Download - H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

Transcript
Page 1: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 3

Iδιοκτήτης: EEκκδδόόσσεειιςς EEρργγααττιικκήή ΔΔηημμοοκκρρααττίίααYπεύθυνη σύνταξης: Mαρία Στύλλου

Επιμέλεια: Λέανδρος ΜπόλαρηςEξώφυλο, σελιδοποίηση:

Παντελής Γαβριηλίδης, Aλέξης KαλέργηςKεντρική διάθεση: ΜΜααρρξξιισσττιικκόό ΒΒιιββλλιιοοππωωλλεείίοο,

Φειδίου 14- 16, Tηλ. 210 52 47 584

ΓΓιιαα σσυυννδδρροομμέέςς κκααιι γγρράάμμμμαατταα::Περιοδικό «Σοσιαλισμός από τα Κάτω«Τ.Θ. 8161 - 100 10 ΑθήναΕ-mail: ssaakk@@sseekk--iisstt..ggrrμπορείτε να διαβάσετε το περιοδικό στο internet στη ιστοσελίδα wwwwww..sseekk--iisstt..ggrr//ssaakk..hhttmm

TToo ««ΣΣοοσσιιααλλιισσμμόόςς ααππόό τταα ΚΚάάττωω««είναι το δίμηνο περιοδικό του

ΣΣοοσσιιααλλιισσττιικκοούύ ΕΕρργγααττιικκοούύ ΚΚόόμμμμααττοοςς

HH AAννοοιιξξηη ττωωνν εερργγααττώώνν 33

TTοο ππιιοο μμεεγγάάλλοο ααππεερργγιιαακκόό κκύύμμαα 66

HH ααππεερργγιιαακκήή 88 MMάάρρττηη ττωωνν ΓΓυυννααιικκώώνν 88

HH ααππεερργγίίαα σσττοουυςς ΔΔήήμμοουυςς 1100

MMάάηηςς ‘‘6688 HHτταανν μμόόννοο ηη ααρρχχήή...... 1111

HH κκρρίίσσηη,, ττοο δδοολλάάρριιοο οο KKέέϊϊννςς κκααιι οο MMάάρρξξ 1144

BBααλλκκάάννιιααTTοο εελλννττοορράάννττοο ττωωνν εελλλληηννιικκώώνν ττρρααππεεζζώώνν 1177

ΣΣεερρββίίααHH κκρρίίσσηη ααππόό ττααξξιικκήή σσκκοοππιιάά 2200

HH δδιιεεθθννιισσττιικκήή ππααρράάδδοοσσηη σστταα BBααλλκκάάννιιαα««TTαα λλααββααρραα ήήσσαανν όόλλαα εερρυυθθρράά»» 2222

PPωωσσίίαα HH εεππιισσττρροοφφήή ττηηςς δδεεύύττεερρηηςς υυππεερρδδύύννααμμηηςς;; 2255

HH KKύύππρροοςς μμεεττάά ττηη ννίίκκηη ττοουυ AAKKEEΛΛ 2288

ΒΒιιββλλιιοοκκρριιττιικκήή 3311--3344

MMίίκκλλοοςς KKοουυνν::MMπποουυχχάάρριιννAAππόό ττηηνν ηηγγεεσσίίαα ττωωνν μμπποολλσσεεββίίκκωωνν σσττοοεεκκττεελλεεσσττιικκόό ααππόόσσππαασσμμαα

ΠΠέέττρροοςς ΠΠααππαακκωωννσσττααννττίίννοουυ::TTοο χχρρυυσσόό ππααρρααππέέτταασσμμααHH γγέέννννηησσηη ττοουυ οολλοοκκλληηρρωωττιικκοούύ κκααππιιττααλλιισσμμοούύ

CChhaarrlleess TTiillllyy::KKοοιιννωωννιικκάά κκιιννήήμμαατταα 11776688--22000044

Σ’αυτό το τεύχος...

Τίποτα δεν θα είναι ίδιο μετά τημεγάλη μάχη για το Ασφαλιστικό.Όπως μετά το ασφαλιστικό του Γιαν-νίτση η απεργία και το συλλαλητήριοπου ανάγκασε τον Σημίτη σε υποχώ-ρηση έγινε σταθμός για το εργατικόκίνημα, το ίδιο συμβαίνει και τώρα.Μόνο που αυτή τη φορά δεν υπάρχεισύγκριση.

Οι αγώνες της εργατικής τάξηςαυτό το τετράμηνο έφτασαν στοψηλότερο σημείο σε σχέση με όλα ταπροηγούμενα χρόνια. Γι’ αυτό ησύγκριση γίνεται από πολλούς με ταπρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης–και αριθμητικά και ποιοτικά.

Αριθμητικά μέσα σ’αυτό το διάστη-μα βγήκε σε απεργία σχεδόν όλη ηεργατική τάξη. Στις τρεις Πανεργατι-κές της ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ 12Δ, 13 Φ και19Μ, σε όλες ή τουλάχιστο σε μια,απεργούσαν χώροι ακόμα και ασυνδι-κάλιστοι που μέχρι τώρα δεν τολμού-σαν να το σκεφτούν. Οι στατιστικέςέχουν πάψει να μετράνε τις μέρεςτων απεργιών τα τελευταία χρόνια,αν όμως γινόταν κάτι τέτοιο το απο-τέλεσμα θα ήταν το ψηλότερο.

Δεν είναι μόνο αυτό. Η διαφορά μετα προηγούμενα είναι η συμμετοχήσε κάθε χώρο. Τα ποσοστά ξεκινού-σαν από το 85% και έφταναν το 100%.Στη ΔΕΗ, στους Δήμους, στηνΤράπεζα της Ελλάδος η συμμετοχήέσπασε τα ρεκόρ.

Η διαφορά ήταν ότι σε μια σειράκλάδους οι απεργίες έγιναν διαρκεί-ας. Οι Πανεργατικές ήταν κορυφέςμέσα σε ένα μακρύ απεργιακό κύμα.Ξεκίνησαν τα λεγόμενα «ευγενή»ταμεία, με τους δημοσιογράφους καιτους μηχανικούς να απεργούν πριναπό την πρώτη Πανεργατική και νασυνεχίζουν αμέσως μετά στις 19Δεκέμβρη. Το Γενάρη, τη σκυτάλη

πήραν οι κινητοποιήσεις ενάντια στιςιδιωτικοποιήσεις στα Λιμάνια, σταΕΛΤΑ, στη ΔΕΗ.

Η δεύτερη Πανεργατική στις 13Φλεβάρη έμοιαζε με αποκλιμάκωσησε σύγκριση με την προηγούμενη καικάποιοι θεωρούσαν ότι η μάχη για τοΑσφαλιστικό έπαιρνε τέλος. Ο Καρα-μανλής ταλαντεύτηκε για το τι πρέπεινα κάνει. Νόμιζε ότι είχε κερδίσει τοπαιχνίδι διασπώντας το μέτωπο των«ευγενών» ταμείων με υποχωρήσειςκάτω από το τραπέζι, αλλά διαψεύ-στηκε οικτρά. Οι αποφάσεις στη ΔΕΗκαι στους Δήμους για απεργίες διαρ-κείας από τα τέλη Φλεβάρη έδωσαντον τόνο και καθόρισαν το κλίμα.

Η απεργία στην Τράπεζα της Ελλά-δος έδωσε μεγαλύτερη ώθηση σ’αυ-τή τη δυναμική που άρχισε πια να έχειτην τάση να γενικευτεί με απεργίεςστο Μετρό και τον ΗΣΑΠ, στις άλλεςΤράπεζες, στα Ασφαλιστικά Ταμεία.

Οι απεργίες στη ΔΕΗ, στους Δήμουςκαι στην Τράπεζα της Ελλάδος ξανα-ζωντάνεψαν την περιφρούρηση καιτις απεργιακές φρουρές, τον έλεγχοτου προσωπικού ασφαλείας από τοσυνδικάτο και όχι την εργοδοσία, τηνοργάνωση απεργιακών επιτροπώνπου φροντίζουν για όλα αυτά.

Οι νέοι και οι ΓυναίκεςΣ’αυτό το κύμα καθοριστικό ρόλο

έπαιξαν οι νέοι και οι γυναίκες. Μέχριπρόσφατα, το νέο εργατικό κομάτιείτε δεν συμμετείχε καθόλου στιςαπεργίες, είτε αναζητούσε χωριστέςδικές του. Παράδειγμα οι «Καμπαλέ-ρος» με τις μηχανοκίνητες πορείεςτους χωριστά από τα συνδικάτα.Όμως η «γενιά των 700 ευρώ» δενείναι κάποιο παράξενο φρούτο έξωαπό την υπόλοιπη εργατική τάξη καιδεν αποκτάει συλλογικότητα μέσα

H Άνοιξη των εργατών

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 3

Page 2: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

4 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

από τους bloggers και το ίντερνετ. Πιοσωστή είναι η περιγραφή ότι πρόκειται γιατη γενιά της Γένοβας και του Αρθρου 16και αυτό δεν αφορά μόνο τους φοιτητέςαλλά και τους νέους εργάτες και εργά-τριες.

Η αλήθεια είναι ότι αυτό που εμποδίζειτη συμμετοχή τους είναι η αλλοτρίωσηπου αισθάνονται άντρες και γυναίκες σεσχέση με το πώς λειτουργούν τα συνδικά-τα. Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία απω-θεί όλο αυτό τον κόσμο από τη ζωή τωνσυνδικάτων. Δεν εμπνέει μια λειτουργίαπου μέσα στο χρόνο μπορεί να σημαίνειμια συνέλευση και εκλογές, εκεί όπουακόμα κι αυτά δεν έχουν γίνει κάθε δυο ήτρία χρόνια. Η εικόνα δεν βελτιώνεται μετο κάλεσμα μιας 24ωρης απεργίας μέσαστο χρόνο άντε στο εξάμηνο. Μέχρι τώρα,η μόνη 24ωρη απεργία που ήταν διαφορε-τική ήταν στις 14 Δεκέμβρη του 2005,όταν κάτω από την επίδραση της απεργί-ας στις Τράπεζες εκείνο το καλοκαίρι καιενός δυναμικού συλλαλητήριου στη ΔΕΘ,η ΓΣΕΕ κάλεσε πανελλαδικά στην Αθήνακατέβασε κόσμο με τρένα από τη Θεσσα-λονίκη και κινητοποίησε το Λεκανοπέδιομε επιτροπές και εκδηλώσεις στους γύρωΔήμους.

Ηταν μια αναλαμπή, ή πιο σωστά έναςπροπομπός του σημερινού κινήματος. Οισυνδικαλιστικές ηγεσίες, όμως, την είχανφοβηθεί και γύρισαν στη ρουτίνα της«ομαλότητας».

Μέσα στη σημερινή μάχη, αυτή η ρου-τίνα έσπασε κάτω από την ανάγκη ναοργανωθεί η απεργία διαρκείας και τηναναταραχή σε όλους τους χώρους από τημακρόσυρτη σύγκρουση τόσων μηνών. Ησυμμετοχή του νέου κοματιού και τωνγυναικών απογειώθηκε και αποδείχθηκεκαθοριστική. Η εξήγηση ότι αυτό έγινε

επειδή το νομοσχέδιο της Πετραλιά χτυ-πάει ιδιαίτερα τις γυναίκες και τους νέουςδεν είναι αρκετή. Η ένταση, η διάρκεια καιη ορμή αυτού του απεργιακού κινήματοςέδωσε την έμπνευση και τη δυνατότητανα ξαναμπούνε παλιά και νέα κομάτια καινα το οργανώσουν.

Οι ηγεσίες είχαν απομακρύνει και τουςμεν και τους δε από τα συνδικάτα, όχιμόνο με τις γραφειοκρατικές λειτουργίεςαλλά και με την πολιτική τους. Χάρισαν τημάχη των συμβασιούχων σε δικηγόρουςστυλ Νικολετσόπουλου και άφησανκόσμο έκθετο σε αλισβερίσια στυλΤσέκου, ενώ παράλληλα ξηλώνονταν οικατακτήσεις που είχαν κερδίσει οι γυναί-κες πριν 20 χρόνια. Η σημερινή εισβολήτων γυναικών και των νέων στις απεργίεςανοίγει μια νέα δυναμική για να αλλάξουν

όλα αυτά, αλλά αυτό θα είναι μάχη.

Η συνέχειαΟι απεργίες έκλεισαν στο ψηλότερο

σημείο της κλιμάκωσης τους. Στη ΔΕΗ ηαπόφαση ήταν κοινή από ΠΑΣΚΕ-ΔΑΚΕαλλά και ΣΥΝ και ΚΚΕ. Στους Δήμους πάλισυναίνεσαν στο κλείσιμο όλες οι παρατά-ξεις με μικρή διαφοροποίηση του ΚΚΕ πουπρότεινε 48ωρη παράταση της απεργίαςκαι Γενικές Συνελεύσεις. Η κυβέρνησηέβγαλε ένα μεγάλο στεναγμό ανακούφι-σης. Το κλείσιμο των απεργιών δεν καλύ-πτεται με συμβολικές κινήσεις αντιπολί-τευσης όπως η πρόταση για Δημοψήφισμαή η πρόταση μομφής ενάντια στην κυβέρ-νηση. Όταν χάρη στις απεργίες έχουμεφτάσει το 80% να δηλώνει στις δημοσκο-πήσεις ότι θέλει να αποσυρθεί το νομο-

1199 MMάάρρττηη:: ττοο μμππλλοοκκ ττηηςς ΔΔEEHH δδιιααδδηηλλώώννεειι σσττοο κκεεφφάάλλιι ττηηςς ππααννεερργγααττιικκήήςς1199 MMάάρρττηη:: ττοο μμππλλοοκκ ττηηςς ΔΔEEHH δδιιααδδηηλλώώννεειι σσττοο κκεεφφάάλλιι ττηηςς ππααννεερργγααττιικκήήςς

1199 MMάάρρττηη:: OO γγεερρααννόόςς ττοουυ ΔΔήήμμοουυ NNίίκκααιιααςς μμππρροοσσττάά σστταα μμππλλοοκκ ττηηςς ΠΠOOEE--OOTTAA1199 MMάάρρττηη:: OO γγεερρααννόόςς ττοουυ ΔΔήήμμοουυ NNίίκκααιιααςς μμππρροοσσττάά σστταα μμππλλοοκκ ττηηςς ΠΠOOEE--OOTTAA

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 4

Page 3: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 5

σχέδιο για το Ασφαλιστικό, οι 200 ή 300χιλιάδες υπογραφές δεν βάζουν μεγαλύ-τερη πολιτική πίεση στην κυβέρνηση.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πίεση από τιςαπεργίες. Το κλείσιμο δεν ήταν μονόδρο-μος, αντίθετα η συνέχεια μπορούσε καιμπορεί να συνδιαστεί με τη διεύρυνσητων μετώπων. Μέσα στους τελευταίουςδυο μήνες άνοιξε η προοπτική να βγούνεκαι απεργίες για αυξήσεις. Υπήρξε η πρό-ταση από τη ΔΟΕ προς τους Δάσκαλουςκαι Καθηγητές να ξεκινήσουν από τις 3Μάρτη πενθήμερες επαναλαμβανόμενεςαπεργίες με αίτημα για αυξήσεις. Η πρό-ταση αυτή αντιμετωπίστηκε αρνητικά όχιμόνο από τη ΔΑΚΕ αλλά και από παρατά-ξεις της αριστερας ακόμα και της εξωκοι-νοβουλευτικής αριστεράς. Με τη λογικήτης «συγκέντρωσης δυνάμεων στο μέτω-πο του ασφαλιστικού» άφησαν τα περιθώ-ρια στην κυβέρνηση να ξεγλιστράει. Τοαποτέλεσμα είναι η ΕΓΣΣΕ που υπόγραψεη ΓΣΕΕ με τον ΣΕΒ για τον ιδιωτικό τομέαμε αύξηση 12,5% για τη διετία 2008-09.Ποσοστό που απέχει από εκεί που ξεκίνη-σε ο ΣΕΒ και με αυτή την έννοια δείχνειτον τρόμο τους για ένα δεύτερο μέτωπο,αλλά που απέχει ακόμα περισσότερο απότις ανάγκες των εργαζόμενων μπροστάστον πληθωρισμό που απογειώνεται.

Δεν ήταν ούτε είναι η στιγμή για κλείσι-μο των απεργιών ούτε για το ασφαλιστικόούτε για τις αυξήσεις. Ιδιαίτερα καθώς οΑλογοσκούφης βρίσκει πεδίο να αρχίσει ναπαίζει με τα επιδόματα την ίδια ώρα πουετοιμάζει το ασφαλιστικό για τους δημό-σιους υπάλληλους. Το βάρος πέφτει στηνΑριστερά και στους αγωνιστές της βάσηςνα προωθούν τη σύνδεση των μετώπωναντί να υποκύπτουν στον ψεύτικο ρεαλι-σμό των συνδικαλιστικών ηγεσιών.

Τα ίδια ισχύουν και για το μέτωπο τωνιδιωτικοποιήσεων. Ο ΟΤΕ απεργεί ενάντιαστην εισβολή της Ντόιτσε Τέλεκομ, τοίδιο τα λιμάνια και από κοντά όλες οιάλλες ΔΕΚΟ. Η κυβέρνηση πάγωσε τομέτωπο της Ολυμπιακής μετά τη μεγα-λειώδη συμμετοχή των εργαζόμενωνστην πρώτη Πανεργατική στις 12 Δεκέμ-βρη. Δεν έχουμε κανένα λόγο να τηςδίνουμε περιθώρια σαλαμοποίησης. Αντί-θετα μπορούμε να συνδιάσουμε τις μάχεςενάντια στις 73 υπουργικές αποφάσειςπου απαιτεί η υλοποίηση των σχεδίωνΠετραλιά στο ασφαλιστικό με τις μάχεςτων ιδιωτικοποιήσεων και τις μάχες τωναυξήσεων στο δημόσιο και στις κλαδικέςσυμβάσεις.

Όλα αυτά είναι μπροστά μας και ηεμπειρία έδειξε ότι χρειάζεται το μαχητικόκομάτι της βάσης να λειτουργήσει οργα-νωμένα. Εκανε διαφορά στο χώρο τουΤύπου και των ΜΜΕ η παρουσία της κίνη-σης των Financial Crimes. Εκανε διαφοράστην Ιντρακόμ η Πρωτοβουλία Γένοβα, η

απεργιακή επιτροπή στη ΔΕΗ του Ρουφ, ηομάδα του Μετρό στα Σεπόλια, ο κόσμοςπου οργάνωσε στα γκαράζ των Δήμωνστον Πειραιά, στο Περιστέρι, στον ΑγιοΔημήτριο, στη Νέα Σμύρνη.

Παντού υπάρχουν παραδείγματα απότη δράση ενός τέτοιου κοματιού που στή-ριξε την επιτυχία του απεργιακού κύματοςτου τελευταίου τετράμηνου. Όταν μπαίνεισε κίνηση το μεγάλο γρανάζι των εκατομ-μυρίων απεργών της εργατικής τάξης,παίζει κρίσιμο ρόλο το «μικρό» γρανάζιμιας μαχητικής μειοψηφίας που οργανώνεικάθε βήμα, βάζει πίεση στις ηγεσίες καιαντιστέκεται στις υποχωρήσεις.

Δεν πρόκειται για τη δημιουργία κάποιαςνέας παράταξης. Αντίθετα, τέτοιες πρω-τοβουλίες της βάσης σπάνε τα στεγανάτων παρατάξεων που είναι οργανωμένεςσαν εκλογικοί μηχανισμοί μέσα στα συνδι-κάτα. Αγωνιστές από όλο το φάσμα της

αριστεράς ενώνονται σε τέτοιες κινήσειςγιατί συσπειρώνονται με βάση το δυνάμω-μα και την οργάνωση του αγώνα στοχώρο τους, το άπλωμα και τον συντονι-σμό της δράσης σε όλους τους χώρουςκαι όχι με ιδεολογικά κριτήρια. Δεν είναισυσπειρώσεις επαναστατών, έστω κι αν οιεπαναστάτες έχουν χρέος να βρίσκονταιεκεί και να στηρίζουν αυτή την προσπά-θεια με όλες τους τις δυνάμεις.

Αυτό έκανε και κάνει η Εργατική Αλλη-λεγγύη. Γι’αυτό και παίρνει την πρωτοβου-λία να συγκαλέσει μια εργατική σύσκεψηστις 20 Απρίλη. Όχι για να υποκαταστήσειαυτό το πλούσιο δίκτυο αγωνιστών τηςβάσης, αλλά για να βοηθήσει να συζητη-θούν οι εμπειρίες και να απογειωθούν οιπροσπάθειες οργάνωσης των δικών τουςσχημάτων και εντύπων που τόσο χρειαζό-μαστε όλοι για τη συνέχεια αυτού τουνέου εργατικού κινήματος.

Aντιπολεμικό Συλλαλητήριο 22M

Με κινητοποιήσεις που έκαναν το γύρο του κόσμου από τις 15 ως τις 22 Μάρτη,το αντιπολεμικό κίνημα «υποδέχθηκε» τη μαύρη επέτειο των 5 χρόνων από τηνεισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ. Στο Λονδίνο, στο Λος Αντζελες, στη Βαρσοβία, στοΜόντρεαλ, στην Ισταμπούλ, στο Σίδνεϊ, στην Πράγα έγιναν μεγάλες διαδηλώσεις.

Στην Αθήνα το συλλαλητήριο στο Σύνταγμα στις 22Μ συνδίασε και μια άλλη επέ-τειο, τα 9 χρόνια από την επίθεση του ΝΑΤΟ στη Σερβία. Το σύνθημα «Εξω το ΝΑΤΟαπό τα Βαλκάνια» ένωσε περίπου 5000 διαδηλωτές που βάδισαν στην αμερικάνικηπρεσβεία. Είχε προηγηθεί συναυλία με τη Λαϊκή Ορχήστρα Μίκης Θεοδωράκης καισύντομες ομιλίες από εκπροσώπους της ΓΣΕΕ, της ΟΛΜΕ και της Συμμαχίας Σταματή-στε τον Πόλεμο. Κεντρικοί ομιλητές ήταν ο Σαμπάχ Τζαουάντ που μετέφερε το μήνυ-μα του Συνδικάτου Εργατων Πετρελαίου του Ιράκ και ο Βλαντιμίρ Κορίκα από τουςαντιπολεμικούς φοιτητές στο Βελιγράδι. Ο Ναίμ Ελγαντούρ θύμισε στους συγκεντρω-μένους την ηρωική αντίσταση των Παλαιστίνιων στη Γάζα το τελευταίο διάστημα.

Η συνεχιζόμενη σημασία του αντιπολεμικού κινήματος φάνηκε αμέσως μετά, μετην εξέγερση που ξέσπασε στο Ιράκ ενάντια στην εισβολή των κατοχικών στρατευ-μάτων στη Βασόρα. Ενώ η Ντόρα Μπακογιάννη παζαρεύει στο ΝΑΤΟ την ελληνικήεμπλοκή στα προτεκτοράτα των Βαλκανίων και στην κατοχή του Αφγανιστάν, ηδική μας θέση είναι στο πλευρό όσων αγωνίζονται να απαλλαγούν από την ιμπε-ριαλιστική παρουσία, από τη Μιτρόβιτσα ως την Καμπούλ.

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 5

Page 4: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

6 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

Kανείς δε θα μπορούσε να πιστέψει τονπερασμένο Σεπτέμβρη όταν η κυβέρνησηΚαραμανλή έβγαινε από τις βουλευτικέςεκλογές με ανανεωμένη "λαϊκή εντολή",ότι έξι μήνες μετά η "μεταρρύθμιση" στοασφαλιστικό θα απειλούσε να τη συντρί-ψει. Aκόμα και μετά την πρώτη πανεργατι-κή έκρηξη στις 12 Δεκέμβρη που έδειξε τημαζική αντίθεση των εργαζομένων καιέδιωξε το Mαγγίνα, το ενδεχόμενο ναακολουθήσει ο πιο "καυτός" απεργιακόςMάρτης των τελευταίων χρόνων έμοιαζεαδύνατο. Πώς γίνεται αλήθεια από εκείνητην Πανεργατική, που δεν βρήκε συνέχειααπό τα συνδικάτα παρά μόνο δυο μήνεςαργότερα στις 13 Φλεβάρη, να φτάνουμεη Γενική Aπεργία στις 19 Mάρτη να γίνεταιμέσα σε θύελλα απεργιών και μάλισταδιαρκείας;

Oι απεργοί στις τράπεζες, στη ΔEH, σταλιμάνια, στους δήμους που ηγήθηκαν τηςσημερινής -πρωτόγνωρης για πολλούςαπό εμάς- εργατικής αντεπίθεσης φώνα-ζαν στις 19 Mάρτη ότι "το ποτάμι πίσω δενγυρνά". Aπό σύνθημα των φοιτητικώνκαταλήψεων την περασμένη χρονιάκόντρα στην αναθεώρηση του Aρθρου 16και το νόμο πλαίσιο έγινε σύνθημα τωναπεργών που το συμπλήρωσαν ως εξής"τον αγώνα μου θα συνεχίσω, μέχρι νανικήσω, με το τσαμπουκά!". Eίναι αυτός ο"τσαμπουκάς" που ανακτούν τα πιο δυνα-τά κομμάτια της εργατικής τάξης πουκάνει όλη τη διαφορά.

H πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι οιεργαζόμενοι της ΔEH. H αρχή έγινε στις 12Δεκέμβρη με τους εναερίτες να κουκου-λώνουν τις κάμερες που ενεργοποίησε ηNΔ για να χαφιεδίσει την απεργιακή συγκέ-ντρωση. Mια "συμβολική" κίνηση εξελίχτη-κε σε πολιτική σύγκρουση όταν η κυβέρ-νηση προσπάθησε να προβοκάρει τηνOμοσπονδία τους στέλνοντας τα MAT έξωαπό τα γραφεία της για να συλλάβει τους"υπεύθυνους" για την "καταστροφή δημό-σιας περιουσίας".

Tα σημάδια της ριζοσπαστικοποίησηςέγιναν πιο συγκεκριμένα με τη μάχη για ναμην περάσουν τα "μνημόνια" συνεργασίαςτου ΔΣ της ΔEH με την πολυεθνική RWE καιτη Xαλυβουργική, συμφωνίες που άνοιγαντο δρόμο στην πλήρη ιδιωτικοποίηση. Στις2 Φλεβάρη εκατοντάδες εργαζόμενοισυγκεντρώθηκαν στο κεντρικό κτίριο της

Διοίκησης στην Χαλκοκονδύλη, έσπασαντον κλοιό των MAT και ακύρωσαν τηνέγκριση της συμφωνίας. Δεν ήταν βέβαιαη πρώτη φορά που η ΓENOΠ καλούσεσυγκέντρωση ενάντια σε συνεδρίαση τηςΔιοίκησης. Oμως τώρα οι εργαζόμενοιήταν αποφασισμένοι να τα βάλουν με ταακριβοπληρωμένα στελέχη της επιχείρη-σης όπως ο Aθανασόπουλος και να στα-ματήσουν το ξεπούλημα. H τελευταίαπροσπάθεια της Διοίκησης να επικυρώσειτη συμφωνία, έληξε με κατάληψη τωνγραφείων της.

H δυναμική αυτών των κινητοποιήσεων,που έφερε ακόμα και εργάτες από τιςμεγαλύτερες μονάδες -τη Πτολεμαϊδα, τοΒόλο, τη Μεγαλόπολη και αλλού- στηνAθήνα για να συμμετάσχουν στις συγκε-ντρώσεις, άνοιξε το δρόμο για την απερ-γία διαρκείας. H οργή που έκφρασε ηβάση έδειξε ότι η μάχη ενάντια στο ασφα-λιστικό της Πετραλιά που συνδεότανάμεσα με την ιδιωτικοποίηση, δεν μπο-ρούσε να μείνει σε συμβολικό επίπεδομιας 24ωρης ή 48ωρης από τη ΓENOΠ.

H συμμετοχή στην 4ήμερη απεργία πουξεκίνησε στις 3 Mάρτη ξεπέρασε κάθεφαντασία. Aκόμα και σε κομμάτια πουείχαν χρόνια να βγουν στο δρόμο. Hπλειοψηφία των απεργών στις συγκε-ντρώσεις παραδεχόταν ότι "ποτέ δεν έχειξαναϋπάρξει τόσο μεγάλη συμμετοχή". Oιμορφές δράσεις ήταν κι αυτές πρωτόγνω-ρες. Πρώτη φορά έγιναν τόσες πολλές καικαλά οργανωμένες καθημερινές περι-φρουρήσεις. Πρώτη φορά οι εργάτεςαλυσοδέθηκαν σε πύλη, όπως έγινε στοΡουφ, για να δείξουν ότι μόνο από πάνωτους θα περάσει η κυβέρνηση. Πρώτηφορά έγιναν περιφρουρήσεις γυναικώνόπως αυτή που οργάνωσαν οι εργαζόμε-νες στην Mυλλέρου. Ποτέ ξανά η αντίστα-ση στην κυβερνητική προπαγάνδα γιατους "αναίσθητους προς το κοινωνικόσύνολο εργαζόμενους που κατεβάζουντους διακόπτες" δεν ήταν τόσο μεγάλη.

Oι απεργίες διαρκείας στη ΔEH ενάντιαστη λιτότητα, τις επιθέσεις στο ασφαλιστι-

κό και την ιδιωτικοποίηση έχουν παρελθόνπου κανένας δεν μπορεί να σβήσει από τιςμνήμες των εργαζόμενων. To '87 οι εργά-τες της ΔEH πρωτοστάτησαν στις απεργί-ες που έσπασαν το πρώτο κύμα λιτότηταςτου ΠAΣOK με τον Σημίτη υπουργόOικονομικών. Tο '90-'93 βρέθηκαν στηνπρώτη γραμμή της κόντρας με την ασφα-λιστική επίθεση της κυβέρνησηςMητσοτάκη. Tο ίδιο διάστημα, με πρωτα-γωνιστές τους τεχνικούς της ETE ΔEH,σταμάτησαν την ιδιωτικοποίηση που προ-σπάθησε να περάσει ο Mητσοτάκης,ξεπουλώντας σε ιδιώτες ("τους πρωθυ-πουργικούς φίλους" όπως ονομάστηκαν)μονάδες παραγωγής στο Λαύριο καιαλλού. Το σύνθημα "εμείς δεν πουλάμε"ανήκει σε εκείνη την φοβερή περίοδο.

Tο μεγαλύτερο κομμάτι των εργαζόμε-νων της ΔEH έχει ζήσει αυτές τις μάχες καιξέρει ότι απεργία που σέβεται τον εαυτότης και βάζει στόχο τη νίκη, σημαίνει κλιμά-κωση με διαρκείας, σημαίνει σύγκρουσημέχρι τελικής πτώσεως, σημαίνει πολιτικο-ποίηση της μάχης μέχρι το σύνθημα "Nαπέσει η κυβέρνηση". H σημερινή απεργίαμόνο με αυτούς τους αγώνες μπορεί νασυγκριθεί σε μαζικότητα και μαχητικότητα.

Eχει τη ρίζα της, όμως, μόνο στα "αντι-δεξια" αισθήματα αυτού του κόσμου; Eίναιτα "απωθημένα" που έχουν παραδοσιακάοι εργάτες με τη δεξιά; Θα μπορούσε, ανδεν ήταν οι κυβερνήσεις του ΠAΣOK ταπροηγούμενα χρόνια αυτές που έκανανό,τι περνούσε από το χέρι τους για ναξεφορτωθούν το μαχητικό συνδικαλισμόόχι μόνο στη ΔEH αλλά σε όλες τις ΔEKO.Aν δεν ήταν οι κυβερνήσεις Σημίτη αυτέςπου δούλεψαν με όλα τα μέσα για να πεί-σουν ότι τα "μονοπώλια" ανήκουν στοπαρελθόν, ότι η αγορά και ο "υγιής αντα-γωνισμός" είναι το μέλλον για τις ΔEKO. Aνδεν ήταν ο νόμος του Bενιζέλου το 1999για την απελευθέρωση της αγοράς ενέρ-γειας και τη μετοχοποίηση της ΔEH πουάνοιξε το δρόμο στον κάθεAθανασόπουλο να προσφέρει απλόχερατα φιλέτα της ενέργειας στις ιδιωτικές

To πιο μεγάλοαπεργιακό κύμα

HH ΛΛέένναα BBεερρδδέέ ππααρροουυσσιιάάζζεειι ττοο υυππόόββααθθρροο ττωωνν ααππεερργγιιώώνν κκααιι ττααππρροοχχωωρρήήμμαατταα σσττιιςς ιιδδέέεεςς ττωωνν ααππεερργγώώνν

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 6

Page 5: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 7

εταιρίες.H σημερινή απεργία είναι σύγκρουση

και με αυτές τις επιθέσεις που μόνο αρνη-τικά αποτελέσματα είχαν για τους εργαζό-μενους. Σήμαναν μείωση προσωπικού απότους 33.000 στους 24.000 σήμερα. Σήμα-ναν λιτότητα στους μισθούς όπως και σεόλους τους εργαζόμενους. Eφερανέκρηξη της εργολαβίας με δεκάδες υπη-ρεσίες -ιδιαίτερα στο τεχνικό τομέα- ναπαραδίδονται σε εργολάβους που απα-σχολούν ανειδίκευτο και με ελαστικέςσχέσεις εργασίας προσωπικό. Tο τελευ-ταίο είχε ως αποτέλεσμα την κατακόρυφηαύξηση των εργατικών ατυχημάτων καιτεράστια προβλήματα στο δίκτυο.

Aυτές οι εμπειρίες είναι που σπρώχνουνσήμερα τους εργαζόμενους να φωνάζουνότι "το ποτάμι πίσω δεν γυρνά". Η ανακω-χή που πέτυχαν τα προηγούμενα χρόνια οικυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ σε συνεργασία μετις ηγεσίες του συνδικάτου, έχει οριστικάτελειώσει.

Το έδειξε πάνω απ’όλα η οργάνωση τηςαπεργίας. Η βάση έπαιρνε τις αποφάσειςτης ΓΕΝΟΠ για συνέχεια και τις υλοποιού-σε. Στο Ρουφ οι εργαζόμενοι που αλυσο-δέθηκαν στην πύλη, δεν άφησαν μετάστην τύχη της την επιτυχία της απεργίας.Περιφρουρούσαν καθημερινά το χώροεμποδίζοντας να στηθεί οποιοσδήποτεαπεργοσπαστικός μηχανισμός. Εξασφάλι-σαν έτσι ότι ακόμα και το προσωπικόασφαλείας ήταν απεργοί που κάθονταναπ’έξω και μόνο αν προέκυπτε κάποιοπρόβλημα, έμπαιναν μέσα για να το διορ-θώσουν και να βγουν και πάλι έξω.

Το ίδιο γινόταν στο Κερατσίνι και σεπολλούς ακόμα χώρους-κλειδιά για τηνπορεία του αγώνα. Στην Πτολεμαΐδα γίνο-νταν ολονύκτιες περιφρουρήσεις με τουςαπεργούς να ανάβουν φωτιές, να χορεύ-ουν και να τραγουδούν για τη νίκη της

απεργίας. Ακόμα και στη Χαλκοκονδύλη,στο άντρο της Διοίκησης, η συμμετοχήξεπέρασε κάθε προσδοκία. Ούτε μιαημέρα δεν προέκυψαν τα γνωστά επεισό-δια ανάμεσα σε απεργούς και δήθεν «εξα-γριωμένους εργαζόμενους που θέλουν ναπάνε στη δουλειά τους και δεν μπορούν».Οσο κλιμακωνόταν ο αγώνας, τόσο ηβάση έμπαινε μπροστά για να εξασφαλί-σει την επιτυχία του.

Στο ίδιο μήκος κύματος "εκπέμπουν" οιεργαζόμενοι στα λιμάνια, στους δήμους,στις τράπεζες και σε όλους τους χώρουςπου με την απεργιακή δράση τους σημά-δεψαν τους μήνες από τις 12 Δεκέμβρημέχρι τις 19 Μάρτη.

Oι λιμενεργάτες έχουν δώσει σκληρέςμάχες τα προηγούμενα χρόνια. Το 1999 ηOMYΛE έκλεισε και τα 40 λιμάνια τηςχώρας ενάντια στην ιδιωτικοποίηση πουάνοιξε ο Σημίτης. Tο καλοκαίρι του 2005 οιλιμενεργάτες του OΛΠ κατέβηκαν σεπολυήμερη απεργία διαρκείας ενάντιαστην πρόσληψη συμβασιούχων που στόχοείχε το χτύπημα των σχέσεων εργασίας.Τα Xριστούγεννα του 2006 ο OΛΠ και οOΛΘ ακινητοποιήθηκαν για ένα μήνα ότανη κυβέρνηση Kαραμανλή έβαλε μπροστάτην ιδιωτικοποίηση, απεργία που την ανά-γκασε να τα μαζέψει. Γι'αυτό και σήμερα ηνέα προσπάθεια ξεπουλήματος έχει μέχριστιγμής την ίδια τύχη.

Η απεργία διαρκείας των εργαζόμενωνστην Τράπεζα της Ελλάδος επιβεβαίωσεμε τη σειρά της την αλλαγή στις ιδέες καιτη δράση. Οχι μόνο γιατί οι καθημερινέςπεριφρουρήσεις στο κεντρικό κτίριο στηνΠανεπιστημίου και μάλιστα κύρια απόγυναίκες, δεν είναι και η πιο συνηθισμένηεικόνα για την κεντρική τράπεζα. Οχι μόνογιατί ήταν το μοναδικό κομμάτι εργαζόμε-νων που συνέχισε τον αγώνα και μετά τις19 Μάρτη και δεν άφησε την ηγεσία του

στο Σύλλογο να αναστείλει τις κινητοποιή-σεις. Αλλά και γιατί κλείνοντας τις πρώτεςμέρες το Χρηματιστήριο και μπλοκάρο-ντας τους λογαριασμούς του κράτους,υπενθύμισαν στην κυβέρνηση ποιος έχειτη δύναμη να κινεί ολόκληρο το σύστημα.

Είναι η πρώτη φορά που τόσοι κλάδοιβγήκαν ταυτόχρονα με αγώνα διαρκείας.Ακόμα και το '90-'93, ποτέ το απεργιακόκίνημα δεν έφτασε σε σημείο να προκαλέ-σει τόσο πανικό στην κυβέρνηση, κατεβά-ζοντας τους διακόπτες στη μισή χώρα,γεμίζοντάς τη ολόκληρη με σκουπίδια,παραλύοντας τα λιμάνια την ίδια στιγμήπου κλείνει το χρηματιστήριο και απειλείνα αφήσει την αγορά χωρίς ρευστό.

Ακόμα και οι εργαζόμενοι στα λεγόμενα«ευγενή» ταμεία ανέτρεψαν τους υπολογι-σμούς της κυβέρνησης. Καραμανλής καιΠετραλιά θεωρούσαν δεδομένο ότι όχιμόνο θα καταφέρουν με την προπαγάνδατους να τους απομονώσουν αλλά και ότι ηαντίσταση από τη μεριά τους θα είναι ανύ-παρκτη. Οι «βολεμένοι» δημοσιογράφοι,όμως, ήταν αυτοί που έκαναν την αρχή γιαόλους, φτάνοντας σήμερα στο σημείο ναπολιορκούν το Σόμπολο και την πλειοφη-φία του ΔΣ της ΕΣΗΕΑ και να μην τουςαφήνουν να προχωρήσουν τους συμβιβα-σμούς τους.

Οι μηχανικοί και οι δικηγόροι, κλάδοι πουγια χρόνια είχαν να βγουν στο πεζοδρόμιο,ανακάλυψαν ξανά τη δύναμη της απεργίαςκαι της συλλογικής δράσης. Ολα τα κομμά-τια, από τους εργαζόμενους στα ασφαλι-στικά ταμεία και τα υπουργεία μέχρι τουςεργαζόμενους στο ΜΕΤΡΟ και τον ΗΣΑΠ,ζωντάνεψαν όλους τους «ξεχασμένους»τρόπους που οργανώνεται η βάση σε έναναγώνα: τη δημιουργία του πανό του συλ-λόγου ή του σωματείου, την περιφρούρη-ση, την οργάνωση της συμμετοχής και τουμπλοκ στη διαδήλωση, την δημιουργίανέων κινηματικών συνθημάτων.

Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση δεν θα στα-ματήσει ούτε με τη ψήφιση του ασφαλι-στικού νομοσχεδίου, ούτε με τη λήξη τωναπεργιών από τα πάνω. H κυβέρνηση έχειπολλά μέτωπα στα οποία πρέπει να προ-χωρήσει. Θα χρειαστεί να βάλει σε εφαρ-μογή το ασφαλιστικό σε κάθε κλάδο ενώταυτόχρονα θα έχει να περάσει τις ιδιωτι-κοποιήσεις στη ΔEH, τις τράπεζες, τα λιμά-νια, τα EΛTA, τον ΟΤΕ και αλλού. H εργατι-κή έκρηξη του τελευταίου διαστήματοςδείχνει ότι αυτό θα είναι μια πολύ δύσκο-λη υπόθεση. Το προχώρημα στις ιδέεςτων εργαζόμενων, η αμφισβήτηση για τιςεπιλογές του συστήματος και η αυτοπε-ποίθηση ότι οι αγώνες έχουν τη δύναμηνα νικούν, επιβεβαίωσαν μέσα σε μόλιςτρεις μήνες, από τις 12 Δεκέμβρη μέχρι τις19 Mάρτη, ότι ζούμε σε μια νέα Μεταπολί-τευση. Αυτή είναι η ελπίδα για να γίνει ηζωή της κυβέρνησης ακόμα πιο δύσκοληκαι πιο σύντομη.

AAππεερργγοοίί ττηηςς ΔΔEEHH ααππόό ττοονν BBόόλλοο σσττοο σσυυλλλλααλληηττήήρριιοο σσττηηνν AAθθήήνναα σσττιιςς 1122 MMάάρρττηηAAππεερργγοοίί ττηηςς ΔΔEEHH ααππόό ττοονν BBόόλλοο σσττοο σσυυλλλλααλληηττήήρριιοο σσττηηνν AAθθήήνναα σσττιιςς 1122 MMάάρρττηη

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 7

Page 6: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

8 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

Για πρώτη φορά μετά από πάρα πολλάχρόνια η επέτειος της ημέρας της γυναί-κας, γιορτάστηκε όπως ακριβώς τηςαρμόζει: Στο δρόμο…

Η 8 Μάρτη καθιερώθηκε πριν από έναναιώνα ως διεθνής ημέρα της γυναίκας, γιανα θυμίζει κάθε χρόνο σε όλες τις εργαζό-μενες γυναίκες του κόσμου ότι ο τρόποςγια να αλλάξουν τη ζωή τους είναι οι αγώ-νες, η συλλογική πάλη μέσα από τα συν-δικάτα, οι απεργίες και η σύγκρουση με τααφεντικά και την κυρίαρχη τάξη.

Στις 8 Μάρτη του 1857 έγινε η πρώτημεγάλη απεργία γυναικών στη Νέα Υόρκημε αίτημα αυξήσεις, αξιοπρεπείς μισθούςκαι συνθήκες εργασίας. Η 8 Μάρτη 2008ήταν η πιο ζωντανή επέτειος αυτής τηςημέρας. Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκεςβρέθηκαν στην πρώτη γραμμή του αγώναενάντια στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο τηςκυβέρνησης, που βάζει ταφόπλακα στασυνταξιοδοτικά δικαιώματα των γυναικών.Η φετινή Ανοιξη θα μπορούσε να χαρακτη-ριστεί ως η Ανοιξη ενός νέου κινήματοςγυναικών, που είναι αποφασισμένο ναφτάσει μέχρι το τέλος, να πετάξει τοασφαλιστικό στα σκουπίδια και να διεκδι-κήσει όλα όσα οι κυβερνήσεις έχουν κλέ-ψει από τις γυναίκες τις τελευταίες δεκαε-τίες.

Τη Δευτέρα 3 Μάρτη, ήταν η πρώτηημέρα της απεργίας διαρκείας που ξεκι-νούσαν οι εργαζόμενοι της ΔΕΗ ενάντιαστη διάλυση του ασφαλιστικού τουςφορέα και τη μεταφορά του στο ΙΚΑ. Ητανμία συγκλονιστική ημέρα που αποδείκνυεγια άλλη μία φορά ποια είναι η δύναμητων εργατών. Ξαναεμφανίστηκαν μορφέςοργάνωσης που είχαν πάνω από μία20ετία να εμφανιστούν. Οι μονάδες παρα-γωγής έκλεισαν, οι απεργοί μπλόκαραν ταορυχεία και κατέλαβαν τα εργοστάσια τηςΔΕΗ. Οι γυναίκες που στην πλειοψηφίατους είναι εργαζόμενες στις διοικητικέςυπηρεσίες ανέλαβαν να περιφρουρήσουντους δικούς τους χώρους. Από τα ξημε-ρώματα, φορώντας μαύρα ρούχα, συγκε-ντρώθηκαν στα κεντρικά γραφεία του ΟΑΠΔΕΗ στη Μυλλέρου, κλείδωσαν την είσο-δο και τα κλειδιά παραδόθηκαν στηναπεργιακή επιτροπή του κτιρίου. Κρατώ-ντας πλακάτ, πανό και τα δημοφιλήτύμπανα της Eργατικής Aλληλεγγύης σταχέρια, έδωσαν το στίγμα τους, στέλνο-

ντας μήνυμα στην κυβέρνηση ότι οι γυναί-κες δεν πρόκειται να δεχτούν να είναι ταθύματα της «μεταρρύθμισης» του Καρα-μανλή στο ασφαλιστικό.

Ηταν μόνο η αρχή. Τις επόμενες ημέρεςοι εργαζόμενες σε όλους τους χώρουςακολούθησαν το παράδειγμα των εργαζό-μενων της ΔΕΗ. Μπήκαν μαζικά στηνπρώτη γραμμή των απεργιών που προκή-ρυξαν τα συνδικάτα για το ασφαλιστικό.Λίγες μόνο ώρες αργότερα μετά τηνοργάνωση της περιφρούρησης στη ΔΕΗ,οι γυναίκες τραπεζοϋπάλληλοι τηςΤράπεζας της Ελλάδος, που είναι και ηπλειοψηφία, κατέλαβαν την Τράπεζα τηςΕλλάδος μετά από απόφαση του σωμα-τείου και ξεκίνησαν έναν αγώνα ενάντιαστη διάλυση του Ταμείου των εργαζομέ-νων που παρέλυσε όλη την οικονομία,μπλοκάροντας τη λειτουργία τουΧρηματιστήριου Αθηνών για τρεις ημέρες.

Από τη ΔΕΗ η απεργία επεκτάθηκεστους Δήμους. Οι καθαρίστριες, οι εργαζό-μενες στους παιδικούς σταθμούς, οι σχο-λικοί φύλακες, οι δημοτικοί υπάλληλοιπου και εδώ είναι χιλιάδες, άρχισαν ναμπαίνουν μπροστά στον αγώνα, να συμ-μετέχουν μαζικά στις περιφρουρήσεις σταγκαράζ και στα αμαξοστάσια, να κλείνουντις υπηρεσίες των δήμων και να κατεβαί-νουν κατά χιλιάδες στα συλλαλητήρια.

Το ότι η απόπειρα της κυβέρνησης στοασφαλιστικό θα έβρισκε απέναντί τηςόλες τις γυναίκες εργαζόμενες είχε φανείαπό τις πρώτες πανεργατικές απεργίες.Στις 12 Δεκέμβρη η Εργατική Αλληλεγγύηκατέβασε στο κέντρο της απεργιακήςσυγκέντρωσης στο Πεδίο του Αρεως τοπανό «κάτω τα χέρια από τις γυναίκες» μετο περίφημο σκίτσο της γυναίκας με τουςπολλούς ρόλους εμπνευσμένο από τοκίνημα της δεκαετίας του 60-70. Αυτό τοπανό έγινε το κέντρο της συγκέντρωσηςκαι στη συνέχεια έγινε το σύμβολο τουαπεργιακού κινήματος ενάντια στο ασφα-λιστικό. Γύρω από αυτό το πανό συσπει-ρώθηκαν γυναίκες από τα εργοστάσια καιτις βιοτεχνίες, γιατί εξέφραζε και την απο-

φασιστικότητά τους να συγκρουστούν μετην κυβέρνηση που ληστεύει τις κατακτή-σεις των γυναικών και ταυτόχρονα έκανετη σύνδεση ανάμεσα στο γυναικείο κίνηματου Μάη του ‘68 και της Μεταπολίτευσηςμε το σημερινό κίνημα που διεκδικεί ξανάεκείνα τα κεκτημένα, που τώρα ο καπιτα-λισμός μέσα στην κρίση του θέλει ναπάρει πίσω.

Οι γυναίκες έπαιξαν πρωταγωνιστικόρόλο στο κίνημα εκείνης της περιόδου. Οιφοιτήτριες που μπήκαν κατά χιλιάδες σταπανεπιστήμια μετά τη δικτατορία στηνΕλλάδα και οι νέες εργαζόμενες που μαζι-κοποίησαν τα εργοστάσια και άρχισαν ναχτίζουν τα μαχητικά συνδικάτα κέρδισανμία σειρά κατακτήσεις σε όλα τα επίπεδατης ζωής τους. Από το δικαίωμα να έχουντην στήριξη του κράτους στο μεγάλωματων παιδιών τους, μέχρι το δικαίωμα ναελέγχουν οι ίδιες το σώμα τους και τησεξουαλικότητά τους. Εκείνο το κίνημαανάγκασε το κράτος να φτιάξει δωρεάνπαιδικούς σταθμούς στις γειτονιές, νηπια-γωγεία που ανάλαβαν την προσχολικήαγωγή, το Εθνικό Σύστημα Υγείας, να νομι-μοποιήσει την έκτρωση, να μεριμνήσει γιακέντρα οικογενειακού προγραμματισμούκαι αντισύλληψης, να θεσμοθετήσει τονπολιτικό γάμο.

Τις τελευταίες δεκαετίες η ζωή τωνγυναικών της εργατικής τάξης έχει γίνειπολύ πιο σκληρή. Ο βασικός λόγος είναιότι η κυρίαρχη τάξη προσπαθεί να πάρειπίσω όλες αυτές τις κατακτήσεις. Τιςτελευταίες δεκαετίες η διαδικασία έχειγίνει ακριβώς ανάποδη. Ολες αυτές οιυπηρεσίες που παρείχε το κράτος δωρεάνέχουν περάσει στα χέρια της αγοράς. ΤοΕΣΥ διαλύεται και το κενό καλύπτεται απότην ιδιωτική υγεία. Οι δωρεάν παιδικοίσταθμοί καταργούνται και τη θέση τουςπαίρνουν οι ιδιωτικοί. Τα σχολεία διαλύο-νται και τη θέση τους παίρνουν τα φροντι-στήρια. Τα κέντρα δημιουργικής απασχό-λησης για τις γυναίκες και τα παιδιά πουκάποτε υπήρχαν σε όλους τους δήμουςκαταργούνται και τη θέση τους παίρνουν

H απεργιακή8 Mάρτη των Γυναικών

HH KKααττεερρίίνναα ΘΘωωίίδδοουυ εεξξηηγγεείί γγιιααττίί ττοο ααππεερργγιιαακκόό κκύύμμαα γγιιαα ττοο AAσσφφααλλιισσττιικκόόεείίχχεε ττιιςς γγυυννααίίκκεεςς σσττηηνν ππρρώώττηη γγρρααμμμμήή

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 8

Page 7: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 9

τα ιδιωτικά ωδεία και γυμναστήρια. Σήμε-ρα η κάθε βασική ανάγκη που έχει ο κάθεάνθρωπος για να επιβιώσει και ναδημιουργήσει γίνεται επί πληρωμή. Ετσιόποια οικογένεια δεν έχει την οικονομικήάνεση να καλύψει αυτές τις ανάγκες μέσωτης αγοράς, θα πρέπει να τις καλύψειμέσα από την απλήρωτη προσωπική προ-σφορά των μελών της, που συνήθως είναιη γυναίκα. Γι αυτό και η κρίση δεν χτυπάγενικά όλες τις γυναίκες, αλλά τις γυναί-κες της εργατικής τάξης.

Όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε μίαπερίοδο που η πλειοψηφία των γυναικώνέχουν βγει στην παραγωγή. Την ίδια στιγμήπου αποτελούν το μισό της εργατικήςτάξης, κάνουν επαγγέλματα που πριν από20-30 χρόνια θεωρούνταν κατεξοχήναντρικά, έχουν να αντιμετωπίσουν τα βάρηπου φορτώνει τώρα πια το κράτος στιςπλάτες τους. Οταν λοιπόν έρχεται ηκυβέρνηση να πει σε αυτές τις γυναίκεςπου δουλεύουν ένα κακοπληρωμένοοκτάωρο (τουλάχιτον) στη δουλειά και έναακόμα απλήρωτο στο σπίτι, ότι για να είναι«ίσες» με τους άντρες θα πρέπει να έχουνκαι ίδια όρια ηλικίας για συνταξιοδότηση,τότε αυτό κάνει το ποτήρι να ξεχειλίσει.

Η αγορά δεν φορτώνει μόνο οικονομικάβάρη στις πλάτες των γυναικών αλλά καιιδεολογικά. Μία ολόκληρη βιομηχανία ιδε-ολογικής προπαγάνδας έχει στηθεί από ταΜΜΕ, τα γυναικεία περιοδικά που προβάλ-λουν ότι το κυνήγι της καριέρας, της σέξιεμφάνισης και ο lifestyle τρόπος ζωής,μπορεί να οδηγήσει στην επιτυχία και νασημάνει το τέλος της γυναικείας καταπίε-σης. Τα πρότυπα της γυναικείας καταξίω-σης που πλημμύριζαν τα κανάλια, ήταν οι

γυναίκες υπουργοί, οι γυναίκες επιχειρη-ματίες και γενικότερα πρόσωπα γυναικών,δεν βιώνουν κανενός είδους καταπίεση,θέλοντας να μας πουν ότι όσες γυναίκεςτο αξίζουν είναι πετυχημένες και όσες δενείναι, αυτό οφείλεται σε δικά τους προσω-πικά λάθη.

Εκτός όμως από την πραγματικότηταπου γίνεται όλο και πιο σκληρή για τιςγυναίκες όσο μεγαλώνει η κρίση του καπι-ταλισμού, οι αγώνες όλης της προηγούμε-νης περιόδου έχουν οδηγήσει σε μία σειράπροχωρήματα στις ιδέες. Οι γυναίκες βρέ-θηκαν στην πρωτοπορία του αντιπολεμι-κού κινήματος, πρωτοστάτησαν στο περ-σινό κίνημα των φοιτητικών καταλήψεων,έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό στηνμεγαλειώδη απεργία των δασκάλων καιπιο πριν στην πρώτη μεγάλη απεργία γιατο ασφαλιστικό στις τράπεζες. Οι μαθή-τριες, οι φοιτήτριες, οι δασκάλες, οι τρα-πεζοϋπάλληλοι, οι εργαζόμενες σε αμέ-τρητους χώρους, έγιναν οργανώτριες τωνμαχών κόντρα στην κυβέρνηση Καραμαν-λή και τις επιταγές μίας κυρίαρχης τάξης.Αυτό σημαίνει και αλλαγή στις ιδέες. Εναδείγμα της αλλαγής είναι ότι φέτος στις 8Μάρτη δεν είδαμε να επαναλαμβάνονταιτα ίδια κλισέ. Ενώ αντίθετα είδαμε τιςγυναίκες της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ να διαδη-λώνουν μπροστά στο υπουργείο Aπασχό-λησης, με το πανό «Ημέρα της γυναίκας-κυβερνητικό δώρο το ασφαλιστικό».

Η έκρηξη του ασφαλιστικού και η κοινήπάλη αντρών και γυναικών για να σώσουντις κατακτήσεις τους, έχει αναγκάσεισήμερα τα συνδικάτα να αναγνωρίσουν τορόλο της γυναίκας μέσα στην κοινωνία, νααναγνωρίσουν και να παλέψουν στην

πράξη το δικαίωμα στα μειωμένα όριαηλικίας, στα μειωμένα ωράρια εργασίαςκαι να αναγνωρίσουν την ανάγκη να παλέ-ψουν για αυτό που ονομάζουμε «θετικέςδιακρίσεις υπέρ των γυναικών». Αυτόβάζει την πίεση το επόμενο διάστημα νααρχίσουν να παλεύουν ξανά για τις κατα-κτήσεις της δεκαετίας του 60-70. Όχι μόνοσε σχέση με τα ασφαλιστικά δικαιώματα,αλλά και σε σχέση με τους δωρεάν παιδι-κούς σταθμούς, τα νηπιαγωγεία πουθέλουν να τα περάσουν στους δήμους καιτα ιδιωτικά σχολεία, τα προγράμματαΒοήθεια στο Σπίτι, τα Ολοήμερα Σχολεία.

Σήμερα όλο και περισσότερες γυναίκεςανακαλύπτουν ότι το ζήτημα της απελευ-θέρωσης από την καταπίεση που βιώνουνείναι ένα αίτημα αντικαπιταλιστικό, πουμπορεί να γίνει πράξη μέσα από τησύγκρουση με αυτό το σύστημα που κερ-δίζει μέσα από την καταπίεση των γυναι-κών.

Αν το κίνημα των γυναικών της προη-γούμενης μεγάλης έκρηξης απορροφήθη-κε από τα ρεφορμιστικά κόμμα και οργα-νώσεις που έβαζαν στο κέντρο της δρά-σης τους τη συμμετοχή περισσότερωνγυναικών στους θεσμούς και στα κέντραλήψης αποφάσεων, για να αλλάξει η θέσητων γυναικών μέσα στην κοινωνία, σήμε-ρα οι γυναίκες καταλαβαίνουν ότι χρειάζε-ται να πάμε ένα βήμα παραπέρα. Το νέοκίνημα έχει τη δύναμη όχι μόνο να μηναφήσει να γίνει πράξη το νέο ασφαλιστικόέκτρωμα της κυβέρνησης, αλλά και ναανοίξει το δρόμο για ένα άλλο κόσμοπραγματικής ισότητας σε μία καλύτερηζωή, πραγματικής απελευθέρωσης γιαόλους τους καταπιεσμένους.

ΠΠααννεερργγααττιικκήή 1199 MMάάρρττηη.. OOιι γγυυννααίίκκεεςς ααππεερργγοοίί ττοουυ ΔΔήήμμοουυ NN..ΣΣμμύύρρννηηςς δδίίννοουυνν εεννττυυππωωσσιιαακκόό ““ππααρρώώνν””ΠΠααννεερργγααττιικκήή 1199 MMάάρρττηη.. OOιι γγυυννααίίκκεεςς ααππεερργγοοίί ττοουυ ΔΔήήμμοουυ NN..ΣΣμμύύρρννηηςς δδίίννοουυνν εεννττυυππωωσσιιαακκόό ““ππααρρώώνν””

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 9

Page 8: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

10 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

Η πολυήμερη απεργία των εργαζόμε-νων στους Δήμους της χώρας δρομολό-γησε μια γενικευμένη, μετωπική σύγκρου-ση με την κυβέρνηση και τα σχέδιά της ναδιαλύσει την κοινωνική ασφάλιση.

Από τις 7 Μαρτίου, και στην διάρκειατων 13 συναρπαστικών, απεργιακών ημε-ρών που ακολούθησαν, η αποφασιστικό-τητα και η μαχητικότητα των εργαζομέ-νων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ενέπνευσεόλους και όλες τις εργαζόμενες που αντι-στέκονται αυτή την περίοδο, δημιουργώ-ντας την προοπτική ενός συνεχούς αγώναγια να μην εφαρμοστεί το ασφα-ληστρικόνομοσχέδιο.

Χιλιάδες εργαζόμενοι στους ΟΤΑ με τονσκληρό αγώνα τους αποκάλυψαν όλες τιςπτυχές της επίθεσης του νομοσχεδίου σταασφαλιστικά-συνταξιοδοτικά δικαιώματακαι το “απονομιμοποιήσαν”. Περιφρούρη-σαν καθημερινά γκαράζ και χωματερές.Συμμετείχαν μαζικά σε γενικές συνελεύ-σεις και περιοδείες ενημέρωσης. Συζήτη-σαν στρατηγικές και τακτικές για συντονι-σμό του κλάδου με τους υπόλοιπουςεργαζόμενους. Περικύκλωναν συστηματι-κά το υπουργείο Απασχόλησης και απαίτη-σαν την απόσυρση ενός νομοσχεδίου πουδιαλύει τα Ταμεία τους ΤΑΔΚY και ΤΥΔΚΙ,αυξάνει τα όρια συνταξιοδότησης, μεκαταστροφικές συνέπειες ιδιαίτερα για τιςγυναίκες, και μειώνει τις επικουρικέςσυντάξεις έως και 50%.

Από τις πρώτες μέρες η απεργία τουςστρίμωξε άγρια την κυβέρνηση η οποίακαι επιδόθηκε στη συνηθισμένη απεργο-σπαστική εκστρατεία της με την συνδρο-μή δημάρχων, δικαστηρίων και μεγαλο-καναλαρχών. Ο Ν. Κακλαμάνης δημιούρ-γησε παράνομη και επικίνδυνη χωματερήστον Ελαιώνα. Ο δήμαρχος της Θεσσαλο-νίκης, Παπαγεωργόπουλος κατέφυγεστον προϊστάμενο της Εισαγγελίας για ναβγάλει παράνομη την απεργία. Ο δήμαρ-χος του Πειραιά Φασούλας προσπαθούσεμάταια να μας πείσει ότι οι απεργοί είναιαυτοί που απειλούν «την πόλη, την υγείακαι τη ζωή των κατοίκων». Το σωματείοτων αστυνομικών μήνυσε την ΟμοσπονδίαΠΟΕ-ΟΤΑ επειδή απεργοί πέταξαν σκουπί-δια στα ΜΑΤ που προστατεύουν τηνΠετραλιά. Τα ΜΑΤ έσπασαν την περιφρού-ρηση της χωματερής των Ανω Λιοσίων.

Ενώ ιδιοκτήτες καναλιών συμπλεύσανεκαι πάλι με τις μεθοδεύσεις της κυβέρνη-σης στη οργανωμένη τους προσπάθεια νασυκοφαντήσουν το δίκαιο αγώνα τωναπεργών.

Οι απεργοσπαστικοί μηχανισμοί όχι μόνοδεν έκαμψαν την αντίσταση των απεργώναλλά αντίθετα τη δυνάμωσαν. Και αυτόγιατί οι εργαζόμενοι έχουν δίκιο και είναι ηπλειοψηφία. Οι απεργοί των Δήμων περι-φρούρησαν ακόμη πιο μαζικά και καθημε-ρινά τους χώρους δουλειάς τους. Απάντη-σαν συντονισμένα στις δυνάμεις καταστο-λής. Προχώρησαν στις 13 Μαρτίου σε6ωρη κατάληψη της αίθουσας του Δημοτι-κού Συμβουλίου της Αθήνας, απαιτώνταςνα αποσυρθούν τα ΜΑΤ από τις χωματερέςκαι ενημερώνοντας με μεγάφωνα τουςεργαζόμενους της Αθήνας για τα αιτήματατης απεργίας. Αποριμματοφόρα και δημο-τικά λεωφορεία οδήγησαν την πορείατους στις 12 Μαρτίου στα πλαίσια της3ωρης στάσης εργασίας των ΓΣΕΕ καιΑΔΕΔΥ. Απεργοί εμψύχωναν τους διαδη-λωτές με συνθήματα από γερανό τουΔήμου Νίκαιας στην μεγαλύτερη και απόεκείνη που απέτρεψε το ΑσφαλιστικόΝομοσχέδιο του Γιαννίτση, πανεργατικήστις 19 Μαρτίου. Σε όλες αυτές τις κινητο-ποιήσεις οι απεργοί των Δήμων συνάντη-σαν απεργούς της ΔΕΗ, των ΑσφαλιστικώνΤαμείων και των Τραπεζών σε κοινό αγώναυπεράσπισης όλων των εργαζομένων.

Για πρώτη φορά, χιλιάδες εργαζόμενοιανακάλυψαν τη δύναμη της συλλογικήςδράσης, της απεργιακής αλληλεγγύης,των συνελεύσεων του συνδικάτου, τωνδιαδηλώσεων. Και στη διαδικασία αυτήαλλαγής ιδεών και πρακτικής οι απεργοίδεν ήταν μόνοι τους. Είχαν την συμπαρά-σταση και την στήριξη του κόσμου τηςΕργατικής Αλληλεγγύης. Η οργάνωση απότα κάτω απέδειξε στην πράξη τη δύναμητων εργαζομένων που συντονίζουν τοναγώνα και αποφασίζουν τις αναγκαίεςστρατηγικές στη διάρκεια εξέλιξής του. Οικαθαρίστριες του Δήμου της Ν. Σμύρνηςαποτέλεσαν το οργανωτικό κέντρο τουσωματείου τους και ενθουσίασαν με τηνμαχητικότητά τους. Οι εργαζόμενοι τουΔήμου Πειραιά με τις μαζικές περιφρουρή-σεις του γκαράζ έδωσαν ώθηση στην κλι-μάκωση στις πιο κρίσιμες στιγμές της

απεργίας. Οι απεργοί του Δήμου Περιστε-ρίου και μέλη της Εργατικής Αλληλεγγύηςέφτιαξαν μαζί πανό και για πρώτη φοράστην μεγάλη πανεργατική της 19 Μαρτίουο συγκεκριμένος Δήμος διαδήλωσε οργα-νωμένα. Στην Αγία Παρασκευή οι συζητή-σεις που οργανώθηκαν στον Δήμο με ομι-λητή λιμενεργάτη έδειξαν το δρόμοσυντονισμού διαφορετικών κλάδων σεκοινό αγώνα.

Αλληλεγγύη εκφράστηκε και μέσω τηςπροσπάθειας συνεργασίας εργαζομένωνμε άνισα εργασιακά δικαιώματα.Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Δήμοςτου Ν. Ηρακλείου, όπου μόνιμοι εργαζό-μενοι ένωσαν την αντίστασή τους μεαυτήν των εργαζομένων στην ΔΕΚΚΟΙΠΗΑ.Η προσπάθεια αυτή είναι σημαντική καιαναγκαία. Αν και η ΠΟΕ-ΟΤΑ είναι μια πολυ-πληθής Ομοσπονδία στην οποία ανήκουν80.000 εργαζόμενοι, ο κλάδος είναι δια-σπασμένος καθώς οι σχέσεις εργασίαςτων μελών του διαφέρουν. Χιλιάδες είναισυμβασιούχοι (αορίστου χρόνου, 4ωρίτες,προγράμματα stage, Δημοτικές Επιχειρή-σεις, μπλοκ παροχής υπηρεσιών) πουασφαλίζονται σε διαφορετικά Ταμεία (ΙΚΑ,ΤΕΒΕ) ή καθόλου. Ένα ενιαίο ισχυρόταμείο για όλους τους εργαζομένους στηνΤοπική Αυτοδιοίκηση διεκδικείται με οργά-νωση και συντονισμό από τα κάτω.

Η ΠΟΕ-ΟΤΑ αποφάσισε να λήξει τηναπεργία των Δήμων στις 20 Μαρτίου. Ηλήξη αποφασίστηκε στη γενική συνέλευ-ση της διοίκησης ακριβώς μετά από τησυγκλονιστική πανεργατική της 19 Μαρ-τίου και χωρίς την σύγκληση γενικώνσυνελεύσεων σε κάθε σωματείο ώστε νααποφασίσουν οι ίδιοι εργαζόμενοι πουπάλευαν τόσες μέρες για τη συνέχιση ήόχι της απεργίας και μετά την ψήφιση τουαντι-ασφαλιστικού νομοσχεδίου.

Ωστόσο, το σύνθημα χιλιάδων απεργώντων Δήμων «Καραμανλή και Φάνη ακούστετο καλά, αυτό το νομοσχέδιο θα μείνειστα χαρτιά» μπορεί να γίνει πραγματικότη-τα. Ολοι οι εργαζόμενοι στην Τοπική Αυτο-διοίκηση σε συντονισμό και με τους υπό-λοιπους κλάδους έχουν τη δύναμη νααποτρέψουν την εφαρμογή του νομοσχε-δίου. Στηρίζουμε σε κάθε χώρο τις προ-σπάθειες συντονισμού, ασκούμε συστη-ματική πίεση στα συνδικάτα και δυναμώ-νουμε τις πολιτικές σχέσεις που δημιουρ-γεί το απεργιακό κύμα κατά του ασφαλι-στικού. Ούτε οι 151 ούτε οι συνδικαλιστι-κές ηγεσίες μπορούν να διαλύσουν τηδυναμική που ανέδειξε η πολυήμερηαπεργία των εργαζόμενων στους Δήμους.

H απεργία στους Δήμους

HH ΔΔέέσσπποοιινναα XXααννττζζοοπποούύλλοουυππααρροουυσσιιάάζζεειι ττηη μμάάχχηη σσττοουυςςΔΔήήμμοουυςς κκααιι ττιιςς ππααρραακκααττααθθήήκκεεςςπποουυ ααφφήήννεειι

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 10

Page 9: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 11

Στις 13 Μάη του 1968 η ιστορία άρχισενα τρέχει. Ένα εκατομμύριο εργάτεςαπεργούν και διαδηλώνουν στο Παρίσι μεσυνθήματα «Αντίο Ντεγκόλ», «Δέκα χρόνιαείναι αρκετά», «Είναι μόλις η αρχή». Ήτανη μεγαλύτερη διαδήλωση μετά την απε-λευθέρωση του 1944. Μέχρι τότε η ηγε-σία της CGT είχε τον έλεγχο το τι αντιδρά-σεις θα υπάρχουν. Τι μορφή θα πάρουν οιαγώνες και οι απεργίες: στην πλειοψηφίατους 24ωρες ξεκομμένες μεταξύ τους,μάχες που ο ένας εργατικός χώρος δενήξερε τι έκανε ο διπλανός του.

Μετά τις 13 Μάη έχασαν τον έλεγχο.Μέσα σε μια βδομάδα 10 εκατομμύριαεργάτες είχαν κατέβει σε γενική απεργία.Τα περισσότερα εργοστάσια ήταν καταλη-μμένα, στις περισσότερες πόλεις είχανδημιουργηθεί επιτροπές δράσης πουέλεγχαν τα τρόφιμα, τις τιμές, τον συντο-νισμό. Οι φοιτητές για πρώτη φορά ανακα-λύπτουν την εργατική τάξη και οργανώ-νουν διαδηλώσεις από τις σχολές, πουήταν κι αυτές σε κατάληψη, προς τα διά-φορα εργοστάσια.

Το κύμα των καταλή-ψεων ξεκίνησε στις14 Μάη στο εργο-στάσιο κατασκευήςαεροπλάνων στηνΝαντη και επεκτά-

θηκε στα ναυπηγεία, στις τρεις αυτοκινη-τοβιομηχανίες Ρενό, Πεζό, Σιτροέν καιστην συνέχεια στις Τράπεζες, στις ασφαλι-στικές εταιρείες ακόμα και στα θέατρα.Έπαψαν να λειτουργούν τα τρένα, ταλεωφορεία, τα ταχυδρομεία. Η απεργίααπλώθηκε παντού και επηρέασε όλη τηνκοινωνία. Οι αγρότες διαδήλωναν ενάντιαστις τιμές της ΕΟΚ και μέσα στον στρατόδημιουργήθηκαν επιτροπές φαντάρωνπου δήλωναν αλληλέγγυοι με τους απερ-γούς.

Είκοσι χρόνια πριν τον Μάη του ’68κανένας δεν μπορούσε να το φανταστεί. Οκαπιταλισμός έμπαινε σε περίοδο παρατε-ταμένης οικονομικής ανάπτυξης και πολι-τικής σταθερότητας. Ο «καπιταλισμός μεανθρώπινο πρόσωπο» έμοιαζε ότι δού-λευε με ή χωρίς την συμμετοχή τωνσοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στιςκυβερνήσεις. Παντού στην Δύση τα Κ.Κ.και τα συνδικάτα στήριζαν το «μεταπολε-μικό οικονομικό θαύμα», παρόλο που προ-παγάνδιζαν «τον ανατολικό παράδεισο».Στην Γαλλία η πιο δυνατή συνομοσπονδία,

η CGT, ήταν κάτω από τον έλεγχο τουΚομμουνιστικού Κόμματος. Στην Γαλλία καιτην Ιταλία η εκλογική δύναμη των Κομ-μουνιστικών Κομμάτων κυμαινόταν γύρωστο 20%-25%. Όμως αυτές οι πολιτικέςδυνάμεις καθόντουσαν πάνω σε ένα ηφα-ίστειο, ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαε-τίας του ’60, που δεν το είχαν προβλέψει.

Αυτό που λειτούργησε σαν σπίθα για ναανάψει η πυρκαγιά ήταν το φοιτητικό κίνη-μα. Η μεταπολεμική μαζικοποίηση τωνΠανεπιστημίων ήταν μεν αναγκαία για τονκαπιταλισμό, αλλά αποδείχτηκε σημείοαποσταθεροποίησης για το σύστημα.Νέος κόσμος που προερχόταν όχι μόνοαπό μία μικρή ελίτ της αστικής τάξης,ερχόταν αντιμέτωπος με καθυστερημένεςσυνθήκες και ιδέες. Απο τα βιβλία και τααμφιθέατρα μέχρι τη μούχλα του συστή-ματος που εκφράζονταν μέσα απο τις πιοαποπνικτικές ιδέες της ψυχροπολεμικήςπεριόδου. Η αστυνομία είχε το ελεύθερονα μπαίνει μέσα στις σχολές, να ελέγχειτις συγκεντρώσεις, τις «εξωσχολικές»δραστηριότητες των φοιτητών, τα πάντα.

Mάης ‘68Hταν μόλις η αρχή...

ΣΣααρράάνντταα χχρρόόννιιαα ααππόό ττηηνν εεππαανναασσττααττιικκήή έέκκρρηηξξηη ττοουυ MMάάηη ‘‘6688.. HH MMααρρίίααΣΣττύύλλλλοουυ εεξξηηγγεείί γγιιααττίί τταα δδιιδδάάγγμμααττάά ττοουυ εείίννααιι πποολλύύττιιμμαα σσήήμμεερραα..

EEρργγάάττεεςς σσττηηνν κκααττάάλληηψψηη ττηηςς PPεεννόόEEρργγάάττεεςς σσττηηνν κκααττάάλληηψψηη ττηηςς PPεεννόό

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 11

Page 10: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

12 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

Παράλληλα συνεργάζονταν με τις πανεπι-στημιακές αρχές για να τιμωρήσουν τουςταραξίες. Η κατάσταση στα Πανεπιστήμιαλίγο διέφερε στην δεκαετία του ’50 απόαυτή στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Στις αρχές του ’60 η κατάσταση αλλάζειένα νέο κίνημα γεννιέται. Στην Ιαπωνία ηφοιτητική οργάνωση Ζενγκαγκούρεν κινη-τοποιεί εκατομμύρια κόσμου, ανατρέπειτην κυβέρνηση και ματαιώνει στη επίσκεψητου Προέδρου των ΗΠΑ Αϊζενχάουερ. ΣτοΜπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας γίνεται κατάλη-ψη για το δικαίωμα των φοιτητών να χρησι-μοποιούν το χώρο του Πανεπιστημίου γιαπολιτικές δραστηριότητες. Στην ΟικονομικήΣχολή του Λονδίνου οι φοιτητές προχωρά-νε σε κατάληψη ενάντια στον διορισμό τουνέου διευθυντή που είχε σχέσεις με τορατσιστικό καθεστώς στην Ζιμπάμπουε(τότε ονομαζόταν Ροδεσία). Στο Παρίσι οιφοιτητές καταλαμβάνουν την Σορβόννηενάντια στις αστυνομικές επιθέσεις.

Οι φοιτητές το Μάη του ’68, έπαιξανρόλο πυροκροτητή, αλλά δεν ήταν αυτοίπου έδωσαν το κεντρικό χτύπημα στηνκυρίαρχη τάξη που έκανε τους καπιταλι-στές να τρέμουν. Αυτό τον ρόλο τον ανέ-λαβε η εργατική τάξη.

Στις δεκαετίες του ’50 και του 60 η λέξητης μόδας ήταν η «αστυφιλία». Στα σχο-λεία έβαζαν έκθεση για τα κακά της αστυ-φιλίας και αυτοί που αρίστευαν ήταν όσοιχρησιμοποιούσαν τα πιο περιφρονητικά καιχλευαστικά σχόλια για την νέα εργατικήτάξη, για τους νεολαίους, γυναίκες καιάντρες, που άφηναν τα χωριά τους καιπήγαιναν στις πόλεις να βρούνε δουλειάστα γιαπιά και στα καινούργια εργοστάσια.

Στην Γαλλία το ποσοστό των αγροτών το1950 ήταν 30%, το 1967 είχε πέσει στο16%. Στην Ιταλία τα αντίστοιχα νούμεραέπεσαν από το 40% στο 25%. Τα νούμερατης εργατικής τάξης αυξήθηκαν κατά 2,7

εκατομμύρια στην Γαλλία και 1,2 εκατομμύ-ρια στην Ιταλία. Στην Ελλάδα ο αγροτικόςπληθυσμός έπεσε από το 57% το 1951 στο46% το 1971 και η απασχόληση στην βιομη-χανία ανέβηκε από το 16% στο 25%. Οι οικο-δόμοι από 70.000 το 1950 έφτασαν τις255.000 το 1971. Για να βρει δουλειά έναςνέος, ακόμα και την πιο χειρότερη και κακο-πληρωμένη, στην Ελλάδα χρειαζόταν χαρτίκοινωνικών φρονημάτων ή την συμφωνίατου αστυνομικού τμήματος της περιοχής.Στην Γαλλία και την Ιταλία είχαν άλλεςδυσκολίες. Όποιος έχει δει ταινίες του ιτα-λικού κινηματογράφου εύκολα διακρίνειτον ρατσισμό σε βάρος των μεταναστώναπό τον νότο στα εργοστάσια του βορρά.

Η εξέγερση των φοιτητών επηρέασε τηνριζοσπαστικοποίηση των νέων εργατών.Στην Αθήνα το 1961 ο συνδυασμός φοιτη-τικής διαδήλωσης και απεργίας οικοδόμωνέχει μείνει στην ιστορία του κινήματος. Ηαστυνομία έτρεχε να κρυφτεί απο τιςπέτρες και ξύλα, το συνδικάτο οικοδομώνάργησε να ξανακηρύξει απεργία και η ΕΔΑτράβηξε το αυτί στα μέλη της που συμμε-τείχαν στην σύγκρουση. Οι νέοι εργάτες σεόλη την Ευρώπη βρέθηκαν πολύ κοντάστην φοιτητική εξέγερση και έκαναν τηνεπιλογή να το σκάνε από την δουλειά καινα πηγαίνουν στις κατειλημμένες σχολέςκαι στα φοιτητικά συλλαλητήρια.

Το έναυσμα για τον Μάη του ’68 ήρθεαπό το Βιετνάμ τον Γενάρη της ίδιας χρο-νιάς. Το Eθνικοαπελευθερωτικό Mέτωποοργάνωσε γενικευμένη επίθεση τη μέρατης βιετναμέζικης Πρωτοχρονιάς (Τετ)ενάντια στον αμερικάνικο στρατό καιγελοιοποίησε την πρώτη υπερδύναμηκαταλαμβάνοντας την πρεσβεία των ΗΠΑστην Σαϊγκόν. Ήταν η αρχή του τέλους.Μετά απο την επίθεση της Τετ ήταν σαφέςοτι οι ΗΠΑ θα έχαναν τον πόλεμο. ΤονΜάρτη οργανώθηκαν τα μεγαλύτερα αντι-

πολεμικά συλλαλητήρια σε όλες τις πρω-τεύουσες. Στο Λονδίνο οι διαδηλωτέςέφτασαν μέχρι την Αμερικάνικη Πρεσβείαστην Γκρόσβενορ Σκουέαρ και συγκρού-στηκαν με την έφιππη αστυνομία πουπροσπαθούσε να τους εμποδίσει ναμπουν στην πρεσβεία.

Στο Παρίσι οι φοιτητές συνέχισαν τιςδιαδηλώσεις μέσα στον Μάη. Η φοιτητικήδιαδήλωση την Παρασκευή το βράδυ στις10 Μάη χτυπήθηκε βάναυσα από τα ΜΑΤ.Η συνέχεια ήταν μάχη σώμα με σώμα μετην αστυνομία όχι μόνο από τους φοιτη-τές αλλά και απ’ όλο τον κόσμο που ήρθεγια συμπαράσταση. Την επόμενη μέρα, τασυνδικάτα που μέχρι τότε μιλούσαν για«προβοκάτορες», αναγκάστηκαν να καλέ-σουν απεργία για την Δευτέρα 13 Μάη.Αυτό που ξεκίνησε σαν φοιτητική διαμαρ-τυρία, μετατράπηκε στη μεγαλύτερη Γενι-κή Απεργία της ιστορίας. Μέσα σ’ αυτά ταγεγονότα το ζήτημα που άνοιξε ήταν εάνμπορούσε η ανατροπεί ηςκυβέρνηση καιμε ποια προοπτική;

Ο συνδυασμόςΤρία ήταν τα στοιχεία που έκαναν τον Μάη

μια παγκόσμια εξέγερση. Το πρώτο ήταν ηκρίση της αμερικάνικης ηγεμονίας που δενμπορούσε να κερδίσει τον πόλεμο στο Βιετ-νάμ. Το δεύτερο η κρίση στις αυταρχικέςμορφές ελέγχου μιας νέας εργατικής τάξηςκαι τρίτο η κρίση του σταλινισμού στο ανατο-λικό μπλοκ. Ο συνδυασμός και των τριώνμαζί μέσα στην ίδια περίοδο βοήθησε ναπεράσει η φλόγα της εξέγερσης απο τηνΓαλλία σε όλη την Ευρώπη συγκλονίζονταςοτιδήποτε σταθερό υπήρχε μέχρι τότε, απόΔύση μέχρι την Ανατολή.

Η έκρηξη, παρόλο που δεν είχε κεντρικήπολιτική έκφραση, ήταν μεταδοτική. ΣτηνΙταλία το Kαυτό φθινόπωρο του 69 και οιαπεργίες κράτησαν πολύ περισσότερο απ’ότι ο Γαλλικός Μάης. Στην Τσεχοσλοβακίατα ρωσικά τανκς μαζί με τους συμμάχουςτου Συμφώνου της Βαρσοβίας σύντριψαντην Άνοιξη της Πράγας τον Αύγουστο του1968, αλλά πέρασε πολύς χρόνος μέχρινα ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Η σοβιετικήεισβολή προκάλεσε κρίση στα κομμουνι-στικά κόμματα της δύσης που κάποια δια-φοροποιήθηκαν και κάποια στήριξαν τηνεπέμβαση της Ρωσίας.

Η φλόγα του Μάη κράτησε περίπου γιαμια δεκαετία και μέσα σ’ αυτή δημιουργή-θηκαν και μεγάλωσαν οι οργανώσεις τηςεπαναστατικής Αριστεράς. Όταν ξεκίνησε οΜάης οι οργανώσεις της επαναστατικήςΑριστεράς ήταν πολύ μικρές. Στην Γαλλίαυπήρχαν τρεις τροτσκιστικές οργανώσειςκαι καμία δεν είχε περισσότερα μέλη απομερικές εκατοντάδες. Η επικράτηση τουσταλινισμού στην Ρωσία και των σταλινικώνΚ.Κ στην Δύση είχε θάψει κάτω από τηνλάσπη όλη την επαναστατική παράδοση. ΟΤρότσκι, η Ρόζα, ο Γκράμσι ήταν απαγορευ-μένα αναγνώσματα για τα μέλη των Κ.Κ. Τα

ΔΔιιααδδήήλλωωσσηη ττωωνν φφοοιιττηηττώώνν ZZεεννγγκκααγγκκοούύρρεενν σσττηηνν IIααππωωννίίααΔΔιιααδδήήλλωωσσηη ττωωνν φφοοιιττηηττώώνν ZZεεννγγκκααγγκκοούύρρεενν σσττηηνν IIααππωωννίίαα

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 12

Page 11: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 13

βιβλία τους στην Ελλάδα, πριν από τηνδικτατορία, κυκλοφορούσαν επιλεκτικά καιγια να βρεις Τρότσκι έπρεπε να ψάξειςπολύ βαθιά στα ράφια κάποιου βιβλιοπω-λείου. Ειδικότερα των παλαιοπωλείων πουλειτουργούσαν γύρω από την Νομική.

Εάν το 1953 η Αριστερά έκλαιγε για τοχαμό του Στάλιν, του μεγάλου πατερούλη,το 1968 τα παιδιά των παλιών στελεχώντου κόμματος έγραφαν στους τοίχους τουΠαρισιού το τσιτάτο του Τρότσκι «Η ανθρω-πότητα θα ευτυχήσει όταν ο τελευταίοςκαπιταλιστής κρεμαστεί με τα άντερα τουτελευταίου γραφειοκράτη». Στην Ιταλίαμετά το Kαυτό Φθινόπωρο δημιουργήθη-καν τρεις μεγάλες επαναστατικές οργανώ-σεις με τριάντα χιλιάδες η κάθε μία και μεκαθημερινές εφημερίδες. Στην Πορτογαλίαη επιρροή των επαναστατών ήταν μεγάληστο κίνημα του στρατού που ανάτρεψε τηνδικτατορία και έπαιξε μεγάλο ρόλο στηνεπόμενη περίοδο. Στην Ελλάδα οι επανα-στάτες πρωτοστάτησαν στην εξέγερσητου Πολυτεχνείου.

Η επαναστατική Αριστερά μετά τον Μάησε όλη την Ευρώπη κατάφερε να επηρεά-ζει την μαχητικότητα ενός τεράστιου αριθ-μού εργατών. Το ότι οι επαναστατικέςοργανώσεις δεν είχαν παντού την ίδιαανάπτυξη και μια σειρά απ’ αυτές πέρασαναπό κρίσεις και συρρικνώσεις αυτό είναιαποτέλεσμα και των ιδεών που κυριαρ-χούσαν και της αλλαγής της συγκυρίας.

Μπορούσε να γίνει επανάσταση;

Οι απεργίες δεν έκλεισαν αυθόρμητα.Παντού τα κομμουνιστικά κόμματα και τασυνδικάτα έτρεξαν να υπογράψουν τονσυμβιβασμό που τους πρότειναν οι κυβερ-νήσεις. Στην Γαλλία η CGT έκανε προσπά-θεια να κατακερματίσει την γενική απερ-γία και να απομονώσει τον ένα χώρο απότον άλλο. Αυτό που ξεκίνησε σαν ένατεράστιο εργατικό κίνημα, φρόντισε να τομετατρέψει σε διμερείς διαπραγματεύσειςμε επιμέρους εργοδότες.

Διέλυσε τις απεργιακές επιτροπές καιόπου μπορούσε έβαζε εμπόδιο σε κάθεσυντονισμό. Η γραφειοκρατία της CGTστην Ρενό Μπιγιανκούρ αρνήθηκε στις 23Μάη να συναντηθεί με την αντιπροσωπείααπο το εργοστάσιο της Ρενό Φλεν (και ταδύο εργοστάσια ήταν της Ρενό, αλλά βρι-σκόντουσαν σε διαφορετικά μέρη).Δυστυχώς δεν υπήρχε πανεθνική οργάνω-ση αρκετά δυνατή για να μπορέσει να πιέ-σει για την δημιουργία απεργιακών επιτρο-πών δημοκρατικά εκλεγμένων απ’ όλουςτους εργάτες, συνδικαλισμένους ή μη,που θα πίεζαν στην πράξη για τον συντο-νισμό. Εάν αυτό είχε κατορθωθεί τότε ηκατάσταση θα έμοιαζε πιο πολύ με τασοβιέτ το 1917 στην Ρωσία ή με τα εργα-τικά συμβούλια στην Ουγγαρία το 1956.

Η CGT υπόγραψε στις 27 Μάη συμφωνία(η συμφωνία της Γκρενέλ) με τα αφεντικά

και την κυβέρνηση που έδινε κάποιες αυξή-σεις στους απεργούς με αντάλλαγμα τοκλείσιμο των απεργιών. Ακόμα και μετά απ’αυτή την συμφωνία είχε τεράστιες δυσκο-λίες να γυρίσει τον κόσμο πίσω, τους πήρετρεις βδομάδες. Κι αυτό με πιέσεις και μεελιγμούς απο εργοστάσιο σε εργοστάσιο.

Το βασικό επιχείρημα που χρησιμο-ποιούσε το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλ-λίας και όλα τα άλλα στην συνέχεια για νακλείσουν τις απεργίες και να πάνε σεεκλογές ήταν ότι τα αιτήματα είχαν ικανο-ποιηθεί. Το κίνημα πάλευε, υποστήριζαν,μόνο για οικονομικές μεταρρυθμίσεις:αυξήσεις, λιγότερες ώρες κτλ. Όμωςαυτό ήταν σε σύγκρουση και με την πραγ-ματικότητα και με το πώς αλλάζουν οισυνειδήσεις. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ στοβιβλίο της «Μαζική Απεργία, Κόμμα καισυνδικάτα» εξηγεί πώς σε μια γενική

απεργία δεν υπάρχουν σινικά τείχη που ναχωρίζουν την οικονομική από την πολιτικήμάχη: «Το κίνημα δεν προχωράει μόνοπρος μια κατεύθυνση απο τον οικονομικόστον πολιτικό αγώνα. Μπορεί να γίνει καιτο αντίστροφο. Και αυτό συμβαίνει όχιμόνο σε μια γενική απεργία, αλλά και στηνεπανάσταση... Υπάρχει αλληλεπίδρασηανάμεσα στους δύο αγώνες... Οι οικονομι-κές διεκδικήσεις των εργατών ενάντια στοκεφάλαιο τους ενισχύουν για να προχω-ρήσουν στις πολιτικές μάχες».

Η ταξική συνείδηση δεν είναι ένα «φυσι-κό» αποτέλεσμα μιας αντικειμενικής πραγ-ματικότητας, όπως υποστηρίζουν μηχανι-στικά οι χυδαίοι υλιστές. Ούτε το «αυθόρ-μητο» αποτέλεσμα μιας υποκειμενικής στά-σης. Η συνειδητοποίηση της τάξης είναι τοαποτέλεσμα και της οργανωμένης δράσηςκαι της αντικειμενικής πραγματικότητας.

Ο χαρακτηρισμός του Τρότσκι για τηνκατάσταση στην Γαλλία τον Μάη-Ιούνητου ’36 είναι πολύ χρήσιμος και για το ’68:

«Η κατάσταση είναι επαναστατική, όσοεπαναστατική μπορεί να είναι παίρνονταςυπόψη την μη-επαναστατική πολιτική τωνκομμάτων της εργατικής τάξης. Με μεγαλύ-τερη ακρίβεια, η κατάσταση είναι προεπανα-

στατική. Για να φτάσει η κατάσταση στηνπλήρη ωριμότητα, χρειάζεται να υπάρξει μιαάμεση, τολμηρή χωρίς ενδοιασμούς κινητο-ποίηση των μαζών με σύνθημα την κατάλη-ψη της εξουσίας και τον σοσιαλισμό».

Αντί γι’ αυτό το Κ.Κ Γαλλίας συμφώνησεμε τον Ντε Γκολ να προκηρύξει εκλογές τονΙούνη. Το αποτέλεσμα; Το Κ.Κ είδε τηνδύναμή του σ’ αυτές τις εκλογές να πέφτει.Η ηγεσία του Γ.Κ.Κ χρέωσε την εκλογικήήττα στους «αριστεριστές» που «τρόμαξαν»τον κόσμο και ψήφισε δεξιά. Ήταν μιααστεία δικαιολογία που διέγραφε όλο αυτότο τεράστιο κίνημα μόνο και μόνο για νααπομονώσει την επαναστατική Αριστερά.

Οι άρχουσες τάξεις δεν άργησαν νααξιοποιήσουν τη στάση αυτών των ηγε-σιών. Οι καπιταλιστές είχαν τρομάξει απότον Μάη και γι’ αυτό παντού ζήτησαν τηνσυνεργασία με τα συνδικάτα και ταρεφορμιστικά κόμματα, σοσιαλδημοκρα-τικά και κομμουνιστικά, για να μπορέσουννα ελέγξουν την κατάσταση. Ήξεραν ότιχρειάζονται την μεσολάβηση σε όλες τιςχώρες και την εξασφάλισαν.

Στην Ιταλία οι ρεφορμιστές κράτησαντην ίδια τακτική όπως στην Γαλλία.Χρησιμοποίησαν την τακτική του κατακερ-ματισμού των απεργιών με στόχο να κρα-τήσουν την μαχητικότητα των εργατώνσε κανάλια που επέτρεπαν τους συμβιβα-σμούς. Παρόλα αυτά, και εδώ είχανδυσκολίες να κλείσουν τις απεργίες. Ησυνεργασία των ρεφορμιστικών κομμά-των με την κυρίαρχη τάξη για να βάλουνφρένο στο κίνημα οδήγησε σε ευρύτερεςεξελίξεις. Νέα ρεφορμιστικά κόμματαβγήκαν στο προσκήνιο όπως το Σοσιαλι-στικό Κόμμα του Μιτεράν στην Γαλλία, τοΣοσιαλιστικό Κόμμα του Σοάρες στην Πορ-τογαλία, το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα, τουΓκονζάλες στην Ισπανία.

Ενώ ταυτόχρονα τα Κ.Κ προχώρησανακόμα πιο πολύ τα δεξιά τους ανοίγματα.Το Ιταλικό Κ.Κ έγινε ευρωκομμουνιστικό καικήρυκας του ιστορικού συμβιβασμού, τοΚ.Κ Γαλλίας μπήκε στο «κοινό πρόγραμμα»του Μιτεράν, στην Ισπανία υπόγραψε τοΣύμφωνο της Μονκλόα, όπου τα συνδικά-τα συμφώνησαν με εργοδοσία και κυβέρ-νηση το πάγωμα των εργατικών διεκδική-σεων. Στην Ελλάδα το δίλημμα «Καραμαν-λής ή τανκς» χάρισε για επτά ολόκληραχρόνια τον έλεγχο στον Καραμανλή.

Το κίνημα του Μάη έδωσε μια δυναμικήπου κράτησε χρόνια. Συγκλόνισε την καρδιάτου καπιταλισμού στη Δυτική Ευρώπη,γκρέμισε δικτατορίες στην περιφέρεια. Ανα-γέννησε το εργατικό κίνημα και ξαναζωντά-νεψε τις επαναστατικές ιδέες. Η ρεφορμι-στική Αριστερά χαράμισε τις ευκαιρίες καιέστω κι αν γνώρισε πρόσκαιρες δόξες συμ-μετέχοντας σε κυβερνήσεις, οδηγήθηκε σεμια μακρόχρονη υποχώρηση στις δεκαετίεςτου ’80 και του ’90. Mόλις τώρα βγαίνουμεαπ’ αυτό τον κατήφορο. Και τα διδάγματατου Μάη μας είναι πολύτιμα.

OOιι ττοοίίχχοοιι ττηηςς ΣΣοορρββόόννηηςς ΘΘυυμμοούύννττααιι ττοο ττσσιιττάάττοο ττοουυ TTρρόόττσσκκιι

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 13

Page 12: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

14 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

Στις αρχές του Μάρτη άρχισαν να γίνο-νται πιο ορατές οι διαστάσεις της οικονομι-κής κρίσης που ξεδιπλώνεται σε διεθνή κλί-μακα. Τα Χρηματιστήρια γνώρισαν ένα νέοπτωτικό γύρο καθώς οι οικονομικές ειδή-σεις απο την Αμερική άρχισαν να επιβε-βαιώνουν την πορεία προς την ύφεση. Σχο-λιαστές που ανησυχούσαν γιατί τοΧρηματιστήριο της Αθήνας ήταν κλειστόεξαιτίας της απεργίας στην Τράπεζα τηςΕλλάδος, ίσως να άρχισαν να σκέφτονταιοτι είναι καλύτερα να είναι κλειστό σετέτοιες στιγμές, καθώς οι δικοί του πτωτικοίρυθμοί είναι πιο έντονοι απο τους διεθνείς.

Οι ειδήσεις απο τις ΗΠΑ πραγματικάσυγκλίνουν προς την μείωση της οικονομι-κής δραστηριότητας το πρώτο τρίμηνοτου 2008. Οι θέσεις εργασίας μειώθηκανκατά 63.000 το Φεβρουάριο, ενώ οι απώ-λειες του Ιανουαρίου αναθεωρήθηκανπρος τα πάνω, απο 17.000 σε 22.000.Σύμφωνα με τα οικονομετρικά μοντέλα, ηαμερικάνικη οικονομία χρειάζεται 100.000νέες θέσεις κάθε μήνα για να απορροφή-σει τους νεοεισερχόμενους στην αγοράεργασίας.

Ένας άλλος δείκτης που ανακοινώθηκετην πρώτη εβδομάδα του Μάρτη εκτιμάοτι ο διαθέσιμος πλούτος των αμερικάνι-κων νοικοκυριών μειώθηκε κατά 533 δισε-κατομμύρια δολάρια σαν αποτέλεσμα τηςπτώσης της αξίας των ακινήτων και τωνμετοχών. Οι κατασχέσεις σπιτιών λόγωαδυναμίας πληρωμής των δόσεων τουστεγαστικού δανείου έφτασαν σε ύψοςρεκόρ το Δεκέμβρη του 2007.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όμως, είναιτο γεγονός οτι όλα αυτά τα σημάδια δενπροοιωνίζονται μια «συνηθισμένη» ύφεσηγια την αμερικάνικη οικονομία. Δείχνουνοτι η κρίση που εκδηλώθηκε το περασμέ-νο καλοκαίρι με το σκάσιμο της «φούσκας»στην αγορά των «σχετικά αφερέγγυων»στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ αρχίζει ναχτυπάει όχι μόνο τις κερδοσκοπικά εκτε-θειμένες τράπεζες αλλά συνολικότερατην οικονομία.

Ένα απο τα αναπάντητα ερωτηματικάτου περασμένου καλοκαιριού ήταν ηέκταση των ζημιών που υπολογίζεται ότιθα υποστούν οι τράπεζες απο το σπάσιμοτης φούσκας. Τότε οι εκτιμήσεις μιλούσανγια 200-500 δις δολάρια. Τώρα οι υπολο-γισμοί έχουν φτάσει τα 1.000 δις δολάρια

και ακόμα κανένας εκτιμητής δεν μπορείνα πει με ακρίβεια ποιοι τραπεζικοί κολοσ-σοί κρύβουν τέτοιες απώλειες στα βιβλίατους και αν θα φτάσουν στο σημείο ναχρειαστούν κρατική βοήθεια για να τιςξεπεράσουν, όπως έγινε με την NorthernRock στη Βρετανία.

Αυτός είναι ο λόγος που η μεγαλύτερηανησυχία αυτή τη στιγμή αφορά στολεγόμενο «ιαπωνικό σενάριο». Υπάρχει,δηλαδή, ο κίνδυνος οτι η αμερικάνικηοικονομία θα γνωρίσει όχι μια πρόσκαιρηύφεση, αλλά μια μακρόχρονη περίοδοοικονομικής στασιμότητας. Η Ιαπωνία, πουείναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομίαμετά τις ΗΠΑ, αντιμετωπίζει τέτοια προ-βλήματα εδώ και 15 χρόνια.

Το τραπεζικό της σύστημα βρέθηκεφορτωμένο με δάνεια που δεν μπορού-σαν να πληρωθούν όταν έσκασε η δικήτης «φούσκα» στην αγορά ακινήτων το1992. Η Κεντρική Τράπεζα έφτασε να ρίξειτα επιτόκια στο μηδέν, οι ρυθμοί ανάπτυ-ξης όμως δεν ξεκόλλησαν όλα αυτά ταχρόνια. Μόλις το τελευταίο διάστημα, μετους εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης τηςΚίνας και των άλλων ασιατικών χωρών,άρχισε να φαίνεται μια ανάκαμψη που καιαυτή τώρα απειλείται μετά το ξέσπασματης κρίσης στις ΗΠΑ.

Οι ανησυχίες ότι η αμερικάνικη οικονομίαβαδίζει στο δρόμο του «ιαπωνικού σεναρί-ου» εντάθηκαν στα μέσα Μαρτίου όταν ηΚεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) έκανε μιαθεαματική παρέμβαση, αλλά το αποτέλε-σμα ήταν απογοητευτικό. Συγκεκριμένα ηFed έκανε στις 10 Μάρτη ένεση ρευστότη-τας ύψους 436 δις δολαρίων προς τις χρη-ματιστηριακές αγορές, την τρίτη και μεγα-λύτερη τέτοια ένεση απο το περασμένοκαλοκαίρι. Τα Χρηματιστήρια την υποδέ-χθηκαν με ενθουσιασμό, ο οποίος όμωςκράτησε μόνο μία – δύο μέρες. Στην συνέ-χεια, νέα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τηνπορεία των ΗΠΑ προς την ύφεση έφεραννέα πτώση των μετοχών.

Και το χειρότερο: ένα απο τα μεγαλύτε-

ρα επενδυτικά κεφάλαια, το Carlyle CapitalCorporation, οδηγήθηκε σε πτώχευση στις13 Μάρτη υπογραμμίζοντας δραματικά τηνεπιδείνωση της κρίσης. Η Fed αναγκάστη-κε να στήσει μια επιχείρηση διάσωσης τηςΤράπεζας Bear – Stearns που χτυπήθηκεάμεσα από την πτώχευση του Carlyle. ΟιΗΠΑ απόκτησαν την δική τους NorthernRock καθώς η Bear - Stearns είναι η πέμπτησε μέγεθος επενδυτική τράπεζα.

Πρακτικά, μια παρέμβαση της Fed πουείχε στόχο να επιδείξει οτι έχει την αποφα-σιστικότητα και τη δύναμη να ομαλοποιή-σει το χρηματιστηριακό σύστημα κατάλη-ξε στο αντίθετο αποτέλεσμα. Να επιβε-βαιώσει τις ανησυχίες για τις διαστάσειςτης κρίσης. Ο χρυσός έφτασε στα 1.000δολάρια, το πετρέλαιο στα 110 και τοδολάριο έπεσε σε ιστορικά αρνητικάρεκόρ. Μοιάζει σαν οι ενέσεις ρευστότη-τας της Κεντρικής Τράπεζας να τροφοδο-τούν μόνο την κερδοσκοπία, εντείνονταςτην πορεία προς τον «στασιμοπληθωρι-σμό»: και οικονομική στασιμότητα και πλη-θωριστική έκρηξη.

Βέβαια, δεν λείπουν οι αναλυτές πουισχυρίζονται οτι αυτά δεν ισχύουν στηνπερίπτωση της αμερικάνικης οικονομίας.Ένα πρώτο επιχείρημα που προβάλουνείναι το μέγεθος. Ακόμα κι αν χρειαστεί μιαμεγάλη επιχείρηση διάσωσης του τραπεζι-κού συστήματος, λένε, το κόστος θα είναιένα μικρό ποσοστό του ΑΕΠ των ΗΠΑ καιμια μικρή επιβάρυνση για τον προϋπολογι-σμό τους. Ένα σχετικό άρθρο στουςFinancial Times στις 27 Φλεβάρη, αφούπαραδέχεται οτι τέτοιες κρίσεις έχουν γίνειπολύ συχνές απο τη δεκαετία του 1970 καιμετά, συγκρίνει το σχετικό κόστος τους γιαδιάφορες περιπτώσεις και αποκαλύπτει οτιγια την Ινδονησία η κρίση του 1997 κόστι-σε πάνω απο το 50% του ΑΕΠ, για τηνΤουρκία η κρίση του 2000 το 30%, για τηνΙσπανία το 1977-1985 έφτασε στο 16%,ενώ για τις ΗΠΑ προβλέπει ένα 7%.

Όμως, η ίδια μελέτη ομολογεί οτι γιατην Ιαπωνία απο το 1991 το κόστος έχει

OO ΠΠάάννοοςς ΓΓκκααρργγκκάάννααςς ααννααλλύύεειι ττιιςς δδιιαασσττάάσσεειιςς ττηηςς οοιικκοοννοομμιικκήήςς κκρρίίσσηηςς ττοουυσσυυσσττήήμμααττοοςς κκααιι εεξξηηγγεείί γγιιααττίί ηη λλύύσσηη δδεενν εείίννααιι ηη εεππιισσττρροοφφήή σσττοονν KKέέϊϊννςςααλλλλάά σσττοονν MMααρρξξ

H κρίση, το δολάριοο Kέϊνς και ο Mαρξ

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 14

Page 13: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 15

φτάσει το 23%. Άρα, δεν είναι μόνο οι «τρι-τοκοσμικές χώρες» που υποφέρουν σκλη-ρά σε τέτοιες περιπτώσεις. Γι’ αυτό,άλλωστε, αυτή η επιχειρηματολογία έχειεπιστρατεύσει και ένα άλλο ατού των ΗΠΑπέρα απο το μέγεθός τους: το δολάριο. ΟιΗΠΑ έχουν το προνόμιο να δανείζονται μεδάνεια που συνάπτονται στο δικό τουςνόμισμα. Ενώ μια άλλη χώρα που έχειδανειστεί σε δολάρια φορτώνεται τερά-στια βάρη όταν υποτιμηθεί το δικό τηςνόμισμα εξαιτίας μιας κρίσης, οι ΗΠΑέχουν το προνόμιο να αφήνουν το δολά-ριο να υποτιμηθεί και το κόστος να πέφτειστις πλάτες των δανειστών τους αντί γιατις δικές τους.

Αυτό είναι ένα σημαντικό επιχείρημα καιανοίγει καίριες πολιτικές προεκτάσεις στησυζήτηση για την οικονομική κρίση και τηναντιμετώπισή της. Συνδέει αυτή την συζή-τηση με δύο πλευρές που συνήθως αγνο-ούνται: τον κρατικό παρεμβατισμό και τονιμπεριαλισμό.

Η δυνατότητα των ΗΠΑ να χρησιμο-ποιούν το εθνικό τους νόμισμα σαν μέσοδιεθνών συναλλαγών δεν είναι καρπόςαποκλειστικά και μόνο της οικονομικήςδύναμης. Ιστορικά, αυτή η δυνατότηταδημιουργήθηκε με τις Συνθήκες τουΜπρέτον Γουντς στο τέλος του ΔεύτερουΠαγκόσμιου Πόλεμου, όταν οι ΗΠΑ ανα-δείχθηκαν κορυφαία δύναμη στο στρατό-πεδο των νικητών, στρατιωτικά και οικονο-μικά. Σήμερα, η σχετική οικονομική υπερο-χή του αμερικάνικου καπιταλισμού έχειδιαβρωθεί, αλλά η στρατιωτική υπεροχήτου αμερικάνικου ιμπεριαλισμού παραμέ-νει τεράστια.

Καμία χώρα δεν είναι ελεύθερη να απο-φασίσει τη σχέση της οικονομίας της με τοδολάριο με καθαρά οικονομικά κριτήρια.Σκεφτείτε το Ιράν και τα πετρέλαιά του καιτα περιθώρια που έχει να αποφασίσει ελεύ-

θερα αν η τιμή του πετρελαίου υπολογίζε-ται σε δολάρια ή σε ευρώ. Η απειλή τηςστρατιωτικής επέμβασης κρέμεται καθημε-ρινά πάνω από την Τεχεράνη. Σκεφτείτε ταΑραβικά Εμιράτα ή τη Σαουδική Αραβία καιτα περιθώρια που έχουν να αποφασίσουνελεύθερα αν τα αποθέματα την πετροδο-λαρίων που διαθέτουν μπορούν να απο-συρθούν απο τα αμερικάνικα ομόλογα καινα τοποθετηθούν π.χ σε ευρώ.

Ακόμα και η Κίνα αντιμετωπίζει πιέσειςγια το αν μπορεί να μετατρέψει τα αποθε-ματικά της σε άλλο νόμισμα πέρα απο τοδολάριο. Οι προσπάθειες του Μπους ναεντάξει τη Βόρεια Κορέα στις χώρες του«Αξονα του Κακού» δεν ήταν άσχετες αποτις βλέψεις των ΗΠΑ να ασκούν στρατιωτι-κές πιέσεις στην Κίνα. Με χίλιους δύο τρό-πους μπορούμε να δούμε τη σύνδεσηανάμεσα στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμόκαι τα περιθώρια οικονομικού παρεμβατι-σμού που διαθέτει η Ουάσιγκτον.

Αυτή η σύνδεση έχει σημασία για τηστάση της Αριστεράς. Όταν οι διάφοροιαπολογητές του νεοφιλελευθερισμού καιτης αγοράς ισχυρίζονται οτι δεν υπάρχουνεναλλακτικές λύσεις πέρα απο τις συντα-γές των Βρυξελών (ή του ΔιεθνούςΝομισματικού Ταμείου για χώρες εκτόςτης Ε.Ε) χρειάζεται να τους θυμίζουμεπόση υποκρισία κουβαλάνε. Αν η κυβέρ-νηση μιας χώρας αποφάσιζε να αυξήσειτα ελλείμματα του προϋπολογισμού τηςγια να τονώσει την οικονομία της, είναιβέβαιο οτι η Κομισιόν (για τις χώρες τηςΕ.Ε) ή το ΔΝΤ θα ξεσήκωνε μύδρους, πρό-στιμα και κυρώσεις σε βάρους της. Αν,όμως, πρόκειται για την αμερικάνικηκυβέρνηση τότε το ΔΝΤ σπεύδει να ευλο-γήσει την παρέμβαση του Μπους, πουαυξάνει το έλλειμμα του προυπολογι-σμού κατά 168 δις δολάρια για να αναθερ-μάνει την αμερικάνικη οικονομία.

Αν πρόκειται για την Ολυμπιακή, η Ελλά-δα οδηγείται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριογια «παράνομες κρατικές επιδοτήσεις». Ανπρόκειται για την Northern Rock, η παρέμ-βαση του Γκόρντον Μπράουν είναι απλάαπόδειξη ότι οι επενδυτές δεν πρέπει ναανησυχούν γιατί το κράτος μπορεί νασώσει όποια τράπεζα κινδυνεύει, αν τυχαί-νει να είναι το κατάλληλο κράτος για τηνκατάλληλη τράπεζα.

Ταυτόχρονα, όμως, όταν βλέπουμε έτσιτα πράγματα, χρειάζεται να είμαστε προ-σεκτικοί απέναντι στις φωνές που διαπι-στώνουν την «επιστροφή του Κέϊνς». Ηαπαίτηση για εναλλακτικές οικονομικέςλύσεις απέναντι στις αποτυχίες της ελεύ-θερης αγοράς γίνεται πιο έντονη καθώς ηκρίση εντείνεται. Αλλά αυτό δεν σημαίνειότι η λύση μάς έρχεται έτοιμη με τη μορφήτου Κεϊνσιανού κρατικού παρεμβατισμού.

Στην Αμερική, η πρακτική ενός «στρα-τιωτικού Κεϊνσιανισμού» ποτέ δεν σταμά-τησε σε όλα τα χρόνια της κυριαρχίας τουνεοφιλελευθερισμού. Ακόμα και στο από-γειο των μονεταριστικών κραυγών για τηνκαταπολέμηση των ελλειμμάτων τουδημοσίου, οι στρατιωτικές δαπάνεςέμειναν ανέγγιχτες. Αυτά τα κονδύλια τουαμερικάνικου προϋπολογισμού έπαιξανδιπλό ρόλο. Ήταν απαραίτητα για τη στή-ριξη της πυγμής του αμερικάνικου ιμπε-ριαλισμού. Αλλά παράλληλα ήταν έναστήριγμα για την αποφυγή των κρίσεωνστην οικονομία.

Οι κρατικές δαπάνες για την πολεμικήβιομηχανία στις ΗΠΑ λειτουργούν σαντόνωση για τη ζήτηση στην αμερικάνικήοικονομία, σαν αντίδοτο σε περιόδουςύφεσης, έστω και αν αποτελούν σπατάληπόρων που θα μπορούσαν να αξιοποιη-θούν καλύτερα για την οικονομία και τηνκοινωνία. Η κυβέρνηση Μπους αφήνειπίσω της ένα προϋπολογισμό που προ-

HH χχρρεεοοκκοοππίίαα ττηηςς BBeeaarrss SStteeaarrnnss έέφφεερρεε ππααννιικκόό σστταα XXρρηημμααττιισσττήήρριιαα σσττιιςς 1177 MMάάρρττηηHH χχρρεεοοκκοοππίίαα ττηηςς BBeeaarrss SStteeaarrnnss έέφφεερρεε ππααννιικκόό σστταα XXρρηημμααττιισσττήήρριιαα σσττιιςς 1177 MMάάρρττηη

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 15

Page 14: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

16 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

βλέπει 515 δις δολάρια (4% του ΑΕΠ) γιαστρατιωτικές δαπάνες, ποσό ρεκόρ, δίπλαστα 168 δις δολάρια που αφιερώνει γιατην αποφυγή της οικονομικής ύφεσης.

Αυτό που μπορεί να ονομάζεται «εκδί-κηση του Κέϊνς απέναντι στους νεοφιλε-λεύθερους», στις ΗΠΑ σημαίνει μια πολιτι-κή που οξύνει την πολιτική και στρατιωτι-κή αστάθεια σε όλο τον κόσμο, πέρα καιπάνω από την αστάθεια που προκαλεί ηοικονομική κρίση. Σημαίνει ότι δίπλα σταπροβλήματα στο τραπεζικό σύστημα καιστους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης θαέχουμε περισσότερες κρίσεις σαν αυτέςπου προκάλεσε η ανεξαρτητοποίηση τουΚοσόβου στα Βαλκάνια. Ο ανανεωμένος«στρατιωτικός Κεϋνσιανισμός» που αναδύ-εται από τις ΗΠΑ κάθε άλλο παρά μοντέλοαντιμετώπισης της κρίσης προσφέρει.

Μήπως, όμως, προκύπτει η δυνατότηταγια έναν πιο ήπιο, ειρηνικό κρατικό παρεμ-βατισμό στην Ευρώπη; Μήπως εδώ η ανα-ζήτηση μιας επιστροφής στον Κέϊνς μπο-ρεί να έχει πιο προοδευτικά χαρακτηριστι-κά; Όταν ο διάδοχος του Τόνι Μπλερ ανα-γκάζεται να κάνει κρατική παρέμβαση στοτραπεζικό σύστημα, μήπως ανοίγει μιανέα δυνατότητα για τους αριστερούςπολέμιους του νεοφιλελευθερισμού;

Είναι σημάδι των καιρών το γεγονός οτιο Βενιζέλος, παραμονές του συνεδρίουτου ΠΑΣΟΚ δίνει συνέντευξη στην Κυρια-κάτικη Ελευθεροτυπία (2 Μάρτη) και λέειότι «η ευρωπαϊκή κεντροαριστερά πρέπεινα μιλήσει ξανά για την σχέση κράτους καιοικονομίας. Να μιλήσει ξανά για τον Κεϊν-σιανισμό χωρίς ενοχές».

Αυτός που μπορεί να μιλήσει για όλααυτά χωρίς καμιά ενοχή είναι η μαρξιστικήΑριστερά και όχι οι διαχειριστές του καπι-ταλισμού που ήταν κάποτε οπαδοί τουΚέϊνς και αναγκάστηκαν να τον εγκαταλεί-ψουν γιατί δεν μπορούσε να αντιμετωπί-

σει την κρίση της δεκαετίας του 1970.Η στροφή απο τις συνταγές του Κέϊνς

προς τις συνταγές του Φρίντμαν, προς τονμονεταρισμό ή νεοφιλελευθερισμό όπωςονομάστηκε αργότερα, δεν ήταν απλά καιμόνο μια ιδεολογική επιλογή της Θάτσερκαι του Ρήγκαν. Το υπόβαθρό της ήταν ηαποτυχία του κεϊνσιανού κρατικού παρεμ-βατισμού που αποτέλεσε την οικονομικήορθοδοξία επί 30 χρόνια μετά το τέλοςτου Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου,αλλά αποδείχθηκε ανεπαρκής μπροστάστην προηγούμενη έκρηξη του «στασιμο-πληθωρισμού» το 1973-1980. Η αδυναμίατου κεινσιανισμού να ξεπεράσει την κρίσηεκφράστηκε τότε σαν κρίση στα οικονομι-κά του ίδιου του κράτους, αυτό που ονο-μάστηκε δημοσιονομική κρίση.

Τα ελλείμματα των κρατικών προϋπο-λογισμών διευρύνονταν ξεφεύγονταςεκτός ελέγχου, χωρίς να φέρνουν τηνπολυπόθητη οικονομική ανάκαμψη.Τέτοιου είδους προβλήματα οδήγησανπαραδείγματος χάρη τον Μιτεράν το 1983να εγκαταλείψει το κεϊνσιανό «Κοινό Πρό-γραμμα» της Αριστεράς και να υιοθετήσειτις θατσερικές πολιτικές του Ροκάρ. Αποκει ξεκίνησαν τα πρότυπα και για τηνελληνική εκδοχή, δηλαδή τον Σημίτη πουλεγόταν και «έλληνας Ροκάρ».

Δεν υπάρχουν περιθώρια για αυταπάτεςοτι τάχα αυτά ήταν προβλήματα τουπαρελθόντος και τώρα μπορούμε να ξανά-ανακαλύψουμε τον Κέϊνς. Η σημερινήοικονομική κρίση ξαναφέρνει με πολύ γρή-γορους ρυθμούς στην επιφάνεια τα παλιάπροβλήματα της δημοσιονομικής κρίσης.Παρά το γεγονός ότι σήμερα οι βασικέςχώρες της Ε.Ε έχουν κοινό νόμισμα τοευρώ, το κόστος του κρατικού δανεισμούγια χώρες με υπερχρεωμένους προϋπο-λογισμούς εκτοξεύεται προς τα πάνω.

Στις αρχές Μαρτίου η Ισπανία πλήρωνε

25 μονάδες βάσης παραπάνω απο τη Γερ-μανία για το επιτόκιο των δεκαετών ομο-λόγων του δημοσίου και η Ιταλία 50 μονά-δες (100 μονάδες βάσης αντιστοιχούν σε1% μεγαλύτερο επιτόκιο). Η Ελλάδαξεπερνούσε και τις δύο αυτές χώρες πλη-ρώνοντας πάνω απο 60 μονάδες βάσης.Τέτοιας έκτασης αποκλίσεις είχαν ναεμφανιστούν απο το 1998 και τον πανικότότε που κατέρρεαν οι «Τίγρεις της Ασίας».

Μια Αριστερά που θέλει να διαμορφώ-σει γνήσιες εναλλακτικές λύσεις απέναντιστο νεοφιλελευθερισμό είναι υποχρεωμέ-νη να προχωρήσει σε πολύ πιο ριζικέςανατροπές και συγκρούσεις με τα κυρίαρ-χα καπιταλιστικά συμφέροντα. Δεν μπορείνα υποσχεθεί ότι θα χρησιμοποιήσει τοκράτος για να πάρει «μέτρα ανακούφισης»των λαϊκών τάξεων χωρίς να σπάσει τηθηλιά που έχουν περασμένη οι τραπεζίτεςγύρω απο το λαιμό του κρατικού προϋπο-λογισμού.

Η υποτιθέμενη ικανότητα του Κεϊνσιανι-σμού να τονώνει τη ζήτηση προς όφελοςτόσο των μισθών της εργατικής τάξης όσοκαι των κερδών των επιχειρήσεων ήτανπάντα ένας μύθος και παραμένει το ίδιοκαι σήμερα. Χωρίς τη δύναμη των εργα-τών να βάλουν χέρι στα κέρδη των καπι-ταλιστών, οι υποσχέσεις μια κυβερνητικήςΑριστεράς είναι μετέωρες. Και αυτό είναικάτι που ισχύει όχι μόνο στις περιπτώσειςπεριφερειακών καπιταλισμών όπως οελληνικός. Είναι εξίσου αυταπάτη να ελπί-ζει κανένας ότι ένας «προοδευτικός Κεϊν-σιανισμός» μπορεί να είναι εφικτός σε επί-πεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεφεύγονταςαπό τους ασφυκτικούς περιορισμούς τηςμικρής Ελλάδας.

Οι βασικοί καπιταλισμοί της Ευρώπης,στο βαθμό που συντονίζουν τις πολιτικέςτους μέσα απο την Ε.Ε, ανταγωνίζονται καιαντιγράφουν τις ΗΠΑ. Αν κάτι διαφαίνεταιμέσα απο αυτή τη διαδικασία είναι η υιο-θέτηση του «στρατιωτικού Κεϊνσιανισμού»σαν πρότυπο για το ρόλο του κρατικούπαρεμβατισμού. Η επιμονή της Γερμανίαςκαι της Ιταλίας να συνεχίσουν την εμπλο-κή τους στο Αφγανιστάν, ακόμα κι αν ηΝΑΤΟϊκή κατοχή αντιμετωπίζει τεράστιαπροβλήματα, αυτό μαρτυράει. Το ίδιο καιη ανάληψη της διακυβέρνησης του προτε-κτοράτου στο Κόσοβο απο την Ε.Ε.

Η οικονομική κρίση χειροτερεύει καιμπορεί να αναγκάσει και τον Μπερνάνκετης Fed και τον Τρισέ της ΕΚΤ να οργανώ-σουν και άλλες κρατικές επιχειρήσεις διά-σωσης χρεοκοπημένων τραπεζών. Αυτέςείναι ιδεολογικές ήττες του νεοφιλελευ-θερισμού, αλλά δεν σημαίνουν οτι κάποι-ες μελλοντικές κυβερνήσεις της Αριστε-ράς θα βρουν έτοιμους μηχανισμούς κρα-τικού παρεμβατισμού προς όφελος τωνεργαζόμενων. Η επιστροφή στον Μαρξέχει προτεραιότητα απέναντι στην επι-στροφή στον Κέϊνς.

TTαα ππααννωωττόόκκιιαα πποουυ ππλληηρρώώννεειι ττοο ΔΔηημμόόσσιιοο σσττιιςς TTρράάππεεζζεεςς σσττηηνν IIττααλλίίαα κκααιι ττηηνν IIσσππααννίίαα ππήήρραανν ττηηνν ααννηηφφόόρραα

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 16

Page 15: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 17

Οι ελληνικές τράπεζες ελέγχουν ταΒαλκάνια. Παρά το μικρότερο μέγεθόςτους, σε σχέση με άλλους ευρωπαϊκούςτραπεζικούς κολοσσούς, κατάφερανμέσα σε λίγα χρόνια να ανεβάσουν τομερίδιο αγοράς τους στην περιοχή τωνΒαλκανίων στο 20%.

Μάλιστα σε ορισμένες αγορές, όπωςστην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατίατης Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) -όπου παίζεταιξανά το βρόμικο παιχνίδι του «νονού» μετο «βαφτιστήρι»- το μερίδιο αγοράς τωνελληνικών τραπεζών προσεγγίζει το 40%.

Για τον ελληνικό καπιταλισμό τα Βαλ-κάνια αποτελούν το νέο Ελντοράντο καιοι τράπεζες το ιππικό που ηγείται τηςεξόρμησης. Αλλά ο δρόμος δεν είναιστρωμένος με ροδοπέταλα.

Μετά την σφαγή που προκάλεσε ητελευταία ιμπεριαλιστική επέμβαση σταΒαλκάνια στα τέλη του ‘90, η ελληνικήπλευρά διεκδίκησε αυτόν τον «αναβαθμι-σμένο ρόλο». Να μετατραπεί, δηλαδή,σε ισχυρό κεφαλοχώρι, οικονομικά καιγεωστρατηγικά, στο μαλακό υπογάστριοτης Ευρώπης.

Το δια ταύτα αυτού του ρόλου «κλη-ρώνει» τώρα, επί του κρεοπωλείου (στημοιρασιά των Βαλκανίων), για άλλη μιαφορά πίσω από το πρόσχημα της ονομα-τολογίας με τη γειτονική χώρα. Σε μιαπερίοδο που όλα δείχνουν ότι οι ΗΠΑαποφασίζουν να βάλουν ξανά χέρι σταΒαλκάνια, για να κοντράρουν τη Ρωσία,προκαλώντας άλλον ένα γύρο αστάθειαςκι αβεβαιότητας στο βαλκανικό μωσαϊκό,καθώς χάνουν στο Ιράκ.

Το πόσο έχουν διεισδύσει οι ελληνικέςτράπεζες (αγκαζέ με άλλες δυτικές) μεσκοπό τον έλεγχο υψηλών μεριδίων αγο-ράς στο δανεισμό των φτωχών νοικοκυ-ριών της περιοχής, μιλάει από μόνο του.

Το 2007 μόνο τα τέσσερα μεγαλύτεραχρηματοπιστωτικά ιδρύματα (Εθνική,Eurobank, Alpha, Πειραιώς) έβγαλανκαθαρά κέρδη 1 δισ. ευρώ και έσοδα πουξεπερνούν οριακά τα 2 δισ. ευρώ από τιςλεγόμενες αγορές της Νέας Ευρώπης.

Τα κέρδη τους τριπλασιάστηκαν μέσασε ένα χρόνο, όταν στο σύνολο των δρα-στηριοτήτων (εντός κι εκτός Ελλάδος) τακαθαρά κέρδη υπολογίζονται στα 5,5 δισ.ευρώ αυξημένα κατά 72% (!) σε σχέση μετο 2006. Τα 1,7 δισ. ευρώ είναι μόνο απότον όμιλο της Εθνικής που απορρόφησετα πρώτα ετήσια κέρδη της Finansbank

από την Τουρκία (450 εκατ. ευρώ).Την τραπεζική εξόρμηση στα Βαλκάνια

αποτυπώνει χαρακτηριστικά η περίπτωσητης Σερβίας. Λόγω των πολιτικών προ-βλημάτων στη χώρα οι ελληνικές τράπε-ζες είχαν καθυστερήσει την επέκτασήτους. Ωστόσο, μέσα σε μια διετία ανέτρε-ψαν πλήρως την εικόνα αυτή.

Όπως προκύπτει από στοιχεία τηςDeloitte, από τις 15 εξαγορές τραπεζώνπου έγιναν στη Σερβία στο διάστημα2004-2007, οι 5 πραγματοποιήθηκαν απόελληνικές τράπεζες. Στην τριετία 2004-2007 πραγματοποιήθηκαν συμφωνίες γιατην εξαγορά σερβικών τραπεζών ύψους 2δισ. δολαρίων εκ των οποίων το 50%,δηλαδή 1 δισ. δολάρια, πραγματοποιήθη-καν από ελληνικές και κυπριακές τράπε-ζες.

Οι προσδοκίες των εγχώριων τραπε-ζών από την ισχυρή παρουσία τους στιςγειτονικές χώρες, στηρίχθηκαν στιςπροσδοκίες για την οικονομική ανάπτυξητης περιοχής.

Οι ίδιοι οι τραπεζίτες έχουν υπολογίσει

ότι (υπό κανονικές συνθήκες), μέσα στααρκετά χρόνια που θα χρειαστούν, οιμπίζνες θα τετραπλασιαστούν στηνΟυγγαρία και την Τσεχία, θα δεκαπλασια-στούν στην Πολωνία, θα πολλαπλασια-στούν επί 17 φορές στη Βουλγαρία, 19φορές στη Ρουμανία και 27 φορές στηνΟυκρανία.

Ποντάρουν κυρίως στο ότι οι κάτοικοιτων χωρών αυτών θα ακολουθήσουν τομοντέλο ζωής που επικρατεί στις οικονο-μίες της Δύσης, σύμφωνα με το οποίο οκαθένας δανείζεται από τις τράπεζες γιανα καταναλώσει και να επενδύσει.

Οι αγορές αυτές ονομάστηκαν «παρθέ-νες», αφού οι τραπεζιτικές χορηγήσειςδανείων ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφώ-νονται στο 22,3% στην Αλβανία, στο31,6% στα Σκόπια, στο 28,7% στη Σερβία,στο 49,1% στη Βουλγαρία, στο 26,3% στηΡουμανία, στο 36,7% στην Τουρκία καιστο 51,4% στην Ουκρανία. Γεγονός πουυπόσχεται τρελά περιθώρια κέρδους.

Επίπεδα που μοιάζουν με όνειρο καλο-καιρινής νυκτός για άλλες ανεπτυγμένεςευρωπαϊκές χώρες όπου οι χορηγήσειςως ποσοστό του ΑΕΠ είναι στα ύψη καιδιαμορφώνονται στο 230% στην Ιρλαν-δία, 203% στη Δανία, 164% στην Πορτο-γαλία, 162% στη Βρετανία, 149% στηνΠορτογαλία, 132% στη Γερμανία και τηΣουηδία, ενώ ο μέσος όρος για την Ε.Ε.των «25» διαμορφώνεται στο 131%.

Όμως, η διεθνής οικονομική κρίση και ηγεωπολιτική αστάθεια απειλούν να γυρί-σουν τούμπα τις προηγούμενες προσδο-κίες και τα φιλόδοξα «μπίζνες πλαν»,μετατρέποντας σε ανώμαλη διαδρομήμια φαινομενικά ήρεμη πορεία.

Οι τράπεζες διεθνώς, αλλά και οι ελλη-νικές βρίσκονται σε διελκυστίνδα δυνά-μεων από την πιστωτική κρίση. Οι μετο-χές των ελληνικών τραπεζών έχουν υπο-στεί κραχ, ακολουθώντας τους παγκό-σμιους κολοσσούς, αφού στη διατραπε-ζική αγορά (δανεισμός μεταξύ τραπεζών)το κόστος έχει ακριβύνει και οι κάνουλεςρευστού κλείνουν, σε κλίμα απόλυτηςέλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ τωνίδιων των τραπεζών.

OOιι εελλλληηννιικκέέςς ττρράάππεεζζεεςς κκαατταακκττοούύνν τταα BBααλλκκάάννιιαα κκααιι αανναακκααλλύύττοουυνν όόττιιμμππήήκκαανν σσεε έένναα ννααρρκκοοππέέδδιιοο,, υυπποοσσττηηρρίίζζεειι οο KKώώσσττααςς ΣΣααρρρρήήςς

Bαλκάνια Το Ελντοράντο των ελληνικών τραπεζών

ΣΣύύννττααγγμμαα 2222 MMάάρρττηηΣΣύύννττααγγμμαα 2222 MMάάρρττηη

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 17

Page 16: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

18 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

Το «στήριγμα» του ΧρηματιστηρίουΑθηνών, όπως αποκαλούνται οι τραπεζι-κές μετοχές, έχει χάσει πάνω από το 25%της αξίας του από την αρχή του χρόνου.Με τους ίδιους τους τραπεζίτες να ανα-ζητούν πάλι τα λεφτά των καταθετών,κάνοντας ανταγωνιστικές προσφορές γιανα προσελκύσουν χρήμα στους αποτα-μιευτικούς λογαριασμούς.

Μπορεί οι τραπεζίτες και ο Αλογοσκού-φης να λένε ότι οι ελληνικές τράπεζεςείναι «θωρακισμένες» από την διεθνήπιστωτική κρίση και ότι «αντίδοτο είναι ηισχυρή παρουσία στα Βαλκάνια», αλλάαυτό ήταν μια προηγούμενη υπόθεση:

* Όταν τα Βαλκάνια «υπόσχονταν» στα-θερά ανοδική οικονομική ανάπτυξη απότις εισροές κεφαλαίων του εξωτερικούκαι η παγκόσμια οικονομία είχε συγκριτικάισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης.

* Όταν για μια 5ετία περίπου, χάρη στοφθηνό δανεικό χρήμα παγκοσμίως,άδραξαν την ευκαιρία και οι ελληνικέςτράπεζες να κερδοσκοπήσουν κάνοντας

το ίδιο κόλπο. Δανείζονταν φτηνά για ναπουλάνε ακριβά δάνεια, συντηρώνταςέτσι την κατανάλωση με χρέη ακόμα καιστις πιο φτωχές γωνιές του πλανήτη,όπως τα Βαλκάνια. Δυνατότητα πουτώρα αρχίζει να σκαλώνει.

Η πρώτη γερή αμφισβήτηση ήρθε απόανάλυση της Deutsche Bank στις αρχέςΙανουαρίου, η οποία προειδοποίησε γιατα μακροοικονομικά προβλήματα τωνγειτονικών χωρών και υποβάθμισε τιςτράπεζες που έχουν ισχυρή παρουσία σεχώρες όπως η Ρουμανία.

Στο στόχαστρο βρέθηκε ο όμιλοςEurobank του Λάτση με προειδοποιήσειςγια την «ποιότητα των χαρτοφυλακίων»,ο οποίος λίγο ως πολύ φωτογραφήθηκεως πιθανή, εν δυνάμει, «ελληνικήNorthern Rock» (η βρετανική τράπεζαπου χρεοκόπησε και «σώθηκε» από τοβρετανικό κράτος). Αμέσως η τράπεζαέσπευσε να διαψεύσει και να βάλειμπρος έναν μηχανισμό ανταγωνιστικώνεκθέσεων από άλλους οίκους όπως η

Citigroup που έλεγαν το αντίθετο, ότι ταπράγματα δηλαδή είναι μέλι γάλα.

Μετά από αυτό, οι τραπεζίτες δεν κοι-μούνται πια ήρεμα. Ανησυχούν π.χ. γιατην αγορά της Ρουμανίας (κρίσιμη για τιςελληνικές τράπεζες), αφού «το δεύτεροεξάμηνο του 2007 υπήρξε υποτίμηση τηςισοτιμίας του νομίσματος κατά 17%. Γεγο-νός που προκαλεί φόβους καθώς ένασημαντικό ποσοστό των δανείων είναι σεξένο νόμισμα, κάτι που εμπεριέχει πιστω-τικό ρίσκο», γράφει η “Ημερησία”.

Επίσης μέσα στο Φεβρουάριο ο διε-θνής οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησηςFitch υποβάθμισε την πιστοληπτική ικα-νότητα της Βουλγαρίας και τηςΡουμανίας, δυο χώρες στις οποίες έχουνισχυρή παρουσία οι ελληνικές τράπεζες.Χαμηλή πιστοληπτική αξιολόγηση σημαί-νει χαμηλή δυνατότητα εξυπηρέτησηςοφειλών, ό,τι χειρότερο δηλαδή για τουςτραπεζίτες που κυνηγούν το κέρδος απότους τόκους.

Το αναγνωρίζουν πλέον και τα πιοσυντηρητικά οικονομικά φύλλα των εφη-μερίδων που αναπαρήγαγαν για καιρό μιαειδυλλιακή εικόνα. Χαρακτηριστικό είναιαπόσπασμα στην Καθημερινή τοΦεβρουάριο:

«Σήμερα η εικόνα των Βαλκανίων, του-λάχιστον πολιτικά, δεν μοιάζει τόσοειδυλλιακή όσο πριν από ένα χρόνο. ΗΣερβία κινείται σε τροχιά σύγκρουσης μετην Ευρώπη στο θέμα του Κοσόβου, εξέ-λιξη που μπορεί να καθυστερήσει τηνευρωπαϊκή πορεία της χώρας και μαζί τηνανάπτυξη της οικονομίας της. Οι σχέσειςΑθήνας - Σκοπίων βρίσκονται στο χειρό-τερο σημείο των τελευταίων ετών ενώδυσκολίες εμφανίζονται και σε μακροοι-κονομικό επίπεδο».

Το επισημαίνει για πρώτη φορά ανοι-χτά και η Τράπεζα της Ελλάδος στην Ετή-σια Έκθεση: "Ο πιστωτικός κίνδυνος,ιδίως λόγω της επέκτασης των δραστη-ριοτήτων των ελληνικών τραπεζών σεαναπτυσσόμενες αγορές του εξωτερικού(Βαλκάνια), αποτελεί τη σημαντικότερημορφή κινδύνου για το ελληνικό τραπεζι-κό σύστημα".

««ΞΞεεππεερρννοούύνν τταα 1144 δδιισσ.. εευυρρώώ τταα κκεεφφάάλλααιιαα ααππόό ΕΕλλλλάάδδαα πποουυ έέχχοουυνν εεππεεννδδυυθθεείί σστταα ΒΒααλλκκάάννιιαα ((44..000000 εεππιι--χχεειιρρήήσσεειιςς)) μμεε ττηηνν ΕΕλλλλάάδδαα νναα εείίννααιι οο μμεεγγααλλύύττεερροοςς ξξέέννοοςς εεππεεννδδυυττήήςς σσττηηνν ΠΠΓΓΔΔΜΜ,, ττηηνν ΑΑλλββααννίίαα κκααιι ττηη ΣΣεερρ--ββίίαα»»,, κκοοκκοορρεεύύεεττααιι οο υυφφυυπποουυρργγόόςς ΕΕξξωωττεερριικκώώνν κκ.. ΠΠ.. ΔΔοούύκκααςς σσεε σσυυννέέννττεευυξξηη πποουυ έέδδωωσσεε σσττιιςς 55 ΜΜααρρττίίοουυσσττηη ΘΘεεσσσσααλλοοννίίκκηη,, εεσσττιιάάζζοοννττααςς σσεε ττρρίίαα σσηημμεείίαα..

�� ΗΗ ΕΕλλλλάάδδαα εείίννααιι οο ββαασσιικκόόττεερροοςς ξξέέννοοςς εεππεεννδδυυττήήςς γγιιαα ττηηνν ΑΑλλββααννίίαα μμεε εεππεεννδδυυμμέέννοο κκεεφφάάλλααιιοο άάννωω ττωωνν880000 εεκκααττ.. δδοολλ.. κκααιι σσττηηνν ΠΠΓΓΔΔΜΜ μμεε 11 δδιισσ.. δδοολλ..

�� ΕΕίίννααιι ττρρίίττοοςς σσηημμααννττιικκόόττεερροοςς εεππεεννδδυυττήήςς σσττηη ΒΒοουυλλγγααρρίίαα όόπποουυ έέχχοουυνν εεππεεννδδυυθθεείί κκεεφφάάλλααιιαα 11,,55 δδιισσ..εευυρρώώ.. ΟΟιι εελλλληηννιικκέέςς ττρράάππεεζζεεςς κκααττέέχχοουυνν ττοο 2233,,66%% ττωωνν σσυυννοολλιικκώώνν ττρρααππεεζζιικκώώνν κκεεφφααλλααίίωωνν..

�� ΤΤηηνν ττρρίίττηη θθέέσσηη κκααττέέχχεειι ηη ΕΕλλλλάάδδαα ωωςς εεππεεννδδυυττήήςς σσττηη ΡΡοουυμμααννίίαα.. ΟΟ εελλλληηννιικκόόςς ττρρααππεεζζιικκόόςς ττοομμέέααςς κκααττέέ--χχεειι ττηη 22ηη θθέέσσηη μμεεττααξξύύ ττωωνν ξξέέννωωνν εεππεεννδδυυττώώνν ((μμεε 1155,,44%%)),, μμεεττάά ττηηνν ΑΑυυσσττρρίίαα..

ΣΣκκίίττσσοο ττοουυ NNίίκκααδδρροουυ

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 18

Page 17: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 19

Ήδη σύμφωνα με την ΤτΕ, το άνοιγματων ελληνικών τραπεζών εκτός συνόρωνεμφανίζει αύξηση από 136% σε 183% τωνιδίων κεφαλαίων τους, μέσα σε διάστημαλιγότερο από ένα χρόνο.

Η ραγδαία ανάπτυξη των χαρτοφυλα-κίων δανείων και η όξυνση του ανταγωνι-σμού μεταξύ των τραπεζών τα τελευταίαχρόνια, δημιουργούν σε οικονομικούςαναλυτές ανησυχία για την ποιότητα τωνχαρτοφυλακίων και τους κινδύνους πουέχουν αναλάβει οι εγχώριες τράπεζες.

Όπως, προκύπτει από τα στοιχεία τηςDeloitte, «το σύνολο των δανείων ωςποσοστού του ΑΕΠ στην Ελλάδα είχε δια-μορφωθεί στο 86%, σημαντικά χαμηλότε-ρου του 131% που είναι ο μέσος όροςστην Ε.Ε. των 25», αναφέρει η Καθημερι-νή. «Ωστόσο, η Ελλάδα μέσα σε λίγαχρόνια πραγματοποίησε ένα μεγάλοάλμα, ξεπερνώντας –σε ό,τι αφορά ταεπίπεδα δανεισμού– χώρες όπως η Φιν-λανδία (79%) και προσεγγίζοντας χώρεςόπως η Ιταλία (96%) και η Γαλλία(105%)… Η εμπειρία έχει δείξει ότι τιςπερισσότερες φορές άλματα σε νέαπεδία, όπως ήταν η λιανική για τις εγχώ-ριες τράπεζες, συνεπάγονται παιδικέςασθένειες».

Μέχρι τώρα τα όποια προβληματικάδάνεια εν πολλοίς «χάνονταν» κάτωαπό τον θεαματικό όγκο νέων εργασι-ών. Όμως από εδώ και πέρα ο όγκοςτων εργασιών δεν θα αυξάνεται μετους ρυθμούς των προηγούμενωνετών, ενώ παράλληλα τα προβληματι-

κά δάνεια θα πολλαπλασιάζονταιεντός κι εκτός συνόρων.

«Ήδη διακρίνουμε δύο ειδών επιπτώ-σεις στα Βαλκάνια», αναφέρει ο ΈρικΜπέργκλοφ, όχι κάποιος «αιρετικός»αλλά ο επικεφαλής στην ΕυρωπαϊκήΤράπεζα Ανοικοδόμησης (για την Αν.Ευρώπη). «Ένα βραχυπρόθεσμο πρό-βλημα ρευστότητας και μία μακροπρό-θεσμη αύξηση στο κόστος δανεισμού. Οιπιο σημαντικές επιπτώσεις θα παρατη-ρηθούν μακροπρόθεσμα με τη μείωσητων δεικτών ανάπτυξης, λόγω τωνδυσκολιών και το υψηλότερο κόστοςτης πιστωτικής ικανότητας».

Όπως υποστηρίζει, πέντε χώρες μευψηλό έλλειμμα τρεχουσών συναλλα-γών θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουντα σημαντικότερα προβλήματα στο μέλ-λον λόγω του περιορισμού των ροώνκεφαλαίου από το εξωτερικού. Πρόκειταιγια τη Λετονία, τη Βουλγαρία, τηνΟυγγαρία, τη Ρουμανία και τη Σερβία.

Επίσης ο αυξανόμενος πληθωρισμός,ως παγκόσμιο πρόβλημα, είναι ένα ακόμηζήτημα που αντιμετωπίζει η περιοχή. Οσυνδυασμός των πληθωριστικών πιέσε-ων και των υψηλών εμπορικών ελλειμ-μάτων διαμορφώνουν συνθήκες υποτί-μησης σε ορισμένα νομίσματα:

«Οι ισοτιμίες αρκετών νομισμάτων στηΒαλτική και τα Βαλκάνια παραμένουνεύθραυστες σε περίπτωση απότομηςπροσγείωσης της παγκόσμιας οικονομί-ας», υπογραμμίζει ο Έρικ Μπέργκλοφ.«Εάν μια ισχυρή παγκόσμια επιβράδυνση

χτυπήσει την επενδυτική εμπιστοσύνημια άτακτη υποτίμηση δεν μπορεί νααποκλειστεί. Αυτό μπορεί να οδηγήσειακόμη και σε ύφεση τις χώρες της περιο-χής».

Οι προειδοποιητικοί «χρησμοί» αφο-ρούν και στην ελληνική οικονομία πουέχει δέσει σημαντικό μέρος της πορείαςμε το λεγόμενο «Βαλκανικό στόρι», αλλάπλέον βρίσκεται αντιμέτωπη με επιβρά-δυνση των ρυθμών ανάπτυξης, αυξανό-μενο πληθωρισμό και δραματική άνοδοτου ελλείμματος τρεχουσών συναλλα-γών (εισαγωγές-εξαγωγές) στο 14% τουΑΕΠ.

Αλλά όπως κάθε καπιταλισμός, έτσι κιο ελληνικός όταν αγκομαχάει γίνεται πιοσκληρός κι επιθετικός. Τόσο στις κατα-κτήσεις των εργαζόμενων και της νεολαί-ας, όσο και στην πολιτική που χαράσσειγια τα ζωτικά του συμφέροντα στα Βαλ-κάνια, σε συνθήκες γενικευμένης αστά-θειας που προκαλούν οι ιμπεριαλιστικέςνεοαποικιακές επεμβάσεις.

Γι’ αυτό οι οικονομικοί αγώνες ώστε ναμπουν οι ανάγκες μας πάνω από τακέρδη των τραπεζιτών (η υπεράσπισητου ασφαλιστικού, των μισθών, οι μάχεςκατά των ιδιωτικοποιήσεων), είναι δεμέ-νοι με τα αντιπολεμικά συλλαλητήριαπου προωθούν την ειρήνη και ενότητατων απλών ανθρώπων στα Βαλκάνια.Κόντρα στα συλλαλητήρια του εθνικιστι-κού μίσους και σε αντιπαράθεση με τηνκυβέρνηση Καραμανλή που τυλίγεται μετον «μανδύα» φιλόδοξου τοποτηρητή.

AAππόό ττοο AAννττιιπποολλεεμμιικκόό σσυυλλλλααλληηττήήρριιοο σσττιιςς 2222 MMάάρρττηηAAππόό ττοο AAννττιιπποολλεεμμιικκόό σσυυλλλλααλληηττήήρριιοο σσττιιςς 2222 MMάάρρττηη

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 19

Page 18: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

20 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

Εχουν περάσει εφτά χρόνια από τότεπου μια εξέγερση γκρέμισε το αυταρχικόκαθεστώς του Μιλόσεβιτς στη Σερβία. Οιεικόνες του ενθουσιασμένου πλήθους μεεπικεφαλής τους ανθρακωρύχους τηςΚολουμπάρα να εισβάλει στο ομοσπον-διακό κοινοβούλιο είχαν γεννήσει τηνελπίδα ότι η επανάσταση της 5 Οκτώβρη2001 θα έφερνε μια ριζικά νέα, καλύτερηκαι πιο δημοκρατική Σερβία. Ωστόσο σήμε-ρα η Σερβία είναι ξανά βυθισμένη στηνπολιτική αστάθεια, την κοινωνική δυστυ-χία, υποβιβασμένη στο ρόλο του πιονιούστην ιμπεριαλιστική σκακιέρα.

Στις 6 Μάρτη, μετά την κήρυξη της ανε-ξαρτησίας του Κόσοβο ο κυβερνητικόςσυνασπισμός της Σερβίας κατέρρευσε σανένας πύργος από τραπουλόχαρτα. Το Μάηθα γίνουν εκλογές. Το αποτέλεσμα θα κρι-θεί κυριολεκτικά στο νήμα, ανάμεσα στιςδυο κοινοβουλευτικές παρατάξεις πουκυριαρχουν στην πολιτική σκηνή από τηπτώση του Μιλόσεβιτς και μετά. Συμφω-νούν κι οι δυο ότι η Σερβία δεν πρέπει νααναγνωρίσει το ανεξάρτητο Κόσοβο. Οι δια-φωνίες τους έχουν να κάνουν με το ποιαπολιτική μπορεί α εγγυηθεί τα σερβικά συμ-φέροντα στο Κόσοβο: η ταχύτερη ένταξηστην ΕΕ ή η προσέγγιση με τη Ρωσία.

Τα γκάλοπ δείχνουν μικρή διαφορά ανά-μεσα στην φιλοδυτική παράταξη που έχειστο κέντρο της το φιλελεύθερο Δημοκρα-τικό Κόμμα και τη φιλορωσική στην οποίαηγείται το εθνικιστικό Ριζοσπαστικό Κόμμα.Οι υποψήφιοι αυτών των δυο κομμάτωνβρέθηκαν αντιμέτωποι στο δεύτερο γύροτων προεδρικών εκλογών της 3 Φλεβάρη.Ο Μπόρις Τάντιτς, ο φιλοδυτικός υποψή-φιος, κέρδισε με μια διαφορά της τάξηςτου 3%. Ομως, η διαφορά στις κοινοβου-λευτικές εκλογές είναι ότι το κόμμα τουαπερχόμενου πρωθυπουργού Kοστού-νιτσα, το οποίο κράτησε ουδέτερη στάσηστις προεδρικές εκλογές, είναι έντονα αντι-ΕΕ. Η θέση του είναι ότι η Σερβία μπορεί ναενταχτεί στην ΕΕ μόνο αν το Κόσοβο συνε-χίσει να είναι τμήμα της επικράτειάς της.

Αυτός ο διχασμός αποτυπώνεται καιστις δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι ημεγάλη πλειοψηφία είναι υπέρ της ταχείαςένταξης στην ΕΕ αλλά την ίδια στιγμήαπορρίπτει την ένταξη αν όρος της είναι ηαναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κόσο-βο. Το 60% τάσσεται υπέρ της ανάπτυξηςστενότερων σχέσεων με τη Ρωσία και τα

2/3 των ερωτηθέντων απορρίπτουν τηνένταξη στο ΝΑΤΟ. Οποιο και να είναι τοαποτέλεσμα, διαδεδομένη είναι η πεποί-θηση στους εργαζόμενους ότι η επίσημηπολιτική δεν πρόκειται να βελτιώσει τηνκατάστασή τους. Μόλις το 4% δηλώνειικανοποιημένο από την κατάσταση τηςχώρας ενώ το 57% των Σέρβων δηλώνειδυσαρεστημένο.

Οι εργάτες έχουν κάθε λόγο να είναιδυσαρεστημένοι με την κατάσταση πουεπικρατεί στη χώρα. Ο μέσος όρος αύξη-σης του ΑΕΠ τα τρία τελευταία χρόνιαείναι 6,8% .Oμως, ένα απειροελάχιστοκομμάτι του παραγόμενου πλούτου φτά-νει σε αυτούς που αναγκάζονται να εργα-στούν περισσότερες ώρες και να πληρώ-σουν ακριβότερες κοινωνικές υπηρεσίες.Εχουν γίνει ιδιωτικοποιήσεις σε ευρεία κλί-μακα και επίσης η φορολογία και οι εργο-δοτικές εισφορές των επενδυτών είναιαπό τις χαμηλότερες στην κεντρική καιανατολική Ευρώπη.

Αυτή η δυσαρέσκεια με το νεοφιλελευ-θερισμό στη Σερβία δεν έχει μεταφραστείσε μαζική αντίσταση στους χώρους δου-λειάς, το πεζοδρόμιο ή ακόμα και στο κοι-νοβούλιο. Αυτή η κατάσταση οφείλεται σεένα μεγάλο βαθμό στη κληρονομιά τηςτιτοϊκής περιόδου. Τότε, στη Σερβία εφαρ-μοζόταν ένα πιο χαλαρό σταλινικό μοντέ-λο, που στο κέντρο του βρισκόταν η υπο-ταγή της κατανάλωσης και της αυτοοργά-νωσης των εργατών στη κούρσα του κρά-τους-κόμματος για ενσωμάτωση στηπαγκόσμια αγορά. Γι’ αυτό το λόγο, μέχριτη στιγμή που το σύστημα μπήκε σε κρίσηστη δεκαετία του ’80 δεν είχαν αναπτυχθείανεξάρτητες πρωτοβουλίες από τα κάτω.

Εκείνη τη περίοδο ο Μιλόσεβιτς αναδεί-χτηκε ως ο εκπρόσωπος ενός απελπισμέ-νου αλλά σημαντικού τμήματος της σερ-βικής άρχουσας τάξης το οποίο ήτανέτοιμο να χρησιμοποιήσει τον σερβικόεθνικισμό για να αποπροσανατολίσει τηνεργατική αντίσταση και να διατηρηθείστην εξουσία. Την αριστερά την δυσφήμι-σε περαιτέρω, παραλύοντας την δυνατό-τητά της να οργανώσει την αντίσταση, ο

ρόλος που έπαιξε το Σοσιαλιστικό Κόμμαστους πολέμους της δεκαετίας του ’90 καιη υποστήριξη που έδωσε στη νεοφιλε-λεύθερη κυβέρνηση μειοψηφίας από τατέλη του 2003 μέχρι τις αρχές του 2007.

Γι’ αυτό το λόγο η πλειοψηφία τωνεργατών ψηφίζουν το ΡιζοσπαστικόΚόμμα, το οποίο απευθύνεται στους φτω-χούς και τους περιθωριοποιημένους προ-σφέροντάς τους την ελπίδα της σταθερό-τητας σε έναν χαοτικό κόσμο. Παρόλααυτά, η ανταπόκριση στις διαδηλώσειςπου οργάνωσε η κυβέρνηση –και υποστή-ριξε το Ριζοσπαστικό Κόμμα- ενάντια στηνανεξαρτησία του Κόσοβο, ήταν μικρή: δια-δήλωσαν το πολύ 200.000 ενώ ο αριθμόςτων ανέργων στη Σερβία είναι 800.000.

Εχει σημασία να επισημάνουμε ότιμόλις δυο βδομάδες μετά την ανακήρυξητης ανεξαρτησίας, ένα κύμα καταλήψεωνεργοστασίων και διαδηλώσεων ενάντιαστην ιδιωτικοποίηση συγκλόνισε τη βιομη-χανική πόλη του Κραγκούγιεβατς. Η μεγα-λύτερη συνδικαλιστική συνομοσπονδίακαλεί σε διαδηλώσεις τη Πρωτομαγιά, μεαιτήματα ενάντια στην ανεργία.

Μια εξίσου εκρηκτική κατάσταση έζησεπρόσφατα και η πόλη Ζρενζάνιν σταβόρεια. Εκεί, απλοί εργάτες πήραν τηπρωτοβουλία να οργανώσουν το δικότους κόμμα με τίτλο «Ισότητα» το οποίοθα συμμετέχει στις δημοτικές εκλογές τουΜάη. Η «Ισότητα» είναι ακόμα στο επίπεδομιας τοπικής πρωτοβουλίας. Ο στόχος τηςείναι να πάρει τον έλεγχο του δήμου καινα τον χρησιμοποιήσει για να στηρίξει τακατειλημμένα εργοστάσια που δουλεύ-ουν οι εργάτες. Είναι ένα παράδειγμα πουμπορεί να απλωθεί και να καλύψει το κενόστην αριστερά. Προφανώς, το ζήτημα τουΚόσοβο δεν είναι στις προτεραιότητεςαυτού του κόμματος.

Μια τέτοια κρίσιμη κατάσταση, όπου οιεργάτες ψηφίζουν μεν λαϊκιστικά κόμματααλλά αρχίζουν να μπαίνουν σε δράση γιατα δικά τους συμφέροντα, προσφέρειπολλές ευκαιρίες στις μικρές δυνάμεις τηςριζοσπαστικής αριστεράς. Η ριζοσπαστικήαριστερά έχει κάνει πολλά βήματα για να

OO BBλλααννττιιμμίίρρ KKοορρίίκκαα γγρράάφφεειι γγιιαα ττιιςς εεξξεελλίίξξεειιςς σσττηη ΣΣεερρββίίαα κκααιι ππεερριιγγρράάφφεειιππωωςς μμιιαα ννέέαα ααρριισσττεερράά κκααιι έένναα ννέέοο εερργγααττιικκόό κκίίννηημμαα κκάάννοουυνν τταα ππρρώώττααββήήμμααττάά ττοουυςς

ΣερβίαH κρίση από ταξική σκοπιά

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 20

Page 19: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 21

απαλλαγεί από την περιθωριο-ποίηση και τον σεκταρισμό τηςδεκαετίας του ’90 και την ανα-σύνθεσή της την έχει βοηθήσειη περίοδος ανόδου του κινήμα-τος που συμβολίζεται από τοΣιάτλ του 1999.

Το 2007 ήταν η κορύφωσημιας μακρόχρονης διαδικασίαςσυσσώρευσης δυνάμεων, πουπεριλάμβανε τακτικές πολιτικέςσυζητήσεις, μικρές δημόσιεςεκδηλώσεις και διαμαρτυρίες,μοίρασμα προκηρύξεων. Η ριζο-σπαστική αριστερά η οποία ενώ-θηκε στη πιο σημαντική αγωνι-στική συλλογικότητα του Βελι-γραδίου το «Κοινωνικό Μέτωπο»(SF), έπαιξε σημαντικό ρόλοστην πολιτικοποίηση των πρώ-των μεγάλων μαζικών κινητο-ποιήσεων από τη πτώση τουΜιλόσεβιτς: το φοιτητικό κίνηματης ακαδημαϊκής χρονιάς 2006-07 ενάντια στην επιβολή διδά-κτρων στα πανεπιστήμια.

Με συνθήματα όπως «Κάτωτα δίδακτρα!», «Η μόρφωση δενείναι εμπόρευμα!» και «Εμείςσπουδάζουμε, αυτοί κερδί-ζουν!» οι φοιτητές οργάνωσανμαζικές κινητοποιήσεις καιάμεσες δράσεις, όπως τον απο-κλεισμό δρόμων μπροστά σεκυβερνητικά κτίρια. Στις 22Νοέμβρη 2006, περίπου 1.000φοιτητές έκαναν κατάληψη στηΦιλοσοφική Σχολή που κράτησεέξι μέρες. Οργάνωναν καθημε-ρινά «Ζμπορόβι» -δηλαδή γενι-κές συνελεύσεις- ανοιχτές σε όλους τουςφοιτητές και εκεί παίρνονταν όλες οι απο-φάσεις.

Σε αυτές τις συνελεύσεις συμμετείχανφοιτητές και από άλλες σχολές, κάτι πουπροκάλεσε φόβο στη διοίκηση του πανεπι-στημίου για άπλωμα των καταλήψεων. Ηεπιτροπή αγώνα των φοιτητών συναντή-θηκε με το συνδικάτο των πανεπιστημια-κών που ανησυχούσαν για τα σχέδια τηςκυβέρνησης να υποβαθμίσει τα πτυχίατους. Αρχικά, η διοίκηση του πανεπιστη-μίου απείλησε με πειθαρχικές διώξειςαλλά σύντομα υποχώρησε και κάλεσε τηνεπιτροπή των φοιτητών σε διαπραγματεύ-σεις. Η επιτροπή απαίτησε τον πλήρη –ήστο μεγαλύτερο μέρος- χρηματοδότησηόλων των αναγκών των φοιτητών από τοκρατικό προϋπολογισμό και η διοίκηση τουπανεπιστήμιου συμφώνησε να στηρίξειδημόσια τους φοιτητές. Η άρνηση τηςκυβέρνησης να ικανοποιήσει αυτά τα αιτή-ματα, πυροδότησε ένα νέο γύρο καταλή-ψεων και διαδηλώσεων που συγκλόνισαντο Βελιγράδι τον Μάρτη και τον Απρίλη του2007. Το κίνημα καταλάγιασε όταν έγινε

φανερό ότι τα δίδακτρα δεν θα αυξάνο-νταν ουσιαστικά την επόμενη χρονιά καιόταν πολλά αιτήματά του ικανοποιήθηκαν.

Οι επιτυχίες του SF είχαν αντίκτυπο σταΒαλκάνια. Οπως το κίνημα στη Σερβίαεμπνεύστηκε από τους αγώνες των γάλ-λων και των ελλήνων φοιτητών, με τονίδιο τρόπο οι φοιτητές σε Σλοβενία καιΚροατία οργάνωσαν καταλήψεις, διαδη-λώσεις και «κοινωνικά μέτωπα» που ανα-ζωογόνησαν και το συνδικαλιστικό κίνημασε αυτές τις χώρες. Πέρσι περίπου 70.000εργάτες διαδήλωσαν στη Σλοβενία. Μιαπαρόμοια διαδήλωση θα γίνει τον Μάρτηκαι στην Κροατία.

Αυτές οι εξελίξεις έχουν ωθήσει τιςδυνάμεις της ριζοσπαστικής αριστεράς ναπαίρνουν πιο αιχμηρές θέσεις και πιο τολ-μηρές πρωτοβουλίες. Για παράδειγμα, τοSF έχει κάποια μικρά αλλά συγκεκριμέναβήματα για να δείξει την αντίθεσή τουστην ηγεμονιστική πολιτική των προηγού-μενων και τωρινών σερβικών κυβερνήσε-ων στο Κόσοβο. Στη διάρκεια των φοιτητι-κών κινητοποιήσεων του 2006-07 το SFοργάνωσε ένα στρογγυλό τραπέζι στοπανεπιστήμιο με θέμα το Κόσοβο. Ο σκο-

πός του στρογγυλού τραπεζιούήταν να σταλεί μια επιστολήσυμπαράστασης στο ριζοσπα-στικό εθνικιστικό κίνημαVetevendosje! (Αυτοδιάθεση)μετά την βάρβαρη επίθεση τηςαστυνομίας του ΟΗΕ το Φλε-βάρτη του 2007 σε μια διαδη-λωσή του με αιτήματα ενάντιαστον «νεοαποικιακό» χαρακτήρατης διοίκησης του ΟΗΕ. Η αστυ-νομία του ΟΗΕ δολοφόνησε δυονεαρούς διαδηλωτές και κατό-πιν ο ηγέτης του κινήματος, οΑλμπιν Κούρτι οδηγήθηκε στηφυλακή.

Αυτό το κίνημα επίσης έχειαντιταχθεί στην ιδιωτικοποίησητων ορυχείων της Τρέπσα δηλώ-νοντας ότι ο πλούτος που παρά-γεται στο Κόσοβο πρέπει να χρη-σιμοποιείται προς όφελος τουλαού του. Δεν είναι παράξενολοιπόν που η UNMIK αντιμετώπι-σε με τόσο σκληρή καταστολήαυτό το κίνημα. Είναι επίσηςσημαντικό το γεγονός ότι τοVetevendosje! δεν θεωρεί τουςαπλούς Σέρβους εχθρούς τωνΑλβανών Κοσοβάρων. Αυτή ηστάση ανοίγει το δρόμο για ανά-πτυξη επαφών από τα κάτω.Εκφράζοντας ανοιχτά την αλλη-λεγγύη του στο Vetevendosje! τοSF μπόρεσε να «εκπαιδεύσει»τους φοιτητές της Σερβίας με τοδιεθνιστικό πνεύμα. Ομως, επίσηςμπόρεσε να στείλει ένα μήνυμαστους Αλβανούς του Κόσοβο ότιο εχθρός δεν είναι οι απλοί Σέρ-

βοι, ότι οι λαοί των Βαλκανίων μπορούν ναλύσουν μόνοι τους τα προβλήματά τουςχωρίς να γίνονται πιόνια του ιμπεριαλισμούείτε της Δύσης είτε της Ανατολής.

Επίσης, το SF έπαιξε πρωταγωνιστικόρόλο στην οργάνωση μιας αντιφασιστικήςκινητοποίησης ενάντια σε συγκέντρωσηπου έκαναν ναζί στη πόλη Νόβι Σαντ τονΟκτώβρη του 2007. Αυτή η κινητοποίησηέγινε πρώτη είδηση στα ΜΜΕ. Η συζήτησηπου γίνεται τώρα στους κόλπους της αρι-στεράς στη Σερβία αφορά τον τρόπο σύν-δεσης με το ανερχόμενο εργατικό κίνημακαι με ερωτήματα όπως το αν χρειαζόμα-στε πολιτικές οργανώσεις για να προχω-ρήσει ο αγώνας.

Ολα τα παραπάνω οδηγούν στο συμπέ-ρασμα ότι οι αγώνες που ξεσπάνε σταΒαλκάνια οδηγούν σε μια αναζωογόνησητης ταξικής πολιτικής. Πρέπει να είμαστεέτοιμοι για να αρπάξουμε αυτή την ευκαι-ρία. Επείγουσα είναι η ανάγκη για έναοργανωμένο δίκτυο αλληλεγγύης, ικανόνα ενώνει αυτούς τους αγώνες ενάντιαστις άρχουσες τάξεις της περιοχής καιτους ιμπεριαλιστές συμμάχους τους.

TTοο κκοοιιννοοββοούύλλιιοο ττηηςς ΣΣεερρββίίααςς κκααττεειιλληημμέέννοο ααππόό δδιιααδδηηλλωωττέέςς ττιιςς μμέέρρεεςςTTοο κκοοιιννοοββοούύλλιιοο ττηηςς ΣΣεερρββίίααςς κκααττεειιλληημμέέννοο ααππόό δδιιααδδηηλλωωττέέςς ττιιςς μμέέρρεεςςττηηςς ααννααττρροοππήήςς ττοουυ MMιιλλόόσσεεββιιττςςττηηςς ααννααττρροοππήήςς ττοουυ MMιιλλόόσσεεββιιττςς

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 21

Page 20: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

22 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

«Τα λάβαρα ήσαν όλα ερυθρά...»

Τα Βαλκάνια έχουν μια αιματοβαμμένηπαράδοση ιμπεριαλιστικών παρεμβάσεωνκαι εθνικιστικών συγκρούσεων ανάμεσαστις άρχουσες τάξεις. Διαθέτουν, όμως,και μια πλούσια διεθνιστική παράδοση,από τις αρχές κιόλας του 20ου αιώνα. Γιανα ακριβολογούμε, ο ρίζες της αριστεράςστην Ελλάδα και στα Βαλκάνια είναι αντι-πολεμικές, διεθνιστικές, επαναστατικές.Αυτές οι «ρίζες» απλώθηκαν, επηρέασανεκατοντάδες χιλιάδες εργάτες και εργά-τριες.

Όταν ξέσπασε για παράδειγμα ο Πρώ-τος Παγκόσμιος Πόλεμος, η Δεύτερη Διε-θνής και τα μεγαλύτερα σοσιαλιστικά κόμ-ματα στον κόσμο, όπως το γερμανικό,πρόδωσαν τις αντιπολεμικές διακηρύξειςτους και τάχτηκαν το καθένα στο πλευρότης δικιάς του άρχουσας τάξης. Υπήρχαντρία κόμματα που κράτησαν μια ξεκάθαρηαντιπολεμική, διεθνιστική στάση. Το ένα,το γνωστότερο, ήταν οι μπολσεβίκοι τουΛένιν στη Ρωσία.

Τα άλλα δυο ήταν στα Βαλκάνια. Το Σέρ-βικο Σοσιαλιστικό Κόμμα κι οι «στενοί»Σοσιαλιστές της Βουλγαρίας1. Η αφορμήγια το ξέσπασμα του Πρώτου ΠαγκόσμιουΠόλεμου ήταν η δολοφονία του Αρχιδού-κα της Αυστροουγγαρίας από έναν Σέρβοεθνικιστική φοιτητή στο Σεράγεβο, σε αντί-ποινα για την –πολύ υπαρκτή- εθνική κατα-πίεση των Σέρβων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Στην Ελλάδα δεν υπήρχε ακόμα ενιαίοσοσιαλιστικό κόμμα. Η «Φεντερασιόν» τηςΘεσσαλονίκης –περισσότερα στη συνέ-χεια- καταδίκασε τον ιμπεριαλιστικό πόλε-μο, τάχτηκε κατά της συμμετοχής τηςΕλλάδας και το πλήρωσε με διώξεις. Τηνίδια αντιπολεμική στάση κράτησαν οιπερισσότερες σοσιαλιστικές ομάδες στην«Παλιά» Ελλάδα. Αυτοί οι σοσιαλιστέςήταν η μαγιά για την ίδρυση της ΓΣΕΕ καιτου ΣΕΚΕ το 1918.

Είναι αλήθεια ότι η ιστορία δεν επανα-λαμβάνεται, όμως είναι εξίσου αλήθειαότι όποιος δεν διδάσκεται από αυτήν είναικαταδικασμένος να την επαναλαμβάνει.Αυτές οι διαπιστώσεις έχουν σημασία,γιατί οι σοσιαλιστές των πρώτων δεκαετι-ών του 20ου αιώνα στα Βαλκάνια βρέθη-καν αντιμέτωποι με ζητήματα ανάλογα μεαυτά που αντιμετωπίζει η Αριστερά σήμε-ρα.

Ο καπιταλισμός είχε έρθει σχετικά αργά

στα Βαλκάνια, όπου επιβίωναν οι καθυστε-ρημένες, ύστερες φεουδαρχικές κοινωνι-κές δομές της Οθωμανικής Αυτοκρατορί-ας. Οι άρχουσες τάξεις των κρατών πουσχηματίζονταν δεν μπορούσαν να ενώ-σουν την περιοχή, αντίθετα, ρίχνονταν σελυσασμένες αναμετρήσεις για να εξασφα-λίσουν τη λεία από την κρίση τηςΟθωμανικής Αυτοκρατορίας σε περιοχέςπου οι πληθυσμοί ήταν ανακατεμένοι.Δίπλα σε αυτό οι Μεγάλες Δυνάμεις τηςεποχής προσπαθούσαν να εξασφαλίσουντον έλεγχο των εξελίξεων.

Ο Λ. Τρότσκι έγραφε το 1910: «Τα σύνορα μεταξύ των κρατιδίων της

Βαλκανικής Χερσονήσου δεν τραβήχτηκανμε βάση τις εθνικές συνθήκες ή απαιτή-σεις, αλλά ως αποτέλεσμα πολέμων,διπλωματικών συνομοσιών και δυναστι-κών συμφερόντων. Οι Μεγάλες Δυνάμεις–κατά πρώτο λόγο η Αυστρία κι η Ρωσία-είχαν πάντοτε άμεσο συμφέρον ναθέτουν τους βαλκανικούς λαούς και κράτηαντιμέτωπα μεταξύ τους, να τα αποδυνα-μώνουν για να τα θέσουν κάτω από τηνοικονομική και πολιτική τους επιρροή. Οιανίσχυρες δυναστείες που κυβερνούν στα«θραύσματα» της Βαλκανικής Χερσονήσουχρησίμευσαν πάντοτε, και εξακολουθούννα χρησιμεύουν ως μοχλοί των ευρωπαϊ-κών διπλωματικών δολοπλοκιών. …Στηνκορυφή όλων αυτών βρίσκεται ένας εξο-ντωτικός μιλιταρισμός που γεννήθηκε γιανα διατηρήσει τα Βαλκάνια διαιρεμένα κι οοποίος φέρνει στην επιφάνεια τον κίνδυνοπολέμων μοιραίων….» 22

Η εναλλακτική λύση στη διαιώνισηαυτής της κατάστασης, υποστήριζαν οισοσιαλιστές των Βαλκανίων, ήταν η Βαλ-κανική Ομοσπονδία, όπου όλοι οι λαοί τηςπεριοχής θα απολάμβαναν τα δικαιώματάτους. Όπως σημείωνε ο Τρότσκι στο ίδιοάρθρο:

«Τα Σοσιαλδημοκρατικά Κόμματα τηςΣερβίας και της Βουλγαρίας οι πιο ώριμοιαντιπρόσωποι του εργατικού κινήματοςστα Βαλκάνια παλεύουν ακούραστα σε

δυο μέτωπα: ενάντια στις δικές τουςδυναστικές-σοβινιστικές κλίκες και ενάντιαστα ιμπεριαλιστικά σχέδια του τσαρισμούκαι της Ευρώπης του χρηματιστηρίου. ΗBαλκανική Oμοσπονδιακή Δημοκρατία, ωςτο θετικό πρόγραμμα αυτής της πάλης,έχει γίνει το λάβαρο ολόκληρου τουσυνειδητοποιημένου προλεταριάτου τωνΒαλκανίων χωρίς διάκριση φυλής, εθνότη-τας ή κρατικών συνόρων».33

Ξεκινώντας από αυτή την αφετηρία, οισοσιαλιστές προσπάθησαν να χαράξουντην πορεία τους. Δεν συμφωνούσανπάντα, αλλά δυο πράγματα είχαν ξεκάθα-ρα.

Το πρώτο ήταν ότι οι επεμβάσεις τωνΜεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή δενφέρνουν ειρήνη και ευημερία αλλά πόλε-μο και δυστυχία με όποιο μανδύα και νασκεπάζονται. Οι σοσιαλιστές της Σερβίαςείχαν δείξει γενναία δείγματα αυτής τηςστάσης. Το 1914 ένας από αυτούς, οΝτιμίτρι Τούτσοβιτς, έγραψε ένα άρθρο μετίτλο «Σερβία και Αλβανία». Σε αυτό κατα-δίκαζε την υποκριτική υποστήριξη της Ιτα-λίας και της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατο-ρίας στο κίνημα ανεξαρτησίας των Αλβα-νών. Αυτές οι δυο δυνάμεις έγραφε,θέλουν να δημιουργήσουν ένα «κράτος-πυγμαίο» υποταγμένο στα συμφέροντάτους, για να χτυπήσουν τη Σερβία –που ημοναρχία της εκείνη τη περίοδο στρεφό-ταν προς τη Ρωσία.

Το δεύτερο ήταν ότι οι άρχουσες τάξειςτων χωρών τους ήταν κομμάτι του προ-βλήματος και ότι οι εθνικιστικές τουςεξορμήσεις έπρεπε να καταδικάζονται. Γιαπαράδειγμα, η αντίθεση του Τούτσοβιτςστον ιμπεριαλισμό δεν τον εμπόδιζε νααντιταχθεί με σθένος στη σερβικήάρχουσα τάξη. Έγραφε στο ίδιο άρθρο:

«Οι Σοσιαλιστές, που εκπροσωπούν τοπρολεταριάτο, ποτέ δεν ήταν λακέδες τηςεπιθετικής πολιτικής των κυρίαρχων τάξε-ων και γι’ αυτό έχουν καθήκον να αντιτα-χθούν στην πολιτική εξόντωσης τωνΑλβανών. Ενάντια σε αυτή την πολιτική, οι

HH AAρριισσττεερράά χχρρεειιάάζζεεττααιι μμιιαα δδιιεεθθννιισσττιικκήή πποολλιιττιικκήή γγιιαα νναα ααννττιιππααλλέέψψεειι ττοοννιιμμππεερριιααλλιισσμμόό.. OO ΛΛέέααννδδρροοςς MMππόόλλααρρηηςς ππααρροουυσσιιάάζζεειι ττιιςς ρρίίζζεεςς ααυυττήήςς ττηηςςππααρράάδδοοσσηηςς σστταα BBααλλκκάάννιιαα..

Η διεθνιστική παράδοση στα Βαλκάνια

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 22

Page 21: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 23

Σοσιαλιστές υψώνουν το δικό τους σύνθη-μα: πολιτική και οικονομική ένωση όλωντων βαλκανικών λαών, και των Αλβανών,στη βάση της πλήρους δημοκρατίας καιισότητας».44

Τη διεθνιστική προοπτική τους για ταΒαλκάνια προσπάθησαν να την «μεταφρά-σουν» σε συγκεκριμένη πολιτική και οργα-νωτικό συντονισμό. Η Πρώτη ΒαλκανικήΣοσιαλιστική Συνδιάσκεψη στο Βελιγράδιτης Σερβίας, τον Γενάρη του 1910, έδωσετην ευκαιρία στους σοσιαλιστές από διά-φορες χώρες των Βαλκανίων να συζητή-σουν τον κίνδυνο του πολέμου και τηλύση για τα Βαλκάνια. Ενα από τα βασικάθέματα που απασχόλησαν τη Συνδιάσκε-ψη ήταν το «Μακεδονικό Ζήτημα». HΣυνδιάσκεψη επέμενε ότι η λύση του είναιη αυτοδιάθεση των μακεδόνων στα πλαί-σια της Βαλκανικής ΔημοκρατικήςΟμοσπονδίας. Και μόνο αυτό το στοιχείο,κάνει σκόνη όλες τις εθνικιστικές διαστρε-βλώσεις ότι τάχα το «Μακεδονικό» κατα-σκευάστηκε είτε από τους Βούλγαρουςκομμουνιστές τη δεκαετία του 1920 είτεαπό τον Τίτο τη δεκαετία του 1940.

Το 1911 η Ιταλία εισέβαλε στη Λιβύη–που τότε ήταν κομμάτι της ΟθωμανικήςΑυτοκρατορίας- και την κατέλαβε μαζί μετα Δωδεκάνησα. Οι σοσιαλιστές των Βαλ-κανίων οργάνωσαν μεγάλες αντιπολεμι-κές και αντιμπεριαλιστικές διαδηλώσειςενάντια στην εισβολή χωρίς να σταματάνετη κριτική τους στην καταπιεστικήΟθωμανική Αυτοκρατορία. Στη Θεσσαλονί-κη, όπως περιγράφει ο Ρουμάνος επανα-στάτης Κρίστιαν Ρακόφσκι:

«Σε ογκώδη συγκέντρωση 6.000 ατό-μων στη πλατεία Σελιμέ εκφωνούν ομιλί-ες ο Βλάχωφ στα τούρκικα, ο Αρδίτι σταισπανοεβραϊκά, ο Ζαβέν στα γαλλικά, ο

Τόμωφ στα βουλγάρικα και ο Στέργιος σταελληνικά...» 55

Οταν ξέσπασε ο Πρώτος ΒαλκανικόςΠόλεμος, οι «Σοσιαλιστές των Βαλκανίωνκαι της Τουρκίας» με πρωταγωνιστή τον Κ.Ρακόφσκι έκδοσαν μια κοινή διακήρυξη.Σύμφωνα με τον Α. Μπεναρόγια:

«Ηλεγξεν δριμύτατα την ανόητονΝεοτουρκικήν πολιτικήν και τας αστικάς‘τρέλας’ των βαλκανικών κρατών, υπέδει-ξεν τον κατήφορον του ευρωπαϊκού καπι-ταλισμού και την ανικανότητα των ευρω-παίων διπλωματών να λύσουν άνευ κατα-στροφής τα μεγάλα προβλήματα της επο-χής, εν οις και τον εθνικόν του Αίμου. Ηπροκήρυξις αυτή προέβλεπεν ότι ο βαλκα-νικός πόλεμος θα ήτο η εισαγωγή εις νέανπερίοδον γενικών πολέμων και επαναστά-σεων, το τέλος της κεφαλαιοκρατίας».66

Είχανε τη δυνατότητα τέτοιες πολιτικέςαπόψεις να ρίξουν ρίζες, να αποκτήσουνμαζική επιρροή; Η απάντηση είναι καταφα-τική. Το 1912 και 1913 οι «Στενοί» σοσιαλι-στές της Βουλγαρίας καταδίκασαν τη συμ-μετοχή της χώρας τους στους Βαλκανι-κούς Πολέμους, χωρίς να κάνουν καμιάπαραχώρηση. Στις εκλογές του 1913 κέρ-δισαν έναν εντυπωσιακό αριθμό ψήφωνκαι 18 έδρες στο βουλγάρικο κοινοβούλιο.Η άρχουσα τάξη τρομοκρατήθηκε τόσοπολύ απ’ αυτά τα αποτελέσματα ώστε οβασιλιάς Φερδινάνδος ακύρωσε τα αποτε-λέσματα των εκλογών.77

Το παράδειγμα της «Φεντερασιόν» στηΘεσσαλονίκη είναι επίσης χαρακτηριστικό.Η «Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία»ιδρύθηκε το 1909 με πρωτοβουλία Εβραί-ων σοσιαλιστών -ανάμεσά τους ξεχώριζεο Αβραάμ Μπεναρόγια. Η «Φεντερασιόν»έβαλε σαν στόχο της να οργανώσει τουςαγώνες και τον συνδικαλισμό των εργα-

τών στη πολυεθνική Θεσσαλονίκη καιΜακεδονία της εποχής και να διαδώσει τιςσοσιαλιστικές ιδέες. Τα κατάφερε. Οι μαρ-τυρίες του Μπεναρόγια δείχνουν παρα-στατικά πώς έγινε αυτό:

«Το “Αβάντι” 88 συνεχίζει την εμφάνισίντου, εκδιδόμενο τρις της εβδομάδος καιασκούν δριμυτάτην κριτικήν. Οι Τούρκοιμπέηδες οι οποίοι άφησαν την μάζαν τωνλαϊκών τουρκικών στρωμάτων εις αθλίανκατάστασιν, ενώ εφρόντισαν δι’ εαυτούς,οι Βούλγαροι στρατιωτικοί, οι οποίοι σφά-ζουν τον ήσυχον τουρκικόν πληθυσμόντης Στρωμνίτσης, αι ελληνικαί αρχαί αιοποίαι δεν προλαμβάνουν νέαν εμφάνισιντης χολέρας, η ισραηλιτική κοινότης ηοποία δεν επεκτείνει το δικαίωμα τηςψήφου δι’ όλους τους Ισραηλίτας. Όλαελέγχοντο από το “Αβάντι”».

Η «Φεντερασιόν» ριχνόταν στη μάχη ναοργανώσει τους εργάτες πέρα από εθνι-κές διαχωριστικές γραμμές σε κοινάσωματεία, απαλλαγμένα από την επιρροήτων αστών πολιτευτάδων. Και υποστήριζεκάθε εργατικό αγώνα, ακόμα κι αν επικε-φαλής του βρίσκονταν εργάτες με εθνικι-στικές απόψεις. Ο Μπεναρόγια περιγράφειπως παλιότερα στην Καβάλα, έλληνες καιτούρκοι εργάτες είχαν κάψει φύλλα της«Εφημερίδος των Εργατών» [μιας προη-γούμενης έκδοσης της Φεντερασιόν»]«διότι δίπλα εις την ελληνικήν είχε τηνβουλγαρικήν ή δίπλα εις την τουρκικήνείχεν άλλην γλώσσαν». Όμως, από το1912 «η κατάστασις είχε αρχίσει να αλλά-ζει ριζικώς». Οι σοσιαλιστές ιδέες απλώνο-νται στη Καβάλα και σε όλη την ανατολικήΜακεδονία και τον Μάρτη του 1914 ξεσπάη πρώτη μεγάλη απεργία των καπνεργα-τών. Οι σοσιαλιστές της «Φεντερασιόν»(Εβραίοι και έλληνες) είναι στην ηγεσίατης.

Πάνω σε αυτές τις βάσεις πάτησε ηίδρυση του ΣΕΚΕ –του κατοπινού ΚΚΕ- τονΝοέμβρη του 1918. Από τα πρώτα τουβήματα, το ΣΕΚΕ ήταν ένα αντιμπεριαλιστι-κό-διεθνιστικό κόμμα. Αντιτάχθηκε στις«εθνικές διεκδικήσεις» της άρχουσαςτάξης και της κυβέρνησης του Βενιζέλουστο τέλος του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέ-μου. Τα μέλη του πρωταγωνίστησαν στιςαπεργίες και στην αντιπολεμική δράση,ιδιαίτερα από την άνοιξη του 1919, όταντα ελληνικά στρατεύματα αποβιβάστηκανστη Σμύρνη και ξεκίνησε η ΜικρασιατικήΕκστρατεία. Άλλωστε οι απεργίες και ηαντιπολεμική δράση δεν ήταν κάτι ξεχωρι-στό: οι θυσίες του πολέμου που επέβαλεη άρχουσα τάξη στους εργάτες και τουςφτωχούς αγρότες γιγάντωναν την αντιπο-λεμική διάθεση.

Οι επαναστάτες του ΣΕΚΕ πρωταγωνί-στησαν και στην αντιπολεμική δράσημέσα στο στρατό της Μικράς Ασίας. Απόκει βγήκε μια ολόκληρη γενιά αγωνιστώνπου θα πρωταγωνιστούσε στους αγώνες

ΔΔιιααδδήήλλωωσσηη ττηηςς ΦΦεεννττεερραασσιιόόνν σσττηηνν ΘΘεεσσσσααλλοοννίίκκηηΔΔιιααδδήήλλωωσσηη ττηηςς ΦΦεεννττεερραασσιιόόνν σσττηηνν ΘΘεεσσσσααλλοοννίίκκηη

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 23

Page 22: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

24 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

τα επόμενα χρόνια, όπως ο ΠαντελήςΠουλιόπουλος.

Το ΣΕΚΕ διακήρυτε ανοιχτά τον διεθνι-σμό του. Τον Μάρτη του 1921, στα 100χρόνια από την Επανάσταση του 1821, τοκύριο άρθρο της «Κομμουνιστικής Επιθεώ-ρησης» –του θεωρητικού περιοδικού τουΣΕΚΕ- κατάληγε στο εξής συμπέρασμα:

«Μετά 100 έτη από της Επαναστάσεωςτου 1821 δυνάμεθα να είπωμεν ότι δενυπάρχουν πλέον εθνικά ζητήματα δια τηνΕλλάδα. Υπάρχει όπως κι εις όλον τονκόσμον κοινωνικόν ζήτημα, το οποίο θαλυθή δια της εσωτερικής πάλης μεταξύτης αστικής τάξεως και του εργαζομένουπληθυσμού της χώρας. …Μια λύσις υπάρ-χει δια τους εργαζόμενους ανθρώπους ενΕλλάδι κι εκτός. Να δημιουργηθή η σοσια-λιστική Δημοκρατία των Σοβιέτ εις τηνΒαλκανικήν. Κατ’ αυτόν τον τρόπον μόνονθα λυθούν δια τον λαόν τα εθνικά ζητήμα-τα, τα οποία εκμεταλλεύεται η αστικήτάξις της Ελλάδος δια να πωλή το αίμα καιτην ελευθερίαν του λαού αυτού εις τουςκεφαλαιοκράτας των αντατικών Δυνάμε-ων».1100

Το σύνθημα της «Βαλκανικής Ομοσπο-νδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας» έχειδεχτεί από τότε τόνους λάσπης από τηναστική εθνικιστική προπαγάνδα. Το 1924το ΚΚΕ, με γραμματέα τον Π. Πουλιόπου-λο, στα πλαίσια αυτής της προοπτικής,υιοθέτησε το σύνθημα για μια «ανεξάρτη-τη Μακεδονία-Θράκη» όπου οι Μακεδόνες(καταπιεσμένη μειονότητα σε τρία κράτηεκείνη την περίοδο, τη Σερβία τη Βουλγα-ρία και την Ελλάδα) θα έβρισκαν τη θέσητους στα Σοσιαλιστικά Βαλκάνια. Η διατύ-πωση του συγκεκριμένου συνθήματοςμπορεί να είχε προβλήματα, όμως η ανά-λυση από την οποία πήγαζε ήταν σωστή:οι εκκλήσεις για ενότητα ενάντια στιςάρχουσες τάξεις και τον ιμπεριαλισμό, θαήταν σκέτη υποκρισία αν «αγνοούνταν» ταδικαιώματα των μειονοτήτων, όχι μόνοστο όνομα και τη γλώσσα τους αλλά καιστο κράτος τους.

Λίγους μήνες αργότερα, η δικτατορίατου Πάγκαλου έσυρε τον Πουλιόπουλοκαι άλλους συντρόφους του στο στρατο-δικείο με τη κατηγορία ότι συνωμοτούσαν

για την «απόσπαση μέρους της εθνικήςεπικρατείας». Εκεί ο Πουλιόπουλος υπε-ράσπισε με λαμπρό τρόπο τη διεθνιστικήπολιτική. Το 1928, όντας πια διαγραμμέ-νος ως τροτσκιστής από το ΚΚΕ, ο Πουλιό-πουλος επέμενε ότι οι επαναστάτες:

«Επίσης [οφείλουνε] χωρίς δισταγμό ναστηλιτεύουνε την εξεθνιστική πολιτική,την οποία με «εκούσιες» και ακούσιεςμεταναστεύσεις του δυστυχισμένου μακε-δονικού λαού εφάρμοσε η ελληνικήμπουρζουαζία από κοινού με τη βουλγαρι-κή και τη σερβική, χρησιμοποιώντας γιαόργανα τα άλλα δυστυχισμένα θύματατης σοβινιστικής της πάλι μικρασιατικήςπολεμικής περιπέτειας. Κι οφείλουν ναδιακηρύξουνε με όλη τους τη δύναμη ότιπολύ μακριά από το να λύουνε τέτοιεςμέθοδοι το μακεδονικό ζήτημα, απεναντί-ας το περιπλέκουνε ακόμη περισσότεροκαι διαιωνίζουνε τις αιτίες νέων καταστρο-φικών πολέμων.

Ο μόνος τρόπος για την οριστική λύσητου ζητήματος αυτού είναι ο συμμαχικόςαγώνας όλων των καταπιεζόμενων εθνο-τήτων και των προσφύγων με τις εργατι-κές και αγροτικές μάζες των βαλκανικών

χωρών για την εγκαθίδρυση της Βαλκανι-κής Ομοσπονδίας των ΕργατοαγροτικώνΔημοκρατιών, όπου και μόνον είναι δυνα-τόν ο μακεδονικός λαός να αποχτήσει τηνπλήρη του εθνική αυτοδιάθεση, μέχρι καιτου κρατικού του ξεχωρισμού, αν τέτοιαείναι η θέλησή του». 1111

Η διεθνιστική παράδοση της αριστεράςστα Βαλκάνια έχει μείνει θαμμένη γιαδεκαετίες. Είναι ανάγκη για την αριστεράσήμερα να την ανακαλύψει ξανά και ναβαδίσει στα χνάρια της. Η «ακούραστηπάλη σε δυο μέτωπα» που περιέγραφε οΤρότσκι, είναι και σήμερα στην ημερήσιαδιάταξη, έστω κι αν οι βαλκανικές χώρεςέχουν απαλλαγεί από τις «δυναστικές κλί-κες». Η πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμόκαι στις επεκτατικές ορέξεις της κυρίαρχηςτάξης –με όποιον ειρηνικό ή ανθρωπιστικόμανδύα κι αν ντύνονται- πάει χέρι-χέρι. Ησύγκρουση με τον ιμπεριαλισμό για ναείναι αποτελεσματική χρειάζεται να στηρί-ζεται σε μια διεθνιστική πολιτική, που θααντιμάχεται τις «εθνικές εκστρατείες» μιαςάρχουσας τάξης που είναι χωμένη μέχριτο λαιμό στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσειςκαι πολέμους.

«Η Πρωτομαγιά του 1911 εωρτάσθη ενΘεσσαλονίκη μεγαλοπρεπώς. Εωρτάσθησχεδόν εις όλας τας πόλεις. Εις την μεγά-λιν παρέλασιν της Θεσσαλονίκης έλαβονμέρος όχι μόνο Ισραηλίται και Βούλγαροιαλλά και αρκετοί Ελληνες και Τούρκοι.Μεταξύ των ρητόρων συγκατελέγετο οΒλάχωφ, ο Παπαθωμάς, ο Αρδίτι, οΤούρκος Ιχσάν, και ο Μπεναρόγιας.Τέσσαρες μουσικές ετοποθετήθησανμεταξύ των χιλιάδων διαδηλωτών, κατα-τεγμαμένων κατ’ επάγγελμα, τα λάβαραήσαν όλα ερυθρά, σοσιαλιστικά, η δε Διε-θνής, σοσιαλιστικός ύμνος, άρχισε εις διά-φορες γλώσσες ταυτοχρόνως. 12.000εργάτες απήργησαν, 7.000 παρήλασαν.Ητο καθαρά πλέον η υπερίσχυσις τωνσοσιαλιστών».1122

Αν αυτές οι σκηνές μπορούσαν να εκτυ-λιχθούν στην Θεσσαλονίκη του 1911,σήμερα με μια εργατική τάξη πολλέςφορές μεγαλύτερη σε όλα τα Βαλκάνια, ηδιεθνιστική πολιτική μπορεί να δώσει τηνελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους.

ΠΠααννττεελλήήςς ΠΠοουυλλιιόόπποουυλλοοςςΠΠααννττεελλήήςς ΠΠοουυλλιιόόπποουυλλοοςς

1. Οι «στενοί» σοσιαλιστές ήταν η αριστερή πτέρυγα του Σοσιαλδημοκρα-τικού Κόμματος το οποίο διασπάστηκε το οποίο διασπάστηκε το 1903 σε«στενούς» και «πλατιούς». Το 1919 οι «Στενοί» θα μετονομάζονταν σεΚομμουνιστικό Κόμμα Βουλγαρίας.2. Λ. Τρότσκι «Τα Βαλκάνια και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13» εκδόσειςΘεμέλιο, σελ. 84-85. 3. Οπ σελ. 87. Το άρθρο με τίτλο «Το Βαλκανικό Ζήτημα κι η Σοσιαλδημο-κρατία» περιλαμβάνεται και στην έκδοση «Η κρίση στα Βαλκάνια το Μακε-δονικό και η Εργατική Τάξη» του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου. 4. “The Balkan Socialist Tradition – Balkan Socialism and the BalkanFederation, 1871-1915” Revolutionary History, vol. 8, no 3, σελ. 218-225.5. ΚΜΕ «Η Σοσιαλιστική Οργάνωση Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης 1909-1918» εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή σελ. 116. 6. Αβραάμ Μπεναρόγια «Η Πρώτη Σταδιοδρομία του Ελληνικού Προλετα-ριάτου» εκδόσεις Κομμούνα, σελ. 77-78

7.“The Balkan Socialist Tradition….”, σελ. 204. 8. «Εμπρός» στα ελληνικά. Ήταν η εφημερίδα της Φεντερασιόν που δια-δέχτηκε την «Σολιδαριδάδ Ομπραδέρα» ( Εργατική Αλληλεγγύη») το 1912.Η «Εφημερίς του Εργάτου» ήταν μια άλλη έκδοση της Φεντερασιόν. 9. «Η Πρώτη Σταδιοδρομία...», σελ 79-86. Πολύτιμα στοιχεία για τη δράσητης «Φεντερασιόν» υπάρχουν και στο βιβλίο του Γ. Κορδάτου «Ιστορία τουελληνικού εργατικού κινήματος». 10. «Κομμουνιστική Επιθεώρηση –Περίοδος Μεσοπολέμου 1921-1936Τόμος Ι, (Ιανουάριος-Ιούνιος 1921)» εκδόσεις ΚΑΖΑΝΤΖΑ 1978, σελ. 168. 11. «Η κρίση στα Βαλκάνια…» σελ. 79-80. Πρόκειται για το κείμενο «Για τοΕθνικό Ζήτημα» απόσπασμα συνολικότερου άρθρου με τίτλο «Προβλήμα-τα της κομμουνιστικής αντιπολίτευσης στην Ελλάδα» που δημοσιεύτηκεγια πρώτη φορά στο περιοδικό «Σπάρτακος» Νο 2 Φλεβάρης 1928. 12. Αναμνήσεις του Μπεναρόγια, στο Γ. Κορδάτος «Ιστορία…» σελ. 251.

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 24

Page 23: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 25

Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ είναι ο νέος πρό-εδρος της Ρωσίας μετά τις προεδρικέςεκλογές της 2 Μαρτίου. Παρότι ήταν πολ-λές οι καταγγελίες για νοθεία, έχουν νακάνουν όχι με το πρόσωπο του νικητήαλλά με το πραγματικό εύρος της νίκης.Εκπληξη δεν ήταν για κανέναν η νίκη τουΜεντβέντεφ. Επισήμως συγκέντρωσεπερισσότερο από 70% των ψήφων. Επίσηςαδιαμφισβήτητο είναι ότι η εκλογή τουΜεντβέντεφ είναι συνέχεια της προεδρίαςΠούτιν. Ο Πούτιν ήταν αυτός που προώθη-σε τον Μεντβέντεφ στη θέση του υποψή-φιου προέδρου και τον στήριξε με όλεςτου τις δυνάμεις. Το Σύνταγμα δεν επέ-τρεπε στον ίδιο τον Πούτιν να διεκδικήσειγια τρίτη φορά το ανώτατο αξίωμα. ΟΜεντβέντεφ δήλωσε ότι μόλις αναλάβειεπίσημα την προεδρία στις αρχές Μάη, θαδιορίσει τον Πούτιν στη θέση του πρωθυ-πουργού. Είναι υπαρκτό το σενάριο ότι οΠούτιν μετά το “διάλειμμα” στη θέση τουπρωθυπουργού θα θελήσει να επιστρέψειστη θέση του Προέδρου.

Η ατσαλένια σταθερότητα με την οποίαο Πούτιν έκανε τις εκλογές δίχως αντίπα-λο και χωρίς να “κουνηθεί φύλλο” ήτανένα ακόμη σημάδι για την επιστροφή τηςΡωσίας ως ισχυρής δύναμης στο παγκό-σμιο σκηνικό. Είναι συμβολική η σύγκρισηανάμεσα στη Ρωσία του άρρωστου καιμεθυσμένου Μπόρις Γιέλτσιν και στηΡωσία του ισχυρού και αδίστακτου Πούτιν.Τον Αύγουστο του 1998 η Ρωσία επί προ-εδρίας Γιέλτσιν έφτασε στο χαμηλότεροοικονομικό επίπεδο της ιστορίας της, ήτανη χρονιά της οικονομικής κρίσης και τηςκατάρρευσης του ρουβλίου, που έφερετην παραγωγή της χώρας στο 55% τουεπιπέδου του 1989. Το ρούβλι έχασε το60% της αξίας του μέσα σε δύο μήνες καιη Ρωσία δήλωσε αδυναμία αποπληρωμήςτου εξωτερικού της χρέους.

Ολόκληρη η δεκαετία του '90 ήτανγεμάτη εσωτερική αστάθεια και υποχωρή-σεις στο διεθνές κύρος της Ρωσίας. Σήμε-ρα, η Ρωσία προβάλλεται ως ανερχόμενηδύναμη, με λόγο που “αντιστέκεται” στιςΗΠΑ και πρωτοβουλίες που παίζουν ρόλο.Παράλληλα η οικονομία της βρίσκεται απότο 1999 και μετά σε διαρκή ανάπτυξη, ηκατακόρυφη άνοδος της τιμής του πετρε-λαίου έχει γεμίσει τα θησαυροφυλάκιάτης με συνάλλαγμα, και εσωτερικά ο Πού-τιν κατάφερε να εγκαθιδρύσει ένα σχεδόνμονοκομματικό καθεστώς.

Οι αλλαγές αυτές είναι σημαντικές καιέχουν μεγάλες επιπτώσεις στις διεθνείςισορροπίες. Ομως χρειάζεται να ξεδιαλύ-νουμε σε ποιο βαθμό και σε ποιες πλευ-ρές η επαναφορά της Ρωσίας στη θέσητης “υπερδύναμης” είναι πραγματικότητακαι πού είναι μύθος.

Ενα βασικό ξεκαθάρισμα είναι ότι οανταγωνισμός των υπερδυνάμεων ΗΠΑκαι ΕΣΣΔ, μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμοδεν ήταν ιδεολογικός. Τα δύο μπλοκ αντα-γωνίζονταν μεταξύ τους για τις σφαίρεςεπιρροής τους και το μοίρασμα του πλα-νήτη, όχι γιατί το ένα ήταν ο “καπιταλι-σμός” και το άλλο ο “σοσιαλισμός”. ΟΨυχρός Πόλεμος ήταν μια μάχη μεταξύδύο αντίπαλων ιμπεριαλιστικών μπλοκ. Ηκατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ μετάτο 1989 ήταν η ήττα του ενός από τα δύο

μπλοκ και η Ρωσία ως η βασική δύναμητης “Ανατολής” δέχτηκε ιστορικό πλήγμα.Ομως η ήττα της Ρωσίας δεν εξαφάνισεκαι τις αιτίες του ανταγωνισμού. Δενζούμε πλέον στην εποχή των υπερδυνά-μεων, αλλά ούτε και της μίας και αδιαμφι-σβήτης υπερδύναμης. Οι Ηνωμένες Πολι-τείες συνεχίζουν να ανταγωνίζονται παλι-ές (Ευρώπη, Ιαπωνία) και ανερχόμενεςδυνάμεις (Κίνα). Η Ρωσία δεν έπαψε ποτένα είναι ένας παίχτης στην παγκόσμια σκα-κιέρα.

Ακόμη και στις χειρότερες στιγμές της,η Ρωσία διατηρεί κάποια χαρακτηριστικάπου τη φέρνουν στο κέντρο των ανταγω-νισμών. Παραμένει μέλος του ΣυμβουλίουΑσφαλείας του ΟΗΕ όπου απαιτείται ομο-φωνία, κι αυτό σημαίνει ότι μια διαφωνίατης Ρωσίας σε ένα βασικό ζήτημα, όπωςσήμερα με την ανεξαρτητοποίηση τουΚοσόβου, απειλεί αμέσως να μετατραπείσε διεθνή κρίση. Συνεχίζει να είναι η χώραμε το δεύτερο μεγαλύτερο πυρηνικόοπλοστάσιο. Είναι μια τεράστια χώρα πουξεκινάει από την Ευρώπη και φτάνει ωςτην Απω Ανατολή, διατρέχοντας 13 δια-φορετικές ωρολογιακές ζώνες. Εχει στονέλεγχό της σημαντικά κοιτάσματα φυσι-κού αερίου και πετρελαίου, και η Ευρώπηεξαρτάται από την παροχή ενέργειας απότη Ρωσία. Είναι η δεύτερη χώρα και σεπαραγωγή και σε εξαγωγή πετρελαίουμετά τη Σαουδική Αραβία.

Υπάρχουν όντως λόγοι που αναβαθμί-ζουν την Ρωσία. Ενας είναι τα πλήγματαπου έχει δεχθεί η ηγεμονία των ΗΠΑ. Ο“αντιτρομοκρατικός” πόλεμος του Μπουςείχε βασικό στόχο να “κόψει τον αέρα”στους επίδοξους ανταγωνιστές. Μέχριστιγμής έχει τα ανάποδα αποτελέσματα.Το Ιράκ αποδείχθηκε βάλτος για τις ΗΠΑκαι αυτό έφερε τον Πούτιν σε θέση που ναμπορεί να ειρωνεύεται τον Μπους ακόμηκαι σε συνόδους των G8, αλλά και ναπαρεμβαίνει με πυγμή στα καυτά ζητήμα-τα. Η Ρωσία ήταν η βασική χώρα πουμπλοκάρισε με απειλή βέτο την αναγνώρι-ση του Κοσόβου. Εδωσε ανοιχτά στήριξηστη Σερβία. Απειλεί ότι μπορεί να ξανα-στείλει στρατεύματα στο Κόσοβο για να

PωσίαH επιστροφή της δεύτερης “υπερδύναμης”;

OO NNίίκκοοςς ΛΛοούύννττοοςς εεξξηηγγεείί γγιιααττίί ηη PPωωσσίίαα ττοουυ ΠΠοούύττιινν δδεενν εείίννααιι ““ααννττίίββααρροο””σσττοονν ααμμεερριικκάάννιικκοο ιιμμππεερριιααλλιισσμμόό

MMεεννττββέέννττεεφφ,, οο ννέέοοςς ππρρόόεεδδρροοςς ττηηςς PPωωσσίίααςςMMεεννττββέέννττεεφφ,, οο ννέέοοςς ππρρόόεεδδρροοςς ττηηςς PPωωσσίίααςςκκααιι εεκκλλεεκκττόόςς ττοουυ ΠΠοούύττιιννκκααιι εεκκλλεεκκττόόςς ττοουυ ΠΠοούύττιινν

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 25

Page 24: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

26 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

“προστατεύσει” τη σέρβικη μειονότηταστη Μιτρόβιτσα. Ο ηγέτης της σερβικήςαντιπολίτευσης, Νίκολιτς, έφτασε ναδηλώσει ότι η Σερβία θα έπρεπε να γίνειρώσικη επαρχία. Ο Πούτιν απείλησε τηνΟυκρανία ότι μπορεί να στρέψει εναντίοντης ρώσικους πυραύλους αν τολμήσει ναενταχθεί στην αμερικάνικη αντιπυραυλικήασπίδα, ενώ κατά καιρούς κλείνει τουςαγωγούς παροχής αερίου προς τηνΟυκρανία και μέσω αυτής προς την Ευρώ-πη. Ανοιξε διάλογο με την ηγεσία τουΙράν, προτείνοντας τη μετεγκατάστασηπυρηνικών εργοστασίων στη Ρωσία.

Οι δυνάμεις που συντάσσονται με τηΡωσία δεν έχουν να κερδίσουν κάτι περισ-σότερο από όσο αν συνταχθούν με τιςΗΠΑ. Η Σερβία πλήρωσε τη ρώσικη υπο-στήριξη στο Κόσοβο με ένα ξεπούληματων φυσικών της πόρων στην Gazprom.Αντίστοιχες διαμάχες εξελίσσονται σε όλοτο υπογάστριο της Ρωσίας με στόχο τημοιρασιά των “δρόμων του πετρελαίου”,των κοιτασμάτων και των αγωγών. Πίσωαπό το “ενδιαφέρον” της Ρωσίας για ταδικαιώματα των Σέρβων βρίσκεται ο αντα-γωνισμός μεταξύ του αγωγού SouthStream που μεταφέρει αέριο της Gazpromκαι του αμερικάνικων συμφερόντων αγω-γού AMBO.

Οι “αγριάδες” της Ρωσίας όμως έχουνόρια. Τα έξοδα για εξοπλισμούς της ΕΣΣΔτο 1985 ήταν το 104% των αντίστοιχωναμερικάνικων. Σήμερα η Ρωσία ξοδεύει το4,5% από όσο ξοδεύουν οι ΗΠΑ. Το εθνικόεισόδημα της Ρωσίας είναι περίπου ένατρισεκατομμύριο δολάρια. Οι ΗΠΑ έχουν

πάνω από 13,2 τρισεκατομμύρια. Από το1989 και μετά, οι ΗΠΑ έχουν εξαπολύσειέναν μονομερή και επιθετικό Ψυχρό Πόλε-μο κατά της Ρωσίας. Χώρες που ανήκανστην ΕΣΣΔ ή στους δορυφόρους της πέρα-σαν στο ΝΑΤΟ ή στην αμερικάνικη σφαίραεπιρροής. Σε Ουκρανία, Μολδαβία από τημια μεριά, και Γεωργία, Ουζμπεκιστάν, καιΑζερμπαϊτζάν από την άλλη, οι Αμερικάνοιέχουν το πάνω χέρι, με τις ΗΠΑ να παίζουνρόλο ακόμη και στις πορτοκαλί “επανα-στάσεις” που εφεραν στην εξουσία φιλο-δυτικά καθεστώτα. Η αντιπυραυλική ασπί-δα είναι μια ανοιχτή πράξη επίθεσης κατάτης Ρωσίας. Το 2002, με πρόσχημα τοΙράκ, ο Μπους κατήργησε την συνθήκηκατά των αντιπυραυλικών συστημάτωνπου είχε υπογραφεί το 1972. Εγκατάστα-ση αμερικάνικων πυραύλων στην Τσεχίακαι την Πολωνία, ακόμη και στηνΟυκρανία, με υποτιθέμενο στόχο κάποιααπειλή τη Μέση Ανατολή είναι ένα παρα-μύθι που δύσκολα μπορεί να πιστεψει ηΡωσία. Από τότε που ο πιο κοντινός στηΜόσχα δυτικός πύραυλος βρισκόταν στοΔυτικό Βερολίνο, εξελίχθηκε μια περικύ-κλωση από Πολωνία, Τσεχία,Ουζμπεκιστάν, ενώ η Ιαπωνία συνεχίζει ναδέχεται στρατιωτική στήριξη από τις ΗΠΑ.

Η επιστροφή της Ρωσίας στη διεθνήσκακιέρα είχε σαν απαραίτητο προαπαι-τούμενο την οικονομική ανάκαμψη τηςχώρας. Μετά το 1998, το ΑΕΠ άρχισε νααυξάνει, κατά 6% το 1999, 10%, το 2001,4-7% στη συνέχεια. Η ανάκαμψη ήταν σεμεγάλο βαθμό φυσιολογική εξέλιξη τηςκρίσης. Μέσα στη βαθειά καταστροφή, οι

πιο ισχυροί καπιταλιστές που επιβίωσανμπόρεσαν να ξαναμοιράσουν την πίταπρος όφελός τους, έχοντας ως βοήθειατο υποτιμημένο ρούβλι. Η συγκεντροποίη-ση του ρώσικου πλούτου συνεχίζεται. Στηλίστα των 100 δισεκατομμυριούχων τουπλανήτη που συντάσσει το περιοδικόForbes φέτος περιλαμβάνονται 14 Ρώσοι.Μόλις πριν από δύο χρόνια ήταν 11. Ομως,ο βασικός μοχλός πάνω στον οποίο στηρί-χθηκε η συνέχεια της ανάκαμψης ήταν ηπαγκόσμια άνοδος της τιμής του πετρε-λαίου.

Το ζήτημα που δεν έχει λύσει ο ρώσικοςκαπιταλισμός είναι αν τα τεράστια έσοδααπό το πετρέλαιο, μπορούν να παίξουνρόλο για ανάπτυξη της υπόλοιπης οικονο-μίας. Προς το παρόν, οι οικονομολόγοισυμφωνούν πως συμβαίνει το αντίθετο,αυτό που τη δεκαετία του '60 ονομαζόταν“ολλανδική ασθένεια”. Η άνοδος τουπετρελαίου εκτοξεύει την τιμή του ρου-βλίου και αυτό δυσκολεύει τις ρώσικεςεξαγωγές, σπρώχνοντας τους ρώσουςκεφαλαιοκράτες να επενδύουν στο εξω-τερικό και έτσι να μένουν εξαρτημένοιαπό τον έλεγχο του πετρελαίου. Το 2004οι εξαγωγές πετρελαίου ήταν το 55% τουσυνόλου των ρώσικων εξαγωγών. Οόγκος της παραγωγής πετρελαίου στηνπραγματικότητα δεν έχει φτάσει ακόμη ταεπίπεδα του 1990. Τα έσοδα εκτοξεύθη-καν χάρη στην άνοδο των τιμών και όχιχάρη σε επενδύσεις.

Οσο σαθρή και να είναι η βάση τηςρώσικης ανάκαμψης, επέτρεψε στον Πού-τιν να εδραιώσει την πολιτική του ισχύ καινα ενοποιήσει την άρχουσα τάξη τηςΡωσίας. Πολλές φορές, ο αυταρχισμόςτου Πούτιν παρουσιάζεται από τα ΜΜΕσαν σύγκρουση με τους καπιταλιστές. Οιδύο υποθέσεις της ρήξης του Πούτιν μετους καπιταλιστές Χοντορκόφσκι και Μπε-ρεζόφσκι ήταν χαρακτηριστικές. Ο πρά-κτορας Λιτβινένκο που κατήγγειλε απόπει-ρα δολοφονίας του Μπερεζόφσκι βρέθη-κε ο ίδιος νεκρός από δηλητηρίαση τοΝοέμβρη του 2006. Ομως στην πραγματι-κότητα δεν υπάρχει κάποια γενικευμένησύγκρουση. Υπάρχει αναδιάταξη της σχέ-σης καπιταλιστών και κράτους τα τελευ-ταία χρόνια, αλλά οδηγεί σε πιο ισχυρούςδεσμούς όχι σε ρήξη. Οι καπιταλιστές στηΡωσία απολαμβάνουν σημαντικά προνό-μια και όσον αφορά στην πρόσβασή τουςστο κράτος και στη φορολογία (υπάρχειενιαίος φόρος 13%). Στον τομέα της ενέρ-γειας τα συμφέροντα ήταν τεράστια γι'αυτό εμφανίστηκαν και οι πιο αιματηρέςσυγκρούσεις. Η πετρελαϊκή εταιρεία Yukosπου άνηκε στον Χοντορκόφσκι οδηγήθηκεσε πτώχευση από το κράτος και εξαγορά-στηκε από την SibNeft. Στη συνέχεια ηκρατική Gazprom εξαγόρασε τη Sibneftδημιουργώντας ένα τεράστιο δίδυμοαερίου-πετρελαίου. Πρόεδρος της

OO ΠΠοούύττιινν δδεενν χχάάννεειι εευυκκααιιρρίίαα νναα ππρροοββάάλλεειι ττοο ππρροοφφίίλλ ττοουυ ““ιισσχχυυρροούύ άάννδδρραα””OO ΠΠοούύττιινν δδεενν χχάάννεειι εευυκκααιιρρίίαα νναα ππρροοββάάλλεειι ττοο ππρροοφφίίλλ ττοουυ ““ιισσχχυυρροούύ άάννδδρραα””

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 26

Page 25: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 27

Gazprom είναι ο ίδιος ο Μεντβέντεφ.Ο ιδιωτικός καπιταλισμός στη Ρωσία

έκανε την έκρηξή του μέσα από το πλιά-τσικο του '89-'92. Οι παλιοί διευθυντές καιτα στελέχη του σταλινικού καθεστώτοςπήραν στα χέρια τους τις επιχειρήσεις καιτο φυσικό πλούτο. Ο Χοντορκόφσκι, γιαπαράδειγμα, ο σημερινός νεότεροςPώσος δισεκατομμυριούχος ήταν στέλε-χος της “κομμουνιστικής νεολαίας”. Μετάτο '92 το πλιάτσικο επισημοποιήθηκε μεκανονικές ιδιωτικοποιήσεις. Στην περίοδοΓιέλτσιν εξελίχθηκε ένας ανελέητος πόλε-μος στο εσωτερικό της ολιγαρχίας. Τααφεντικά αφέθηκαν να λύσουν τουςλογαριασμούς τους, ενώ το 13% του πλη-θυσμού έφτασε να έχει εισόδημα όχικάτω απο το όριο της φτώχειας αλλά απότο όριο της επιβίωσης και ο αναμενόμενοςμέσος χρόνος ζωής βυθίστηκε από τα 69στα 64 χρόνια. Ορισμένοι καπιταλιστέςεγκατέλειψαν τη χώρα αρπάζοντας ό,τιπρόλαβαν, άλλοι άρχισαν να ανταγωνίζο-νται με πιο “πρωτόγονους” τρόπους: το1999 μια σειρά βομβιστικές επιθέσειςανταλλάχθηκαν μεταξύ αντιπάλων. Ορώσικος καπιταλισμός επιβίωσε μέσα απόαυτό το σοκ, αλλά είχε βγει πολλαπλάδιχασμένος μεταξύ επαρχιών, τοπικώνκυβερνήσεων και διαφορετικών ομάδωνεπιχειρηματιών.

Ο Πούτιν, πατώντας πάνω στην άνοδοτου πετρελαίου, προσπάθησε να επιβάλειτην τάξη. Κλιμάκωσε τον πόλεμο στηνΤσετσενία βάζοντας παράλληλα φρένο σεκάθε είδους αποκέντρωση. Ενας τρόποςήταν ο διοικητικός συγκεντρωτισμός. Ανά-μεσα στις αλλαγές είναι ότι οι τοπικοίκυβερνήτες διορίζονται απευθείας απότον Πρόεδρο και δεν εκλέγονται. Μαζί μετην επίθεση στον “τοπικισμό” και την επι-στροφή του ρώσικου “κύρους” ήρθε και ηενίσχυση του εθνικισμού ως ιδεολογίατου κράτους και του ίδιου του Πούτιν.

Ο εκλογικός νόμος άλλαξε και το όριο

για την είσοδο στη Δούμα (τη ρώσικηβουλή) για ένα κόμμα αυξήθηκε από 5%σε 7%. Καταργήθηκε το κατώτατο όριοσυμμετοχής στις εκλογές που ήταν 25%.Για να κατέβει ένα κόμμα στις εκλογέςπρέπει να έχει 50.000 δηλωμένα μέλη σετουλάχιστον μισές από τις επαρχίες τηςχώρας. Οι λίγες ευκαιρίες που είχαν ανε-ξάρτητοι να εκλεγούν με τον προηγούμε-νο εκλογικό νόμο καταργήθηκαν. Το καθε-στώς προχώρησε ακόμη και σε δημιουρ-γία ψευτο-κομμάτων. Το κόμμα Ροντίναθεωρείται δημιούργημα του Πούτιν για ναπάρει ψήφους από το εθνικιστικό κομμου-νιστικό κόμμμα. Στο χώρο της νεολαίαςδημιούργησε το εθνικιστικό “κίνημα” Νάσι.Υπάρχει σχεδόν απόλυτος έλεγχος τωνμέσων μαζικής ενημέρωσης. Η δολοφονίατης δημοσιογράφου Αννα Πολιτκόφσκαγιατον Οκτώβρη του 2006 έδειξε μέχρι πούείναι διατεθειμένο να φτάσει το καθεστώςαπέναντι στους επικριτές του. Η Πολιτ-κόφσκαγια είχε έντονη δράση ενάντια στοβρόμικο πόλεμο της Τσετσενίας. Ητανόμως μόνο μία από τους 150 δημοσιογρά-φους που έχουν δολοφονηθεί από το1993 μέχρι σήμερα.

Αν είναι κάποιος που έχει βιώσει τοναυταρχισμό του Πούτιν δεν είναι οι καπιτα-λιστές αλλά το κίνημα. Οταν καταστέλλειτους φιλελεύθερους αντιπάλους του οΠούτιν στην πραγματικότητα στέλνειμηνύματα για το τι τύχη επιφυλάσσεταιστο εργατικό κίνημα. Η προετοιμασία τωνκινητοποιήσεων και η ίδια η διεθνής δια-δήλωση ενάντια στη Σύνοδο των G8 στηνΠετρούπολη το 2006 δέχθηκαν άγριακαταστολή. Το Μάη του 2007, η πρώτηπροσπάθεια για κινητοποίηση του γκέικινήματος κατέληξε σε μαζικές συλλήψειςακόμη και δύο ιταλών ευρωβουλευτώνπου συμμετείχαν για συμπαράσταση. Ηαστυνομία όρμηξε κατά της διαδήλωσηςμαζί με φασιστικές ομάδες και τη στήριξητης Ορθόδοξης Εκκλησίας που οργάνωνε

αντιδιαδήλωση.Ενα μέρος του πλούτου από το πετρέ-

λαιο πήγε και στους φτωχούς. Οι πραγμα-τικοί μισθοί ανέβηκαν την τελευταία οχτα-ετία (πχ. 20% το 2001, 10% το 2005) και οιπολύ χαμηλές συντάξεις ενισχύθηκαν. Τοποσοστό της φτώχειας μειώθηκε. Δενήταν όμως κίνηση καλής θέλησης. Ητανμια αναγκαία κίνηση για το ρώσικο καπιτα-λισμό αν δεν ήθελε να έχει μαζικάνεκρούς από την πείνα. Ομως, οι επιτυχίεςείναι περιορισμένες. Παρότι η απόλυτηφτώχεια μειώθηκε, η κοινωνική ανισότητααυξήθηκε. Ο μέσος όρος ζωής έχει σταθε-ροποιηθεί αλλά παραμένει στα 65 χρόνια.245 άνθρωποι ανά 100.000 πέθαναν το2002 από μη φυσικά αίτια (ατυχήματα,δολοφονίες, αυτοκτονίες), ένα ποσοστόπου ξεπερνάει τη Σιέρα Λεόνε (215) και τοΜπουρούντι (213). Τα κοινωνικά στοιχείαείναι ακόμη μια υπενθύμιση ότι η οικονομι-κή ανάπτυξη έχει πάρα πολλά όρια. Τομισό ΑΕΠ της Ρωσίας παράγεται στις περι-φέρειες της Πετρούπολης, της Μόσχαςκαι του Τιούμεν στη Σιβηρία. Η παραγωγήτώρα πλησιάζει το επίπεδο του 1991,έχουν μεσολαβήσει 16 χαμένα χρόνια. Ηκατανάλωση το 2005 ξεπερνούσε το120% του επιπέδου του 1991, οι επενδύ-σεις όμως δεν έφτασαν ούτε το 40%.Παρά το μύθο της σύγκρουσης με τουςκαπταλιστές, ο Πούτιν δεν κατάφερε ναστρέψει μεγάλο μέρος από τα τεράστιαέσοδα λόγω πετρελαίου στην ανοικοδό-μηση των δημόσιων έργων, σε δημόσιεςυπηρεσίες. Το μεγαλύτερο μέρος τωνεσόδων συσσωρεύεται σε ιδιωτικές τσέ-πες και επενδύεται περισσότερο στο εξω-τερικό.

Συνοψίζοντας, η Ρωσία είναι μια δύναμηπου ξαναδιεκδικεί ρόλο στους ιμπεριαλι-στικούς ανταγωνισμούς, αξιοποιώντας τηνοικονομική της ανάκαμψη και την εσωτερι-κή της σταθεροποίηση. Είναι όμως μια ανά-καμψη με πήλινα πόδια. Μια αναταραχήστις παγκόσμιες τιμές μπορεί να διαλύσειόλες τις επιτυχίες της τελευταίας οχταετί-ας και να στεγνώσει τα κρατικά ταμεία.Ομως οι ανταγωνισμοί της με τις ΗΠΑ είναιπραγματικοί. Λίγες μέρες μετά την εκλογήΜεντβέντεφ έγιναν αμερικανο-ρωσικέςαερομαχίες κοντά στην Ιαπωνία και τηνΚορέα. Μπορεί να ήταν “συμβολικές”,όμως κανείς δεν ξέρει πόσο συμβολικέςμπορούν να παραμείνουν οι απειλές γιαχτύπημα στην Ουκρανία ή για αποστολήστρατού στο Κόσοβο. Γι' αυτό και δενυπάρχει λόγος για καμιά αυταπάτη ότι ηεπιστροφή της Ρωσίας αποτελεί “αντίβα-ρο” για τη δύναμη των ΗΠΑ, ούτε νοσταλ-γία για την εποχή των δύο πόλων. Η ανα-θέρμανση των ανταγωνισμών είναι παρά-γοντας αποσταθεροποίησης που κάνει πιοεπικίνδυνο ολόκληρο τον πλανήτη και είναιένας ακόμη λόγος για να δυναμώσουμε τημάχη ενάντια στον ιμπεριαλισμό.

HH κκηηδδεείίαα ττηηςς δδηημμοοσσιιοογγρράάφφοουυ AAνννναα ΠΠοολλιιττόόφφσσκκααγγιιααHH κκηηδδεείίαα ττηηςς δδηημμοοσσιιοογγρράάφφοουυ AAνννναα ΠΠοολλιιττόόφφσσκκααγγιιαα

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 27

Page 26: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

28 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

«Πρόεδρος για την φτωχολογιά»,«πρόεδρος με ανθρωπιά» ήταν τα σχόλιαπου κατέγραφαν τα κανάλια από τονκόσμο που πανηγύριζε στους δρόμουςτης Λευκωσίας το βράδυ της Κυριακής 24Φλεβάρη μετά την ανακοίνωση των απο-τελεσμάτων των εκλογών που έβγαζαννικητή τον Χριστόφια με 53,3%. Πάνω απότριάντα χιλιάδες συγκεντρώθηκαν μέσακαι έξω από το στάδιο Ελευθερία για ναπανηγυρίσουν την νίκη Χριστόφια με κόκ-κινες σημαίες, που ήταν «απαγορευμέ-νες» στη διάρκεια της προεκλογικήςπεριόδου, με τον Τσέ και συνθήματα.Ηταν μια πρωτοφανής συγκέντρωση καιένα ατέλειωτο πανηγύρι χαράς καιενθουσιασμού.

Το στάδιο σείστηκε όταν στα μεγάφω-να έπαιζε το «ακορντεόν» του Μάνου Λοί-ζου και δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι επα-ναλάμβαναν με όλη τη δύναμη τηςψυχής τους το ρεφρέν… «δεν θα περάσειο φασισμός», ή έστελναν «χαιρετίσματαλοιπόν στην εξουσία». Το κόκκινο πανόμε το έμβλημα του ΑΚΕΛ που άνοιξε καικάλυψε ολόκληρη σχεδόν την κερκίδααπέναντι από την εξέδρα των επισήμωνέστελνε το δικό του μήνυμα μέσα καιέξω από το στάδιο.

O Χριστόφιας πήρε το μήνυμα και μπαί-νοντας στο στάδιο δήλωσε: «υποκλίνο-μαι μπροστά στο μεγαλείο σου λαέ»

Ταξική ΠόλωσηΗταν ένα ξέσπασμα μετά από μια

μεγάλη και έντονη προεκλογική περίοδο,που χαρακτηρίστηκε από έντονη ταξικήπόλωση. Σε αυτή την αναμέτρηση παίζο-νταν πολύ περισσότερα από το ποιος θαδιαχειριστεί την εξουσία τα επόμενα χρό-νια. Παίζονταν η ίδια η συνοχή και ηύπαρξη των κομμάτων που θα έχαναν τιςεκλογές. Ιδιαίτερα για το ΑΚΕΛ στο βαθμόπου ο Χριστόφιας δεν θα περνούσε στοδεύτερο γύρο και θα έπρεπε να επιλέξειανάμεσα στον Παπαδόπουλο και τονΚασουλίδη. Τελικά ο μεγάλος χαμένοςήταν ο Παπαδόπουλος και τα κόμματαπου τον υποστήριζαν.

Ο Παπαδόπουλος πλήρωσε το τίμημαγια την εθνικιστική και αδιάλλακτη πολιτι-κή του απέναντι στους τουρκοκύπριουςπου οδήγησε σε μια νέα περίοδο ψυχρο-

πολεμικής έντασης ανάμεσα στις δυοκοινότητες. Μια πολιτική που όχι μόνοέκλεινε την πόρτα σε μια συμβιβαστικήδιευθέτηση αλλά άνοιγε το δρόμοστους φασίστες της Χρυσής Αυγής καιτης ΕΦΕΝ να βγαίνουν ανοικτά και νααπειλούν εκδηλώσεις επαναπροσέγγισηςή να επιτίθενται σε τουρκοκύπριους πουέρχονταν στο νότο. Πλήρωσε ακόμη τιςσπασμένες υποσχέσεις για αλλαγή, κοι-νωνική δικαιοσύνη και κράτος πρόνοιας.

Μπορεί τους τελευταίους μήνες καιιδιαίτερα όταν φάνηκε από τις δημοσκο-πήσεις ότι τα ποσοστά του άρχισαν ναπέφτουν, να έδωσε κάποιες παροχέςκυρίως στους συνταξιούχους αλλά ήτανφανερό ότι μια τέτοια «δωροδοκία» δενήταν αρκετή για για να ξεχάσει ο κόσμοςόλα τα προηγούμενα χρόνια της λιτότη-τας και των περικοπών. Δεν μπορούσε ναξεχάσει την αύξηση του ορίου αφυπηρέ-τησης, τις συντάξεις πείνας, τις ιδιωτικο-ποιήσεις, τις απολύσεις τα νέα εξοντωτι-κά ωράρια. Δεν μπορούσε να ξεχάσειτους ξυλοδαρμούς διαδηλωτών από τηναστυνομία σε κάθε κινητοποίηση πουαμφισβητούσε τις επιλογές της κυβέρνη-σης όπως τους αγρότες, τους φορτηγα-τζήδες, τους κατοίκους των Λυμπιών,τους φοιτητές. Λίγες μόλις μέρες πριν τιςεκλογές χτύπησε τις γυναίκες αιτητώνασύλου και αντιρατσιστές διαδηλωτές.

Ολα αυτά ήταν που μαύρισε ο κόσμοςστο πρόσωπο του Τάσσου Παπαδόπου-λου και δεν πέρασε ούτε καν στο δεύτε-ρο γύρο - πρώτη φορά εν ενεργεία πρό-εδρος δεν περνά στο δεύτερο γύρο τωνεκλογών. Η συντριβή του Παπαδόπουλουκαι της πολιτικής του δείχνει πόσο ψεύτι-κοι ήταν οι ισχυρισμοί όλων εκείνων πουυποστήριζαν ότι το 76% που ψήφισε “όχι”στο δημοψήφισμα ήταν εθνικιστές πουδεν ήθελαν συμφιλίωση με τους τουρκο-κύπριους και μια συμβιβαστική διευθέτη-ση του κυπριακού. Ο Παπαδόπουλος καιτα κόμματα που τον υποστήριξαν έκανανσημαία τους αυτή την πολιτική και μόλις

που κατάφεραν να πάρουν το 31%.Ο Κασουλίδης, του δεξιού ΔΗΣΥ που

πέρασε στο δεύτερο γύρο μαζί με τονΧριστόφια, πρόβαλε το χαρτί της Ε.Ε. καιτης προσαρμογής σε όλα με τον σκληρόπυρήνα της Ε.Ε. με τη δικαιολογία ότιέτσι θα είναι πιο αποτελεσματικές οι πιέ-σεις στην Τουρκία. Προσπάθησε να κτίσειτο προφίλ ενός μετριοπαθή και εκσυγ-χρονιστή πολιτικού με δημοκρατικές καικοινωνικές ευαισθησίες. Δέκα χρόνιαόμως λιτότητας και σωβινισμού από τηδιακυβέρνηση Κληρίδη στην οποία συμ-μετείχε ο ίδιος σαν υπουργός, δενξεχνιούνται εύκολα. Δεν ξεχνιούνταιεύκολα οι πολεμοκάπηλες επιλογές τωνS300 και του δόγματος του Ενιαίου Αμυ-ντικού Χώρου, ή οι νεοφιλελεύθερες επι-λογές όπως το κουτσούρεμα της ΑΤΑ, ηπροσπάθεια να απαγορευτούν οι απεργί-ες στο δημόσιο τομέα και πολλά άλλα.Εξάλλου και να ήθελε ο κόσμος να ταξεχάσει δεν τον άφησε ο ίδιος ο Κασου-λίδης που στο δεύτερο γύρο έπαιξε τοχαρτί του αντικομμουνισμού, των “ελλη-νοχριστιανικών” ιδανικών και συμμάχησεμε τον Αρχιεπίσκοπο και τον μητροπολίτηΛεμεσού, που αντιπροσωπεύουν ό,τι πιοσυντηρητικό και οπισθοδρομικό υπάρχειμέσα στην κοινωνία. Σμπαράλιασε έτσιμόνος του το πρόσωπο του μετριοπαθήκαι του εκσυγχρονιστή που έκτιζε τόσοκαιρό.

Αριστερή στροφήΟ Χριστόφιας παρόλο που συγκυβέρ-

νησε με τον Παπαδόπουλο για τεσσερά-μισι χρόνια, κατάφερε χωρίς ποτέ νακάνει μια σοβαρή αυτοκριτική, να απο-στασιοποιηθεί από τις επιλογές τουΠαπαδόπουλου και να αξιοποιήσει τηριζοσπαστικοποίηση και την αριστερήδιάθεση που υπήρχε μέσα στη κοινωνία.Δήλωσε από την αρχή ότι δεν θα κάνει«σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοι-νωνίας» και ότι θα «διαχειριστεί το υπάρ-χον σύστημα» αλλά την ίδια στιγμή υπό-

OO NNττίίννοοςς AAγγιιοομμααμμίίττηηςς ααππόό ττηηνν EEρργγααττιικκήή ΔΔηημμοοκκρρααττίίαα σσττηηνν KKύύππρροο,,γγρράάφφεειι γγιιαα ττιιςς ππρροοοοππττιικκέέςς πποουυ ααννοοίίγγοοννττααιι μμεεττάά ττηηνν ννίίκκηη ττοουυ AAKKEEΛΛ σσττιιςςππρροοεεδδρριικκέέςς εεκκλλοογγέέςς

H Kύπροςμετά την νίκη του AKEΛ

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 28

Page 27: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 29

σχονταν στους εργαζόμενους ότι δεν θααυξήσει το όριο αφυπηρέτησης, θασυζητήσει το θέμα της αποκατάστασηςτης ΑΤΑ (Αυτόματης Τιμαριθμικής Ανα-προσαρμογής), ότι θα αυξήσει τις συντά-ξεις πάνω από το όριο της φτώχιας, θαενισχύσει τη δωρεάν δημόσια Παιδεία καιτη δημόσια Υγεία. Υπόσχονταν μονιμοποί-ηση των εκτάκτων, ανθρωπιστική μετα-χείριση των μεταναστών και πολλά άλλα.

Εκανε συνέχεια αναφορά στηνανάγκη συνεννόησης με τους τουρ-κοκύπριους και την ανάγκη καταπολέ-μησης του εθνικισμού. Στην τελευ-ταία τηλεοπτική αναμέτρησή τουμάλιστα με τον Κασουλίδη που μετα-δίδονταν από όλα τα τηλεοπτικάκανάλια απαντώντας σε ερώτησηείπε ότι πρέπει να αλλάξουν τα βιβλίατης ιστορίας για να μάθουν οι νέοι γιατο πραξικόπημα αλλά και για ταεγκλήματα σε βάρος των τουρκοκυ-πρίων. «Είναι καιρός» είπε «να απολο-γηθούμε στην άλλη πλευρά για ταεγκλήματα και τις σφαγές που διέ-πραξαν οι εθνικιστές, πρέπει να απο-λογηθούν και οι δυο πλευρές». Μιατέτοια τοποθέτηση βέβαια σε μιατέτοια τηλεοπτική αναμέτρηση δενμπορεί παρά να χαρακτηριστεί σανιστορική αφού για πρώτη φορά λέγε-ται κάτι τέτοιο δημόσια από κάποιον οοποίος δυο μέρες μετά εκλέχτηκεπρόεδρος.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η νίκη τουΧριστόφια αποτελεί ιστορικής σημασίαςεξέλιξη και θα αποτελέσει σημείο ανα-

φοράς όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη φοράστην ιστορία της κυπριακής αριστεράςπου εκλέγεται ο Γ.Γ. του ΚομμουνιστικούΚόμματος της Κύπρου σαν πρόεδροςαλλά γιατί συνοδεύτηκε με διακηρύξειςσαν αυτή για τα εγκλήματα σε βάρος τωντουρκοκυπρίων ή όπως τη δήλωση ότιδεν θα ενταχθεί η Κύπρος στον «Συνεται-ρισμό για την Ασφάλεια και την Ειρήνηστην Ευρώπη» γιατί «είναι προθάλαμοςτου ΝΑΤΟ» και γιατί «δεν θέλουμε ναστέλνουμε τα παιδιά μας να σκοτώνονταιστο Αφγανιστάν και το Ιράκ ή στην Γιου-γκοσλαβία». Μπορεί αυτά να ειπώθηκανμέσα στο έντονο κλίμα πόλωσης πουπροσπάθησε να δημιουργήσει ο Κασου-λίδης και οι ακροδεξιοί που τον στήριζανμε τις αντικομουνιστικές κορώνες τους,αλλά το γεγονός παραμένει ότι αυτές οιδηλώσεις και αυτή η συζήτηση μπήκανμέσα στην πολιτική ατζέντα και θα συζη-τούνται για καιρό.

Με τον ίδιο τρόπο μπήκαν και μια σειράαπό άλλα ζητήματα όπως το γεγονός ότιο Χριστόφιας αγνόησε τις πιέσεις τουΔΗΚΟ και της ΕΔΕΚ στον καταρτισμό τουΥπουργικού Συμβουλίου και δεν τουςέδωσε τα υπουργεία Παιδείας και Άμυναςπου ζητούσαν. Πολύ πιο σημαντικό μάλι-στα ήταν το γεγονός ότι αγνόησε τελεί-ως τον Aρχιεπίσκοπο στο θέμα της επιλο-γής του υπουργού Παιδείας. Είναι ηπρώτη φορά στην ιστορία της ΚυπριακήςΔημοκρατίας από την ίδρυση της το 1960που η Eκκλησία δεν έχει λόγο στην επι-λογή του υπουργού Παιδείας.

Στα θετικά του Χριστόφια καταγράφε-

ται και το γεγονός ότι άδειασε τον διοικη-τή της Κεντρικής Τράπεζας που ζήτησενα κοπεί η ΑΤΑ και να υπάρξει περιορι-σμός των κοινωνικών δαπανών, δηλώνο-ντας ότι η ΑΤΑ είναι ιερή και ότι την οικο-νομία τη διαχειρίζεται η κυβέρνηση καιόχι ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας.Είναι σίγουρο ότι πολλοί εργαζόμενοιάκουσαν με ανακούφιση αυτή τη δήλω-ση όπως επίσης και την εξαγγελία για14η σύνταξη από φέτος το Πάσχα.

Ο Χριστόφιας κέρδισε τις εντυπώ-σεις και σε σχέση με την πολιτικήπροσέγγισης των τουρκοκυπρίων. ΟΤαλάτ που τόσο καιρό κρύβοντανπίσω από την αδιαλλαξία του Παπα-δόπουλου για να το παίζει διαλλα-κτικός και πρόθυμος για διευθέτησητώρα βρίσκεται εκτεθειμένος καιαντιμετωπίζει πολλές πιέσεις απότους τουρκοκύπριους. Οργανώσειςκαι συνδικάτα που είχαν πρωτοστα-τήσει στην πτώση του Ντεκτάς,όπως των δασκάλων, των καθηγη-τών, των δημοσίων υπαλλήλων καιάλλων, έχουν συγκροτήσει ένα νέοΦόρουμ για την Ειρήνη και πιέζουντον Ταλάτ. Ηδη άρχισαν να οργανώ-νονται απεργίες και διαδηλώσειςπου θυμίζουν τις μεγάλες κινητο-ποιήσεις του 2003.

Το ζητούμενο όμως είναι αν θα κατα-φέρει ο Χριστόφιας και το ΑΚΕΛ να κερδί-σουν εκτός από τις εντυπώσεις και τηνουσία. Αν θα μπορέσει να οδηγήσει ταπράγματα σε μια ειρηνική διευθέτησηπου να σέβεται τα δικαιώματα των

ΠΠααννηηγγυυρριισσμμοοίί μμεε κκόόκκκκιιννεεςς σσηημμααίίεεςς κκααιι ττοονν TTσσεε ττοο ββρράάδδυυ ττωωνν εεκκλλοογγώώννΠΠααννηηγγυυρριισσμμοοίί μμεε κκόόκκκκιιννεεςς σσηημμααίίεεςς κκααιι ττοονν TTσσεε ττοο ββρράάδδυυ ττωωνν εεκκλλοογγώώνν

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 29

Page 28: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

30 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

απλών ανθρώπων και των δύο πλευρών.Αν θα μπορέσει να δικαιώσει τις προσδο-κίες όλων αυτών που τον ψήφισαν ελπί-ζοντας σε μια πιο δίκαιη κοινωνία.

ΣοσιαλδημοκρατίαΤο ΑΚΕΛ δεν διαφέρει από τα σοσιαλ-

δημοκρατικά κόμματα που πήραν τηνεξουσία σε άλλες χώρες. Δεν θα πρέπεινα περιμένουμε ότι θα κυβερνήσει δια-φορετικά απ ότι το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα ήοι Eργατικοί στη Βρετανία. Μπορεί μάλι-στα να μην καταφέρει να προσφέρειούτε όσα πρόσφερε το ΠΑΣΟΚ όταν ανέ-λαβε για πρώτη φορά την εξουσία το1981 γιατί το ΑΚΕΛ αναλαμβάνει τη δια-χείριση του ελληνοκυπριακού καπιταλι-σμού σε μια περίοδο που η κρίσησυγκλονίζει την παγκόσμια οικονομία καιοι ανταγωνισμοί στην περιοχή είναι ιδιαί-τερα έντονοι.

Δείγματα γραφής έδωσε πολλά στοπαρελθόν αφού συνεργάστηκε και συμ-μετείχε έμμεσα ή άμεσα με δικούς τουυπουργούς σε όλες τις μεταπολεμικέςκυβερνήσεις από το ’74 μέχρι σήμερα μεεξαίρεση την δεκαετία Κληρίδη. Ολ’ αυτάτα χρόνια στήριξε όλες τις βασικές επιλο-γές του ελληνοκυπριακού καπιταλισμού.Υποστήριξε τον πολιτικό και οικονομικόαποκλεισμό των τουρκοκυπρίων και τουςεξοπλισμούς. Υποστήριξε την ένταξηστην Ε.Ε. και στην ΟΝΕ, ενώ στήριξε ήανέχτηκε τα προγράμματα λιτότηταςαυτών των κυβερνήσεων.

Ηδη άρχισαν να μιλούν για πενταετήπροοπτική στην υλοποίηση των προε-κλογικών υποσχέσεων τους. ΟΧριστόφιας δήλωσε ότι θα τιμήσει την

υπογραφή του προκατόχου του, πουυπέγραψε την συνθήκη της Λισσαβώνας,ενώ ξεκαθάρισε ότι δεν θα βάλει θέμαβρετανικών βάσεων. Με τον ίδιο τρόποείναι σίγουρο ότι θα τηρήσει και τιςδεσμεύσεις των προκατόχων του για τηνπαραχώρηση διευκολύνσεων στους Αμε-ρικανούς στον πόλεμο “κατά της τρομο-κρατίας” που μακέλεψε τους λαούς τουΙράκ, του Αφγανιστάν και της Παλαιστί-νης.

ΠιέσειςΔεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Χριστό-

φιας θα προσπαθήσει να υλοποιήσεικάποιες από τις προεκλογικές του υπο-σχέσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τοΑΚΕΛ διατηρεί ισχυρούς οργανωτικούςδεσμούς με την εργατική τάξη, μέσα απότα συνδικάτα που ελέγχει και τις κομματι-κές ομάδες βάσης. Κάτι που σημαίνει ότιοι πιέσεις δεν πάνε μόνο από τα πάνωπρος τα κάτω αλλά πολλές φορές πάνεκαι ανάποδα, από τα κάτω προς τα πάνω.Η ίδια η υποψηφιότητα Χριστόφια ήταναποτέλεσμα μιας τέτοιας διαδικασίαςπου πίεσε την ηγεσία να την υιοθετήσεικαι στο τέλος να την στηρίξει με όλες τεςτις δυνάμεις.

Η πίεση της βάσης θα είναι εκεί για τονΧριστόφια. Το ίδιο όμως ισχύει και για τονάλλο πόλο, το κεφάλαιο και τους εργο-δότες, με τον οποίο το ΑΚΕΛ επίσης έχειισχυρούς δεσμούς αφού ελέγχει πολλέςεπιχειρήσεις σαν συλλογικός καπιταλι-στής. Ηδη η ΟΕΒ (Ομοσπονδία Εργοδο-τών και Βιομηχάνων) έχει ζητήσει κατάρ-γηση της ΑΤΑ, περικοπές στις κοινωνικέςδαπάνες και αντιτίθεται στη παραχώρηση

της14ης σύνταξης.Ο «συνδυασμός της επιχειρηματικότη-

τας και της εργασίας» που υπόσχεται οΧριστόφιας δεν μπορεί να γίνει προςόφελος και των δύο, ιδιαίτερα σε εποχέςκρίσης. Μπορεί ο Χριστόφιας να έβαλεΥπουργό Οικονομικών ένα μεγαλοεπιχει-ρηματία με θητεία στα Διοικητικά Συμ-βούλια των Τραπεζών και Υπουργό Εργα-σίας μια συνδικαλίστρια της ΠΕΟ αλλάαυτό δεν είναι αρκετό για να συμβιβάσειτα συμφέροντα των εργατών και τωναφεντικών. Ένα από τα δύο θα ζημιώνειγια να κερδίζει το άλλο. Η εμπειρία όλωναυτών των κυβερνήσεων έδειξε ότι όπουδοκίμασαν να τα συμβιβάσουν, ο συμβι-βασμός στο τέλος ήταν σε βάρος τηςεργατικής τάξης.

Οσο ο Χριστόφιας θα αντιστέκεταιστις πιέσεις των αφεντικών θα έχει τηστήριξη όλων αυτών που την προηγού-μενη περίοδο έδωσαν τις δυνάμειςτους για να εκλεγεί. Όλος αυτός οκόσμος που βγήκε στους δρόμους γιανα πανηγυρίσει την ιστορική νίκη τηςαριστεράς δεν θα πάει ετσι εύκολα στοσπίτι του. Θα είναι εκεί και θα περιμένεινα εξαργυρώσει τις υποσχέσεις πουτου δόθηκαν. Μπορεί να δείξει ανοχήγια μια περίοδο αλλά ένα είναι τοσίγουρο, ότι δεν θα περιμένει γιαπάντα. Αν μάλιστα ο «πρόεδρος για τηφτωχολογιά» μετατραπεί και αυτός σεπρόεδρο για τους πλουσίους, όπως οιπροκάτοχοι του, τότε είναι σίγουρο ότιπολύς από αυτό τον κόσμο θα κατέβειξανά στους δρόμους για να υποχρεώ-σει το Χριστόφια να υποκλιθεί για άλλημια φορά στο μεγαλείο του.

ΔΔιιααδδηηλλωωττέέςς σσττηηνν KKύύππρροο εεννάάννττιιαα σσττοονν ππόόλλεεμμοο ττοουυ MMπποουυςςΔΔιιααδδηηλλωωττέέςς σσττηηνν KKύύππρροο εεννάάννττιιαα σσττοονν ππόόλλεεμμοο ττοουυ MMπποουυςς

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 30

Page 29: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 31

Το βιβλίο του Μίκλος Κουν αν και κυκλο-φόρησε πρόσφατα μεταφρασμένο από ταουγγρικά, είναι γραμμένο πριν από 20 χρό-νια. Η έκδοση όμως είναι σημαντική μιαςκαι αποτελεί τη μοναδική βιογραφία τουρώσου επαναστάτη Νικολάι Μπουχάρινστα ελληνικά. Ο συγγραφέας εκτός απόιστορικός του επαναστατικού κινήματοςστη Ρωσία είναι και εγγονός του ηγέτη τηςουγγρικής επανάστασης Μπέλα Κουν.

Το σημαντικότερο έργο του Μπουχάρινείναι το “Ιμπεριαλισμός και ΠαγκόσμιαΟικονομία” με πρόλογο του Λένιν καικυκλοφορεί στα ελληνικά από το Μαρξι-στικό Βιβλιοπωλείο. Δυστυχώς, ο ΘανάσηςΒακαλιός που μετέφρασε το βιβλίο ξεχνά-ει να το αναφέρει στην εισαγωγή όπουκαταγράφει και την ελληνική βιβλιογρα-φία.

Ο Μπουχάριν γεννήμενος το 1888 συμ-μετείχε ενεργά στη Pώσικη Eπανάστασητου 1905 μόλις στα 17 του χρόνια. Το1906 εντάχθηκε στο μπολσεβίκικο κόμμακαι παρά τη νεαρή του ηλικία αναδείχθηκεσε θεωρητικό του κόμματος. Η επανάστα-ση του 1905 τον καθόρισε τόσο ώστε νααποφασίσει ότι θα αφιερωθεί στην επανα-στατική πολιτική. “Μπήκα στο Πανεπιστή-μιο κυρίως για να οργανώσω” δηλώνει σεκάποιο βιογραφικό του που αναφέρει οσυγγραφέας. Η πορεία του είναι τόσοσημαντική ώστε να είναι ένα από τα λίγαστελέχη που ανέφερε ο Λένιν στην πολι-τική του διαθήκη, κάνοντας λόγο για το“αγαπημένο παιδί του κόμματος” και έναναπό τους “πιο αξιόλογους θεωρητικούς”.

Το πρόβλημα με τη ζωή του Μπουχάρινείναι να ερμηνεύσει κανείς πώς από τιςκορυφές του μαρξισμού με ένα έργο

όπως ο “Ιμπεριαλισμός” έφτασε να γίνειιδεολογικός παρατρεχάμενος του Στάλινστα μέσα της δεκαετίας του '20 και απόεκεί να καταλήξει στο εκτελεστικό από-σπασμα από τον ίδιο το Στάλιν. Το βιβλίοτου Κουν είναι χρήσιμο για όλη αυτήν τηνπορεία, όπου φαίνονται πολλά περισσότε-ρα ζιγκ ζαγκ του Μπουχάριν.

Το βασικό άσχημο χαρακτηριστικό τουΜπουχάριν που αναδεικνύεται στο βιβλίοείναι ότι από τη μια μεριά εμπιστευόταν μεμεγάλη ευκολία τα θεωρητικά σχήματακαι τις ιδεολογικές αφαιρέσεις και από τηνάλλη ήταν υπερβολικά διστακτικός στο ναπάρει πρακτικές πρωτοβουλίες. Ο Λένινστη διαθήκη του δίπλα στα καλά λόγιαείχε συμπληρώσει και ότι “υπάρχει κάτισχολαστικό πάνω του. Ποτέ δε μελέτησετη διαλεκτική και μάλλον ποτέ δεν τηνκατάλαβε πλήρως”. Ορισμένες στιγμέςαυτού του σχολαστικισμού ήταν η απόλυ-τη άρνηση των εθνικών κινημάτων σταγραπτά του πριν την επανάσταση, ή ότιβρέθηκε στην πλευρά των “αριστερώνκομμουνιστών” το 1918, οι οποίοι ζητού-σαν να μην υπογραφεί συνθήκη ειρήνηςμε τη Γερμανία.

Πιο σημαντικές όμως ήταν οι τοποθετή-σεις τον καιρό που η επανάσταση προ-

σπαθούσε να βρει λύση ενάντια στην απο-μόνωσή της. Ο Μπουχάριν θεωρητικοποί-ησε την τακτική του Πολεμικού Κομμουνι-σμού λέγοντας πως είναι ένα βήμα προςτον πραγματικό κομμουνισμό. Στην πραγ-ματικότητα ήταν μια λύση ανάγκης για μιαχώρα σε κατάσταση πολιορκίας. Με τηνίδια θεωρητική ευκολία αργότερα έγινε οβασικός υπερασπιστής της ακριβώς ανά-ποδης γραμμής, της Νέας ΟικονομικήςΠολιτικής με την οποία γίνονταν ανοίγμα-τα στον καπιταλισμό για λόγους επιβίω-σης της επανάστασης. Ο Μπουχάριν σεαυτό το συμβιβασμό έβλεπε τον ερχομότου “σοσιαλισμού με ρυθμό σαλιγκαριού”.

Αυτή η θεωρητική δικαιολόγηση τωνπάντων έγινε εργαλείο στα χέρια του Στά-λιν, ο οποίος δεν είχε καν την ικανότητανα διατυπώσει δική του θεωρία.Χρησιμοποίησε τον Μπουχάριν ενάντιαστον Τρότσκι και όλη την αριστερή αντιπο-λίτευση και μετά τον πέταξε στο καλάθιτων αχρήστων. Ο Μπουχάριν φαίνεται ναείχε καταλάβει ότι ο Στάλιν δεν ενδιαφε-ρόταν για τις ιδέες αλλά για την αναρρίχη-σή του στην εξουσία. Σύμφωνα με τιςσημειώσεις του Κάμενεφ, το 1928, οΜπουχάριν του έλεγε “Ο Στάλιν ενδιαφέ-ρεται μόνο για τη διατήρηση της εξουσίαςτου. Αν τον αφήσουμε μπορεί να κρατήσειτο κλειδί της ηγεσίας, και αν τη διατηρή-σει, θα μας αποτελειώσει όλους”. Παρόλααυτά δεν έκανε επί της ουσίας τίποτα. ΟΜίκλος Κουν συγκρίνει σωστά την επιλογήτου Τρότσκι να δώσει τη μάχη με κάθεμέσο και να οργανώνει την αντιπολίτευσηακόμη και από την εξορία με τη στάση τουΜπουχάριν που όσο προχωρούσαν ταχρόνια τόσο πιο δουλοπρεπής γινότανπαρά τις προσβολές που δεχόταν.

Το πρώτο μέρος του βιβλίου είναι αρκε-τά πλούσιο σε εικόνες από την επαναστα-τική δράση του Μπουχάριν μαζί με μιαολόκληρη γενιά νέων μπολσεβίκωνκόντρα στην απολυταρχία του Τσάρου,ώστε δεν ξεχνάς ότι ο Μπουχάριν ήτανεπαναστάτης ακόμη και όταν παρακάτωδιαβάζεις τις ασυγχώρητες υποκλίσεις τουστον Στάλιν. Κατάληξη αυτής της πορείαςήταν η δίκη Μπουχάριν το 1938, μια σκη-νοθετημένη παρωδία στην οποία τουφορτώθηκαν όλων των ειδών οι κατηγορί-ες περί εσχάτης προδοσίας και τελικά του-φεκίστηκε από τη σταλινική δικτατορία. Η

Bιβλιοκριτική

MMίίκκλλοοςς KKοουυνν

MMπποουυχχάάρριινν AAππόό ττηηνν ηηγγεεσσίίαα ττωωνν μμπποολλσσεεββίίκκωωννσσττοο εεκκττεελλεεσσττιικκόό ααππόόσσππαασσμμαα

Τιμή: 21 ευρώ420 σελίδες Εκδόσεις Θεμέλιο

Mια πρώτη γνωριμία

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 31

Page 30: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

τραγωδία είναι εντονότερη με τη σκέψηότι ο ίδιος ο Μπουχάριν είχε γίνει άθελάτου ιδεολογικός τροφοδότης της δικτατο-ρίας που τον εκτελούσε.

Το βιβλίο στηρίζεται κυρίως σε γεγονό-τα, σε απομνημονεύματα και σε προσωπι-κές συνεντεύξεις, στοιχεία που είναι αρκε-τά πρωτότυπα. Ομως η έλλειψη αναφο-ρών σε πολιτικά και ιδεολογικά κείμεναόπως και σε οποιαδήποτε άλλη δευτερο-γενή βιβλιογραφία βγάζει εκτός βιβλίουτην ουσία των αντιπαραθέσεων Τρότσκι –Στάλιν – Μπουχάριν και τη διαδικασία πουοδήγησε στη σταλινική αντεπανάσταση,πέρα από τα προσωπικά και ψυχολογικάχαρακτηριστικά. Αυτό δεν κάνει το βιβλίολιγότερο χρήσιμο, αλλά αν κανείς θέλεινα προχωρήσει παραπέρα χρειάζεται τον3ο τόμο της βιογραφίας του Τόνι Κλιφ γιατο Λένιν και το βιβλίο “Κομιντέρν” τουΝτάνκαν Χάλας.

NNίίκκοοςς ΛΛοούύννττοοςς

Η συζήτηση για τον καπιταλισμό τηςεποχής μας έχει ενδιαφέρον από πάραπολλές απόψεις. Οι απαντήσεις που δίνο-νται από τις δυνάμεις της Αριστεράς σταερωτήματα που ανακύπτουν καθορίζει ενπολλοίς και την πολιτική τους παρέμβασηστους αγώνες που ξεδιπλώνονται σήμε-ρα. Μπορούμε να μιλάμε για ένα σύστημαπου διατηρεί τα ουσιώδη γνωρίσματα πουείχε εντοπίσει ο Μαρξ; Τι είναι ο ιμπεριαλι-σμός και ο νεοφιλελευθερισμός, πολιτικέςκάποιων μερίδων του κεφαλαίου ή βασικάχαρακτηριστικά του συστήματος; Ποια κοι-νωνική δύναμη μπορεί να αντιπαρατεθείσυνολικά και νικηφόρα με το σύστημα;

Σε προηγούμενο τεύχη του Σοσιαλι-σμός από τα κάτω έχουμε ασχοληθεί μετέτοια ερωτήματα και τις απαντήσεις πουλαμβάνουν –όπως για παράδειγμα στηπαρουσίαση του βιβλίου του αμερικάνουμαρξιστή Ντέηβιντ Χάρβι «Νεοφιλελευθε-ρισμός». Ο Π. Παπακωνσταντίνου, δημο-σιογράφος και μέλος του ΝΑΡ, κάνει μιατέτοια απόπειρα με το βιβλίο του (δανει-

ζόμενος ένα μεγάλο μέρος της ανάλυσήςτου από τον Χάρβι).

Ο συγγραφέας, πολύ σωστά, απορρί-πτει τις απόψεις που κατά κανόνα είναισυνδεδεμένες με τον Τ. Νέγκρι και πουμαζί με το τέλος του ιμπεριαλισμού καιτου καπιταλισμού κηρύσσουν και το τέλοςτης εργατικής τάξης και του κινήματός τηςως υποκειμένου της αλλαγής της κοινωνί-ας.

Επισημαίνει επίσης ότι «οι αναστατώ-σεις των τελευταίων ετών αποτελούνπρόδρομα φαινόμενα διπλού κλονισμούτου διεθνούς συστήματος: λανθάνουσαςκρίσης της παγκόσμιας καπιταλιστικήςοικονομίας που από τη χειμαρρώδη ανά-πτυξη των τριών πρώτων μεταπολεμικώνδεκαετιών τείνει να αποτελματωθεί σταστάσιμα νερά της χρόνιας ύφεσης- και κρί-σης της αμερικανικής ηγεμονίας, μεπρώτο ορόσημο την ήττα στο Βιετνάμ καιδεύτερο τη χρεοκοπία των νεοσυντηρητι-κών στο Ιράκ». (σελ. 24-25).

Μια άλλη σωστή παρατήρηση, από τιςπολλές που διατυπώνονται, είναι η κατάρ-ριψη των απόψεων που υποστηρίζουν ότιζούμε σε ένα σύστημα που το πάνω χέριτο έχουν πάρει οι «κερδοσκόποι» απέναντιστο «παραγωγικό κεφάλαιο». Είναι μιαάποψη που υιοθετείται από κόμματα τηςρεφορμιστικής αριστεράς στην Ευρώπηκαι αλλού, που υπόσχονται μια «αντινεο-φιλελεύθερη» διαχείριση που θα απαλλά-ξει το σύστημα από τα καρκινώματα και τιςυπερβολές. Όπως γράφει ο Π.Π αφούπαραθέτει μια σειρά στοιχεία: «…τίποταδεν δικαιολογεί την υπόθεση για μια θεμε-λιακή μετάλλαξη του ‘παραγωγικού’ καπι-ταλισμού σε ‘καπιταλισμό του καζίνο’.Αντιθέτως, αυτό που υποδηλώνεται είναιη επιστροφή, από ορισμένες απόψεις, τουκαπιταλισμού στα δεδομένα του 1920-

1930». Ωστόσο το γενικό αποτέλεσμα είναι

άνισο. Θα χρειαζόταν περισσότεροςχώρος για να ασχοληθούμε με τις πτυχέςτης ανάλυσης του βιβλίου που αφορούνπχ τις αιτίες της μεταπολεμικής άνθισηςτου καπιταλισμού ή τον νόμο της αξίας καιτο «μηχανισμό» της τάσης του συστήμα-τος προς την κρίση. Ο τίτλος του βιβλίουαναφέρεται στη «γέννηση του ολοκληρω-τικού καπιταλισμού». Όταν ο Π.Π προσπα-θεί να διατυπώσει τι είναι αυτό που γεννι-έται, η ανάλυση γίνεται προβληματική απόπολλές απόψεις.

Ο όρος ολοκληρωτικός καπιταλισμός«παραπέμπει λιγότερο στο αγγλικό ‘totali-tarian capitalism’ που υπονοεί τον πολιτικόολοκληρωτισμό και περισσότερο στο‘total’ ή ‘global capitalism’ δηλαδή στηνέννοια του ‘καθολικού’ καπιταλισμού».Αυτή η «καθολικότητα» είναι κάτι καινούρ-γιο, υποστηρίζει ο Π. Παπακωνσταντίνου,επειδή «Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγω-γής επεκτείνεται σχεδόν ολοκληρωτικά,εις βάρος των προκαπιταλιστικών σχέσε-ων, στα μητροπολιτικά κέντρα και γίνεταικυρίαρχος, έστω με ιδιόμορφα χαρακτηρι-στικά, στις χώρες της περιφέρειας». (σελ.365)

Ο καπιταλισμός είναι «παγκόσμιο»σύστημα τουλάχιστον από τις αρχές του20ου αιώνα. Ποιες είναι οι προκαπιταλιστι-κές σχέσεις που υποτίθεται ότι καταργού-νται με την ανάδυση του ολοκληρωτικούκαπιταλισμού και μάλιστα στα «μητροπο-λιτικά κέντρα»;

Αν ο συγγραφέας εννοεί τις κοινωνικέςσχέσεις στις χώρες του πρώην ανατολι-κού μπλοκ με κέντρο τη Ρωσία, θα έπρεπενα εξηγήσει ποιοι ήταν οι νόμοι κίνησηςαυτού που «διαμορφώθηκε στα τέλη τηςδεκαετίας του ’20….ένας ιδιόμορφος,εκμεταλλευτικός και καταπιεστικός κοινω-νικός σχηματισμός, εγκλωβισμένος σενεκρό σημείο…» (σελ. 374). Nα εξηγήσειδηλαδή σε τι συνίστατο ο εκμεταλλευτι-κός τους χαρακτήρας.

Αν με «προκαπιταλιστικές σχέσεις»εννοεί το δημόσιο τομέα ή το λεγόμενο«κράτος πρόνοιας» τότε η ανάλυση ισορ-ροπεί επικίνδυνα στα όρια του ρεφορμι-σμού. Ο κρατικός τομέας της οικονομίας,δεν ήταν μια μη-καπιταλιστική νησίδα πουτώρα υφίσταται την επιδρομή μιας νέας«πρωταρχικής συσσώρευσης» του κεφα-λαίου (όπως ισχυρίζεται ο Χάρβι για παρά-δειγμα). Λειτουργούσε, και παρά τη φιλο-λογία περί «λιγότερου κράτους» συνεχίζεινα λειτουργεί, για να εξασφαλίσει τηναναπαραγωγή του κεφαλαίου και τιςανταγωνιστικές του ανάγκες.

Το πρόβλημα με μια τέτοια ανάλυσητου σύγχρονου καπιταλισμού είναι ότι κιν-δυνεύει να αφήνει ανοιχτή τη πίσω πόρταγια απόψεις που καταδικάζει. Για παρά-δειγμα, ένα από τα γνωρίσματα της

32 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

ΠΠέέττρροοςς ΠΠααππαακκωωννσσττααννττίίννοουυTTοο χχρρυυσσόό ππααρρααππέέτταασσμμαα HH γγέέννννηησσηη ττοουυ οολλοοκκλληηρρωωττιικκοούύκκααππιιττααλλιισσμμοούύΤιμή: 16.2 ευρώ390 σελίδεςΕκδόσεις A.A.-Λιβάνη

Mια συζήτηση πουπρέπει να ανοίξει

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 32

Page 31: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

«τάσης προς τον ολοκληρωτικό καπιταλι-σμό» σύμφωνα με τον Π.Π είναι και ότι «μετην αξιοποίηση της τρίτης τεχνολογικήςεπανάστασης ενισχύεται η τάση για ολο-κληρωτική υπαγωγή της εργασίας στοκεφάλαιο για το σφετερισμό όλων τωνσωματικών, πνευματικών και ψυχικώνδυνάμεων των εργαζομένων με τη διάλυ-ση κάθε ορίου μεταξύ εργασίας και ελεύ-θερου χρόνου…» (365-6). Είναι σαν ναβάζει απλά αρνητικό πρόσημο εκεί που οΝέγκρι και ο Χαρντ βάζουν θετικό ότανμιλάνε για την κατάρρευση του νόμου τηςαξίας και τις δημιουργικές δυνάμεις του«πλήθους» στην «Αυτοκρατορία».

Αυτός ο κίνδυνος γίνεται πιο «ορατός»με διατυπώσεις όπως η εξής: «Το κεφά-λαιο τείνει, με το συνδυασμό οικονομικήςκαι εξωοικονομικής βίας, όχι μόνο ναενσωματώσει ιδεολογικά, αλλά και ναυπονομεύσει συστηματικά, ει δυνατόν καινα διαλύσει, ουσιαστικά, κάθε μορφήοργάνωσης της μισθωτής εργασίας (συν-δικάτα, κόμματα). Ιδανική κατάστασηπραγμάτων για τον μέχρι τα άκρα ‘ευλύγι-στο’ και δομικά αποσταθεροποιημένοκαπιταλισμό της εποχής μας θα ήταν ημετατροπή της μισθωτής εργασίας σε έναασπόνδυλο σώμα μοναχικών ατόμων-πωλητών εργατικής δύναμης». (σελ 367).

Προφανώς ο Π.Π δεν ισχυρίζεται ούτεότι το σύστημα έχει φτάσει σε αυτό τοσημείο, ούτε ότι είναι μοιραίο ότι θα φτά-σει. Αντίθετα υποστηρίζει ότι ο σύγχρονοςκαπιταλισμός «έχει δημιουργήσει γιαπρώτη φορά σε τέτοια ποιότητα τις υλικέςπροϋποθέσεις της σοσιαλιστικής ανατρο-πής». (σελ. 377).

Επιμένει, σε αυτή την κατεύθυνση, ότι ηαντικαπιταλιστική Αριστερά πρέπει νααποφύγει δυο κινδύνους. Ο πρώτος ναμετατραπεί σε «τελευταίο βαγόνι τηςσοσιαλφιλελεύθερης Κεντροαριστεράς»και ο άλλος «ο επαναστατικός τελεσιγρα-φισμός, που θεωρεί πως ό,τι είναι ‘ξεπε-ρασμένο’ για την αυτόκλητη πρωτοπορία,είναι αυτομάτως ξεπερασμένο και για τιςλαϊκές μάζες». (σελ. 380).

Σωστές επισημάνσεις. Είναι πραγματικάκρίμα που ο συγγραφέας δεν δίνει συγκε-κριμένα παραδείγματα, σε συγκεκριμένεςπολιτικές μάχες που έχουν διεξαχθεί ήδιεξάγονται αυτά τα χρόνια για το πώςβλέπει η νέα αντικαπιταλιστική Αριστεράόχι μόνο να αποφεύγει αυτούς τους κινδύ-νους αλλά και να ανοίγει δρόμους προς ταεμπρός «να τη μετασχηματίζει σε αποτε-λεσματική πολιτική γραμμή».

Ως προς αυτό το σημείο, οι γενικέςπαρατηρήσεις στο τέλος του βιβλίου,είναι μάλλον χαμήλωμα του πήχη για τονορίζοντα που ανοίγεται μπροστά στο κίνη-μα σήμερα. «Η άμεση γενική πολιτική επι-δίωξη του ενιαίου μετώπου της μισθωτήςεργασίας» είναι η «δημοκρατική ανατροπήτων ολιγαρχικών-απολυταρχικών τάσεων

του συστήματος». Αυτό «σημαίνει μια ολό-κληρη περίοδο αγώνων για την επιβολήτων κοινωνικά αναγκαίων μεταρρυθμίσε-ων, οι οποίες θα προστατεύουν την εργα-σία, τη δημοκρατία, την ειρήνη και τονπολιτισμό, από τους πραγματικούς κινδύ-νους μιας δραματικής οπισθοδρόμησηςκαι θα διαμορφώσουν ένα πιο ευνοϊκόπεδίο πάλης για το σοσιαλιστικό μετασχη-ματισμό που δεν θα είναι, βέβαια, ιστορικόμονόπρακτο, αλλά μακρά διαδικασία».

Η άποψη ότι ο «σοσιαλιστικός μετασχη-ματισμός» είναι κάτι που ανήκει στο μακρι-νό μέλλον και ότι το «εφικτό» σήμερα είναι«κοινωνικά αναγκαίες μεταρρυθμίσεις»προφανώς και δεν μπορεί να είναι η προ-οπτική της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς.Μπορεί να έχει μια πολύ διαφορετικήστρατηγική: να δώσει τα πάντα για νανικήσουν οι αγώνες του σήμερα, για ναμην περάσουν οι επιθέσεις του κεφαλαίουστο ασφαλιστικό, στη παιδεία για παρά-δειγμα, ενωτικά με όλες τις δυνάμεις πουείναι διατεθειμένες να παλέψουν για αυτά.Η νίκη σ’ αυτές τις μάχες ανοίγει τη συζή-τηση για το «μετά». Και το μετά, είναι ηεπαναστατική ανατροπή του καπιταλι-σμού και το χτίσιμο μιας κοινωνίας τωνεργατικών συμβουλίων.

Σίγουρα, αυτή η προοπτική δεν στηρίζε-ται σε έτοιμες συνταγές από το παρελ-θόν. Η συζήτηση έχει ανοίξει και κάθεμάχη του κινήματος τη τροφοδοτεί με νέαστοιχεία. Από αυτή την άποψη το βιβλίοείναι μια συμβολή σε αυτή την συζήτησηέστω κι αν πολλές από τις απόψεις πουυποστηρίζει είναι λάθος.

ΛΛέέααννδδρροοςς MMππόόλλααρρηηςς

Σκεφτείτε ένα οποιοδήποτε γνωστό κοι-νωνικό κίνημα: για παράδειγμα το αντιπο-λεμικό κίνημα. Το κίνημα περιλαμβάνει τηδιατύπωση συλλογικών διεκδικήσεων,όπως π.χ. η αντίθεση στον πόλεμο στοΙράκ, η υποστήριξη στην ιρακινή αντίστα-ση, η αντίθεση στην ελληνική συμμετοχή,η αντίθεση στην αύξηση των εξοπλισμώντην υιοθέτηση μιας σειράς μορφών πολι-τικής δράσης, όπως η δημιουργία οργα-

νώσεων (π.χ. η Συμμαχία Σταματήστε τονπόλεμο), η διοργάνωση εκδηλώσεων,συζητήσεων, συλλαλητηρίων καιπορειών, η έκδοση αφισών και προκηρύ-ξεων κλπα και τέλος μια σειρά επιδείξεων,όπως κονκάρδες, πλακάτ, πανώ, συνθή-ματα, συλλογή υπογραφών κλπ. Όλααυτά είναι πολύ οικεία και λίγο πολύ δεδο-μένα. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι τα πράγ-ματα, και αυτό το βιβλίο εξετάζει τηνκαταγωγή και την εξέλιξη των κοινωνικώνκινημάτων. Ο συγγραφέας είναι από τουςπιο γνωστούς μελετητές διεθνώς τηςιστορικής κοινωνιολογίας, που θεωρεί ότιγια να καταλάβουμε τα κοινωνικά φαινό-μενα είναι απαραίτητη η ιστορική σκοπιά.

Ο Τίλλυ δείχνει ότι τα κοινωνικά κινήμα-τα ως συνδυασμός πολιτικού προγράμμα-τος, πολιτικής οργάνωσης και επίδειξηςγεννήθηκαν στα τέλη του 18ου αιώνα. Τοκίνημα για την επέκταση του εκλογικούδικαιώματος στη Βρετανία, το κίνημα γιατην ανεξαρτησία στην Αμερική, και τοκίνημα για την κατάργηση της δουλείαςστις δύο αυτές χώρες δημιούργησαν γιαπρώτη φορά το συνδυασμό προγράμμα-τος, οργάνωσης και επίδειξης που μαςείναι γνωστός, και που σύντομα υιοθετή-θηκε από άλλα κοινωνικά κινήματα (εργα-τικό κίνημα, γυναικείο κίνημα κλπ) και γενι-κεύτηκε παγκόσμια. Διεκδικήσεις, δράσηκαι επίδειξη υπήρχαν φυσικά σε όλες τιςταξικές κοινωνίες από πολύ παλιά. Συνή-θως όμως ήταν ενστικτώδεις αντιδράσειςστις πράξεις του κράτους ή της άρχουσαςτάξης και δεν είχαν σταθερότητα, ούτεοργανωτική δομή. Πολλές φορέςέφταναν μέχρι τη σύγκρουση ή την εξέ-γερση, αλλά δεν είχαν τη δυνατότητα τηςσυνεχής παρουσίας και οργάνωσης. Αυτόόμως άλλαξε από τον 18ο αιώνα και εξής.Τα κοινωνικά κινήματα δεν ήταν απλά

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008 33

CChhaarrlleess TTiillllyy

KKοοιιννωωννιικκάά κκιιννήήμμαατταα11776688--22000044Τιμή: 20 ευρώ406 σελίδεςΕκδόσεις Σαββάλας

Oχι μόνο διαμαρτυρία

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 33

Page 32: H Άνοιξη των εργατών · tο πιο μεγάλο απεργιακό κύμα 6 h απεργιακή 8 mάρτη των Γυναικών 8 h απεργία στους

34 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Mάρτης - Aπρίλης 2008

αντιδράσεις, αλλά έπαιρναντην πρωτοβουλία διεκδικώνταςαλλαγές στη βάση ενός προ-γράμματος αιτημάτων.

Τα κοινωνικά κινήματα διεκ-δίκησαν, και σε σημαντικόβαθμό επέβαλλαν, όχι μόνο τοδικαίωμα να εκφράζονταιδημόσια και να αμφισβητούντις επιλογές της κυβέρνησης ήτων ισχυρών, αλλά και τηνυποχρέωση των κυβερνήσεωννα ακούν και να αντιμετωπί-ζουν αυτά τα αιτήματα. Τοπρόγραμμα και οι αλλαγές δενμπορούσαν να πραγματοποιη-θούν με βάση την αυθόρμητηαντίδρασηα απαιτούσαν οργά-νωση και σταθερή συμμετοχήαπό μεγάλες μάζες ανθρώ-πων, που για πρώτη φοράέμπαιναν με τέτοιο τρόπο στηνιστορία.

Ένα σημαντικό μέρος τουβιβλίου αφιερώνεται στοπαρόν και το μέλλον των κοι-νωνικών κινημάτων. Ο Τίλλυεξετάζει σε τι βαθμό οι αλλα-γές στα μέσα επικοινωνίας(ίντερνετ, κινητά κλπ) αλλά καιη διεθνοποίηση των κινημά-των, με διαδηλώσεις όπωςαυτή της Γένοβας, έχουν αλλά-ξει τη μορφή, τις διεκδικήσειςκαι το είδος του κόσμου πουσυμμετέχει στα κοινωνικά κινή-ματα. Η απάντηση που δίνειείναι στη σωστή κατεύθυνση,καθώς βρίσκει ότι οι αλλαγέςστα μέσα επικοινωνίας συνή-θως απλά επιτείνουν τις επα-φές ανάμεσα στις οργανώσειςκαι τις ομάδες που ήδη είχανσχέσεις, ενώ η διεθνοποίησητων κινημάτων εξακολουθεί ναστηρίζεται σε τεράστιο βαθμόστη δυναμικότητα και τηνοργάνωση των κινημάτων σεεθνικό επίπεδο.

Ίσως το πιο απογοητευτικόμέρος του βιβλίου είναι ηαπουσία συζήτησης για τα επι-τεύγματα και τη στρατηγικήτων κοινωνικών κινημάτων. Οαναγνώστης που περιμένει ναμάθει τι πέτυχαν οι αγώνες τωνκοινωνικών κινημάτων ή μεποια στρατηγική θα πρέπει ναπροχωρήσουν, θα βρει εξαιρε-τικά λίγα πράγματα σ’ αυτό τοβιβλίο. Παρόλα αυτά, η παρου-σίαση της καταγωγής και εξέλι-ξης των κοινωνικών κινημάτωνείναι χρήσιμη και αξίζει να δια-βαστεί.

ΚΚώώσσττααςς ΒΒλλαασσόόπποουυλλοοςς

SAK 67 3/30/08 7:47 PM Page 34