων της Κύ-

πρου είναι: χαλκοπυρίτης, σιδηροπυρίτης, χρώµιο, αµίαντος, πεντονίτης, φαιό-

χωµα, γύψος, αµµοχάλικα κ.ά.

Οι σηµαντικότερες εξαγωγές των ορυκτών εκτός από φαιόχωµα και ακατέρ-

γαστο γύψο περιορίστηκαν σε προϊόντα λατοµείων, όπως η χαβάρα, το µάρµαρο,

η άργιλος, ο πεντονίτης και τα αµµοχάλικα.

δ) Βιοµηχανία-Βιοτεχνία. Η εξέλιξη της βιοµηχανίας στην Κύπρο µπορεί να

υποδιαιρεθεί σε τρεις περιόδους: α) περίοδος πριν από την ανεξαρτησία, β) περί-

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

9

οδος από την ανεξαρτησία µέχρι την τουρκική εισβολή (1960-1974) και γ) περί-

οδος µετά την τουρκική εισβολή (1974 κ.ε.).

Μέχρι το 1985 δηµιουργήθηκαν βιοµηχανικές περιοχές στη Λευκωσία, τη

Λεµεσό, τη Λάρνακα, την Πάφο κ.α.

Κύρια βιοµηχανικά προϊόντα είναι τα φάρµακα, ο ρουχισµός, το τσιµέντο, τα

πλαστικά προϊόντα, τα έπιπλα, τα προϊόντα χαρτιού, τα τσιγάρα, τα αρώµατα και

τα καλλυντικά, τα λίπη και τα λάδια, τα υποδήµατα, τα προϊόντα αλουµινίου, οι

ηλεκτρικές συσκευές κ.ά.

Παράλληλα, η Κύπρος παράγει µεγάλη ποικιλία βιοτεχνικών προϊόντων. Μο-

λονότι η σύγχρονη τεχνολογία εκτόπισε αρκετά βιοτεχνικά επαγγέλµατα, εντού-

τοις η τουριστική ανάπτυξη βοήθησε στην αναβίωση µερικών βιοτεχνιών, όπως

η καλαθοπλεκτική, η παραδοσιακή καρεκλοποιία, η χαλκουργία κ.ά.

ε) Τουρισµός. Η χώρα παρουσιάζει συνεχή ανάπτυξη στον τουριστικό τοµέα,

που οφείλεται βασικά στη γεωγραφική θέση του νησιού, το µεσογειακό κλίµα,

το νησιώτικο περιβάλλον, την ιστορία και τη συναγωνιστικότητα της Κύπρου

στη διεθνή τουριστική αγορά.

Οι κυριότερες τουριστικές περιοχές της Κύπρου είναι: η Λεµεσός, η Αγία

Νάπα-Παραλίµνι, η Λάρνακα, η Πάφος, η Λευκωσία, τα ορεινά θέρετρα (κυρίως

οι Πλάτρες, Πεδουλάς, Πρόδροµος, Τρόοδος, Κακοπετριά, Γαλάτα). Αρκετά α-

ναπτυγµένες τουριστικά είναι επίσης οι περιοχές γύρω από την Πόλη Χρυσο-

χούς, τον Αγρό, το Πισσούρι, τη ∆ρούσια, το Χλώρακα-Κισσόνεργα και τον

Κόλπο Κοραλλίων, τον Πύργο και το Κίτι-Περβόλια.

στ) Εµπόριο. Το εισαγωγικό αλλά και το εξαγωγικό εµπόριο της Κύπρου πα-

ρουσιάζει συνεχή ανάπτυξη.

1. Εξαγωγές. Τα κυριότερα εξαγωγικά προϊόντα είναι φάρµακα, ρουχισµός,

τσιµέντο, τσιγάρα, προϊόντα χαρτιού, έπιπλα, πλαστικά προϊόντα, ακατέργαστα

(εσπεριδοειδή, πατάτες κ.ά.) και κατεργασµένα γεωργικά προϊόντα (χαλούµι,

κρασιά, χυµοί φρούτων και λαχανικών).

2. Εισαγωγές. Το µεγαλύτερο µέρος των συνολικών εισαγωγών καλύπτουν οι

πρώτες ύλες και τα καταναλωτικά αγαθά, ενώ ακολουθούν ο µεταφορικός εξο-

πλισµός, τα κεφαλαιουχικά αγαθά, τα καύσιµα και τα λιπαντικά.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ. Πολιτικό σύστηµα. Η Κύπρος ανακηρύχτηκε ανε-

ξάρτητη δηµοκρατία το 1960 και από τότε, βάσει του συντάγµατος που ψηφί-

στηκε του 1960, έχει προεδρικό σύστηµα διακυβέρνησης. Ανώτατος άρχοντας

είναι ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας που εκλέγεται µε καθολική ψηφοφορία κάθε

πέντε χρόνια. Ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας σχηµατίζει κυβέρνηση διορίζοντας

τους υπουργούς, που συγκροτούν το Υπουργικό Συµβούλιο, και τον κυβερνητικό

εκπρόσωπο.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

10

Οι σηµαντικότερες πόλεις της Κύπρου είναι οι εξής: Λευκωσία (195.000

κάτ.), Λεµεσός (154.400 κάτ.), Λάρνακα (68.500 κάτ.) και Πάφος (38.000 κάτ.).

Από το 1974 η Κύπρος έχει διαιρεθεί, καθώς ύστερα από την τουρκική εισβο-

λή, το βόρειο τµήµα του νησιού κατέλαβαν οι Τούρκοι. Από το 1983 το κατεχό-

µενο βόρειο τµήµα έχει αυτοανακηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος µε την ονοµασία

«Τουρκική ∆ηµοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Παράλληλα, η ∆εκέλεια και το

Ακρωτήρι, στο νοτιοανατολικό τµήµα του νησιού κοντά στη Λάρνακα και την

Αµµόχωστο, είναι ανεξάρτητα και αυτοδιοικούνται από βρετανικές δυνάµεις.

Κάτοικοι. Το µεγαλύτερο ποσοστό (80,7%) των κατοίκων της Κύπρου ανή-

κουν στην ελληνοκυπριακή κοινότητα. Ακολουθούν οι Μαρωνίτες (6.000), Αρ-

µένιοι (2.500-3.000), Λατίνοι, δηλαδή ευρωπαϊκής καταγωγής (περ. 7.000) κ.ά.

Οι Ελληνοκύπριοι είναι χριστιανοί και ανήκουν στην Αυτοκέφαλη Ελληνική

Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου, ενώ οι Μαρωνίτες, οι Αρµένιοι και οι Λατίνοι

ανήκουν σε άλλες χριστιανικές Εκκλησίες. Οι Τουρκοκύπριοι που κατοικούν στο

κατεχόµενο βόρειο τµήµα του νησιού είναι µουσουλµάνοι. Επίσηµη γλώσσα εί-

ναι τα ελληνικά, ενώ οι Τουρκοκύπριοι µιλούν τουρκικά.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ. Προέλευση της ονοµασίας του νησιού. Για την

προέλευση της ονοµασίας Κύπρος, την µόνη που επικράτησε από τα πανάρχαια

χρόνια, γράφηκαν µέχρι τώρα πάρα πολλά. Καταρχήν, για πολλά χρόνια υπήρχε

η αντίληψη πως η ονοµασία προέρχεται από το φυτό κύπρος, που σηµαίνει τη

χένα..

Ο Στέφανος Βυζάντιος την αποδίδει στην κόρη του Κινύρα, που ονοµαζόταν

Κύπρος, ενώ άλλοι στο γιο του Κινύρα, που είχε κατ’ αυτούς το όνοµα Κύπρος.

Γράφηκε ακόµα πως το όνοµα προέρχεται από µια πόλη της Κύπρου, µεταξύ

Κερύνειας και Ακανθούς, την Κύπρο (Ισίδωρος). Οι Ζωναράς και Νόννος ση-

µειώνουν πως η ονοµασία προέρχεται από το «Κύπρις», ένα από τα επίθετα της

Αφροδίτης. Κύπρος και χαλκός, όπως φαίνεται από τα παραπάνω, είναι δύο έν-

νοιες συνώνυµες από πολύ νωρίς και ίσως όλες οι γνωστές ετυµολογίες που προ-

τάθηκαν θα πρέπει να εγκαταλειφθούν.

Η Κύπρος πιθανώς πήρε το όνοµά της από µια ετεοκυπριακή ή σουµεριακή

λέξη που σήµαινε το χαλκό. Πάντως πρώτος ο Όµηρος µεταχειρίστηκε στην ελ-

ληνική γλώσσα το όνοµα Κύπρος, το οποίο έτσι παραγκώνισε και τη βαβυλωνο-

ασσυριακή ονοµασία Αλασία, που και αυτή σήµαινε χαλκός.

Η ιστορία της Κύπρου είναι πολυτάραχη και γνώρισε πολλούς κατακτητές σε

όλες τις εποχές, λόγω της στρατηγικής της θέσης - σταυροδρόµι ανάµεσα σε

τρεις ηπείρους (Αφρικής, Ευρώπης και Ασίας). Έχει να επιδείξει πανάρχαιες κα-

ταβολές που εκτείνονται µέχρι και πριν 10 000 χρόνια. Τα πρώτα ευρήµατα συ-

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

11

νοικισµών ανάγονται στην λίθινη εποχή (Χοιροκοιτία) και µετέπειτα στην Ελ-

ληνιστική περίοδο µε την κάθοδο των Μυκηναίων.

Στην ελληνιστική περίοδο άνθισαν οι τέχνες και

έχουµε µαρτυρίες σε αµφορείς και πλάκες µε γρα-

φές. Άνθισε και η ελληνική θρησκεία προς τους 12

θεούς του Ολύµπου µε ιερά σε όλο το νησί µε µε-

γάλο αυτό της Θεάς Αφροδίτης στην Πάφο (Κού-

κλια) πλησίον στο τόπο όπου γεννήθηκε (Πέτρα

του Ρωµειού). Σ' αυτή την εποχή ο φιλόσοφος Ζή-

νων ο Κιτιεύς, Κύπριος φυσικά ίδρυσε την περί-

φηµη σχολή των Στωικών στην Αθήνα.

Ακολουθεί η ρωµαϊκή περίοδος η οποία διήρκησε από το 58 π.Χ.-330 µ.Χ.

Τότε οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας επισκέφθηκαν την Πάφο όπου κατόρ-

θωσαν να εκχριστιανίσουν το Ρωµαίο Ανθύπατο, Σέργιο Παύλο και έτσι η Κύ-

προς έγινε το πρώτο νησί που απόκτησε Χριστιανό ηγέτη.

Η Κύπρος από τον 4ο αι. ως το 12ο αι. ανήκε στο Ανατολικό Ρωµαϊκό κρά-

τος, στη Βυζαντινή δηλαδή αυτοκρατορία.

Από το 1192 µ.Χ - 1489 µ.Χ. αρχίζει η περίοδος της Φραγκοκρατίας και η

Κύπρος βρίσκεται κάτω από την εξουσία των Γάλλων βασιλιάδων της δυναστεί-

ας των Λουζινιανών που έχουν έδρα τους τη Λευκωσία. Το νησί διοικείται µε το

φεουδαρχικό σύστηµα και η λατινική Εκκλησία ασκεί φοβερές πιέσεις στην ορ-

θόδοξη Εκκλησία.

Από το 1489 µ.Χ. - 1571 µ.Χ. κυριαρχούν οι Βενετοί στην Κύπρο. Ο τουρκι-

κός κίνδυνος που απειλεί µε κατάληψη το νησί ωθεί τους Βενετούς - που µόνο

τους µέληµα είναι η οικονοµική εκµετάλλευση της Κύπρου - να οχυρώσουν µε

ισχυρά τείχη τη Λευκωσία και την Αµµόχωστο. Παρά τη σθεναρή αντίσταση

των µαχητών της Αµµοχώστου η πόλη παραδόθηκε, µετά από εντεκάµηνη πολι-

ορκία, στο Λαλά Μουσταφά κι άρχισε η Τουρκοκρατία (1571 µ.Χ. - 1878 µ.Χ.).

Κατά την Tουρκοκρατία συχνές "φυσικές και και πολιτικές θεοµηνίες" έπλη-

ξαν το νησί. Η ορθόδοξη Εκκλησία αποκαταστάθηκε στα προνόµια της και οι

Αρχιεπίσκοποι έγιναν Εθνάρχες. Η Εκκλησία, όπως και ο θεσµός της δραγοµα-

νίας, συνέβαλαν στη διατήρηση της θρησκευτικής και εθνικής συνείδησης των

υποδούλων. Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 οι Έλληνες της Κύπρου

πλήρωσαν βαρύ φόρο αίµατος µε την εκτέλεση του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού

µαζί µε τους τρεις επισκόπους κι εκατοντάδες προκρίτους.

Από το1878 µ.Χ. - 1960 µ.Χ. η Κὐπρος περνά στα χέρια των Άγγλων.Οι Κύ-

πριοι από την αρχή της Αγγλοκρατίας ευελπιστούσαν ότι η Μ. Βρετανία, ως φι-

λελεύθερη χώρα, θα δικαίωνε τους εθνικούς πόθους τους. Γι' αυτό συµµετείχαν

Εικ.5 Χοιροκοιτία

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

12

σ' όλους τους αγώνες του Ελληνικού Έθνους καθώς και στους δυο παγκόσµιους

πολέµους. Επί πλέον διατράνωναν την εµµονή

τους στο αίτηµα για Ένωση µε την Ελλάδα,

µε την αποστολή πρεσβειών στο Λονδίνο, µε

το κίνηµα των Οκτωβριανών και τις προσφυ-

γές στον ΟΗΕ. Όταν οι Κύπριοι είδαν τις ελ-

πίδες τους να διαψεύδονται, άρχισαν τον ένο-

πλο αγώνα του 1955-59 κατά της Μ. Βρετα-

νίας. Με τις συνθήκες Ζυρίχης-Λονδινου

(1959) η Κύπρος ανακηρύχτηκε Ανεξάρτητη

∆ηµοκρατία.

Μετά από τις διακοινοτικές ταραχές (1963) οι Τουρκοκύπριοι αποχώρησαν

από την κυβέρνηση. Το καλοκαίρι του 1964, κατά τις µάχες στην Τηλλυρία, η

τουρκική αεροπορία βοµβάρδισε την περιοχή. Το 1967 η ελληνική µεραρχία που

είχε σταλεί για την άµυνα της Κύπρου αποσύρθηκε. Ακολούθησε το πραξικόπη-

µα του 1974 και η τουρκική εισβολή µε τραγικές συνέπειες για την Κύπρο.

Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2004) αναµένεται ότι θα λειτουργήσει ως

καταλύτης για επίλυση του Κυπριακού ενώ θα επιφέρει σηµαντικές αλλαγές

στην λειτουργία της ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και στον καθηµερινό τρόπο ζωής των

Κυπρίων.

Εικ. 6 Μουσείο αγώνα Κύπρου

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

13

Τ Α Γ Ι Ο Ρ Τ Ι Ν Α Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ι Α Σ Τ Η Χ Ι Ο

Η κ. Πάτρα Καλιµανά µας αφηγείται ότι στην πόλη της Χίου τις γιορτές, τις

περίµεναν µικροί και µεγάλοι, µε πολύ χαρά. Καθάριζαν τα σπίτια, περιποιού-

νταν τις αυλές, έφτιαχναν ωραία παραδοσιακά γλυκίσµατα, όπως κουρκουµπίνι-

α, κουραµπιέδες, µαµούλια, δίπλες και τα έβαζαν σε πιατέλες. Μοσχοµύριζε το

σπίτι όταν τα έφερναν από το φούρνο µε τις λαµαρίνες, γιατί τότε δεν υπήρχαν

ηλεκτρικές κουζίνες. Τα παιδιά ανυποµονούσαν να δοκιµάσουν αλλά δεν τα ά-

φηναν οι γονείς διότι ήταν νηστεία και έπρεπε τα Χριστούγεννα να µεταλάβουν.

Μέσα στη νύχτα που χτυπούσαν οι καµπάνες τα ξυπνούσαν για να βάλουν τα

γιορτινά να πάνε στην εκκλησία. Όταν γύριζαν σπίτι γινόταν πανηγύρι µε τα

γλυκά, ύστερα από τόση νηστεία.

Την παραµονή της Πρωτοχρονιάς γύριζαν τα παιδιά στις γειτονιές µε τα

βαποράκια στα οποία για να σφυρίζουν τους έβαζαν κάρβουνα και αντιλαλούσαν

οι φωνές από τα παινέµατα. Αφού τα παιδιά πήγαιναν για ύπνο, η µητέρα έπρεπε

να στρώσει το τραπέζι, µε διάφορα καλούδια, ώστε ερχόµενος τη νύχτα ο Αϊ-

Βασίλης να τα δοκιµάσει. Το τραπέζι είχε λικέρ, κρασί, ρακί (ούζο), τα γλυκά

και διάφορους ξηρούς καρπούς, αµύγδαλα, καρύδια, κάστανα, σύκα, στραγάλια

και σταφίδες.

Το πρωί της εποµένης πήγαιναν εκκλησία, µετά ετοίµαζαν ωραίο φαγητό

και διάφορους µεζέδες τους οποίους προσέφεραν στους ξένους. Αφού έτρωγε η

οικογένεια, το τραπέζι ξαναστρωνόταν µε ποτά και µεζέδες διότι υπήρχαν οµά-

δες ανδρών που γύριζαν τις γειτονιές, έµπαιναν στα σπίτια µε ευχές και ψάλλο-

ντας τα κάλαντα, έτρωγαν κάτι όρθιοι για να πάνε στο επόµενο σπίτι. Η χαρά

των παιδιών αλλά και των µεγάλων ήταν όταν άκουγαν την γκάιντα να παίξει τα

κάλαντα. Άνθρωποι χωρικοί κατέβαιναν στην πόλη και στις γειτονίες κρατώντας

αυτό το περίεργο φουσκωµένο φλασκί σαν δέµα έµοιαζε και έδινε ξεχωριστή

οµορφιά στα κάλαντα.

Στο Βροντάδο της Χίου παλιά, κατά τη µαρτυρία του κ. ∆. Ζαννίκου, κάθε

σπιτικό είχε κότες και ένα-δύο πετεινούς. Παραµονές Χριστουγέννων έσφαζαν

ένα πετεινό, τον καθάριζαν, έβγαζαν τα εντόσθια και τα συκωτάκια, τα έκοβαν

µικρά κοµµάτια, τα έψηναν στο τηγάνι µαζί µε ψιλοκοµµένα κρεµµυδάκια, κιµά,

βρασµένα, καθαρισµένα κάστανα, αλάτι, πιπέρι και µπαχάρι και µε όλα αυτά ε-

γέµιζαν τον πετεινό, τον έραβαν καλά και τον έβραζαν σε νερό. Όταν είχε ψηθεί,

τον άφηναν έξω να στραγγίσει και κατόπιν τον έβαζαν στο τηγάνι µε λίγο βού-

τυρο για να πάρει χρώµα. Ύστερα έβγαζαν το γέµισµα και έκοβαν τον πετεινό

και τον σερβίριζαν. Το ζουµί, εκείνο που έβραζαν τον πετεινό, έβαζαν µέσα ρύζι

και το έκαναν πιλάφι.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

14

Στο τραπέζι επίσης είχαν σουζούκια, ψηµένα στη σχάρα, κεφτεδάκια και

αυγοκαλάµαρα. (Τα αυγοκαλάµαρα γίνονται ως εξής: Σπάµε ένα αυγό, το ταρά-

ζοµε λίγο και βάζουµε µια κουταλιά στο τηγάνι που έχει µέσα ζεστό λάδι, το

αφήνοµε να πήξει λίγο και πάνω στο αυγό βάζοµε µια κουταλιά ψηµένο κιµά,

µόλις πήξει περισσότερο το αυγό το στρέφοµε και το τυλίγοµε σαν ντολµαδάκι)

Για γλύκισµα έφτιαχναν ρυζόγαλο.

Φρούτα είχαν της εποχής, µαντερινοπορτόκαλα και µήλα του Βόλου-τα φι-

ρίκια.

Στο βιβλίο του κ. Γιάννη Κολλιάρου «Μιάν βολάν τσ’ έναν τσαιρόν ή-

τον…» διαβάζουµε ότι «τις παραµονές των Χριστουγέννων γινόταν τα «χοιρο-

σφάγια» ή «γουρουνοσφάγια». Τ' αφεντικά έσφαζαν το χοίρο, που 'τρεφαν για

τρεις - τέσσερις µήνες µε «τσίρο» (το υγρό που απόµενε µετά το πήξιµο του τυ-

ριού), αποφάγια, καρπούς και βελανίδια. Από το χοίρο έφτιαχναν τη «σάλα».

Έκοβαν δηλαδή την πέτσα του σε φέτες και την πάστωναν µε αλάτι για να δια-

τηρηθεί.

Έφτιαχναν τους «καβουρµάδες». Τα λίπη του χοίρου τα τσιγάριζαν, πρό-

σθεταν πορτοκαλόφλουδες και λίγο ψωµί, για να παίρνει τη χοιρινή µυρωδιά και

τα 'βαζαν σε γυάλες, για να τα χρησιµοποιούν όλο το χρόνο ως βούτυρο.

Έκαµναν τα «σουτζούκια». Το κρέας και λίγο λίπος τα 'κοβαν µε µαχαίρια

σε µικρά - µικρά κοµµατάκια (κρεατοµηχανές δεν υπήρχαν τότε), έβαζαν µέσα

κίµινο, πιπέρι, µπαχάρι, σκόρδο και άλλα µυρωδικά, τα ζύµωναν επί δύο - τρεις

µέρες και τα περνούσαν µε µηχανή στο έντερο του χοίρου. Κάποιοι έκαιγαν

φασκοµηλιά και τα κάπνιζαν.

Από τα «ψαχνά» κάποια κοµµάτια τα 'διναν δανεικά σε άλλους, για να τους

τα επιστρέψουν όταν θα έσφαζαν το δικό τους χοίρο. Όσα ψαχνά κρατούσαν τ'

αφεντικά, τα καβούρδιζαν ελαφρά ή τ' αλάτιζαν, για να διατηρηθούν µερικές

µέρες.

Τη «φούσκα» (ουροδόχο κύστη του χοίρου), την έπαιρναν τα παιδιά και της

έβαζαν «αχυλιά» (στάχτη) για να ξελαγκρίνει (να τεντώσει και να µεγαλώσει).

Αυτή την χρησιµοποιούσαν είτε ως µπαλόνι (που δύσκολα έσκαζε), είτε και ως

µεµβράνη στην «τραµπούκα» τους.

Με τα πόδια και το κεφάλι του χοίρου, έφτιαχναν την «πηχτή ».

Την Παραµονή των Χριστουγέννων οι γυναίκες ζύµωναν το Χριστόψωµο.

Του 'φτιαχναν ένα σταυρό στη µέση από ζυµάρι, το πασπάλιζαν µε σισάµι, το

άλειφαν µε πολύ αραιό ροσόλι ζάχαρης κι έβαζαν µέσα ένα φλουρί, για τον τυ-

χερό των ηµερών.

Έφτιαχναν επίσης τους «κουρκουµπίνους» µε αλεύρι πορτοκαλάδα και λά-

δι, τα «µελένια» φοινίκια ή «µελοµακάρονα» µε σιµιγδάλι και πετουµέζι, τα

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

15

«φοινίκια του τηγανιού», τα «ψαθούρια», τα «ψαµούλια», γεµιστά µε

αµυγδαλόψιχα και άλλα γλυκά.

Το πετουµέζι γινόταν από κουντουρούδια (χαρούπια) ή αηό σταφύλι ή σύ-

κα. Για να γίνει το κουντουρουδοπετούµεζο κοπάνιζαν τα κουντουρούδια, τα

'βαζαν αποβραδίς στο νερό και την άλλη µέρα τα «ζουλούσαν» (πίεζαν) µε τα

χέρια. Το ζουµί το 'βραζαν µέχρι που να δέσει. Το σταφυλοπετούµεζο το

'φτιαχναν από µούστο. Πρόσθεταν ασπρόχωµα, για να καθαρίσει ο µούστος και

τον έβραζαν ώσπου να δέσει. Για το συκοπετούµεζο έβραζαν σύκα, τα σφίγγαν

κι έβραζαν το ζουµί τους ώσπου να δέσει.

Όλο το δωδεκάµερο δεν έτρωγαν κουκιά, για να µη αρρωστήσουν τα σπαρ-

τά τους.

Την παραµονή της Πρωτοχρονιάς έκαµναν τους φουσκωτούς τηγανίτες «µε

ανάπηµα» (προζύµι) και άσπρο αλεύρι. Τους πρώτους τηγανίτες τους έδιναν στα

«ζα» (αγελάδες, γαϊδούρια, κατσίκες ... ), αφενός για να 'χουν κι αυτά καλή χρο-

νιά κι αφετέρου γιατί πίστευαν ότι αυτή τη νύχτα τα ζώα έχουν ανθρώπινες ιδιό-

τητες και µιλούν. Έτσι ανταµειβόταν και για τη δουλειά και τα αγαθά που πρό-

σφεραν στους αφέντες τους το χρόνο που πέρασε.

Στον Αγ. Γιώργη έψηναν λαχανοντολµάδες, για να 'ναι ο νέος χρόνος

«γεµάτος» από σοδειά σαν και αυτούς.

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς ο νοικοκύρης του σπιτιού έσπαζε µε δύναµη

ένα ρόδι στο κατώφλι της πόρτας κι όπως σκορπούσαν τα κουκούτσια έλεγε

«πολύ σιτάρι, πολύ κριθάρι πολλά κουκιά». Ή «όπως είvαι γεµάτο και σπά' και

σκορπά τ' αρούι (ρόδι) έτσι α γεµίσει κι α σκορπίσει το βίος στο σπιτικό µου».

Άλλοι πάλι έραιναν την είσοδο του σπιτιού µε όσπρια. Επίσης συγγενείς

και φίλοι έβαζαν από µια πέτρα µπροστά στην πόρτα των δικών κι έλεγαν. «Όσο

βάρος έχει n πέτρα τόσο µάλαµα στο σπίτι». Άλλοι για την πέτρα και το ρόδι έ-

λεγαν:

«Σάv που βαρεί n πέτρ' αυτή, έτσι τ’ αφέντη το πουγγί.

Κι όσοι είv' οι σπόροι του ρουδιού, τόσα σακιά τ' αλευριγιού».

Σ' όλα τα σπίτια έβαζαν στο σαλόνι, πάνω σε µεγάλο τραπέζι, ένα σινί

(µεγάλο δίσκο µε χαµηλό χείλος) γεµάτο τηγανίτες, ψαθούρια,, φοινίκια,

µελοµακάρονα, µακαρόντες, αµύγδαλα, καρύδια, πορτοκαλοµαντέρινα κ.α. και

στη µέση µια καράφα γεµάτη ρακί ή κρασί. Σε κάποια τραπέζια υπήρχαν και

βασιλόπιτες.

Κανείς δεν δοκίµαζε απ' το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι την παραµονή, γιατί

τα µεσάνυχτα, έπρεπε να πρωτοδοκιµάσει ο άγιος Βασίλειος. Μαζί µε τα

κεράσµατα στο τραπέζι είχε κι ένα ποτήρι νερό, για να πιεί ο άγιος Βασίλης, που

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

16

θα’ ταν διψασµένος. Πάνω στο τραπέζι έβαζαν ένα πιάτο µε σιτάρι, για να

τιµήσουν έτσι την , καρποφόρα γη.

Πάνω στη βασιλόπιττα, που 'ταν ζυµωµένη µε καρύδια, αµύγδαλα και κά-

στανα, έβαζαν και κλαδάκια ελιάς κι ένα κλαδί από αγκαθωτό θάµνο, για να

µπλέκονται σ' αυτόν τα κακά καl να µην πειράζουν τους ανθρώπους του σπιτιού.

Στον Αγ. Γιώργη τη βασιλόπιτα την είχαν στολισµέvn ως τα Φώτα. Τότε

την έτρωγαν

Μέσα σ' ένα κοµµάτι ζυµάρι από τους τηγανίτες έβαζαν ένα νόµισµα

(κέρµα), το ‘βαζαν στο τηγάνι (κάλυπτε όλο τον πάτο του τηγανιού) και το

'ψηναν. Αυτή η πλατιά µεγάλη τηγανίτα ήταν η πρωτοχρονιάτικη πίττα. Ο γη-

ραιότερος του σπιτιού ή ο νοικοκύρης την έκοβε κοµάτια και τη µοίραζε µε το

χέρι στα µέλη της οικογένειας. Σ' άλλα χωριά το νόµισµα για τον τυχερό της

χρονιάς το 'βαζαν σ' ένα τηγανίτη.

Οι νέοι κι οι συγγενείς γύριζαν τα σπίτια και κερνιόταν απ' το σινί µε τα

φρούτα και τα γλυκά κι ευχόταν για τον καινούργιο χρόνο.

Την πρωτοχρονιά οι νοικοκυρές µοίραζαν τηγανίτες και γλυκά σε φτωχούς

και πενθησµένους. Τους τηγανίτες τους έτρωγαν για πολλές µέρες ακόµη. (Τη-

γανίτες ξαναζέστη). Τους έβαζαν δηλαδή στο τηγάνι µε λίγο νερό και πετουµέζι

ή µέλι ή ζάχαρη, για να γίνουν µαµαλίγκα». Να πιουν δηλαδή το ροσόλι και να

γίνουν µαλακοί και νόστιµοι.

Τα Φώτα κερνούσαν γλυκίσµατα, στραγάλια, σύκα, αµύγδαλα, καρύδια και

ρακί.

Οι Απόκριες. Η πρώτη Κυριακή των απόκρεω η Κυριακή του Ασώτου, στο

Πυργί λεγόταν Κυριακή των «βωλών», γιατί αυτή την ηµέρα έτρωγαν (και πολ-

λοί το τηρούν ως σήµερα) τους «βώλους», ένα φαγητό φτιαγµένο µε χοιρινό

κρέας και χόντρο (χοντραλεσµένο σιτάρι σε χειρόµυλο).

Τη Τσικνοπέµπτη, µεταξύ των νηστίσιµων ηµερών της Τετάρτης και της

Παρασκευής, το τσουκάλι έπρεπε να «τσικνώσει». Τσιγάριζαν δηλαδή κάτι για

να µυρίσει το σπίτι τσίκνα. Είτε κρέας είτε κι ένα απλό πιλάφι µε τσιγαριστό

βούτυρο.

Η δεύτερη βδοµάδα, η «Κριατερή» τελείωνε µε την Κυριακή της απόκρεω.

Αυτή την ηµέρα «αποκρίωναν». Ως το Πάσχα δηλαδή δεν έτρωγαν κρέας.

Η τελευταία βδοµάδα τελείωνε µε την Κυριακή της Τυρινής. Αυτή την

ηµέρα έτρωγαν µόνο προϊόντα γάλακτος και αβγά. Το βράδυ της Τυρινής µετά

το φαγητό έτρωγαν όλοι από ένα αβγό κι έλεγαν. «Με αβγό το κλείνω (το στό-

µα) µε αβγό τ' ανοίγω». ∆ηλαδή πρώτο µη νηστίσιµο έδεσµα θα είναι το αβγό

του Πάσχα.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

17

Σάββατο του Λαζάρου. Οι νοικοκυρές µαζί µε τα ψωµιά τους, φούρνιζαν

και του λαζάρους. Τους ζύµωναν µε ζάχαρη, καρύδια κι’ αµύγδαλα και τους έ-

φτιαχναν µπλεξίδες, λέγοντας τα λόγια του Λαζάρου:

« όποιος ζυµώσει και δε µε πλάσει τη γυµνιά µου να περάσει».

Αυτό τον έλεγαν «φτωχό λάζαρο», για να τον ξεχωρίζουν από τον πασχαλι-

νό που είχε αβγό στη µέση.

Κυριακή τωv Bαγιών. Αυτή τη µέρα έλεγαν. «Βάγια, Βάγια τωv Βαγιώv

τρώvε ψάρια και κολιόv και την άλλη Κυριακή βάλλουν τ' άσπρο τους βρακί».

Mεγάλn Πέµπτη. Οι νοικοκυρές ζύµωναν και φούρνιζαν «πρωτάλια»

(µεγάλα ψωµιά µ' ένα ή δυο αβγά πάνω), τους πασχαλινούς «λαζάρους» πλεξί-

δες µε βαµµένο αβγό στο «κεφάλι» και τα «κολλίκια», ψωµάκια στρογγυλά µε

κόκκινο αβγό. «Κολλίκια» έδιναν στους γονείς, σε φτωχούς και πενθησµένους.

Την ίδια µέρα έβαφαν και τ' αβγά. Οι νοικοκυρές µαγείρευαν φακές, που

συµβολίζουν τα δάκρυα της Παναγιάς και τις έτρωγαν µε ξύδι, για να θυµούνται

το «όξος» της Σταύρωσης.

Mεγάλn Παρασκευή. Οι νοικοκυρές δεν έβαζαν τσουκάλι, γιατί θα 'καιγαν

τον Χριστό. Έτρωγαν κάτι πρόχειρο κι όλοι στη φαµίλια γευόταν ξύδι.

Κυριακή του Πάσχα. Το Πάσχα έτρωγαν κατσικάκι στο φούρνο».

Η κ. Π. Καλιµανά µας πληροφορεί ότι µόλις ξεκινούσε η νηστεία για το

Πάσχα σε πολλά σπίτια έφτιαχναν την Αγία Σαρακοστή, ειδικό ψωµί σε σχήµα

γυναικείο µε εφτά πόδια, όσες και οι εβδοµάδες, χέρια σταυρωµένα σε στάση

προσευχής µάτια κλειστά και χωρίς στόµα. Στο κεφάλι φορούσε σταυρό.

Τη Μεγάλη Εβδοµάδα η νηστεία ήταν αυστηρή και τη νύχτα της Αναστά-

σεως στην εκκλησία εκτός από το φαναράκι για το Άγιο Φως οι πιστοί παίρνανε

κι ένα σακουλάκι µε αυγά και κουλούρια για να λειτουργηθούν.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

18

Τ Α Γ Ι Ο Ρ Τ Ι Ν Α Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ι Α Σ Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο

Χριστούγεννα. Τις µέρες πριν τα Χριστούγεννα παρατηρείται µεγάλη δρα-

στηριότητα των νοικοκυρών της κοινότητας, εν όψει της µεγάλης γιορτής της

Χριστιανοσύνης. Οι προετοιµασίες περιλαµβάνουν γενική καθαριότητα του σπι-

τιού, ξεσκονίσµατα, γυαλίσµατα, τακτοποίηση των επίπλων, ψήσιµο των παξι-

µαδιών στους φούρνους και ασπρόγιασµα των εσωτερικών τοίχων.

Τη µέρα των Χριστουγέννων ο κόσµος πηγαίνει στην εκκλησία. Μετά το τέ-

λος της θείας Λειτουργίας, µεταλαµβάνει των αχράντων µυστηρίων (πασκάζει,

στην συνηθισµένη κυπριακή διάλεκτο) και όταν βγουν από την εκκλησία ανταλ-

λάσσουν ευχές. Μετά όλοι πάνε στα σπίτια τους και κάθεται όλη η οικογένεια

στο τραπέζι για να φάνε κοτόπουλο µε σούπα αυγολέµονη ή µε τραχανά (παρα-

δοσιακό φαγητό), µέσα σ’ ένα χαρούµενο ευχάριστο οικογενειακό περιβάλλον..

Στα παλαιότερα χρόνια, την Κυριακή των Βαΐων, οι κάτοικοι αγόραζαν µι-

κρούς χοίρους, τους οποίους µεγάλωναν µέχρι τα Χριστούγεννα. Μεταξύ της πε-

ριόδου Χριστουγέννων και Φώτων, τους έσφαζαν και κατασκεύαζαν λούντζες

και λουκάνικα.

Τα βασικά πιάτα των Χριστουγέννων της δεκαετίας του 1930, ήταν καουρ-

µάς, η σούπα αυγολέµονη και διάφορα γλυκά (γλυκά του κουταλιού, λοκµάδες,

πισίες και δάκτυλα).Ο καουρµάς ήταν το κύριο φαγητό και καταναλωνόταν την

ηµέρα των Χριστουγέννων. Ήταν αρνίσιο κρέας από νεαρό ζώο. Η ετοιµασία

του καουρµά ήταν χρονοβόρα. Έβαζαν το κρέας να µουσκέψει στο κρασί για

τρεις ώρες και στη συνέχεια το µαγείρευαν µε λάδι και βούτυρο. Το κρέας έπρε-

πε να σιγοψηθεί. Στη συνέχεια έβαζαν το κρασί (το οποίο είχε χρησιµοποιηθεί

προηγουµένως) µε το µισοψηµένο κρέας και το µαγείρευαν µέχρι να ετοιµαστεί.

Ο λόγος για τον οποίον αυτό το φαγητό λεγόταν «καουρµάς» ήταν επειδή το

κρέας ήταν τηγανητό («καουρτισµένο»).

Ο ζωµός από το µαγειρεµένο καουρµά χρησιµοποιείτο για την παρασκευή

µια σούπας που λεγόταν «µαύρη αυγολέµονη», η οποία συναποτελείται από αυ-

γά, νερό και χυµό λεµονιού.

Ωστόσο δε χρησιµοποιούσαν ολόκληρο το ζώο για την παρασκευή του κα-

ουρµά. Αφαιρούσαν κάποια µέρη τα οποία άλεθαν µε τη βοήθεια µιας χειροκίνη-

της µηχανής κιµά και έφτιαχναν κουπέδια, κεφτέδες και κάποτε µακαρόνια του

φούρνου. Εκτός από τον καουρµά και την αυγολέµονη, το χριστουγεννιάτικο

γεύµα περιλάµβανε και συκώτι( από το πρόβατο που είχαν αγοράσει) το οποίο

µαγειρευόταν µε ντοµάτες και κρεµµύδια σε λάδι. Το χριστουγεννιάτικο γεύµα

ολοκληρωνόταν µε γλυκά όπως γλυκά του κουταλιού, δάκτυλα και κουραµπιέδες

Πρωτοχρονιά. Με την παρέλευση της γιορτής των Χριστουγέννων οι οικο-

γένειες µπαίνουν στην διαδικασία για την γιορτή της πρωτοχρονιάς. Οι γυναίκες

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

19

φτιάχνουν ψωµιά, κουλούρια, βασιλόπιτα, µελοµακάρονα και φοινικοτά φτιαγ-

µένα όπως προστάζουν οι συνταγές των γιαγιάδων τους. Την παραµονή της

Πρωτοχρονιάς η νοικοκυρά θα ετοιµάσει την Βασιλόπιττα, η οποία ήταν ένα κυ-

κλικό ψωµί µε ένα σταυρό χαραγµένο στη µέση, .µε το τυχερό νόµισµα, και θα

κοπεί το µεσηµέρι της Πρωτοχρονιάς. Το απόγευµα της ίδιας ηµέρας πριν πάνε

στη εκκλησία για τον εσπερινό, η νοικοκυρά ετοιµάζει το τραπέζι του Αγίου Βα-

σίλη (για να ταΐσουν τον Άγιο Βασίλη).

Την ηµέρα της Πρωτοχρονιάς επαναλάµβαναν ουσιαστικά το χριστουγεν-

νιάτικο γεύµα. Η διαφορά ήταν ότι κάποτε έψηναν σούβλα αντί να µαγειρέψουν

καουρµά.και ο µεγαλύτερος σε ηλικία κόβει την βασιλόπιτα η οποία περιέχει ένα

κέρµα και όποιος το βρει θεωρείται ο τυχερός της χρονιάς.

Φώτα. Την ηµέρα των Φώτων οι νοικοκυρές παίρνουν στην εκκλησία, κα-

λάθια µε προϊόντα που παράγουν για να ευλογηθούν µε την βάπτιση. Μετά από

την βάπτιση παίρνουν µαζί τους στο σπίτι τους κεριά αναµένα, που συµβολίζουν

το Άγιο Πνεύµα, για να ευλογηθεί και το σπίτι.

Το µεσηµέρι οι νοικοκυρές θα φτιάξουν ξεροτήανα (λουκουµάδες), για να

φάνε µαζί µε τις οικογένειές τους. Ακολούθως ρίχνουν και στα δώµατα (στέγες

των σπιτιών) για να φάνε οι καλικάτζαροι και να φύγουν λέγοντας το παρακάτω

τραγούδι:

Τιτσίν τιτσίν λουκάνικο

Κοµµάτι ξεροτήανο

Στην καµάρα οµπροστά

κρέµµουνται τα καπνιστά

Σαν τα δω πεθυµώ

πεθυµώ τζιαι πεινώ

Στο τραπέζιν τα παστά

Βάρτε µας καµιά πιννιά

Σβήστε τζιαί τη τσιµινιά

Με λαούτον παλιό

τζιαι φκιολίν ταιρκαστό

παίξετε καµιάν πενιά

Ελάτε να χορέψουµε

αγκαλιάν ως το πρωί

Πέρκαµον τζιαι χωνέψουµε

το τιτσίν τζιαι το λαρτί

Ήρτεν δωδεκαήµερον

τζι εµείς θηρίον ανήµερον

Όποιον δούµεν το πρωί

τα στενά τα σκοτεινά

ξεκινούµε χορό

τζιαι στο πρώτο γυρό

το τραούδιν αρκινά

Πριν να κράξει ο πετεινός

να χωστούµεν που το φως

Ρωµανίστε καλά

τζ ως την άλλη φορά

ναν’ο χρόνος σας καλός

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

20

Σήκωσες. Οι σήκωσες αρχίζουν από την Κυριακή της Απόκρεω και συνε-

χίζονταν την επόµενη Κυριακή της Τυροφάγου. Τις δυο αυτές Κυριακές αρκετά

άτοµα µασκαρεύονται και γυρίζουν σε συγγενικά και φιλικά σπίτια και διασκε-

δάζουν τον κόσµο µε αστεία. Στο νυκτερινό τραπέζι που γίνεται την Κυριακή της

Τυροφάγου, δένουν ένα αυγό ψηµένο µε σχοινί, το οποίο κρεµάζουν πάνω από

το τραπέζι και αφού το αλείψουν µε γιαούρτι, το γυρίζουν ενώ όλοι οι παρευρι-

σκόµενοι προσπαθούν να το πάρουν µε το στόµα τους. Στα παλαιότερα χρόνια,

µετά το µεσηµεριανό φαγητό, κρέµαζαν µέσα στο σπίτι τις «σούσες» για να

«σουστούν» οι κοπέλες και να τραγουδήσουν.

Καθαρά ∆ευτέρα. Είναι η πρώτη µέρα των νηστειών του Σαρανταηµέρου

και όλη η οικογένεια φεύγει για τους αγρούς ψήνοντας θαλασσινά στα κάρβουνα

και τρώγοντας νηστίσιµα φαγητά.

Σάββατο του Λαζάρου. Την ηµέρα αυτή, οµάδες µε παιδιά, γυρίζουν όλα

τα σπίτια του χωριού και ψάλουν τον «Λάζαρο». Οι νοικοκυρές τους δίδουν σαν

δώρο φρέσκα αυγά για να τα βάψουν, φλαούνες και χρήµατα. Ένα στίχο του Λα-

ζάρου που θυµούµαι είναι «Ο Λάζαρος ο µίµµιτος ο κοτσινοπεθύµιτος ακούσαν

τον οι όρνιθες τσιαι κάτσαν να γεννίσουν αυκά να κοτσινίσουν το πάσκα να φα-

τσίσουν».

Κυριακή των Βαΐων. Την ηµέρα αυτή, οι νοικοκυρές παίρνουν κλωνάρια

ελιάς στην εκκλησία, για να µείνουν εκεί µέχρι την ήµερα της Πεντηκοστής, ο-

πότε η ελιά αγιάζεται και θα την πάρουν στο σπίτι τους για το κάπνισµα. Το κά-

πνισµα πιστεύεται ότι διώχνει κάθε κακό και ζηλοφθονία από την οικογένεια

Την Μεγάλη Πέµπτη. Οι εικόνες του εικονοστασίου καλύπτονται µε µαύ-

ρα ρούχα σε ένδειξη πένθους και βάφουν τα κόκκινα αυγά, τα οποία θα τσου-

γκρίσουν µετά την Ανάσταση.

Το βάψιµο το αυγών γίνεται µε το Ριζάρι (ρίζες από διάφορα φυτά που υ-

πάρχουν στην κοινότητα).

Το Μεγάλο Σάββατο. Το πρωί, κατά την διάρκεια της λειτουργίας και την

στιγµή που ο ιερέας θα πει το «Ανάστα ο Θεός», οι πιστοί θα κτυπήσουν τους

σκάµνους και τα µαύρα ρούχα που καλύπτουν τις εικόνες θα πέσουν. Γύρω στις

έντεκα το βράδυ κτυπούν χαρµόσυνα οι καµπάνες, για να καλέσουν όλους τους

Χριστιανούς να πάνε στην πιο χαρούµενη λειτουργία της Χριστιανοσύνης. Έξω,

στο προαύλιο της εκκλησίας, είναι αναµµένη η «Λαµπρατζιά». Με την επιστρο-

φή στο σπίτι όλοι κάθονται στο τραπέζι και τρώνε την πατροπαράδοτη αυγολέ-

µονη.

Κυριακή του Πάσχα. Το µεσηµέρι µετά τον εσπερινό της Αγάπης, µαζεύ-

ονται για να φάνε το αρνάκι.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

21

Ε Ν ∆ Υ Μ Α Σ Ι Ε Σ Χ Ι Ο Υ

Από βιβλίο του κ. Γιάννη Κολλιάρου «Μιάν βολάν τσ’ έναν τσαιρόν ή-

τον…» διαβάζουµε για τις ανδρικές και γυναικείες ενδυµασίες.

«Ανδρική επίσηµη. Οι άνδρες σ' όλα τα χωριά φορούσαν τη γνωστή νη-

σιώπκη παραδοσιακή ενδυµασία, µε µικρές παραλλαγές.

Εσωτερικά φορούσαν άσπρη ποκαµίσα, καµποτένια ή διµιτένια, κεντηµένη

στη λεµωσιά.

Εξωτερικά φορούσαν:

•Το φαγrό ποκάµισο, συνήθως άσπρο.

•Το γιλέκο είχε δυο σειρές vτυµένα κουµπιά, από κόκκινο ή µαύρο βελού-

δο, κεντηµένο και στην εµπρός και στην πίσω πλευρά.. Το ανεπίσηµo ήταν

φτιαγµένο από τσόχα ή αµπά.

•Η βράκα ή σέλλα ή σαλβάρι. Η βράκα ήταν µαύρη ή µπλε σκούρη

φτιαγµένη από στόφφα (ή από λεπτό δίµιτο η καθηµεριγή), µε πολλές πτυχές.

Έδενε µε '. βρακοζώνα στη µέση.

•Το ζωνάρι ήταν µαύρο ή και

πολύχρωµο, µεταξωτό, µε κρόσια στις ά-

κρες.

•Ο σουρτούκος. Ήταν ένα είδος παλ-

τού, που τον φορούσαν τον χειµώνα.

•Στο κεφάλι φορούσαν σκούφο βε-

λούδινο ή φέσι ή και µαντίλα.

• Στα πόδια φορούσαν τα λεγόµενα

τουρλούκια. Ήταν κάλτσες χοντρές

υφασµάτινες ή πλεκτές Τέλος οι κουντού-

ρες ήταν χοντρά παπούτσια παντοφλέ, συ-

γήθως µαύρα. Τις καθηµερινές φορούσαν

τα γεµενιά (χοντροπάπουτσα), ενώ πολλοί

κυκλοφορούσαν ξυπόλητοι.

Ανδρική καθηµερινή. Τις καθηµερινές οι ενδυµασίες ήταν απλές και από

φτηνά και γερά υφάσµατα.

Στο κεφάλι, σχεδόν όλοι, φορούσαν µαντήλες άσπρες ή πολύχρωµες, που

έδεναν διαφορετικά, ανάλογα µε τις τοπικές συνήθειες.

Όλοι επίσης φορούσαν τη µπροστέλλα ή προστέλλα (ποδιά), µονόχρωµη ή

ριγωτή, που 'δενε µε κορδόνια κι είχε στη µέση ή στην άκρη δεξιά µια µεγάλη

τσέπη.

Γυναικεία επίσηµη. Οι γυναικείες ενδυµασίες είχαν κοινά στοιχεία στα πε-

ρισσότερα χωριά. Η µεγαλύτερη διαφορά που τις ξεχώριζε ήταν στο δέσιµο του

Εικ. 12 Καλαµωτούσοι ( φωτο Φ. Αργέντη)

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

22

κεφαλοµάντηλου.

Οι γυναίκες εσωτερικά φορούσαν:

•Την ποκαµίσα, ένα κοντό ως τη µέση βαµβακερό ύφασµα µε κεντήµατα

στις άκρες.

•Την καµιζόρα ή µισοφόρι, που περνούσε πάνω απ' την ποκαµίσα κι έφτα-

νε ως τους αστραγάλους.

•Το βρατσί ή βρακί, φαρδί, συνήθως

καµποτένιο, κεντηµένο στις κάτω άκρες. Στη

µέση έδενε µε βρακοζώνα

Εξωτερικά φορούσαν:

•Το µπούστο, συνήθως µεταξωτό ποκάµισο

που 'φτανε ως τη µέση, σουρωτό, µε κοντά, φαρ-

διά µανίκια.

•Τα µπρουτζούκια. Ήταν µανίκια,

κεντηµένα µε καµβοβελονιά. Έµπαιναν πάνω απ'

τα κοντά µανίκια του µπούστου κι έφταναν ως

τους καρπούς των χεριών.

•Τη φούστα ή ποδιά. Έπεφτε πάνω απ' το

µισοφόρι, ήταν συνήθως άσπρη, βαµβακερή ή

χασεδένια. Ο ποδόγυρος ήταν κεντηµένος και

κατέληγε σε δαντέλα.

•Το ζακετάκι ή σαµάρι ή καµουχάς. Φοριόταν

πάνω απ' το µπούστο. Είχε πολλές λεπτές πιέτες στο

πίσω µέρος.

•Τον τσερβέ. Ήταν ποδιά βαµβακερή µε

κεντήµατα και φοριόταν πάνω από τη φούστα.

•Τη στόφφα ή στηθόπανο ή γεµενί . Ήταν ένα

µαντήλι, µε έντονα χρώµατα, που κάλυπτε το επάνω

µέρος της ποδιάς. Αυτό είτε δενόταν στις άκρες, είτε

και καρφιτσωνόταν. Και

•Στο κεφάλι φορούσαν τη σκούφια ή νουβέτα,

από πάνω το πεσέτο και το στρούντζο ή στρουγγί, για

να σφίγγει τα µαλλιά. Από πάνω φορούσαν το σαρίκι

ή κεφαλοµάvτnλo. Το σαρίκι ήταν γύρω στα τέσσερα

µε πέντε µέτρα µήκος κι είχε πλάτος περίπου σαράντα

εκατοστά. Στις άκρες είχε κρόσια. Τα κεφαλοµάντηλα

ήταν άσπρα ή πολύχρωµα «πλουµισµένα» µε

κεντήµατα ή και χαντράκια.

Εικ. 13 Αγιωργούσαινα ( φωτο Φ. Αργέντη)

Εικ. 14 Αγιωργούσαινα ( φωτο Φ. Αργέντη)

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

23

Νυφικές στολές. Σ' όλα τα χωριά έµοιαζαν µε τις γιορτινές. Ήταν όµως

φτιαγµένες µε µεγαλύτερη επιµέλεια και πολλά - πολλά κεντήµατα.

Γυναικείες καθηµερινές. Ως επί το πλείστον φορούσαν ζακετάκι και

µακρύ ως τους αστραγάλους εξωτερικό µισοφόρι. Μπροστά φορούσαν κοντή

προστέλλα ή µπροστέλλα (ποδιά). Στο κεφάλι έβαζαν το µαντήλι ή µαλακόφι,

που εξείχε πάνω από το µέτωπο ή και σκούφια µεγάλη, που άφηνε ελεύθερο

µόνο το πρόσωπο κι αυτό για να µην τις µαυρίσει ο ήλιος».

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

24

Ε Ν ∆ Υ Μ Α Σ Ι Ε Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Βασικό στοιχείο της γυναικείας ενδυµασίας είναι το υποκάµισον. Πρόκει-

ται για ένα ριχτό, µακρύ κατά κανόνα, χιτώνα µε µανίκια, υφασµένο στον αργα-

λειό χρώµατος λευκού ή ριγωτού.

Το πουκάµισο, άλλοτε χωρίς διάκοσµο και άλλοτε

λαµπρά στολισµένο µε πιπίλλα του βελονιού, απαντάται

σε όλες τις παραλλαγές της παραδοσιακής φορεσιάς. Συ-

νήθως το φορούσαν µέσα από άλλα εξωτερικά ενδύµατα,

οπότε ήταν ορατό στο µεγάλο άνοιγµα του στήθους και

στα άκρα αλλά µπορούσε να αποτελεί και εξωτερικό έν-

δυµα µε ένα µαντίλι στη µέση, ως καθηµερινή πρόχειρη

φορεσιά.

Μία από τις χαρακτηριστικότερες φορεσιές της κυ-

πριακής υπαίθρου ήταν το σύνολο µε τη σαγιά πάνω από

πουκάµισο και βρακιά, που διατηρήθηκε µέχρι τον 20ο αιώνα κυρίως στις δύο

ακριτικές περιοχές του νησιού, την Πάφο στα δυτικά και την Καρπασία στα ανα-

τολικά.

Η σαγιά, µακρύ ένδυµα µε κατακόρυφο άνοιγµα στο µπροστινό µέρος, µα-

κριά µανίκια και βαθύ άνοιγµα στο στήθος, κατασκευαζό-

ταν είτε από µεταξοβάµβακο ύφασµα είτε από τη χαρα-

κτηριστική κυπριακή αλατζιά του αργαλειού.

Τα βρακιά ήταν υφαντά βαµβακερά και τα ορατά κά-

τω από το πουκάµισο και τη σαγιά άκρα τους, τα

πoβράτζια, που έφταναν µέχρι τον αστράγαλο, ήταν συνή-

θως κεντηµένα.

Στην καρπασίτικη ενδυµασία εντάσσεται και το ρου-

τζέττι. Πρόκειται για φαρδιά φούστα,

σουρωτή στη µέση και µε πυκνές πιέ-

τες, καµωµένη από βαµβακερό ύφασµα βαµµένο σε σκού-

ρο κόκκινο χρώµα. Το ρουτζέττι φοριόταν µε µεταλλική ή

υφασµάτινη ζώνη που έκλεινε µε πόρπες, σε συνδυασµό µε

µεταξωτό πουκάµισο και σάρκα, ζακέτα, ως εορταστική

και νυφική φορεσιά.

Η ενδυµασία τύπου Αµαλίας, εµφανίζεται στην Κύ-

προ ήδη πριν από τα µέσα του 19ου αιώνα, συνδέθηκε µε

το όνοµα της Βασίλισσας Ελλάδας Αµαλίας και αποτελεί

παραλλαγή της ελληνικής εθνικής φορεσιάς.

Εικ. 9 Χωρική µε το

φουστάνι

Εικ. 7 Χωρική µε τις-

σαγιές

Εικ. 8 Καρπασίτισσα

µε το ρουτζέττι

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

25

Ένας άλλος τύπος φορεσιάς είναι αυτός µε το φουστάνιν, µονοκόµµατο

µεσάτο φόρεµα µε µανίκια, εφαρµοστό πανωκόρµι µε βαθύ άνοιγµα στο στήθος

και σουρωτή φούστα. Ήταν ραµµένα συνήθως από ριγωτή αλατζιά και είχαν

µάκρος που άφηνε να φαίνονται τα φουσκωτά ποδινάρκα των λευκών βρακιών

και οι χαρακτηριστικές κυπριακές ποδίνες.

Η «βράκα», ή «βρακί», είναι το έθνικόν ένδυµα του

Κυπρίου. Η κυπριακή βράκα, ήταν φτιαγµένη από χοντρό

βαµβακερό δίµιτον ύφασµα ή ευρωπαϊκό πανί και πολύ-

πτυχη. Η βράκα ήταν κατά κανόνα µαύρη. Με τη βράκα

φορούσαν πουκάµισο βαµβακερό για την καθηµερινή ερ-

γασία και µεταξωτό ή ηµιµέταξο για τη γιορτινή. Στη µέση

τύλιγαν γύρω από το σώµα τους τη ζώστρα, στενό και µα-

κρύ βαµβακερό, µάλλινο ή µεταξωτό ύφασµα, συνήθως.

µαύρο ή το πολύχρωµο τταλαπουλούζιν από την Τρίπολη

της Συρίας. Παράλληλα υπήρχαν και δερµάτινες ζώνες, τα

κoλάνια. Στη ζώστρα είχαν κρυµµένο το κκεµέριν, δηλαδή

ζώνη µε θήκη για χρήµατα

Πάνω από το πουκάµισο φορούσαν το γελέκκιν µόνο του ή σε συνδυασµό

µε κοντό µανικωτό επενδύτη, το ζιπούνιν. Τα γιορτινά ή γαµπριάτικα γιλέκα ή-

ταν σταυρωτά και ιδιαίτερα κοµψά, ραµµένα από βελούδο και τσόχα,

διακοσµηµένα µε σειρίτια και γαϊτάνια, και συχνά κεντηµένα µε λιοντάρια και

πουλιά, σχηµατoπoιnµένα φυτικά ή άλλα µοτίβα.

Το καθιερωµένο κάλυµµα της κεφαλής ήταν το φέσιν.

Αστική ενδυµασία

Την αστική φορεσιά αποτελούσαν λευκό µεταξωτό πουκάµισο, πλούσια

µαύρη βράκα από ευρωπαϊκό ύφασµα, περίτεχνα κεντηµένο βελούδινο γιλέκο,

µαύρο µανικωτό κοντογούνιν, µεταξωτή ζώστρα στη µέση και κόκκινο φέσι.

Την ενδυµασία συµπλήρωναν παπούτσια τύπου παντούφλας µε πλατιές µύτες, οι

σκάρπες, που τις φορούσαν µε λευκές κάλτσες.

Αγροτική ενδυµασία

Η καθηµερινή φορεσιά του χωρικού, από τη Βράκα και το πουκάµισο µέχρι

τη ζώστρα, το γιλέκο και το ζιµπούνι, ήταν ολόκληρη κατασκευασµένη από εγ-

χώρια υφάσµατα του αργαλειού, συνήθως βαµβακερά.

Στα ορεινά οι φορεσιές είχαν πιο σκούρα χρώµατα.

Εικ. 10 Βρακάς των

πόλεων

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

26

Εικ. 11 Χωρικός µε

τον καπόττο

Πιο σκουρόχρωµα και χοντρά ήταν και τα χειµωνιάτικα ενδύµατα. Το

χειµώνα φορούσαν πάνω από τα ρούχα χοντρές κάπες,

τους καπόττους, φοδραρισµένες µε µαλλί προβάτου ή

κατσίκας.

Χαρακτηριστικό κάλυµµα κεφαλής στη φορεσιά της

υπαίθρου ήταν το κεφαλοµάντιλο που τύλιγαν γύρω

από το φέσι. Το χαρακτηριστικότερο κοµµάτι της

ενδυµασίας του Κυπρίου χωρικού ήταν οι βαριές

µπότες, οι τσαγκαροποδίνες.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

27

Γ Ι Α Ν Α Γ Ν Ω Ρ Ι Ζ Ε Τ Ε Κ Α Ι Λ Ι Γ Α Κ Υ Π Ρ Ι Α Κ Α ….

Αµύγδαλα – αθάσια

Γαβάθα – τσιάρτα

Γραβιέρα τυρί – κασκαβάλι

Ζελέ – τζιέλλι

Καλαµπόκι – σιταροπούλα

Καρέκλα – τσαέρα

Καρπούζι – πατίχα

Κατσαρόλα – µαΐρισσα

Κουρέλι – πατσιαούρι

Κουτάλα τρυπητή – κκεφκίρα

Κουταλάκι – κουταλούϊ

Κοφίνα – κοφινιά

Λάχανο – κραµπί (τυλιχτό)

Μαχαίρι – τσιακί (ππάλα: χρησιµο-

ποιείται για το κόψιµο του κρέατος)

Μελιτζάνες – βαζάνια

Μεταλλικό δοχείο – µαστραππάς

Μουσταλευριά – γρούτα (ππαλουζέ)

Μπρίκι – τζισβές

Μυζήθρα – αναρή

Ντοµάτες – παµιλόρκες

Πανέρι – τσέστος

Πετιµέζι – όψιµα

Πιρούνι – πρότσα

Πλάστρι – µαρζάτζι

Πλιγούρι – πουρκούρι

Ρεβύθια χυλός – χούµους

Ρύζι µε φακές πιλάφι – µουτζιέντρα

Σκαµπό – κουττούτζι

Στραγάλια – κουαµές

Σχάρα – γραδέλλα

Ταψί – σινί

Τσίκουδα – τρεµίθκια

Τυρί – χαλλούµι

Φασόλια µαυροµίτικα – λουµβιά

Φραγκόσυκα – παπουτσόσυκα

Φυστίκια Αιγίνης – χαλεπιανά

Χαλβάς – χαλουβάς

Χαρουπόµελο – τερατσόµελο

Χαρτοκιβώτιο – αµπούστα

Ψησταριά – φουκού

Ψητό κρέας – οφτό

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

28

ΤΑ ΠΑ Ι∆ ΙΑ Γ ΡΑΦ ΟΥΝ Τ ΙΣ ΕΝΤΥ ΠΩΣΕΙΣ Τ ΟΥΣ Γ ΙΑ Τ Η ∆ΡΑΣ Η . . .

«…..αντί να φάµε µόνο δύο γλυκάκια, εµείς βρίσκαµε τον τρόπο και τρώ-

γαµε πάνω από πέντε….» Κώστας Ξύδας.

«….στις δράσεις µαθαίνουµε γνωρίζουµε παιδιά από άλλες τάξεις, βρί-

σκουµε κοινά ενδιαφέροντα, είµαστε όλοι µια µεγάλη παρέα… »

Μαρία Βασιλάκη.

«…στις δράσεις που κάναµε µερικές φορές µας επισκέπτονταν κυρίες οι

οποίες µας βοηθούσαν και µας µάθαιναν καινούρια φαγητά,……κάθε φορά µα-

γειρεύαµε κάτι το διαφορετικό και το πρωτότυπο για εµένα Ποτέ δεν έλειπε το

γέλιο και η διασκέδαση. Κάθε φορά γινόταν κάτι που µας έκανε να γελάµε…»

Χριστίνα Φραγκοµίχαλου.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

29

«….χάναµε δυο βαρετές ώρες µε µάθηµα για να βρεθούµε µε παιδιά από,

όλες τις τάξεις, να έρθουµε πιο κοντά και να περάσουµε ωραία φτιάχνοντας κυ-

πριακά και χιώτικα φαγητά. Η ωραιότερη στιγµή ήταν όταν τρώγαµε τους λου-

κουµάδες και η πιο αστεία όταν όλοι φορέσαµε για πρώτη φορά ποδιές…»

Γιώργος Κουγιούλης.

«….η δράση αυτή µε έκανε να φεύγω από την καθηµερινότητα κι από τα

πολλά µαθήµατα. ∆ύο ευχάριστες ώρες κάθε βδοµάδα µαθαίναµε τα µυστικά της

µαγειρικής, χορεύαµε, τραγουδούσαµε και γελούσαµε µε τις κυπριακές λέξεις

και τα κυπριακά τραγούδια που έλεγε η κ. Χρίστου…»

Κατερίνα Κυριακού.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

30

«…αυτές οι δυο, ώρες ήταν πολύτιµες για µας γιατί ξεφεύγαµε από τα µα-

θήµατα και από τη γκρίνια των καθηγητών….χορέψαµε µε τα παιδιά µαζί µε τις

τρεις καθηγήτριες και το χαρήκαµε…»

Αγγελική Αναστασάκη.

«… δυο ώρες κάθε βδοµάδα που αφήναµε τον εαυτό µας ελεύθερο και δη-

µιουργούσαµε χωρίς το άγχος της βαθµολογίας. Ήταν ένας χρόνος διασκεδαστι-

κός που περνούσαµε µε τους συµµαθητές µας, γνωρίζοντας τους καλύτερα ξε-

φεύγοντας από κάθε ανταγωνιστική σχέση. ∆εν θα ξεχάσω τα αγόρια να κάνουν

πράγµατα που κορόιδευαν όπως να φορούν τις ποδιές τους και µάλιστα µε καρ-

δούλες ο Παντελής, τιγρέ ο Μιχάλης, να πλένουν πιάτα, να ανοίγουν φύλλο και

να φτιάχνουν µασουράκια. Σ’ αυτή τη δράση ανακάλυψα κάτι που ως τώρα δεν

ήξερα: ότι έχω ταλέντο στη µαγειρική!».

Ειρήνη Παπαµώρου.

«…πηγαίναµε και στο διευθυντή ό,τι φτιάχναµε για να τα δοκιµάσει και

όλα του άρεσαν…»

Ελεωνόρα Μικέδη.

«…µαθητές και από τις τρεις τάξεις γίναµε µια οµάδα στο όνοµα τις παρα-

δοσιακής κουζίνας. Ασχοληθήκαµε κυρίως µε την παραδοσιακή κουζίνα της Χί-

ου και της Κύπρου και παράλληλα µάθαµε για τον πολιτισµό, τις παραδόσεις, τα

ήθη και τα έθιµα, τις καθηµερινές ασχολίες των προγόνων µας…..µάθαµε να

συνδυάζουµε γεύσεις και µπαχαρικά, να φτιάχνουµε ζύµη, να ανοίγουµε φύλλο!

Πάντα µε το χαµόγελο ζωγραφισµένο στα χείλη και µε µια ποδιά δεµένη στη µέ-

ση χωριζόµασταν σε αρµοδιότητες και κάναµε ό, τι καλύτερο µπορούσαµε. Με

τη σωστή καθοδήγηση των τριών καθηγητριών µας, κ. Ανδρεάδου, κ. Μελαχροι-

νούδη, κ. Χρίστου, βλέπαµε τα όµορφα υλικά µας να παίρνουν σχήµα, να απλώ-

νουν το άρωµά τους όχι µόνο στο γύρω χώρο αλλά σε ολόκληρο το σχολείο, να

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

31

γίνονται ροδοκόκκινα λες και ντρέπονταν που τραβούσαν τόσα βλέµµατα πάνω

τους. Κατά τη διάρκεια της «τελετής» όλοι νιώθαµε µια ανίατη ανυποµονησία

και άγχος για το αν το αποτέλεσµα θα ήταν αντάξιο των κόπων µας. Πριν καλά-

καλά βάλουµε στο στόµα µας τη λιχουδιά, είχαµε τη γεύση του στο στόµα µας,

γευόµασταν µε τη µύτη, τα µάτια…….Παρόλα αυτά, σ’ όλες στις ωραίες ιστορί-

ες υπάρχει κάποιο ψεγάδι και αυτό για µας ήταν η κουζίνα. Πάντα αργή στις υ-

ποχρεώσεις της, έπαιζε µε τις βαθµίδες της φωτιάς, δοκίµαζε την υποµονή µας.

Όµως τα αποτελέσµατα ποτέ δεν απογοήτευσαν κανέναν. Γλυκά ή αλµυρά έ-

βγαιναν καλοψηµένα, γεµίζοντας τον αέρα µε λεπτές µυρωδιές που σου γαργα-

λούσαν τη µύτη. Βγαίνοντας από τη δράση, µε παραγεµισµένα τα στόµατα από

τις νοστιµότατες λιχουδιές, απαντούσαµε φωναχτά στις ερωτήσεις των συµµαθη-

τών και διασκεδάζαµε την ζωγραφισµένη στα πρόσωπά τους απορία για το πώς

καταφέραµε το αποτέλεσµα που εκείνοι µπορούσαν µόνο να µυρίσουν. Τους α-

ραδιάζαµε τα υλικά και τη διαδικασία µε καµάρι, ενώ δεν ξεχνούσαµε να καυ-

χιόµαστε για τη δεξιοτεχνία µας..…».

Ματρώνα Καλιµανά.

«….οι εντυπώσεις µας από όλη τη χρονιά στη δράση είναι οι καλύτερες! Η

δράση αυτή µας βοήθησε να συνδέσουµε δύο τελείως διαφορετικές νοοτροπίες

της Χίου και της Κύπρου, να βρούµε τα κοινά χαρακτηριστικά τους και να τα

αφοµοιώσουµε..….γνωρίσαµε νέες γεύσεις, δοκιµάσαµε νέους συνδυασµούς και

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

32

ήµασταν έτοιµοι να απολαύσουµε τους καρπούς των κόπων µας……στις δράσεις

µας βοήθησαν πρόθυµα συγγενείς και γνωστοί των παιδιών που συµµετείχαν, οι

οποίοι µε πολύ µεράκι και υποµονή ξετύλιξαν µπροστά µας τα µυστικά των πα-

τροπαράδοτων συνταγών τους. Παράλληλα επισκεφθήκαµε το Λαογραφικό

Μουσείο της Καλλιµασιάς και πραγµατικά εντυπωσιαστήκαµε..…»

∆έσποινα Αργυρούδη, Εβίρα Ζαννίκου, Αριστίνα Λεβεντούρη

«…..αν και βρισκόµασταν σε µια σχολική αίθουσα, µας γεννιόταν η αίσθη-

ση ότι ήµασταν σε µια παραδοσιακή κουζίνα λόγω της κατάλληλης ενδυµασίας

µας µε τις ποδιές. Έτσι, ξεκινήσαµε εµείς και οι καθηγήτριές µας, να φέρνουµε

διάφορα προϊόντα και εξαρτήµατα για να εφαρµόζουµε συνταγές µαγειρικής και

ζαχαροπλαστικής…… όλα τα παιδιά προσπαθούσαµε µε το καλύτερο δυνατό

τρόπο να δηµιουργούµε, να καθαρίσουµε και να τοποθετήσουµε όλα τα εξαρτή-

µατα στη θέση τους..…»

Θεανώ Κόκκαλη

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

33

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΕΣ

ΣΥΝΤΑΓΕΣ

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

34

Οδηγίες για ένα πρόσφορο Υλικά Αλεύρι : 700 – 800 gr. από αλεύρι σκληρό. Το προτιµότερο

όµως είναι 400 gr. να είναι µαλακό Νο. 2 Αγίου Γεωργίου και 400 σιταρένιο κίτρινο ( εγώ µετράω 3 φλιτζάνια µεγάλα του τσα-γιού σιταρένιο αλεύρι και 1 φλιτζάνι µεγάλο του τσαγιού µαλακό αλεύρι ).

Μαγιά ή προζύµι: 2-3 gr., στο µέγεθος ενός µεγάλου αµυ-γδάλου .

( εάν χρησιµοποιούµε προζύµι, βάζουµε και λίγη µαγιά ) . Αλάτι : Ένα κουταλάκι του γλυκού γεµάτο. Νερό : Χλιαρό όσο πάρει ( βάζω σχεδόν 2 φλιτζάνια

του τσαγιού, τα ίδια που µετράω το αλεύρι, ίσως λίγο λι-γότερο) Σφραγίδα : Ξυλόγλυπτη του Αγίου Όρους ( όχι πλαστική). Ταψάκια:. Η ανωτέρω ποσότητα είναι για το Νο. 20 . Εκτέλεση Κοσκινίζουµε το αλεύρι και το ανακατεύουµε. ∆ιαλύουµε τη

µαγιά σ’ ένα φλιτζάνι του τσαγιού µε χλιαρό νερό. Ανοίγουµε στο αλεύρι µια λακκουβίτσα και ρίχνουµε µέσα τη διαλυµένη µα-γιά. Το ίδιο κάνουµε µε το αλάτι, µε πιο ζεστό νερό σε άλλη λακ-κουβίτσα .

Χρειάζεται προσοχή να µην πέσει το αλάτι µε το ζεστό νερό, επάνω στη µαγιά .

Τα αναµιγνύουµε όλα, ρίχνουµε λίγο-λίγο το χλιαρό νερό, ώσπου να πάρει όλο το αλεύρι και το ζυµώνουµε πολύ καλά.

Η ζύµη να είναι µάλλον σφικτή και λεία. Όταν ζυµωθεί καλά, πλάθουµε τη ζύµη σε σχήµα στρογγυλό. Ύστερα το τοποθετούµε στο µέσον του ταψιού και το πιέζουµε µε την παλάµη, για να φτάσει µέχρι τις άκρες του ταψιού.

Για να µην κολλάει το ζυµάρι στο ταψάκι, το έχουµε αλείψει καλά µε κερί στο εσωτερικό. ( Αυτό το κάνουµε κάθε φορά που βγάζουµε το Πρόσφορο από τον φούρνο. Όπως είναι ζεστό το ταψάκι, το αλείφουµε µε κερί. ∆εν το πλένουµε και είναι έτοιµο για την επόµενη φορά ).

Αφού περάσουν 2 – 3 λεπτά της ώρας πιέζουµε τη σφραγίδα στο κέντρο, όχι πολύ βαθιά. Την γυρίζουµε λίγο προς τα δεξιά, την επαναφέρουµε στη θέση της, την γυρίζουµε λίγο αριστερά

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

35

και την επαναφέρουµε και πάλι στην αρχική της θέση και την ση-κώνουµε σιγά – σιγά και πλαγίως.

Το σκεπάζουµε καλά και το αφήνουµε σε ζεστό µέρος να φουσκώσει.

Όµως πριν το σκεπάσουµε κάνουµε µε την οδοντογλυφίδα 9 τρυπούλες στο εσωτερικό της σφραγίδας ονοµάζοντας τα ζώντα άτοµα που θέλουµε να µνηµονεύσουµε. Κάνοµε επίσης και τρυ-πούλες γύρω – γύρω, προς το µέρος του ταψιού, ονοµάζοντας ά-τοµα που έχουν πεθάνει.

Ο φούρνος ανάβει 10 λεπτά περίπου, πριν βάλουµε µέσα το ταψάκι. ( το ψήνω στον συµβατικό στους 200 βαθµούς και στην πρώτη σχάρα από κάτω ).

Μετά 15 λεπτά το σκεπάζουµε µε αλουµινόχαρτο, το οποίο αφήνουµε 30 λεπτά. Μετά το βγάζουµε και αφήνουµε το Πρό-σφορο 15 λεπτά ακόµα .

Όταν βγάλουµε το Πρόσφορο από τον φούρνο, το αλείφουµε µε ένα βουρτσάκι µε νερό στην επάνω επιφάνεια και το αναποδο-γυρίζουµε ( µε την σφραγίδα προς τα κάτω ) επάνω σε πανάκι και το αφήνουµε να κρυώσει.

Προσοχή ! Η όλη ετοιµασία του Πρόσφορου πρέπει να γίνεται µε ευλά-

βεια και Προσευχή . Πριν ξεκινήσουµε το ζύµωµα ανάβουµε το καντηλάκι µας

και το θυµιατήρι . Πλένουµε καλά τα χέρια µας και συγκεντρώνουµε την προ-

σοχή µας στη σοβαρή αυτή δουλειά. ∆εν πρέπει να ξεχνάµε ότι από το Πρόσφορο γίνεται το σώµα του Κυρίου µας, στη Θεία Κοινωνία .

Η λεκανίτσα, το ταψάκι και ότι άλλο µπορούµε, να τα κρα-τάµε αποκλειστικά και µόνον για το Πρόσφορο

Συνταγή από την κα Αυρηλία Φραγκάκη

………………………………………………………………………..

Ο αλουπός εν έφτανεν το λαρτίν. τζ’ αθθυµήθην ότι εν σαρακοστή

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

36

Aυγοκαλάµαρα

Υλικά

250 γραµ κιµά

1κρεµµύδι ψιλοκοµµένο

Λάδι

Αλάτι, πιπέρι

Αυγά

Εκτέλεση

Σοτάρουµε στο λάδι το κρεµµύδι και τον κιµά. Προσθέτουµε

το αλάτι ,το πιπέρι και νερό και σιγοβράζουµε µέχρι να πιει το

νερό.

Χτυπάµε ελαφρά δυο αυγά. Βάζουµε σε µικρό αντικολλητικό

τηγανάκι λίγο λάδι ή βούτυρο να κάψει και ρίχνουµε µια κουτα-

λιά αυγό. Βάζουµε επάνω λίγο κιµά ,το διπλώνουµε µε τη βοή-

θεια δυο πιρουνιών σε ρολό και το αφήνουµε στην άκρη του τη-

γανιού λίγο να ψηθεί Το βάζουµε έπειτα στο πιάτο. Συνεχίζουµε

µέχρι να τελειώσουν τα υλικά.

…………………………………………………………..

Η προσταγή σου λάχανα κι ο λόγος σου µαρούλια

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

37

Αφέλια χοιρινά (Κύπρος)

Υλικά

1 κιλό χοιρινό κρέας από τις άκρες της µπριζόλας (κοψίδια)

κοµµένο σε µικρά κοµµάτια

2 φλιτζάνια κρασί µαύρο, ξηρό

1/2 φλιτζάνι φυτικό λάδι

1 κουταλάκι γλυκού αλάτι

1/2 κουταλάκι γλυκού πιπέρι µαύρο

2 κουταλιές σούπας κόλιανδρο (σπόροι) κοπανισµένος

νερό χλιαρό, όσο χρειαστεί.

Προετοιµασία

Για να είναι µαλακά τα αφέλια και να έχουν το άρωµα του

κρασιού τα βάζουµε από το βράδυ στο κρασί να µουσκέψουν

σε λεκάνη ρίχνουµε κρέας και κρασί τα ανακατεύουµε να

καλυφτούν στο κρασί, τα σκεπάζουµε και τα βάζουµε στο ψυγείο.

Τρόπος παρασκευής

Την επόµενη ηµέρα αδειάζουµε το περιεχόµενο της λεκάνης

στο τρυπητό να στραγγίσει το κρέας και ταυτόχρονα κρατάµε από

αυτό ένα φλιτζάνι κρασί.

Σε κατσαρόλα βάζουµε το λάδι και ρίχνουµε σε αυτό το

στραγγιστό κρέας. Το γυρίζουµε στο λάδι να κοκκινίσει από όλες

τις πλευρές και ρίχνουµε στο κρέας το αλατοπίπερο και τον κόλι-

ανδρο. Το ανακατεύουµε για λίγο να αρτυστεί παντού και µετά το

σβήνουµε µε το κρασί .Το αφήνουµε έτσι για 5-6 λεπτά να πά-

ρουν βράση και τότε ρίχνουµε νερό χλιαρό όσο να µισοσκεπάσει

το κρέας.

Χαµηλώνουµε τη φωτιά και µε σκεπασµένη τη κατσαρόλα

σιγοψήνουµε το κρέας για 1 ώρα περίπου µέχρι να ψηθεί καλά

και να µείνει µε µια πηκτή σάλτσα.

………………………………………………………………

(∆)έν τζι’ έν η αξία του οφτού, αµµά’ν’η παραπόνησή του.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

38

Ελιόπιττα τυλιχτή (Κύπρος)

Υλικά

4 ποτήρια αλεύρι

½ ποτήρι λάδι

2 κουταλάκια µπαίκιν πάουντερ

πορτοκαλάδα αεριούχα(όση πάρει, αν δεν έχω βάζω νερό)

Γέµιση:

2 ποτήρια περίπου ελιές

2 κρεµµύδια ψιλοκοµµένα

½ ποτήρι δυόσµο ψιλοκοµµένο φρέσκο ή ξερό

(αν θέλω βάζω και ένα ποτήρι ψιλοκοµµένο κόλιανδρο)

Εκτέλεση

Ανακατεύω το αλεύρι µε το µπαίκιν και το ρυζιάζω µε το

λάδι. Φτιάχνω µια µαλακή ζύµη µε την πορτοκαλάδα.

Αφαιρώ από τις ελιές τα κουκούτσια και τις ψιλοκόβω. Προ-

σθέτω το κρεµµύδι , το δυόσµο και τον κόλιαντρο.

Ανοίγω στενόµακρο φύλλο όχι πολύ λεπτό. Βάζω τη γέµιση

και το τυλίγω σε ρολό. Το βάζω σε ταψί σε µέτριο φούρνο µέχρι

να ροδίσει (περίπου µια ώρα).

……………………………………………………………….

Εβκέην που πάνω σαν το λάιν.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

39

Πατάτες αντιναχτές (Κύπρος)

Υλικά

1 κιλό πατάτες µικρές φρέσκες

2 κουταλιές κόλιανδρο κοπανισµένο

Λάδι να τις σκεπάζει

1/2 ποτήρι κρασί µαύρο ξηρό

Αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση

Πλένετε καλά τις πατάτες µε κρύο νερό .Τις αφήνετε να

στραγγίσουν και τις σπάζετε ελαφρά.(τις χτυπάτε µε το µπάτη).

Βάζετε το λάδι σε κατσαρόλα µε χοντρά τοιχώµατα να κάψει.

Ρίχνετε µέσα τις πατάτες και τις αφήνετε να ροδοκοκκινίσουν και

να ψηθούν.

Όταν είναι έτοιµες, αφαιρείτε το λάδι και προσθέτετε τον κό-

λιαντρο και τις σβήνετε µε κρασί.

Τις κλείνετε µε το καπάκι της κατσαρόλας για 4-5 λεπτά για

να µαλακώσουν.

Κατά διαστήµατα κουνάτε πάνω-κάτω την κατσαρόλα, κρα-

τώντας µαζί και το καπάκι (αντινάσσετε).

Τις αλατοπιπερώνετε και τις σερβίρετε.

………………………………………………………………..

Η κούζα πάει πολλές φορές στην βρύση αµµά κάποτε εν να σπάση.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

40

Σουτζουκάκια ρεβυθένια

Υλικά

½ kg ρεβίθια

κρασί, σκόρδο, κύµινο, αλάτι, πιπέρι και λάδι.

Εκτέλεση

Μουσκεύουµε αποβραδίς τα ρεβίθια. Την επόµενη µέρα

στραγγίζουµε και αλέθουµε στο multi τα ρεβίθια πολύ καλά. Βά-

ζουµε ψιλοκοµµένο το σκόρδο, κύµινο, αλάτι, πιπέρι και ρίχνου-

µε τόσο κρασί, όσο να ενωθούν τα υλικά. Τα τηγανίζουµε σε

καυτό λάδι.

Σηµείωση: η ποσότητα σκόρδου, κύµινου, αλατιού, και πιπεριού αφορά

την προσωπική µας βούληση.

………………………………………………………………..

Έψησέν του το ψάριν στα σσ’είλι

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

41

Τυρόπιτα Μκρασιάτικη (Κατιµέρια)

Υλικά (για 15 τυρόπιτες)

1κιλό αλεύρι Αλατίνη (κατά προτίµηση)

7-8 αυγά

Τυρί από θρύµµατα φέτας, αν θέλουµε προσθέτουµε και άλ-

λα τυριά

Χυµό από 1-2 πορτοκάλια

Ελάχιστο αλάτι

Λίγο λάδι (περίπου 1 κουταλιά)

Εκτέλεση

Σε ένα µεγάλο µπολ ( µέτρια λεκάνη), ρίχνουµε το αλεύρι,

το αλάτι, το χυµό και το λάδι. Χρησιµοποιούµε χλιαρό νερό.

Ζυµώνουµε να γίνει µια µαλακιά ζύµη χωρίς να κολλάει.

Χωρίζουµε το ζυµάρι σε µικρές πίτες και αρχίζουµε να τις ανοί-

γουµε µε τον πλάστη. Προσπαθούµε να τις φτιάξουµε όσο πιο

λεπτές γίνονται. Τα θρύµµατα τα λιώνουµε µε πιρούνι σε ένα

µπολ µαζί και τα αυγά και τα χτυπάµε όλα µαζί. Παίρνουµε κου-

ταλιές από το µίγµα και το απλώνουµε σε όλη την επιφάνεια. Τη

διπλώνουµε σε σχήµα φακέλου (τετράγωνο) και την τηγανίζουµε

σε καυτό λάδι. Την πασπαλίζουµε µε τυρί (προαιρετικό).

Συνταγή από κα Πάτρα Καλιµανά

……………………………………………………………………………………..

Ετζύλησεν το στούππωµα ντζήβρεν την µαείρισσαν

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

42

Χούµους (σαλάτα)(Κύπρος)

Υλικά

500 γραµµάρια ρεβίθια

1 φλιτζάνι ταχίνι χτυπηµένο

1/4 φλιτζανιού χυµό λεµονιού

1/2 φλιτζάνι ελαιόλαδο

αλάτι, πάπρικα

µαϊντανό ψιλοκοµµένο

ελιές

Εκτέλεση

Αποσπέρας βάζοµε τα ρεβίθια στο νερό. Την επόµενη

βράζουµε τα ρεβίθια ρίχνοντας µέσα µισό λεµόνι και τα ψή-

νουµε πολύ καλά.

Ρίχνοµε µια κουτάλα ρεβίθια στο µπλέντερ µαζί µε µια

κουταλιά της σούπας ταχίνι και λίγο χυµό λεµονιού και τα

χτυπούµε .

Εάν είναι πολύ παχύρρευστα, τα αραιώνουµε µε ζουµί από

τους χούµους.

Στο τέλος σερβίρουµε µε πάπρικα, µαϊντανό ψιλοκοµµένο

και λίγο ελαιόλαδο.

...................................................................................................

Ελίµπησεν η ρ’κα στα σύκα, τζι’έν να φά’τζιαι τα συκόφυλλα.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

43

Αµυγδαλωτά αέρος

Υλικά

2 ποτήρια αµύγδαλο ασπρισµένο και αλεσµένο από το multi

1 ποτήρι ζάχαρη

1/4 ποτηριού φρυγανιά τριµµένη και περασµένη από σίτα

5-6 πικραµύγδαλα για µυρωδιά

ανθόνερο, ζάχαρη άχνη

Εκτέλεση

Σε µια λεκάνη ανακατεύουµε το αµύγδαλο, τη ζάχαρη, τη

φρυγανιά και ρίχνουµε τόσο ανθόνερο, όσο για να ενώσουµε τα

υλικά. Τα πλάθουµε σε σχήµα µικρού αχλαδιού και τα τυλίγουµε

στην άχνη. Τα καλύπτουµε µε µεµβράνη για να µην ξεραθούν.

Συνταγή από την κα Ελένη Καρνουπάκη

………………………………………………………………...

Αβκόν αβκόν τσακίζει.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

44

∆άχτυλα κυριών Υλικά Ζύµη: 4 ποτήρια αλεύρι (για όλες τις χρήσεις) 1ποτηράκι του καφέ άοσµο λάδι χλιαρό νερό όσο πάρει για να γίνει µαλακή ζύµη λίγο αλάτι 1 κουταλάκι γλυκού µπέικιν– πάουντερ Σιρόπι: 2 ποτήρια ζάχαρη 1 ποτήρι νερό 1 κουταλιά της σούπας χυµό και φλούδα λεµονιού ξύλο κανέλα ανθόνερο. Προσθέτετε όλα τα υλικά σε ένα σκεύος Τα βάζετε στη φωτιά να βράσουν για 5-6 λεπτά και µετά α-

φαιρείτε την κανέλα και τη λεµονόφλουδα. Γέµιση: 150 γραµµ. αµυγδαλόψιχα κανέλλα σκόνη ανθόνερο ζάχαρη. Κοπανίζετε τα αµύγδαλα και τα ανακατεύετε µε λίγη κανέλα

σκόνη, λίγη ζάχαρη και ανθόνερο Εκτέλεση Ρυζιάζετε (πλάθετε ) το αλεύρι µε το λάδι και το αλάτι. Προσθέτετε το νερό και πλάθετε καλά. Το σκεπάζετε µε µια πετσέτα και το αφήνετε για ½ ώρα πε-

ρίπου. Ανοίγετε φύλλο λεπτό και το κόβετε σε µικρά κοµµάτια (10

Χ 6 πόντους περίπου).Βάζετε γέµιση και τα τυλίγετε. Με το πιρούνι πιέζετε τις άκρες. Τα τηγανίζετε σε καυτό λάδι ελαφρά να πάρουν ξανθό χρώµα

Τα βάζετε σε τρυπητό να στραγγίσουν και τα ρίχνετε για ένα λε-πτό περίπου σε σιρόπι.

………………………………………………………………..

Έκατσεν σαν την αλουσίβαν

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

45

∆ίπλες

Υλικά

400γραµµάρια αλεύρι

2 αυγά +1 κροκό

75γραµµάρια βιτάµ

2 ποτήρια του καφέ κονιάκ

Εκτέλεση

Λιώνουµε το βούτυρο και ρίχνουµε µέσα τα χτυπηµένα αυ-

γά.. Όλα αυτά τα ρίχνουµε στο αλεύρι και τέλος βάζουµε λίγο

λίγο το κονιάκ . Βάζουµε τη ζύµη στο ψυγείο για µία ώρα. Στη

συνέχεια ανοίγουµε φύλλο και κόβουµε µακριέςλωρίδες .

Βάζουµε το λάδι να κάψει και µε το πιρούνι σχηµατίζοντας

τριαντάφυλλα. Τις τηγανίζουµε και κατευθείαν τις ρίχνουµε στο

σιρόπι που έχουµε ετοιµάσει . Στο τέλος ρίχνουµε από πάνω κα-

βουρδισµένο αµύγδαλο .

Συνταγή από κα Ξανθούλα Μοσχούρη.

…………………………………………………………………

Άλλοι σπέρνουν τζιαί θερίζουν,τζ’άλλοι τρων τζιαι βορτονίζουν

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

46

Κολοκυθόπιτα γλυκιά

Υλικά

Για το φύλλο:

¾ κιλό περίπου αλεύρι

½ φλιτζάνι περίπου λάδι, ανάλογο νερό

Για τη γέµιση:

4 κιλά περίπου κόκκινη κολοκύθα

2 κουταλιές µέλι, 2 κουταλιές ζάχαρη

1φλιτζάνι καρυδόψιχα χονδροκοπανισµένη

λίγη κανέλλα

Για το σιρόπι:

2 ποτήρια ζάχαρη

½ ποτήρι νερό

λίγο χυµό λεµονιού

Εκτέλεση

Καθαρίζετε, κόβετε σε µικρά κοµµάτια την κολοκύθα και την

βράζετε ώσπου µαλακώσει. Τη στραγγίζετε πολύ καλά να φύγουν

όλα τα νερά . Μετά ανακατεύετε µε την κολοκύθα, το µέλι, τη

ζάχαρη, την καρυδόψιχα και την κανέλλα.

Ετοιµάζετε τη ζύµη, να γίνει µαλακή . Ανοίγετε δύο φύλλα

στο µέγεθος του ταψιού και τα στρώνετε , αλείφοντας τα ενδιά-

µεσα µε λάδι . Βάζετε επάνω τη µισή γέµιση .Απλώνετε επάνω το

τρίτο φύλλο, την υπόλοιπη γέµιση κι άλλα δύο φύλλα αλείφοντας

τα ενδιάµεσα µε λάδι . Αλείφετε πάνω την πίτα µε λάδι , τη χα-

ράσσετε όπως του µπακλαβά και ψήνετε σε µέτριο φούρνο µέχρι

να ροδίσει . Βράζετε το σιρόπι και το ρίχνετε χλιαρό στη ζεστή

πίτα .

Συνταγή από κα Κατίνα Μανδρόχαλου από τον Κάµπο

…………………………………………………………..

Από πίτα που δεν τρως τι σε γιόφτει τα αν καεί

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

47

Κουλουράκια

Υλικά

½ kg βούτυρο

½ kg ζάχαρη

1 ποτήρι γάλα

8 αυγά

2 kg αλεύρι

1 φακελάκι µπέικιν-πάουντερ

1 αµµωνία

2 βανίλιες

Εκτέλεση

∆ουλεύουµε πρώτα το βούτυρο µε τη ζάχαρη, και προσθέ-

τουµε τα αυγά. Ζεσταίνουµε το γάλα και βάζουµε µέσα την αµ-

µωνία και την ανακατεύουµε πάνω από τα άλλα και τη ρίχνουµε .

Μετά βάζουµε τ’ αλεύρι µε το µπαίκιν και τη βανίλια. Η ζύµη να

µην είναι πολύ σκληρή.

Συνταγή από κα Μαρία Βολίκα

………………………………………………………………

Έπεσεν το λάι µας µες την µαγειριά µας.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

48

Κουραµπιέδες

Υλικά

1kg βούτυρο

3 ποτήρια ζάχαρη

2 ½ kg αλεύρι

1 ½ ποτήρια αµύγδαλο καβουρδισµένο και κοπανισµένο

Εκτέλεση

∆ουλεύουµε λίγο το βούτυρο. Έπειτα προσθέτουµε τη ζάχα-

ρη και τα δουλεύουµε για αρκετή ώρα. Στη συνέχεια προσθέτου-

µε το αµύγδαλο, καθώς και το αλεύρι λίγο λίγο. Τους ζυµώνουµε

καλά, τους πλάθουµε και τους φουρνίζουµε.

……………………………………………………………………..

∆ο(ς) µου τα µπαχάρια σου α δω τις µαγειριές σου.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

49

Κουραµπιέδες αµυγδάλου

Υλικά

Λίγο παραπάνω από ½ κιλό βούτυρο

1 ποτήρι ζάχαρη

2 αυγά ( κροκάδια αν θέλετε )

1 φλιτζάνι κονιάκ

1 φλιτζάνι ανθόνερο

100 γραµµάρια αµύγδαλα αλεσµένα

Αλεύρι όσο χρειάζεται

Εκτέλεση

Θα ασπρίσουµε το βούτυρο µε τη ζάχαρη, τ’ αµύγδαλα µε το

ανθόνερο τα ρίχνεις στο βούτυρο µαζί µε το κονιάκ και το αλεύ-

ρι όσο χρειαστεί και ένα κουταλάκι µπέικι πάουντερ

Συνταγή από την κα Φοράκη Ματίνα

………………………………………………………………

Αγαθός τζ’ αιρός ,κουτσ’ ιά χλωρά

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

50

Κουραµπιέδες νηστίσιµοι

Υλικά

1 ποτήρι καλαµποκέλαιο

1/2 ποτήρι αµύγδαλο κοπανισµένο

1/2 ποτήρι ζάχαρη,

2 βανίλιες

Αλεύρι για όλες τις χρήσεις όσο σηκώσει

Ζάχαρη άχνη

Εκτέλεση

∆ιαλύουµε τη ζάχαρη στο καλαµποκέλαιο και προσθέτουµε

τις βανίλιες, το αλεύρι και τελευταία το αµύγδαλο. Πλάθουµε σε

διάφορα σχήµατα και ψήνουµε στους 180 βαθµούς µέχρι να ρο-

δίσουν πολύ καλά. Τους βγάζουµε από το φούρνο και τους αφή-

νουµε να κρυώσουν. Τους τυλίγουµε σε άχνη ζάχαρη.

………………………………………………………………

Σύρνε αβκά πας στον τοίχον.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

51

Λουκουµάδες

Υλικά

500gr νερό χλιαρό

500gr αλεύρι

50gr µαγιά

Εκτέλεση

Σ’ ένα µπώλ ανακατεύετε το νερό , τη µαγιά και το αλεύρι

ώσπου να γίνει ένας λείος χυλός. Σκεπάστε το µπώλ µε µια βρεγ-

µένη πετσέτα και αφήστε το σε ένα ζεστό µέρος για 45 λεπτά να

φουσκώσει. Ζεσταίνεται το λάδι στη φριτέζα ή σε βαθύ σκεύος

στους 180 βαθµούς. Παίρνετε µε το χέρι τη ζύµη και την κόβετε

µε το κουταλάκι του γλυκού και τη ρίχνετε στο καυτό λάδι. Όταν

χρυσίζουν τους βγάζετε.

Σερβίρετε µε µέλι και κανέλλα..

...................................................................................................

Παλαιότερα τους λουκουµάδες τους έφτιαχναν σε πολλές γιορτές. Ει-

δικότερα του Αγίου Ανδρέα (30 Νοεµβρίου), την Πρωτοχρονιά , του Αγίου

Βασιλείου, στις ονοµαστικές γιορτές αλλά και σε βαφτίσεις, αρραβώνες

και για το καλορίζικο των σπιτιών.

Επίσης τους προσέφεραν οι συγγενείς όταν επισκέπτονταν τους νεό-

νυµφους και προσφέρονταν ακόµη στους προσκυνητές στα πανηγύρια. Ε-

πιπλέον, τους λουκουµάδες τους έφτιαχναν όταν έβγαζαν το λάδι για να

δούνε αν είναι καλό και δεν τους έλεγαν λουκουµάδες αλλά «γριές τηγανί-

τες».

………………………………………………………………...

∆ώστου πελλού λουκάνικον τζιαι να σου λαλεί έν ζαβόν.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

52

Μαµούλια(1)

Υλικά

2 ποτήρια βούτυρο

1 ποτήρι ζάχαρη

1 ποτήρι γάλα

1 πακέτο αλεύρι

1 κουταλάκι σόδα

1 ποτήρι του λικέρ κονιάκ

2 αυγά

150 gr ζάχαρη

Λίγη κανέλλα

2 αυγά

600gr.αµύγδαλο κοπανισµένο

Εκτέλεση

Βράζουµε το βούτυρο και ρίχνουµε το γάλα και τη ζάχαρη.

Όταν αφρίσουν ρίχνουµε λίγο λίγο το αλεύρι ανακατεύοντας και

το ψήνουµε για να γίνει η ζύµη σφικτή. Την αφήνουµε να κρυώ-

σει. Μετά ταράζουµε 2 αυγά και τα ρίχνουµε µέσα στη ζύµη. Έ-

πειτα ρίχνουµε το κονιάκ και την σόδα και τα ζυµώνουµε καλά.

Στη συνέχεια τα πλάθουµε σε σχήµα αχλαδιού, βάζοντας µέσα

την γέµιση.

Γέµιση: Ψήνουµε το αλεσµένο αµύγδαλο µε την ζάχαρη αρ-

κετά έως ότου απορροφήσει το υγρό. Όταν κρυώσει το αµύγδαλο

ταράζουµε τα 2 αυγά και τα ζυµώνουµε µε το αµύγδαλο και την

κανέλλα. Όταν τα φουρνίσουµε στους 180 ή 200 βαθµούς τα α-

φήνουµε να κρυώσουν, τους ρίχνουµε ανθόνερο, λίγο τα αφή-

νουµε να στεγνώσουν, τα περνάµε στην άχνη ζάχαρη και µετά

από 1 ώρα τα ξαναπερνάµε στην άχνη.

Συνταγή από τη κα Κατίνα Μανδροχάλου

………………………………………………………….……..

Η παντρειγιά τσαι το τσουκάλι θουν ανέγκαση µεγάλη

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

53

Μαµούλια(2)

Υλικά

1kg αλεύρι

1 ποτήρι ζάχαρη

3 αυγά

1 ποτήρι γάλα

½ ποτήρι κονιάκ

½ kg βούτυρο

1 κουταλάκι σόδα

Γέµιση

300g αµύγδαλο καβουρδισµένο και αλεσµένο

5-6 κουταλιές ζάχαρη

κανέλλα

λίγο ανθόνερο

Εκτέλεση

∆ιαλύουµε τη ζάχαρη µέσα σε χλιαρό γάλα. Βάζουµε στη

φωτιά το βούτυρο να κάψει και ρίχνουµε µέσα το αλεύρι και µετά

το γάλα µε τη ζάχαρη. Ανακατεύουµε συνεχώς µέχρι όταν η ζύµη

ξεκολλά από το τσουκάλι. Την βγάζουµε από τη φωτιά και την

αφήνουµε να κρυώσει και σπάµε µέσα 3 αυγά µε το κονιάκ και τη

σόδα. Η ζύµη να είναι µαλακή. Τα πλάθεις σε σχήµα αχλάδι µε

γέµιση ένα κουταλάκι του γλυκού.

Τα ψήνουµε στους 150 βαθµούς.

Συνταγή από κα Μαρία Βολίκα

………………………………………………………………

Πίτα αν έχεις, έγνοια έχεις, φάγε την α µην την έχεις.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

54

Μασουράκια(1)

Υλικά

½ kg κρούστα

½ kg καρύδι

½ kg αµύγδαλο

2 φλιτζάνια ζάχαρη

1 κουταλιά κανέλλα

1 ποτηράκι του κρασιού ανθόνερο

5 κουταλιές τριµµένη φρυγανιά

Εκτέλεση

Αλέθουµε το αµύγδαλο και το καρύδι. Προσθέτουµε τη ζά-

χαρη, την κανέλλα και τη φρυγανιά και τα βρέχουµε µε ανθόνε-

ρο. Κατόπιν παίρνουµε ένα φύλλο κρούστας, την κόβουµε σε 4

µικρές λουρίδες, το αλείφουµε µε βούτυρο, βάζουµε τη γέµιση

και το τυλίγουµε. Το ψήνουµε στους 160 βαθµούς για 15 λεπτά.

Σιρόπι

3 ποτήρια νερό

2 ποτήρια ζάχαρη

1 κουταλάκι της σούπας λεµόνι

Βάζουµε το σιρόπι για 5 λεπτά να βράσει. Ζεστό το σιρόπι,

κρύα τα µασουράκια τα µελώνουµε και ρίχνουµε κατόπιν πάνω

καρύδι και αµύγδαλο.

Αυτά τα γλυκά φτιάχνονται µόνο τα Χριστούγεννα.

Συνταγή από κα Μαρία Βολίκα

………………………………………………………………

Ετζύλησεν ο τέντζερης, τζήβρεν το καπάτζιν.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

55

Μασουράκια(2)

Υλικά

1kg κρούστα

4 ποτήρια αµύγδαλο

Βούτυρο

Κανέλλα

Εκτέλεση

Παίρνουµε ένα ένα φύλλο κρούστας και το κόβουµε σε λωρί-

δες. Κάθε λωρίδα την διπλώνουµε από τις 2 πλευρές και µε ένα

βουρτσάκι την αλείφουµε µε βούτυρο που το έχουµε λιώσει σε

ένα κατσαρολάκι. Έπειτα ρίχνουµε αµύγδαλο και το τυλίγουµε.

Τα βάζουµε στο φούρνο σε θερµοκρασία 175 βαθµών στην αρχή

και στη συνέχεια την µειώνουµε στους 150 βαθµούς. Καθώς ψή-

νονται ετοιµάζουµε το σιρόπι. Έπειτα τα βουτάµε στο σιρόπι και

τα αφήνουµε να τραβήξουν. Όταν στραγγίσουν τα βάζουµε σε

µια πιατέλα και ρίχνουµε αµύγδαλο και κανέλλα.

Σιρόπι:

3 ποτήρια νερό

2 ποτήρια ζάχαρη

1 κουταλάκι της σούπας λεµόνι

Βάζουµε το σιρόπι για 5 λεπτά να βράσει. Ζεστό το σιρόπι,

κρύα τα µασουράκια τα µελώνουµε.

Από Κάµπο Αριστίνα Λεβεντούρη

……………………………………………………………… Το κροµµύδιν το ταχύ κάµνει τ’ άντερον παχύ και το σκόρδον

την ηµέρα δίνει της καρδιάς αγέρα.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

56

Κουρκουµπίνοι(1)

Υλικά

2 ποτήρια βούτυρο

2 ποτήρια λάδι

2 ποτήρια ζάχαρη

2 ποτήρια γάλα

2 κουταλάκια σόδα

1 ½ kg σιµιγδάλι

2kg αλεύρι

Εκτέλεση

∆ουλεύουµε το βούτυρο και το λάδι λίγο και έπειτα προσθέ-

τουµε τη ζάχαρη και το γάλα και τα δουλεύουµε όλα µαζί. Μετά

προσθέτουµε τη σόδα διαλυµένη σε λίγο κονιάκ και προσθέτουµε

και το αλεύρι. Τέλος τους ζυµώνουµε καλά, τους πλάθουµε και

τους φουρνίζουµε.

Από Κάµπο Αριστίνα Λεβεντούρη

,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

Των φρονίµων τα παιδιά πριν πεινάσουν µαγειρεύουν

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

57

Μελοµακάρονα

Υλικά

1 ποτήρι λάδι

1 ποτήρι χυµό πορτοκάλι

1 ποτήρι ζάχαρη

2 κουταλάκια µπέκιν

500 γραµµ. Αλευρι

κανέλλα, γαρύφαλλο

Εκτέλεση

Τα ρίχνοµε όλα µαζί σ’ ένα µπώλ και πλάθοµε µικρά µπαλά-

κια που τους κάνοµε ότι σχήµα θέλοµε.

Σιρόπι:

2 ποτήρια ζάχαρη

1 1/2 ποτήρι νερό

Λίγο λεµόνι

Τα βράζουµε για 5 λεπτά και ρίχνουµε µέσα τα µελοµακάρο-

να για λίγο και µετά τα πασπαλίζουµε µε αµύγδαλο και καρύδι

τριµµένο.

Συνταγή από την κα Μαρία Κοντογιάννη

......................................................................................................

Θέλει κολάτζον το µωρόν, να βάλη νουν µε τον τζαιρόν.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

58

Μελοµακάρονα(1)

Υλικά

3 φλιτζάνια λάδι

11\2 ποτήρι ζάχαρη

1 ποτήρι πορτοκάλι

1 κουταλάκι σόδα

1 κουταλάκι µπεκιν πάουντερ

1 κουταλάκι κανέλα

1 κουταλάκι αµύγδαλα

1 1\2 κιλό αλεύρι

Σιρόπι

Βάζουµε νερό και µέλι σε ένα τσουκάλι και τα ζεσταίνουµε

και όταν ζεσταθεί

Βάζουµε τα µελοµακάρονα µέσα τα βουτάµε και µετά τα βά-

ζουµε µέσα στο αµύγδαλο και είναι έτοιµα .

Συνταγή από την κα Πόπη Νερατζή

………………………………………………………………….

Θωρεί µε όπως η αίγια το µασσαίρι.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

59

Μελοµακάρονα(2)

Υλικά

2 ποτήρια λάδι

1 ποτήρι ζάχαρη

1 ποτήρι πορτοκάλι µείον 2 δάχτυλα που συµπληρώνεις µε

κονιάκ

1 κουταλάκι κοφτό σόδα

1 µπέικιν ( δηλαδή 2 κουταλιές κοµπόστας )

ξύσµα πορτοκάλι

αλεύρι όσο σηκώσει

.

Εκτέλεση

Ρίχνουµε σε µία λεκάνη το λάδι, τη ζάχαρη και το χυµό πορ-

τοκαλιού και τα δουλεύουµε µε το χέρι µέχρι να λιώσει λίγο η

ζάχαρη. Κατόπιν προσθέτουµε τη σόδα, το µπέικη, την κανέλλα

και το ξύσµα πορτοκάλι. Στο τέλος ρίχνουµε όσο αλεύρι σηκώ-

σει.

Σιρόπι:

2 φλιτζάνια νερό

2 φλιτζάνια ζάχαρη

2 φλιτζάνια µέλι

Ζεστό το σιρόπι και κρύα τα µελοµακάρονα

Συνταγή από την κα Μαρία Βολίκα

…………………………………………………………………..

Όποιος πίνει κρασί βερεσιέ, µεθκιά δκιό φορές.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

60

Μελοµακάρονα(3)

Υλικά 2 ποτήρια σπορέλαιο ½ ποτήρι ζάχαρη ½ ποτήρι µπύρα χυµός και ξύσµα τους πορτοκαλιού 4 κουταλιές σούπας κονιάκ ½ κουταλάκι του γλυκού αλάτι 1 κουταλιά τους σούπας κοφτή σόδα ½ κιλό σιµιγδάλι ψιλό αλεύρι όσο σηκώνει (κοντά ένα κιλό) 1 κουταλιά τους σούπας µπέκιν Εκτέλεση Βάζουµε το λάδι µε τη ζάχαρη, το αλάτι, το ξύσµα του πορ-

τοκαλιού και τα δουλεύουµε µε το χέρι να λιώσει η ζάχαρη. Έπει-τα ρίχνουµε το σιµιγδάλι και την µπύρα. Στη συνέχεια ρίχνουµε το κονιάκ και το χυµό πορτοκαλιού µε τη σόδα διαλυµένη και όσο αλεύρι σηκώσει για να γίνει µια ζύµη µαλακή. Ζεσταίνουµε το φούρνο τους 250

οC και τα ψήνουµε τους 200

οC. Σε 20 λεπτά

είναι έτοιµα. Σιρόπι 2 ποτήρια ζάχαρη 2 ποτήρια νερό ½ χυµό λεµονιού Φύλλα κανέλας και λίγα γαρίφαλα 2 κουταλιές µέλι Χλιαρά τα µελοµακάρονα και ζεστό το σιρόπι. Από πάνω ρί-

χνουµε αλεσµένο καρύδι.

Συνταγή από την κα Ματίνα Φοράκη

…………………………………………………………………..

Μεγάλη µπουκιά φάε, µεγάλο λόγο µη λες.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

61

Μπακλαβάς

Υλικά

1 ½ kg κρούστα

5 ποτήρια αµύγδαλο κοπανισµένο

κανέλλα

2 kg βούτυρο

10 παξιµάδια κοπανισµένα

µοσχοκάρφια

2 kg ζάχαρη

Εκτέλεση

Βάζουµε σε µια λεκάνη το αµύγδαλο, τα παξιµάδια, την κα-

νέλλα και τα µοσχοκάρφια και µισό ποτήρι ζάχαρη. Έπειτα βά-

ζουµε στο ταψί κάτω κάτω το βούτυρο, µετά κρούστα, έπειτα πά-

λι βούτυρο και ρίχνουµε αµύγδαλο και ούτω καθεξής. Καρφώ-

νουµε την πάνω κρούστα µε µοσχοκάρφια και φουρνίζουµε για

1:30 ώρα σε χαµηλή φωτιά. Όταν ψηθεί τον αφήνουµε να κρυώ-

σει και το περιχύνουµε µε σιρόπι.

Από Κάµπο

Αριστίνα Λεβεντούρη

…………………………………………………………………

O κούκος,, θέλει συντροφιά τσαι ο ρόβυθος απλωτοπιά.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

62

Κουρκουµπίνοι ψηµένοι

Υλικά

3 ποτήρια λάδι καλό

1 ποτήρι χλιαρό νερό

1 ποτήρι ζάχαρη

2 ποτήρια σιµιγδάλι

Αλεύρι όσο σηκώσουν

Εκτέλεση

Καίµε το λάδι, έχουµε λιώσει τη ζάχαρη µε το χλιαρό νερό,

όταν κάψει πολύ το λάδι τα ρίχνουµε µέσα, ρίχνουµε και το σιµι-

γδάλι και το αλεύρι και τα ανακατεύουµε µε ξύλινο κουτάλι. Ό-

ταν σηκώνεται η ζύµη από τη χύτρα την κατεβάζουµε και την

αφήνουµε να κρυώσει.

Εάν µας φανεί αραιή προσθέτουµε λίγο αλεύρι ακόµα, σφίγ-

γουµε ένα πορτοκάλι και βάζουµε δυο κουταλάκια του γλυκού

κοφτά σόδα. Τη λιώνουµε και περεχούµε το ζυµάρι, τα ζυµώνου-

µε καλά, πλάθουµε τους κουρκουµπίνους και τους φουρνίζουµε.

Μετά τους µελώνουµε µε δυο φλιτζάνια µέλι, δυο φλιτζάνια ζά-

χαρη και δυο κουταλιές λεµόνι.

…………………………………………………………………...

Η Μαρού ψωµιά εν έχει και χαρβάν πα και γυρεύγει

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

63

Παστελαριές

Ξεραίνουµε τα σύκα. Τα ανοίγουµε σε 4 κοµµάτια το κάθε

ένα. Ετοιµάζουµε κοπανισµένο αµύγδαλο, σουσάµι και κανέλα.

Βουτάµε σε αυτό το µίγµα ένα-ένα τα σύκα (από µέσα) και τα

ενώνουµε. Τα τοποθετούµε σε λαµαρίνα και τα φουρνίζουµε.

Μετά τα βάζουµε σε κουτιά µε φύλλα δάφνης και τα φυλάµε για

το χειµώνα.

Συνταγή από την κα Θεοδοσία Ραπίτου

…………………………………………………………………...

Μεάλο βούκο φάε και λο µεάλο µέµπεις

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

64

Βασιλόπιτα

Υλικά

8 αυγά

500 γραµ. ζάχαρη

500 γραµ. βούτυρο λιωµένο

500 γραµ αλεύρι

300 γραµ. αµυγδαλόψιχα

100 γραµ. καρυδόψιχα

2 κουταλάκια γλυκού µπέκιν

Σταφίδες-ρούµι ή κονιάκ

Εκτέλεση

Χτυπάµε τα αυγά µε τη ζάχαρη. Ρίχνουµε τα υπόλοιπα υλικά

και στο τέλος σιγά σιγά το αλεύρι. Βουτυρώνουµε το ταψί και ρί-

χνουµε το µείγµα. Ψήνουµε για 30 λεπτά στους 180οC ή 1 ώρα

στους 150οC. Όταν την βγάλουµε την αλείφουµε µε σιρόπι καρα-

µέλα και κολλάµε αµύγδαλο σε φλούδες και πασπαλίζουµε µε

ζάχαρη άχνη.

Συνταγή από την κα Μαρία Κοντογιάννη.

………………………………………………………………..

Ο αλουπός στον ύπνον του εθώρεν πετεινάρκα.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

65

Πουτίγκες

Υλικά (για 6 κοµµάτια)

1/2 ψωµί φόρµας (όχι φρέσκο)

2 αυγά

1/2 βούτυρο Βιτάµ

1 ποτήρι γάλα

Μέλι

Αµύγδαλο κοπανισµένο

Λίγη κανέλα

Εκτέλεση

Κόβουµε το ψωµί σε φέτες (1 δάχτυλο).Βγάζουµε την κόρα.

Τις βουτάµε στο γάλα, µετά στο αυγό και τις τηγανίζουµε σε

καυτό βούτυρο. Όταν ροδίσουν και από τις δυο πλευρές, τις σερ-

βίρουµε (ζεστές) µε µέλι, αµύγδαλο και κανέλα.

Τις φτιάχνουν συνήθως τις Αποκριές.

Συνταγή από την κα Θεοδοσία Ραπίτου

……………………………………………………………………

Όποιος τρυά το µέλι , γλύφει τζιαί τα δάχτύλια του.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

66

Τριγωνάκια

Υλικά

350 γραµµάρια ζάχαρη

350 γραµµάρια αµύγδαλο

11/2φλιτζάνι νερό

1/2 κουταλάκι γλυκού µαστίχα Χίου κοπανισµένη (τη µα-

στίχα την κοπανίζουµε µε λίγη ζάχαρη)

1 κουταλιά σούπας γλυκόζη

2 κουταλιές σούπας χυµό λεµονιού

άχνη ζάχαρη για πασπάλισµα

βούτυρο φυτίνη

Εκτέλεση

Ζεµατάµε και ξεφλουδίζουµε το αµύγδαλο το στεγνώνουµε

στο φούρνο και µετά το αλέθουµε. Βάζουµε τα 350 γραµµάρια

ζάχαρη µε 1,5 φλιτζάνι νερό στη κατσαρόλα.

Μόλις βράσει µετά από 5 λεπτά είναι έτοιµο το σιρόπι και

ρίχνουµε µέσα το λεµόνι και τη γλυκόζη . Μετά ρίχνουµε στο

κοπανισµένο αµύγδαλο και στη µαστίχα όσο σιρόπι χρειάζεται

για να ενωθούν.

Κόβουµε τη κρούστα φιλαράκια 8 πόντων το καθένα και τα

βουτυρώνουµε. Βάζουµε µέσα µια κουταλιά του γλυκού µείγµα

και τα τυλίγουµε τριγωνάκι. Βάζουµε στο ταψί αντικολλητικό

χαρτί και τα ψήνουµε στο φούρνο στους 150-160 βαθµούς και τα

πασπαλίζουµε µε ζάχαρη άχνη.

Συνταγή από την κα Ελένη Καλαµάρη

……………………………………………………………………..

Καλός καλός ο σσοίρος µας, τζιαι βκήκεν χαλαζιάρης.

Η Χ Ι Ο Σ Σ Υ Ν Α Ν Τ Α Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Ο Τ Σ Ο Υ Κ Α Λ Ι

67

Ταµπουραδοπιτάκια

Υλικά

Για το φύλλο

∆υο χούφτες αλεύρι σκληρό

2 κουταλιές λάδι

1 κουταλιά ξύδι

Ι πρέζα αλάτι, νερό λάδι για τηγάνισµα.

Για τη γέµιση

Ταµπουρά ζεµατισµένο και στραγγισµένο

Λίγη ζάχαρη, κανέλα

Εκτέλεση

Σε µια λεκάνη βάζουµε το αλεύρι και ρίχνουµε το λάδι, το

ξύδι, το αλάτι και τα τρίβουµε σαν τραχανά. Ρίχνουµε λίγο-λίγο

το χλιαρό νερό και ζυµώνουµε µέχρι να γίνει µαλακή ζύµη, Κό-

βουµε τη ζύµη σε µπαλίτσες και την αφήνουµε να ξεκουραστεί

για µισή ώρα.

Ανακατεύουµε τον ταµπουρά, τη ζάχαρη και την κανέλα.

Ανοίγουµε τη ζύµη σε λεπτό φύλλο, το κόβουµε σε λουρί-

δες,, βάζουµε λίγη γέµιση, τα τυλίγουµε σα σαλιγκαράκια και τα

τηγανίζουµε σε καυτό λάδι,

Τα σερβίρουµε ρίχνοντας µέλι και κανέλα.

..........................................................................................................

Ηύρες φαϊν φάε, ηύρες δουλειάν, για ξύλον, φύε.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Για Την Κύπρο, Ελληνική ∆ηµοκρατία, Υπουργείο Εθνικής Άµυνας, 1998.

Κολλιάρος Γιάννης, Μιάν βολάν τσ’ έναν τσαιρόν ήτον…, Εκδόσεις «Πἀπυρος», Χίος 2003.

Νέα Εγκυκλοπαίδεια, Εκδόσεις Μαλλιάρης Παιδεία, Θεσσαλονίκη 2005.

Οι Κυπριακές Φορεσιές, του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, Αθήνα 1999.