882 F737 ν.1:1 ^agg s\

FONTES RERUM BYZMTIMRUM

S U M P T M S ACADEMIAE CAESAREAE SCIENTIARUM

ACCURAVIT

W . R E G E L ,

TOMUSI.

FASCICULUS

# ^ -

PETROPOLI . A.MI>CCCXCII

VENUMDANT PETROPOLI LIPSIAE'

EGGERS & S. ET I. 6LASDNOF VOSS' SORTIMENT (G. HAESSEL)

•Pretium 1 R. 30 Kop. = 3 Mark 25 Pf.

FONTES

RERUM BYZANTIMRUM S U M P T M S ACADEMIAE CAESAREAE SCIENTIARUM

AGCURAVIT

W . R E G E L .

TOMUS I.

FASCICULUS 1.

P E T R O P O L L A. MDCCCXCII

VENUMDANT P E T R O P O L I

E G G E R S & S. E T I. G L A S U N O F VOSS ?

Pretium 1 R. 30 Kop. = 3 Mark 25 Pf.

L I P S I A E

SORTIMENT (G. HAESSEL)

Hane^aTaHO no pacnopflHteHiio Η Μ Π Ε Ρ Α Τ Ο Ρ Ο Κ Ο Η AKa^eMiH Hayiet. Hofl6pL·, 1892.

ΗβπρβΜ-έΗΗΒΐπ CenpeTapL·, AKa^eMHKi, A. Illmpayx*.

Τ Η Π < Η ^ Φ Ι Η Η Μ Π Ε Ρ Α Τ Ο Ρ Ο Κ Ο Η Ana^eMiH HayKTb (Bac. Οετρ., 9 JIHH., j\° 12.)

Π37

R H E T O R U M

SAECULI XII

ORATIONES POLITICAE.

EDIDERUNT

W. REGEL ET N. NOVOSSADSKY.

PRAEFATIO.

Perpauci sunt historiae Byzantinae saeculi XII scriptores, qui res, quarum ipsi testes erant, memoriae prodiderint. Nam praeter libros Annae Comnenae, quibus continentur ea, quae patre eius Alexio I Comneno regnante evenerunt, et opera Nicetae Acominati, ubi narratae sunt res, quas ipse Angelorum tempo-ribus audiverat et viderat, reliquum huius saeculi spatium nisi in libris Io. Cinnami descriptum non invenimus. Quae cum ita sint, litterae et orationes virorum, qui tum temporis in rebus publicis versabantur, multum nobis prodesse possunt. Harum orationum maior pars coram populo est habita diebus sollemnibus, cum impe-rator victoria ab hostibus reportata in urbem capitalem rediret, aut cum in regnum perveniret, aut mortuus esset, aut patriarcha crearetur, et his similibus de causis. Quanti momenti sint huius-modi orationes, vel inde apparet, quod Nicetas Acominatus et alii auctores in historiis scribendis his fontibus sunt usi.

Tales rhetorum XII saeculi orationes politicae primo editionis» nostrae volumine continebuntur, quae omnes fere ex codice biblio-thecae Escorialensis II. Y. 10 a nobis exscriptae sunt. Hic codex est bombycinus, forraa quarta; ad saeculum XIV referri videtur. Qui cum litteris conscriptus sit minutissimis et multa in eo insint

ι

IV

scripturae compendia et atramentum pristinum colorem mutaverit, magna cum difficultate nunc legitur. Hoc codice orationes excellen-tium oratorum XII potissimum saeculi continentur, quae in catalogo a Millero coraposito numerantur *). Initium codicis periit, desunt enim ei primi sex quaterniones(48folia);itaque a septimo quater-nione nunc incipit et ad septuagesimum quartum usque pergit. His quaternionibus, ut nunc adsignantur, folia 1 — 536 continentur" Neque extrema codicis pars integra ad nos pervenit. Apparet enim ex indice a Nicolao de la Torre, bibliothecario Philippi II, saeculo XVI composito eis temporibus praeter ea, quae nunc ha-bemus folia, etiam duodeviginti folia extitisse a pagina inde 537 usque ad 555; sed ne tum quidem codex integer fuit. Animad-vertendum quoque est non omnes quaterniones octo foliis constare, nam quaternio μα septem foliis, quaternio μγ' sex foliis constat. Neque accurata est aut recta nova foliorum paginatio (folia 145, 188, 195 de^iderantur). Margines codicis in fine atque in initio laesi sunt. Scriptus est codex duabus manibus. Priore manu scripta sunt folia 1—470. In his versus foliorum 1—100 minus inter se distant, quadraginta enim fere et plures unaquaque pagina continentur, cum in reliquis vix plures quam triginta ordines inveniantur. Folia 471 et 472 recentiore tempore sunt inserta quaeque in eis scripta sunt ad finem saeculi XIII pertinent. Folia 473—536 etiam posteriore manu, litteris maioribus sunt scripta. Codex in oriente compositus iam ab initio in bibliotheca Escorialensi, ubi nunc adservatur, videtur esse collocatus. Notam et inscriptionem hanc primum habuit: «Ε. Διάφορα. Varii diver-sorum virorum tractatus», postea numeros III, A, 9,tum III, H, 7, nunc vero Π, Ϊ , 10. Anno 1887 Rudolfus Beer, vir doctus Austria oriundus, invenit in tabulario palatii Madritensis (Archivo del Real Palacio, Seccion 8a = San Lorenzo, legajo 1°) catalogum librorum, quos Philippus II die 30 Aprilis anno 1576 monasterio

1) E. Miller, Catalogue des manuscrits grecs de la bibliotheque de PEscurial, Paris. 1848, p. 200 sqq.

ν

sancti Laurentii, quod est Escoriali, dono dedit. Ibi sub n° 156 indicatur liber manuscriptus, qui idem esse ac noster videtur. Inscriptus est ita: «I Historia legationum ex diversis historiis collecta. Acephalus liber, sed rarus et unicus». Haec sunt quae de pristina codicis huius sorte dici possunt.

In editione nostra textum codicis ab apertis tantum scribarum erroribus emendatum typis tradimus, formas verborum etiam a classicis auctoribus alienas, velut imperfectum et plusquamper-fectum omisso syllabico augmento, accurate, ubicunque in codice occurrunt, servavimus. Quae a nobis sunt correcta, in adnotatio-nibus indicantur, exceptis erroribus in accentibus, nisi super alias syllabas sunt a scribis positi, erroribus in aspiratione, nisi niutato spiritu mutatur sensus; pariter omissum ubique a scribis iota subscriptum et praepositiones et alia vocabula perverse a scribis inter se copulata aut divisa (velut μη δε pro μηδέ, εύστίλ-βειν pro ευ στίλβειν) a nobis correcta ubique monere et signare supervacaneum esse nobis visum est. In adnotationibus locos sanctae scripturae et profanorum auctorum, quibus verbo tenus oratores nostri usi sunt, referre a proposito non esse alieimm duximus. In sanctae scripturae locis laudandis eum capitum et versuum ordi-nem, qui in Oxoniensi sanctae scripturae nova graeca lingua composita editione acceptus est, secuti sumus (Τα ίερά γράμματα μεταφρασθέντα έκ των θείων αρχέτυπων, εν Ώξωνίφ, αωοβ')?

quanquam Tischendorfianas veteris testamenti (Lips. 18877) et novi editiones (Lips. 189112) in manibus habuimus. Hoc praemo-nere volumus, cum inter numerationes Oxoniensis editionis et Tischendorfianas quaedam differentia (praesertim in psalmorum libro) intersit. Quibus editionibus profanorum veterum scriptorum usi simus, ubi variarum editionum capita et paginae inter se diversae sunt, notamus.

Denique liceat nobis magnas agere gratias viro doctissimo Augusto Nauckio, qui, qua est animi liberalitate, plagulis totius libri legendis operam dedit et consilio prudenti multum nos adiuvit.

VI

Eustathius Thessalonicensis.

Inter orationes et litteras XII saeculi gravissimae sunt Eu-stathii metropolitae Thessalonicensis, cuius commentarii in Iliadem et Odysseam omnibus sunt noti. Maiorem rhetoricorum Eustathii operum partem Tafelius, notus ille Byzantinarum rerum in-vestigator, codicibus Basilensi, Parisino, Veneto usus in lucem anno 1832 edidit1). Paucis autem annis post idem duas Eustathii orationes ex codice Oxoniensi descriptas typis tradidit2). At igno-tae adhuc latebant omnes Eustathii orationes, quae, numero viginti una, supra memorato codice bibliothecae Escorialensis continentur3). Quarum hoc volumine sex in lucein edimus eum in disponendo ordinem secuti, quo in codice collocantur. Ex his una (III) iam a Tafelio edita est secundum codicemOxoniensem4), quem iterum contulimus adiunximusque nostrae editioni septimam Eustathii orationem et ipsam a Tafelio editam, quam, etsi in codice Oxoniensi conscripta ab Escorialensi abest5), iterum a nobis collatam edere haud inutile visum est, cum liber, in quo est collocata, non ita sit frequens. Orationes, quas edimus, hunc ordi-nem temporum sequuntur: oratio VII habita est a. 1169, VI a. 1174, III a. 1174, I a. 1175, II a. 1176—1180, IV a. 1178,

1) Eustathii Metropolitae Thessalonicensis opuscula. Edidit T. L. F. Tafel. Francof. a/M. 1832.

2) Tafel, De Thessalonica eiusque agro. Berol. 1839, p. 401—439. Quaedam Eustathii opera a Tafelio in sermonem germanicum sunt versa in libro, qui inscri-bitur aKomnenen und Normannen». Ulm 1852. Omnia Eustathii opera rhetorica, quae commemoravimus, in Patrologia Graeca a Migne curata typis sunt repetita.

3) ff. 26 v., 30 v., 34 r., 37 r., 44 v., 46 r., 55 r., 56 v., 60 v., 67 v., 72 v., 147 r., 157 r., 164 r., 178 v., 196 v., 350 r., 357 r., 361 r., 366 r., 473 r.

4) Tafel, De Thessalonica, p. 401—432. 5) Tafel, De Thessalonica, p. 433—439. Codex Baroccianus 131, ex quo hae

orationes descriptae sunt, bombycinus, forma quarta, saeculi XIV in bibliotheca Oxoniensi nunc adservatur. In eo foliis 190—195 III et VII editionis nostrae ora-tiones contineotur. Ex codice Barocciano Langbainius 2 eiusdem bibliothecae descriptus est, chartaceus, forma octava, saeculi XVI, cuius in paginis 101 -—115 supra memoratae Eustathii orationes leguntur. De his codicibus cf. Coxe, Catalogus codicum mss. bibliothecae Bodleianae. Oxford 1853, col. 219, 878.

VII

Va. 1179. Iam ad argumenta orationum, quas edimus, quam bre-vissime adumbranda accedamus.

I . Prima editionis nostrae oratio ad Manuelem imperatorem est

conversa. Et primum quidem suramis laudibus insignis impera-toris virtus effertur, quam in certaraine adversus hostes praesti-terat, deinde orator ad ea imperatoris studia laudanda transit, quibus se pacis temporibus dabat, quae difficilia erant et varia, nam non solum in civitate regenda, sed etiam in litteris discendis versabatur; in his theologiae potissimum studebat, quam ob cau-sam regimen eius βασίλειον ίεράτευμα appellaturl). Denique adhortatur eum, ut belli rebus omissis totum se curae imperii et inopum tradat et eas res, quae pacis tempore ab eo sint gestae, praedicat.

Haec oratio ad annum 1175 referenda esse videtur, eis enim temporibus Manuel postquam bellum adversus Venetos et An-conae incolas in Italia Octobri mense anno 1173 prospere finivit, nondura expeditionem adversus Seldzucos in Asiam minorem suscepit, ubi apud Myriocephalum Octobri mense a. 1176 cladem gravissimam accepit, quo facto orator iam non potuit eum his verbis alloqui: ώ [Λαθών αεί νικαν βασιλεϋ (ρ. 2, 27). Eodem temporeManuel?cum pacis studiis se dedisset, in litteris discendis versabatur et theologica opera componebat, ut Cinnamus et Ni-cetas Acominatus tradunt2). Denique animadvertendum.est hanc orationem, ut ex ipso titulo videre licet, ab Eustathio esse habitam cum iam metropolita Thessalonicensis factus esset; Thessalonicen vero non ante annum 1175 advocatus est, nam die VI De-

1) Pag. 6, 15 sq.: ίεράτευμα διά το άπο σπουδής εν τοΓς ιερόΐς και ΙερατευτικοΤς εύδόκιμον. Cf. Tafel, Opuscula p. 204 sq. et Komnenen und Normannen p. 35.

2) Cinnam. VI, 13, ed. Bonn. p. 290. Nicetas Man. VII, 5, ed. Bonn. p. 274 sqq,

VIII

cembris a. 1174 Myrensis cathedrae candidatus fuit *). Quae cum ita sint, ad annum 1175 haec oratio referenda est.

I I . Secunda oratio habita est praesente Io. Duca, sebasto et

magno hetaeriarcha, qui Thessalonieen ab imperatore missus ad-venit, ut Lependrenum ad iusiurandum adigeret. In hac orator, cum splendidas Manuelis principis victorias commemorasset (pp. 16—18), qui virtutibus bellicis summam gloriam sibi comparavit, Io. Ducam laudibus effert, quem et Asiam et Europam probe co-gnitas habere testatur; nam, cum esset admodum adulescens, in-tererat bellis, quae Manuel imperator initio regni in Asia minore adversus Seldzucos gesserat, postea vero in bellis adversus Serbos et Ungaros ad Danubium et in Italia gestis fortem se ac belli-cosum praestitit (pp. 18 — 21). Denique orator rogat atque obseerat, ut Ducas narret, quae gerantur ab imperatore, cuius laborum et virtutum testis et particeps fuerit (pp. 22—24).

Io. Ducas, ad quem haec oratio conversa est, etiam ex epi-stola, quamEustathius praefationis loco commentariorum in opera Dionysii periegetae ad eum misit, notus est2). Cuius praefationis in initio haec leguntur: «Προς τον πανσέβαστον Δούκαν κύριον Ίωάννην, τον μετά ταύτα επί δεήσεων, τον υίόν του πανσεβάστου σεβαστού και μεγάλου δρουγγαρίου κυρίου 'Ανδρόνικου του Κομάτο-ρος? Ευσταθίου διακόνου επί των δεήσεων και {/.α'ίστορος των ^ητόρων, του και ύστερον γεγονότος αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, επιστολή έπι του Διονυσίου του περιηγητου παρεκβολαΤς». Ex ipsa autem praefatione videre licet Ιο. Ducam fuisse amicissimum Eustathio, qui eundem virum doctissimum et litterarum studiosissimum

1) Vide tertiam editionis nostrae orationem. Cf. Tafel, De Thessalonica, p. 432 adnot.

2) Dionysii orbis descriptio cum commentario Eustathii archiepiscopi Thessa-lonicensis. Ed. Bernhardy. Lips. 1828.

IX

appellat. Praeter litterarum studium Io. Ducas generis libera-litate insignis est; oriundus enim erat ex gente Camaterorum, quae inter nobilissimas Byzantii habita est, cum Gregorius Cama-terus, princeps eius, filiam imperatoris Alexii I in matrimonium duxisset^.Pater Io. Ducae, Andronicus Camaterus, Manuelis im-peratoris affinis, anno 1161 eparcha declaratus est et sebastus2), ipse autem Io. Ducas iam Manuele regnante magna fuit potentia, quippe qui anno 1149, cum bellum adversus Normannos gere-retur, unus e ducibus esset. Proximo autem anno interfuit bello, quod Manuel cum Serbis gerebat3). Eodem anno, cum iam sebasti dignitatem haberet, ad Fredericum Barbarossam a Ma-nuele missus est, ut ei Mariam, sororis Manuelis filiam, in ma-trimonium ducendam proponeret4). Annis 1155—56 bellorum, quae in Italia Manuel gerebat, particeps fuit5). Deinde annis 1166 — 68 exercitui ad Danubium adversus Ungaros bellanti summo imperio praefuit6). Postea autein, anno 1181, eum magni hetaeriarchae dignitatem esse adeptum scimus. Idem cum Andro-nico Contostephano partes habuit in lite, quae inter Mariam, matrem infantis Alexii II, viduam Manuelis imperatoris, archise-bastumque Alexium et Mariam, filiam Manuelis, eiusque maritum Ioannem (Reinerium Monferratum) caesarem altera ex parte propter interregnum orta erat7). Io. Ducas et tum temporis a partibus Mariae imperatricis stabat et postea ei studens Nicaeam contra Andronicum defendebat8). Anno autem 1185 seditioni,

1) Nicet. Ioann. Comn. 3, ed. Bonn. p. 13—14. 2) Cinnam. V, 4, ed. Bonn. p. 210. Digna sunt quae afferantur Nicetae Aco-

minati verba, quibus ita ingenium et mores Io. Ducae breviter adumbrat: b Δούκας 'Ιωάννης, άνήρ έρμα'ικός όμοΰ και άρεΓκός, οια παιδευματων ελευθέριων ουκ ακρω λιχανω γεγευμένος και γε'νους ευ έχων κα\ μεθόδων 'ίδρις στρατηγικών. Nicet. Man. Π, 7, ed. Bonn. p. 125.

3) Cinnam. III, 9, ed. Bonn. ρ. 109. 4) Cinnam. IV, 1, ed. Bonn. p. 135. 5) Cinnam. IV, 2—15, ed. Bonn. p. 136 sqq. 6) Cinnam. V, 17; VI, 3, 6, ed. Bonn. p. 248, 260, 269. 7) Nicet. Alex. Man. fil. 7, ed. Bonn. p. 313. 8) Nicet. ibid. 9, p. 318.

χ

quam Isaacius Angelus, nepos eius, adversus Andronicum concita-verat, favens et ipse eodem tempore regnum appetebat1). Deinde anno 1188, cum dignitatem Ιογο^ίτου τοΰ δρόμου gereret, ab Isaacio Angelo ad Fredericum Barbarossam imperatorem legatus missus est, ut ei fines imperii Byzantini libere transeundos propo-neret2). Eadem dignitate praeditus etiam in chrysobullo Isaacii Angeli, mense Decembri anno 1188 dato3), nec non in oratione, quam Michael Acominatus ad Alexium III Comnenum scripsit4), nobis occurrit. Denique anno 1190, cum unus e ducibus esset Byzantini exercitus, qui adversus Bulgaros missus erat, in Schipca magnam cladem accepit5).

Ex eis quae dicta sunt tempus, quo haec oratio habita sit, quamvis non satis accurate, definiri potest. Nam post annum 1168 composita esse videtur, cum bellum ad Danubium finitum esset, neque ante annum 1175, quo Eustathius metropolita Thessalonicensis factus est. Huc accedit, quod Io. Ducam magni hetaeriarchae dignitate ornatum anno 1181 invenimus, quera ho-norem non ultra annum 1182obtinuit,nam cum apartibus Mariae imperatricis staret, post incepti eius infelicem exitum ipse quo-que hac dignitate sine dubio privatus est. Itaque secunda oratio ad finem regni Manuelis inter annos 1175—80 referenda erit.

I I I ·

Tertia oratio iam pridem a Tafelio edita est secundum codicem Oxoniensem in supplemento libri, qui «De Thessalonice eiusque agro» inscribitur (pp. 401—432), sed non qua par erat accura-

1) Nicet. Andron. Comn. II, 10, 11, ed. Bonn. p. 447, 450. 2) Nicet. Isaac. Ang. II, 3, ed. Bonn. p. 525 sq. 3) Miklosich et Muller, Acta et diplom. graeca, III, 2: τον πανσέβαστον σε-

βαστάν οικεΤον αύτη λογοθετην του δρόμου κυρ *Ιωαννην τον Δούκαν. 4) Mich. Acom. Ι, 310. Ed. Lambros. 5) Nicet. Isaac. Ang. III, 3, ed. Bonn. p. 562.

XI

tionex). Cum in hac oratione de Seldzucis in religionem christia-nam convertendis agatur, cui rei imperator magnopere studebat, haud semel orator sacrum unguentum et Iordani aquam comme-morat2). Praeterea multae res,quae Manuele regnante evenerunt, in hac oratione descriptae continentur. Nam et de munitionibus, quas Manuel in Asia minore adversus Seldzucos exstruxit, et de bellis, quae in Dalmatia et ad Danubium cum Serbis Unga-risque gessit, et de bello Veneto in ea agitur (pp. 27—39). Tum principum, qui ex alienis terris Byzantium visendi regis causa convenerint, mentio fit (pp. 39—44). Denique disertissime ac copiosissime eximia imperatoris doctrina theologica et ars dicendi laudatur (pp. 44 — 57).

Iam ut de tempore, quo haec oratio habita sit, agatur, ani-madvertendum est commemorari in ea bellum,quod adversusVe-netos usque ad mensem Octobrem anni 1173 gestum est, tum ipsum oratorem in inscriptione orationis Myrorum metropoleos candidatum dictum esse. Constat autem ex Deraetrio Chomateno Eustathium, cum esset diaconus ecclesiae Sanctae Sophiae, quae est Byzantii, creatum esse metropolitam Myrensem et paulo post Manuelis imperatoris iussu in Thessalonicenseni metropolim esse profectum3). Denique ex ipsa oratione perspicere licet eam die VI Decembris, quo sancti Nicolai Myrensis meuioria cele-bratur, habitam esse. Quibus rebus ductus Tafelius hanc ora-

1) Eadem oratio ab eodem \dro docto in sermonem germanicum conversa operi eius «Komnenen und Normannen» addita est (pp. 207—231).

2) Yide pp. 24, 18. 25, 23 sq. 45, 4. Cf. Tafel, Komnenen und Normannen p. 33, adn. 43.

3) Demetr. Chomaten., Leunclavii ius graeco-roman. Francof. 1596. I, 317: και γεγονε τούτο έπι των ήμερων του άοιδίμου βασιλέως κυρίου Μανουήλ του πορφυρο­γέννητου Κομνηνού* του γάρ σοφωτατου εκείνου Ευσταθίου του κατά Φλώρον δια­κόνου οντος της μεγάλης εκκλησίας και μαίστορος των ρητο'ρων εις τήν εκκλησιαν τών Λυκιων Μυρεων ψηφισθέντος, και καταδεξαμενου, και άσπασαμενου, κα\ ήδη ιτρος την χειροτονίαν έτοιμασθέντος, πρόσταγμα του μακαρίτου βασιλέως εκείνου προς τήν σύνολον καταπεφοίτηκε διακελευόμενον δέξασθαι ταύτην παραιτούμενον τον Εύσταθιον, προσαγαγεΤν δέ τούτον εις τήν περικλυτον τών Θεσσαλονικέων μητρόπολιν, ως τηνικαδε χηρεύουσαν. τά τοιαύτα ούν, ως είπομεν, κελευσις μονή βασιλική δύναμιν έχει μεταλλάττειν τ ε και καινοτομεΤν.

XII

tionem die VI Decembris a. 117* vel 1175 habitam esse, Thes-salonicen vero Eustathium anno 1175 vel 1176 missum esse putat1). Sed cum ex prima quam edimus oratione appareat Eu-stathium iam anno 1175 fuisse metropolitam Thessalonicensem, haec oratio ad diem VI Decembris 1174 anni referenda est.

Quartam orationem praesente Manuele imperatore Eustathius habuit; raissus enim erat a civibus Thessalonicensibus, ut sollemni apparatu obviam principi iret euraque, ut mos erat, salutaret.

Paucis verbis pristina Thessalonicae sorte exposita orator in Gomnenorum temporibus adumbrandis diutius versatur. Tum commemorat bella, quae in Asia minore adversus Seldzucos et in Europa cum Normannis gesta erant (pp. 57—69). Deinde ad bella, quibus Manuel interfuit, transit eiusque insignem virtu-tem et Martis peritiam summis laudibus effert et de ultimo bello contra Sarracenos in Asia minore commisso narrat, ex quo impe-rator ad Maeandrum fluvium hostibus fusis atque fugatis opimam praedam et eaptivos rettulit.

Non potest dubitari, quin in hac oratione de rebus, quae anno 1078 evenerunt, agatur. Nam post cladem ad Myriocephalum acceptam Manuel calamitatibus oppressus totam fere Asiam amisit, Anno demum 1078 Io. Batatzes, nepos Manuelis, insidiis ad Maeandrum factis, Seldzucos flumen transeuntes aggressus maiorem eorum partem et ducem Atopacum interfecit2). Quibus rebus gestis aestate anni 1078 imperator Byzantium rediit.

1) Tafel, De Thessalonica, p. 432 adnot. 2) Nicet. Man. VI, 7, ed. Bonn. p. 251.

XIII

"V. Quinta oratio habita est, cum nupta reguli itinere ex Gallia

feliciter confecto Byzantium intraret. Procul dubio de Agnete (eadem postea Anna appellata est), filia Ludovici VII, regis Francorum, quae Alexio, filio imperatoris Manuelis, nupsit, hic agitur.

Et prinmm quidera Eustathius nobilitatem Agnetis eiusque sponsi praedicat *), tum admirabilem sponsae pulchritudinem summis laudibus effert, tenerae eius aetatis 2) et temporis, cum patriam relinqueret, mare navi transiret, Byzantium intraret, cui spectaculo nunquam antea viso ut adessent omnes cives ad litus convenerunt, mentionem facit (p. 85, 14 sqq.). Deinde de gaudio reguli, quem pulchritudo sponsae allexit, ipsius quoque teneram aetatem comraemorans agit. Omnium bonorum votis factis Eustathius orationem finit.

Alexius, filius Manuelis, natus est anno 1167,ut a Guillelmo Tyrio3) et Alberico traditur4), sed Codinus eum anno 1169 natum esse tradit5). Eodem auctore teste anno 1172 pater omnia regis insignia Alexio imposuit6). Sex autem annis post Philippus, comes Flandriae, cum ex Palaestina rediret, paulisper Byzantii moratus Manueli pollicitus est se curaturum esse, ut Ludovicus VII, rex Galliae, unam ex filiabus Alexio in matrimonium daret7). Quibus verbis ductus Manuel legatos in Galliam misit, qui Ludovicum rogarent, ut Agnetem, filiam ex tertio matrimonio suo cum Alide Campana inito natam, Alexio nuptum daret, quod propositum

1) Pag. 80, 19 sq.: φυτον τούτο βασιλείας μεγίστης νεοτήσιον θαλλον φυτον έκεΐνο ρηγικης ρίζης έκπεφυκος.

2) Ρ. 82,21 ή νυμφα παΤς. ρ. 86,8 sq. ή βασιλική παίς. ρ. 87, 20 νεανίδα ταύτην. 3) WilL Tyr. XXII, 4, Recueil des hist. des crois., hist. occid. I, 1, p. 1066. 4) Albericus monachus Trium Fontium, MM. G. SS. XXIII, 848. 5) Codin. De ann. et imp. serie, ed. Bonn. p. 159. 6) Codin. ibid. 7) Albericus, p, 848.

XIV

bene cessit1). Itaque anno 1179 circa tempus, quo feriae pa-schales celebrantur, Agnes magno comitatu in orientem profecta est2), anno autem 1180 secundo die Martii (dominica) Theodosius patriarcha, nuptiarum sollemnibus in palatio Trullorum rite perpetratis, insignia regalia capitibus Alexii et Agnetis imposuit, cum ille vix annorum 11 —13, haec novem annorum esset3).

Sed non diu Agnes cum marito vixit, nam Alexius II, cum anno 1180 Manuele patre mortuo regnum occupasset, tribus annis post ab Andronico I imperio privatus et interfectus est. Andronicus viduam Alexii Manueli filio nuptum dare voluerat, sed cum ille propositum patris recusasset, ipse Agnetem in matri-monium duxit4). Anno autem 1185 Andronicus, cum regno pulsus fuga in Chersonesum Tauricam servare se cum uxore vellet, in itinere captus atque Byzantium reductus interfectus est5). Agnes iterum vidua facta societatem cum Theodoro Brana iniit 6), sed legitimo matrimonio anno demum 1204 cum eo iuncta est. Tunc enim cruciferi Byzantio capto Theodorum Branam in matri-monium Agnetem ducere coegerunt7). Haec fuit vita eius βασιλικής

1) Rob. de Monte, MM. G. SS., VI, 527. 2) Radulf. de Diceto, SS. RR. Britt. medii aevi. I, 430 sq. Cf. Rog. de Hoved.

in SS. RR. Britt. medii aevi II, 192. Rob. de Monte 1. c. 3) Codin. 1. c : κατά δε την ιγ' ινδικτιώνα του ς?χπη' έτους, μη ν ι Μαρτιω β',

ημέρα κυριακη, συνέζευξε τον κύριον Άλέξιον τον υιον αύτου γυναικ\ τη κυρα 'Άννη, τη θΟγατρι του ευγενέστατου ρηγός Φραγγίας, μετά. άρραβώνος ευχής τούτοις δοθεί­σης παρά του οικουμενικού πατριαρχικού χυρου Θεοδοσίου του Άντιοχέως. Will. Tyr. 1. c : Filio sane adhuc impuberi, vix annorum tredecim, Alexio nomine, avi patris nomen referenti, illustris Francorum regis domini Ludovici filiam, vix annorum octo, Agaetem nomine, solemniter contulit, imperialibus insigaibus utrique col-latis, in palatio domini Constantini senioris, in ea parte palatii, quae dicitur Trul-lus. Cf. Siegebert. Gembl., MM. G. SS. VI, 406. Rob. de Monte, MM. G. SS. VI, 528, 530. Rog. de Hoved. 1. c , II, 192, 201. Rigord. in Bouquet XVI, 55. Benedict. Petrob., in Bouquet, XVII, 442.

4) Nicet. Andron. I, 1, ed. Bonn. p. 357. Eustath. Thess. Opuscula, ed. Tafel, p . 280. Rob. de Monte 1. c , p. 532—533. Radulf. de Coggeshall, SS. RR. Britt . medii aevi, p. 75. Radulf. de Diceto, 1. c , II, 12. Rog. de Hoved. L c , II, 203. Siegeb. Gembl. 1. c , p. 423. Bened. Petrob. 1. c , p. 443,

5) Nicet. Andron. II, 11, ed. Bonn. p. 452. 6) Albericus, 1. c , p. 870, 881. 7) Albericus, p. 885, 947. Villeh. c. 249, 403, 413, 423. -

ΧΥ

νύμφης, cuius prospero e Gallia Byzantium adventui celebrando quinta editionis nostrae oratio consecrata est. Ex eis, quae supra dicta sunt, eam ad posterius dimidium anni 1179 referendam esse apparet.

V I

Sexta oratio ad Manuelem imperatorem conversa est. In hac orator illustre eius regimen, victorias a Danubii accolis reporta-tas, alias res gestas summis laudibus effert, quibus fama eius ita per totum terrarum orbem divulgata sit, ut nomine tantttm Ma-nuelis audito omnes populi obsequi ei et servire parati sint. Nam ad aulam eius omnium gentium legati et principes conve-niunt, Slavorum, Paeonum, Ungarorum, Dalmatarum, Arabum, Armeniorum. Aethiopum, Italorum, Alemannorum, et in urbe eius capitali omnis lingua exaudiri potest. Maxime vero in hac oratione praeclara Manuelis facinora, quae paulo antea praestitit, praedi-eantur, quorum alterum in Asia Minore, alterum in Italia gestum erat. Anno enim 1173 periculosa extitit in Asia contra Manuelem coniuratio, cuius caput Melias Armeniorum dominus fuit, huic autem Berrhoeae satrapa et Lycaoniae et Ancyrae principes se adiunxerunt. Tum imperator cum exercitu Philadelphiam in Asiae Minoris urbem profectus dissensione inter hostes per colloquia excitata societatem eorum plane discussit, quod tropaeum cum nullo sanguine effuso sibi comparasset, Byzantium rediit *). Deinde ea quae in Italia evenerunt describuntur (p. 104,17sqq.). Ibi enim anno 1173 Ancona, quae urbs sub Byzantinorum dicione erat, ab Alemannis et Yenetis terra marique obsessa est. Anconenses quanquam fame premebantur, tamen fortiter omnes hostium impetus diu reprimebant. Mense demum Octobri, cum auxilia ab Aldruda comitissa de Bertinoro et Guillelmo Mar-

1) Cf. Cimiam. VI, 11—12, ed. Bonn. p. 286 sqq.

XVI

chisella, nobili Ferrarensi, adducta essent, victoriam ab hostibus reportaverunt. Qua re facta imperium Byzantinorum in Italia denuo auctum est1).

Itaque haec oratio neque ante annum 1173 scribi potuit neque anno 1174 posterior est, nam ex ipsa eius inscriptione apparet eam ab Eustathio, cum monasterii Sancti Flori, quod Byzantii erat, monachus esset, habitam esse, ex oratione autem III constat eum die VI Decembrisa. 1174 iam Myrensem metro-politam fuisse designatum. Quae cum ita sint, sexta editionis nostrae oratio ad initium anni 1174 referenda esse videtur.

V I I .

Septima oratio ab Eustathio habita est, cum Byzantium summa aquae penuria preraeretur. Misera civium fortuna hoc modo de-pingitur. Omnes etiam exiguae urbes, quarum nomina omnino ignota latent, aqua abundant, capitalis tantum imperii Byzantini urbs laborat siti; nam media hieme aqua in aquae ductibus desi-deratur neque ulla spes est Byzantinos, cum fons exaruerit, qua opus sit aqua in posterum usuros esse. His malis ductus Eu-stathius imperatorem pro omnibus civibus rogat, ut aquae ductu restructo urbi aquam non in unum diem, sed in aeternum suppe-ditet quamque in terrae motu opem eis tulerit, etiamtum ferat.

Non est dubium, quin haec oratio ante Novembrem anni 1174 ab Eustathio habita sit, nam eum diaconum templi Sanctae Sophiae et magistrum rhetorum eo tempore fuisse ex inscrip-tione orationis patet. Potest conici eam hieme anni 1168 esse

1) Cf. Cinnam. VI, 12, ed. Bonn. p. 288 sq. Nicet. Man., VII, 1, ed. Bonn. p. 262 sqq. Romoald. Annal. MM. G. SS. XIX, 441. Andr. Dandolo X, 6,Muratori SS. KR. I. XII, 299. De tempore, quo haec gesta sint, vide Varrentrapp, Erzbisch. Christian v. Mainz, p. 58, qui liber praesto nobis non fuit. Cf. Prutz, Kaiser Fried-ricb I, t. II (1871), p. 231 sq.

χνπ

scriptam. Nam ex Cinnami libris scimus Manuelem impera-torem anno 1169, cum antiqui aquae ductus, quibus aqua By-zantio suppeditaretur, essent corrupti, non procul ab urbe, in loco qui Petra appellaretur, inter duos colles magnam cisternam fecisse, quae undique aquam reciperet, unde per subterraneos aquae ductus in urbem deduceretur1). Ante hanc cisternam factam et aquae ductus restructos septima editionis nostrae oratio habita esse videtur.

Michael rhetor Thessalonicensis.

Michael rhetor, qui Thessalonicae natus esse videtur, diaconi et doctoris euangelicorum munere ad ecclesiam Sanctae Sophiae Byzantii primum fungebatur, deinde protecdici magnae ecclesiae et magistri rhetorum dignitatem est adeptus. Sed cum sectae haereticae Soterichi, patriarchae Antiochensis, esset addictus,una cum aliis eius doctrinae sectatoribus anno 1156 dignitate est privatus2). Haec sunt quae de Michaelis vita nobis innotuerunt, eaque magnam partem ex orationum, eius inscriptionibus tantum cognoscuntur.

In codice Escorialensi quattuor extant Michaelis orationes3), quarum tres a nobis eduntur. Praeterea Fabricius unius operis eius mentionem facit, quod, cum iam dignitate esset privatus, sub titulo «Confessio circa ea, in quibus erraverat et ob quae fuerat depositus» scripsit4). Hunc librum manuscriptum Fabricius in bibliotheca Parisina Regia vidit.

Orationes Michaelis, quas edimus, hunc temporum ordinem sequuntur: oratio X ad a. 1150, VIII ad a. 1153, IX ad a. 1155 referenda esse videtur.

1) Cinnam. VI, 8, ed. Bonn. p. 275. 2) Cinnam. IV, 16, ed. Bonn. p. 176. Nicet. Man. VII, 5, ed. Bonn. p. 275 sq. 3) Fol. 123 r., 306 v., 313 r., 317 r. 4) Bibl. Graeca, ed. Harles, XI, p. 702.

XVIII

Octava editionis nostrae oratio ad Manuelem imperatorem conversa est. In hac rhetor eximiam Manuelis virtutem laudibus effert eiusque in Serbiam expeditionem et per Danubium transitum, quod bellum annis 1150—1151 gestum Zeugmino capto est finitum, paucis describit. Quae cum facta essent, imperator Byzantium reversus triumphali pompa in urbem capitalem in-travit1).

Haec oratio, cum decem annis postquam Manuel regnum occupaverat sit habita (p. 135, 16 sq.)? ad annum 1153 refe-renda est.

I X . Nona oratione, quae et ipsa ad Manuelem imperatorem cou-

versa est, rhetor splendidas eius victorias et sapientem curam pacis et salutis civitatis describit. Et primum quidem felicis belli ad Corcyram insulani facti mentionem facit, tum bellum cum Serbis et Ungaris ad Danubium gestum breviter attingit, in quo imperator hostibus saepius victis et Serbia devastata multa hostium milia capta secum abduxerit. Denique rhetor eis rebus, quae ab obsidione Branizobae et fuga coniuncti Bosniaci et Ungarici exer-citus inceptae anno 1154 gestae erant, breviter narratis ad ea, quae proximo anno evenerunt, describenda transit. Cognita vi et potentia Byzantini imperii zupanus Serbiae ab Ungaris deficere et soli imperatori parere statuit. Ungari quoque, cum Manuelem ad Danubium appropinquare cognovissent, pacis condiciones ei offerre tutius sibi esse existimarunt. Qua in re Michael cum summum imperatoris meritum in patriam agnoscat, sapientiam eius, qua hostes pacem petere coegerit, magnis laudibus effert.

1) Cf. Cinnam. III, 1—11, ed. Bonn. p. 103 sq. Nicet. Man. II, 7, ed. Bonn. p. 121 sq. Β. Γ. BacmiBeBCKiH, 0οκ)3Ί> AByxT» HMnepifi, CjraBHHCK. C6opHHKT> I, 264 sqq.

XIX

Nona oratione res, quae anno 1155 gestae erant, praedicari patet. Nam ex Cinnami et Nicetae Acominati libris scimus hoc anno, cum Manuel ad Danubium magnum exercitura colle-gisset et iam paratus esset in hostium terram proficisci, Geizam, regem Ungarorum, praeparationibus Byzantinorum perterritum pacem cum imperatore optimis condicionibus fecisse *). Huic testimonio si addiderimus in ipsa oratione disertis verbis dici quattuor praeterisse annos ex quo Manuel raultos eaptivos ex Serbia abduxerit (p. 158), quod anno 1151 evenit, eam anno 1155 die natali Christi (p. 164, 23 sq.) habitam esse apparebit.

ultima editionis nostrae oratio et ipsa ad Manuelem impera-torem conversa a Michaele in ecclesia Sanctae Sophiae Byzantii imperatore praesente habita est. In ea rhetor virtutem imperatoris eiusque bella, quibus gloriam sibi comparaverit, laudibus effert. Primum expeditiones Manuelis in Asiam minorem et expeditionem Ludovici VII et Conradi III cruciferorum per Byzantium factam breviter attingit. Deinde de expeditione Manuelis in Serbiam et Bosniam dicit, in qua imperator in mediam terram hostium in-gressus sit nullo fere exercitu resistente, cum Slavi adventu eius cognito ia saltibus latuissent. Denique rhetor belli a Manuele adversus Normannos in Corcyra gesti memoria facta potentiam imperii Byzantini rairum in modum a Danubio usque ad Hadriam crescentem praedicat et studia pacis et iustitiam imperatoris laudat.

Procul dubio haec oratio ad expeditionem Manuelis, quam anno 1149 in Serbiam suscepit, referenda est.Nam ex Cinnami et

1) Cinnam. III, 19, ed. Bonn. p. 133 sq. Nicet. Man. III, 1, ed. Bonn. p. 133 sq. Β. Γ. ΒαοΗΛΒβΒοκίδ, 1. c. p. 260.

II

X X

Nicetae Acominati libris scimus Serbos, cum Manuel anno 1149 Raso capto in Nissavae regionem exercitus duxisset, in saltibus, quorum essent periti, salutem sibi petisse, ubi Graecis eos persequi erat difficilel). Quae cum ita sint, anno post hanc expeditionem factam, ut ex ipsius Michaelis verbis conicere licet (p. 174, 15), haec oratio videtur habita esse.

1) Cinnam. III, 6, ed. Bonn. p. 102 sqq. Nicet. Man. ΙΓ, 6, ed. Bonn. p. 119 sq. Β. Γ. ΒαοΗΛΒβΒΟκίίί, 1. c. p. 237 sqq.

Ι .

Η - Του ά γ ι ω τ ά τ ο υ μητροπολ ί του Θεσσαλονίκης xOpf. 30 ν. Ευσταθ ίου λόγος εις τον αυτοκράτορα κυρ Μανουήλ τον Κομνηνόν -*~

-ι- "Εστί τοΤς δούλοις καιρός επιτρέπων, καθά πάλαι τις έγνω-δμάτευσεν, έξιστορεΤν τους δέσποτας, δσα μ ή τ ε λυπηρά μήτε καρ­

δίας δηκτήρια&) .ό τοιούτος λόγος εις ήμας διαβαίνων και ένδιδοϋς όμοια τον παρόντα λόγον ένίστησιν έφίησι γάρ και ήμΤν λαλήσαι τφ της οικουμένης δεσπότη άπερ ουκ αν δάκοι καρδίαν άχούοντος. αλλά πρώτα έκθέσθαι χρεών α δη χρησιμώτατα και προλαβεΤν εκείνα τ φ

ιολόγφ, δι' ών ό έφεξης δρόμος έν τω λέγειν εύοδωθήσεται, και εν όλιγίστφ άνακεφαλαιώσασθαι τά λαληθέντα έναγχος, είτα και τον παρόντα έπισυνάψαι σκοπόν. οιόας, ώ κρατυ βασιλεϋ, τους ου προ μακρού άργαλέους πολέμους, οίς αυτός προ των άλλων ένήθλησας, ότε άπαν μεν βέλος έπέτετο έπι σέ, άπαν δε ξίφος έπανετείνετο, πάς

15 δέ γε βάρβαρος έν τούτω την νίκην έκρινεν, ει μόνον πελάσας γουν τυχοι και ειπείν αϋχήσειε κατατολμήσαί σου" ψαυσαι γάρ άλλα τούτο υπέρ παν έργον έκρίνετο. ό τε σκοπός αυτός και μόνος τοΤς πολεμίοις έκεισο έν σοι τιθεμένοις της μάχης τό παν. ασπίδα τινά πάλαιαν ό Σταγειρόθεν σοφός ιστόρησε b)· και ή άσπις ποΧΚοις περι-

2θθέτοις γλυμμασιν και τοις εντεύθεν ποικίλμασιν ένεδέδετο' και τό έργον Φειδίας, οιμαι, ή αλλά τις έτερος των ομοίων έξεπονήσατο

1. 2 Του—Ευσταθίου] του αύτου cod. | 11 έ'νοχος cod. a) Eurip. Hec. 234 sq. b) Aristot. De mundo c. 6 p. 399 sq.

i. 1

2 EUSTATHII THESSALONICENSIS

τεχνιτών και τα ποικίλματα παρέκειντο αλλήλων έχόμενα. ήν δε τις μέσος ομφαλός αυτά συνδέσμων, ου περιαιρεθέντος και των κυ-κλούντων άπαλλαγέντος τα πάντα ήν ανάγκη συλλελύσθαι και τον της άσπίδος ούτω κόσμον περιρρυήναι και συγχεθήναι το παν. τοιού­τον τι και σέ, τον μέγαν και στερρόν άσπιδιώτην, εκείνοι συνεωρα- 5

f. 31 r. κότες, εξ ου πάσα || σωτηρίας αρχή τοΤς υπηκόοις και εις ον τα πάντα συννένευκεν, ήθελον κατά σου και μόνου νεανιευσάμενοι άν-δρικόν τι τεχνάσασθαι, ώς το εντεύθεν της δλης συνεχείας λυθησο-μένης και του συνδέσμου συγχεθησομένου και εις λύσιν παντελή καταντήσοντος. ήν δε αύτοΤς άργόν άπαν μηχάνημα και ή των πο- ίο λεμίων κατά σου έπισύστασις και τό πυκνόν σύστρεμμα εις εν και μόνον ήν συντελούμενον, τό τήν σήν χείρα κραταιάν άποφαίνεσθαι. αυτοί μεν γάρ ήθροίζοντο και πανθυμαδόν έτραχύνοντο και πυκνού-μενοι συνεστρέφοντο κατά συχνούς ομίλους ώς μέγα τι κακόν άνύ-σοντες* ειχον δε πράττειν ούχ ούτως, άλλ' ή μόνον τό τάς πυκνάς 15 συντάξεις τέως μεν άραιοϋσθαι σκεδαζομένας, ώς αν και νέφη άνέμω διώκοντι, αύθις δε εις νεκρών σωρειαν συνάγεσθαι και της σης αν­δρείας είναι μάρτυρας τους ζώντας τοΤς στόμασιν, τους δε λοιπούς τοΤς πτώμασιν, τοσούτον έπιτεινομένης, όσον αυτοί κατά πλήθη συνέτρεχον. και τοΤς μεν άλλοις τών ημετέρων έκ διαλειμμάτων ούτοι 20 και εκείνοι, τό βάρβαρον, έπετίθεντο και τι και επραττον* σοι δε οι πάντες έκ διαδοχής έπέπιπτον, έπανέκαμπτον δε ου^ίποτι εν ταυτό-τητι ποσού μένοντες, άλλα . καθ' έκάστην έκδρομήν καθαιρούμενοι και προς όλιγώτατον ύποσπώμενοι, ου καθ' ένα ή εγγύς που του τοσούτου πίπτοντες αριθμού, άλλα κατά στίφη, άλλα κατά φάλαγ-25 γας, άλλα κατά σπείρας και όσα τοιαύτα συστημάτων δηλωτικά. τούτους τε ουν οιδας τους πολεμίους, ώ μαθών άεί νικαν βασιλεϋ, και ων δε έναγχος έπανήκες εστεμμένος νίκαις, ας ούκ αν είη σεμ-νυναι ώς ή άξια θεσμοθετεί, και ταύταις ούκ εύκατεργάστοις, άλλ' ων αίματα κείται προπάροιθεν, καθά και ιδρώτες της αρετής a)7και30

10 καταντησαντος cod. | 13 άθροίζοντο cod. | 14 πυκνούς, supra eadem manu συχνούς cod. | 24 ολιγότατον cod. | 25 τοιούτου cod.

a) Hesiod. Op. 289.

OEATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 3

όποιας αν καταπράξαιτο βασιλεύς έκεΤνο και μόνον είδώς της φύσεως, την άρίστην άρμονίαν και το εις κάλλος κράμα και την κατά τον εξ ο) άνθρωπον a ) έπιτυχίαν, τοΐς δε λοιποΐς ύπεραναβαίνων την φύσιν και κατακαυχώμενος αυτής θειότερον. εφ' οις και του υπέρ άνθρω-

5 πον είναι δόκησιν έπεμψας τοΐς τα μεγαλεία των πράξεων διοπτεύου-σιν, ότι μηδέ ειχον άνθρωπου φύσει ταύτα παραμετρεΤν, άλλ' ειπείν το παν έκφανέστερον, ε^ίζονζο κατά τίνα παρωδίαν παλαιτάτου χρησμού, ή θεό ν ή άνδραb) προσερουσι τον τηλικαύταις άνδραγα-θίαις έμπρέποντα.

10 Ταυτά μοι διά βραχέων προειληφότι, ώσεί και εννοίας, αις ούκ έστι μη συγκαταθέσθαι τους άκούοντας, σκοπός του λοιπού κείται άξίωσιν ένστήσεσθαι ουδέν τι δάκνον λαλούσαν και οίον αν τις άποτρέψαιτο σκοπούμαι τον έν τοιούτοις έργοις κάματον και οίαις έργψδίαις έναθλεΤ ο τηλικαύταις ένεργείαις έναγλαϊζόμενος* αυτήν

15 την απλανή σφαΤραν την άεικίνητον, ην ούκ έστιν έπισχεθήναι του φέρεσθαι, πάσχειν άντίκρουσιν λέγουσ[ιν] οι δεινοί τά τοιαύτα σκέπ­τεσθαι ού μόνον ότι γε ύπό των μεγάλων πλανήτων, άλλα και ύπ' αυτών τών σμικρών άστρωνc)' μοΤρα γάρ τις του ποιεΤν ούτω και αύτοΤς απονέμεται, ώς οι τά τοιαύτα λεπτολογουντες σοφίζονται, τον

20 δε νεύροις έντεταμένον άνθρωπον και όστοϊς ένδεδεμένον και σαρκών λεπτότητι περιειλημμένον, α δή κάμνειν οιδεν, είτα πέρα του μετρίου όξυκίνητον εις ανδρικά έργα και δραν άεί έθέλοντα, πώς ούκ άν τις είποι και άντιπεπονθότως έχ[ειν] κατά τό άνάλογον; ει τοίνυν και ό αυτοκράτωρ τήν τών χειρών μόνος τοΤς του θεού έχθροΓς έπεξάγων

25 δραστηριότητα και εφ' όσον ούκ άν έξαρκοΤεν συχνοί, ίμερος έτέρω διαδιδόντες τον κάματον, έπασχε τι τών εικότων, ούκ άν έξω λόγου τό πράγμα θείη τις. και ού λέγω ύπό τών βαρβάρων αύτοΤς γάρ πάσχουσιν ούκ ην άντιπεπόνθησις αξιόλογος άνακάμπτουσα' φύσεως δε λαλώ έργον ύπενοιδούσης. του τόνου και χαυνουμένης, ότε πολύ

30 τό συντονον προηγήσεται, αμύθητοι τάσεις χειρός βασιλικής, δυσα-

a) II Corinth. 4, 16. b) Herod. I, 65, cf. Xenoph. Apolog. Socr. c. 15. c) Cf. Maneth. II, 27 sq.

4 EUSTATHII THESSALONICENSIS

ρίθμητοι άνατάσσειν τοσαϋται ξίφους καταφοραί, μυρίαι βαρβάρων καταβολαί. πώς δη ουκ αν ή τοιαύτη χειρ πάσχη και κάματον; ίπποι συχνοί εκ διαδοχής τω βασιλεΤ ου μόνον πανημέριοι έκεντρίζοντο εις μάχην έκτρέχοντες, άλλα και νύκτεροι επί τοΤς αύτοΤς ένύττοντο. άκάμαντες ουν πόδες ούτοι στρατιώτας και φύσιν νικώντες και οίοι.5 ουκ αν ειεν κατ' άνθρωπον, ει μη κάματος αυτών άπτοιτο* ύπνος δε αποδήμων ου μόνον όσος λυσιμελής και γλυκύθυμος, άλλα και όσος βραχύ τι έπιμύσαι τά βλέφαρα, πόσον αν του ϋγιαίνειν ποίηση συνέκδημον; τροφής δε αποχή και αυτή επί τοσούτον, εφ' όσον αν και οι επί νηστείαις άβρυνόμενοι και οις έργον ή κατά γαστρός μάχη 10 το έλαττον άπενέγκωνται, ποιον αν σώμα ουκ αν διαθήται κατάπο-νον; επί σε και ταύτα, ώ βασιλεϋ, άγρυπνον ελκοντα μόχθον κα* ουδέ ένθύμιον ειδότα τροφής, έφ' οις αφόρητα έκαμνες, ίνα και εν­ταύθα φιλοσοφής την θείαν όμοίωσιν. άλιευς συχνά κατάγων την όρμιάν και άνάγων το άλισκόμενον άνίεται την χεϊρα, εις άνάπαυσιν 15 τρέπεται, ίνα έπιβάλλειν έχη και είσαυθις τφ έργω ρωμαλεώτερον

f. 31 ν. συ δε δόρυ || κινών εκείνο το ήρωϊκόν και ώς εκ βυθού μεν κακώσεως ή λάκκου ταλαιπωρίας άνάγων a) τους ημετέρους, άντιπέμπων δε κάτω τους [όμ]οφύλους και μετεγγίζων, οίον τους βόθρους και τά έξ ημών κενώματα τοΤς βαρβαρικοΤς άνταναπληρών πτώμασιν, ήξίους 20 μη κοπιαν μηδέ καθικνεΤσθαί σου κάματον. ναι μέν ήθελες ούτως έχειν, και ή ψυχική ζέσις και το τής ανδρείας πυρ και ή σφύρα τής καρτερίας ίστγ\"Κοποίουν σοι το άνένδοτον. ουκ ήν δέ και διά τέλους ούτως άντέχειν ει γε και λίθος οίδέ ποτέ πάσχειν δ τήν αύτου ίσχυν ελέγχει και σίδηρος χαυνουται και άδάμας ϋπείκειν μανθάνει, ότε25 και αύτοΤς ανάγκη επίκειται τά μή κατά φύσιν έπιτάσσουσα* ουδέ γυμνάσιον πόνου δίχα τελεσφορεΐται, μή ότι γε πόλεμοι, οποίους ουκ αν φέρειν έχοι τις, και πολύτροποι έκδρομαί και άνδροκτασίαι, οίς το πονεΐν, το κοπιαν, το άλγεΤν και όσα τοιάδε συνανεζύμωνται. έστι τις και μάχης ανάπαυλα* ή διαδοχή και το διακόπτεσθαι και μέσο-30

6 εϊεν] είναι eod. | 11 διάθηται cod. | 21 [/iv] an μην? | 29 συνανε­ζύμωνται cod.

a) Iob XXXIII, 28. Ps. LXXXVIII, 6.

ΟΕΑΤΙΟ ΑΏ MANUELEM IMPERATOREM 5

λαβεΤσθαε ή καεροϊς άνεσεμοες ή άνδράσε συνεπελαμβανομένοες του έργου καέ παρεμβάλλουσεν εαυτούς εες τον κενδυνον, ώς καε κοενω-νεΤν του καμάτου, ένθα δέ τενε ό πόλεμος εφεξής καε οε μόχθοε μονάζοντες καε συνεχής ή αλληλουχία της ενεργείας, αλλ' εκείνος

5 θεό ς αν εε'η, δν ου περεελεύσεταε κάματος, ή γοϋν άλλα άνθρωπος a ) , ω τών πρακτέων θεός συνεφάπτεταε. καε ην μέν καέ τοΰτο τηνε-καυτα τω αύτοκράτορε καε συν αυτφ θεώ τά μεγάλα ήρίστευεν έδεε δέ τον τά μεγαλεία έκεΐνα πράττοντα εεδέναε κατά φύσεν εεναε, εέ καέ θεεότερον ήσκημένην, καέ μεμνησθαε, δτε καέ άνθρωπος

10 έστε καέ δεαρτία τοεαυτη περί αυτόν, δε' ην χρεών τη σαρκέ καέ δεά εδρώτων έρχεσθαε καέ άλγήματα πάσχεεν καε κόποες συντήκεσθαε. ταύτα δέ εες το συχνάν συμπίπτοντα ουκ αν έχοε συνεστάν τον άν-θρωπον. ουκ έστε το τυχόν ό κόπος, αλλ', ώς αυτό λέγεε συγκοπτε-κόν, καέ συνεπούς ενεργείας δεαίρεσες καέ παράλυσες, ό τοενυν καέ

15 τά εές κόπον ποεών καέ τά συνεχές του έργου έπεζητών μεγάλα) μέν έγχεερεΤ πράγματε, ουκ έχεε δέ καέ τελεεουν αυτό εές το πάν. πυρόεν μένος ή βασελεκή πλουτεΤ χεέρ κατά βαρβάρων άναταθεεσα* πώς δέ αν μέχρε τέλους έχοε το ένεργόν, εέ' γε καέ πυρ ουκ άεε άσβεστον όιαρκεΐ, άλλα καέ αυτό κοπεάν οκνεΤ ποτέ καέ άνεεταε; παρασύρεε τά

2θέμποδών ^αγδαΤον ύδωρ καταβρεχθέν ούτω δέ καί θράσος βασελέως άπάγεε το προ προσώπου βάρβαρον άλλα φορεί σάρκα ό τρέχων καί ουκ έστεν μηδέποτε κατ' έκείνην παθεΐν. τό χρήμα της βασελείας δεχη δεαερεθέν εές τε τά δεά χεερών έργα καε τά λοεπά όσον παρά ταύτα, καν εέ καί τά έργα εν μέρεε θήσεε τες, άλλα τη έτερα μερεδε

25 ενεργούμενη κατά τό συνεχές πολύν έχεε τάν κάματον βουλαε καθ' έκάστην, πρεσβεΤαε ώς εκάστοτε, άλλαε μέν έκπεμπόμεναε, έτεραε δέ εεσδεχόμεναε, θεσμοθεσεών μελέταε, κρίσεων εύθετεσμοί, στρατιω­τών έκλογεσμοε, ακουσμάτων παλαεσματα, ων τά πλείω έξωθεν καί έκ βαρβάρων, αφ' ων καί' πλεεους αε μέρεμναε, οίχονο^ιών τύποε,

30 πρακτέων έπεκρεσεες, όχλοε δεομένων, καέ ούτοι μυρεότροποε, καέ όποΤα τά καθ' έκαστα άπερίληπτοε καί μέτρον υπερεκπεπτοντες.

4 εκείνος] έκεε cod. | 20 θράσος] δρόσγος cod. | 27 εύθετησ[Λοε cod. a) Cf. Herod. I, 65,

6 EUSTATHII THESSALONICENSIS

Ταύτα πάντα και δίχα των κατά πόλεμον άγχουσι τον κρατούντα και του καθαρώς ζην παρατρώγουσι δαπανώντα το άνετον ει δε τοις άλλοις δσα περί γε κόσμον και λαϊκά συναναπλέκονται και τά ιερά και ή τών εκκλησιών φροντίς προσεπίκειται και προσεπαύξει .το μεριμνάν, όση δε έν δόγμασιν και όση έν τοις λοιποΐς, άλλο τούτο 5 μέρος έπιθήκης έγκοπτούσης τον άμέριμνον βίον, δτι και ή τών εκ­κλησιών μέριμνα έν λόγω μεγιστφ τέθειται* ή τις ουκ αν θαυμάσειε χείρας νυν μεν περί δπλα τριβομένας, νυν δε περί πτύχας βιβλιακάς, και δακτύλους μεριζομένους εις τε πολέμους, και τούτους οίους ουκ άν τις φέρη ραδίως, νυν δε εις γραφάς, και ταύτας ου τάς τυχούσας, 10 άλλα θεοκροτήτους και συνεκτικάς όρθότητος της έν δόγμασιν και οίαι συχνού του σκέμματος δέονται, άπασχολουσαι μεν του κατά σάρκα ζην, άπάγουσαι δε εις το μικρού και άσώματον, ώς είναι τούτω τω λόγφ το σον κράτος, ώ ένθεε βασιλεϋ, βασίλειον αληθώς ίερ^κ-τευμα α ) · βασίλειον, ότι και τοιούτον - φύσει* ίεράτευμα δια τό από 15 σπ[ου]δης έν τοις ίεροϊς και. ιερατευτικοΐς εύδόκιμον. το δη τοιούτον σεμνόν έστι μεν αληθώς καλόν έπί καλοΤς, θέλει δε και αυτό τον κρατούντα, τών γοϋν άλλων [τ]φ τέως [έ]φίεσθαι, ίνα μη προς τάς λοιπάς φροντίδας, αις ό κόσμος απευθύνεται, λέγειν έχη, και ή

?. 32 r. TOQ $εο$ || εκκλησία μήποτε ουκ άρκέση ύμΤν και έμοί. 20 Και μην αυτάρκης ό αυτοκράτωρ κατά θείαν ομοιότητα παντα­

χού επιβλέπων και πάσιν έξικνούμενος, αλλ' ήμεΐς άνθρωπικώτερον φρονουντες και συλλογιζόμενοι το εικός εύλαβούμεθα και έπισκέπτε-σθαι μεν και ούτω προς το αγαθόν άγεσθαι θέλομεν ύφορώμεθα δε την της λοιπής πολυμερούς φροντίδος άντίσπασιν και το έκεΤθεν25 πο'λυπονον. μόνος γάρ αυτός, λέγω δε θαρρών, έφ' οις το του λόγου πτερόν αληθείας έντεινούσης [έπί] σγ,οπου βάλλεται, περιλέλειψαι ήμΤν παιδαγωγός, εις άρετήν άπασαν ποδηγός, καθηγητής άπάσης όρθότητος, άρχέτυπον βίου σπουδαίου, §υθμοϋ κανονικού αρμοστής προοδεύων έφ' οίς έντολαί μεν θεού έξορθουσιν, ήμεΐς δε σκαμβευό- 30 μέθα και σκολιώς βαίνομεν. ίερεϋς έγώ, και με περιστέλλει σχήμα

23 εύλαβό[λεθα cod. a) Exod. XIX, 6.

OEATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 7

σφίγγον τον εξω άνθρωπον*) και περικλεΤον και συνάγον εις εαυ­τόν, ώς περιγράφεσθαι τά τε άλλα και το κατά βίον έξώρροπον,— αλλ' εγώ διαπετάννυμαι, και έξωτερικώτερον πλάζομαι, και έξαπλουμαι προς ά μη χρεών, και έπισπώμαι κατ' έμαυτου το ούαί. αλλ' όταν

δάπονεύσω τοΤς όφθαλμοΤς έκατέροις, τοΐς τε έκτος και οι τάν ένδον φωτίζουσιν ά ν θ ρ ω π ο ν ^ , και έπεντρανίσω τοΤς αύτοκρατορικοΤς άγα-θοΐς, έπαναστρέφω ήρεμα και έμαυτου έφ' οποσονοΰν γίνομαι, και μανθάνω μηδέν ώ ν πανημέρια ή το της δίκης έργον τφ αύτοκρά-τορι, ή το της βουλής, ή, το φρικτόν, τά της μάχης, και ό καιρός

ιοοψέ και βαθεϊα εσπέρα, και ή σαρξ κεκμηκυία καταρρυίσκεσθαι θέλει ώς εις άνάπαυσιν, και καμπτομένη ζητεί βακτηρίαν την ύποστηρί-ζουσαν, τον άρτον. ό δε αυτήν μεν κολακεύει ταΤς έλπίσι μέλλων και τον καιρόν παράγων και εις το έπιταττόμενον σκευαζόμενος, έχουσι δε αυτόν ύμνοι θεϊοι και στάσις εκκλησιαστική, και ουκ έστιν έντε-

ΐδθήναι το τρέφον προς αίσθησιν πριν έμπλησθήναι το στόμα του των θείων λογίων μέλιτος* και γίνεται τροφής μεν ipyov πραγματειώδες, ό θείος άρτος, όν ό έκ του ουρανού καταβάς εις ψωμισμόν τοΤς άξίως αίιτου πεινώσιν έντίθησιν °)' ή δε λοιπή τροφή, καθά και τι πάρεργον και προς άφοσίωσιν, έκεΐνο δε και πολλφ θαυμασιώτερον, εάν ή σαρξ

20 μεν είσάγαν πονήσασα κάμψαι θέλη γονυ προς ανάπαυλα ν ό δε κάμπτη μέν, αλλά κλίνων εις προσευχήν, ώς είναι του λοιπού συμ-φορον τη σαρκι τετανώς έχειν και όρθοστάδην άναστηλουσθαι, ήπερ ούτω κατακάμπτεσθαι και πόνοις άδιάδοχα τρυχεσθαι.

Ευρηνται τοις ώς έγώ και του γαστρίζεσθαι μέθοδοι πολλαέ μέν 2δ και άλλαι, εν δε ταΤς και ή περιπόνηρος των άλεσθέντων σιτίων υπο­

δοχή* και ποτέ και το έκ πόνου κατάκοπον, καέ νόσος δέ που έπι-κεΤσθαι συκοφαντείται και αδικίας άλίσκεται και καταψηφοφορεΐται ή μηδέν βλάψασα και προκαλείται κατ' αυτής οίά τις κολαστής ή άδδηφαγία, ωσάν ούτω δίκας δώσει το της νόσου κακόν, άλλ' ενταύθα

2 έξώρροπον cod. obseurum | 3 πλάξο^αι cod, | 12 δ cod. | 20 ποιη-σασα cod. | 21 an κάμπτει? | 27 καταψηφηφορεΐται cod.

a) II Corinth. 4, 16. b) II Corinth. 4, 16, cf. Rom. VII, 22. c) CX Io. VI, 51.

8 EUSTATHII THESSALONICENSIS

ταύτα πάντα καταργείται και ουδεμία περιεργία προς σόφισμα του τα-θεία χαράττεσθαι* καιρός του νηστίζεσθαι* καί θάνατος αυτός έκφοβών, ώς και σαρκός έπιστροφήν γενέσθαι, ουκ αν έγκόψοι του έργου, ώς καί χαρίσασθαι προς ώρας τη γαστρί καί καταρρΐψαι τό σταθηρόν της ψυχής, ίδρώς περί ήμας ούχ ούτω πολύς καί ρύπος 5 ου μάλα παχύς καί χιτώνων ευθύς των μεν αποθέσεις, των δε μετεν-δύσεις, καί Η ρ ά κ λ ε ι α λουτρά a ) καί άνάπτωσις' ό δε αυτοκράτωρ ούτω προς καρτερίαν γεγύμνασται, ώς αυτούς μεν εκείνους λουτρά τους ίδρωτας λογίζεσθαι, τη δε φυσική θερμότητι έπιτέλλεσθαι άνα-ξηραίνειν την διεκφεύγουσαν έκτος ίκμάδα καί τάς διεξόδους έμφράτ- ίο τειν, ώς τόν έπιπολάζοντα ρύπον ούτω στεγανοϋσθαι καί έπιπωμά-ζειν οίον τό σώμα καί γίνεσθαι αύτψ ώς όπλον τι φυλακτήριον. ούτω καί ό μέγας Αλέξανδρος ώκνει καί αυτός τά της αναπαύσεως ύδατα καί τόν συγγενή χουν ουκ άπέπλυνε συχνά' καί ποτέ δέον άπολούσασθαι καί ποταμίοις εαυτόν έδίδου ύδασι* καί μαρτυρεί Κύδ-15 νος ό μέσην τέμνων την των Κιλίκων Ταρσόν, ου τω ^εύματι πιστεύ-σας εαυτόν κακοξενον εύρηκε* μικρού γάρ ό καλός εκείνος βασιλεύς κακώς αν έπαθεν1*).

Ούτω χρή τους βασιλείς, τους της οικουμένης οφθαλμούς, ορθά βλέπειν προς τε θεάν εις μίμησιν προς τε ανθρώπους εις παίδευσιν, 20 ώς καί έπαληθεύεσθαι αύτοΤς την αρχήν καί τά άρχόμενον έξομοιου-σθαι αύτοΐς μεν τά πρώτα, είτα καί προς θεόν, καί ώς οια διά βαθ­μίδος του κατ' αυτούς ύψους άναβαίνειν νοερώς εις τόν ύψιστον. καί παιδευόμεθα μεν ούτω καί νουν ώσπερ τούτον προσλαμβανόμεθα θύραθεν, καί ού μόνον ύπό βασιλεί, άλλα καί διδασκάλφ τ[ών] άρί- 25

f. 32 ν. στων || έπιταττόμεθα. καί είη εύχεσθαι ήμΐν μή άφυώς έχειν εις μά-θησιν μηδ' έκπίπτειν του. προς μίμησιν ακριβούς μηδέ λ ι θ ώ δ η τόν τής καρδίας δυστυχεΤν π ίνακα c ) και όποΤον λαξευτέρου δέεσθαι, άλλα ύπείκοντα καί εύτύπωτον ούτω γάρ αν τό πνευματικόν γραφεΤον ύπό σοι όξυγράφφ ήμΐν εις ψυχήν έγκολάψη τά κάλλιστα, οφείλεται 30

4 καταρρίψαι cod. | 12 αύτω] αυτόν cod. | 28 an λαξευτηρίου? a) Cf. Athen. XII ρ. 512 F. b) Cf. Arrian. Anab. II, 4, 7. Plut. Alex. c. 19. c) II Corinth. 3, 3.

0ΒΑΤΙ0*ΑΙ> MANUELEM IMPEHATOREM 9

δέ ύποκείμεθα καέ πιστώς έχειν τω διδασκάλω και ώσπερ πε^εσθαι καί εντεύθεν ώφελεΐσθαι, ούτω καέ τα εις αγαθόν έθέλειν τω διδά­σκοντα, εν δέ τών αγαθών τούτων καί το της ύγιείας καλόν αυτό δέ καί θεόθεν μέν εύοδοϋται χρεία καί του κατά άνθρωπον το δέ

5 έστι μη μόχθοις εαυτόν εις το διηνεκές παραβάλλει μηδέ κόποις άδιάδοχα τρύχεσθ[αι] καί συγκόπτεσθαι, άλλ' ειδέναι καί καιρόν ανο­χής καί ύφιέναι του σφόδρα καί παραλύεσθαι της εντάσεως καί μά~ λισθ', όταν καί νόσος έλλοχα καί ΰπουλον ύποκαθημένη έπιτίθεσθαι μελέτα, πολεμίοις μέν γάρ άντιφέρεσθαι άνδρίαν τε έχει καί πεσεΤν

10 εκείνοι δύνανται κατά νόσου δέ άνδρίζεσθαι ουκ αν έθέλοιμι τους έμοί δι1 ευχής εις μακρότητα του ζήν παρεκτείνεσθαι. δις μέν γάρ καί τρις τ ά χ α τετεύξετα ί τις, ειπείν το της ποιήσεωςa)· έάν δέ καί έτι λύπη εκείνος αντιβαίνων, ουκ οιδαείμή δεινότατα πείσεται. δεσμός τις αληθώς καί ή νόσος υπέρ την ποδοκάκην, υπέρ τον κύφωνα, καί

Ι5χρή μέν άχθεσθαί τίνα δεσμούμενον καί θέλειν λυθήναι* άλλα τέως μέν έπιγνωστέον Οτι δεδέσμηται, είτα καί όμαλώς έγχειρητέον τη άφέσει τής λύσεως, ώς ιϊ γε δεσμφ τις έχόμενος τά τών λελυμένων πράττειν έπιχειροίη, δέος μήποτε καί λυθείς άχρεΐον εαυτόν άποφήνη οίς περιφρονών τους δεσμούς αύτοΐς τε κατεπονεΤτο καί τοΤς έργοις

2θέτρύχετο. αιδείται μέν το στάσιμον ό εις έργασίαν σπουδαίαν αεικί­νητος, άλλ' ή φύσις οιδε καί κάματον. μέγας ό τάν τής ημέρας φέ­ρων καύσωνα, τι δέ ουκ έσχεν άναψυχήν τής νυκτός; νύκτερος παγε­τός ου φορητός, έάν ούτω τύχη, άλλα το τής ημέρας ίλαρώτερον έχει κατάστημα, ει δέ καί ημέρα κατακαίει καί μικρού τήκει τφ πυρ ι

25 του καύσωνος, είη δέ καί ή νύξ έπί τοΤς αύτοΐς δίάδοχος, ει δέ καί νυκτός αίθρια πήγνυσι το παν θερμόν άπάγουσα, έπέλθοι δέ καί το τής ημέρας άντίμιμον τής νυκτός, σιδήρεος αν είη ό ύποστησό-μενος. άρκετόν τή ημέρα ή κατ ' αυτήν κάκωσις1 ' ) , ότε τις κινδύ-νοις εαυτόν παραβάλλει, συ δέ καί παννύχους, ώ βασιλευ, πολικούς

30 υπέρ ημών άνέχη ού διδούς υπνον τοις όφθαλμοΤς ουδέ τοΤς κρο-τάφοις άνάπαυσιν, άλλα φύλαξ του δεσποτικού διατρέχων άμπε-

a) Hesiod. Op. 401. b) Matth. VI, 34.

ι. Χ*

10 EUSTATHII THBSSALONICENSIS

λώνος a) και τφ στρατώ μεν άφιείς τον ύπνον, τον και νήδυμον και άναπαυτήριον, τοΐς έχθροϊς δε έπιπέμπων τον άνέγερτον.

Μέχρι δη τίνος ταϋτα13), ώκρατύ βασιλεϋ; μη λίθων ισχύς σου; μη εξ αδάμαντος; ει δε μοί τις υποφητεύει το προφητικόν, ίδοϋ έγώ εντάσσω αδάμαντα εν μέσφ του λάου μου0), έγώ τον μέν άδά- 5 μαντα τούτον και αυτός τροπικώτερον έχοιμι αν συμβιβάζειν, βλέπω δέδιαρτίαν σάρκινη ν και υποπτεύω το άεί ϊγκοπον και οιδα μέν, ώς αρετής διδασκαλία και ταύτα και προς ομοιότητα ερεθισμός, έάν τις έθέλοι ζήλουν και ζηλοϋσι μέν πάντες μαθητιώντες και την έφεσιν έπιτείνοντες, έχει δέ ουδείς όστις παρεξισουσθαί σοι. τί γουν ό περί ίο τίνα τέχνην διδάσκαλος, ει μη κατά στ,οποΰ εις τέλος βάλλουσιν οι όμιληταί, συγκόψη αν εαυτόν πονού^ενος; ούκ'οιμαί γε. και των μέν άλλων ούτως άπεγνωκώς είμι το άντιφερίζειν σοι* εκείνος δέ με και μόνος λαμπραΤς έλπίσιν επάγεται, ό πορφύρεος εν τφ της βασιλείας λειμώνι έκλάμπων, όν άποττόμενον βλέπω τάς πατρικάς άρετάς και 15 ούρανίαν άπό της άρτι πηγνύμενον κλίμακαd) βαθμιδουμένην εύ-φυώς ταΐς μιμήσεσιν. άλλα και τούτου φείδεσθαι χρή, ώς αν πονή τά σύμμετρα, μετρηθήσεται δέ ίκανώς, έάν ό πατήρ βασιλεύς άνεσιν έχοι τινά* ει γάρ ώς έν αρμονία τινί προς τήν διά πασών αρετών άπό της άρτι εντείνεται, εϊ'η αν ουκ ευχερής ή σύνταξις. ουδέ γάρ ούδ' αυτός 20 εύθετίζει τό πτερόν εις άνεσιν, άλλα κατά τους ευγενείς άετιδεΤς αυτό συχνά διαπεταννύς έξαίρεσθαι μετάρσιος θέλει και τοις γενναιοτέροις επιβάλλει τών έργων και καταρράσσων, οίον ύψόθεν, θηρία καταβάλ-λει έμπειρων όνυχας όποιους ή χαλκευτική άποξύνει τοΤς βέλεσι και έν αύτοΤς και τήν μεγίστην και τελεωτάτην άγραν μελέτα, δι' ης οι 25 δεινοί θήρες, τό βάρβαρον, συλλαμβάνονται, και ούτω μέν παραμε-τρεΤ εαυτόν, ώς ουνατόν, τφ μεγάλφ και ταχυπτερύγφ άετω τω πατρί* άλλα τό πτερόν άπαλόν του υίου άετου, και χρή μή περιοραν

10 έχει] an έ'στι? | 14 πορφύρεον in codice videtur scriptum esse | 17 TCQVYJ τά] πονηται cod. | 27 άετώς cod.

a) Cf. Ies. V, 1, 7. b) Num. XIV, 11. Ies. VI, 11. c) Amos VII, 8. d) Exod. XXVIII, 12,

ORATIO AD MANUELEM IMPEKATOREM 11

αυτό διατεινόμενον εις άσύμμετρον* ου περιοραθήσεται δε, ει και 6 πατήρ συγκαταβαίνει τη πτήσει και το πτερον άνίησι και παύει ποτέ το άειπέταστον. επαινείται και βασιλεύς Σπαρτιάτης ' ύποκαταβάς του ύψους εν καιρφ και το μεγαλεϊον μετριάσας επί τέκνφ άγαπητω

5 και το σκυθρωπόν της οφρύος γαληνιάσας και στρέψας εις ιλαρώτε-ρον. και μην ην έκεΤνο ταπεινότερον, και άκούεσθαι γλυκεία και όν­τως αφελής ή επί καλάμων εκείνων ιππασία, ή μετά του παιδός* ήν γαρ έτι νήπιονα). αλλ' ενταύθα ήρωϊκά κα[ί] [ά]μφω, και πολύν τόν έπαινον έφελκύσεται πατήρ ούτος βασιλεύς ου παιγνήμων εφ' οίς ό

ΐοπαΐς άθύρει, άλλα γυμναστικά μεν τά άλλα, και παραθήγων άνδρι-κώς τόν υίόν εις έργων οξύτητα, εν δέ τι και μόνον ποιών ού κατά τόν αύτου νόμον, τ[ό] || μικρόν τι άνίεσθαι, ίνα και ό παΤς κάνταυθαί. 33 r. μιμούμενος και τω γυμνασιάρχη παρεξισούμενος παύοι το συντο^ον και παραχωροίη τή φύσει αύξάνειν άνεπικωλύτως τόν παΐδα βασιλέα

15 και άνάγειν άσκύλτως εις τά πατρικόν στερέμνιον. εγώ'δέ ένταυθο? λόγου έλθών καιριώτατος παρακλητεύσαιμι αν φειδώ λαμβάνειν σε του παντός' είη γάρ αν ταύτόν του πορφυροβλάστου κλάδου φειδε-σθαι και τόν κοσμικόν λειμώνα φυτηκομεΐν. ή γάρ ούχ ήμέραι αύται ού συχναί, και νόσου μέν θρασυνάμενον πνεύμα κατέσκηψε και κατα-

20 πνευσαν αναιδές έφιλονείκει δεινότατα καταρράξαι ήμας, και ο κόσμος πας συνεσείετο, και ούκ ήν δς μή έκοινοϋτο τά της νόσου, βαθύς ό στεναγμός* το δάκρυον ώσεί και κρήνη μελάνυδρος11)'αϊ εύχαί και υπέρ τόν ούρανόν υ^οΰντο7 οίς εις θεόν άνέβαινον* τό ίερατικόν άπαν εις εν έλειτούργει και μόνον, τό παυθήναι τήν καταπονήν, ύφ' ης

25οια και Τυφώνος δεινού το παν έσαλεύετο τό λαϊκόν. άλλ' είπες αν και αυτούς έξεστηκέναι φρενών, οις ένεοί έμενον, εως ό κλόνος έστη και τό κακόν έλώφησε και ώς εκ κυμάτων γαλήνη έστόρεστο. ταύτα δή πάντα προκαλείται τό του πονεΐν σύμμετρον, ούχ ώστε και κούφοις, καθά τις έφη, βόσκεσθαι πνεύμασιν 0 ) τόν εις σταθηρό-

1 περιορασθησεται cod. | 16 καριώτατος cod. | 19 κατάσκαψε cod. | 21 τά] an τι? | 27 έστόρευτο cod.

• a) Plut. Ages. c. 25, cf. Apophth. Lacon. c. 70, b) II. IX, 14. XVI, 3. c) Soph. Ai. 558.

12 EUSTATH3I THESSALONICENSIS

τητα γυμναζόμενον βασιλεΤ πρέπουσαν, άλλ' ίνα μη παρά βιαίοις έκκεΐσθαι πνοαΐς έχοι το καλόν τοΰτο της βασιλείας φυτόν, ου καί τ φ καρπφ τραφήσεσθαι δι' ευχής άπασι καί ύπό τη σκιά γενέσθαι τους άναψύχεσθαι θέλοντας, θέλουσι δε ουδείς όστις ου, καθάπερ αυτά τά πράγματα εφηναν. έπικατασφάζεσθαι μεν ούν τινας των 5 φρονούντων δουλόσυνα δεσπόταις ούκ ευτυχώς έχουσι της ζωής, αληθές τε καθ' ίστορίαν καί πάνυ τι εύνοϊκόν a), ει καί άλλως βάρβα-ρόν τε το πράγμα καί ουδέ προς αισθανομένους ή χάρις, ενταύθα δε τά μεν άλλα ού τοιαύτα' μη γάρ ποτέ μηδέ είη* προΐεντο δέ τάς ψυχάς έκαστος καί ην αυτούς βλέπειν ώσπερ εκλείποντας* άμα δέ το ίο τ η ς πορφύρας άνθος13) λευκοπύρσοις χείλεσί τε καί ομμασιν εις έαρ ύγιείας παρήγγειλε, καί δ κόσμος έγαληνίασε καί της εαρινής ταύτης αίθριας συμπαραπήλαυσε.

Ποικίλος ει την σοφίαν, ένθεε βασιλευ,. καί δια πάσης αυτής έλ-λόγως όδφ προϊών καταλύεις ές την των Ά,σκληπιαδών καί σου τάς 15 ίατρευτικάς μεθόδους έργον αν είη καί αύτάς περιηγήσασθαι, καί ώς ού μόνον άφήν έπιβαλών καί προς του κάμνοντος μαθών, άλλα καί άλλως ποθέν ακοή διοικηθείς εις το γνώναι νοσήματα οξύς ει δια-γνώναι άγχινοίας λόγω καί έξαποστέλλεις δύναμιν άποφαινομένην τά της φώσεως* καί αύτη ενεργείται καί το θανατουν οίχεται. περιρρεό~20 μέθα τοις βασιλικοΤς κράμασιν καί λοιποΐς συγκρίμασιν καί συνθέμα-σιν? όσα προς ύγίειαν έπινενόηνται* καί άβυσσος κάνταϋθα σοφίας0) βασιλικής άνέρρωγε. καί οι νοσοϋντες περιορώσι μεν τους άλλως νοσοκομεΤν είδότας κύκλφ περιεστώτας καί έναδολεσχοϋντας οις βάπτειν εις διάγνωσιν έχουσι, προς δέ τον καί εν τοις τοιούτοις βα- 25 θυγνώμονα στέλλουσι τους πευσομένους τά προς ύγίειαν καί μανθά-νουσι τά συνοίσοντα, ίνα ώσπερ κατά έχθρων ώς εκάστοτε μύριοι ήκουσιν οι τά εις έπικουρίαν πρεσβεύσοντες καί του έφετοϋ τυγχά-νουσιν, ούτως έτεροι καί κατά της νόσου πρεσβείαν στέλλοντες έπι-

5 έπικατασφάξεσθαι cod. a) Xenoph. Anab. I, 8, 29. b) Plut. Alex. c. 36. c) Rom. XI, 33.

ΟΒΑΪΙΟ AD MANUELEM IMPERATOREM 13

κουρίαν εϋρίσκοιεν* και ούτω κατά παντός κάκου νικητής διαδείκνυσάι. καλόν ούν εν έτέροις την τοιαύτην σοφίαν έπιδεικτικώς έχειν, την δε της πορφύρας εύτυχίαν υπό διδασκάλφ μέν σοι και του τοιούτον κά­λου τάττεσθαι θέλομεν, ύποκεΐσθαι δε τη τέχνη πας τις άνθρωπος

δάπευχόμεθα. τούτο δε καταρτίζοιτο μεν αν και θεόθεν ώς μάλιστα' ουκ αν δε είη άσυντελές ουδέ το έν τοΤς πόνοις σύμμετρον προς γε τά νυν' ασυμμετρία γάρ τοιαύτη ουδέ τω λίαν στερεμνίφ εύάρμοστος, μη οτι^ι ηλικία βασιλέως νεανίου, είποι αν ή ποίησις, παναπάλου51), δν χρή άδειαν ένδιδόναι τη φύσει προς άπαραπόδιστον αυξησιν. τά

ίο τε ούν άλλα και διά ταϋτα εύηρέστηται* και ου μόνον έμοί, άλλα και τοις άλλοις.

Τί δέ μη και ϋμεΐς, ώ πάντες ούτοι,- συμφωνείτε μοι, τον λόγον ύψουντες; και καιρόν άδειας είδέναι και την εις άκρον σπουδήν κατα-λύειν και θεραπεύειντάν άνθρωπον καλόν τά έν κόποις και μ ό χ θ ο ι ς

ΐδπερισσοτέρως*) , τό άποστολικόν, καί γε επαληθεύεται τφ ήμετερφ ίσαποστόλφ βασιλεΓ το δέ και ϋπερβαλλόντως έν τοΤς αύτοΐς κοσμεί μέν και αυτό, καθάπερ άπόστολον εκείνον τάν έν θεω καυχησάμενον, ούτω και βασιλέα τούτον, ου και θεός τό αύχημα°)καί δςείςαύχημα γίνεται αύθις θεφ τω έναγλαϊζομένω τοϊς άγίοις αύτοϋd) και έλλαμ-

20πομένω τοις αυτών άρεταΤς και τά εκείνων έξιδιουμένω καλά. ήμεΤς δέ οί και τή || συμμετρία καταπονούμενοι τό ύπερλίαν του μοχθεΓν f. 33 ν εύλαβούμεθα και λαλοϋμεν τά εις άνάμνησιν iKkoyov. δίδωσι και τοΤς έργατικοΤς 6 νόμος της φύσεως καιρούς έν τε χειμώνι και θέρει, έν οις αναπαύσονταν μετρείται και ήλίφ ποικίλως τά κινήματα και

25 παιδεύει τους έν έργοις έκπονεΐσθαι τήν κατ' αυτόν ομοιότητα, νύκτες και ήμέραι εις μακράν και εις βραχύτητα διαστέλλονται και διδά-σκουσι και αύιαι ουκ έπιτείνειν άεί τήν έργωδίαν, αλλ' έπινοεΐσθαί ποτέ και τό εμπαλιν. ου καλόν ούτε σκιατραφεΐν τον άρχοντα κατ' εκείνους τους τήν βασιλείαν αργούς, ειπείν δέ πως και νεκρούς, οις

16 ύπερβαλόντως cod. a) Odyss. XIII, 223. b) II Corinth. 11, 23, cf. II Thessal. 3, 8. c) Psalm. XXXIV, 2. d) Psalm. LXVIII, 35,

14 EUSTATHII THESSALONICENSIS

και τό πλείον της ημέρας εις νυκτί πρέπουσαν άνάπαυσιν διεσκευά-ζετο, και ου τους άμ ιμητοβ[ ί ]ους έπαινεΐν έχω, ους ό'Ρωμαίος Αν­τώνιος έπεδείκνυτοa). ούτε ουν ταύτα καλά, ουδέ γάρ χρεών τό χρήμα της βασιλείας τρυφερόν αυτό τούτο είναι και σπάταλον, αλλ' ουδέ τρύχεσθαι αύθις διά βίου και κατά πάσας ώρας τοΤς πόνοις συγχω- 5 ργ\τίον' τούτο γάρ οδός εις φθοράν και ζωής επιτομή.

Οιδα μέν ουν και ου με διαφεύγει, ου γάρ ούτω παχύς εγώ τον νουν, ει και άλλως βραδύς, ώς καθάπερ ήλιος, έμφερεστάτη γάρ και αυτή της βασιλείας είκών, εν τω άεί κινεΐσθαι τά κατά κόσμον διευ­θετεί, ούτω και βασιλέα τάν άριστον χαρακτηρίζει τό εν πράξεσιν 10 άδιάκοπον άλλ' οιδα και εκείνο, ότι και ήλιος ή και στηρίζειν έχων αληθώς, ή και φαντάζειν τάν στηριγμόν, εν λόγω αν μεγάλφ έκειτο* και παρεσημαίνοντο και τούτο έφιστώντες τάν νουν οι σοφώτεροι, έτέρως δέ προς άλήθειαν ειπείν γραφικήν, έστη ποτέ και αυτός *)· και αί στάσεις έκεΐναι τερατουργίας έδήλουν καινάς. στηρίζειν ουν θέλο-15 μεν και τάν σον δρόμον τον άεικίνητον, ίνα και ούτως επιτελής θαυ­μάσια και άλλα μέν, εν δε έκείνοις και την μόνιμον θέαν, δι' ης και ευλογία έσται ήμΤν και γλυκύτης πλείων ευεργεσιών, καλόν μέν γάρ και έν βιβλίοις εϊτουν γράμμασιν καταβρέχεσθαι τω κόσμφ πλούτους βασιλικούς και ποταμούς άλλοθεν άλλους έπιρρέειν, δι' ων ζην έστι20 τους έπιδεεΐς, θεός ε ίπε και έγένετο0)* βασιλεύς είπεν ή έγραψε, και πλουτίζονται άνθρωποι* χερσί δέ τζλουτον λαβεΤν και διανεΤμαι τοΤς χρήζουσιν, άλλα τούτο ύπεραίρει πάσαν γλυκύτητα, συνανακιρναμένου τή ευεργεσία και του κάλλους της βασιλικής δόξης εμφανώς, και ούχ ώς έν παραπετάσματι. ποθείται χειρ βασιλική νυν μέν όπλοις τρόπου- 25 μένη τό άντίπαλον, νυν δέ όξυβελεΤ γραφικφ δόνακι όποια καί τινι δόρατι καταβάλλουσα την πενίαν καί τους υπ* αυτή πίπτοντας έξαν-ιστώσα. μύριοι δέ ού,τοι όσημέραι καί αριθμού υπερθεν, αυτοχειρία δέ καταπραχθήναι τον βασιλικόν έλεον άλλα πολλαπλουν ενταύθα τό καλόν πλουτισμός, φιλανθρωπίας ακρότατη ένδειξις, μετριότης 30

a) Plut. Anton. c. 28. b) Ies. Nau. X, 13. c) Genes. I, 3, cf. Psalm. XXXIII, 9.

OBATIO AD MAHUELEM IMPERATOBEM 15

φρονήματος και δσα τούτοις αγαθά συνεφέπεται. χειρ ή χθες και πρωί' σκυλεύουσα .και γυρνούσα το άλλόφυλον, αϋτη νυν επενδύει τους υπό χείρα και ου μετρητόν έπαντλεΐτον πλουτον ο χθες απρόσ­ιτος τοις έχθροΐς και μόνον έπεντρανίζων ή και άλλως βλεπόμενος

5 και κάτω ρίπτων τους άντιβλέποντας, νυν ιλαρός ήμΐν έντυγχάνει και ταις του προσώπου λάμψεσι ζωογονεί ους ή πενία μικρού και ένέκρωσεν. έξεκένωσε τάς των πολεμίων πόλεις αίχμαλωτίσας* έκ-κενοΤ ταΤς αύταΐς χερσί και τα βασίλεια έπιμερίζων τοις χρήζουσι τα ζητούμενα, σίδηρος χθες εν χερσί και το πολέμιον έπιπτεν άσίδηρος

ΐοούτος πόλεμος a ) κατά της πενίας, και αυτή μεν πίπτει χερσί βασι-λικαΐς, 6 δε πλούτος παρρησιάζεται και έν χερσιν όχουντες αυτόν οι δεόμενοι αδουσι τω βασιλεΤ χαριστήρια και ασπάζονται χεϊρας, ύφ ων εκ τε πολεμίων εθνών εκ τε της άλιτηρίου πενίας ξύονται, τί δήποτε λογιστέον τον σωτήρα Χριστόν γλυκύτερον είναι, ότε έν δε-

ΐδξιοΤς βληθέντος δικτύου-τους ποΧλους ίχθύας θελήσας και μόνον ειπών δέδωκεν b)? ή ότε και λαβών αύτουργεΤν είχε τήν δόσιν και τά τε όψα τους τε άρτους αυτός εις μερίδας διένειμεν0)} έμοιγ' ούν τά

. της γνώμης ενταύθα ξιέπει και μάλιστα* έλεγε και έθαυματουργοϋντο τεράστια, άλλα και έ^ειρούργει τά όμοια, ποιητέον δή και ενταύθα

20 καθ' ομοιότητα* προσέταξας, ώ βασιλεϋ κράτιστε και εύεργετικώτατε, και ευεργεσιών άνεχέθησαν ποταμοί' άψαι δή και αυτός του ioyou και διώρυχας άναρρήξας πλουτοποιου ρεύματος ποταμούς εύποιιών δός άναχέεσθαι. τούτο δε σοι ουκ άλλως έσται, άλλ' ή όπλων μεν τάς χείρας έλευθερώσαντι, μετασκευασαμένω δε βραχύ προς το άνε-

25τ[ον], τουτό έστιν κυρίως έργάζεσθαι έλεον5)* τφ δε λοιπω έργω δόσις ευεργεσιών και μεγαλεΤον δωρεών και ει'τι τοιούτον όνομα έπι-τέθειται. είπω τά πασιν υπό στόμα και διαλαλήσω προς απλότητα· ποθουσιν οι του σου κράτους κορέννυσθαί σου της γλυκείας όψεως,

2 αυτήν cod. | 23 άναχέσθαι cod. a) Max. Tyr, Diss. I, 6 ρ. 96 R. b) Io. XXI, 6. c) Marc. VI, 41. d) Luc, X, 37.

16 EUSTATHII THESSALONICENSIS

f. 34 r. τό δέ ουκ εστίν αύτοϊς δια τό αεί του κινήματος. || ούτε ούν σαυτώ διαπράττη τα εις λυσιτέλειαν αεί πόνοις έκδιδοϋς σεαυτον κατά τό πάντη άδιάδοχον, οϋτε τω λαω τα θυμήρη καί δι' ευχής, ρ,έμνησο καί τής έναγχός ποτέ νόσου ές τοσούτον αύθαδισαμιένης όσον ουδέ­ποτε, ότε συ μεν ήνδρίζου καί κατ' αυτής, ο δέ σος κλήρος τφ πολλω 5 τής αγωνίας μικρού καί έξέθνησκεν. ου φύσεως ήν ατονία τό κακόν εκείνο, άλλα πόνων ασυμμετρία καί τό παντελώς άπείπασθαι την άνεσιν. ει δέ πολέμων ανάγκην προβαλεϊταί τις, ώς εκείθεν παρεισ-Ζ^ο^ίνου του χρεών είναι πονεΤν, άλλ' αυτοί μέν ιδού ήρεμοϋσι τη ση κρατεΤ χειρί κατασιγασθέντες* ήρεμητέον δη καί τον νικητήν, ίο έπεί τρόπαια έστησε, καί ύπεικτέον τοις δεομένοις, ώσπερ έν τοϊς άλλοις, ούτω δη καί ενταύθα, ουδείς γάρ δς μη ταυτην προβάλλεται τω βασιλεϊ την αιτησιν, πραγματευόμενοι καί ούτω τό δι' ευχής, το τής αυτού ζωής πολυχρόνιον -+-

I I . f. 44 ν. -*- Του αύτου είδος λαλ ιάς τίνος καί προσφωνήσεως , ότε 15

ό πάνσεπτος σεβαστός καί μ έ γ α ς έταιρε ιάρχης κϋρ ' Ιωάννης ό Δούκας ήλθεν εις Θεσσαλονίκην έρευνήσων τον Λεπεν-δρηνόν κατά θείον καί βασιλικόν όρισμόν -ι-

Η - Άναμνήσω υμάς, ώ λάχος ήμέτερον, οι παρόντες, βημάτων εκείνων, ών έπ' εκκλησίας έξελαλήσαμεν, ότε τό πρώτον εις την 20 ευκληροτάτην ταυτην πόλιν διέβημεν ήν δέ ό λόγος, ώς ό κράτιστος ημών αυτοκράτωρ την πολιουχίαν ταυτην του μυρίπνουν βλύζοντος ημετέρου μεγαλομάρτυρος άμετρήτοις πλουτίζει τοϊς άγαθοΐς καί όσα τούτοις έχόμενα έλαλήθησαν. καί ήν μέν μοι έκεΤνος ό λόγος ουκ αμάρτυρος έκ τών ήδη φθανόντων ώς εκάστοτε, άλλ' έκαστος υμών 25 έπένευε τότε καί τό τής βασιλικής πέλαγος άγαθοχυσίας κυάθω μέν ώσπερ τ φ πλατυσμφ του στόματος, έμέτρει δέ όμως εις όσον έξίσχυεν.

5 άνδρίζου cod.

ORATIO AD IOANNEM DUCAM 17

έχρήν δε άρα, ώς έοικε, μη μόνοις τοΤς φθάσασιν άγαθοΐς έπαναπαυ-θήναι ήμας, άλλα και προσφάτοις τούτοις έντρυφήσαι τοΤς πλουτισμοΤς. όρατε οίον το εις ήμας κηδεμονικόν του εν βασιλεϋσι προέχοντος τοΤς ανέκαθεν, οίον το προμηθές, ήλίκον το προνοητικόν; άνθέλκουσι μεν

5 εκείνον άρτι μέριμναι, όποΐαι ουκ οιδ' ει' ποτέ τους ην δτε χρόνος βα­σιλείς έμέρισαν, ό δε και ήμας έν μεγίστω φροντίδος τίθεται, δια-χάσκει πόλεμος μέγα και πλατύνει στόμα και άνευρύνει λαιμόν καέ θέλει τά συνήθη ποιεΤν, ό δε αυτόν μεν ευ διατίθεται και μάλα βα-σιλικώς τε και άνδρικώς, δεήσαν δε και ήμας έπίσκέψασθαι ουκ

ιοάπέσχετο, άλλα όλος και του κάλου τούτου γέγονε και τω πολυομ-μάτω της συνέσεως παμφαές έκπεταννύων το της διοράσεως έκεΤ τε επιβλέπει έπί τήν των πολεμίων γήν και τρέμειν αυτήν ποιεί και τήν καθ' ήμας δε έφορα, ότι και τήν λοιπήν σύμπασαν, και τω πολυ-πτερύγω της νοερας ϋψιπετείας διαφοιτα πανταχού* και έκεΤ μεν

15 παύει όπόσα κακά εξεγείρει και άναρριπίζει πόλεμος, ενταύθα δε προ-μηθεΐται μή τί γε άρα τά της αδικίας νεόττια πτεροφυήσαντα τελεσ-φορήσωσι το πτερόν και εις άρπυίας έπαυξηθέντα καταναιδεύσωνται ούκέτι Φινέως του θρυλουμένου*), ή εί τις άλλος κατ' εκείνον άθλιος άνθρωπος, άλλα πλήθους όλου, μυριοπληθους όχλου., του τάς τοιαύ-

20τας άρπυίας φρίσσοντος. διασκορπίζει μεν έθνη τά τους πολικούς θέλοντα και συχνά περί τούτο το έργον τρίβεται* και ιδού έτος τά πέρυσι και το συνεχώς εφεξής, όπερ ήμας άρτι περίεισι και έναιθριά-ζει? τοΤς υπέρ ημών καμάτοις και κατά τους σκηνήτας ώδε και έκεΤ διατρέχει, τών βασιλείων μεν έκλαθόμενος, γενόμενος δε του πονεΤν

25άδιάδοχα. εγείρει δε και κατά της αδικίας θεοκροτήτους μηχανάς, μή και λάθη πυργωθεΤσα στερρώς και άναβή προς κακόν δυσκατάλυ-τον. και έστι και τούτο σοφίας άκρας βασιλικής, ώς μή δέον όν πό-λεμον μεν έξαφανίζεσθαι, άδικίαν δε άδεώς παρρησιάζεσθαι* ταύτόν γάρ πως αμφότερα, πόλεμος τε γάρ αδικία εις ειρήνην και τά εκ ταύ-

30της καλά, και αύ πάλιν ή αδικία πολεμεΐτφ δικαίφ και μ ά χ η ν έξε-

5 χρόνος obscurum | 18 θρυλλουρ-ένου cod. a) Apollod. I, 9, 21.

ι. 2

18 EUSTATHII THESSALONICENSIS

γείρει άκήρυκτον*). ό τοίνυν τους πολέμους παύων εί'η αν δίκαιος και τα της αδικίας συγκαταπαύειν κακά* και ούτω μεν ό κρατυς ημών βασιλεύς και κατά των τοιούτων κακιών άνδρίζεται και πασαν στάσιν εκ μέσου αίρει και το ειρηναϊον εφ' άπασι καταπράττεται* και

f. 45 r.τοίνυν άρτι παρ' ήμΐν ήκουσε || γογγυσμόν λάου αύτουb) και 5 άπέσταλκεν ιδεΐν, ει κατά τήν έκβοηθεισαν κραυγήν ή των πραγμά­των συντελείται αλήθεια, ώς αν άποδιοπομπηθείη παν, ει' τι του γογγύζειν άξιον πεπλημμέληται, έξεβόησάν τίνες όδυνασθαι και τραυ-ματίαι γενέσθαι, και ό της τοιαύτης άκεστικής έπιστημονάρχης βα­σιλεύς τέως μεν έξαπέσταλκεν αγαθόν και σοφόν ίατήρα έλαίφιο και οί'νψ6) και τοΐς άπαλύνουσι τήν εκ νόσου σκληρότητα μετελευ-σόμενον και άκεσόμενον, ει πού τις εις τραύμα πέπληκται* ει δ', όπερ άπείη, καθυπέρτερον των ιλαρυνόντων φανείη το άλγημα, πάντως δή ό τά άδηλα και τά κρύφια της του θεού σοφίας5) ειδώς βα­σιλεύς εύπορήσει των άκεσωδύνων αυτός τεχνικώτατος. ποίος ούτω 15 πατήρ τέκνων κήδεται, καθάπερ ημών ό μέγιστος και πατήρ βασι­λεύς; άνεκλαυσάμεθα, και ιδού επεστράφη ημών προσεκαλεσάμεθα εις άντιληψιν, *και ούκ άπεστράφη ήμας· ήραμεν οφθαλμούς εις τό βασίλειον ύψος, και έσταλται ήμίν έξ άγιου βοήθεια6), όποια ούκ αν έχοι άφεΤναι παραμεΐναι, ει' τι κακόν πόθεν επίκειται, βοή- 20 θεια, ην πολλαχοϋ σταλεΤσαν έμπρακτον ό κόσμος μαρτύρεται, ην θεός μεν συγκροτεί, βασιλεύς δε επικρίνει και εις κοινόν αγαθόν επιλέγεται.

Τον σεβαστόν ό λόγος υπογράφει, τον κορυφαΐον της έν ήμΐν ταύ­της συντάξεως, τον συνοχέα της άρτι συνάξεως, τον ύποφήτην της έκ25 βασιλέως υπέρ ημών έν θεώ συνάρσεως, όν βέλος εί'ποιμι αν της βα­σιλικής χειρός έκπεμπόμενον, άλλοτε μεν κατά πολεμίων, ους προς

17 προσκαλεσά[λεθα eod. a) Demosth. De cor. ρ. 314. b) Exod. XVI, 9. c) Luc. X, 34. d) Psalm. LI, 6. e) Cf. Psalm. CXXI, 1 sq.

ΟΕΑΤΙΟ ΑΤ> ΙΟΑΝΝΕΜ DUCAM 19

σώμα νοεί τις όπλοφοροϋντας, νυν δε και άλλως πνευματικώτερον. βουλής μ ε γ ά λ η ς και ούτος άγγελος a )* προσθήσω δ' δτι και σύμ­βουλος αγαθός, άλληλουχών δε τά της ίεράς γραφής αναθαρρήσω ειπείν, Οτι και ισχυρός· και τούτο έφ' έκάτερα, κατά τε την ένδον

5 και ούχ όρωμένην ίσχϋν και κατά την λοιπήν, όση και τον άνδρεΤον καθυπογράφει και τον ^ωμαλέον ορίζεται, τούτων θατέρας μεν και αυτός πεπείραμαι πολλάκις του σεβαστού εύροοϋντος τοις λόγοις άκροασάμενος και φιλοσοφουντος έπ' άμφω, τά τε άκράτως θεΤα και όσα περιήμας. της δε λοιπής δυνάμεως αί άκοαί γέμουσι και ή των

10 ακουσμάτων θήκη, τής ψυχής δηλαδή, όσον προς κρίσιν και μνήμην διφκονόμηται. έπεμερίσαντο την τούτου διάπειραν αί ήπειροι, τά τής οικουμένης μέγιστα τμήματα* ή Ασία μεν και έξέτι π α ν α π ά λ ο υ νεανίσκουb), ότε πρώτος ϊουλος έπιπρέπων έκαλλιγράφει το πρόσωπον, όπηνίκα στραταρχών και εις μέγαν προβεβλημένος τών ^Ρωμαϊκών

15 στρατοπέδων πολέμαρχον πολλά τοΤς έκ τής Ά,γαρ τά δυσχερή έπή-γειρεν, ότε και απρόοπτα έκείνοις τά κακά έκδεχομένοις μεν όσα πά-θοι τις αν εξ ούτω νεωτάτου στρατηγού και ουδέ εις το παν, ώς αυ­τοί έδόκουν, στρατιώτου, άλλ' εισέτι στρατιωτικού, πεπονθόσιν δε όσα εις παντέλειον μεν τούτον ένέγραφον, εκείνους δε άπήγον εις

20 δυστυχίας έντέλειαν. Ευρώπη δε, άλλ' αυτή όψιαίτερον, ότε το νεο-τήσιον έκβάς άνθος εις άκμαΤον πρ^ίρη και παντός άγαθου έσχε συμπλήρωμα, ότε και τόν'Ίστρον εις σημεΤον έαυτφ περιγράψας και πέρας, όθεν αν τις άπάρξηται, διέβη έπι τά προς έσπέραν βάθη* και τήν γήν ταύτην πάσαν περιεληλυθώς εις εύρος τε και μήκος αυτής

25 θαύματος τήν άπασαν έπλησε τά μεν όπλοις φραγνύμενος, τά δε και όπλων έκτος* πάντως μέντοι εν έκατέροις άγχιστρόφψ νο'ί' και συνέσει και σοφία φραττόμενος, προτρέχοντος μεν του βασιλικού έν τοις έθνεσι φόβου και έξομαλίζοντος και ανοίοντος τάς οδούς, έφ-εποιχίνου δε τούτου και άπαραπόδιστα τρέχοντος και τά έκ βασιλέως

30 έπιστελλόμενα εύθυβολώτατα έξανύοντος, καθά και Μωσής θεω

4 έφ' έκατέρα cod. | 29 τρέχοντος cod. a) Ies. IX, 6. b) Odyss. XIII, 22a.

2 0 EUSTATHII THESSALONICENSIS

καθυπουργών την έθνικήν περιήρχετο. έπιάνθη τα βαθύτερα της Ευρώπης ίδρώσι τοις τούτου, όποια και γονίμοις τισίν ύετοϊς, και κατορθωμάτων άδρους έβλάστησαν στάχυας, εξ ων χ ου σου ν αύτφ χοίρος εύκλείας ηύξηται8'). ει δε και είς θρόμβους α ι μ ά τ ω ν οι ιδρώτες εκείνοι άπεσφαιροϋντο' τα πολλά, καρτερίας και ταύτα 5 δείγμα της άγαν και αγωνίας της καθ' ύπερβολήν και συντήξεως, οίς υπέρ της 'Ρωμαίων ένδελεχώς έπιέζετο.

Τι δέ μοι θρόμβους μέν ίδρώτων λέγειν αιματηρούς1 ' ) , σιγαν δε τά αίματα, οις την Λατινικήν αυτός έλίμνασε, πολλήν μέν αυτής και νεκροΤς καταστρώσας, ουκ -όλίγην δέ και καταβρέξας αιμασιν, εξ 10 ων έαυτω στολήν ευδοξίας έχρωζε; Λίβυων δέ γής, αλλ' αυτής μέν εκείνης ου καθιππάσατο, ότι μηδέ έν λόγφ ούτω μεγάλω τό πράγμα ετέθη τφ βασιλεΤ, ήρκεσε δέ αύτω άλλως ύπαγαγέσθαι και τούτο το φυλον εις υποχείριον όποιος εκείνος πολ[λαχου π]ολυδύναμος, άρι-στόχειρ, τα είς ίσχύν μυριότροπος. οις δέ την των Κιλίκων γήν ό 15

f. 45 ν. νυν υμνούμενος άν||δραγαθών παρήμειψε και την των Φοινίκων έν όμοίοις περιελήλυθε και τη των Παλαιστίνων ένεδήμησε μετά θαύ­ματος, ουδέ την όμορον Λίβυσσαν γήν και κατά τό συνεχές άγχι-τέρμονα μη ου θαυμάζειν αυτόν άφήκε, διαβάντος έκ Παλαιστίνης και είς αυτήν του θαύματος, ούτω μεμέρισται ταΤς ήπείροις και γέμεΐ20 τούτου ή γή , και βασιλέως υπηρέτης έκβεβηκεν άξιος πάσαν γήν πλγιρουντος οίς κατορθοΤ.

Όιστόν μέν ουν Άβάριδος ό παλαιός λόγος υμνεί0)* και ου κατά τό τυχόν βέλος τό τοιούτον πέτεσθαι βούλεται, άλλα μεταρσιοϋσθαι μέν, ώς ουκ αν ί'δοι τις, άφίεσθαι δέ άχρι και τερμόνων γής, 6τε25 ποθί πέμποιτο* και τό του λόγου παραμυθούμενος Άτοπον δ άλ­λως αγορεύων και προς ύπόστασιν αληθείας μετάγων τά τέρατα ή

3 σταχύας cod. | 5 καρτεράς cod. | 13 άρκεσε cod. | 17 παλαιστί­νων cod. | 25 άφιέσθαι cod. | 27 αγορεύων, in margine: αντί του άλλη-γορων cod.

a) Plut. Rei publ. ger. praec. c. 2. b) Luc. XXII, 44. c) Herod. IV, 36.

OEATIO AD IOANNEM DITCAM 21

τοξότην υποβάλλει νοειν τόν "Α.βαριν υπέρμετρα βάλλοντα και ών ουκ αν τις έφίκοιτο, ή και άλλως άνδρα εις νουν εύστοχώτατον και μέ­χρις άκρων γης τα εις σύνεσιν έξικνούμενον και εύεπηβόλως ταΐς υπερορίοις των πράξεων επιβάλλοντα καί, ώς ούτως είπεϊν, πανταχού

δέπίσκοπα βάλλοντα. Και ούτω μεν έκεΐνο το παλαιόν, εγώ δε τα έμά παραπλέκειν

τερατείαις μεθέμενος έχω μεν είπεΤν το έμόν και κοινόν τοΰτο θαύμα και βέλος έκλεκτόν και βέλος ήκονημένον του δυνατού θεουα) , δι' ου λαοί καταρριπτουνται άφιεμένου προς τε θεού προς τε βασιλέως,

ΐοδποι κατ' εύδοκίαν εκείνοι πέμψειαν. άφέμενος δε τοιαύτα τροπολο-γεΓν, άνθρωπον λέγω θεού τε και βασιλέως ένθέου πολλάκις και πολ-λαχοϋ γης έπιπεμφθέντα και καταπραξάμενον δσα έκείνοις ην αρεστά, τόν μεν ούν άλλον καιρόν έτέρωθι, τα νυν δε ήμΐν αύτοΤς εστάλη σωτήριος βραβευς δίκης, αληθείας ανιχνευτής, όρθότητος εύρετής,

15 κανών εύθύτητος, οφθαλμός διοράσεως, ου αι χείρες μεν ψηλαφή-σουσι και άνελιξουσι γραμματειών διφθέρας, δψις δε περιελεύσεται κατά οίκείαν §ιπήν, νους δε συντρέχων, ήδη δε και προτρέχων, ώς τά πολλά — ου γάρ έστιν έμβραδυναι, άλλ' αρχήν λαβείν και πέρας ευθύς έξευρεΤν — διευκρινήσει το παν και άπαν το τραχϋ λεανεΤ και

20 ει'τι που σκολιόν, εις εύθυ μεταγάγη, και ό κατά πολεμίων μαχη­τής άξύμβλητος και οίος διαρρήσσειν ανδρείως τάς εκείνων συνασπι-ζούσας φάλαγγας, όποιους ή ποίησις οιδε τους παρ' αυτή ^ηξήνο-ρας1*), διαλύσει κάνταυθα στροφάς πραγμάτων τφ άγχιστρόφφ της κατά νουν επιβολής και στραγγαλιάς διαρρήξει, δσαι προς βίαν έστρέ-

25βλωνται. τι σου κάνταυθα, θειότατε βασιλεϋ, θαυμασόμεθα, δτι τη-λικαύτην έθου προς ήμας κραταιοτάτην άγάπησιν, ώς και εν μέσοις κινδύνοις τοις έκ πολέμων πρό παντός ϊρ^ου θέσθαι ήμας, ώς αν έξάρης άπαν σκάνδαλον της καθ' ήμας όδου, και μηδέν του σου λά-χους τριβόλοις ύποκαθημέναις έμπείροιτο, ή δτι τηλικοΰτον ήμΐν του

12 καταπραξό[Λενον cod. | 29 an ύποκαθη^ένοις? a) Psalm. CXLIV, 6. b) II. VII, 288 et al.

22 EUSTATHII THESSALONICENSIS

δικαίου αισυμνήτην έσταλκας άριστίνδην έπιλεξάμενος α ) , ή πάν­τως και άμφοΐν ένεκα μεγάλας οίστίον σοι χάριτας και πολυπλα-σιαστέον τον τε εύφημητήριον καί τον έκ καρδίας μέσης εύκτήριον; θεέ σώτερ και μάρτυς άγιε, ου και το πάθος θείου πάθους άπόμαγμα και /νή μυρόβλυτος χύσις του εκείθεν κάλου δδωδε, γένοιτο ήμΐν 5 ώσπερ τούτο το αγαθόν, ούτω καί το λοιπόν, 6 δι' ευχής, ήπερ τι άλλο, τιθέμεθα τάς ενδελεχείς προσάγοντες και τους ίκετηρίους πλη-θύνοντες, και ταχύ καταπροφθαίη χαρμονής ήμΤν άγγελος άγγέλλων βασιλικάς νίκας καί λύσιν πολέμου την εύκταίαν ήμϊν, ώς αν καί το

Τ καλόν μεν τούτο δια βίου ήμΤν παρείη εν θαύματι, τα δε της έντεϋ-10 θεν χαράς. παρευδοκιμηθεΤεν τφ εκείθεν χάρματι* έστιν γάρ, ώσπερ καλόν κάλου υπερθεν, ούτω, φθόνος δε ουδείς, καί χαρά χαράς υπερ-τέλλουσα.

3\λλά τούτο μεν ούτως ήμΐν έν ευχή κείσθω καί ζητείσθω προς ή εκβασις· συ δέ, ώ πάνσεπτε κεφαλή, μη αγάπα μόνον έκεΤνα ποιών, 15 έφ' οίς ένθέου βασιλέως έπιτέλλεις απόστολος, άλλα κατάγγελλε ήμΐν καί τά εκείνου καλά, οίς χθες καί πρώην ένέλαμψεν. άγγελος ήμΐν θεΤος ήκεις εκείθεν ψώμισον ουν ημάς πεινώντας άκούειν, ώς αν άρτον τούτον, αγγέλου σοϋ δηλαδή, φαγεΤν εις κόρον μεγαλαυ-χοίημεν1*). διψώμεν τοιαύτης αναψυχής* εντειλαι τοίνυν ταΤς σαΐς20 νεφέλαις, ύψηλαΤς μεθόδοις τής ρητορείας, οίον έγκυμονούσαις ύετόν, καί έπομβρήσουσί το έφετόν καί τά τής δίψης ήμΤν άκεσθήσεται. περιήγησαι τάς αργίας του ύπνου, ας ό αύτοκράτο^ρ άνέτλη φυλάσ-σων ού φύλακας τινας τής νυκτός, άλλα πάννυχος, τον α μ π ε λ ώ ν α του θεου°) καί τά του δρυμού θηρία διώκων, μη τον καρπόν τον 25 θείον δηλήσωνται. έπεί δέ ούκ ην μη τά τοιαύτα κατά του θείου λάχους όρέγεσθαι, άλλα προς θράσος έπήρχοντο, ρητόρευσον καί όπως αύτοΤς ό κρατύς βασιλεύς άντετάσσετο καί οι'αις έχρήτο ταΤς

5 ηδωδε cod. | 6 an εΐπερ? | 7 προσαγόντες cod. | 8 καταπροφθείη cod. | 14 προς obscurum | 24πάνυχος cod. | 27θράσγος cod., cf. p. 5, 20 δρόσγος

a) Cf. Isocr. Paneg. e. 146. Athen. IV p. 167 B. b) Cf. III Reg. XIX, 5 sq. c) Ies. V, 1, 7.

ORATIO AB IOANNEM DUCAM 23 *

μηχαναϊς, ταΤς δια βελών, ταΤς δια ξιφών, ταΤς ύπονομευούσαις σκάν­δαλα ταΤς τρίβοις αυτών, λογίστευσον τάς ημέρας, ας διημέρευεν άσιτος' έκθου ήμΤν, που μεν γης του ίππου κατέβαινε και πεζεύων έτριβε τους πόδας οδοιπόρων ϊνοι{Κος} που δε τους της οικοδομής

5 λίθους παρεφόρει και χάλικας διακόνων τοις έπιτειχίζουσι* ποίοι τό­ποι, ό μέν τις κατέστρωτο τοις τών βαρβάρων υπ' εκείνου νεκροΤς, ό δε φευγόντων κατεκροαίνετο* ποία γη προς άνάπαυσιν || υπέκειτο τωί. 46 τ. βασιλεΐ τρυφερευομένη, έάν και χόρτου τι ύπεστορεσμένον εύρίσκοιτο* τα πλείω γαρ άμεσολάβητος ό χους ϋπέστρωτο* παράθες ήμϊν εις

ΐοτρυφήν και το της βασιλικής τροφής άσκευον και ου μόνον δίχα όψου, αλλ9 ώς τα πολλά ουδέ άρτου γουν παρευπορουν ευγενούς. . αλλ' όποιους λόγος τις φησιν τους έκ μηλαντηρίας νύκτα δοκουντας ποιεΤν και κωμφδουμένους εις άρτων σκιάς a ) , που δη ενταύθα ό εύφραίνων οίνος και ή αναγκαία ήστόχηται ένθεσις ή το σώμα στηρί-

15 ζούσα; άγλάισον τά της διηγήσέως προσεπιβαλών και μέχρι τίνος το της πορφύρας άνθος, το καλόν της βασιλείας όσφράδιον, παρο-μαρτουν τφ αύτοκράτορι χαράς εύοδμίαν εξέπεμπε και προς τε καύ- ' σωνα και τον άλλον έξ όδοιπορίας άντεΐχε κάματον, και ούτω τόν πό-νον τοις πολλοίς ϋπετέμνετο παραμυθουμένοις, οις έώρων το δροσώδες

20 τούτου της ηλικίας και άνθηρόν προς πόνους δυσένδοτον παράμιξόν τι τούτοις και τών κατά,σέ* είπε όπως ευ πολέμων είδώς και μάχης πρηστήρ άποβάς έμπύριός συνδιηγες τφ αύτοκράτορι, όν και αυτός άμφότερον βασιλέα τε αγαθόν άναβοώμαι και κρατερόν αι-χ μ η τ ή ν b), ουκ αίδούμενος, έάν λόγον τούτον αναλαμβάνω παρά

25πολλοϊς λαλούμενον, άβρυνόμενος δε μάλλον, ότι προς άλήθειαν σύμφωνα φθέγγομαι.

Έκοινώσω τφ βασιλεΤ, ευ οιδα, και το μήτε ύπνου γεύεσθαι, όποι παρηκε, και το τών ίδρώτων λουτρόν, οι της αρετής προπιδύουσιc), και το πειναλέον και τό της δίψης ου φορητόν και όσα άλλα τόν

12 an [Λελαντηρίας? | 14 an ηύστόχηται? a) Athen. VI ρ. 246 Α. b) II. III, 179. c) Cf. Hesiod. Op. 289.

24 EUSTATHII THESSALONICENSIS

μεν προς καρτερίαν γεγυμνασμένον άνθρωπον ου πάνυ τι θλίβουσι, τον δε πρωτόπείρον και μαλακόν καταρριπτοϋσι δυσέγερτον. ταϋτα πάντα εκθεμένος σοφίστευσον ταύτόν δε φάναι σόφισον ημάς και συνέτισον διδασκαλικώτερον και εις μελέτην εγκωμίου στόμωσον, ει' τί που και παρακονηθήναι δυνάμεθα, ώς αν σοι και υπέρ τούτου χά- 5 ρις μέγιστη κείσεται. και αυτός μέν ούτω τα ήμϊν r επιθυμητά δια­σκεύαζε, ύμεΤς δε, ώ λαός του θεού και κλήρος άγιος, παρενθήκην μεγίστην και τά παρόντα βασιλικής ευεργεσίας κρίναντες και πλουτο-ποιου χάριτος, ώς ό λόγος έξ αυτών βαλβ ίδων a ) προοιμιακών υπε-κρούσατο, χάρητε , σκιρτήσατε13), κροτήσατε και τήν έθάδα φωνήν ίο έπάραντες έπεύξασθε και τφ σεβαστώ άποστόλφ παν όπερ αύτώ έφετόν, και τοΐς βασιλευσιν ημών τήν εν βίω όλβίψ ζωήν πολυ-χρόνιον - Η *

III. Escorialensis, fol. 60 ν,—67 ν. Baroccianus 131, fol. 190 r.~195 r. Langbainius 2, fol. 101 r,—115 r.

(Cf. Tafel, De Thessalonica, p. 401—432).

f. 60 v. -·-* Του αυτού λ ό γ ο ς εις τον αυτοκράτορα κυρ Μανουήλ τον Κομνηνον, ότε ήν έτι τ η ς ά γ ι ω τ ά τ η ς τών Μύρων έκ-15 κλησίας υποψήφιος -+-

-+- Μέχρι μέν και ες τόδε ημέρας, πυρσολαμπέστατε βασιλείας f. 61 r. ήλιε, δια τών 'Ιορδανού φωτοφόρων ναμάτων αί σαι μοι || άκτΤνες

προσέβαλλαν και ήν μοι αυτό τών σών λαμπηδόνων οίον έναύγασμα,

9 βαλβίδων cod. | 10 χορεύσατε cod., supra eadem manu emendatum κροτη[σατε] 114 κύριο ν 1114.15 του άγιωτάτου Θεσσαλονίκης κυρ Ευστα­θίου λόγος εις τον κραταιον και άγιον βασιλέα κυρ Μανουηλ, οτε etc. Β | 19 προσέβαλον Β | αύτος ΕΒ

a) Zenob. Π, 7. b) Cf. Luc. VI, 23.

OKATIO AD MANUELEM IMPEBATOREM 25

ώσει και δι' ύδατος καθα[ρω]τάτου θέαν τις λαμπράν ένοπτρίζεται. μάλλον μεν ούν ποταμός εκείνος ιερός εις έτερον πολυρρουν ήμας διεπόρθμευε, τοις σοΐς πλήθοντα κατορθώμασιν, ειπείν δε ταύτόν εις θεού ποταμόν υδάτων θείων των εκείθεν πληρούμενον. και ό μεν

5 εκκλησιαστικός κόλπος εκείνον τόν Ίορδάνην φωτοφανές εις αυτόν έρευγόμενον ήγκαλίζετο και τόν σωτήρα Ίησοϋν ήμΐν εν αύτω παρε-δείκνυε, την μνήμην άνακινών* ή δε της καθ'ήμας Ρητορείας διώρυξ ποταμόν τούτον διωχέτευε τηνικαυτα, ρέοντα μεν άλλως πλατύ και δι' έτους παντός και ούχ άπαξ που κατά τόν ΝεΤλον έπέτεια πελαγί-

ΐοζοντα, έμοί δε προσάπαξ εις πλουν στορεννύμενον, έν ω σωτήρ βασι­λεύς διεδείκνυτο, και ήν τούτο κρότος τις ποταμών, ειπείν ψαλμι-κώς a), και οις ήμεΐς διεχεόμεθα το μεν επί τφ Ιορδάνη έόρτια, το δε επί ταΤς πολυχεύμοσι τών βασιλικών τροπαίων προχύσεσι ποτα­μούς κροτεΐν χειρί έπι το αυτό έδόξάζομεν και ίνα του Δαυιτικου

15ρεύματος έπι πλέον άρύσωμαι, προεκαλεΐτο άβυσσος άβυσσον, πο­ταμός εκείνος αβύσσου ελέους άβυσσον ταύτην κατορθωμάτων εις φωνή ν ουδέν ήττον καταρράκτου βροντώσαν εις ακοή ν και έξά-γ,ουστον b).

Και ταύτα μέν μοι άχρι και έσάρτι. και νόμος τις ούτος εκείτο 20 άπαξ που θεμιστεύων της ηλιακής αποκαταστάσεως εις τά τών

βασιλικών προκύπτειν κατορθωμάτων άδυτα, καθά θεφ τους του παλαιτάτου νόμου ίερεΓς, ούτω βασιλεΐ και ήμας εν θεφ προσομιλή-σοντας. νυν δέ ό μέν 'Ιορδάνης παραρρυΐσκεταί με, άλλος δέ ποτα­μός μετεκδέχεται, ός χαρίτων μέν θεόυ άναπιδύει, οσα καί έξ άβύσ-

25 σου πηγών μύρου δέ δδωδε προς τε πράγμα καί όνομα* πέπληθε δέ θαυμασιν ούχ ήττον ή νάμασιν τών ποταμών, οι πλουτουσι τοϊς ρεύμασ^ν καί χρεών πάντως καί δια τούτου τω ποταμφ έκείνω

1 ένοπρΓζεται Ε | 9«επαιτεία Β | 11 δεδείκνυτο Ε | 13 πολυχεύρ,,ο-σιν Ε | προχεύσεσι t | 15 άρύσαιρί | an προσεκαλεΐτο? | 20 ηλικιακές Ε | αύτοΰ αποκαταστάσεως t | 22 βασιλεΰ Ε | 25 προς το t | 20 ot πλου-τοΰντες ΕΒ | 27 τούτο t

a) Psalm. XCVIII, 8. b) Psalm. XLII, 7.

i. 2*

26 EUSTATHII THESSALONICENSIS

έμβάπτειν με, ίνα μοι πανταχόθεν ό βασιλικός ούτος ποταμός είη των του λόγου ρευμάτων οίον μισγάγκεια καί αεί λάχος των βα­σιλικών τροπαίων γίνωμαι, καί καινόν ουδέν, έάν ζών ήν δε αν δί­καιος, ει καί τεθνεώς, εμπνεόμενου μοι ζωογόνου πνεύματος' έπεί μη έκεΐνο, το γουν παρόν ουκ αν παυσαίμην δια βίου λαλών" ή γαρ αν 5 άδικρίην τάς χάριτας, έάν αύται μεν ίλαρόν ούτω προσέβλεψαν καί γλυκύ μοι προσεμειδίασαν καί των πάλαι βασιλικών εκείνων εγκαινίων άμοιβάς πολύτιμους έδαψιλευσαντο, εγώ δ' έμαυτον αποστρέψω καί εις δκνον καταβαρυνθώ του λαλεΐν, ότε καί μάλλον έγρηγορέναι χρεών καί νηφάλια φθέγγεσθαι, αίσχυνώ δε αν καί την φίλην θρέπ-10 τειραν ρητορείαν, ήτις έτι παΤδά με όντα καί ουδέ εις ϊουλον άρτιφυη λασιούμενον ρήτορα βασιλικόν παρεστήσατο, ήνίκα θεός τα πρώτα επί της βασιλικής ταύτης έκάθισέ σε περιωπής καί τήν φλέβα του ^ητορεύειν τότε μεν ϋπήνοιξεν, είτα έπί μακρόν συσταλεΤσαν αύθις έξέφηνεν, ουκ οιδα μέν, ει κάλλιον του πρωτοφανούς εκείνου καί 15 άθρούστερον ρεύματος, βλύζουσαν δε όμως άσχιδές καί άρρέμβαστον καί ίθυτενώς τών εκβολών έφιεμένην καί άπεριπλάνητα θέουσαν. εγώ δε ενταύθα καί τήν ευαγγελική ν κατάραν έμαυτφ έπικαλώ καί άξιώ έμαυτον ου μή βλέπειν τήν σήν βασιλείαν, ήν ταΤς άν-δραγαθίαις ούράνωσας*), εί μή στραφείς γένωμαι ό παΤς εκείνος 0 20 πάλαι, ό τότε σοι τήν βασιλείαν έγκαινίοις λόγων δεξιωσάμενος καί μενώ εν τη ευγνωμοσύνη ταύτη διά βίου παντός, ει καί ώσπερ τότε τα εις ^ητορείαν ψελλίζων καί ου προς άξίαν της εορτής, ούτω καί νυν τφ γήρα τρομαλέα φθεγγόμενος. ή ποίας ουκ αν κριθείην άγνω-μοσύνης τήν γλώσσαν έγκλείσας τφ άνοίξαντί μοι το στόμα καί 25 λαλεΐν καί τρέφεσθαι; ναι γάρ, ώ βασιλέων εύεργετίκώτατε, σύ με καί από ιλύος πραγμάτων εις λάμπουσαν μετήνεγκας καθαρότητα,

1 [/.οι] ρ) Β | 2 [Μσγόγγεια Ε | λάλος Β | 3 γίνομαι t | και καινόν] ού καινόν Β | 3. 4 δίκαιον t | 4 [ΛΟΙ ΟΙΏ. Β | έπεί] an εί δε? | έπει δε Β | 8 (ψεφάς Β | 10 δ' αν t | 11 #ρτι φυη ΕΒ | 13 βασιλης Β | περιοπης Β] 16 άρέ[λβαστον Β | 18 έπικλω ΕΒ | 19 βλέπην Β | 21 ό τότε] ο τε Β | δτε σε τον βασιλέα έγκαινίοις λόγων έδεξιωσάρ)ν t | 23 ρητορίαν ψελί-ζων Β | 25 έξανοίξαντι Β | 26 τρέφεσθαι] φθέγγεσθαι t | ναι] an καί?

a) Luc. XVIII, 17. Matth. XXV, 34.

ORATIO ΑΏ MANUELEM IMPEBATOBEM 27

και ήμειψάς μοι τον του βίου πηλόν είς πλουτοποιόν Πακτο;λόν*), και την άγοραίαν στωμυλίαν είς ευγενή λαμυρίαν μετέθηκας, και γήθεν λαλουντά με προς μετέωρον υψωσας, και τό εν έμοι χθόνιον του Έρμου πτερώσας Ο\ΟΊ ουράνωσας, και γλώσσαν μογιλάλον

δδιήρθρωσας, μάλλον μεν ουν παντελώς σιγώσαν έτράνωσας, και αντί ονόματος, ου μετέχειν άξιοϋται και μικρόν τι γραμμάτων γευό-μενος άνθρωπος, όνομα έχαρίσω μοι τό τοΤς κατ' έμέ υπέρ άπαν κρινόμενον όνομα1*).

Και ούτω μεν έμαυτόν έδικαίωσα μη άπενιαυτίζειν τάς λαλιάς, 10 άλλα συχνότερα φθέγγεσθαι και τάς βασιλικάς άριστείας περικροτεΐν

τό δε γε παρεστώς, τι αν ειπείν έχοι £ήτωρ την γραφίδα μεν όσα και βέλος φαρμάξας μέλανι και τοις βαρβάροις'έπαφιέναι || καραδο-f. 61 ν. κών και βάπτειν είς αίματα, είτα δη βλέπων εκείνους ήρεμα πτήσ-σοντας και ου προκαλούμενους τό βάλλεσθαι; ή πάντως άγάγοι αν

ΐδδιά θαύματος την βασιλικήν εύανδρίαν, δι' ης ταϋτα έγένετο, δι' ην σχάζει μεν τοις πολεμίοις μηχανή πάσα είς άπρακτον, ου πολλά δε κάμνει ουδέ τό βασιλικόν έκείνοις άντιπαλαμώμενον στράτευμα, και τό §ητορικόν δέ διά ταύτα γραφεΤον, τό γε είς εκείνους ήκον άργεΐ.

Ώ βασιλικής κραταιότητος, δι' ης ήμΐν τό παρόν αγαθόν κατα-20πέπρακται* ώ παγγάληνον εαρ βασιλείας, εν φ παν αγαθόν έξήνθησε

κάρπιμον, τά έξ αέρων, τά έκ θαλάσσης, τά έκ γης, και τό όλον ει­πείν τά παντόθεν. και ό μέν παμβασιλεϋς Ίησους κατά του παλαμ-ναίου αιωνίου θανάτου τό πάμμεγα τρόπαιον έστησε* σέ δέ, ώ σώτερ βασιλεϋ, θαρρούντως αν είποιμι όπλίσασθαι κατά του βροτολοιγου

25πολέμου0) και τό θανάσιμον ^ουτο κακόν κάτω βαλεΤν. και νυν τό

2 λαμυρίαν t | 4 γλώσσαν (ΛΟΙΒ | [Λογγιλάλον ΕΒ | 6.7 άξιουνται— γευόμιενοι άνθρωποι t | 7 έχρίσω Β, εκτίσω t [ 10 συχνότερονί | 11 παρε­στώς] vide Παρνασσό ν, 1880 σελ. 185, ubi C. Contos τό έστώς, non τό έστός scribendum esse docet | είπέϊν om. Β | 12 βέλος και Β | 13 δη] Set| 14 η ΕΒ | 16 σκάζει t | 18 άρκέϊ Β, ναρκο? t | 19 τό παρόν om. Β | 20 έξηνθησεν Β | 21 τά έξ αέρων, τό έκ θαλάσσης Β | 22 [Λεν om. t

a) Herod. V, 101. Cf. Ιο. Tzetzes Chil. I, 3 sq. b) Ephes. I, 21. c) Cf. βροτολοιγω Ισος Άρηϊ Od. VIII, 115.

28 EUSTATHII THESSAIiONICENSIS

Οπήκοον. άπαν εύζωεί και κατακροαίνει του τζολίμου} ότι και των πο­λεμίων, και είρηναιον σκιρτά, καί ή μεν φύσις άτερ δχλου και άγει καί τελεσφορεί, καί το παν αυξάνεται και πληθύνεται* ό δε του ζην παρατρώγων πόλεμος ουκ εντός όρων γης μένει, αλλ', ει' που καί έστιν ειπείν, έξωκεανίζεται ταΤς άρπυίαι;ς δοθείςa) καί ουκέτι τον 5 της φύσεως ρουν ανακόπτει παρεμπίπτων, όποΤα τις λίθος τραχύς καί άτίνακτος, άλλα καταρράσσεται, μάλλον μεν ούν έκ μέσου τέλεον παρασύρεται, άργεΐ το Σκυθικόν τόξον, καί ή νευρά εις κενόν τεινο-μένη κτυπεΤ καί. προς μόνην άπόπειραν ρυθμιζόμενη, ποιητής αν είποι, χελιδόνι ι'κελον φθέγγεται^. εις άγαλμα καί μόνον τοις ίο ΊταλοΤς ό ίππος φριμάσσεται προς γυμνάσια φατνιζόμενος' ει δε κατ' αλλήλων εκείνοι προς όπλα μαίνονται, όπλιζέσθωσαν, άντιπαλαμά-σθωσαν,*εί βούλοιντο, καί πιπτέτωσαν, ώς ήμϊν γε μέλον των τοιού­των ουδέν, οϊ προ ποδών ήδη βασιλικών τα όπλα έρριψαν καί εις δουλείαν τα σώματα συγκατέρριψαν καί τάς ψυχάς έξέχεαν^ΐδ οι της Άγαρ, άλλα καί τούτοις ή θηριωδία έτιθασσεύθη, και αντί τόξου μεν άροτρον αύτοΤς μετά χείρας, καί ή γη προς αύλακα σχί­ζεται* αντί-δε ξίφους δρέπανον, καί το λήιον τέμνεται* αντί δε ίππου πολεμιστηρίου ζεύξαντες βοϋν τρίβουσιν άμαξιτόν καί άλωνος καθιπ-πάζονται. καί άφηκε μεν κατέχειν αύτοϋς ό] Άρης, το μαινόμενον2θ κακόνd), τελούνται δε σωφρόνως τη Δήμητρι* καί οι πάλαι ποτέ μέχρι καί έπί θάλασσαν τήν Άσιανήν πλατυνόμενοι καί κράτος αύ-χουντες έχειν άγχίαλον νυν ούχ όπως της αιγιαλίτιδος μόνον άνή-νεγκαν εαυτούς, άλλ' ουδέ οι'δασιν οί ποΧΚοί, ότι μή λόγφ μόνφ

2 καί άγει] άγει t, an διάγει? | 4 ορών γης] οργής 11 6 άνακόπτειν 11 7κα-ταράσσεται Β, παραράσσεται t | τέλεον] τέλαιον Β, πελάγους t | 8. 9 γει-νο[χένηΕ | Μ γυμνάσια ν <ρανταζό(χενος t | 13 πεπτώκεσαν 11 13.14 τοιού­τον Β | 14 οί Ε, η Β, η t | 14. 15 καί — συγκατέρριψαν om. B | 17 αύ­λακας Β | 18 δε ίππου] δε om. t | 19 ά[Λαξητον Β | 20 αύτοΤς t | δ Ε | 21 πάλαι τότε Β | 23 εχειν om. Β | 24 ηδασιν Β

a) Cf. Odyss. I, 241. b) Odyss. XXI, 410 sq. c)IRegg. I, 15. d) II. V, 831.

ΟΕΑΤΙΟ ΑΒ MANUELEM ΪΜΡΕΒΑΤΟΕΕΜ 29

την θάλασσαν'της παραλίου κατοικίας βαθείαν ήπειρον έκ φυγής άλλαξάμενοι τα πρώτα μεν Αλεξίου του πάνυ έν βασιλεϋσιν έκκυ-μανθέντος αύτοΐς και το κακόν ' παρασύραντος* είτα'του πελαγίζον-τος τοϊς τροπαίοις 'Ιωάννου, δν θέμις έν βασιλεϋσιν άκούειν τα κάλ-

5 λίστα, βαρύτερον εαυτόν έπεξαγαγόντος και το κακόν εκείνο έπι μάλ­λον άνασκευάσαντος· τρίτου δε έπ' έκείνοις του κρατίστου Μανουήλ, δς τη οικουμένη ώκεανόν κατορθωμάτων έγύρωσε, κραταιότερον έντινάξαντος εαυτόν και άπαγαγόντος τέλεον, ώς μηκέ™ αυτοΐς έπόψιον την θάλασσαν γίνεσθαι* και κυμάτων οίον τούτων τριών το

ίο μεν διέστησε της θαλάσσης τον έκ της 'Άγαρ άκριτόφυρτον συρφετόν* το δε εις πλέον άφώρισε* το δε και ήφάντωσε και αντί θαλαττίων εις ήπειρώτας κατέστησεν, ώς έργον είναι τοΤς καθ' ήμας θαλατ-τεύουσιν είδέναι όψιν Ίσμαηλίτιδα, έκείνοις δε αύθις σπανιώτατον είναι θεαμάτων την θάλασσαν, πλην όσοι κατ' έμπορίαν που στέλ-

ΐδλονται και όσοι τάς έκ τών πεδιάδων ώνουνται νομάς τοΤς ζωοις υπόσπονδοι. και πολλούς αν άρτι λόγους ανάλωση προς τρυφήν ακοής άνήρ Ίσμαηλίτης άρτιμαθής θαλάσσης γινόμενος, τι δε ούτω μεν αύτοΤς το £ευμα του θράσους άνέκοψας, και εις άνάρρουν έτρεψας, και, δ δη λέγεται, άνω π ο τ α μ ώ ν a ) . υποθάλπει δε τούτους έλπίς

2θδραμεΤν, ό φασι, κ α τ ά £oOvL) και συμμΐξαι εις το πο^ουμενον; ου μεν ούν, άλλα συχνά τους οχετούς έμφράττεις αύτοΤς και βιάζη και uc αυτάς τάς πηγάς. έκωλυε δέ ουδέν και ταχύ τούτο γενέσθαι, ει μη μακρός άφ1 ότου χρόνος εκείνος έκ βάθρων ποθέν το κακόν εξερ­ράγη και έσκεδάσθη πελάγιον και την γήν πασαν έπέσχεν, ην ταΐς

25 του ηλίου καλοϋμεν άνατολαΐς. Άλλα τούτο μεν έσεΤται, ότε θεός έπινεύσειεν, ό πληρών π ά ν τ α

2 [Λεν om. Β | 3 αύτοΰ Β | 4 τα om. t | 5 και το κατ' εκείνο t | 6 άνασκευάσαντα Β | Μανουηλ] βασιλέως t | 7 ώκενον Β | 8 έντει-νάξαντος Β | τέλεον om. Β | 11 άντιθαττίου Β | 13 σπανιότατον Β | 17 γεινόμενος ΕΒ, γενόμενος t | τί] συ t | 20 φασιν Ε | κατά ροών t | 20. 21 οΰ(λενουν ΕΒ | 22 έκώλυεν Β | 23 βαθέων Β | 25 έπικαλου-[Αεν Β

a) Eurip. Med. 410. b) Odyss. V, 327.

30 EUSTATHII THESSALCWICENSIS

τά αίτή'ματα της καρδίας σον*)' και χειρί κραταιά δραξάμενος .των πηγών τούτου του γεύματος, ας και άναμοχλεύειν ήδη άπήρξω, ουκ αφήσεις ουδέ έξάλλεσθαι* τά νυν %δέ άλλως επέχεις έκείνην τήν σύρροιαν και παλινοστεΤν αναγκάζεις και εν άφανεΤ καταχώννυσθαι διατειχίζων τους πολεμίους και τάς εφόδους διείργων στερεμνίοις 5 έπιτειχίσμασι και αναχαιτίζων ούτως αύτοΐς το άκάθεκτον. και εστίν ίδεΐν οδούς άβατους τά. πρώην χριστιανοΤς άρτι λεωφόρους έκκειμέ-

* f. 62 r. νας || και άναπεπταμένας εις βάσιμον, και ου μόνον άνδράσι, και τούτοις οπλοφοροϋσιν, άλλα και οις τά της πορείας εύζωνα* και ό ένοδιος σίδηρος μόλις που και εις παρηρτημένην πεπόρισται μάχαιραν 10 ήδη και γυναίκες τολμώσι τάς όδους έκείνας, και αύται τών τρυφε-ρευομένων κ«ί τών έξ άστεος, όσας ό θείος πόθος αναθερμαίνουν τό-ποις άγίοις όπου δήποτε της έκεΐ γης έπιδήμους ποιεΤ. ει μεν ούν

• παλαιός τις βασιλεύς ποταμον άνοιδησάμενον και υποζύγια κατασύ-ραντα και ουδέ ανδρών φεισάμενον βατον πεποίηκε γυναιξί πυκναΤς 15 έκείναις λεπτουργήσας κατατομαΐς b)? άλλοι τά της βασιλικής εκεί­νης σεμνυνέτωσαν πράξεως* ώς έγώ 'τούτο μέν όκνώ, και εις ταύτον

f άγω ποταμον τε ποινηλατεΐσθαι τεμνόμενον και μαστίζεσθαι θάλασ­σαν, όπερ Ελλήσποντος πάθοι ποτέ' καλόν δε όντως κρίνω καί βα­σιλικής μεγάλης ισχύος έπάξιον γήν μάλα μέν πολλήν, μάλα δέ έν 20 καιριωτάτψ κειμένην, άλλως δέ τοις προσβαίνειν έθέλουσι δυσέμβα-τον και άνέκβατον, ού δι' έρημίαν, ούδ' ότι θηριοτρόφος, ή ότι προσ-βολαί πετρών αυτήν έξετράχυνον, ή και ύλη άμφιλαφής τους οδοι­πόρους έξέκλειεν, άλλ' ότι σκάνδαλα τριβών είχε πάσα και όπλοις ΊσμαηλιτικοΤς ληίου δίκην έφριττε, και ώς άν τις είποι, σιδηρέφ25 τείχει0) διόλου πέφρακτο και ήμας άπετείχιζε βάσιμον ποιήσαι τοΤς διοδεύειν έθέλουσιν και αύτοΤς, όσοι δειλοί προς άλκήν και σίδηρον

3 άφησας t | 4 παλιννοστεί Ε | 6 έπιτειχίσ[χασιν Β | άνχτειχί-ζων t | 7. 8 έκκεΐ(Λένας om. Β | 9 εύζονα Β | 14 άναιδευσά[Λενον ΕΒ | 16 εκείνον Β | κατά το [λαΐς Β | 17 σε[Ανυέτωσαν t | 21 έθέλουσιν Ε | 22 ού διότι Β | θηριοτρόπος Ε | 22. 23 προβολα! t | 24 οπλις Β

a) Psalm. XXI, 3. b) Herod. VII, 36 sq. c) Pind. fragm. 232 Bergk.

OKATIO AD MANUELEM IMPERATOEEM 31

είσοραν*). τό δε καθ' ήμας ενταύθα, που ποτέ θήσει τις θαύματος, βασιλευ άνδρικώτατε, ο? και αύτοι της γης ταύτης ήδη καταθαρροϋ-μεν, άνθρωποι σιδήρου μηδέν παραπτόμενοι, πλην ει που μαχαιρίδος τινός ένοχλούσης καλάμω και παραποιούσης και άποξεούσης εις γράμ-

δματα πεποίθαμεν. ή μήν, έάν και θέα τις παραπέση αλλόκοτος, άπο-πέμψασθαι τό κακόν άναβοησάμενοι το σάν και μόνον όνομα* ουδέν ήμΤν άπαίσιον συναντήσεται, ού φόβος νυκτερινός, ού βέλος ημέ­ρας πετόμενον5). αίδέσονται τον κήρυκα οί τον κηρυττόμενον φρίσ-σοντες* έσται ήμΐν αντί κηρυκείου τό βασιλικόν όνομα* διαβησόμεθα

10 ώς επί πανήγυριν άσυλον, άναπετάσομεν οφθαλμούς και άρου^εν κύκλφ θαυμάζοντές σου τα έργα* τοπογραφήσομέν σου τάς άριστεέας* περιοδεύσομεν τόπους, έν οις οί σοι ώραΤοι πόδες έπάτησαν υπέρ ημών πονουντες και ουδέ ακίνδυνα τρέχοντες* και έσται ήμΤν ή τοιαύτη γη έν σεβάσματι δικαιότερον ήπερ οί Θράκες έν Ευρώπη

15 γήν έκείνην ειχον δια τιμής, ήν έπάτησε Περσών βασιλεύς καθ' Ελ­λάδος έκστρατευσάμενος0). ούτω κάνταυθα παν τόθλϊβον ημών ·άπή-λασας* ούτω φόβου παντός ήμας άπέλυσας, και τήν άλλως θηροτρό-φον διά τους θήρας τους έξ 'Ισμαήλ, ανθρώπων έπλησας, είπεν άν τις λύκους εκείνους πάλαι ποτέ, καθά τινι ποίμνη, τή ^Ρωμαϊκή

20 έπεισπηδώντας κληρονομιά d) και τοις τών χριστιανών αίμασι χαί­ροντας, και ούκ έίς μάτην χαίνοντας, αλλ' αρπάζοντας και λαφύσ-σοντας. νυν δέ ού μόνον άπεσφενδόνηνται, άλλα και οί μέν ουδέ εισίν έτι, οί δέ του είναι λύκοι έξελάθοντο. μάλιστα μέν ούν έκ λύκων αυτούς εις ανθρώπους μετέστησας, και όπερ ό τής Κίρκης κυκεών

25 λογογραφεΐται ποιείν6), τούτο έπ' αληθείας φόβος βασιλικός έξ άντι-

1 ένοραν Ε | 2 βασιλέων Β | οί Β | 5 και θεατής παριππεύσν} t | 5. 6 άποπέ[λψεσθαι t [ 6 άναβοησά(/.ενον t | 7 νυκτεριν Ε | 9 κηρυ-κίου ΕΒ | ΙΟασυλοιΒ | αροψενΕΒ, άρωμεν t | 12 έν οίς] έν η Β | 1 6 κάν­ταυθα η(Λων το θλίβον Β | 19 λίκους Ε | 20 α'ψιασιν Β | 23 και έξελά-θοντο Ε

a) Eurip. Med. 264. b) Psalm. XCI, 5. c) Cf. Herod. VII, 115. d) Cf. Act. apost. XX, 29. e) Odyss. X, 233 sq.

32 EUSTATHII THESSALONICENSIS

στροφού νυν κατεπράξατο, ουκ εξ ανθρώπων εις θήρας, αλλ' έξ εκεί­νων εις τούτους μεταβιβάσας θείότατα. και τις μία καί αυτή ποιμνη υπό καλφ ποιμένιa) τφ ένθέίο συνάγεται βασιλε?, των θηρίων ούκέτ' όντων, οΰχουν μερίδες αί μεν ήμΤν, αί δε τοΐς εθνεσιν, αλλ' έστιν ημών τα πάντα* καί συ διά ταύτα βασιλεύς επί πάντας αήττητος* 5 καί δέδεται νυν ό πόλεμος δια σου, ου χαλκέω κεράμω, κατά τόν του παλαιού λόγου'Άρεα, εξ ου λυθείη αν εκείνος τρισκαιδεκάμηνος1*), άλλα δεσμω άρρήκτω άφύκτω άλύτφ' εφ' όσον αν ου μόνον τοις στρατιωτικοΐς όπλοις το της παροιμίας ένιστουργηθήσεται άράχνιον ύφασμα0), άλλα καί όνομα πολίτου, οιμαι, άπαλιφήσεται. τίνες αν ίο ήσαν οι μεγαλόφωνοι ''Ελληνες τήν έπί /Υνταλκίδου νίκην καί τήν εκείθεν είρήνην υψηγορουντεςd), ει τήν καθ' ήμας έωράκεισαν, όπου τοιαύτα τά της νίκης ώς πασαν γήν περιελθειν καί τήν είρήνην εχειν σύντροχον:, ήδυ μεν καί θάλασσα φυγουσα χειμώνα καί προς έαρινήν άπλουμένη γαλήνην καί τήν έπιπολήν ακύμαντο ν παραυγά-15 ζούσα' τό σον δε ήμΐν έαρ τοΰτο καί ή της χειμερίου μάχης άπόλυ-σις καί τό της ειρήνης γαληναΤον ουκ εστίν ό τι μέρος ηδονής ου παρήλασεν. ώ πολέμων εκείνων, έν οίς άπαν πολέμιον εις φυγήν άμετάστρεπτον έτρεψας* ώ καταιγίδων, ας ήμΤν εις αίθρίαν εστρεψας. ώ πολεμικών εκείνων σεισμών, οϊ τους θεμέλιους τών ^Ρωμαϊκών 20 πόλεων ήν ότε ύποσαλεύσαντες άνερρήγνυον. άλλα νυν ήμΤν έπ'

f. 62 ν. ασφαλούς α ι πόλεις || ί'δρυνται, όσαι μεν κατέπεσον άναστασαι εις όρθιον, όσαι δε φόβον είχον του πεσεΤν, έρεισθεΓσαι καί καταστασαι εις ασφαλές* μυρίαι δε καί εκ καινής πυργωθεΤσαι, όπου καίριον. προαρπάζεις γάρ κάνταυθα τό μέλλον όμματι διοράσεως* ούτω 25 τοις έχθροΐς σφάλλεις τάς βάσεις* ούτω τήν γήν αύτοΐς μετρεΤς εις βραχύ* ούτω στενοχωρείς έκείνοις τήν οίκησιν. βώλοις μεν ούν'σιδη-

1 και ουκ Β | 3. 4 ουκ ενόντων t | 4 ουκ ούν t | 8 άρρητω t | 9 ένι-στουρθησεται Ε [ 10 άπαλλαγησεται t | 12 ει] εις Β | 21 ύπονόθευσαν-τες Β | 22. 23 εις αριθμόν t | 24 οποί ΕΒ | 27 τριβότοις Β, τριβολοις t

a) Ιο. Χ, 16. b) II. V, 385 sq. c) Odyss. VIII, 280. Cf. Ies. LIX, 5. d) Xenoph. Hell. V, c. 1, 25 sqq.

ORATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 33

ραΤς την των πολεμίων καταπάσαι πεδιάδα, ώς αν εί'η έκείνοις έμπεί-ρεσθαι και τάς βάσεις σφάλλεσθαι, και άλατι κατασπεΐραι την άρό-σιμον, ώς αν άκαρπίαν ή ζείδωρος ένέγκη αύτοϊς, και $ο&ί*νους ϋπο-ρύξαι εις ποδάγρας ίππων τε και ανδρών, και ύδατα φαρμάκοις δηλή-

5 σασθαι ούτε γενναίο ν ουδέν τι τούτων—που γαρ γενναίο ν το υτζουλον, που δε άνδρεΤον το δόλιον;—και ουδέ πάνυ προς άγχόνην σφίγγει τον έπιβουλευόμενον χρόνος γαρ ταύτα βραχύς απήγαγε, φρούρια δέΊΡω-μαϊκά και πόλεις οπλοφόρων ανδρών δια πάσης της τών υπεναντίων γης διασπεΐραι, άλλα τούτο θετέον όποι τις βούλεται στρατηγικού

ίο μηχανήματος* τούτο και καθά τριβόλους τάς έπιτειχιζομένας πόλεις κατέστρωσε τοις έχθροϊς· σφάλλει γάρ έκείνοις τά εις άνετον διαβή­ματα, και ώς οίον άλοπήγια τη τών βαρβάρων πήγνυται γη, οις ουκ εχουσιν εκείνοι τά συνήθη γηθεν καρπίζεσθαι* άνοίσεται δε και ώσπερ εις βαθύτατον βόθυνον, ότι και κατασπα προς όλεθρον φαρμάττεται

15 δε και ώς εις δηλητήριον, δι' ων περιιστα τον κίνδυνον εις το ζην και εις βραχύ μετρεΤ τον βίον αύτοΤς. τοιούτου πεπείρανταί σου μα­χητού νικώντος άεί, εύμηχάνου, πολυμήχανου, πολιορκητου, πολιού­χου, πάντα ισχύοντος έν τω ένδυναμουντί σε θεω. άμέλει και καθαι­ρούνται της οφρύος και εις δουλείαν σοι καθυπάγονται. οίδασι μεν

2θούν αυτοί τά τοιαύτα πρωτομαθώς* οί'δασι τάς σάς άριστείας οις αυτοί έπαθον* οίδασι τάς μεγαλουργίας* ουκ άγνοουσι τά τών έργων τεράστια, και ώς τών πάλαι βασιλέων άκρωτηριαζόντίυν οίον αυτούς, συ μέσας αύτοΤς τάς καρδίας έπάταξας. έπειράθησάν σου τών αήτ­τητων χειρών* έμαθόν σε και έν βουλαΐς θαυμαστών υπέρ υιούς άν-

25θρώπων και έν πολέμοις κραταιόν και άπρόσμαχον, πρηστήριον τάς φρένας, κεραυνοβόλον τάς χείρας, όξύν βουλεύσασθαι, ταχύν ίππά-σασθαι, όπλα δε άρασθαι οίον ουδείς ύποστήσεται. και ην τούτο τάξις άριστη και ακολουθία φύσεως" όν γάρ αυτοί άριστέα ειδον έν προοι-μίοις ανδρός, ότε μήπω μηδέ χάρις χλόης φυσικής ανατέλλουσα

2. 3 άρώσφ-ον t | 3. 4 ύπωρύξαι t | 4 φαρ[Αακω t | 9 θετέως ΕΒ | 10 κατά t | 13 ανοίγεται Β | 20 προτοπαθως Β | 22 τεράστεια t | άκροτηριαζόντων Ε | 23 έπάσταξας Ε | 24 έ'[Λαθεν ΕΒ | 29 φυλακής Ε

ι. 3

34 EUSTATHII THESSALONICENSIS

ήνθει καί τον του προσώπου λ ε ι μ ώ ν α a ) περιέτρεχεν, οίου έμελλον τούτου πειράσασθαι, δτε θεός αυτόν καί εις ανδρός έντέλειαν έστησεν; ή πάντως τοιούτου, οΐου την εκείνων άπασαν σωφρονίσαι μεν τραύ-μασιν, λιμνάσαι δε αίμασιν, καταστρώσαι δε τοις εκείνων πτώμασιν. οί'δασι μεν ουν εκείνοι ταϋτα, καί γη δε ή σύμπασα. 5

Έ γ ώ δε καί τα της Ευρώπης αύτοΤς άναβοήσομαι, ούχ ότι μη καί ταύτα οί'δασι* πώς γαρ ην καί λαθεΤν, ένθα ή φήμη των τρο­παίων εις πασαν γην περιήχηται καί, τό ϋμνούμενον, ώζεν ή οικου­μένη τών έν Ευρώπη πολεμίων νεκρών **), καί τών βαρβαρικών εκείνων πτωμάτων ο κτύπος περιήλθε τους απανταχού γης περιηχη- ίο θείς εις έξάκουστον; καί, δ δη τίνες επί σεισμού έφαντάσαντο, ύπο-νοοΰντες λόφων υψώματα κατενεχθέντα της στάσεως καί κατάρξαντα τινάσσειν μεν την προσεχή γην, κατασαλεύειν δε καί όσα έχόμενα, ούτω κάνταυθα, πλην εις άλήθειαν, έπιπτε κατασειόμενον ΕύρωπαΤον όφρυόεν έθνικον έπανάστημα, καί ό φόβος εις /Υσίαν διέβαινε καί 15 κατέσειε τό άλλόφυλον, καί τά του βασιλέως έπ' άμφοτέρας βλέμμα όσα καί θεού καί ταύτην κάκείνην τρέμειν έποίει. ουκουν ουδέ τάς δυσμικάς άγνοοΰσιν άριστουργίας οι περί γην έκείνην, ην έφορα ήλιος0) πρωτοφαές άναπετάσας τό βλέφαρον. καί ήν μεν ου προς ανάγκης τα τοιαύτα τοΤς μεμαθηκόσι λαλεϊν τήν δε έμήν γλώσ-20 σαν ή της βασιλικής θερμότης πίστεως χαλκεΤον έχοάνευσε λά-λονά) καί σιωπαν ουκ είδος, άλλα καί τοΤς είδόσι φθεγγόμενον καί ου δι' όχλου γινόμενον. καί τις γάρ ουκ αν δια βίου άνακυκλεΤσθαι τά τοιαύτα βούλοιτο;

Άναβοήσομαι τοίνυν τά τε άλλα τών βασιλικών Ευρωπαίων άρι- 25

1 περιέτρεχε Β | οίου] an ποίου? | 3 η ΕΒ | [/.εν] [/.ανίαν t | 4 λιμνά­σαι— πτώμασιν om. Β | 5 γενούν t | 10 τύπος t | 11 και om. Β | τίνος t | 12 καταρράξαντα Ε | 13 τινάσσει Β | 14 επιπτεν Β | 17ούκοΰν t | 19 πρωτοφαηςΐ | 20 μεμαθηκόσιν Ε | 21 η] οι Β | έχόνευσε Β, έχώνευσε 11 22 είδοσιν Β

a) Achill. Tat. 1, 119, 2 ρ. 57, 32 Herch. b) Cf. Demetr. de elocut. c. 283. c) Cf. II. III, 277. d) I Corintb, 13, 1. Cf. Zenob. VI, 5.

OEATIO AD MANUELEM ΙΜΡΕΕΑϊΟΕΕΜ 3 5

στευμάτων, όσα εξ αμέτρητων άποτεμών ό καιρός καί οίον ύπαγο-ρεύσας δώσει μοι άφηγήσασθαι* ναι μην και τα των Δαλματών, δτι της παλαιτάτης αυτονόμου καί αυτοί θρασύτητος έκλαθόμενοι τον δεσπότην έπέγνων καί ούκέτι ελεύθερον βλέπουσι* μάλιστα μεν ουν

:5αρτι ελεύθερον άναπεταννύουσι βλέφαρον, καί των φόβων αύτοΐς λυ-θέντων, ιλαρού γαρ δεσπότου" βασιλέως πεπείρανται, συνδέδενται μεν ευλάβεια δούλοις πρεπούση, άνίενται δε άλλως καί εχουσι το εν εύαγ-γελίοις ευ δια το της δουλείας αγαθόν καί πιστόν a), καί αντί πρώην αχρείων δούλων εύχρηστοϋνται ήμϊν καί της ευχρηστίας άντιλαμβά-

ιονουσι το φιλάνθρωπον. Άναβοήσομαι προς τούτοις καί τά των Παιόνων, έθνους τούτου

μεγίστου, καί την πάλαι φήμην καί τους αρχαίους όρους ύπερελά-σαντος. άνακράξομαι, ώς πάντα αν αυτούς ειναί τις άρτι στοχάσηται μάλλον ήπερ τεχνίτας τάξεως καί πόλεμον είδότας καί όπλα μάχιμα.

15 ούτω καί αυτοί || τω 'Ρωμαίων βασιλεΤ άνταίρειν όπλον άπέμαθον, f. es r. καί οι πριν αβέβαιοι τοις βουλεύμασιν καί άστατοϋντες ούχ ήττον ή ό παραρρέων αυτούς "ίστρος, όν εις άσφάλειαν προεβάλλοντο, νυν πεπήγασι καί τφ δέει μεν τφ βασιλικφ, αλλά καί εις μίαν βουλήν έμφρονα στάσιμον. ή δέ έστι τά μηκέτι κινούνρις εαυτούς παραβάλ-

2θλειν,άλλά τω βασιλεΤ πεσεΤν υπό πόδας* καί τέως μεν λεΐξαι χουν^) εις δυσώπησιν, είτα καί άναστηναι καί τά της οικείας γης φαγεΐν αγαθά, έτι τάς σιδηροκροτήτους αυτοί κορύνας αιρομένας έκαστος προορώνται κατά κεφαλής, δι5 ων συνετρίβησαν* έτι τά έξ εκείνων συντρίμματα τούτοις έγγέγλυπται, διό καί άποτρόπαιον αύτοΐς όπλον

25 η κορυνη μέχρι καί θέας, μέχρι καί αύτου ονόματος* καί, τά τερά-στιον, όπλων μεν ετέρων όψιν ανέχονται καί όρώντες αυτά επί χώρας μένουσι καί ουδέν τι προς την θέαν καινότερον πάσχουσι, κορύνην δέ καί ίδόντες άποτροπιάζονται, καν τις 'Ρωμαϊκός άνήρ έπιδημήση τοίς

5 άρτι om. Β | 8.9 καί άντι—η^ν om. Β | 13πάντας t | 15 αύται Ε | δπλωνΒ | 16 βουλεύ[Λασ·, t | 18 [Λεν βασιλικω t | 19εΰφροναΒ | 20 λεΐξαι piv Β, λεΐξαι χουν om. t | 24 άποτράπαιον Ε | δπλον om. B | 26 δπ­λον Ε | άνέχοντες t | 27 την om. t | 28 ρωσικός Β

a) Luc. XIX, 17. b) Psalm. LXXII, 9.

3 6 EUSTATHII THESSALONICENSIS

Παίοσι, ξίφος μεν φέρων προσφωνείται, και μάχαιραν ήρτημένος άσπαστός δοκεΤ και καταλύει ξενιζόμενος* ουκ εκπλήττει δέ τίνα ουδέ δόρυ φέρων εκείνος, άλλα προσβλέπεται εις ορ&όν ει δέ κορύνην προ-βαλεΐται, ην σίδηρος μέν έχορήγησεν, ανδρός δέ δεξιότης εις τριβό-λων οξύτητας έξηκάνθωσεν, εκτρέπονται τόν κορυνηφόρον έκεΤνον oi 5 Παίονες και την ξενίαν άπείπαντο και τους τε οφθαλμούς έλόξωσαν και το δπλον άπέπτυσαν και εαυτούς άπέστρεψαν μνήμην λαβόντες, δπως όποΤά τίνες άκανθαι τους οδοιπόρους θλίβουσαι, τοιαύταις φαβ-διζόμενοι κατεστορέννυντο, ότε κατάφρακτοι δντες και οίον έγκατψ-κοδομημένοι ταϊς πανοπλίαις και, ώς ειπείν, άνδρες σεδήρεοιa), 10 όπλοις μέν ήσαν άβλητοί τε και άτρωτοι, φάβδοις δέ έκείναις θραυό μενοι έπιπτον και εις συντριβήν οστράκου δίκην έξελεπτύνοντο* ήνίκα το ουκ αγαθόν εκείνο ποίμνιον είπε ν αν τις υπό του σου κράτους, το του Δαβίδ, σιδηρέα §άβδφ ποιμαίνεσθαι*).

Ταυτά τε ούν ουκ ανακινήσω βοών έκθήσομαι δέ προς πλατεΐαν 15 άφήγησιν και δσα ή Άδριανή πομφόλυξ, δ χέρσυδρος δφις, δ τελ-ματίτης βάτραχος, μάλιστα μέν ουν—ι να μη έκ των δυστυχημάτων προσονομάζω τους άνδρας—δσα τό πειρατικόν έθνος το εξ Χδριάδος, το ύπουλον^ τό κακόβουλον έβουλεύσατο μέν, έμεινε δέ εις άπρακτον, και ένεκυμόνησε μέν, ούκ έτελεσφόρησε δέ, άλλ' εις κενόν ώδινε' και 20 έμηχανήσατο μέν, ου μόνον δέ εις τέλος ούκ έξεβίβασεν, αλλά και έπικαταστραφείσας αύτώ τάς μηχανάς έθεάσατο, τάς τε άλλαχου και δσας δ Άγκών αύτοΤς άντανέστρεψε.

Ταύτα δή, α και τότε πανηγυρίσαντες έκροτήσαμεν, ούκ αν ουδέ τό του μεγάλου κήτους σιγήσωμαι, του νέου Τυφώνος, δπως ήθελε 25 μέν έκ μακρού άνασαλευθήναι και (^ΚοΊσ^ον θέσθαι και της καθ' ήμας γήξ εις κλύδωνα κατερεύξεσθαι, ούκ είχε δέ τοΰτο ποιεΐν αλλ'

3. 4 προσβαλεΤται Ε | 8 τοιαύτην t | 9 κατεστρώννυντο Β | 9.10 έγ·-κατακο?>ορ)[λένοι Β, έγκατακφδορ)[Λένοι t | 10 σιδηρέοι t | 11 ραύδοιςΒ] έκείνοις t | 11. 12 θρασυνόρνοι t | 15 άνησω Β | 16 πο[λ<ρόλυγξ Ε | 18 προσονο[/.άσω t | 21 ούκ om. Β | έξεβίβασε Β | 22πολλαχοΰΕ, άλλα­χου πολλαχου Β | 27 γης om. Β | an κατερεύξασθαι?

a) Cf. Herod. II, 152: χάλκεοι άνδρες. b) Psalm. Π, 9.

OftATIO AD MANUELEM IMPEBATOREM 37

ό βασιλικός φόβος, δσα καί σκότος βαθύς, έπίπροσθεν πίπτων της όψεως, όποΤον δη τι πάσχειν καί τοΤς βαρυτέροις κήτεσιν έπεισι, μένειν τον θήρα επί τών οικείων ηθών κατηνάγκαζεν. αλλ' ότε που εναγχος άνασαλευθείη έκ της εσπέρας υπό όδηγω τη ασθενεί θρασύ-

5 τητι, καθά που καί ό θαλάσσιος θήρ ηγεμόνα προβάλλεται του πλέειν ίχθύδιόν τι φαυλότατον, έπέφριξε μέν τινας φολίδας προϊσχόμενος ναυμαχικών όπλων προβλήματα, καί τι της λοφιας έξέφηνεν άνακύ-ψας θρασύτερον, καί της κυματοτρόφου κατεχόρευσεν εις κενόν, καί που καί εις άλαζονείαν τινά έξεφύσησε. μικρόν δε όσον ό μεν ήγεμών

ίο της όδου, το izohr^ouv δράσος, άπηλθεν, ό δε της δειλίας σκότος άντεπεισήλθε καί βαθύτερον έπισκεδασθείς άνακάμψαι εκείνον πε-ποίηκεν ούτε άγρας προσαψάμενον καί ουδέ άποκαταστάντα τοΤς οίκείοις ήθεσιν εις όλόκληρον, οις ενταύθα κάκεΤ προσαρασσόμενος ίχολουιτο. τί δη αν, ώ παρόντες, τό θηρίον έκεΐνο πάθοι αν ούτως

15 εξ εαυτού πάσχον κακώς, ο'ίς δειλαίνεται, ει καί τα έξ ημών τ.ροσ-επιτεθήσονται; ή πάντως Αίτνης ετέρας εγχωρίου δεήσέιεν, ύφ' ην τό Τυφώνιον τοϋτο πεσεΤται κακόν, άλλ' έκεΤνο μεν ό τι πείσεταε, δια-' δείξει καιρός καί ήμΤν άφορμάς δώσει λόγου πολλού τε καί κάλου.

Έγώ δε προσεπιπλέξω τούτοις' καί άλλο θαύματος άξιον, τάς 20 μακράς νηας έκείνας, ας ουπω παντελώς πέρυσι καί λαμπρώς έσταλ-

μένας ό καθ' ημάς πορθμός έστολίσατο, καί αυτός μεν εις γαλήνην διακεχυμένος ύπέστρωτο, αί δε πυρρίχην ΟΙΟΊ έπωρχουντο καί εις §όθιον έλαυνόμεναι μέγα έξήχουν καί φόβους έκελάδουν, οις έν καιρφ τους πολεμίους άναχορεύσουσι. μετρήσω καί τό πλήθος αύταΤς, ώς

2δάμύ&ητον έν ίππαγωγοΤς, έν δρόμωσιν, || έν τριήρεσιν, έν άλλοις f. 68 ν. ναυπηγίας εί'δεσι* καί έσται μεν αύτοΤς καί ταύτα έν θαύματι, ό δε καιρός καί εις πλέον εκείνους εκπλήξει μαθόντας, ώς χθες μεν τάς πολεμικάς νηας έκείνας τόπος τεταγμένος εις άσφάλειαν ήγκαλίζετο κενάς όπλων τών τε άλλων καί όσα προς δρόμον έπιταχύνουσί, καί

2 όποιονδητι Β | 4 άγεννέι Β | 6 προί'σχο[Λενας t | 9 έξεφύσσησε Ε | 11 άνακάριψειν ΕΒ, άνακά[χπτειν t | 14 τί δη αν] dcv om. Β | 15.16προε-πιτεθησονται Ε | 16 η ΒΕ | 17. 18 διδάξει t | 22 έπορχοΰντο Β | 24 άναχωρεύσουσι t

38 EUSTATHII THESSALOMCENSIS

ουδέ το ναυτικόν παραφαινούσας, ούτε το κατεπείγον εις πλουν ούτε τό μάχιμον. και ούτω μεν χθες, έωθεν δε ήμερα έξέλαμπε, και βασιλι-κον ην κέλευσμα* έχρήν γαρ* και ίπλγιρουτο μεν ταΤς τριήρεσι τα κενώματα, έξεκενοϋντο δέ τα νεώρια* και έστήκεσαν ψιλοί μεν οι ναύσταθμοι, αφανείς δέ οι βλέποντες' ή δέ Προποντίς ουκέτι ουδέ 5 παρέφαινέ τι του ύδατος, ειπεν αν τις άμιλλασθαι τη Μεγαλοπόλει την καθ' ήμας θάλασσαν πεπυκνωμένην, ώσπερ έκείνην τοΐς oixo-δομήμασιν, ούτω και αυτήν τοΐς μεταφορητοΐς τούτοις οίκήμασιν. ήν τηνικαϋτα σχήμα ναυμαχίας μεγίστης, βοή σαλπίγγων, είρεσία σύν­τονος, έξελιγμοι δρόμων, έμβοήσεις ναυάρχων, λαμπηδών όπλων, ίο και ό εκείθεν τοις ναυμάχοις φραγμός ουδέν ένέλειπε μάχης, ει μή ότι εχθρός [ουκ] αντιμέτωπος, και άπερ έκεΤνοι πάθοιεν τραύματα, προσεπιθήσω τη διηγήσει ταύτη, και ώς ουκ έκτοπος ή σύναξις αυτή, ουδέ εξ αλλοδαπής ή σύνταξις, αλλά στρατός μέν ούτος ιθαγενής πολλοστός έξ ηπείρου και τής μεγίστης των πόλεων τρόφιμος, καίΐδ αυτήν έπιλείπων ουδέποτε* αί δέ νήες εκ τής έγγυτάτω περιχώρου, ήν εις όλον ήμερινον ταχύ περιτρο^άσει τις ήλιον. τοιαύτα έγώ μέν είπω* oi δέ άκούοντες έκπεπλήξονται και θαυμάσονται ου μόνον το βασιλικόν ενταύθα προμηθές, άλλα και το πολυδύναμον, και τφ αύτοσχεδίω τούτω βασιλικω θαυμασίω τό των μελετωμένων συνεν- 20 νοήσονται μεγαλούργημα και σκέψονται, ει τά έκ του παρατυχόντος, όποϊα τά έκ τής χρόνιου διασκευής, τι δέ ουκ αν ποιήση ό χειρι ταύτη μια καταπαλαίειν έχων τό άνθιστάμενον, ει και εις έκατόγχειρα σκευασθήσεται^ εί δέ και κύμα εν εις κατακλυσμόν τοις έχθροΐς έπιρ-ρυήσεται, τί αν πάθοιεν οι πολυκυμίαις έκ βασιλέως πολεμικαΐς έμπε- 25 σούμενοι; ταύτα εκείνοι έπιλογίσονται και πάντως ούαί τω έθνει • άναβοήσονται, όπερ άντικαθίστασθαι βασιλεΤ τοιούτω βεβούληται, ός άμα έπένευσε και πεποίηκεν* έλάλησε, και τό έπιταχθέν τετέλεσται.

3 κέλευσα Β | έπληροΰντο t | 4 κεραψ,ατα Β | έξεκενοΰτο t | 6 παρέ-φανε t | 7 την] τηνικαϋτα την Β | εκείνη Β | 11 <ρρυαγ[Λος t | ένέλιπεΒ | 12 ουκ om. ΕΒ | εκείνος πάθοι Β | 15 και τοις [λεγίστοις t | 22 τοιαύτα όποια Β ( έκ om. Β | 23 καταπαλαιόν ΕΒ | 24. 25 έπιρρη'σσεται ΕΒ, έπιρρυη'σηται t | 28 πεποιησεν Β

OBATIO AD MANUELEM TMPEEATOREM 39

κρινοϋσι δε αυτοί και γελοίους ανθρώπους εκείνους, οϊ γήν άπασαν τψ βασιλικω κρατεί βλέποντες υποκύπτουσαν αυτοί καταθαρρουσι θαλάσσης και νησιδίων κρατεΤν επιβάλλονται,. ώς είπερ μή και τάς νήσους τό της γης όνομα ωκειώσατο, ώς εντεύθεν λείπεσθαι, ή και

5 της ποθούμενης τούτους θαλάσσης άπάγεσθαι, ή αλλά καταδύεσθαι εις βυθόν, δ και πείσονται, ώς μηδέν ον αύτοΤς μετόν μηδέ της άμφικλύστου γης νησιώτιδος, ένθα γης άπάσης μόναρχος, μετά γε θεόν, δ Ύ\\άτι^ος βασιλεύς.

Κείσεταί μοι μέρος ένταυ&α της άφηγήσεως και τό του ρηγός ίο μεγαλώνυμον, δς εξ Ιερουσαλήμ εις ημάς έδραμεν ακοή τε κατα-

πεπληγμένος και έργοις μακρόθεν το του βασιλέως άξιοθαυμαστον έπεγνωκώς, οίς εύηργέτητο, οις συγκεκρότητο, άνήρ και άλλως μεν τοΤς έναντίοις εμπίπτων βαρύς, διά δέ της βασιλικής χειρός και συν-άρσεως βαθύτατους τάφους ϋπανοίγων τφ έθνει, δσοι του ζωηφόρου

15τάφου κατατολμάν ήθελον δς και ε π ι θ υ μ ί α έπ ιθυμήσας*) τής θέας γενέσθαι του αύτοκράτορος, ώς αν έπι πλέον κρατυνθείη κατά των έχθρα φρονούντων θεφ, ούτε τό τής όδου τραχύ και μάλα πολύ έλογίσατο ούτε τό τής μακράς θαλάσσης ουκ έξω κινδύνου ήγαγεν επί νουν, αλλά θέμενος εις ουδέν και αμφότερα, ει μόνον έλθών τής

20 έν εύ/ή προσκυνήσεως γένοιτο, προτίθεται δμως τήν διά θαλάσσης πορείαν, ούχ δτι καλλίων αυτή του πεζοπορεΤν,—τις γάρ αν τής στε-ρεμνίου βάσεως άνθέλοιτο ^Αιδου πέταυρον13) και του ασφαλώς βαίνειν τό διά θανάσιμου παραπετάσματος στέλλεσθαι;—άλλ' ίνα ταχύ τής φιλτάτης δψεως γένηται. και τοίνυν των μέν περιδρόμων

25 απαλλαγείς, ους δ Ίσσικός ελίσσει κόλπος και τό πέριξ εκείνου παρά-λιον, έπιτεμών δέ τήν κυκλοφορίαν τω ίθυτενεΐ του στόλου άνέμοις τε πομπίμοίς και χερσίν έπισπευδούσαις ήλθε και είδε και ένεφορήθη

3 ώσείπερί | 7 γης] τηςί | 10 εδραμ-ε t | 15 επιθυμία om. t | 16 κρα-τυνθεις t | 17 τό] τω Β | 20 προτίθεσαι Β | 21 αύτη t | πεζοφορέΐν Β | άν om. t | 22 βασιλέως ΕΒ ( αν ελοιτο t | 26 ίθυγενέΐ Β, ίθαγενέΐ t | 27 έπισπευδούσαις τον πλουν Β

a) Luc. XXII, 15. b) Zonar. Lexicon ν. πέταυρον.

40 EUSTATHII THESSALONICENSIS

και αυτός του των ομιλιών νέκταροςa), της έν διαλέξεσιν αμβροσίας, της λοιπής βασιλικής γλυκύτητος* έπειράθη και της ανδρικής ρωμα-λεότητος, δσα γε έν ειρήνη βαθεία στρατιώτην βριαρόν έπιδείξασθαι έν ίππασίαις γυμναστικαΤς ταΐς τε άλλαις και δσαι τους θήρας ρίπ-τουσι, τους όρειβάτας, τους πελώριους, οι μή συχνοί πίπτοντες το 5 παροικούμενον έρημώσουσι. και θαυμάσας εκείνος απήλθε κήρυξ τής βασιλικής κραταιότητος, και ούτω τήν ισχύν έπολυπλασίασε και

f. 64 r. τους περικύκλω πάντας εχθρούς έδει]|μάτωσε μαθόντας οί[κείω]ς εχειν αύτω τον ήμέτερον αυτοκράτορα, και θαυμάσονται μεν οιδα και ταϋτα οι έξ'Ισμαήλ τήν μνήμην άνακινήσαντες* ούόέ γαρ αυτοί ίο απαθείς κακών τών εκείθεν γεγόνασι.

Θαϋμα δε μάλλον αύτοΐς έπί θαύματι έσται, δτι ου μόνον ρήξ εκείνος έκ νότου πεφοίτηκεν εις ημάς, άλλα και έξ ημών έναγχος έτερος τοΤς βορείοις τών Παιόνων μέρεσιν έσταλται ουδέν έλάττονος γής άρχων, ει μή και μάλλον άπείρονος, ίνα και βασιλείς έφ' ημάς 15 στέλλοιντο τον έπί πάντων όψόμενοι αυτοκράτορα και το κράτος αύ­τοΐς έπισφραγισόμενοι, και βασιλείς αύθις αφ' ημών θεραπεύειν έπι-ταττόμενοι" ώς είναι τους μεν άλλους αρχηγούς άρχοντας έπί τους ύπ' αύτοις, τον δε ΊγχίτιροΊ αυτοκράτορα βασιλέων βασιλέα και παμ-βασιλέα έπ' εκείνους, 6 δή μέγιστόν τε και έξοχώτατον. 20

\νέμνησα δέ αν τους έξ 'Ισμαήλ άκροατάς και όσους έτερους ρήγας εκείνους ή καθ1 ημάς είδε πόλις αύτη τών σών προπεσόντας ποδών, ει μή προς άλαζονείαν τινά έμελλον αυτοί έξογκώσεσθαι. ναι γάρ οι τών 'Ιταλών αρχηγοί εκείνοι ούκ αγαθά φρονήσαντες μεγάλα φρονεΐν δεδώκασι καθ' εαυτών τους ίγβροίις, οϊ μέχρι μεν τήν σήν25 είχον χείρα συνεφαπτομένην και φώς αύτοΐς ελπίδων αγαθών όποΐα στϋλον θειοτάτου πυρόςb) αίθριάζουσαν, και ό σος φόβος τοΐς έχθροΐς ένεσείετο έπαιγίζων ώς νέφος και σκότος, τής τών διωκόντων έπί-

2 βασιλης Β | 3 δσα γε εικός Β | 4 δσα t | 6 εκείνο t | 8 του περι-κύκλου t | οικείω:] ευγενώς Β | 11 γεγόνασιν Β | 13. 14 έναγχοιτέρος Ε| 17 βασιλεΐ Ε | 18 άρχοντας om. ύ\ 25 δεδώκασιν Β | 27 στύλων Β, στύλων t

a) Cf. II Chron. IX, 1 sqq. b) Exod. XIII, 22.

OEATIO AD MANUELEM IMPEKATOKEM 41

προσθεν τιθέμενος όψεως, τ^οντο άνδρικώς και εις όδόν έχειραγω--γοΰντο και διέβαινον ασφαλώς* δτε δε θαρρήσαντες έαυτοΤς έμόνασαν και ό του φωτός στύλος ουκ ην και ή νεφέλη άπήν, ούκέτι πορευο-μενοι έπορεύοντο, αλλά, τό έξης της ωδής, έκλαιον και, τό άνάπαλιν

5 της ωδής, βαλλόμενοι πτώμασι κατεστρώννυντο και της σης έξω σκέπης γενόμενοι αίθριοι τοις κακοις* έξέκειντο και: έχαλαζοϋντο τοΤς βέλεσι, και χύσεσιν αιμάτων καταρρεόμενοι παρεσύροντο, περίοδόν τίνα δυστυχή ταύτην ουκ έξ αλλότριων, άλλα προσγενη δυσπραγή-σαντες, ήτις ποτέ τοις προγονούς ΊταλοΤς συνέπεσεν, ότε τό κράτος

10 της(Ρωμαίων έζώννυτο γης τό θαϋμα των βασιλέων ό μέγας Αλέξιος. Άλλα τι μοι προς τό του Αλεξίου όνομα τάς άκοάς παραβάλλεις,

ώ πορφύρας βλαστέ, όξεΐαν άκοήν άνιστών προς την βασιλικήν ταύ­την φωνήν και τω γνωρίμφ χαίρων της κλήσεως; χαφε μεν και τούτω τφ τε ονόματι τω τε πράγματι και εις παππωαν ομοιότητα

Ι5σεαυτόν αναβίβαζε, τό δε παν έξεικονίζου προς τάς του βασιλέως πατρός άρετάς. γλυκύς ό μέγας εκείνος Αλέξιος και ζήλου άξιος* χα­ρίτων πλήρης και ό λοιπός πάππος, ό έν βασιλευσι περίκλυτος και οίος ζηλουσθαι τοΤς θέλουσι τυποϋσθαι προς βασιλείας άκρίβειαν άλλ' ό πατήρ άκρα γλυκύτης, χάρις αυτόχρημα, τι γοϋν σοι και

2θάνατρέχειν εις τα παλαιά, ένθα προς μίμησιν το νεώτατον αγαθόν αύταρκες και πολυσυγκρότητον, έκείνοις τε θάλλον τοΤς έκ πατέρων, όσα και κληρονομιαίοις καλοΤς, προσεπιπλουτουν δε και τα οϊχο^εν; άλλα προς σε μέν, ώ πορφύρας αυγασμα, ιδιάζον αύτίκα μάλα έσται μοι τό προσφώνημα' ούκέτι γάρ σε, τό του θεοϋ μέγα έργον, έν παρ-

25 έργφ λόγου θήσομαι. 'Εγώ δέ, όπερ έλεγον, ούκ αν τοΤς έξ 'Ισμαήλ εκείνα εις άκοήν

ώτίου άγάγοιμι εύλαβούμενος, μή και τάς όφρυς έπ' έκείνοις μετεω­ρίσω αύτοΤς· άναμνήσω δέ όπως ό παρ' αύτοΤς μέγα φέρων όνομα τό σουλτανικόν — ^οτίον γάρ μοι τήν έγχώριον τοΤς άκροωμένοις

30 φωνήν — εις ήμας και αυτός διέβη και ειδεν αυτόν ή Κωνσταντίνου

5 πταψ-ασιν Β | 6 γεινό(χενοιΕ | 7 παρεσύραντο t | 15 έξεικονίκουΒ | 17 λοιπός] άοίδΐ[Λος t, an πολύς? | 18 θέλουσιν Ε | 21 πολυσύγκρατον t | 22 κληρονομιάς καλαΐς t | 29 δότε t [ άκροου έ̂νοις Β

ι. 3*

42 EUSTATHII THESSALONICENSIS

πρέσβιν υπέρ εαυτής καταλλαγάς έκ του της οικουμένης δεσπότου ποτνιώμενον και το καλόν αυτόν έαυτω επισπεύδοντα έκ της του αύτοκράτορος γαληνότητος και ου δι' έτερου καταπραττόμενον* και τί γάρ έδει άνδρα νουνεχή βασιλικής γλυκύτητος άλλοτρίοις χείλεσι γεύεσθαι; ταύτα εις μνήμην έκείνοις άνακινήσας έγώ καταιδέσω 5 τους βαρβάρους και καταβαλώ την όφρυν αύτοΤς, ει ούτω λαμπρούς άγεις θριάμβους,- ώ βασιλεϋ, κατ αυτών και τους ην δτε πολεμιω-τάτους φόβψ και μόνω προάγεις έπ αγοράς καθ' εαυτών πομπεύον-τας* και δ μηδεις πω μέχρι και γενεάς ταύτης πολέμοις μεγίστοις κατεπράξατο, αυτός £αον ούτω κατορθοϊς και ώς ειπείν άπονώτατα. ίο

'Αλλά τί δήποτε τούτο το μέρος ραον λέγω και άπονον της τών πραγμάτων όλότητος έκλαθόμενος; έπόνησας τα πρώτα' έξεστρα-τεύσω συχνά* ήθλησας δι'ημάς* έτρίβησάν σου τοις δπλοις αι χείρες* έτραυματίσθης υπέρ ημών έτραυμάτισας τους ίγ$οοί>ς, όσα ουδέ εις αριθμόν πεσεΤν δυνατόν, είόέ σε ό τών ιδρωτών ποταμός άποδυόμε-15 νον εις αυτόν ήδύτερον ήπερ ό Κύδνος κολυμβώντα δι' αύτοϋ τον Άλέξανδρον3"). έδουλώσω τους άντιπίπτοντας* παρεστήσω πάντα έχ-θρόν, πάντα πολέμιον* και διά ταύτα πάντες και προ πείρας πρ.οσ-ρίπτονταί σοι — τί γάρ αν και μάχοιντο, ένθα μη ούκ έστιν εκείνους

f. 64 ν. πεσεΤν; — και της (| δεσποτείας σου γίνονται και θριαμβεύουσιν έαυ- 20 τους. ή τί ποτέ άλλο παθόντες οί πανταχού γης διεσπαρμένοι περί-κλυτοι αρχηγοί άεί στέλλονται παρ' ημάς και τάς εαυτών διασποράς ενταύθα συνάγουσι, χεΤλος μέν δντες ούχ εν ουδέ γ λ ώ σ σ α μία13), •σύμπνοια δέ νοερά ταύτον και φρονουντες και νοοϋντες άλλήλοις και είδότες, τίνα δεσπότην μετά θεάν ένα και μόνον έπιγεγράψονται, και 25 ούτω λαμπροΤς θριάμβοις εαυτούς δίδοντες και την κατά πάντων εθνικών νίκην σοι έπιμαρτυρόμενοι.

1 πρέσβυν t | εαυτού Β | 6 και καταβαλώ] καταβαλών Β | 11 το δηποτε t | 14 έχθούς Β | 15 ό om. t | 24 συριπνέαρ Ε | και νοΰντες και φρονοΰντες Β, έννοούντες και φρονοϋντες t | 25 επιγράφονται Β | 27 και θεέ ν νίκην Β, και ενθεον νίκην t

a) Arrian. Anab. II, 4, 7, b) Genes. XJ, 1.

OEATIO AD MANUELEM ΙΜΡΕΕΑΤΟΒ,ΕΜ 4 3

Ουκ αν ουδέ τον Νεεμάν ενταύθα σιγήσωμαι, ός άλλοτε μέν λόγους μοι έχορήγει λάμπρους άποπτος ων, ου προ μακρού δε καέ την θέαν μοι προς θάμβος έφείλκετο* άνήρ ου τών πήχεων, ας ή φύσις τοΐς άνδράσι μετρεΐ, αλλ' έξηρμένος εις μέγα και την θέαν

5 περίβλεπτος* τα μέν προς τουτου_ μελετήσας άνδρίζεσθαι και μαθών άνίΗστασθαι και άνασκιρτήσας εις πόλεμον, ταχϋ δέ μεταδιδαχθείς το καλόν, τα μέν φόβοις, τα δέ πλείω τραυμασι, και νυν και αυτός εις θρίαμβον συντελών. και ό πριν φυγάς δούλος και τον δεσπότην κρυπτόμενος νυν έλοιτο αν παθεΐν άπαν δεινόν ή της θέας κουτού

ΙΟστέρεσθαι, άμέλει και τρέχει τόν βασιλέα θεάσθαι, ώς αν και τις έκ σκότους εις ήλιον, και προσλαμβάνεται μετά πραΰτητος, και εισέρ­χεται εις την χαράν του κυρίου αύτου3), και ό πριν μηδέ την συνήθη γην πατεΐν εν άσφαλεΤ συγχωρούμενος άρτι προσβαίνει τη βασιλιδι τών πόλεων χαίρων εφ' οις της ποθούμενης βασιλικής όψεως

15 γίνεται και της αύτου δουλείας ουκ αφ' εστίας έτερος, αλλ' ώς αληθώς εχέγγυος αυτός μάρτυς παρίσταται, περιέρχεται τη θέα και ποικίλματα εκείνα, όσα τάς σάς άριστείας ίνδάλλουσιν, όσα ζωγράφων χείρες εις μνήμην δαιδάλλουσι, τά τε άλλα και τα καθ' εαυτόν, ώδε μέν έρεθίζοντα τό περί αυτόν έθνος εις έπανάστασιν, άλλοθι δέ όπλί-

20 την, ίππότην, έτέρωθι δέ τήν χείρα ξίφους άψασθαι πλαγιάζοντα, πολλαχου δέ και στρατόν εξ εμφανούς τάυτοντα και λόχους καθί-ζοντα και τέλος νικώμενον και φυγής έμπιπλώντα τήν τε πεδιάδα και όση άπόκροτος, και έπι πασι ζουλουίλζνον. και ταύτα γεγραμμένα θεώμενος έπινεύει πασι και ομολογεί τη πανηγύρει της όψεως, εν

25 εκείνο του ζωγράφου μέμφεται, ότι μή πανταχού ^ουιλον αυτόν έπι-καλεΤ τοΤς των τροπαίων τμήμασι μηδέ τη του Νεεμάν προσρήσει διόλου και τό ^οΌλος όνομα έπιγέγραπται. ώ άνδρίας βασιλικής, δι' ης έθνος, και τοΰτο μέγα, και εθνάρχης εκείνος λαμπρός εις τόσον

1 σιγησο[λαι t | 5 προ Β | 12 τήν om. t | 15 ετέρας t | 16 αύτης Β| 17 Ίνδάλλουσι Ε | 17. 18 όσα — δαιδάλλουσι om. Ε | 18 ώδε] ότέ t | 20 πλησιάζοντα t | 21 λόγχους Β | 22 τελέσει t, τέλεσι Tafel Comn. u. Norm., ρ. 222, adn. 23 | 26 τ[λη'(Λασιν Ε

a) Matth. XXV, 23.

44 EUSTATHII THESSALONICENSIS

τεταπείνωται και εις δουλείαν πεπάτακται. ώ πραιότητος αύθις? δι' ην ούτε τα πάλαι πτώματα υφορώνται οι βάρβαροι ούτε τα τραύ­ματα, ποσί δε όλοις εις τον γαληνότατον δεσπότη ν τρέχουσι. μάλιστα μεν ουν, ώ ελέους και ευεργεσιών, ας άντισταθμώμενοι τοις παθή-μασι γίνονται του καλλίονος, και βίου κινδυνώδους προτίθενται το 5 άκίνδυνον εύγνωμον, και κρίνουσιν εις ορ^όν κρεΐττον είναι δεσπότου χερσί καταψασθαι ήπερ μάστιξιν έπιτρίβεσθαι, όσφ και το της ευερ­γεσίας καλόν τών εκ πληγής δυσχερών ιλαρώτερον.

Ταύτα και τα τούτοις σύμφυλα μύρια μεν τφ πλήθει, τφ δε μεγαλείψ έξηρμένα εις μέγιστον, και αυτός μεν άνακράξομαι — πώς ίο γαρ ου;—ό μη λάλος έντοΐς τοιούτοις είναι μη είδώς, και όσα δε του περί έμέ λάχους γίνονται, ουοϊ γαρ ούδ' αυτοί μη ου συλλαλεΐν ήμΤν άνέξονται ου δια μόνον το εξ ημών σύνθημα, πνεύματος δε θείου και μάλιστα συνυπηχοϋντος και την φωνήν άναβάλλοντος εις έμμέ-λειαν. έπρεπε γαρ όντως ενεργείας της εκείθεν πεπλήσθαι ξύμπαντας 15 και γλώσσας διανενεμησθαι πυρ λόγου πνέουσας*), ώς αν, ώσ-περ τών σών κατορθωμάτων ή οικουμένη πεπλήρωται, ούτω και τών κηρυττόντων τα σά, και ουδέν ήττον ήπερ τα τρόπαια, φθάνοι παν­ταχού γης και τα τών τροπαίων διακηρυκεύματα και ή σύμπασα γη της σης πληροΤτο καθάπερ συνέσεως, ούτω και της αίνέσεως. 20

!4λλά τάμένάμφί π^ούτοισιν ευ σχή σε tb) και ώςό λόγος διετυ-πώσατο* έγώ δέ, ότι μεμέτρηται ό καιρός εις στενόν και συντέτμηται, σπουδής ετέρας γενέσθαι θέλω, εί πως βραχύ τι χρόνου έπιμετρηθέν ένδαψιλευθείη μοι και, ότι έφέλκεταί μοι τό άκροατήριον ό 'Ιορδάνης εις εαυτόν και οίον παρασύρων έφέλκει και πάντες εκείνου γίνονται, 25 μηχανώμαί τι σεμνόν, δι' ου έπ9 okiyov κατάσχω τον σύλλογον. άντισταθμώμαι τοίνυν τω καλφ έκείνφ και βασιλικφ ύδατι καλόν έτερον όμοιον και τούτω δεξιώσομαι την πανήγυριν* οι δέ άκροαταί

1. 2 δι' ης t | 4 γενούν t | 4. 5 παθη[/,ασιν Ε | 8 Ιλαρότερο ν Β | 9 τω τε t | 10 άνακράζο[χαι t | 11 όσοι Β | 13 άνάξονται Β | 14. 15 έ[*.έ-λειαν Β | 15 γαρ] δέ Β | 23 θέλω γενέσθαι Β

a) Cf. Act. apostol. II, 2. b) Soph. Ai. 684,

OBATIO AD MANUELEM IMPEEATOREM 45

ούτω μεγάλψ και τούτφ περιτυχόντες πράγματι και κερδαλέα συμ-φρονήσαντεςa) και || μαθόντες ώς διπλασιάζεται αυτοϊς το καλόν, f. 65 r. άναμενουσι τέως, είτα δη και του "Κοιποΰ γεύσονται άγαθου.

Προβάλλομαι τοίνυν υμϊν, ώ πάντες άκούοντες, ^υρον βασιλικάν δτίμιον και άξιώ τούτου μετεσχηκότας, είτα δη και του 'Ιορδανού

γενήσεσθαι. ίερά και άμφω ταύτα, ποΧΚοΰ τιμώμενα, εις άγιασμόν συντελοϋντα, το του 'Ιορδανού τε ύδωρ και το μύρον της νυν δεξιώ­σεως, ουδέ άποκλύζεται τω προτέρφ το δεύτερον, ότι μηδέ της έπι-πολής μόνης γίνεται, άλλα και εις ψυχήν παραδύεται. δοκώ δε μοι

10 και πάνυ τι προσηκόντως έχειν μύρου και αυτός δεξιώσεσι, και αφ' εστίας είναι μοι το καλόν, ότι μοι και προ χειρών ήδη το μέγα του μύρου άλάβαστρον. και ευ γε υμϊν, σοφώτατον άκροατήριον, ότι τον μυροβλύτην ένενοήσασθε, ον θεός τοΐς πένησιν εις όσμήν καταρ-τίσας ευωδιάς έδαψιλεύσατο* τό πασι ποθεινόν και, καθά τις έφη,

ΐδπαμφίλητον όνομα, ό και αυτός ύπερβαλόντως φιλώ σεβαζόμενος μεν και /εΤρας ταύτας νικητοϋ βασιλέως, ωπερ έφ' άπασιν άγαθοϊς κόσμος άπας, ταύτον δέ ειπείν, λαός νίκης έργον γίνεται* σεβαζόμενος δέ και τον ταμίαν της νίκης ταύτης τω βασιλεΤ και ταύτην έν έαυτω προς τε όνομα, φέροντα και διανέμειν εις πράγμα δυνάμενον, δν και

20 εις νουν λαβών τις ήγιασται και δια στόματος ένεγκών μέλιτος πέπλησται, και μόνον έκφωνήσας νίκην μεγάλην προήγγειλεν ή Νίκων1*) μέν τις και Ήγησίστρατοςc) άναφωνηθέντες, ό μεν οιωνός ετέθη νίκης μεγάλης, δ δέ άγαθήν έσήμανεν ήγεμονίαν στρατού, ό δέ μέγας Νικόλαος εις άσύμβολον όνομα λαληθήσεται, ουκ αν είποι τις.

25 Δός δη μοι, θειότατε βασιλεϋ, ου φιάλαι αρωμάτων, αί σιαγόνες δηλαδή των του πνεύματος, μύροις σε δεξιώσασθαι, τον κορυφαΤον

3 άνα[Λενοΰσιν t | γένωνται ΕΒ | 4 ώ παρόντες Β | 5 τούτους Β | 7 ύδωρ] ρείθρον supra ΰδωρ Β, ρέΐθρον t | 8 άποκλύσεται τό δεύτερον τω προτέρω t | 9 παραδύονται ΕΒ | 10 δεξίωσιν Tafel Comn. u. Norm., ρ. 223, adn. 25 | 12 ηρν Β Ι 15 ύπερβαλλόντως Β | 16 και] τάς t | 19 δ t | 21 προηνεγ-κεν Β | 21. 22 ένίκων [Λεν τίνες, και ηγησίστρατοι t | 26 σε om. t

a) Cf. Homericum κερδαλεόφρων. b) Plut. Nicias c. 1. c) Herod. IX, 91.

46 EUSTATHII THESBALONICENSIS

τήσδε της πανηγύρεως, καί τούτοις ούτε στακτοϊς ούτε οποία έξ Αράβων καρφολογεΐται τοΤς περί ταύτα δεινοΤς, αλλά τοϊς σοΤς, ειπείν δε ίσον, τοϊς εκ θεού, ίνα εκ τ ω ν σων τα σα σοι προσάγων*) δι-καιοίμην ώς το καλόν όσιούμενος ανακινήσω σου το όντως πιστικόν μύρον τό ούράνιον, το πολυτίμητον, ου κινουμένου, ει χρή με τω 5 μύρφ τούτω συνεισαγαγεΐν τι καί της έξω μυρεψικής, εις γαΤάν τε καί ούρανόν Γκέτο ά υ τ μ ή ^ ' ούρανόν διά τε τό έν θεολογία υψος καί τό θεόπεμπτον εκείθεν, όθεν καί παν δώρημα τέλειον 0 ) ' γήν, δια τό εις ήμας διαπέμπεσθαι καί περί τα της γης διαδίδοσθαι πέρατα, πάσα γαρ ψυχή, όση τε διακονείται γλώσσαις ΈλληνικαΤς καί όση ίο δέ θεού έπιγνώμων βάρβαρος, ήσθετό σου της ευωδιάς ταύτης, ην λειμώνες μέν γραφών προεβάλοντο, φύσις δέ βασιλική άκροφυής συνελέξατο καί σταθμω πνεύματος διευκρίνησεν υπό τω μεγάλφ οικοδεσπότη καί τών τοιούτων έπιστημονάρχη θεω, έργαστήριον δέ νοερόν πανθ' όμου αγαθόν συνεκερασε, καί πνεύματος ζέσις εις έν 15 κράμα συνέτηξε καί προς εύωδίαν θείου μύρου συνέπεψε καί ταύτην πολυειδή καί αληθώς πολυσύνθετον έν τε θεολογία, τω της σοφίας άνθει, έν τε τη τών θείων θεοορία, έν τε τοις περί φύσιν καί ήθος, καί όλως τοΤς περί γνώσιν τών θε ίων α ) καί όσα κατ' άνθρωπον καί ταύτην έ γ γ ε γ ρ α μ μ έ ν η ν εις ασφαλές τη ψυχή 6 ) , καί οίαν μή20 αν άπογραφήναί ποτέ καί παθεΤν οϊον άπάλειψιν, ουδέ είσρυήναι μέν ταχύ, άπορρυήναι δέ λαθουσαν αύθις, ώς εις π ίθον Δ α ν α ΐ δ ω ν ^ άντλούμενον, αλλ9 έντυπωθήναι τή καρδία εις πλάκα θεόγλυφον, εκ γης μέν διηρτισμένην τή κατ' άνθριοπον πλάσει της φύσεως, δακ~

2 άρράβων Β | 3 σοι, om. t | 6 ες t | 7 Γκετ' t | ούρανόν δέ διά τε t | 12 προεβάλλοντο Β | δέ om. Β | 15 άγαγον Β | πνεύματος] πατρός Β | 16 θε'ιαν Tafel Comn. u. .Norm., ρ. 224, adn. 27 | (λύρου om. t | συνέ-πε[λψε Β | 22 άπρυησαι Β | ώς om. Β

a) Ι Chron. 29, 14. b) II. XIV, 174. c) Iaeob. I, 17. d) Cf. Coloss. I, 10. e) Cf. Aesch. Prometh. 789. f) Lucian. Tim. c. 18. Cf. Zenob. II, 6.

ORATIO AD MANUELEM IMPEBATOREM 47

τ ύ λ ω δε θεού*) κατηρτισμένην εις μνήμης έντύπωσιν* ώς ειναί σοι διά ταύτα την ψυχήν καί κιβωτόν θεοκρότητον, ου μόνον διά τε το μάννα,,τον γλυκύν τροφέα πάσης σαρκός θεόν, τον έμπεριπατοϋντα καί ένοικουντά σοι, διά τε την το μάννα τοΰτο στέγουσαν στάμνον

5 την τιμίαν1*), ην χρυσός άκίβδηλος συνεκρότησε, την εν σοι γνώσιν περί τε θεού αύτοϋ καί περί των θείων καί υπέρ ήμας, την άκίβδη-λον, την στίλβουσαν, την ήλιώσαν, την κεκαθαρισμένην έπταπλα-σίως τοϊς θείοις έπταρίθμοις χαρίσμασιν αλλά και διά τάς θεοτυπώ-τους πλάκας, ας καί αύτάς ένδον ή ση κιβωτός έμπεριείληφε, γνώσιν

10 ούσας καί αυτάς τών όσα μετά θεόν, όποια δη τίνα τά περί ήμας, και οίς ή τών περιγείων κλήσις άποκεκλήρωται* α και αυτά δάκτυ­λος θεοϋ τυπώσας*)είς ακριβές καί ευδιάρθρωτόν σοι έναπέθετο, ευ μάλα διευκρινοϋντι καί τάς τούτων φύσεις καί εις νουν αυτόν αλη­θείας εν άπασι βάπτοντι, καί τήν θαυμασιότητα τών του θεού έργων

ΐδούχ απλώς, άλλα κατά τον Δαβίδ σφόδρα γινώσκοντιc)* όθεν αί πλάκες αύται, ώς μεν περί φύσιν ούσαι καί || μετά τήν άνωτάτην f. 65 ν. θεολογίαν τεταγμένα* καί ύπόβασιν έχουσαι καί προς τά κάτω νεύουσαι, γήινης οίον διαφαίνονται πλάσεως, τφ δε γε άδιαπτώτω της γνώσεως καί τω θείω της θεωρίας θεού δακτύλω51) καταγράφε-

20σθαι θεωρούνται μοι. Ούτως έγώ το εν σοι μάννα κατανοώ, ούτω τήν στάμνον, ούτω

το ϊ^πλοχον σέμνωμα, καί σέ διά ταύτα εις κιβωτόν διαθήκης θείας τω λόγω σκευασάμενος τίθεμαι, καί ίνα το παν περιγράψαιμι νόημα εν στενω καί εις βραχύ σφίγμα κατακλείσω ταύτη ν τήν κιβωτόν,

25 μαννοφορεΤ τον θεόν καί όσα θειότατα εν γνώσει λαμπρά καί στεγα-νωτάτη καί οίαν υποβάλλει νοεΐν δ χρυσός, δι' ού φύσιν θεού πολλα-

1 [λντψ,ην Β | 4. 5 τοΰτο om. Β, διά τε το [λάννα, στάμνον την τι-[χίαν t | 7 ηλικιωσαν, emendatum ήλιθιωσαν Ε | 11 αυτός t | 15 γινώσ-κοντα Ε | 16 άνωτάτω Β | 19 θεορίας Β | 20 [ΛΟΙ om. Β | 24 εις] εν Β | κατακλύσω Β | 25 λα^πρω Β

a) Exod. XXXI, 18. b) Exod. XVI, 33. c) Psalm. LXXVII, 11.

48 EUSTATHII THESSALONICENSIS

χου ήμϊν ένοπτρίζει τα ίεροπαράδοτα λόγιαa)* φέρει και πλάκας, την λοιπή ν ένθεον γνώσιν απάντων τών εγκόσμιων και περί ημάς, και ταύτην ουκ έν γραφή εύεζαλείπτω και έπιπολής έξανθούση, άλλα στέρεα και εις βάθος ένδυομένη πολύ. ούτω συ τά τε θεία τά τε αν­θρώπινα έμπεριείληφας* τά μεν ώς έν χρυσού στεγανώματι, τά δε 5 ώς έν στερεμνιω και μονίμω γλύμματι, ταύτόν δε ειπείν, άμφω εις μνήμην, ης ουκ οιδε λήθη κατακαυχήσασθαι.

'Ήδη δε και άλλως ή σή θεία κιβωτός αύτη, ο νους, μάννα στέγει και χρυσόν και πλάκας* ου μόνον τους περί της ανωτάτης τριάδος λόγους, ης τύπος ή τών αποθετών κειμηλίων τούτων τριάς 10 και το του μάννα ούράνιον, άλλα και τους περί της του θεού λόγου καταβάσεως άνωθεν και συγκαταβάσεως έφ1 ημάς, σάρκα προσλα-^O\KV)OU τήν έκ χοός, τήν καθ' ημάς, έξω του αμαρτίας μολυσμόν έπισύρεσθαι* ου σύμβολα ή του μάννα ϋψόθεν κατάβασις και το άρ-ρύπαρον του χρυσού και τών πλακών το χοόπλαστον ους δή έκατέ-15 ρους λόγους, τους τε περί θεού του έν τριάόι προσκυνουμένου, τους τε περί του θεού λόγου, του ενός της τριάδος, του έν όστρακ ίνω σκεύει13) σαρκός ημετέρου θησαυρού, ούτω μεν περιέπεις και φέρεις ταμιευόμενος. ασφαλώς έν ψυχή, ώς ούδ'άν ουδείς ουδέ πάνυ περί τάς τιμιωτέρας τών υλών έπτοημένος επαγρυπνήσετε φυλακή θησαυ- 20 ρου, ούτω δε μνημόνως έχεις και δεήσαν προάγεις άδιαπτώτως έπί στόματος, ώς ούδ' αν τις οίκεΤον αν προαγάγοι ^αδιως όνομα, ούτω δε ποθείς και ύπερπονεΐς έπιβουλευομένων, ώς ούκ άν τις ουδέ ψυχής ύπερπαθοίη άν της εαυτού.

Και ταύτα οιδε μεν και ημών έκαστος, άνακράζουσι δε και οι25 λ ίθοι 0 ) , ους το μέγα της ανωτάτης σοφίας φέρει άνάκτορον, αί ίεραί πλάκες, αις τά σά θεολογήματα έγκεινται* οι δή λίθοι τω τε δια-

3 άλλ' έν Β | 4 ούτωσι τάΒ | 7 είδε Β | 9 άνωτάτωΒ | 10 ό τών Β | 12 άνωθεν και συγκαταβάσεως om. Β | 18 σκεύη Β [ 20 ΰλων Β | επ­αγρυπνήσει Β | 22 προαγάγει Β | 23 ποθείς] πονέϊς Tafel Comn. u. Norm., ρ. 226, adn. 30 | 26 άνωτάτω Β

a) Psalm. XIX, 10. CXIX, 72. 127. b) II Corinth. 4, 7. c) Luc. XIX, 40.

OEATIO AD MANUELEM IMPEBATOEEM 4 9

λεύκω παμφαίνουσι, καί το της αληθείας εντεύθεν διαφαίνουσι πάλ-λευκον, καί κάλλει δε λάμπονται ερυθρή χροιάν αίματος παραυγά-ζοντι, και την τραυματείαν εντεύθεν καί την αίσχύνην του άρχεκάκου πολεμήτορος ϋπεμφαίνουσιν. έν τούτοις τοις λίθοις καί το της θεολο-

5 γίας καθαρόν φωσφορεΤται καί τα περί της σαρκώσεως του λόγου όρθοτομεϊται έξ ερυθρών αιμάτων παρθενικών σάρκα έαυτω πήξαμε-νου ϋπέραγνον, ων το μεν λίθος στίλβων είς φως, το δ' ϋποφαίνει

. έρυθρότης άνθος αιματηράν παραυγάζουσα, ώς αν ώσπερ ποτέ φοινι-χθέντες αί'ματι δάκτυλοι σωτηρίαν ήμΐν κατεγράψαντο, ούτω καί νυν

10 δακτύλων τυπωσις θεοκίνητος, προς ομοιότητα χρώματος βάπτουσα, καλλιγραφήση τα σώζοντα.

Τοιαύτην εγώ σε θεωρώ κιβωτόν, θειότατε βασιλευ, ην φέρουσιν μεν βόες, ου κατ9 έκείνην την τυπικήν οι προς αίσθησιν, άλλα θειότα-τοι βόες, οί τάς ψυχάς άρουντες απόστολοι, οίς πρώτοις ό τών διεστώ-

15 των συνεκτικός επετέθη ζυγός* φέρουσι δε καί ίερεΤς, οί τών μακαρι­στών πατέρων έξοχοι, οις έπαναπαύων την του σου νοός έμβρίθειαν καί τοΤς πολεμίοις άντεπεξαγόμενος τρέπεις τους αντίμαχους ήμ?ν, τω νέω 'Ισραήλ, τω ά π ο λ έ κ τ ω κλήρω θεουα), καί άνύεις ορθότατα την όδοιπορίαν της πίστεως καί τους τοιούτους καί έγγίζειν άξιοΤς

20 καί ύπανέχειν σε καί προσάπτεσθαι. άναξίω δε ουκ έστι προσψαϋσαί σου, καθάπερ ούδ' εκείνης της έν τύπω κιβωτού, αίχμαλωτισθηναι μέντοι κατ' έκείνην καί άπαχθηναι είς αλλότριους Β) του παντός δέεις,

' ός γε καί συνάγεις προς θεόν το την πίστιν άλλότριον, καί άγεις τους άφισταμένους είς θεού οικειότητα, καί την του θεού αύλήν προβά-

25 των πληροίς, άπερ είχε μεν θεάς ό μέγας ποιμήν, έσω δε της εκείνου αυλής ουπω προέκυπτον.

2 λά^ποντες t | χροίαν t | 2. 3 παραυγάζονται t | 3 τον τραυ[/,α-τίανί | 7 τά δ* t | 9 κατεγράψαντο om. Β | 11 καλλιγραφήσει Β | 12 φέ­ρουσι t ] 13 ουκ Ε | οί] ει Β, ου t | 15 φέρουσιν Ε | 16 πατέρες εξοχον Β | έπαναπέ[Λπων t | νος εύβρίθειαν Β | 17 τρέπειν Ε | 18 του θεού Β | όρ-θώτατα Β | 19 άξειοϊς t | 22 άπεχθηναι Β | αλλότριου t | 22. 23 του παντός δε εισάγεις καί συνάγεις t

a) Exod. XIX, 5. Deuteron IX, 29. b) I Reg. 4, 11.

i. 4

50 EUSTATHII THESSALONICENSIS

Άρχιερευ θειότατε και σοφώτατε* ήν δτε και συ ταύτης συνεφήπ-του της κιβωτού, όπηνίκα πόλεμος έκροτεΐτο πνευματικής συζητή­σεως* και ήν ό ταττόμενος και άντιπαραταττόμενος έτέρωθεν, και ή κιβωτός έπεξήγετο, και, καθάπερ ήν όσιον, συνεπελαμβάνου και αυτός και ορθώς βεβηκυία συμπαρίστασο. και κατωρθοϋτο το παν, θεού 5 σο^ίζοντος τόν αυτοκράτορα υπέρ τους εχθρούς αύτου, καθά που ψάλλει Δαβίδ3')· και το άντίμαχον έπιπτεν, ότεκαί συ μέν σοφίας άβυσσος h) ων και αυτό δή τούτο λόγος δια το της επιστήμης περιόν έφ&έγγου τα του θεού* ούχ ήκιστα δέ και ό μέγιστος βασιλεύς Έρμαϊκαϊς ένέλαμπε χάρισι, μάλιστα δέ είπεΤν οίκειότατος ήν ώς στόμα θεού, ού μόνον 10 οις άξιους έξήγεν εξ αναξίων, κατά τό γράμμα το ιερόν0), άλλα και οις έλάλει σοφίαν τφ στόματι και τη μελέτη της καρδίας σύνεσιν.

Σύ οέ, ώ θειότατε άρχιερεϋ, και εισέτι νυν ύπανέχων ού παύη ταύτην τήν κιβωτόν και τοΤς έχθροΤς έπεξάγων αυτήν, οις υπέρ αύτου

f. 66 r. τάς χείρας ύψοΤς || εις θεόν και τοΤς έναντίοις άπρόσμαχον καθιστάς 15 και κράζειν τους αλλοφύλους ποιείς* τις ήμας έκ τούτου του φοβερού και ένθέου αύτοκράτορος §ύσεται^ οποίας δή τινας πάλαι και ή κιβω­τός εκείνη φωνάς τοις έτεροφύλο'ς ύπέβαλλεν d).

Ώ κιβωτός αύτη θεόν και τά θεία ένδον εις μνήμην άδιασκέδα-στον στέγουσα* ώ κοσμοσώτεφα κιβωτός τους των δντων λόγους 20 έμπεριειληφυΤα θειότατα, ίνα τι και της ετέρας ενταύθα φαντάσωμαι κιβωτού, δι' ης ταύτης ημείς πολλάκις κλυδασμου κοσμικού διασε-σώσμεθα κρείττονες* ώ κιβωτός μνήμης άπο^ίτου ταμεΤον άνεπιβού-λευτον τί δέ ή ίερά κιβωτός αύτη; τά μέν εντός ούτω και πλακών έμβρίθειαν στέγει των θεοπλάστων και σταμνοδοχεΤ την χρυσήν 25 και μαννοφορεΤ τό ούράνιον, τά δέ έκτος ούκ έχει τοϊς ένδον ίσότροπα; είη αν τούτο και διανοήσασθαι μόνον ανδρός ούτε άλλως εις τελείαν

5 βεβηκυία ΕΒ | κατορθοΰτο Β | 6 τους αύτου εχθρούς Β | 8 λόγου 11 10 οικειότατον t | 13 αρχιερέα Β | 22 κοσμικού] ψυχικού Β | 24 πλα­κών] παλαιών Β | 25 σταρ-νοδοκεΐ t | 26 ό[Λοτροπα t

a) Psalm. CXLII, 1. b) Rom. XI, 33. c) Cf. I Petr. 3, 18. d) I Reg. 6, 2.

OEATIO AD MANUELEM IMPEBATOEEM 5 1

φύσιν διοικούμενου, βεβλαμμένου δε καί εις τάς άκοάς. αληθώς γάρ ενταύθα καί ή του βασιλικού νοος αποθήκη άεί πλατυνομένη τοΤς καρποΤς του πνεύματος βέβριθεν, οίς αυτήν ό ουράνιος έμέστωσε γεωρ­γός, καί το ταύτης δε προφαινόμενον άπαν τηλαυγές προφαίνει καί

5 οίον τάς τε όψεις έπιστρέφειν τη χάριτι καί άκοάς δε χαίρειν άναπε-ταννυμένας προς τά έκεϊθεν ακούσματα.

^Οσα μεν ούν ή φύσις, άριστε βασιλευ, άμφί σε φιλοτίμως ήσχό-ληται καί όσον αυτής το περί σε φιλοτέχνημα, έσται μοι καλλιγρα-φήσαι καιρός έτερος* ου γάρ δή που το άπόδημον βαρβαρώσει τά κατ'

ιοέμέ, ώς πάντη έπιλιπεΐν τά του λόγου χρώματα, δι' ων έχοιμι αν καταγράψασθαι τό κάλλος τών οφθαλμών, το της θέας γαλήνιον, τό του προσώπου καί λάμπον καί ήρωϊκόν, τήν όλην εύρυθμίαν της του σώματος ακροπόλεως, ήν ό ύψιστος θεός έπύργωσεν ήμΤν εις άσφά-λειαν, τήν τών στέρνων, καθάπερ ει καί \ίοντος, ευρύτητα καί στε-

15 ρεμνιότητα, τήν τών χειρών ευτονίαν, ας ου μόνον ώς Δαυϊτικούς νοώ βραχ ίονας τεθε ιμένους εις τόξον χαλκουν εκ θεού*), ότε κατ' εχθρών τεινόμεναι θανάσιμα βάλλουσιν, άλλα προσεπιθεωρώ αύτάς καί όργανα ποιούσας καί δακτύλοις άρμοττούσας ψαλτήρια* εύλαλοι ταύτα γλώσσαι τών υπηκόων, οίς αυτός μεν εις τους υπέρ ημών

20 καμάτους καταρτίζεις τάς χείρας καί υπό δακτύλφ θεού τους σους δακτύλους τεχνικώς επιμερίζεις ταΤς πράξεσι καί εις άρμονίαν άγεις τό παν, αυτοί δε μελωδουσι τά νικητήρια, τά χαριστήρια, καί ψαλ­τήρια γίνονται προς ϋμνητικήν έμμέλειαν άρμοττόμενα.

Τούτων μεν ούν, όπερ καί φθάσας είπον, έτερος μοι προς καλλι-25 γραφίαν άναβλητέος καιρός, δι' ων αϊ όψεις έλκονται τοΤς εις τό βα-

σιλικόν ανάστημα έντρανίζουσιν, ά καί τους ένωτιζομένους έπισπών-ται καί άναρτώσιν οίον της ακοής' 'άλλ' ούδ' ενταύθα μοι λαλητέον μακρά, ένθα τό άκροατήριον τους λόγους άρπάζουσι καί τοϋτό γε

1. 2 γάρ κα! ενταύθα Β | 2 αεί πλατύ νοιχένη om. t | 3 ό om. t | 5 έπιτρέφειν Ε | 7 φιλοτιμώ Β | 13 έπρίγωσεν Ε | 14 καθαπερει t | 15 εις Δαυιδικούς Β, Δαυϊτικάς t | 16 τεθε^ένας t | 18. 19 άρ[Λοττούσας ψαλ­τήρια εΰλαλα ταύτα, γλώσσας των υπηκόων 11 23 προς ύ[λνητικήν om. Β | 25 άνακλητέοςΐ | 26 άνά(Λνη[/,αΒ | α δε και Β, α δη και t | 28 του τόγεt

a) II Eeg. 22, 35. Cf. Psalm. XVIII, 34.

52 EUSTATHII THESSALONICENSIS

άδικουσι πανηγυρίζοντα ρήτορα, ευ μεν άλλως ποιοϋντες, ότι τώ της εύμουσίας άδρω και πολυφθόγγω τον της ημετέρας ωδής ύπερφω-νοϋσι λεπτότατον δόνακα*), άδικοϋντες δε όμως, δτι και εις το παντελές ήμας άποκρύπτουσιν.

Άλλ9 έγώ βιάσομαι την ωδήν και ακούσματος ενός γοϋν προς 5 βραχύ μεμνήσομαι, και άναμνήσω τον μέγαν τούτον συΧΚογον του βασιλικού κατηχητηρίου εκείνου, δν τά πρό κουτού μεν πολυειδώς έθαύμασα το ίερόν περιλαλήσας άνάκτορον, δτε και όθόνην αυτόν άποστολικήν έθεώρουν έμφορτον πάντων δσα τρέφει ψυχάς, παν­τός άγαθοϋ πλήθουσαν, ψυχοτρόφον, βιόδωρον, όλβιόδωρον.15). και ίο μάννα δε προσενενόουν ούρανόθεν κατενεχθέν και βρεχθέν ού τούτω ή έκείνφ τοΤς έθνεσιν, άλλα τοΤς απανταχού λαοΐς, οίς θεού έγνώρισται δύναμις, οι της του μάννα τούτου βροχής δλοι γεγόνασι, και δρα-μόντες άλλος άλλοθεν έργον έθεντο την τούτου συναγωγήν και δια-δοθηναί το καλόν έπρεσβεύσαντο. κάντευθεν ού μόνον ώς εις τίνα 15 στάμνον και κιβωτόν την εαυτού ψυχήν έκαστος αυτό έναπέθεντο, άλλα και άλλως εις μνημόσυνου βίβλους ένέγραψαν, ίνα μη μόνον Σολομών επί σοφία πρεσβεύοιτοc), άλλα και ό ημέτερος βασιλεύς, και οί κατά τών προς αισθησιν εχθρών παρ' αύτου κραταιούμενοι έχοιμεν δι' αύτου και κατά τών άσαρκων άνδρίζεσθαι. || 20

f. 66 ν. Και τοιαύτα μέν μοι τά τότε και άλλα οιμαι πράς γλαφυρό­τητα,'ίνα μη ταύτα και νυν άναπολουντες την παρ' *Ησιόδω έπι-σπορίανά) ώσπερ έπεγκληθείημεν. νυν δε τον κατηχητήριον εκείνον έγώ και ώς εις τρυφης παράδεισον τίθεμαι, εν ω τέθειται μέν και τό iiz άρετήν προτρέπον άνδρώδες και πρακτικόν, δι' ού εις τον πρό της 25 αμαρτίας βίον άναδράμοιμεν αν τον ΆδαμιαΤον, τον της πρώτης πλάσεως* τέθειται δε και δσον έν ευζωία φιλοσόφου θεωρίας ζωή

1 της om. Β | 8 παραλαλησας t | 9 ε[Λφωτον 11 13 γεγόνασιν Ε | 17 [Λνη-f/,οσύνους Β | 21. 22 γλαφυρότατον t | 22 άναπλοΰντες t| 24 τέθηται Β | 25 πακτν/,όν Β

a) Eurip. Orest. 145. b) Acta Apostol. XI, 5 sq. c) Cf. I Reg. 11, 41. d) Hesiod. Op. 446.

OEATIO AD MANUELEM IMPEEATOREM 53

άντικρυςκαί μήτηρ τοις εν θεώ ζώσι, τούτο δη της Εύας σεμνόν όφις δε ούδαμοϋ και ψίθυρος, ουδέ συριγμός εις όλεθρον, αλλ' εις εν ήκουσι πραξις και θεωρία και δοιαζόμεναι κατά του άπατεώνος συμ-πνέουσι και πόρρω του παραδείσου βάλλουσι τον έπίβουλον κάντεϋ-

5θεν και ή φ λ ο γ ί ν η ρομφαία*) κατ' εκείνου μεν άκοναιαι στιλπνόν τε και φλογερόν και άπρόσιτον, ήμΐν δε εις εύπρόσιτον στρέφεται την εν λόγους βασιλικήν έκείνην πανδαισιαν. εγώ και ηλίου τράπεζαν θεωρώ, ούχ οίαν ή της ιστορίας όψαρτυσία παρατίθησινb), ήλίω μεν έπωνομασμένην, σεσαγμένην δέ βρώμασι τοΤς προς αίσθησιν, άλλα

10 τράπεζαν, ην βασιλεύς ήλιος ό ημέτερος τοΤς κατά πνευματικά σιτου-μένοις προτέθεικεν. είδομεν ήμεΤς τηνικαϋτα και ήκούσαμεν άπερ οι προ ημών εν έφέσει τρέφοντες άπεληλυθασιν. έβασίλευσεν ώσπερ ό αυτοκράτωρ έπι παν έθνος, ούτω και ό κατηχητήριος εκείνος επί πάντας λόγους, οις το τοιούτον είδος άπονενέμηται. εγώ και ώς κόσ-

Ιδμον αυτόν έθεώρουν βασιλικού διαδήματος, ουπερ ουκ έστι θέσθαι τίμημα, έφωσφόρουν εν αύτφ οί περί της άρχιφώτου τριάδος λόγοι ώς διάλευκοι μάργαροι* έξέλαμπον ώς εις πυραύγειαν άνθρακος τά της θείας του λόγου σαρκώσεως, δν τρόπον ίτερον και 'Ησαΐας άν­θρακα έθεώρησε0). το έν βάθει τών νοημάτων διαφανές ώς λυχνίτης

2θύπηυγαζεν, δς οιδε κατεπιχειρεΓν της νυκτός πυρεκβολών έκ βάθους την φωτοφάνειαν. έταπείνους, βασιλέων υπέρτατε, σεαυτόν, και ούτω το σον υψιστον εις ένα τών πολλών d) κατεβίβαζες* και ην τοΰτο χρυσέα στιλβηδών ώραιζουσα τό διάδημα, και γάρ τοι και ό χρυσός θέλει μέν ει'περ τις ετέρα τών τιμίων υλών κάτω φέρεσθαι, άνα-

25στίλβει δέ όμως εις την άγαν λαμπρότητα, ώ γλυκυτης ομιλίας* ώ

1 της] τό της Β | 2"και om. Β | 3 ηκουσιν Ε | διαζό[Λεναι Β, δυαζό-[Λεναι t | 5 εκείνους t | 5. 6 στιλπνοτατον και t | 8 ηλίου t | 9 βρώ[Λα-σινΕ | 10 τοις κατά] τοις και in cod. videtur emendatum esseTO^ κατά Ε, τοις τά Β | 12 στρέφοντες t | άπεληλύθασι Ε | εύασίλευσεν Β | 14 τό τοιούτον είδος om. Β ] 15 εστίν Ε | 22 τούτο δέ t | 24. 25 άναστίλβη Β

a) Genes. ΠΙ, 24. b) Herod. III, 17. c) Ies. VI, 6. d) Demostk XXI, 96.

54 EUSTATHII THESSALONICENSIS

πλούτος επιχειρήσεων ώ νοημάτων βυθός τιθεμένων σκότος άπο-κρυφήν τω βαθυτάτω της γνώσεως* ώ ρημάτων φως διαυγάζον το βάθος των νοουμένων τω ήλιώδει της φράσεως* ώ γλώσσα πύρινη πνεύματος μερίζομένη μέν ποικίλωςα), έκάσταις δέ ψυχαϊς καθ' ολότητα έναρμόττουσα, ένθα και πλέον εκείτο το ξενιζον του πράγ- 5 ματος και πλείω τα του θαύματος δια την ίδιοτροπίαν του κράμα­τος* ου γάρ τοΐς περί λόγους μέν ό λόγος εκείνος ην ευπρόσιτος, έξ-έκλειε δέ την ίδικωτέραν άκρόασιν* ουδ' αύ πάλιν έφείλκετο μέν τον άπλούστερον άνθρωπον, δ δέ του λόγου τρόφιμος μηδέν εκείθεν έχων άπήρχετο* ουδέ το μέν τι του λόγου τούτοις εις όφελος, το δ9 έκείνοις ίο άπεμερίζετο, αλλά και το καλόν όμοτίμως παντί τω λόγω ένέλαμπε και άπας άκροώ^ινος όλου ην του κάλου, έχομεν τοίνυν διά ταύτα υπόδειγμα και τούτο κράματος ιδεών δυσκατεργάστου, τεθρυλημένου τοις γράφουσιν, όπερ εστί το συναγαγεΤν εις εν νοημάτων σεμνότητα και λεπτότητα και τφ του λόγου έξάρματι έγκαταμΐξαι τάς χάριτας. 15 ει γάρ και άλλως ασύμβατα, ώσπερ βρυχασθαι λεόντειον και κελα-δεΐν άηδόνειον, ούτω και σεμνοπροσωπείν άμα τους λόγους και εις χάριν διαγελάν* έκεϊνο μέν γάρ ύψους, το δ' έτέρως έχον κρίνεται, άλλ' ενταύθα τεχνικώς τά δυσχερή κεράννυσθαι μέμικται.

Τι δη περιλέλοιπας ήμϊν, ώ και άνδρικώτατε και σοφώτατε βα-20 σιλεϋ, τοϊς είτε ρητορικοΤς είτε και τολμηρότερον και υπέρ ήμας ει­πείν ^ήτορσιν, ει και ένταυθά σοι το πρωτείον άπενέγκασθαι περιγί-νεται είς τε νοημάτων ούτω μέν έντεχνον, ούτω δέ ίχ,πονοΊ εύροιαν και είς κάλλος φράσεως αύτοσχέδιον, και άπερ ήμΤν μακρά πονουμέ-νοις ουχουν ουδέ εισέτι κατορθουν έπεισι, ταύτα συ ούτως άμογητΐ25 προβέβλησαι; σέ δέ ού τούτο μόνον κόσμε? το του λέγειν καλόν, άλλα σοι και άλλο προσέθετο θεός ύπερεκπερισσου και ώς ειπείν έπικόσ-μημα* το περίτρανον της φωνής, το γλυκύ της λαλιάς, τό στρογ-γύλον της φράσεως, και οίον μέν αν το του*Ομηρικοϋ μεγάλου ρητο­

ί σκότους t | 3 νουμένων Ε | 8 ούδ' om. t | 11 άνέλαμπε Β | 13 τε-θρυλλημένου Ε, τεθρυλλουμένου Β | 21 ρητορικής Β | τολμηρότερον] τό λαμπρότερον t | 26 ού μόνον τοΰτο Β

a) Cf. Acta Apostol. II, 3.

OEATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 55

ρος ήν λιγύφωνον, ουκ έχω σαφώς διειπεΐν, ούδ' δπους ά γ ο ρ η τ ή ς || ήν f. 67 r. εκείνος λιγύς51), εις σε δε άφορων έχω κάκεΤνον συνεπινοεΤν τάχα αν τοιούτον τίνα έκβάντα προς φύσεως, καί μήν άλλως ειπείν το μεν λιγύ προς οξύτητα φωνής ανάγει τον νουν, αυτό δε ου πάνυ τι εύγε-

δνές εν φωναΤς, άλλα παιδιών μεν ηλικία σύμφυτον* και γέρων δε, δν εις δις παΐδα ό μακρός χρόνος κατήνεγκε, φωνήση αν ποτέ οξύ και αυτός* ούκ αν δε ουδέ γυνή τής τοιαύτης λιγύτητος άπολείποιτο, δι1

ήν και μούσας λ ι γ ε ί α ς ό λόγος τής ποιήσεως άνεπλάσατο1*). ουκουν ευγενές έν λαλιαΐς το λιγύ τής φωνής, αλλ' εγώ το τρανές εν εύγενεΤ

10 φωνήματι τίθεμαι καί διαφοράν λιγέος φημί καί τοροϋ* καί το μέν έν ύφεσει κρίνω, το δ9 ύπερτίθημι* καί εκείνο μέν ούκ άνδρώδους ούτε ηλικίας ηγούμαι ούτε φύσεως, τοΰτο δε τελειότατόν τε καί άνδρικόν. δ δή καί τή σή έπιπρέπει φωνή, οίον δή βροντή πραεΐα ούρανόθεν σεμνώς ρήγνυται ού προς έμβρίθειαν ουδέ άγαν τραχύτητα, δσον δε

ίδροιζήσαι ήρεμα καί ιλαρώς έπιστρέψαι τ φ περιτράνω τον άκροώμενον. τοιούτον ήρωϊκόν ήχον προβάλλεται σοι τά τής λαλιάς* καί τά μέν εις γλυκύτητα νοημάτων μουσών έμμέλειαν προάγουσί σοι τά χείλη, ό δέ πληγείς άήρ εις βροντήν τορόν μέν, ού φρικτόν δέ λαλούσαν τον ήχον έπεσχεδίασε. καί τών άκροωμένων ό μέν άμφοτέραις οίον δρατ-

20τόμενός σοι του λόγου, ακοή μέν τής διατόρου φωνής, ψυχή δέ τής ϋψηλολογίας του νοήματος, θείαν αν είποι άκούειν φωνήν καί άγγε -λον ύψόθεν λαλεΤν, ό δέ μή καί εις νουν έμβαθύνειν έχων, άλλ' έπι-πολάζων τω τής λαλιάς ρεύματι, βροντήν αν είποι γαληναίαν έξ ύψιστων ποθέν ένωτίζεσθαι0). Στέντορα μέν ούν ενταύθα προάγειν,

25 άλλ5 έγώ καί πέφρικα τον άνδρα, δς έξηκούετο βοών δσον άλλοι πεν­τήκοντα^* ύφορώμαι γάρ μή ποτέ καί πεντήκοντα λαθών ό μύθος

1 είπέΐν t | άγορητος Β, ούδ' όπερ άγορητος t | 2 κα! εκείνον Β | 5 ήλικίαν Β | 6 δίσπαιδα ΕΒ, δίπαιδα t | άμποτε Β | 7 ουδέ om. t | 10 φώ­νημα Ε | τίθεμαι om. t | 11 ύψέσει Ε | 13 πραεΐα t | 18 πληγής Β | ού φρικτόν] εις φρικτόν Β | 19 άπεσχεδίασε Β

a) II. Ι, 248. b) Odyss. XXIV, 62. c) Cf. Ιο. XII, 29 sq. d) II. V, 785 sq.

5 6 EUSTATHII THESSALONICENSIS

ϋποβοθρεύση στόματα τω πολυφώνφ Στεντορείω τέρατι. Άλκιβιάδου δε άλλα τί μοι μεμνήσθαι, ω γλυκύ μεν ην το φθέγμα, όποιον δε αν και ψελλισμάς βρεφικός ύποβάληταια);ήρεσκε δη μοι το του Αλεξάν­δρου του καλοϋ βασιλέως παραγαγεΤν εις συναγωγήν όμοιότητος. άλλα καί εκείνος έγλύκαινε μεν άκρόασιν, είχε δέ τίνα διαμαρτίαν 5 φύσεως1'), ενταύθα δέ υπέρ πάντας το φθέγμα, δσους ο παλαιός λό­γος έπί γλυκύτητι λαλιάς άπεσέμνυνεν ούτε γάρ εις ένδειαν ύπο-κάθηται, ώς ανάγκην είναι διττολογεϊν το ύπηχηθέν προς άκρόασιν, ούτε εις στομφασμόν πλατύνεται άνοιγόμενον, όθεν τά της φωνής σκεδάζεται εις άδιάρθρωτον, άλλα χρή λαλησαι και τον λόγον ευθύς ίο περιηχηθήναι εις εύμάθειαν φθέγματος. τι μοι λέγειν πολλά; διάση-μον έν φωναΤς το σον φθέγμα, καί κατά το γεγραμμένον ή λαλιά σου ωραία, καί, το παν ειπείν, βασιλική καί αύτη. ούτω μέχρι καί των σμικροτάτων ο θεάς έμεγάλυνέ σε καί πάντα τά σά υπερύψωσε προσεπιθείς λαμπράν τήν έπαύξησιν. 15

Ούκ αν, ώ παρόντες, έπαυσάμην έπί τοΐς βασιλικοΤς μεγαλείοις καί εισέτι τω λόγω συνεξαιρόμενος, ει μή το του 'Ιορδανού ρεύμα γλυκύ κελαρύζον παρευδοκίμηκέ μοι τους λόγους καί ην ανάγκη συστεΤλαι έπισφραγισάμενον κλείθροις σιγής τήν διέξοδον. ού μήν άλλ' έγώ, ει καί του λέγειν ό 'Ιορδάνης παράγει με καί ού μοι φίλον 20 τούτο ποιεί, όμως ούκ άνήσω εις αυτόν βάπτων τους λόγους καί τοις τε σεμνοτέροις των ονομάτων αυτόν αγορεύων, τω ίερωτάτω, τω άγιωτάτω έν ποταμοΤς* προσονομάζω δέ αυτόν καί ύδωρ εις σωτη-ρίαν άλλόμενον καί ποταμόν, ει καί μή παραδείσου του προς αίσθησιν έξορμώμενον, πορθμεύοντα δ' ούν εις παράδεισον. ει δέ καί τφ οντΐ25 βασιλικόν αύτος ύδωρ, ύμνηται μέν μοι ήδη τούτο καί άλλοτε, νυν δέ καί έκεΐνο προστίθημι, ώς άρα έκ δύο ποταμών ό 'Ιορδάνης καί

1 στεντορίω Β | 2 ω] ού t | 3 ψελισ^ος Β | 13 αύτη Β | 18 κελαρύ­ζον, in cod. supra alia manu scriptum ηχών Ε | 22 των ονομάτων om. Β | 22. 23 τον Ιερώτατον, τον άγιώτατον t | 23 προσονο^άζων Β | 25 δ* ούν] γουν Β | 26 ηδη om. Β

a) Plut. Alcib. c. 1. b) Plut. Alex. c. 4.

OEATIO AD MANUELEM IMPEBATOREM 57

προς όνομα καί προς πράγμα κιρνάμενος έπρεπε το5 θεανθρώπφ 'Εμ­μανουήλ ου δια συγχυτικήν άνάκρασιν, άπαγε, άλλα φύσεων ενωσιν.

Ά.γε δη, ώ σύλλογος ύμεΤς, όσος τε του σεπτού βήμ,ατος καί ό λοιπός, κοινωσώμεθα καί αυτοί τό ρεϋμα του λόγου εις μίαν εύχης

5 σύρροιαν καί μιμησώμεθα τουτό γε αμφότεροι τόν Ίορδάνην, ός εκ δυοΐν καί αυτός ποταμών τό ^εΐθρον καί την κλησιν συμμίγνυσι* καί έπευξώμεθα τοις βασιλευσι τά της ζωής λύπης άπάσης || υπερανφ-f. 67 ν. κισμε'να συντηρεϊσθαι καί πολυχρόνια -+-

-*- Του αύτου λόγος άναγνωσθε ί ς εις τόν α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ! 67 ν. ΐοκυρ Μανουήλ τόν Κομνηνόν -+-

-+- Μωσης εκείνος, όν μέγαν εν νόμφ τω παλαιφ οί'δαμεν, έώρα μεν θεόν ώς εξόν άνδρί θεωρητικω, εποπτευόμενος αυτός εκείθεν προ­νοητικούς, καί είχε μεν διά τούτο άκούειν θεόθεν καί αυτός, ει που μειζόνων έπέβαινεν, ώς άρκεΤ σοι ή χάρις μουα) , ό δε αλλά τό

15 άκρως μακαριστόν έπεπόθει καί ουκ έμέτρει την έφεσιν καί θεόν αυ­τόν έζήτει πρόσωπον προς πρόσωπον όψεσθαι1*). καί ίνα κάτω άφείς τά πορρώτερον μετεωρίσω τόν λόγον εις το Μωσαϊκόν υψιστον τέλος, εί­δε τό πο$ούμινον} όπως άρα καί έπεμέτρει ή φύσις καί ώς χωρεΐν είχεν αυτός, ήμας δε καί αυτούς, ΌΪ Μωσέως ουδέν έχομεν ότι μη

20 μόνον τό άγειν λάχος του κατά θεόν λάου καί θέλειν αυτό άποκαθι-σταν εις την έπηγγελμένην γήν, έξέκαυσεν όμοια ζέσις επιθυμίας* και Μωσαϊκόν παθόντες πάθος ιδού καί εις τέλος Ίσον έξέβημεν. καί τοίνυν αυτός πάλαι ποθών την άρτι [γλ]υκυτάτην θέαν, ούκέτι πότε ήξω καί όφθήσομ,αι τω προσώπω του ένθέου βασιλέως έμαυτου συχνά

25πυνθάνομαι ποτνιώμενος. άλλα τότε ειπον* ιδού ήκω* καί εστί καί τούτο τοις βασιλικοϊς άγαθοΐς προσλογίσασθαι καί εις θαυμάσιόν τι

3 η[Λέΐς Β | 5 ρΛ[χησό[Λεθα Β | 6 δυέΐν Ε | 7 βασίλευαν Ε | λοιπής 11 12 an έξην?

a) Deuteron III, 26. Cf. II Corinth. XII, 9. b) Exod. XXXIII, 13.

i. 4*

58 EUSTATHII THESSALONICENSIS

καί τα παρόντα έγγράψασθαι* ό γαρ και της κλίνης άπαναστηναι όκνών, ούτω γαρ ό της κακίας γεωργός ένερρίζωσέ με τφ πτώματι προς πταΤσμα κατενεγκών, ουκ έτόλμησα μόνον, αλλά και κατώρ-θωσα όδόν ταυτην έμοιγ' ούν άπείρονα* και ό κατερρυηκώς υπό νόσου συνεπάγην αύθις εις όλομέλειαν, ώς ή υλη δίδωσΐ' δίδωσι δε ου προς 5 τά στερρόν ούδ' ώστε καί θάλλειν άνθηρότερον, ου γαρ φθινάδος ώρας τοϋτό γε τό αγαθόν, εις ην ό του ζην κύκλος ημάς περιήγαγεν. έσχον δ' ούν όμως όλομελώς την λυσιμελη νόσον διαδράς* και ου μόνον, άλλα καί ήρθην πτεροΤς χαράς κουφιζόμενος, άμα γάρ τρό­παια βασιλικά περιήχημαι, καί ώς οία σάλπιγξ εκείνη, ή προς ανά-10 στασιν εγερτήριος*), γέγονέ μοι τά της τοιαύτης λαλιάς* καί ή θυμηδία τήν νεκρώσιμον άπαγαγουσα διάθεσιν έξήγειρε και άναλαβοϋσα εις τό πο^ού^ενον ήρπασεν. ει δε μη ώς αετός εις πτώμα, ώς γοϋν ακοή διοικούμενος άνθρωπος έπέστραμμαι πράς τοσαύτην βοήν, την επί τοις βαρβαρικοΐς πτώμασιν, καί τάν τόπον έζητηκώς, ένθα τό κατά 15 τών πεσόντων άνέστηκε τρόπαιον εύσημον ον τοΤς έρευνώσιν άλλως τε καί οις δέ, ώςάν είποι τις προσφυώς καί ενταύθα, όζει τών νεκρί-μα ίων εκείνων ή οικουμένηb)* αύτοϋ μεν ούκέτι έπέστραμμαι πάνυ, εύρων δε τάν ρίψαντα καί ος τά τρόπαια συνεστήσατο καί ου πάλαι την όψιν γλιχομένω ην μοι εύτυχηθήναι, ευλογώ την ήμέραν 20 ταύτην καί ποιηθηναι αυτήν τω κυρίω έμήν χάριν φημί, έν ή καί άγαλλιάσθαί μοι έπεισιν c) ώς ουκ ανάγκη έκλαλησαι, καί εύφροσύνην άναλαβεΤν την πάλαι άπ' έμοϋ λύσασαν το πτερόν εις δρασμόν, άρτι δέ αύθ[ις] έπανακάμψασαν. ού γάρ έν μέτρω πρώην ην ήμΤν τά της λύπης, ανέβαινε δέ εις όσον μέγα καί εχορυ^ουτο εις άμετρον καί 25 ουκ έστιν ειπείν, ήλίκον ήχθόμεθα του θείου έπί μακρόν προσώπου στερόμενοι καί ούτε αυτοί έγγίσαι δυνάμενοι καί μηδέ τό έκεΤθεν άλλως φώς έπιλάμπον θεώμενοι.καί πάσχειν έδοκουμεν τά καθ'ημάς εκείνα, όποΤόν τι περί τον έν ούρανω του γάλακτος κύκλον λέγεται* αυτός τε γάρ ηλίου ποτέ φασι τόπος γενόμενος ύστερον ατυχώς 30

30 γεινό(/.ενος cod. a) Cf. I Corinth. 15, 52. b) Demetr. De elocut. c. 283. c) Cf. Psalm. CXVIII, 24.

OEATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 59

έχειν της τοιαύτης σεμνότητος φαίνεται καέ του εκείθεν φωτός πένε-σθαι31). καί ήμας ό μέγας συ της βασιλείας ήλιος χρόνον συχνόν περιόραμών άφήκας έξω του της σης έμφανείας σεμνώματος, ώς γήν έκείνην τήν Θετταλών τουτό γε άνήλιον κρίνεσθαι, εί γε μακροί

5 ούτως ένιαυτοί βεβήκασιν καί ουκ έπεσκοπησας αυτήν ό της οικου­μένης κύριος, δ γλυκύς ήλιος, ούπερ ουκ έστι των ακτινών κορέσα-σθαι τάν υγιή βλέποντα, ήλιος μεν γαρ άνισχων εύρεν έθνος άχθόμε-νον, ώς αϊ ίστορίαι κεκράγασι* καί έπαρώνται τω κοσμικψ φωστήρι εκείνο τό βάρβαρον, καυστικός γαρ αύτοΐς έπιβάλλων φρύγει καί

ΙοδιοχλεΤ13)* ήλιος δε βασιλεύς ούτος, οποί ποτέ γης φωσφορήσει, ήδύ έπι-λάμπει. εξαιρώ δε του λόγου τήν κατακαιομένην βάρβαρον. καί δι'ευχής άπασι στηρίζειν τούτον, ει οιόν τε, καί επί ταύτου μένειν καί όκνεΐν τήν μετάβασιν καί άπείπασθαι τό άεικίνητον* άγαθύνει γαρ καί θαλ­πών εύκρατα πασαν προκαλείται ζωο^όνον καλού έκφανσιν. τούτου

15 του αγαθού λαμπρούς ήλίων δρόρ,ους διεκπεσόντες ήμε'Γς ούκ αγαθόν τη καθ' ήμας οικουμένη χώρα τάν τ\μίτιρον έσκοπούμεθα γίνεσθαι πόδα, έπαρίστερον δε άποβήναι καί σκαιόν, ει τον ήλιον αύτη επί τοσούτον άπετειχίσαμεν, όπερ ουδέν άλλο ήν ή σκιάν αύτη θανά­του0) γίνεσθαι* καί τους ύμνουμένους άνεπολουμεν εις νουν άνδρας

20τών αρετών, ους αήρ έκούφισε φέρων όποι έδειά), καέ τήν φύσιν περι-ειργαζόμεθα καί τι καί ύπεμεμφόμεθα, || ότι μή έπτέρωσεν ήμας, ώς f. 68 r. που προκαλείται ή προφητική έφεσις6). καί ταύτα πάντα πάσχειν ήμΤν έπήρχετο του σου θειοτάτου στερομένοις φωτός μηδέ έπιγινώ-σκουσι τα κατ' αί'σθησιν ίχνη σου. καί μήν άλλως εθεωρούντο ήμΐν

25 αί πορεΤαί σου του ένθέου βασιλέως, του εν τω άγίω ταΤς τε άλλαις εύεργεσίαις καί τή καταδίκη της αδικίας, ήν, ού μακρός χρόνος ούτος, καί έγχανουσαν τω σω κλήρω βορώτερον εις έμετον έστρεψας. καί. πολύς καί δια πάντων στομάτων ό αίνος καέ τό ύμνεΐσθαι άσίγητον

5 ταύτη ν cocl. | 15 διεπεσόντες cod. a) Plut. De plac. philos. III, 1. b) Herod. IV, 184. c) Psalm. CYII, 14. d) Ies. III, 12. VIII, 3. XI, 1. e) Psalra. LV, 6.

60 EUSTATHII THESSALONICENSIS

άλλ' ήμεϊς έπεποθουμεν και τα της εναργεστέρας θέας* μέγιστον μεν γαρ θεός πανταχού τεώνκαί πληρούν έχων τα π ά ν τ α a ) , και τόπος άπας τ η ς δεσποτε ίας αύτου b ) , και πάντες αύτου μετέχουσιν δποι δύνανται, ένδημήσας δε ποτέ τω Σίνα ή έν Θαβώρ λάμψας ή άλλοθι που, μυριαχοϋ δε έστιν ειπείν, επιφανείς μάλιστα εαυτού τοΤς θεω- 5 μένοις έσήγαγεν έννοιαν.

• Ούτω καί ό ένθεος αυτοκράτωρ, ει καί συνεπιμερίζει παντ ί τ ό π ω γης το της δεσποτείας1*)καλόν, άλλ'οις αν ένδημήσας έπιχωριάση, αυτόθεν έναργώς παντός αγαθού συνεπάγεται πλήρωμα καί καλόν εύκταΤον έπιφοιτα. καί άλλως δε ειπείν, ώ βασιλέων άριστε, ούκ αν 10 στερόμενος άνθρωπος του σου προσώπου ζήσηται άλυπος* ει καί άλ­λον τρόπον, ού μ η ί'όη εχθρός άνθρωπος το πρόσωπον σου, καί ζήσεται0)* άπολεΤταιγάρ ώς από προσώπου θεού καί τακήσετα ι , ώς εάν κηράς από προσώπου πυρόςd)σου του έμπυρίου την άνδρίαν, ή καί άλλως (^ΚΟΎΙΟΌ πυρός, ώς α γ γ έ λ ο υ θεοϋ, όν αυτός άπο-15 στέλλε ι προ προσώπου αύτου τάς ο^ους αύτου έτοιμάζοντα6), δι' ων έκεΤνος άλλως τε βαίνει καί άνθρωπίναις δε καρδίαις έμπεριπα-τεΤ, ας καταρτίζεις άποστολικώς εξ εθνών καί εξ αλλοφύλων εις λαόν μετάγων θεού περιούσιον υποτάσσεις αύτω καί εξ άλογων μεταπλάτ-τεις νοερώς εις όντως λογικούς, διδασκαλικώς μεταποιών εις άναγέννη- 20 σιν τω θείφ βαπτίσματι καί προφητικάν μακαρισμόν καρπούμενος, ός μακαρίζει άνθρωπον εις ύδωρ σπείροντα, ού βους καί όνος πα-τεΤ£), άλογα έθνη δια θείου ύδατος ερχόμενα, έν ω σπόοος δ κατά θειοτέραν έννοιαν, ού της εις στάχυν τελεσφορίας καί της εκείθεν έν καιρφ καρπογονίας οί τα θεΤα πεινώντες έμπίπλανται. αλλ' εις οία 25 με ή έν λόγοις θερμότης έξήγαγεν έξω δρόμου τρέψασα, οίς άλλη χρόνου ταμιευτέα τριβή.

11 ei] an η? a) Cf. Ierem. XXIII, 24. b) Psalm. CIII, 22, c) Exod. XXXIII, 20. d) Psalm. LXYIII, 2. e) Malach. III, 1. f) Ies. XXXII, 20.

ΟΕΑΤΙΟ ΑΤ> MANUELEM IMPEKATOREM 61

Ούτως μεν ήμας έλύπει το βασιλικών άπόδημον αεί μεν γαρ μεθ'ήμών ό ένθεος βασιλεύς, αλλ' δτε και εμφανίζεται, πολλαπλασιά­ζει τα αγαθά* ει γαρ το έ γ κ α τ α λ ε ι φ θ ή σ ε τ α ι ή θ υ γ ά τ η ρ Σιών*) άποστροφήν θείαν δηλοΐ, πάσχοι αν ταύτόν ώς εικός έγκατάλειμμα

5 και πόλις, ην συχνά επιβλέπων ό έν βασιλευσιν ύψιστος είτα την * θέαν επί μακρόν έτέρωθι τρέψειε. καί αντιστρόφως φάναι, θεός τε μη εγκαταλείπουν πόλιν εις αγαθόν αυτήν επισκέπτεται, καί ό προς εκεί­νον τυπούμενος βασιλεύς τούτο ποιών εις εύετηρίαν άπασαν γίνεται. θεός ένοικων καί έμπεριπατών, όποι ποτέ αν τούτο καί διαπράττοίτο,

10 αγαθόν άπαν έκεΤ ποιεί, μακρυνόμενος δε άφίησι χηρεύειν παντός καλοϋ* τοιούτον καί ό ημέτερος βασιλεύς, ό τι καί θεός επί γης καί φύσει δεσπότης μετά τον πρώτιστον.

Οίκος θεού ποίος ουκ αν είη σεβάζεσθαι άξιος b); καί παροικία, ην έπαξίαν ό αυτοκράτωρ κρίνει επισκοπής, πώς ουκ αν έν λόγω είη

ΐδπολλω καί μεθύουσα πληθύνοιτο του πλουτίζεσθαι; έμακάρισα τόν λαόν, ου ταυτά έστι* διά ταύτα μακαριστέοι ήμεΤς, ότε καί αυτήν βαδίζων τήν ήμετέραν ποσίν ώραίοις αγιασμού πληροί ό του θεού όντως άγιος, εις όν εκείνος επιβλέπει διά το βασιλικάν πραον καί όσα έτερα θεού βλέμμα έφέλκεται, όν υπέρ πάντας υιούς ανθρώπων

20ύψωσε0), λέγω δε ού τους εική πίπτοντας, άλλα τους βασιλεία τή όντως έμπρέψαντας, ού έν γεννητοΐς ανθρώπων τή βασιλεία μείζω μεν τίνα έγηγερμένον εύρέσθαι άγων είη αν ό δυσεργότατος, καν τις άποδύσηται προς αυτόν, ιδού έγώ έπ' αυτόν 5 ) , καίούκ αν είη άκατα-πάλαιστος. ει δε καί όψεταί ποτέ, άλλα τών συνετών αν είη τούτο

25λογίσασθαι ακροατών, λογίσονται δε πάντως ευσκοπα σταθμησά-μενοι το μέλλον οις έωράκασιν καί τοις άρτι καθ' ύπερβολήν καλοΐς παραβαλεΤν έτερα μελετήσαντες επερχόμενα, όσον ουρανός έστιν άπό γήςΘ) , είποι αν τις έξωτερικώτερον καί ού πάνυ τοΰτο σεμνάν

6 έτέρρωθι cod. a) Ies. XLIX, 14. b) Marc. XI, 17. Luc. XIX, 46. c) Cf. Psalm. LXXXIX, 19. d) Naum, III, 5. e) U. VIII, 16. Cf. les. LV, 9.

62 EUSTATHII THESBALONICENSIS

ήμΐν προς συγκριτικήν απόστασαν, καθ' δσον άπέχουσιν άνατολαί από δυσμών, άλλα τούτο καιριώτατον, εις δ μελετώμεν διάστημα' εις

f. 68 ν. τοσούτον || γάρ τοί φαμεν καί τάς νυν έπιτελλούσας βασιλικάς άνδρα-γαθίας άποδιεστάναι των δσα δύσεως λόγω παρήλθον λάμψαντα, καί ου μόνον, άλλα καί των είσέπειτα ήλίων, όσα δηλαδή λαμπρά, 5 δ μακρός χρόνος έκφήνη άνίσχοντα. αλλ9 ίνα έμαυτόν οίακίσας του εύθυπλοεΐν γίνωμαι, το γάρ του λόγου £>ευμα πάλιν άλλη έκνεϋσαι ήνάγκασεν, ούτω μεν άπευκταΤον το μη θεασθαι τό σον ήλικιώδες* καί ην εντεύθεν ήμΤν ο βίος οίον Κιμμέριοςa), νυν δε άλλα μοι τό εύκταιότατον αποκαθίσταται.μόλις χρόνω άποδοθέν καί του σκιατρα-10 φεΐσθαι απολυθείς ήλιοβολοϋμαι καί θαλπόμενος άναζώ καί του κατεψυχθαι μεν απάγομαι, εις σωτήριον δε άναψυχήν έπανάγομαι' ίνα δε μη μόνος έχω το καλόν, απολαβών κοινουμαι καί τη κατ' έμέ πολει, τη των Θετταλών μητροπόλει τό αγαθόν καί μοι θαρρώ ειπείν καί αυτήν άρτι ώρας επιτυχώς συναπολαύειν του τέρποντος 15 μετρουμένην τον της όδου [λοι χρόνον καί ούτως οίον συνεφεπομένην καί συνοδεύουσαν καί νυν συμπαρισταμένην καί την δουλικήν όσιου-μένην προσκύνησιν έξέστειλε γάρ ήμας τό όσιον άποπλήσοντας.

Καί σοι διά στόματος ημετέρου εν ή πάσα εκείνη άνθομολογεΐται τον ύμνητήριον καί τό διά σου ανακηρύττει σωτήριον, ης τά μεν 20 άλλα σεμνά τά πάλαι σεσίγηνται, περιάδεται δε τό σον περί ταύτην έπίστροφον καί αύχεΤ πολιούχους έξω μεν βίου τον της αληθείας μέ-γαν μάρτυρα, ός τφ έξαισίω μύρω παρασημαίνεται, εν βίω δε τον μέγιστον αυτοκράτορα, ος ταΐς νίκαις επονομάζεται, ών ,ό μεν θεώ παραστατών έξαιτεϊται, ο δε εκείθεν ενεργούμενος καταπράττεται τά25 σωτήρια, καί τά μεν παλαιότερα τών σων περί ταύτην αγαθών καί οφθαλμοί έτεροι αύτόπται κατεΐδον καί γλώσσαι περίτρανοι διά θαύ­ματος ήγαγον ήμεΤς δέ, έστιν ου πολύ τφ χρόνφ άναδραμεΤν, καί έκροτουμεν επί συλλόγου τά του θαυμάζειν άξια, καί ού λέγω μόνον τά έναγχος, έν οες καί ή οιά στρατευμάτων κραταίωσις καί λοιπή 30 προμήθεια, ώς αν μηδέ φόβος γουν προσβάλλη ταύτη έμποιών ψυχής

7 γείνο[/.α& cocl. | άλλην cod. | 8 an ηλ&ωδες? | 15 συνεπαλαύειν cod. a) Odyss, XI, 13 sq.

ΟΕΑΤΙΟ ΑΌ MANUELEM IMPEEATOREM 63

θόρυβον και τό του βίου ύποσείων στάσιμον και διασαλεύουν τό της ζωής άκύμαντον, όμοιον ώς ει και μη τη ρ παιδάς αγαπητού και αύ-τάς μυ ίας α π ά γ ε ι a ) , μη και λυπήσαιεν το του φιλουμένου τρυφερόν. οϋκουν ταύτα και μόνα, ών πατΊ ο ο άγχιστα εκείνος ένιαυτός, αλλ'

5 ων ό πας έπιγνώμων καιρός, ώς υπό της βασιλικής αεί χειρός περιέ-πεται ή των πόλεων εκείνη κορωνίς και καθάπερ και κόρη οφθαλμού φυλάσσεται, και ώς εις πόλιν όχυράν εκ πριν μη τοιαύτης μετατάσ­σεται, και όπως όσα ταύτης φθάσας ό χρόνος κατήνεγκεν εις ορθόν έστησαν, και όσα προς γήρας άλλως άπήγαγεν επανέκαμψαν εις τό

ιοάκμαϊον, και νεοτήσιον τέθηλε, και ώς ό ταύτης δήμος ούδ'άνέμοις, είποι τις αν, βιαίοις έπιτολμάται εις το παν καταπνέεσθαι, αλλ' ώς εν εύκραεϊ νηνεμία έστηριγμός μένει πεποιθώς ώς ει και άνασα-λεύοιτο ταραττόμενος* αλλ' εγγύς ό έπιτάξων τη καταιγίδι πράς αϋ-ραν στήσεσθαι1).

15 Ταυτά τε ούν μοι ειπείν έφηκεν ή στείλασα πόλις και τό νυν δε περικροτήσαι θαύμασιον κατά τίνα πρόνοιαν μεθοδικήν, ην αυτή έπε-τείλατο* σκοπεΐται γαρ και αύτη πολύ καταπλουτοϋσα τό νουνεχές, καθάπερ πάντως και πάσα ετέρα πόλις, όπόσας άνθρωποι νέμονται τα 'Ρωμαίων είδότες — τίνες δε ούκ αν ειεν τοιούτοι; — όπως ήνθει

20 μεν πάλαι τα 'Ρωμαϊκά και άκράτως είχε παντός άγαθοΰ, και ουδέν αύτη παρεμέμικτο των όσα ούκ αν οίκειώσαιτο χώρα ευδαίμων, και ούτε Πέρσης είχε καταχορεύειν αύτης, ους βαρύς έκκυμανθείς εν τοΐς ύστερον εκ των σφετέρων ηθών κατ' αύτης έπελάγισεν, ούτε τι λοι­πόν έθνος βάρβαρον. και ό πόλεμος εντεύθεν έκβλητος άφώριστο και

25 γης ετέρας ην τρεφούσης αυτόν, ή γάρ καθ' ημάς ούκ έδίδου ένευ-θηνεΤσθαι οίς τό φιλαίματον εκείνο χαίρει κακόν, και πάντες άνθρω­ποι, όσους ή της 'Α,σίας πιότης ένεμεν, άνεπαύοντο ού μόνον έκα­στος υπό την αύτου συκήν και την άμπελον 0 ) , άλλα και ένθα ύδωρ άνέσεως και τόπος χλόην άνίσχων βοσκήμασι μέν τραφηναι,

12 an έστηριγιχένος? | 14 an στησασθαι? a) 11. IV, 130 sq. b) Cf. Matth. VIII, 26. c) III Reg. 4, 25.

64 EUSTATHII THESSALONICENSIS

άνθρώποις δε έναναπαύσασθαι. όπλων δε χρεία ούδ' ώς εις γυμνάσιον κυνηγετικον τ\ργ^το7 ήρκεΤτο γαρ κάνταϋθα το πολύ του πλήθους δικτύοις και άρκυσι καί όσα έτερα κυνηγετών άνήρ τεχνάζεται. καί νευρά μεν τόξου χελιδόνι ί'κελον ηχούσα a) ουκ είχε παρρησιαζομένη κατακτυπεΐν,λίνον δ'υπό καλόν άειδονb) οι πολλοί/σπάθη δε φερο- 5 μένη μη μόνον ξενίζειν είχε τφ του σιδήρου περιττω, άλλα και μωκίαν έπασχε, καθάπερ ει καί κορυνην τις περιζώσεται* ίππος δε πολεμι-

f.69 r. στήριος εις θεωρίαν καί μόνην || στατός0) έμενεν άτρακτοι δε όιστων αυτό τούτο κλωσμάτων έσκώπτοντο άτρακτοι, καί ήσαν τά πάντα μακάρων διαγωγαί, ότι καί γαλήνη πραγμάτων καί κουροτρόφος 10 ειρήνη*) καί βίος άπόλεμος καί ό ένυάλιος σαλπιγκτήριος νυμφαγω-γοΤς υπουργεί χάρισι. Σκυθην δε στρατόν άκουσαι ή Περσικάς ί'λας ή τους έξ'Άγαρ τούτους όποιον έδόκει ώς ει καί ίππελάφους άκούσειέ τις ή γραφικούς όνοκενταύρουςΘ) ή ει' που τοιούτον τι μη πεφυκός τφ βίψ έμπλατύνεσθαι όνομα. 15

Καί ταύτα μεν εκ παλαιτάτου, έως οι μεγάλοι πύργοι τήν καθ' ήμας έπετείχιζον τοις κακοΤς ή άπετείχιζον ώς δε αυτοί του εις ορθόν ίστασθαι ϋπενδεδώκασιν κατασεισθέντες δυσπραγιών έλεπόλεσιν, εντεύθεν είσήρρησε τη Άσιάτιδι γή κακόν άπαν, καί τέως άνακοπτο-μένη τά προ τούτου κατήρραξε πλημμύρα πάσης φαυλότητος καί 20 τήν έωαν οικουμένη ν κατέκλυσεν. εκείθεν τά της Άγαρ φυλά τω Περσικω συνανακραθέντα, οίον εις εν καί εις όμαιχμίαν συμμίξαντα, τοις *Ρωμαϊκοις είσεφθάρησαν άμα ϋποκινηθέντες καί των πρόθυρων γενόμενοι καί εις τά έσω προκύψαντες καί εις τά μυχαίτατον άφικό-μενοι. τρυφαί γάρ έκεΤναι παλαίταται καί άναπτώσεις καί βίος ου 25 σπουδαίος ώ^οποίουν τοις βαρβάροις, ένθα το ^ρά^υμον καί χείρες άπόλεμοι, ων ουκ αν εις καλόν τις μεμνήσεται, τάς κλείδας άνιεΤσαι,

13 ακούσει cod. | 25 παλαίτατοι cod. a) Odyss. XXI, 410 sq. b) II. XVIII, 570. c) II. VI, 506. d) Hesiod. Op. 228. e) Ies. XIII, 22.

ORATIO AD MANUELEM IMPEKATOREM 65

καθ' ημών το βάρβαρον είσωδίαζον. ην ουν ίδεΐν το παν της Ασίας άλλότριον, και τό μέν ευγενές άπήγετο καί*Ελλήνιον, τό δέ δυσγενές και βάρβαρον άντεισήγετο, και ο!ς μέν ην φεύγειν, άπέτρεχον και όποι τύχοι ίσώζοντο τοΤς έρυμνοτέροις των χωρίων πιστεύοντες έαυ-

5 τους* πολλοί δέ και υπό χερσίν ήσαν αιχμάλωτοι* οί δέ πλείους οίκτου άξιοι εκειντο. προς γαρ τοις άλλοις και ακρατείς του φονεύειν έτεχνώντο είναι οι του θεού εχθροί, ώς αν και ούτω φόβος γίνοιτο, οί'γε δια τό εις ά[κ]ρον θηριώδες και φήμην προέπεμπον άνθρωπο-φαγέΐν, ίνα μη χερσί μόνον, άλλα και στόματι καταπτοήσωσιν, ει

10 μετά σφαγήν χρεών τους κείμενους μηδέ ταφήν ευρεΐν, άλλα και ώς έν μακέλλω κατακ[όπτ]εσθαι* έγεμεν ουν ή \σία σύμπασα και ου­δέν ην αυτής δ μη πλήρες ην του κάκου.

Τι μη λέγω τό μείζον; άντιπαρεκάθηντο και τω άπροσίτω του μεγάλου Κωνσταντίνου σκηνώματι και ή άντιπαρήκουσα δάμαλις

15 πολλούς εκείνων έτρεφε και του Χαλκηδονίου ύδατος έπινον και τους έκεΤ ου προς άκρωτηριασμόν έκακοποίουν άδικουντες την γένεσιν, ώς οί παλαιοί ΧαλκιδεΤς ποτέ πάθοιεν, άλλ5 αύτ[ο]πρέμνους, ό φασιν*), έβλαπτον και έδει προς άνίσχοντα ήλιον άποβλέψαι τους τής καθ9

ήμας ακροπόλεως, και βαρβαρικών ξιφών γυμνουμένων αίθήρ άντηύ-2θγαζεν άμιλλώμενος ώσπερ προς ήλιου αυγάς, αιμάτων δέ χύσεις

έκείνας άριθμήσασθαι τέχνην αν είη περιηγητικήν ποιήσασθαι, οποίαν οί περί πηγών συγγραψάμενοι* ουκ έστι γάρ όπου τής έν Ασία γής μη πηγή αίματος φέειν έφαίνετο. θείων δέ τεμενίσμάτων των μέν αναστατώσεις ειπείν, τών δέ βεβηλώσεις, και σωμάτων ιερών κοίνωσιν

25 και φύσεως περιυβρισμούς ουδέν αν είη άλλο ποιήσαι ή συγχέαι την πανήγυριν και δάκρυο ν έν ου καιρφ προκαλέσασθαι.

'Όδε μοι λόγος περί τών έν Ασία και μόνων άρτι* Αιγύπτου γάρ πέρι και τών κατά Λιβύην ιστορίαν έκθέσθαι, και όσα ή Άδριάς αφορίζεται δυσμικώτερα, και οίς έτέροις τοιούτοις έστιν έπιβαλεΐν

30 μνήμονα λογισμόν, δάκρυα τε και αυτά έθέλει, οίς έκ παλαιτάτων κατημέληται, και μακρόν χρόνον υπέρ τόν άρτι έπιμετρεΐν τφ πράγ-

15 έτρεψε cod. | 27 ό δέ cod. a) Cf. Soph. Ant. 714.

ι. 5

66 EUSTATHII THESSALONICENSIS

μάτι βούλεται. άλλ' ήσαν μεν ούτω ταύτα* και ό κόσμος μεν εκείνος παρήλθεν, άκοσμία δε κατεχόρευε, και τα πλειω μεν έρημίαν ήνόσαν ει που δε τίνα και οικουμένης είχε σχήμα, ταύτα δε ήν το βάρβα-ρον έμπλατυνόμενον και οικούν, ένθα ήν αυτω βουλομένω και έπιλε-γομένω την οίκήσιμον, και 'Ρωμαΐον παραμεμΐχθαί που άνδρα θέα 5 σπάνιος, ει μη ότι δουλεύοντα* ούτω. βαρύς έκράτει χειμών άνατα-ράττων πάντα και συγχέων, έως το Κομνηνόθεν έαρ άνέλαμψε. και το;εντεύθεν έσκεδάζετο μεν τα νέφη των πολεμίων, έτήκετο δ έ η

f. 69 ν. πηγνυσα προς άψυχίαν χιών, || το δε κατακλύζον έστη και'τοις αδί­κως έκχεθεΤσιν άντεμετρεΐτο τα των έκχεάντων αίματα, και σιδήρων 10 αυγή εκείνη, ανατολής ηλίου άντίμιμος, τήν πρέπουσαν δύσιν έγνωκε και το μέγα κακόν έκεΤνο άνακόπτεσθαι αρχήν έλαβεν, ό κατεφιλο-νείκει και θαλάσσης, ώς παρελεύσεσθαι θέλειν και το εξ αυτής δριον.

Kat ουκ ένεκόπη του λοιπού το καλόν, άλλα κατά το- συνεχές διήκει και άμεσολάβητον χρόνω τέμνοντι πρόεισι. και Αλέξιος μεν 15 εκείνος ό μέγας πρώτος εύσθενεστάτη χειρι το βριθύ κακόν ώθησε μεγίστω έπιβαλών πράγματι, ό ένδοτάτω τής ψυχής.φέρω κείμενον και φρενών δέλτοις ε γ γ ε γ ρ α μ μ έ ν ο ν μνήμοσιν 3 ) άναπάλειπτον και κατορθώσαι τήν οίκουμένην φημί παρεγκεκλιμένην άλλως, οις έπί πολύ κατεσείετο* όν πασαν μέν τήν ουσμήν τροπαίων πλήσαντα20 εξευρίσκω, πασαν δέ και ευεργεσιών, ούχ ήκιστα δε και τήν έμήν πόλιν τε και μητρόπολιν καταβρέξαντα εύποιιών έπιχύσεσι και τον συστράτηγον άθλητήν μυρίαις άμειβόμενον άντιδόσεσι δεξιωτικαϊς, αϊ καέ παραμένοιεν διά παντός, θεέ παμβασιλευ και βασιλευ ένθεε.

Ούτω δέ,, χρεών γάρ του συνεχούς γενέσθαι, διασκοπούμένος 25 συνεκτρέχω τη έννοια και εις τάς εωας εκείνου άριστείας και θεωρώ, οία και έν τοις έκεΐ μεγαλεία τροπαίων έκορυφώσατο. τά πρώτα μέν άπαγαγών τους βαρβάρους του θαλασσίου ύδατος, ω εκείνοι κλυζό-μενοι έχαιρον εννοούμενοι, οποίοις ούτω περιερρέοντο άγαθοϊς, και μή έάσας άντικαθήσθαι ήμΐν τοιούτον κακόν παράλιον και άποτειχίζεινδΟ τήν/έρσον. και άγραν ταύτην τεχνάσθαι φίλην-αύτοΐς τά τε γήθεν

14 an άνεκόπη? | 17 ο ν cod. a) Aesch. Prom. 789.

ORATIO AD MANUELEM IMPETIATOEEM 67

σφετεριζομένοις καλά και .ουδέ την θάλασσαν άφιεΤσι κακών απαθή* •είτα και εις βαθυτέραν άνασκευάσας ήπεφον και έκτρίψων αν εκεί­νους, ει μη συνέστειλεν αυτόν ή φύσις θεοϋ έπί τα κρείττω καλέσαν-τος. κα-ί ην μεν έκεΤνος ούτω κατά τοιαύτης εθνικής βριαρότητος

5 πρωτόπειρος πρόμαχος* δεύτερος δε, αλλ' ουκ αν είη διόλου το δευ-τερεΤον επιλέγει ένταυί^α τηλικούτων μεγαλείψ πράξεων, άλλ' ή κατά λόγον, όσον ό χρόνος άπείληχεν, 'Ιωάννης ό και γένους και βασιλείας και τροπαίων εκείνου διάδοχος, όν θέμις εν καλοΐς αεί άκούειν και πρωτόλεια των εγκωμίων καρπίζεσθαι, όν έδει την βασι-

ΐολικήν σκηνήν στηρίξαι περί τι πηξάμενον σημεΐον Χσιανόν, όποια πολλά την Προποντίδα ορίζει, και φόβος προεκπηδών έκλόνει το βάρ-βαρον βαρύς εμπίπτων, ώς και φθάνειν .εκείνους ύποκλινομένους ποιεΤν το έπιταττόμενον, ή άλλα επιτρέπων έκεΤνος, ώς έάν και λέων προεκφοβήση θηρίον, κατέβαλε και τά του σκοπού πρώταις έπιβολαΐς

Ιδήνυεν. έκεΤνος ούν το της'Άγαρ κακόν έπί πλέον άπέστησε και την καθ' ημών έπέλευσιν έστενοχώρησεν, ίνα ώρυομένων «μέν τών άγριων λύκων άκούωμεν τά του θεού αρνί α ήμεΐς, ά έκεΤνος, ώς άποστόλοις θεού πρέπον, έποίμαινεν3"), όνυχας δε έμπειρόντων μη πεΤραν έχοι-μεν. λαλουσι ταύτα ή τών Σωζοπολιτών και ή Φρυγία Λαοδίκη και

20 όσα λοιπά πολίσματα εις πνΤγμα τους αλλοφύλους έκεΤθεν άγχουσιν. ώς δε και έκεΤνος ένθα οί κρείττονες μετετάξατο, ή της παντουργου τριάδος εκλογή αυτή, έλθών ό προ οφθαλμών ήμΤν βασιλεύς τήν θεωνυμίαν έργοις έπεσφραγίσω θειότερον έπιβεβληκώς τοΤς πράγμα-σιν. και οί μεν, ίνα τι και περιεργασάμενος διοπτεύσω βαθύτερον,

25 άπλουστέροις έτι και ού πάνυ λίαν πο\ψ.ου τεχνίταις τοΤς βαρβάροις πρρσέμιξαν, συ δε είσάγαν συγκεκροτημένοις και εις άκρον έμπειρο-πολέμοις και οί'οις έκκορυφώσαι τήν πολεμικήν έριν και υπέρ τήν ^μηρικήν1*)· ώς αν δε τ φ λόγω το πάντη ακριβές και εισέτι ένθώμαι, τήν αρχήν μεν το άλλόφυλον άγρόταις άσκίοις και άπολέμοις έπή-

30 γείρε μάχην και περιεγένετο. και τουτό έστι το πάνυ σεμνόν τών

2 an έκτρίψας? | 28 ενθω^αι cod. ) 29 an άσκεύοις? a) Cf. Jo. XXI, 15. b) II. IV, 440 sqq.

68 EUSTATHII THESBALONICENSIS

του μεγάλου Αλεξίου έκνικημάτων, ότι έν ασθένεια Ρωμαϊκού στρα­τεύματος την εαυτού δύναμιν, άποστολικώς ειπείν, έτελείωσε*). το δε εντεύθεν, ώς οια κατά συνέχειαν ασκουμένων τά πολεμικά των δσοι το *Ρωμα'£κόν δίκαιον άμφεπένοντο, έκραταιοϋντο μέν τά ημέτερα, συνεπηυξάνετο δε και τοΤς εκ της'Άγαρ άναλογον το εις μάχην εν- 5 τεχνον* και ην ου μακράν όμοιότητος άνδρας τε ούχ ούτω μάχιμους τους ημετέρους άντεπεξάγειν έχθροΐς ου πάνυ γενναίοις* τούτο δη το πρώτον καλόν' και ισχυρούς ίσχυροτέροις* τούτο το δεύτερον* τό

f. 70 r. δέ γε τρίτον και καθ' ημάς τελεώτερον εκατέρωθεν ηύξηται || προς το πάνυ τεράστιον. οΓτε γάρ εχθροί ούκ έπαύοντο άναβαίνοντες κατάιο τρίτην προσαύξησιν καί ό ημέτερος αυτοκράτωρ την πάλαιαν παροι-μιαν παρευδοκιμών, ην άμεινόνων δευτέρων μεμνησθαι οί'δαμενb), έφιλοτιμήσατο καί τρίτων άμεινόνων τφ βίο> παραδουναι παράδειγμα, τό μέν ουν βάρβαρον, ώς ύπερανέβη καί πεπλήθυνται καί πανταχό­θεν εαυτό συνεκρότησεν εις τε πλήθος καί εις τό κατ' άνδρείαν ποιόν, 15 οί'δαμεν άπαντες* ό δε καί αυτός όπως μεθόδους εύρεν έξισώσαι τά καθ' ήμας, καί μη μόνον τό άμενηνόν εις ισχυρόν μεταγαγεΤν, τοΰτο δή, τό προτεθεωρημένον ήμίν καλόν πρώτον, μηδέ γε μόνον εις ίσχυρότερον, ό δεύτερον ήμΤν αγαθόν έξέκυψεν, άλλα παρυψώσαι καί εις τό κραταιότατον, τούτο δη, ό σκοπούμεθα νϋν, ώμολόγηται 20 καί αυτό.

Καί νυν ήμίν οι πόλεμοι ου προς τοιούτους, οι πρώτοι μέν τοΤς καθ' ήμας έν χρφ γεγόνασιν, ήρεμα δέ ειχον έτι καί όμαλώς του

. άνδρίζεσθαι* ουδέ μην τοΐς δευτέροις καί κρείττοσι τών προτέρων άντ-επεξαγόμεθα" κακόν δέ τούτο τρίτον μέν ττ\ γενεά, πρωτεΤον δέ 25 τζλουτοΰν ταΐς εις πόλεμον άρεταΤς άναπέφηνε. καί τά πρώτα μέν εις δένδρον ην τους αλλοφύλους είκάζειν, ό μήτε ριζών σταθερότητι έδραίως έστήρικτο μήτε πρέμνον ηύτύχει άνεμων βίαις άνεπιβούλευ-τον καί ουδέ φύλλοις ένευθηνεΐτο τφ περιθέτφ καί έκ μυρίων συγ-κέκροτημένφ της δυνάμεως* καί ή σκιά δέ έν στενφ συνηκτο καί έν30

27 σταθηρότητι cod. a) II Corinth. 12, 9. b) Plat. Legg. IV, 723 E.

OBATIO AD MANUELEM IMPEEATOREM 69

ου μακρφ περιώριστο, ώς μήτε άναψύχειν έχειν και σκέπειν τους ύποτρέχοντας μήτε τήν ύποκειμένην άρόσιμον άχρειουν* και όμως ην άνεμων καταπνοαΐς ουκ εύτίνακτον. χρόνος δε ό επιών, και στα­θερός φόβος ό περί τφ μέλλοντι, και ή των συχνών πτωμάτων άνα-

5 πάλαισις, και το επί τοΤς έλπιζομένοις ευλαβές, και το έφ' οις έπασχον προμηθές, και τό μυριάκις μεν κατακύπτειν κραδαινομένους, τοσαυ-τάκις δε μελεταν τήν άνόρθωσιν, εις τε τό πάνυ στερέμνιον αυτούς έστησε και εις λοιπήν εύφυώς δένδρου άναδρομήν έθρέψατο. και ουδέ πρώην άγεννώς είδότες μάχεσθαι εις τό καρτερώτατον άρτι εαυτούς

ΐοέξεπονήσαντο· και τοιαύτα θηρία ούτως δεινά ό μακρός έκθρεψάμενος χρόνος τφ ήμετέρφ μετά της ευσέβειας Ήρακλεϊ έφυλάξατο, ουκ αυτά φιλοτιμησάμενος άντεπεξαγαγεϊν προς άνδρειαν ταύτην βασιλικήν, ουδέ γάρ ipyov θείον τημελεΤν επίτηδες τό κακόν, ώς αν ό του θεού θεράπων έχοι πράγματα, ευτράπελον γάρ τοϋτό γε και ουδέ χαιρε-

15 κάκου μακράν, κακοΐς δέ τοΐς εκ προαιρέσεων ανθρώπων, αϊ δή τά τοιαύτα και συλλαμβάνουσι και τελεσφοροϋσαι τίκτουσιν, άντιτιθείς τον άξιόμαχον, άμφότερον, βασιλέα τε αγαθόν και πολεμιστήν κρατερόν8). έδει γάρ αυξουμένου του κακοϋ άντεπαύξεσθαι και τήν άρετήν, μή και υπέρσχη τά της φαυλότητος και έν κατηγορουμένοις

2θθήση τά της αύταγαθότητος. και αγαθός μεν γεωργός ληίφ ζιζάνιων γέμοντι πολυχειρίαν άντεπεξάγοι αν έκσπώσαν τήν λύμην και έξιω-μένην τό της γης ύπερμόχθηρον ό δέ της χριστιανικής φυταλιας μελεδωνός θεός, ει'τουν του καθ' ήμας παραδείσου ήρκέσθε ταΐς έπι-βούλοις φαυλότησι χείρας τοιαύτας άντεπεκτεΤναι βασιλικάς, αις τό

25 πολυδυναμον επαληθεύεται, ώς ούδ' αν ειπερ έκατογχειρας επινόη­ση τις μάλα ποΧΚους} εντεύθεν ούκ άνίησιν άει τάς μέν έκσπών και ιδία μετατιθείς και άπάγων όποι χρεών, τάς δέ και έκτέμνων, και τρόποις, όσοις ούκ αν ούδ' ειπείν έχοι τις, άνεπιβούλευτον πονηραΐς δυνάμεσι τό δεσποτικόν γεώργιον ήμας συντηρών.

4. 5 an άναπόλησις? | 5 έ'παχον cod. | 10 ούτως άργαλέα, in margine eadem manu Setva cod. | 12 άνδρίαν cod. | 18 an αύξθ[λένου? | 20 θησει cod. 121 έκπτωσαν cod. | 23 ηρκέσθε cod., locus aperte vitiosus, an ήρκέσσθη?

a) II. III, 179.

70 EUSTATHII THESSALONICENSIS

Καί τοις μεν άνόπιν τφ χρόνφ άριστεύμασιν,· τοΤςγε έώοις, όύ γάρ μοι ουδέν νυν τους λόγους άπασχολητέον, προς έτέραν συγγρα-φήν συνεξέδραμον αύτίκα και τα εγκώμια, οίς καί μόνοις, έχουσι δε-ξιουσθαι τους αγαθούς βασιλείς- οί κατά την παροιμίαν, άκαπνα θύον-τες αοιδοίa)* τοΤς δε έναγχος έγηγερμένοις... τροπα.ίοις έπέγραψαν··5 μεν συχνοί*των λογογραφούντων τά πρέποντα, υμνήθη δέ,τι καί ϋφ' ημών καί ώς έν συμφωνία συνεισήχθη τι. καί ήμέτερον εις το του βασιλικού μέλους έναρμόνιον. καί έν μέσφ λόγφ και λαω, ει καί μη ούτω βαρεί, αλλ' όμως καί πλήθοντι καί συνιέντι καί εύγνώμονι,

f. 70 ν. έλαλήσαμεν επί χώρας αίνεσιν || ουκ άναμείναντες την άρτι ώραν. 10 τοιούτον γάρ το πρόθυμον, ότε γέμει τις θαύματος, ου καραδοκεί το δοκούν καίριον, άλλα καιρόν άπαντα καιρόν ϊργου τίθεται. κα;ί νυν δε, ει καί μη τοΤς αυτοΐς έγκροαίνομεν, τοΤς γουν όμοίοις νοήμασιν έλλαμπόμεθα καί κροτοϋμεν καί πάλιν, όπως ή προς μικρόν χαρά τοΤς βαρβάροις εις κοπετόν έστραπται. καί ό της ευφροσύνης αύτοϊςΐδ ήλιος έδυ καί εις βαθυν σκότον μετήμειπται, καί ή των ελπίδων θαλ­πωρή ψυχρά έλήλεγκται. καί,εί'δομεν όφρύν μεταρσιουμένην ώς εις ούρανόνκαί τοξοποιουμένην τρόπον ί'ριδος^,χαλαρόνκάτω νεύουσαν καί πεπεισμένην φρονεΤν ανθρώπινα 0 ) καί βλέπειν εις γήν. έγευσεν εκείνους ό χρόνος βραχείας όψέ γουν μελιχρότητος ουκ εξ οικείας 20 αρετής, άλλ1 οίς ημείς θεφ προσεπταίσαμεν, ότε καί τό του Αβραάμ εις νουν εύεπηβόλως άναπολουντες, όπως ό μεν έν διαλόγφ φυλοκρι-νών έπολυπραγμόνει προς θεοϋ, όπόσοι δη τίνες άνδρες σπουδαίοι παραμεμιγμένοι σώσαιεν αν λαόν περιπόνηρον, θεός δε συγκατέβαινεν άποκρίνεσθαι. καί ό μεν πατριάρχης του ποΧΚοΰ πλήθους ϋποκατέ-:25 βαινεν, ό δέ σώσειν καί διά τους ολίγους έπηγγέλλετο, καί ϋποσπω-μένου του άριθμοϋ καί σμικρυνομένου έως εις πυθμένα δεκαδικόν τό φιλάνθρωπον έξηκούετο, καί τό εντεύθεν ό πυνθανόμενος εκπλαγείς εφ' οίς ό των ψυχών ζυγοστάτης ουκ έμβριθώς έταλάντευε τήν έρώ-

7 ύ[Λων cod. | 23 an θεόν? | 26 έπηγγέλετο cod. a) Athen. I, 8 Ε. b) Aristoph. Lys. 8. Cf. Philem. fragm. 81 (Meineke, IV, 58). c) Menandr. Sent. 1.

OEATIO AD MANUEtiEM ΪΜΡΕΒΑΤΟΚΕΜ 71

τησιν έπαυσε δεδιττόμενος, οίμαι, μη και ϋποβάς εις πλέον άπαγο-ρεύοντα ευρήσει τον έρωτώμενον*). εγώ δε διαδεξάμενος θεού μεν ουκ αν πυι^οίμην πώς γαρ καί κύων άνατείναι αν γλώσσαν εις τον υψιστον; τους δε άκροωμένους ήδέως αν ειπείν προκαλέσωμαι* τι αν

'δήκουσεν ό πατριάρχης 'Αβραάμ ειπών προς θεόν εάν δε εις τιςεϋρε-θείη δίκαιος, σώσης αν δι' εκείνον λαάν ου δίκαιον; ή πάντως ήκουσεν αν όπως ουκ ην αύτω βουλομένω μαθεΤν.

Τούτο δη καί ήμΐν την του πολίτου στραγγαλιάν έκείνην κατέ-κλωσεν, δτι μηδέ ην εικός ήμας, άλλως μεν παραπλήγας όντας, πε-

ΐοποιθότας δέ μόνη τη βασιλική αρετή, περισώζεσθαι εις το παν ουδέ γαρ ουδέ τον επί πάντων θεόν δεσπότην έπιγραφόμενοι, είτα δη άμαρ-τητικοί διεκπίπτοντες, όναίμεθα αν μόνης της δεσποτικής επικλήσεως. εντεύθεν ό μέν αυτοκράτωρ, ότι μηδέ δίκαιον ην άρετήν τοσαυτην περιορασθαι και μένειν άγέραστον, μόνος ήνδραγαθίζετο, έπεί και

15μόνος ην έν άπασι καλοΤς τέλειος1"), καί ου την απλώς άνδραγα-θίαν, άλλα την ήρωικήν, μάλλον μέν ουν οποίαν έξανύσέιεν αν άνήρ, ω θεός άντιστηρίξων χείρα τών έργων- φυνεφάπτετοίι, το- δέ βάρβα-ρον έξέβαινε καθ 'ημών ευτυχώς* καί ούτω μέν ό χρόνος εκείνους διά μακρού έγευσέ τίνος μέλιτος, τά δέ αύτοις εις πικρίαν άρτι πολ~

2θλαπλασίαν άντιμεθέστηκε0)* καί οί τήν*Ρωμαϊκήν έξαλείφειν αύχοΰν-τες ου μόνον αυτής, άλλα καί άπάσης γής έκπεπτώκασι κείμενοι.

"Εδειξας καί νυν, ώ κραταιότατε βασιλεϋ, οίον ή στρατηγική αρετή καί ώς άρα μικρά μέν χάρις τω στρατηγουντι πολυδυναμένω τήν στρατιάν όντι νικαν, μεγίστης δέ το άλλως άνύειν τά κράτιστα,

25 καί μ-ot του λόγου παράδειγμα καί ό μακαριστός έν βασιλεϋσιν Αλέ­ξιος, ός έν στρατηγίαις, ει'που μή επιτυχώς ; αύτω ή του πολίτου σχοίη £οπή, όποΤα μυρία συμπίπτει,'άλλα τήν νίκην έτέρως εξ υπο­στροφής λαμπροτέραν διετίθετο μετατάττων τό στράτευμα, λίοντος και τούτο αρετή, ός ουκ άν ποτέ μελετήση δρασμόν άνεπίστροφον,

6 η cod. | 17 τον cod. | 21 έκπεπτώκασιν cod. | 23. 24 an πολυδύ-ναρ.ον την στρατιάν άγοντι νικαν?

a) Genes. XVIII, 23 sqq. b) Matth. Υ, 48. c) Cf. Paroem. Solom. V, 3 sq.

72 EUSTATHH THESSALONICENSIS

άλλα, τό θαυμασιώτατον, λόχμη μεν κρυπτούση περιτυχών έρρωμε-νέστερον εαυτόν εις δρόμον υπάγει, φωτί δε θεαθείς ουκ αν ούτω π<νεΐν άνάσχοιτο, άλλα του βασιλικού καλοϋ γίνεται, κατ αυτόν ουν και στρατηγός αγαθός ου κατακυλισθήσεται ώς εις πρανές, ει' που και παραπέση δυστύχημα τι πολεμικόν ουκ έστιν δε μη καί ποτέ 5 παραπεσεΤν, εως το πράττειν καί τό πάσχειν άντιμάχεσθον, αλλά καθάπερ οι κρατερώς έρριζωμένοι προβλήτες, δτε ποτέ καί κατασει-σθεΐεν κυμάτων έμβολαΤς, ουδ' ούτως άγεννώς μεταπίπτουσιν, άλλ' εις προβλήτας πάλιν [ίσ]τανται και τά κύματα μάτην πονουνται προσαρασσόμενα* ούτω καί της στρατιάς πρόβολοι, οι κρατερώς υπό ίο σοφφ τεχνίτη τεθεμελίωνται τω θεοί, ουκ αν ποτέ καταπέσοιεν, άλλ' ώσπερ των άριστα ωκοδομημένων πολλά μεν ίστόρηται, πολλά δε κατασεισθέντα μεν καί την άρχήθεν υπαλλάξαντα συντευξιν, ου κατα-πεπτωκότα δε, άλλ' ουδέν έλαττον ήρμοσμένα προς τό ασφαλώς στά-σιμον, ομοίως καί αυτοί κραδασμόν μέν πάθοιεν αν τίνα* ου γάρ έφ' 15 ενός ό πόλεμος Γσταται, ώς καί έαν τους όμιλητάς άκατασείστους

f. 71 r. είναι καί μάλισθ' όταν || μη τφ παντί του στρατεύματος έργων άπ-τοιντο. ουκ αν δέ καί καταβληθέντες κείσονται, άλλα του ούτως έστάναι μεταλλοιωθήσονται εις τό άλλως μέν, ομοίως δέ τοίς πρό-τερον ίστασθαι, μη τι δέ άρα καί κάλλιον, όποια τά έργα του είτε 20 ζήλου χρή ειπείν είτε εις αγαθόν ερεθισμού* τοιούτον καί οι δίχα ψόγου τετράγωνοι*)* όπως αν καί διαρριφεΐεν εδραίοι μένοντες, ώς

έν άπεοικέναι την στάσιν ταύτην της πρότερον. επαινείται καί κυ­βερνήτης ουχ ότε γαλήνιον ή ναυς έπισκιρτα τη θαλασσή καί κατα-χορεύει της χαροπου, ότε καί έπιθυμητόν πράγμα πλέειν καί την 25 χέρσον περιφρονεΤν τηνικαϋτα γάρ ή του κυβερνήτου τέχνη έξαθερι-ζεται, καί ουδέν αν ειη διενηνοχώς, μη ότι γε καί εις τό πάν υποδεής πρωρέως τε καί ει τις άλλος ναυτικόν καταπλουτοίη αξίωμα' ότε δέ ή ναυς έν κακοΤς καί ή μέν θάλασσα κορυφουται^ ώς εις όρη καί λοιπόν ουδέν, άλλ' ή κατά φάραγγος τοιαύτης βάψαι την νηα καί 30 μακαριστόν ή μήτηρ γη τοις πλέουσι καταντλουμένοις ουκ ευκταίφ

μηδ

a) Simonid. ed. Schneid. p. 16. b) U. IV, 426.

ΟΒ,ΑΤΙΟ AD MANUELEM IMPEBATOREM 73

ϋδατι, καί ό κυβερνήτης δεινοΐς τοιουτοις άντεπεξάγεται καί ώς επί πεδιάδος τό της θαλάσσης εκείνο έλαυνει είτε άρμα, ώς ή λοιπή λέγει ποίησις*), είτε ι'ππον, ώς ή 'Ομηρική5), τηνικαυτα λόγος μεν ουδείς των λοιπών, όσοι τό σκάφος πληροϋσι, μόνον δε τό του κυβερ-

δνήτου διαφαίνεται καλόν καί τό εκείνου άναβοαται πας τις όνομα. Τί, ουχί καί βασιλεύς εις κυβερνήτου τόπον καθέσταται^ ει δε

καί ότε τα δεινά, τηνικαυτα εν καθεστώτι αυτός μένει σωτήριος, ουκ αν είη κυβερνήτης άριστος βασιλείας τε καί κόσμου όπόσου καί κρατεί; καί πάντως, καί τούτο μεν ήδη συνήκταε, καθά καί βουλομένοις ήν

ΐοήμΐν, καί ό άγχίνους ακροατής άγχιστρόφως επέβαλε τω καλώ του νοήματος, έγώ δε της πεδιάδος εκείνης γίνομαι τφ λογισμω, εις ήν έναγχος τα του πολίτου κατέστρωτο δράγματα έκτεθερισμένων των έχθρων του θεού, ων οι μεν καί εις θημωνίας έπισεσωρευμένοι προ-φαίνονται καί στοιβή λαμπρά κείμενοι, οι δε καί ώς έν άλωνι τεθραυσ-

15 μένοι τοΐς έπιβαίνουσι καί συντρίβουσιν ί'πποις τε καί άνδράσιν. ήν γαρ πρώην άδεώς έτριβον τα 'Ρωμαίων ληϊζόμενοι, αλλ' αυτή συνέσχεν αυτούς άνταπόδομα του θρασυτέρου περιπάτου τιννύντας τό άθρουν της πτώσεως, ώς αν μηδέποτε τήν ποθουμένην προλίποιεν γήν, αλλ' ή αυτή καί τα σκιρτήματα τούτοις δέξηται καί τα πτώματα, καί ή

20 πολλάκις του μοχθεΐν άναπαυσασα καί του ζην κατάπαυση, καί ή πριν τρυφερώς άναψύχουσα ψυχρώς αυτούς άγκαλίσηται, καί μάθοιεν, οίας τριβόλους ή βασιλική γη τοΤς έχθροΐς έξανθεΐ καί συμποδίζει προς πτώσιν τους κατατρέχοντας, καί είσί τά τοιαύτα δράγματα τε καί πτώματα βασιλικά γεωργία, τεραστίως καινουργουντος ενταύθα

25 καί σποράν τήν καθ' ύδατοςc)' έμέστωσε γάρ καί τον εκεί ποταμόν τοΤς νεκροΤς, οϊ γήν τε άδικουσιν έκείνην, οις αυτήν άχρειοϋσιν, ίνα καί τεθνεώτες βλαπτικοί φαίνοιντο, καί ύδωρ εκείνο τό ποτιμον ούτε γάρ αυτή επιτυχώς έχει των οικείων έργων έπιπροσθουμένη τοις δι όλης πτώμασιν, ούτε ό ποταμός καλός έστιν πίνεσθαι συνανακεκρα-

30 μένος μιάσμασιν, ή καί τρόπον έτερον καλός, ώς εις ποδοκάκην τό

a) Oppian. Halieut. I, 190. b) Odyss. IV, 708. c) Cf. Ies. XXXII, 20.

i. 5*

74 EUSTATHH THESSALONICENSIS

ρεύμα πήξας καί τα φαύλα θηρία συσχών. καί πριν μεν ποτέ, ω κρατυ βασιλεϋ, έν τή θαλασσή αϊ οδοί σου, δτε τους θαλαττίους άπο-στάτας έβύθιζε καί νεκροΤς εκείνη βαρβαρικοΤς έπλήμμυρε, νυν δε καί έν ϋδασι τούτοις πολλοίς αϊ τρίβοι σου, έν οίς το Χγαρηνον φϋλον κείται πεσόν καί άλλως δε την ωδήν μέλψαι, ετέθη έν θαλασσή 5 ή χειρ σου τότε, νυν δε καί έν ποταμοΤς ή δεξιά σουa), καί υγρός τους εχθρούς παρέσυρεν όλεθρος, οίς το δια ξιφών πεσεΤν φυγείν έξε-γένετο. ήρθη το όρος, ή μετέωρος καί Οψου άνεσπασμένη των βαρ­βάρων όφρύς, καί εβλήθη, ει καί μή εύαγγελικώς, εις θάλασσαν *), εις γουν ύδωρ τζοντιζον ώργίσθη αύτοΤς έν ποταμοΤς ό κύριος. ίο

"Ενθα μοι καί έπεισι πάλαιαν εύχήν παρφδήσαντι ευξασθαι* είθε ποταμοί άπαντες τοιαύτα καταφέροιεν πτώματα, ίνα καί έπαγόμενον ε'ιη προσφυώς το ποταμούς κροτεΤν χειρί έπί το αυτό0)' δια το ταυ-τον του τερατουργήματος ην είπεΤν τηνικαυτα κατά ρουν d) εις^ιδου

f. 71 ν. τους βαρβάρους πορθμεύεσθαι κυβιστώντας θανάσιμα, έπάγησαν || πο-15 ταμου ίλύι ουκ είδότος υπόσταση, καί ου πολλάκις ευτυχώς έπιον εις γλυκύτητα, τούτου πικρού πεπείρανται ποταμού* καί τούτου όρμή-ματα τήν πόλιν εύφραναν του θεού, καί ου μίαν ταύτην ή δευτέραν, άλλα πάσας, όσαι τω θεφ έπιγράφουσιν έαυτάς. άνεχαιτίσθη τφ Μαιάνδρω το ρεϊθρον, καί τουτό γε τήν τών βαρβάρων άνεμάξατο2θ ιδιότητα* ούτε γάρ αυτοί καθ' όδόν βαίνειν ισχύον του δρόμου πλαζό-μενοι καί άνάρρουν πάσχοντες, καί αυτός τοΤς πτώμασιν έμφραττό-μενος τον συνήθη ρουν άνεκόπτετο καί βραχύ έπισχών καί ώσπερ άναστοιβασθείς πή μεν κατήρασσε κορυφώσας το ρεύμα, πή δε καί έξεκυμαίνετο διεκπίπτων υπερχειλής καί τήν πάλαιαν κοίτην παρανο- 25 μών. ούτω μεστός ήν τών κειμένων, ούτως έπεπροσθείτο τοΤς πτώ­μασιν. ι'ππον στατόν6) εϊ'ποι αν τις τό βάρβαρον είωθότα ποταμω

12 κατεφέροιεν cod. | 13. 14 a» διά τό αυτόν? a) Psalm. LXXXIX, 25. b) Marc. Υ, 13. c) Psalm. XCVIII, 8. d) Odyss. V, 327. e) II. VI, 506.

OEATIO AD MANUELEM IMPEBATOREM 75

τούτψ λούεσθαι και άναμιμνησκόμενον του παλαιτάτου νομού και τούς'δεσμούς τυραννοϋντα και κατά λειμώνων τούτων κραίνειν έθέ-λοντα. ουκ ήν δε άρα διά τέλους καλά είναι τω τοιούτω ίππω τά σκιρτήματα* κεΤται γάρ ιδού ποσίμου ποδάγραιςα) περιτετυχηκώς.

5 και ινα μή γράφω σύμβολα, δσοι τάς κεφάλας ήραν μισουντες ήμας, κάτω βέβληνται, καί οι έπιβεβηκότες τοις ίπποις ου μόνον ένύσταξαν, άλλα καί εις τόν άδελφαί τφ ϋπνφ φρονουντα θάνατονb) κατηνέχθη-σαν. ήν θαύμα βλέπειν, όπως άμφίβολον ήδη το βάρβαρον εκ .τε μεταφρένων τά του κινδύνου έχοντες καί τά προ οφθαλμών ούκ έλάτ-

ΐΟτονα. καί ουχ ούτως ό παρά τη ποιήσει άνήρ άπάλαμνος επί πο­τά μ φ Γσταται ώκυρρόφ τεθαμβημένος καί όκνών τήν διάβασιν καί άπόρως έχων0), ώς αυτοί του παλαμναίου μεταπεσόντες φρονήματος εις δειλίαν έξώλισθον, ούτε τήν γήν έτι θαρρουντες καί τό του ύδατος ύποβλεπόμενοι άπιστον καί διατιθέντες εαυτούς τη προθύμφ μεν εις

15 διάβασα, τω έργω δε εις γεφύρωμα, εις όπερ αυτούς ό φόβος ευ μάλα διεσκεύαζεν άπολιθώσας μικρού τη νεκρώσει του ζωτικού, ούτω ζευκ-τέον τά δύσπορα* τούτο αληθώς ευγενές καί βασιλικόν ύγροϋ γεφύ­ρωμα* τό γάρ Περσικόν τό τε Έλλησπόντιον ζεϋγμα καί τό του ιερού στόματος μανίας άντικρυς ένδειξις, τούτο τήν Ηρακλέους ύπερεκβέ-

20 βηκε μηχανήν, ού μόνον καθ' ήν ποταμού έπεΤχε σκιρτήματα, ήν δε αυτός Αχελώος παρεκνεύων τό §εϋμα καί κακοποιών εις τήν γείτονα χέρσονd)* τι γάρ μέγα γήν όλιγην άναψυξαι κατακλυζομένην ποταμίω ρεύματι; ούδ' όποτε τήν του Αύγέου κάκκην απήγαγε ποταμόν έπα-γαγών6)' παίζοντος γάρ ήν έκεΤνό γε τό έργον καί δαπανώντος εις

25κενόν τόν καιρόν,τό πολυτελέστατον, καθά τις ειπεν, άνάλωμα*).

1 νό[Λου cod. | 2 τυραννουντα dubium | 7 an άδελφά? | 14 ττβ an τω? | 19 ηρακλέος cod. | 21 άχελωνος cod. | 23 κάκκην, in margine αντί του κόπρον cod.

a) Cf. Plut. Fab. Max. c. 7. b) Cf. U. XIV, 231. c) II. V, 597 sq. d) Apollod. II, 7, 5. e) Apollod. II, 5, 1 sqq. f) Plut. Anton. c. 28.

76 EUSTATHII THESSALONICENSIS

που τοίνυν δμοια ταύτα έργω πόλίμου σπουδαίω, ύφ' ου κοσμικόν τε καταπέπρακται το καλόν και ουδέ μοχθηρία ύλης άπήχθη παραρριπ-τομένης εκ ζώων, δυσοδμία δε άθεότητος απ' εναντίας φερομένη τοις εις ευωδίαν τεταγμένοις θεού;

Μέμνημαι παρά τοις έμοϊς, έμους δε λέγω τους Θετταλούς, 5 και ποταμον θεοϋ τον Μαίανδρον προσειπών, δν οίμαι και ώς εξ επιρροής τίνος εις το πολύρρουν σκευασάμενον, και τους περί αυ­τόν δε κλώνας εις εν συλλέξαντα και πληρωθέντα υδάτων πολϋν έντιναχθήναι τοις κακοΐς, όποια θεός τερατουργεΤ ό τοις αυτού έχθροΤς την των στοιχείων φυσιν έκπολεμών. έθεώρουν αυτόν και 10 ώς εις Κωκυτον ή και Αχέροντα την ^ ιδου πορθμεύοντα τους εμ­πίπτοντας, εντεύθεν μεταβαίνων τω λόγω και τάς εφεξής βασι-λικάς έκδρομάς έθέμην, δι' ων τα ένδοτέρω και ώς ειπείν αύται των βαρβάρων αί καρδίαι άπγ\^οντο αποσπώμενα*' έξετιθέμην άνδράσιν έκείνοις φιλακροάμοσιν. τις δε δς μη όρθαΤς άκοαΐςα) τά τοιαύτα 15 είσδέχεται; και την λοιπήν άπαγωγήν,τήν εν ζωοις, ων το κορυφαΐον μέτρον οφθαλμοί μεν οι έπιβαλόντες ραον έπιστώσαντο μετά θαύμα­τος, άκοαί δε κατ' αύτάς μονάζουσαι εις μακρόν αν έπιστήσωσι τον ακροατή ν άπορούμενον. και ην ταϋτα κένωσις βαθεΤα της βαρβαρικής και έρήμωσις ανδρών τε άποστερουμένης και των δσα συγκροτεί20 βίον άνθρώπινον. και ην μεν τάχα ^ΟΟΎ\Π:6Ί τοΐς βαρβάροις το της τύχης μονοετές, και εστερξαν, οιμαι, οί πάντες πεσόντες ή περιόντες ξύμπαντες, δτε izo\i\kou άγρα συνέσχεν αυτούς1*)* το μεν ίνα μη συν-αίσθησιν του κάκου διά βίου έχοιεν, άλλ'ειεν ανάλγητοι κείμενοι, το δ' δτι ελπίδες αν φιλανθρωπίας αυτούς ύπέτρεφον θανουσι μεν γάρ και 25 το άλγος συνέκειτο, ζώσι δε τά των ελπίδων ήσαν αθάνατα, νυν δε μεμέρισται το κακόν αύτοϊς, και τω πλείονι μεν κείνται οικτον εθε­λοντές, τ φ δε λειπομένω δουλεύουσι. και το γλυκύ των ελπίδων τοΐς

f. 72 r. ζώσι || παρατέμνεται, οϊ κείμενους τους πλείους τεθεωρήκασιν, και περιέχονται τών βαρβαρικών δυστυχημάτων μάρτυρες, έκ βασιλικής 30

9 αύτοΰ cod. | 24 τόδ' cod. | 29 οι] οις cod. a) Cf. Apoll. Rhod. I, 514. b) Cf, Plut. Fab. Max. c. 7.

ORATIO AT> MANUELEM IMPEKATOBEM 77

'αρετής και αυτοί, ους ουκ αν τις του άληθεύειν διαγράψειεν. ει γαρ και άναιδεύονται νέφει ψεύδους έπιπροσθεΤν το ήλιώδες του άληθίζε-σθαι, αλλ' ή των έργων έπίνοια απάγει μεν την κρυπτικήν νεφέλην, άναφαίνει δε τό του είναι φως και λαμπρόν αίθριάζειν ποιεϊ. βοώσι τα

5 τραύματα, όποια και τίνα παρανοιγόμενα στόματα' βοα ή έπ9 αλλο­δαπής οίκησις, ή των οικείων έκπτωσις, οι όλοφυρμοί. αλλ' αύτοι μεν εις αέρα ταχύ σκεδάννυνται* τό δε δάκρυον ώς εις άένναον έπιρρέον, αλλ' αυτό πιεσμόν ψυχής παραδηλοΐ κρατερόν, δι' ου τό τοιούτον ϋγρόν εκθλίβεται.

10 Ταυτά μοι έπ' εκκλησίας περιηγουμένφ τα μεν έν βίβλου σώ­ματι, τα δε και από γλώσσης φθεγγομένης ώς έχει σχέδιον, έχει δε ου κατά τό πάλαι περίτροχον, άλλα δυσδιεξόδευτον πρόεισι και βραδύ, και έτερον μαθεΐν του αύτοκράτορος έπηλθεν έκνίκημα, ου μόνον άναβάντος εις υψος τω ϋπερηρμένω του ανδραγαθήματος και αιχμα-

15 λωτεύσαντος αιχμαλωσίαν, άλλα και εις βαθύ προεκδραμόντος και τό της όδου μήκιστον ταχύ έπιτεμόντος και τρίτον έγείραντος κατόρ­θωμα μέγα και στοιβήν ταύτην τροπαίων έπισυστήσαντος και εύ-κλείας τεχνησαμένου μεγίστην έποικοδόμησιν και εις πτώμα πλατύ και άνέγερτον τους εχθρούς καταστρώσαντος και ού μόνον, άλλα και

20 την ζωγρίαν πολλήν άπελάσαντος έν τοις περιλοίποις των άριστέων, έν τοις συνοίκοις έπιγεννήμασι* και τούτοις άπασιν ού τοις λογιζο-μένοις εις χυδαΤον λαόν, και ων ού βραχύς λόγος, άλλα γένους τε αύχουσι τά πρώτα και εις τό της ανδρείας άξιουμένοις ίν^6^ον7 και τό όλον ειπείν, ους ή βάρβαρος γη μεγάλων αν πρίαιτο.

25 Άλλα ταύτα μεν έπασχον, ώ κρατύ και ανίκητε βασιλευ, οί ταΐς σαΤς περιτετυχηκότες χερσίν, όσον· δε του γένους αύτοις ού παρήν, τραυμάτων μεν διεξέπεσον απαθείς, άλλως δε ύπό τη ση εξουσία γεγένηνται. μαθόντες γαρ τήν των γνησίων άπαγωγήν δεσμώται του φίλτρου γίνονται και ώς έν αιχμαλωσία έλκονται και παρά τφ

30 δεσπότη γίνονται άσιδήρω κατεργασθέντες πολέμω*), και άν^ο^ο-λογουνται τό δουλόσυνον και τήν βασιλικήν άνδραγαθίαν εις πλέον

21 ταΐς συνοίκοις cod. | 23 άνδρίας cod. a) Max. Tyr. Diss. I, 6, 7, ρ. 96 R.

78 EUSTATHII THESSALONICENSIS

ούτως ύψοϋσι καί το αίχμάλωτον πλήθος έπαύξουσι καί ώς εις μίαν σύρροιαν τρέχουσιν εκ πηγών διαφόρων τών έθάδων νομών, καί ήσαν ταύτα τάξεως είρμω προϊούσης έργα καί άκολουθίαν εσωζον, ην ουκ ην έτέρως έκβήναι. χείρες πολίτου ειχον τα νεογνά, καί ή νομάς αγέλη, τό βάρβαρον, προς αυτά έπεστρέφετο. κατείχες, ώ κραταιότατε 5 βασιλευ, τα του γένους γνήσια, τους παΐδας, τα γύναια, το παν είπεΤν, τα φίλτατα, καί οι βάρβαροι προς αυτά είλκοντο. κατείχες τήν της φύσεως μαγνήτιν, καί το άτεγκτον εκείνο καί σιδήρεον γένος a ) έπεσπώντο προς σέ, καί έκολλατο ή ψ υ χ ή αυτών οπίσω σου1) έπιδιωκόντων καί ποτνιωμένων καί ζητούντων τον έλεον καί ίο ε κ λ ε γ ο μ έ ν ω ν εν τ η ση αυλή παραρρ ιπτε ΐσθα ι , ήπερ οίκεΤν εν σκηνώμασ ιν α μ α ρ τ ω λ ώ ν 6 ) , καί τοίνυν έτύγχανον μεν του εφέτου, ου παρερριπτουντο δέ, αλλά φιλάνθρωπους φκειουντο κατά θείαν μίμησιν, καί το βασιλικόν άμνησίκακον έδεξιοϋτο αυτούς καί θεϊον γεώργιον, κάντευθεν ό θεός έκαρπίζετο μετακεντριζομένων τών 15 άγριων εις ημέτερα, καί ου λόγοις μόνοις φερεγγύοις ειχον εκείνοι το αγαθόν, άλλα καί γράμμασιν, οίς χρυσαΐ κορωνίδες, αί βασιλικαί σφραγίδες, έπέκειντο. έθαύμασεν μεν ούν ή έμή πόλις καί ταύτα έκλαλούμενα υπό τε της άλλης φήμης καί ϋφ' ημών, δν αν τρόπον θαυμάσαιεν οι συνετώς άκούοντες, οίς δέ προ τούτων ή θέα επέβαλλε, 20 τά λαληθέντα τε πιστώς ήγον καί τά θεαθέντα δέ ουδέ αυτά έν όλίγω έθεντο θαύματος, ην γάρ χρόνος ου πολύς ό προ τών άρτι-πτωμάτων τών βαρβαρικών, καί είδομεν οι Θετταλοί σπείρας όλας ανδρών, ους καί αυτούς ή τής'Άγαρ κοιλία πληθυνομένη ταΐς διαδο-χαΤς προήγαγε, μέσην τήν ήμέτέραν έλαύνοντας, άνδρας θήρας, γί-25

f. 72 ν. γαντας ||, άνδρας αί 'ματα β λ έ π ο ν τ α ς d ) ' καί έφανταζόμεθα καί έν αύτοΐς κένωσα μεν της τών βαρβάρων γης, μετεγγισμόν τών αυτής ένοικων εις τά ημέτερα καί μεταφύτευσιν πρέπουσαν βασιλεΤ τ φ

15 [Λετακενριζθ[λένων cod. | 16 an εις ή[Λερα? | 27 [λεταγγισρν cod., post omissa esse videtur particula δέ

a) Hesiod. Op. 176. b) Psalm. LXIII, 8. c) Psalm. LXXXIV, 10. d) Cf. Athen. VI, 224 Α: Άρη βλέπω,

OEATIO AD MANUELEM IMPEKATOEEM 79

καλφ γεωργφ* καί πληθύναι ό θεός, έλέγομεν, τη καθ' ήμας γη τους τοιούτους καρπούς, και ή μεν των 'Ιταλών γη πάλαι ποτέ πολλούς δεξαμενή ̂ Ελληνας μεγάλη έπωνομάσθη Ελλάς· γην δε έκείνην τήν παρασχεδόν ήμΐν ούσαν, καί έτέραν καί άλλην, τάς πανταχού της

5 Ευρώπης, έν αίς το Άγαρηνόν φυλον κατέσπαρται, εί'η αν εύεπήβολος άνθρωπος ό νέαν έπονομάσας Περσίδα ή καί γην Εύρωπαίαν Περ­σών ούτως αυτοί έν ήμΐν πεπλήθυνται? οι μέν πλείους άκοντες, πολλοί δέ καί έκόντες μετοικιζόμενοι καί άποικιζόμενοι.

Άλλα ταύτα μέν έναγχος ήμΐν έθεατο καί δια θαύματος ήγετο, 10 α δέ νυν έθαυμάσαμεν, πολύ πλέον το μεγαλεΤον πλουτιϊ' έστι γαρ

ενταύθα πολυειδές εύρέσθαι το κατόρθωμα, έχομεν τοί/ς αύτομολή-σαντας ουδέν ήττους εκείνων ούτε το πλήθος ούτε το εις γένος αύ-χημα' έχομεν τους έαλωκότας καΐμαρτυροϋντας τοις βασιλικοΐς τρο-παίοις* έχομεν τους πεσόντας, μάλλον μέν ούν ή γή μέν εκείνων

15 αυτούς, ήμεΤς δέ το μεγαλαυχεΤν έχομεν τους άμεταστρεπτί φεύγον­τας* ει δέ μη έν χερσίν άρτι, αλλά μετά μικρόν έξομεν, ει την φυγήν αλλάζονται προς το στάσιμον. προσεπίκειται αύτοΤς ώς οιά τις επι­βαλλόμενος τόκος, χρεών γά,ρ ήν αυτούς καί ούτω παθεΤν, καί ό τών ζώων πληθυσμός τών μέν απελαθέντων, όσοις οι πόδες έπήρκουν,

20 τών δέ καί καταστορεσθέντων εις γήν καί κατακαλυψάντων αυτήν, όσοις ούκ ήν χρήσασθαι προς αυτόν, ί'να θλίβοιντο άμφοτέρως τά βάρβαρον, οις τε ούκέτι ειχον καί οϊς ούκ εύχρηστούντο έχοντες, προσ-επίκειται καί ό έκεΤθεν πλούτος, ου γάρ σκηνίτου δίκην ό πολέμιος όχ­λος έπιχωριάζων έπιπτεν ουδέ ώς ελαφρός όδίτης εύζώνως δίεσκεύαστο

25 προς εύτέλειαν, άλλα πολύς μέν αύτοΤς ό άσημος, πολύς δέ καί ό το του χαρακτήρος έχων έπίσημον. καί άπεπλούτουν ήμΐν ού μόνον ταΤς ψυχαΤς, άλλα καί τοΤς χρήμασι. καί ήν μέν καί το Μαιάνδριον §ευμα πλουτοποιόν, όποΤα καί τις Πακτωλός τοΤς εκείθεν έρευνωμένοις, δσα τοις παρασυρομένοις εις ώραϊσμόν έπέπρεπον, πλούτος δέ ούτος άμε-

δΟτάλλευτος καί ούκ έχων κάματον καί §άων εις πορισμόν. άγαθαί δη αύται ήμΐν ήμέραι καί όλβιόδωροι,ού μόνον κατά τάςΆλκυονίδας*)

23 σκηνητου cod. a) Aristoph. Αν. 1594.

80 EUSTATHII THESSALONICENSIS

τον τραχύν και εις μέγα έγηγερμένον στορέσασαι, αλλά και έαρινόν έκλάμψασαι και θέρος έκφήνασαι καρπιμώτατον και ώς ειπείν χρύ-σεονα). τίνος ουν ουκ αν είη άξιος ό τάς τοιαύτας ήμϊν μέτρων βα­σιλεύς ήλιος; ειποι μεν άν τις του παντός* έγώ δε, αλλ' υπέρ τό παν αυτόν τιθέμενος, ουκ άν έχοιμι έξευρεΤν τό άξιον έπιχειρών δε δμως 5 μέτρω καθυπαγαγεΤν ζωής όλβιου τα έργα σταθμώμαι τής εις άπέ-ραντον αυτή δε τω μακροβίφ τε συγκροτηθήσεται και τω άδιαδόχω του γένους, ί'να και ό τής πορφύρας φωσφόρος μετεκδεξάμενος επίσης τω πατρι τά τής βασιλείας διοικονομήσηται, και ό έξ αύτου μετ' αυτό και συχνοί τοιούτοι τφ αίώνι συνδιεκτρέχοντες έπιμερίζοντος ίο αύτοΐς του παμβασιλέως θεοϋ τον βίον εις πολυχρόνιον -+-

"V. f. 72 ν. -+- Του αύτου λόγος έοικώς έπιβατηρίω εκφωνηθείς έπί

τή έκ Φραγκιάς έλεύσει τής βασιλικής νύμφης εις την Με­γαλόπολη -+-

-4- Οϋτε ήλιος ανατέλλων εϋδιος και καλός είναι φιλοτιμούμενος 15 έχοι άν μη ουχί έφέλκεσθαι όψιν φιλόκαλον, και τό νυν δε άνατέλλον αγαθόν κακόχαρτον άν ουκ έπαγάγηται άνθρωπον, ει' τις που και εί'η εκείνος έν τοΤς τοιούτοις καλοΤς, δν μηδέ περιλάμψοι λαμπρότερος ποτέ ήλιος, φυτον τούτο βασιλείας μεγίστης νεοτήσιον θάλλον φυτόν έκεΤνο ρηγικής ρίζης έκπεφυκός* καλά και άμφω και οια βασιλείας 20 ούτω μεγάλης παραδείσφ έμπρέπειν, ώς νυν μεν έπαγγελίαν προ-ίσχεσθαι κοσμικής ευδαιμονίας, όποΤα και τινας κάλυκας, μικρόν δε δσον και άνθην προβαλέσθαι ήλιώδες πυρσεύουσαν και του αύτίκα ωραίου καρπίμου προτρέχουσαν, μετ' ού πολύ δε τότε και τον έν καιρψ καρπόν άποδώσουσαν. έργον και τούτο, βασιλέων μέγιστε, τής 25 σής και δυνάμεως και σοφίας, δι' ην ζητουσι και σε βασιλείς, κατά

10 an αύτον? | 13 φραγγίας cod. a) Plut. Kei publ. ger. praec. c. 2.

ΟΒΑΤΙΟ ΑΒ AGNETEM PBINCIPEM 81

τον ύμνούμενον Σολομώντα^,καί έξευρίσκουσιν. φυτηκομεΐς μεν γαρ τον καθ' ήμας τούτον θείον λειμώνα και ώς ουκ αν είη κάλλιον και παν αγαθόν αύθιγενές και γνήσιον έγκαταφυτεύεις αύτφ, πραγματεύη δε φιλοτίμως και τά έτέρωθεν παγκαρπίαν ταύτην ευγενή τεχνώμε-

5νος. ουκ εστίν γοϋν τις άλλοεθνόεσσα γή, ης μή το ευγενές και κάρ-πιμον έπιλέγδην έρανιζόμενος τη καθ' ήμας ένερρίζωσας. και τούτων τά μεν χορηγεί || ή επονομαζόμενη ταΤς ήλιακαΐς άνασχέσεσΓ Πέρσαιί. 73 r. ταϋτα και Μήδοι και δσοι έξ Αράβων και ους δε ή τής 'Άγαρ κοιλία ταΤς διαδοχαΤς έπλήθυνε και Οσα τούτοις προς τε βορραν και τον άν-

ΐοτίθετον νότον άντιπαρήκουσι* τά δε και ή προς δυσμάς άφωρισμένη ένδαψιλεύεται. καλά και εκείνα τά εξ έωας, δτε θείω μοσχευθέντα υδατι, τφ τής παλιγγενεσίας λουτρψ*), μετακεντρισθώσιν εις ήμερα έξ άγριότητος· καλλίω ταύτα τά έξ εσπέρας, οις αύτόθεν έχοντα το εις φυτείαν καλόν εις τον καθ' ήμας παράδεισον μετακη-

ΐδπεύονται. ώραΤα μεν ίδέσθαι, καλά δε και τής εν έργοις νοστιμότητος γευσασθαι* ει' γε και πόνους χειρών φαγεΐσθαι ουκ έστιν άρρητον και ούτω μεν φιλοτίμως έχειν τής θείας ταύτης γεωργίας και τής πάντοθεν του ίεροϋ λειμώνος του καθ' ήμας συγκροτήσεως, ί'να μη­δέν τι τών εις άρετήν άφορώντων έξω ταύτης εί'η, άλλα πάντα συγ-

2θκομιζοιτο εις αυτόν και ούτω γίνοιτο κόσμου κόσμος ή τφ μεγάλφ μεν επονομαζόμενη Κωνσταντίνφ, διά δε του σου κράτους το του σεμνύνε-σθαι έχουσα έπικόσμημα, ή και άλλως ειπείν, ί'να κατά τι φύσεως έργον και αύτη τών πόλεων ή προέχουσα, ώς οία φίλιους οίκειουμένη τούτους χυμούς, έκτρέφηται εις εϋκλειαν και εις άκρον βασιλικού μεγέθους έξαί-

25 ρηται, ή και ώς επί πολυτίμητου στέμματος διαπρεπή τοις πανταχόθεν τιμίοις και μηδέν τι τών πολλής ήξιωμένων τιμής έπιλείπη αυτήν. και ποιείς μεν άεί ούτως, ώ του μεγάλου και πρώτου τών τοιούτων φυτών εργάτου ύποφήτα βασιλεϋ, τό δε νυν έργον ουκ οιδα ει μή θαρ-ρούντως άπας εις φρένας βαθυνόμενος είποι αν μή έλαττον είναι μή

30 μόνον τών εις μνήμην κειμένων ήμΤν την άρτι και συγγραφικήν, άλλα

2 καΐ ώς] και del.? | 13 οίς] an οτε? | 26 [ληδέν δτι cod. a) Eccl. VII, 25. b) Tit. III, 5.

ι. 6

82 EUSTATHII THESSALONICENSIS

καί των δσα περί την τά πάλαι και έκ μακρού κατασύρουσαν είς ήμετέραν μάθησιν. γένος έκεΤνο, ου γέμουσι μεν βίβλοι παλαιαί, γέ­μουσι δε καί τα των φιλολογωτάτων στόματα, — πολύ γαρ δήπου-θεν καί εν μεγίστω λόγου κείμενον τό Γερμανικόν φυλον, ειτουν Φραγκικόν, — πάλαι μέν ποτέ άλλως έπεβάλετο της ημετέρας γης 5 καί έ π ι θ υ μ ί α ν έπεθύμησε*) μεγάλην, ειπείν εύφημότερον, ην ουκ έξετέλεσε, καί άπώλετο αν όσον εκείνου μάχιμον ή καθ' ήμας αυτή γη έθεάσατο' έθεάσατο δε όσον άνθηρόν καί άπόλεκτον, ει μη φιλαν­θρωπία βασιλική έπίπροσθεν γενομένη των όπλων αυτά μέν ώς οία καί φλογ ινην τινά ρομφαίαν*) επέστρεψε, τον δε $ήγα εκείνον είς 10 τον καθ' ημάς εισήγαγε τούτον παράδεισον καί τρυορήσαντα έφ' οίς έχρήν μετ' ειρήνης χαίροντα άπέσταλκεν. άλλα ταϋτα μέν πάλαι ποτέ, ότε καί ήμεΤς τω θριάμβω παρήμεν καί τοΤς τελουμένοις έξε-θαμβούμεθα* νυν δε ό άρχων εκείνος βελτίων εαυτού άπεκβάς ου μόνον ουδέ είς ενθύμημα όπλα φέρει, πέπονθε γάρ έλεγχον σαφή τήν 15 διάπειραν, άλλα καί της όλης αρχής προτίθεται πρίασθαι είσενελθεΐν φιλίως τω βασιλικω άξιώματι καί είς αντάλλαγμα δουλώσεως τό βασιλικόν ποτνιάται συνάλλαγμα καί τό άρεικόν άπορρίψας είς θεο-κλύτησιν έρχεται, δι' ης οι κατά νόμον έρωτες τελεσθήσονται.

Καί έστι νυν θαυμάσαι περιπέτειαν ταύτην βίου, όπως ήν ό πα-20 τήρ τρομαλέος έβάδισε, ταύτην ή νύμφα παις χαίρουσα ώδευσε μυ-ρίαις λαμπομένη ταΤς χάρισι. μάλλον μέν ούν ειπείν άκριβέστερον* ήν ό πατήρ ποτέ χαίρων έπάτησεν, οίς ό εύεργετικώτατος αυτοκρά­τωρ βασιλικώς εκείνον έδεξιώσατο, ταύτην καί ή θυγάτηρ ιμερόεν λάμπουσα χαρμόσυνος περιελήλυθεν, άλλ' εκείνος μέν ταχύ άπέδρα-25 μεν οίκοι, ούτω γάρ έδει, καί τάς των πολιτών όψεις παρήλθε* τό δέ παρόν αγαθόν εύχόμεθα αυτό τε παραμένειν είς μακρόν καί διαδοχήν αίωνίαν προενεγκείν, ι'να ή των καλών τούτων επιπλοκή καθάπερ τις χρυσέα σειρά διατεινομένη επί μήκιστον συνέχη τό πάν.

5 φραγγικόν cod. | 15 ένθύμενον cod. | 16 εις εν έλθεΐν cod., είσενελ­θεΐν dubium

a) Psalm. CVI, 14. b) Genes. III, 24.

ORATIO AD AGNETEM PRINCIPEM 83

Λογιζόμεθα ενταύθα, ώ καί άνδρικώτατε καί σοφώτατε βασιλεϋ, οίον τραύμα ήδη έντέτηκε των Ευρωπαίων εθνών, όσοις τα περί ημάς ουκ ευστοργα, καί όπως έκείνοις αϊ καρδία*, τω φόβω πατάσσουσι καί έκπηδάν, δ φασιν, του στήθους βούλονται* οί'δασι γαρ καί αυτοί

5 διανοεΐσθαι, όπους έκατόγχειρες είναι δοκοϋντες, οίς εκ πολλών εθνών συγκεκρότηντο, αποσπώνται τάς μάχιμους ταύτας /εϊρας' καί αύται μεν παρ' ήμΐν αύταΤς ψυχαΤς || κεκολλημέναι γίνονται), αυτοί δέ£ 73 ν. το εντεύθεν εύχείρωτοι διεκπίπτουσι. συνεννοούνται ώς εις χεΤλος Evb) συγκεκροτημένοι, ώς τα πολλά τή σή έπινεύσει συγχέονται καί

10 άλλα φωνεΤν ό τι καί φρονεΤν αναγκάζονται καί τον του συμπνέειν σύνδεσμον εις διχόνοιαν λύουσι καί κατά τους μή εαυτών δντας διά­κεινται ού συναιρόμενοι άλλήλοις τά ές συγκρότησιν, αλλ' άνταίροντες τά εις ιζο\ί\κου συγκροτησμόν. καί ήθελον μεν αυτοί απ' εναντίας έλ-θεΐν τ φ παρόντι καλώ καί τήν πανήγυριν διαταράξαι καί άναχορευσαι

15 τήν ίορτψ προ άγαθοϋ είναι κρίνοντες αύτοΐς τήν διάστασιν. καί ήν μεν έκείνοις το κρίνειν ενταύθα σφαλλόμενον* τί γάρ αν καί δναιντο βουλευμάτων τοιούτων, ένθα ή αυτοκρατορική ανδρεία προσεπιθήκης ού δέοιτο αν διά το αυταρκες; ούκ έγίνετο δ' ούν όμως το σφίσι θε-λητόν, αλλ' ό σος ^ο^ος προτρέχων εξήρε τής όδοϋ άπαν πρόσκομμα

20 καί περιήρει τά σκάνδαλα καί άπαραποδίστως ένυμφοστόλει το καί πο&οΰν καί άντιποθούμενον. καί το μεν πυρ του θυμού 0 ) τοΐς άντι-παρακαθημένοις πολύ άνεκαίετο καί αϊ καρδίαι αύτοΐς έβράσσοντο, φόβος δε καταψύχων ό έκ βασιλέως έστορέννυε τους βρασμούς καί ώς οιά τις βίαιος νότος, έκεϊνος ό τής παλαιάςd), διήρει, καθά καί τίνα

25'Ερυθράν, τά φόνια εκείνων συστήματα* καί ούτω το ήμετερον άβλαβες δ ιεξήρχετο 0 ) . καί ού ταύτα μόνον, άλλα καί λοιπά έπηκο-λούθει έργα θαυμάζειν άξια* προπομπαί πολυπληθείς, φιλοφροσύναι πολυειδεΐς, όλβιοι ξενίαι, δεξιώσεων εύθηνίαι, ύποδοχαί, δι' ων λαός

13 αυτοί cod. | 17 άνδρία cod. a) Psalm. LXIII, 8. b) Genes. XI, 6. c) Cf. Num. XI, 1. d) Exod. XIV, 21. e) Cf. Exod. XIV, 29.

84 EUSTATHII THESSALONICENSIS

πλούσιος λιτανεύειν είχε τοιαύτα πρόσωπα, και ει μη το του μύθου αυτόνομον ευ ποιούν πάλαι άνατέτραπτο, ουκ αν ώκνησέ τις των τα τοιαύτα δεινών ειπείν και νυν φέειν μεν τάς ενοοίους κρήνας υγροΐς οίς τρυφώσιν άνθρωποι, θυηλαΤς δε βρίθειν τα μεταξύ, άτμοΤς δε καταπνέεσθαι τον αέρα εύώδεσιν a), έμπομπευόντων οίον και των 5 στοιχείων τφ καλφ της πανηγύρεως.

Έπει δε ό της όρθότητος νόμος τά μυθικά μεν απάγει παραπε­τάσματα, έμφανίζεσθαι δε θέλει άπαρακάλυπτον την άλήθειαν, συνε-πορεύετο, ειπείν άκατεργάστως, ή συν θεώ ευτυχία τοις νυμφοστό-λοις* το εν υγεία εύάρμοστον, το του αέρος γαλήνιον, το εν θαλασσή ίο εύφορον και όλως ην αγαθόν άπαν προτρέχον και άγαθαΐς έλπίσιν αυτούς έπαγόμενον. ει δε και γηθοσύνη θάλασσαν ή ποίησις διίστασθαι πού φησιν*), άλλ9 ενταύθα τούτου μεν ουδέ ην ουδεμία χρεία, έστόρεσε δε θεός μεγακήτεα πόντον0), είποι τις αν προσ-φυέστερον ποιητικού λειμώνος άνθος και τούτο άποτεμόμενος* κήτεα 15 δε τά υπό τη θαλασσή έπί τοις βλεπομένοις άνασκιρταν α τ αλ­λ οντάd), δ δη και αυτό τερατώδες έστι φαψωδημα, περιεργότατόν τε ειπείν και ουδέ προς ανάγκης ην έπισυμβήναι τω πράγματι* ήρκεσε γάρ εις θαϋμα το τά χερσαία θηρία τά διά το της ενέδρας υπουλον ύφαλα τοιούτον τι παθεΤν, το μεν έκόντα, το δ' ουγ έκόντα, ώς άνους 20 ό λόγος έλάλησε. Αφροδίτη μεν ούν αναδυόμενη της θαλάττης άλ­λους τε λόγους είχε συμβολικούς και τοΤς ζωγραφεΐν βουλομένοις παρέσχε πράγματα* το δε νυν διά θαλάττης τούτο άπο^ο^εν ήμΐν αγαθόν ούτε τά άλλα προσήκει ουδέν έκείνοις τοΤς πάλαι και ουδέ τοΤς περί χρωμάτων άνθη έντριβομένοις φροντίδας ένδαψιλεύσεται, 25 άλλα τοΤς καλλιγραφεΐν τεχνωμένοις τά μεγάλου θαύματος άξια πο­λύν αγώνα παρέξεται, οϊ παρεξετάσουσι γένος μέν γένει, καλόν έκεΐνο καλλίστφ τούτφ, μέγα το έξ εσπέρας μεγίστψ τω καθ' ήμας, και

5 έ[Λποπνευόντων cod. a) Cf. Eurip. Bacch. 142 sqq. b) II. XIII, 29. c) Odyss. III, 158. d) II. XIII, 27.

OKATIO AD AGNETEM PBINCIPEM 85

αύξήσουσι μεν πάντως εις δσον μήκιστον τα ενταύθα, ουκ αν δε άπε-ρεΤν αύτοΐς εσται λόγοις και επί θάτερα εύροειν άντιπαραθήσουσι και κάλλος νυμφικόν το εκείθεν και θάλος δε τούτο βασιλείας καλόν πορ-φύρεον άντιλάμποντα ήλιώδες και στιλπνόν έκπυρσεύοντα και αγώνα

5 μεν το πρεσβεΤον της καλλονής τιθέμενα, έπαθλον δε την εις εν σύγκρασιν των ηθών. και χορός κάνταυθα χ α ρ ί τ ω ν a ) , χείρας οίον συμβεβληκώς, κύκλον εγκωμίων || περιαγάγη θαυμάσιον. έσται μέ-f. 74r. ρος αύτοΤς θαύματος και του Λιγυστικου φύλου το Γενουϊτικον, δπως προ έργου παντός την πρόοδον θέμενον προήγε δουλικώτερον και

10 νυμφοστόλοις κελεύσμασιν φυθμιζόμενον έπωρχεΤτο τοΤς κύμασιν ευτυχώς ναυτιλλόμενον. χορηγήσει λογογραφίας ύλην αύτοΤς και ή εφ' ημών εγχώριος πρόοδος, όπως τα τέκνα της πόλεως εφ' ημέρας μεν συχνάς μετέωρα ταΤς έλπίσιν έφέροντο και τόν καιρόν έμετρουντο, πηνίκα το έλπιζόμενον όψονται.ώς δε εγγύς ην ό γλυκύς της ελπίδος

15 καρπός, ή του πο^ου^ίνοΌ θέα, και τρυφαν έξην τους φιλοθεάμονας, έξεκενουτο μεν ή πόλις έπ' αυτήν, συνέρρεον δε πάντες επί το μέγα-λεΐον της όψεως, και ουδείς όστις έπί τοσούτον έθελόκακος ην και το καλόν όκνών, ώς μη θέλειν κοινωνός είναι της πανηγύρεως. επληθεν ή αίγιαλϊτις άπασα και όρον έποιεΤτο του θαλαττίου ύδατος το συστη-

20ματικόν φυλον της πόλεως, οι και κύματα μέγα βοώντα ύπερφω-νουντες1') τάς ευφημίας άνύψουν έως και εις ούρανόν οί έπί τών τειχισμάτων της πόλεως, αλλ' αυτούς έστοιβασμένους οίον είδεν αν τις έπ' αλλήλους και τείχος τούτφ έπί τείχει εαυτούς σχεδιάζοντας. και ό ,έκεΐ&εν εύφημητήριος άντεπηχών τοΤς κάτωθεν άρμονίαν έκίρνα,

25 βαρεΤαν μεν και οί'αν καταβομβεΐν άκοάς, έπαξίαν δε όμως της εορ­τής, έξαρτύσει τοις γράφουσι περιφραστικήν ποικιλίαν και ό τών τριή-ρεων αριθμός καταστρωννύων μεν τφ πλήθει την θάλασσαν και φαντασίαν ούτω πέμπων ναυστάθμων, όποι πελάσουσιν, οις τήν θά­λασσαν έκρυπτον, λειμώνος δε παραφαίνων όψιν τ φ άνθηρφ και τζοι-

3θκίλφ τών εν αύταΤς, οι ταϊς στολαΤς έξέλαμπον ταΐς χρυσέαις, ταΤς

1. 2 an άπορέΐν? | 3. 4 πορφυρό ν cod. | 26. 27 an τριηρών? a) Odyss. XVIII, 194. b) Cf. II. XVII, 264 sqq.

86 EUSTATHII THESSALONICENSIS

έξ αργύρου, ταΐς εξ ετέρας ύλης, δσας ραδιουργίαι βαφής εις τρυφήν άρτύουσιν όψεως, ώς μηκέτι νύκτα πο ικ ιλε ίμονα προσονομάζεσθαι ποιητικώτερον a), αλλά προσφυέστερον καί την έξ ιματισμών ποικίλων τά τοιαύτα κάλλη έπί νώτου φέρουσαν θάλασσαν, ώς δετά βασίλεια το αγαθόν εισοικίσαιτο και ώς βαθεΤα περί αυτά χαρμονή καί οίος ό 5 ύμνητήριος καί όσα τά δεξιώματα, έργον αν ουκ ολίγον καί αυτά χορήγηση τοις καί περί τοιάδε πονεΐσθαι θέλουσιν. οι δέ τίνες θαυ-μάσονται καί όπως άπεριέργως τάς όψεις πέμψαντες, ή μέν βασιλική παΤς άπαξ έπιβαλουσα το βλέμμα τ φ ποθουμένψ τής πορφύρας βλαστω καί θαυμάσασα, ώς έξήν, είτα κατά γής τάς όψεις έρριψε 10 καί τφ τής αίδοϋς προκαλυψαμένη παραπετάσματι καί παν το πρόσ­ωπον χρωσθεϊσα πορφύρεον εαυτής ην καί έπί σχήματος εμενεν ό δέ καί αυτός άτενίσας γλυκύ καί τάς των ομμάτων έπαφείς ακτίνας ούκέτι ραδίως αύτάς συνέστελλεν, άλλα τον του νυμφικού προσώπου λειμώνα1 ' ) περιεχόρευεν ουδέ γάρ ούτω νηπιάζειν ή φύσις αυτόν 15 έθέλει, ώς μη έπιγνώμονα τοιούτου κάλου είναι καί κάλλους εξαισίου γνώμονα.

Φιλοσοφήσουσιν εκείνοι βαθύτερον καί τά κατά τον αυτοκράτορα, όπως καί την νυμφοστοληθεΐσαν προς άξίαν ύποδεξάμενος διά θερα­πείας άπάσης ήγαγε, καί του βασιλέως παιδός, ώς διατεθείη προς 20 την θέαν, άπεπειράσατο δεξιώτατα καί τον λόγον εις άφέλειαν σεμνήν ΰπαγαγών εις φιλοσοφίαν πολυειδή εκείνον ενήγαγε, τοιούτοις τόποις έκεΤνοι το λογογράφον φυλον έπεξεργαστικώτερον διακονησάμενοι βίβλους παραδόξων ακουσμάτων έκπονήσονται καί μνημοσύνης επαινετής δέλτους 0 ) διασκευάσονται κάλλιον ήπερ ήμεΤς, ους καί το25 σχήμα έσω του μετρίου σφίγγει καί τό γήρας απάγει του σοφίζεσθαι εις αβρότητα, καί ό καιρός δέ μετρείται εις πάνυ στενόν, τοσούτον ένευκαιροϋσιν ειπείν καί ότι σύνοδοι μέν φωστήρων τών έν ούρανφ, ήνίκα καί αυτούς ή νενομισμένη περίοδος εις την κεκανονισμένην

29 καί del.? a) Aesch. Prometh. 24. b) Achill. Tat. 1, 119, 2 p. 57, 32 Herch. c) Cf. Aesch. Prometh. 789. Esth. VI, 1.

OBATIO AD AGNETEM PEINCIPEM 87

άγάγοι σύμβασιν, ποιούντων δ τι και ποιεΐν ετάχθησαν, συνοδός δε αυτή αστέρων τούτων, ους τφ της αυτοκρατορίας ί'δοιμεν έμπρέπον-τας στερεώματα, δτε καιρός και τοιαύτης φαύσεως από της άρτι αί-θρίαν ελπίδων καθυποφαίνει σταθεράν, ώς αγαθού παντός ήμΤν αίτιοι

5 έσονται, || δτι μηδέ κατ1 εκείνους τους άνω άπροαίρετα και άψυχα Ι 74 ν. και αυτοί συμβήσονται, άλλα θεός εν μέσφ έσται αυτών51), ό των βασιλευόντων βασιλεύς^ και υπ' αύτφ τφ και οδηγώ και αυτόχρημα προς ζωήν όδω συνοδεύσουσι και των αυτοκρατορικών αρχετύπων κειμένων προ οφθαλμών πράς τα τοιαύτα έπιστραφήσονται αγαθά

ίο και σωτηριωδώς το σύμπαν διευθετήσουσι θειότερον διοικούντες οίς αυτοί διοικονομοϋνται άνωθεν, εγώ δέ, ώ πορφύρας μεγαλοφυέστατε δρπηξ, τολμήσας υπό της έν λόγφ θερμότητος ήδέως αν πυθοίμην, οίος άρα και άποβήση χρόνοις ύστέροις, έάν άπό της άρτι, δτε άπα-λόν έτι θάλλεις, ούτω στερεά προφαίνης έργα και τοιούτους προίσχη

15 τους επαγωγούς έρωτας, ώς έπισπασθαι τηλικαϋτα έθνη προς σέ* και σοι τοσούτον έφολκόν, ώς έκ περάτων γης άφικνεΤσθαι τοιαύτα πρόσωπα του σου κάλλους έφιέμενα*). ένθα και συνεννοεϊσθαι ήμΤν έπεισιν, ήλίκον έργον πατέρα εκείνον έξάρχοντα γης άπειρίτου και παίδων δ' ου μόνον έπιγονήν εύχόμενον, άλλα και θέαν την έν όφθαλ-

2θμοΤς, είτα περιϊδεΤν νεανίδα ταύτην ούτω μεν καλήν, ούτω δέ και ποθεινοτάτην έκείνω και εις τρυφήν μέν ουσαν όψεως, έσω δέ ψυχής κειμένην άπόθετον, και άποσπάσαι, καθάπερ ει και τι μέρος της ψυ­χής, και εις γη ν έτέραν έκ της αύτου διαπέμψασθαι, ων μεταξύ μυρία τε όρη σκιόεντα θάλασσα τε ήχήεσσα0). τι δήποτε τούτο

25 ην; λογισμός πείσας εκείνον τον άρχοντα, ώς άρα και μείζονι βασιλεΤ συνάψει τό κήδος και έλεεΤν είδότι και θειοτάτην την ιλαρότητα, ώς εντεύθεν την σταλεΤσαν εις παΐδα έγγράψασθαι και αντί πατρός γε­νέσθαι θυγατρί ταύτη, ης τον πατέρα υίου δίκην έφιλοφρονήσατο, ήνίκα δουλικώς αύτω προσενήνεκτο* ήδη δέ και ώς δωροφόρημα ταύ-

12 πειθοί[Λην cod. | 19 ού[Λον cod. | 27 έγγράψεσθαι cod. a) Ps. XLVJ, 5. b) Cf. Ps. XLV, 11. c) II. I, 156 sq.

88 EUSTATHII THESSALONICENSIS

την προσήνεγκεν ου των' έν όλίγω τιμής κειμένων, αλλ' δπερ αν ψυ­χής πατρικής έρει τις απόσπασμα.

Καί τοιαύτα μεν τα του ρηγός του πατρός, που δε θαύματος και τά τής παιδός θήσει τις, ήτις άμα τε ήκουσεν εκείνου τα ψαλμικά οίον υπο^ωνοΰντος ήρεμα τη θυγατρί, το άκουσαι καί κλΤναι το 5 ους καί έπιλαθέσθαι λαοϋ τε καί οϊχου του πατρικού, ώς αν έπιθυμήση ο νέος βασιλεύς του κάλλους αυτής*), καί θελ-χθεϊσα τφ ασματι καί τφ έπάδοντι ύπακούσασα πλείω ένέφηνεν αγαθά, είδέναι τε πατρί αγαθά συμβουλευομένφ πείθεσθαι καί το δέον έν ούτω νεωτάτη τη ηλικία συνεννοεϊσθαι, καί σωφρόνως δε έχειν οίς την ίο ήλικιώτιν χορείαν περιεφρόνησε, καί φιλοσοφείν δε καί φιλόκαλον είναι οις τό κρεΤττον άριστον συλλογισαμένη επέκρινε, καί έξελθοϋσα εκ τής πατριώτιδος γής καί συσκευασαμένη έλθεΐν εις γήν, ήν ουκ αν ειποιμεν μή καθυποδειξαι θεόν, έλογίσατο καί αυτή πατρίδα πασαν είναι, ό#πουπερ αν ευ πράττοι τις13), πάντως δε φιλοσόφως τηνι-15 καϋτα έπιβαλοϋσα καί βασιλεία βασιλείαν παρέθετο καί δυνάμει δύ-ναμιν καί πάντα τά έκεΤσε καλά τοις παρ' ήμΤν άγαθοΤς, καί ούτως έν ηλικία παιδική πολιάν ένεδείξατο. φρόνησιν. ενταύθα δε καί τό φι­λομαθές διεκφαίνεται* ου γάρ αν εις ^οΰτο ήλθεν επιλογής, ει μή συχνά πυνθανομένη βαθεΤαν ένεμάξατο γνώσιν καί μάθησιν άνεξά- 20 λειπτον εις ψυχήν ένεκολαψε. καί ούτω μεν ουκ εξω λόγου έπήλθέ μοι άπορεΐν, ώ πορφύρας βλαστέ, ήλίκος έση έπί τοις έσαϋθις τφ χρόνφ καλοΤς, ει δή καί άπό τής άρτι τοιαύταις έλλάμπη μεγαλειό-τησιν. ήσαν δε άρα ταύτα ου πάντη καινά, σύντροχα δε άλλως τοΤς φθάσασιν έσφίγγου σπαργάνοις, καί σέ, τό μέγα καλόν, σμικρόν 25 περιέγραφε λίκνονc), σεμνότερον δε ειπείν, βρεφικόν άνάκλιντρον* καί τά έθνη, περιήλθε γάρ αυτούς ή γλυκεία φήμη τής σής γεννήσεως, έδωροφόρουν σοιά)* δ μεν παραξιφίδα τινά τοιούτφ βρέφει πρέπου-σαν, δ δε φαρέτραν ύποκοριζομένην τό άνδρικόν, έτερος δέ τις τόξρν

10 σοφρόνως cod. | 11 περιεφρόνασε cod. a) Psalm. XLV, 10 sq. b) Arist Plut. 1151. c) Cf. Luc. II, 7. d) Cf. Matth. II, 1—11.

OEATIO At> AGNETEM PRINCIPEM 89

την εν σοι άνδρείαν προοιμιαζόμενον, καί άλλος άλλο τι των λόγου αξίων και δι' ου είχεν όσιοϋσθαι την δούλωσιν.

Χπελύου των σπάργανων ταχύ, ουδέ γάρ ήθελεν ή φύσις άπο-στενοϋν έν αύτοΤς τον πλατυναι τά ^Ρωμαίων όρια ελπίδας σταθεράς

δύποτείνοντα. έβημάτιζες ήδη καί γόνυ γουνός αμε ίβων a ) έκ βρέ­φους εις παΐδα διέβαινες, καί τά πανταχόθεν γης δώρα προσεπ||ηυξά- f. 75 r. ΊΟΊ^Ο. βλέπει σε νυν ό γίγας ήλιος εις ευμέγεθες ήλικιούμενον, καί τόξον ήδη τείνεις καί βάλλεις ευσκοπα, καί σπάθην άνατείνεις και πίπτει θηρίον το προσπεσόν, καί δόρυ προ χειρών καί το έργον υπέρ

ΐοπαΐδα. καί ου καθ' ένα τρόπον άνεμοτρεφές έκεΤνο παρά σοι, άλλα καί ότι ελαφρότατα κουφίζων μεταχειρίζη αυτό καί διαλυγίζεις τήν χείρα καί στρέφεις αυτό εύπετώς, ώς έάν και ίππου έρρύθμιζες μά­στιγα, καί ποτέ κρούσας τινά ουκ έξω τι ποιείς γενναιότητος. εντεύ­θεν — ουδέ γάρ έχρήν ταΤς γενικαΐς άριστείαις μή καί το κλέος συμ-

ΐδπαραμετρεΐσθαι μηδέ άνέκφαντον είναι, ώσπερ ουδέ ήλιακήν άνάβασιν, ούτως ουδέ τήν βασιλικήν ταύτην παρύψωσιν — αίρεται σημεϊον ώς άπό του βουνού της βασιλικής ταύτης περιωπής καί τοΤς απανταχού γής διαδείκνυται, καί πάντες προορώνταί σου τά έν άγαθοΤς καλλιστεία καί παρά σέ φθάνοντες αλλήλους ήκουσιν οι μέν ούτως, οι δέ άλλως,

20 καί πολυτρόπως άπαντες καί δεξιοϋνται τό μέλλον εύεπηβόλως άρρα-βωνιζόμενοι.

Καί τά μέν άλλα τών σών εις περιήγησιν άγαγεΤν ζητώ καιρόν έτερον, ί'να μή συντέμω έν ου δέοντι τά μακρού λόγου άξια* τών δέ χθες που καί προ βραχέος έν ήμΤν αγαθών, ό μέν του πολίτου άποι-

25κισμάς χειρών έργον αυτοκρατορικών, τό δέ της ειρήνης καλόν ουκ αν έχοιμεν ειπείν μή καί τήν άπό σου έσχηκέναι συμβολήν οί'δαμεν γάρ, όπως ό τών Περσών έξάρχων καταλλαγήν διά σου έξητήσατο καί μεσίτην οΓκτου σε προεστήσατο καί τάς του βασιλικού έλέου θύ­ρας άναπετάσαι προεκαλέσατο έπεζυγωμένας ούσας καί οί'ας μή δι-

3θδόναι τφ βαρβάρω παρείσδυσιν. Ούτω καί εκείνος έπιγνώμων της σης αρετής ούτω διέγνω, οίας

1 άνδρίαν cod. | 8 ηδη έάν cod. | 23 συντεθώ cod. a) II. XI, 547.

ι. 6*

90 EUSTATHII THESSALONICENSIS

αύχεΤς προς τόν πατέρα βασιλέα πειθούς ί'υγγας*)* και τοίνυν αυ­τόν μεν έπέχειν την κραταιάν χείρα γουνάζεται και φιλοφροσύνην έξευρίσκειν ζητεί, σε δέ, ου γαρ πω και αί σαι χείρες ούτω κραταιοϋν-ται, ώς παρακλητεύεσθαι μή έντρίβειν τοΤς άφροσι τραύματα, προκα­λείται άλλως εις ό θέλει, και βοηθεΐν άντιβολεΐ λόγοις και δυσωπίαις 5 ταΤς προς τόν αυτοκράτορα* και τυγχάνει του εφέτου' και ούτω γί­νεται εις μαρτύριον της επιφανείας,.ην έπιπέμπεις τοΐς εθνεσι, και συντάττεται και αυτός τοΤς έλπίζουσιν έπι σέ, ίνα προκόπτων τω χρόνω έρίζειν έχοις προς γε σεαυτόν, και σπουδήν ποιεΤσθαι την άνά-"koyov έπαύξησιν, και μεμνησθαι τών φθασάντων μεγάλων, και έποι-10 χοΰομεϊν έκείνοις οίά τισι θεμελίοις βεβαίοις τάς εις το μέλλον λαμ-πράς ϋλας, δι' ων αίώνιον ευδοξίας βασίλειον ύψωθέν συμπαγήσεται. τουτό τε ούν το είρηναΐον αγαθόν ούτως έξ υπο^υου τετέλεσται, αν-ενεχθέν μεν υπό βαρβάρου φωνής, ρητορευθέν όέ υπό γλώσσης ευγε­νούς παιδός βασιλέως λακωνικώτερόν τε άμα και προς αφελές γλύ-15 κασμά, έπιτελεσθέν δέ υπό αυτοκρατορικής εξουσίας, ή και θανα-τουν έξεστι τους όσοι πικρού κουτού ποτηριού πίνειν1*) άξιοι, και ζωογονεΐν0) αύθις, ους έκ του άπογίνεσθαι είς παλινζωον γένεσιν αξιώσει τις έπανάγεσθαι. και το νυν δέ μέγα καλόν συρρέει μεν εις · την παντός αγαθού μισγάγκειαν, τον μέγιστον αυτοκράτορα, ου 20 μικρά δέ τις αύτου απορροή έκνεύει και έπί σέ, οίς και δια τάς σάς αποτελείται χάριτας. ή τίς αν τών εις μεν άξιον αρχής ανηκόντων, φρονήσει δέ τελεία οικονομουμένων ουκ αν πραγματεύσαιτο τοιαύτην δεξίωσιν είτουν οίκείωσιν, ειπείν δέ καιριώτερον ένωσιν, ένθα δίχα τών πατρικών αρετών, αϊ λόγου κατακαυχώνται παντός και πάσης 25 ^ι^ο^ου κατευμεγεθοϋσι ρητορικής τω μεγαλείω τών πράξεων, και ό νεοθαλής παΤς εις τόσον ακμάζει ταΤς βασιλείοις άναγωγαΐς, ώς μή ότι γε βασιλικούς παΤδας ύπερελάσειν, ους ή φύσις ού μακράν του τελείου έστησεν, άλλα και τοΐς ήδη τελεωτέροις έναμιλλήσεσθαι^

9 προ cod. | 11 βεβαίως eod. | 21 οίς obscurum | 23 πραγ[Λατεύσοιτο cod. | 24 ειτ' ούν cod.

a) Cf. Phot. Lex. ν. Μίνθα. b) Cf. Matth. XX, 22. c) Cf. I Reg. 2, 6.

OBATIO AD AGNETEM PRINCIPEM 91

Περιάδεται το κάλλος ήλιώδες απαστράπτον και οίον ίδόντας μεν καθιστάνειν εις έκπληξιν, άκούσαντας δε προς την όψιν || έφέλκεσθαι.£ 75 ν. διά φήμης άγονται τα των χειρών έργα, ούκέτι κατά παΐδα γινόμενα, ώς αν δε νέος ανδρικός διαπράξηται. προάγονται πανταχού γης πε-

5 ριεληλυθότα ό τούτου φθόγγος και τά ρήματα και ους λόγους εκ καρδίας εύφυώς έξερεύγεται, λόγους ου νεανία πρέποντας, άλλ' ων άπομάξηται αν και βαθύς ρήτωρ γενναία νοήματα.

Και είχον αυτός έναβρύνεσθαι διηγήμασιν, έξ ων ό λόγος ένε-πλατύνατό τε αν ίκανώς και κομψότατα περιέθετο. και μοι τούτο

10 ευπορωτερον ην εν τοις νυν ηπερ οτε συγγενέσιν έκείνοις άφηγήμασι τον λόγον έναπεσχόλουν βίβλον εκθεμένος, έν ή τά του βασιλέως τούτου έξεγραψάμην βρεφικά* ότι δέ μοι ουκ έφίησιν ό καιρός, άπε-ριχόρευτον και το κατά μέρος τούτο άφείς κατακλείω τόν λόγον εις το πρόχειρον του σκοπού, ώς άρα ου μικρόν τι και του παρόντος άγα-

ΐδθου μέτεστι τω της πορφύρας καλώ τούτω βλαστω, ά^λά και αυτός συνειργάσατο και το παρ' εαυτού συνεισήνεγκεν, ίνα κάνταυθα τω πατρί συνεπιλαμβάνοιτο άλλως τε και του εις αυτόν άφορώντος αγα­θού και κοινοπραξίαν ταύτην άμφοΐν πρέπουσαν έπιδείξηται. έβουλό-μην ούν και αυτός περιεΐναι τω βίω και το τέλειον ίδεΤν του νυν προ-

20 Φαινομένου κάλου* αλλ' ότι ουκ αν έγγύας έμαυτφ δοίην περιέσεσθαι, το γάρ μοι πλείστον της εις τόν βίον όδου έπιτέτμηται, εύξαίμην αν καιρόν ένδοθήναί μοι αγώνα λόγου ένστήσεσθαι μη πάνυ άπηξιω-μένον του έν προοιμίοις τούτου κάλου, ίνα μήτε σμικρολογεΤν τά ούτω μέγιστα έγκληθείην παρά των είδότων εαυτούς εις ψόγους

25 γλουσσοκομεΐν, και ει μηοενί των τοιούτων, έμοιγ' ούν αϋτώ άρέσκοιμι χαριέντως διατεθειμένφ εφ' οις έχρήν.

Τω τέως γε μην εις κοινόν καθορμιστέον λιμένα τό του λόγου σκάφοςa) και καταλυτέον εις οίκον εύχης. γένοιτο σοι, ώ της πορ­φύρας μεν απολαβών όσον αν αγαθόν τόπος εύκλεής δω σοι τω

30 έντικτομένω παιδί, άνταποδούς δέ τό εις αυτήν έπικόσμημα πολ-λαπλάσιον—ή γάρ ου μεγάλα έλλάμπεται οις τοιούτον παγκόσμιόν

10 άφηγη[Λασιν cod. | 11 έναποσχόλουν cod., an έναπεσχολού^ην? a) Cf. Plut. Sept. sap. conv. c. 18.

92 EUSTATHII THESSALONICENSIS

σε αγαθόν προήνεγκε—γένοιτο σοι τοίνυν τά έχόμενα της άρτι τελε­τής άπεκβήναι εις ευτυχές, ίνα και από σου ό κόσμος κερδήση γένους διαδοχήν, και ταύτην συχνήν, ώς αν και ό πατήρ βασιλεύς ταΤς έπι-γοναΐς έναβρύνοιτο και αυτός δε ούτω πολυπληθέστερος γίνοιο. συν-ανατέλλοις δε και τφ πατρί βασιλεϊ, έως αν αυτός την άναλυτικήν 5 έαυτω δύσιν έπεύξηται. είη δε τούτο, αιώνιε θεέ και παντέλειε, μετά γήρας μακρόν εύδαιμόν τε και πολυχρόνιον -+-

f.l47r. -+- Λόγος ρητορικός του ά γ ι ω τ ά τ ο υ μητροπολ ί του Θεσ­σαλον ίκης κυρ Ευστάθ ιου , του κατά Φλώρον, εις τον αυτο­κράτορα κ υ ^ Μ α ν ο υ ή λ τον Κομνηνόν -+- 10

- Η Αρχέλαος, ην δέ εκείνος άνήρ έπιπρέπων λόγοις και οίος θα-μίζειν και όπτάνεσθαι προσώποις βασιλικούς, εκείνος ούν Άλεξάνδρω τω μεγάλω έχαιρε και θαυμάζων ουκ έληγε τά εκείνου* και δη και περιηγήσατο βασιλικάς οδούς, και το συγγραφέν χ ω ρ ο γ ρ α φ ί α τ η ς υπ ' Αλεξάνδρου π α τ η θ ε ί σ η ς γ η ς έπεγέγραπτο a). μακαριστός μέν 15 ούν εκείνος ό Αρχέλαος και έμοιγ' ούν ύπερλίαν ζηλωτέος ό άνθρω­πος' πολλω δέ πλέον εν μακαρίοις μοι τακτέος ός αν επόμενος σοι, θειότατε βασιλεϋ, μετρή την υπό σου βαδιζομένην γήν και τάς σάς τρίβους έξιχνιάζειν δεδύνηται. ει γάρ και ανεξ ι χν ίαστα σοι τά της

ί.ΐ47ν.όδοϋ και ουδέ || τά σά ίχνη γνωσθήσεταιb), άλλα ταϋτα μέν εις20 νουν διαβιβάζω, και όναως εις άπέραντον τά σά πλατύν[ε]ται διαβή­ματα, ίχνη δέ γε τάτών σων εκστρατειών, πολυσχοίνιστα μέν άλλως και αυτά και οια εις άπειροπληθές άναπλουν τοΤς ΓΡωμαίοις τους κλήρους, μετρούνται οε όμως οτι και σύμπασα γη, και ορον οιοασι •και φέρουσι πάσχοντα περιγραφήν μετά του παντός, κανταυθα και 25

7 μακράν cod. [ 9 του, του cod. | 19 an δύνηται? a) Diog. Laert. II, 17. b) Cf. Iob. XI, 7. Eom. 11, 33.

ΟΕΑΤΙΟ ΑΏ MANUELEM IMPBRATOREM 93

μόνον πείθονται περιγράφεσθαι. οΰτ[ω] καί ήλιος μετρείται μεν τους έξελιγμούς, πληροί δε κόσμον άπαντα θαύματος, μακαριστός μεν ουν οι[ά] ταΰτα φήτωρ εκείνος, ό συντρέχων στρατευόμενα) σοι και τοΐς σοΐς δρόμοις τους λόγους παραμέτρων καί μη μόν[ον] των όση-

5 μέραι πράξεων την θέαν έχων, άλλα καί λόγους έξ ένωπίου μανθά-νων καί άπας γινόμενος τοις βασιλικοΐς άγα[θ]οΐς κατακώχιμος, δν έγώ καί θεράποντα θεοϋ καλοίην αν, ότι καί βασιλέως ένθέου καί θείων βημάτων έξιχνιαστ[ήν] καί μεγαλωσύνης περιηγητήν καί τρο­παίων μεγίστων περιοδευτήν καί ζωγράφον αληθείας μεγάλης καί

10αρετής-καλλιγράφον καί άοιδίμου κλέους μνήμονα, καί εί'θε μεν ην μοι καί αύτψ των τοιούτων είναι καί σοι τ φ οίκουμενικω συμπερι-οδεύειν ήλίφ καί των σων κατά το έφικτόν φώτων μεταλαγ/άνειν* ούτω γάρ αν εις το πολλαπλουν έμαυτόν παρείλκυσα συμπαρεκτει-νόμενος ώς εκάστοτε λόγοις καί φωτός προσλήψει^ προσαύξων το έκ

15 φύσεως φώς.ήθελόν σε καί μεθ' όπλων αυγής ιδεΐν λαμπρόν παμφαί-νοντα καί τά βάρβαρον καταστράπτοντα, ώς αν εν καλώ τοιούτω ένόπτρω τήν ήροϊίκήν κατωπτρισάμην μεγαλοπρέπειαν, ην αυτός αποκρύπτεις ένυποστάτω θαύματι, όσα καί σκιάν το κατά κάθετον φως. μάλιστα μεν ουν, εις όσον ινδαλμάτων υπερθεν βέβηκεν ή άλή-

20 θεια, έγλιχόμην καί διατάττοντι λόχους παρεϊναι καί άπευθύνοντι παρατάξεις καί μάχιμον ϋποβαλλομένω συμβουλήν καί άφιππαζομένω εις συμβολήν καί πόλεμον έξαρτύοντι καρτεράν καί κάτω βάλλοντι τους εχθρούς, ει δέ ποτέ ή'Ομηρική Καλλιόπη εϋρέσθαι άνδρα έζήτει, ός άβλητος αν καί άνούτατος*) περιέρχοιτο βαρύν πόλεμον, ήν

25 αν 6 τοιούτος τηνικαυτα έγώ, σου χρηματίζοντας μοι, άνδρικώτατε καί συνετώτατε βασιλευ, εις άρωγόνΆθηνάν τφ τής ανδρείας πάντως καί φρονήσεως κράματι καί βελέων άπερύκοντος έρωήν, ότε καί άπήλ-θον αν άπονάμενος έπιστήμην τε πολλήν καί το αυτόπτης ευτυχήσαι γενέσθαι μεγίστων τροπαίων έγέρσεως· ό δή πολλω κατακαυχασθαι

30 οίδεν ακοής, καί σκύλα δέ ώσπερ εκείθεν τά πτώματα των πολεμίων

17 κατωπτρισα^ένην cod. | 18 an άνυποστάτω? | 20 έγλιχομένην cod„ | 26 άθηναν cod. | άνδρίας cod.

a) II. IV, 540.

94 EUSTATHII THESSALONICENSIS

άνελεξάμην, α και άναγραψάμενος νόμω τροπαίων αναστηλώσεως άνεθέμην αν εις μνήμην τοις έντυγχάνουσιν.

Άλλ' έμοί μεν ούτως εύχομένφ ήν, περιπέτεια δε τις αντιβαίνει και κολούει την έφεσιν. δτι ούν μοι τα εν ποσί πολλά και βαρύνοντα και την ποθουμένην περίοδον παραποδίζει και εφ' ενός στηρίζειν 5 ποιεί, άρτι γουν όψέ ποτέ παυσαμένψ των υπέρ ημών μακρών περι-όρόμων και προς μικρόν καταπαύσαντι και εις βραχεϊαν άναψυχήν καταλύσαντι, παραστήσομαι και όφθήσομαι και της του Αρχελάου διεκπεσών μακαριότητος εις ομοιόν τι γουν έλεύσομαι τω περιλαλου-μένφ Σόλωνι, και σοι περιτεύξομαι καθημένω επί θρόνου δίκαιο-ίο σύνηςα) , περιόπτω τοΤς άπανταχόθεν έθνεσι και παντοίοις άνθεσι

f. 148r. χαρίτων έναπα]|στράπτοντι. και τον μεν έξω κόσμον ουδ' αυτός έπισκέψομαι., τον περίθετον, όσος εν άμφίοις βασιλικοΓς, ότι μηδ' επί τούτοις έθέλεις το μέγα κεϊσθαι της βασιλείας, κατ' εκείνον τον έπί Σόλωνος Λυδόν, ός γαύρος ήν εφ' οίς ώραίζετο πράς κάλλος και 15 ήξίου κεΓσθαι το παν εν τοϊς έξωθεν περιβλήμασιν^' θαυμάσομαι δέ σου τάν άλλον κόσμον της βασιλείας, ός τάν κόσμον ου ψεύδεται, οίς εκ μεγάλης εγκόσμιου σεμνότητος συγκεκρότηται* και μαργάρων μεν φωσφόρα ταύτα [σ]φαιρώματα και λίθων πολύτιμους άστραπάς και χρυσάν προς ήλιον στίλβοντα και άργυρον εις φώς διαγελώντα20 σελήνης ου πάνυ τι περιεργάσομαι, οίς όσα και θεοϋ τύποομα0) το της βασιλείας οσιον έξωραΐ'κεισαν, [ά]ποθαυμάσομαι δε τους έμψυχους τούτους άπολέκτους εκ γης άπάσης μαργάρους και λίθους και την λοιπήν άναΚογον τιμιωτάτην υλην, τάς τών μ[εγ]άλων εθνών άπαρ-χάς ταύτας, α ι τά σον στέμμα κυκλοϋσι. βαβαί του ποικίλου τών 25 στολισμών, βαβαί τών διαφόρων γλωσσών, δοκεΐ μοι πάσας ενταύθα παρεΤναι τάς της διασποράς' και τον μεν Σκύθην έχω μαθών και ου με ξενίζει τη θέα, Παίονες δε και Δαλμάται και παν όσον τούτοις πρόσοικον, άλλα και ούτοι έθάδες όμόδουλοι μέν, ουκ ολίγοι δέ και

22 έξωραίζεισαν cod. a) Cf. Paroem. Solom. XVL 12. b) Herod. I, 30 sqq. c) Cf. Genes. I, 27.

ORATIO AD MANUELEM IMPEBATOREM 9 5

εις δούλους ήμΤν αύτοΤς εγγεγραμμένοι, ους αυτός α[ί]χμαλωσία παραστησάμενος τω δουλεύειν τετίμηκας. ευ δε οιδα και τόν της Άγαρ, τόν κατασεσαρκωμένον τούτον και εμβριθής και τόν εξ Αρμε­νίων εκείνον τόν συνηγμένον τάς όφρϋς και τω ύπούλω του βλέμ-

δματος το ένδον βαθύ διαφαίνοντα, και μην και τόν Ίνδόν ήρεμα πράς μελανίαν χρωννύμενον, και τον Αιθίοπα έπικεκαυμένον εις ζόφον όλον τόν χρώτα, και τους εκ Γερμανών αβρούς εκείνους, τους αγέρωχους, και άλλους επί τούτοις παντοδαπούς. γαϋρον γένος Ίταλικόν και τού­τους μεν οιδα τ φ συνεθισμω* ό δε άλλόφων[ος] έκεΐνος πρέσβυς

ΐΟταράττει με και ό μετ' αυτόν έτερος και δ έπ' έκείνω. και άνθρωποι τοιούτοι συχνοί άλλόκοτον αυτοί γένος άλλόγλωττον, θέα ξενίζουσα, ούδενί των συνήθων παρεοικυΐα τω τε καινοφανεΤ του στολισμού εις θαύμα παράγουσα και τω της διαλέκτου άλλοθρόω έφιστώσα τόν ά^οωμινον και τω άσυνήθει της θέας πηγνϋσα τήν όψιν τοις βλέ-

ΐδπουσιν, έξ έσχατων που γης άρτι ούτοι έληλυθότες, και όθεν ουκ άν τις έλπίσειεν, οις ούτε τα της κλήσεως πάντη άπαραπόδιστα γλώσση δια τό καινότροπον και το τρ[αυλ]άν του ονόματος, ουκ άν δε ουδέ έρμηνεύς εύπόρως εύρίσκοιτο ύπουργήσων τα της Όπο^ολγ\ς εις τόν της πρεσβείας σκοπόν. ούτω σπάνιον χρήμα προς θέαν οι άνθρωποι

20 ούτοι και οίοι τους φθάσαντας χρόνους τήν Κωνσταντίνου ταύτην άποκρύπτεσθαι. νυν δέ, άλλα και αυτοί περί σε ήκουσιν έντευξόμενοι και τω σω στέμματι κόσμος παραπεπήγασιν έκ καινής, και τόν θεα-τήν έκπλήττουσι, καθά και λίθος τίμιος εις έμπορίαν πρωτοφορούμε-νος. τούτον έγώ σου τόν καλλωπισμόν άποθαυμάζω μάλιστα, θειό-

25τατε βασιλευ, τόν έμψυχον κόσμον, τόν έλλόγιμον στολισμόν, τόν πολυτίμητον και κόσμον τω όντι τουτόν αποκαλώ, ότι και βραβείας παγκοσμίου συνεισφοράν, και ουδέν τούτου μακαριώτερον θαϋμα τί­θεμαι και τό Σολομώντειον παρωδήσας λαλώ και αυτός παν τίμιον ουκ άξιον είναι αύτουα),καί λ ίθους || τούτους τροπολογώ, οι και έμου σιω-Π48ν.

3θπώντος άρτι κεκράξονται13). κεκράξονται δε άλλος άλλα και έκαστος

10 πράττει cod. a) Paroem. Solom. III, 14 sq. b) Luc. XIX, 40.

96 EUSTATHII THESSALONICflNSIS

μέγα τι, ότου χάριν δούλοι και πρέσβεις ήκουσιν, οι μέν τίνες έμφοβοι τον ίκέσιον προτεινόμενοι έφ* οις δεδοίκασιν, και τούτον πολυειδη έπί τε τοΐς φθάσασι και οίς εν τω έστάναι το είναι *και άπερ έν τφ μέλλειν είσίν. ό μέν του κατ' αυτόν έθνους ύπερπονούμενος στη ναι του λοιπού το φθάσαν κακόν αύτοΤς παρακλητεύει και μη προσεπι- 5 ξανθήναι το άλγος μηδέ δευτέρων χειρο[ν]ωνα) πειράσασθαι ό δέ τις τον έφεστώτα φόβον διεκδυναι άντιβολεΤ* άλλος έφ' οίς μέχρι και νυν ήλέηται προσεπιτεθηναι και τα εις το μέλλον έκδυσωπεΐ* ουδείς δέ όστις των απάντων έξω βάλλει του μέλλοντος, την εϊσέπειτα θη-ρώμενοι πάντες άσφάλειαν. ούτω πολύς ό φόβος έπήρτητα'. τούτοις, ίο είδόσιν ώς δει μόνον έπινευσαι τον αυτοκράτορα κατ' αυτών και τετέλεσται αύτοΤς το δεινόν ειπείν και γέγονε, θελησαι και πέ-πρακται1")· έστι γαρ και ενταύθα προσαρμόσαι το παλαιόν εκείνο' αύτίκα λόγος ην, τετέλεσται δέ έργον0)' και συνεξέδραμεν ή πραξις τω νεύματι και ουδέ ρήμα πέπτωκεν άργόν. και ουιω μέν ούτοι, 15 όσους ό φόβος εις λίθους μέν ούκ έπηξεν, έτι γαρ έλπίσι θάλπονται, εις βαθύν δέ ώχρον έβαψεν. άλλοι μετά δώρων ίλαροί πρεσβεύοντες ήκουσιν, και τούτων πολύ το διενηνοχός και όντως πολύτροπο ν οι μέν γάρ οφείλεται συνεισφορών ιστανται, ας παλαιός μέν έξ ότου χρόνος της 'Ρωμαϊκής επικρατείας απήγαγε και τών δημοσίων άπη- 20 μαύρωσε κύρβεων, ή δέ ση χειρ εις εμφανές ήγαγε και ακόντων τών έχθρων εισπράττεται* οι δέ και άλλως προς ταΤς του φόρου συνεισφο-ραΤς και δώρων έπιθήκαις εύγνιυμόνους δεξιουνται όπόσα έν τιμίοις τέτακται και οια έσω χρηναι προκύπτειν ταμείων βασιλικών, έτέροις προ έργου τέθειται παντός παρά σέ, τούτο δη και μόνον, έλθεΤν και 25 θέας γλυκείας [έπα]πολαυσαι και προσκυνησαι και την εντεύθεν εύ-κλειαν έπισπάσασθαι. και σκοπός της μακράς όδοιπορίας αύτοΤς ή βασίλειος έντυχία και το μαθεΤν, ώς ούτος έστιν εκείνος όν ή φήμη διεζωγράφει μέχρι αυτών ήκουσα, οι και τοις χρώμασιν έκείνοις την

3 εσταναι cod. | 3.4 οίς—είσίν dubium | 5. 6 an προσεπαυξανθηναι? j 19 οφείλεται cod. | 22. 23 συνειφοραϊς cod.

a) V. Paroem. gr. Leutsch. Schneid. II, p. 357, adnot. 88. b) Psalra. XXXII, 8. c) II. XIX, 242.

ORATIO AD MANUELEM JMPERATOREM 97

άρχετυπίαν παραβάλλον[τες] ταύτην [μεν την κα]λλιγραφίαν της ζωγράφου φήμης έθαύμασαν, σε δε αυτόν άπηκριβώσαντο και αν­θρώπων κάλλιστον είναι και στρατιωτών άριστον και βασιλέων κρά-τιστον και οίον πανταχού γης διικνεΐσθαι τοΤς άριστεύμασιν και πάν-

5τας έπισπασθαι προς εαυτόν και, ίνα τι και της μεγίστης εορτής εις ομοιότητα έρανίσωμαι, ή[τις την έμήν] ταύτην προάγει πανήγυριν, αστήρ μεν ώσπερ προλάμπει και επί σοι το της [φή]μ[ης] λαμπρόν και εις άπαν έθνος πρόεισιν αυτοί δε τη φωσφορία ταύτη επόμενοι φθάνουσι μέχρι και σου* κάνταϋθα και τον δρόμον ίστώσι3") και τα

10πάλαι θαύματα εν σοι το παν περιγράψαντες και άλήθειαν τοΤς λό-γοις επιμαρτυρόμενοι, γραφικώς, οιςήκουσαν έν τη γη αυτών περί σου, απέρχονται μακαριστοί άξιοθέατον έκδιηγούμενοι τοΰτο καλόν και έπισφραγισάμενοι θεωρίας αλήθεια όσαπερ γ\χουον ώτός ακοή1'), είσί των πρέσβεων τούτων ποΧλοι και συμμαχικήν θεοκλυτουντες

15 έπικουρίαν, εφ' οίς κακώς οι απεναντίας αυτούς διατίθενται ||, και τών£ΐ49ι\ σών δεδέηνται χειρών, των τοΤς έχθροΐς άπροσμάχων, αις φοβερόν εκείνους έμπεσεΤν ώσεί και θεού χερσί0), δι'ων φόβος τοΤς απαν­ταχού γης εθνεσιν έπισείεται, ας έν μεν όπλοις ίδεΐν κατατεινομένας τών αντίμαχων άλκήν εστίν ιδεΐν και θάρσος και μένος ήρωικόν

20 και $ώμην άπλετον και πτώσιν και θραϋσιν εχθρών, και άλλως δε πρό τών έργων άνατεινομένας βλέπειν και προοιμιαζομένας το ένα-γώνιον φόβον έστι βλέπειν τοις ύπεναντίοις και τρόμον και καρδίας σκυλμόν. και μοι συλλαλοϋσιν ενταύθα και τα πέραν "Ιστρου χείλη και πόλις εκείνη τφ στερεω του τειχίσματος εις πέτραν ώχυρωμένη,

25 οποίαν άδάμας δια παραβολής αν παραστήσειε, τφ δε ϋψει του ανα­στήματος μικρού και άορνις, ην κυκλών μεν έκύκλους νόμφ πολιορ­κίας, τήν δε όπλιτικήν φώμην τέως έπεΤχες, τήν μεν άνδρείαν ήρεμεΐν άφείς* και το ταύτης στρυφνόν, προβεβλημένος δε το της ανεξικακίας καλόν [και] το αυτής ιλαρόν, ότε και περιιών τήν πόλιν έκείνην) ώς

22 εστί cod. | 24 οχυρουμιένη cod. | 27 άνδρίαν cod. a) Cf. Matth. II, 1 sqq. b) Cf. Io. III, 32 sq., XXI, 24. c) I Cbron. XXI, 13.

i. 7

98 EUSTATHII THESSALONIOENSIS

την Ίεριχοϋντα ό λαμπρός ποτέ στρατηγός Ίησους, άνατάσει χειρός αυτός και προβολή ράβδουa) πολύν τον τρόπον τοις έπί του τείχους άνέπεμπες και καινότερον ήκροβολίζου λόγους φαρμάττων άπειλαΤς, αις και τα έργα παρείποντο, και κα[τέπληττες αυτών τάς] ψυχάς, οίς αί άπειλαί ιόν δειλίας τοις πολεμίοις έναπηρεύγοντο, φόβου ταυ- 5 την έκείνοις έπανατείνων αί[γίδ]α [κ]αι [κηρύττ]ων [τ]ά [μέ]λλοντα, ώ[ν τ]ό [τέλος έ]ν [ταϊς] σαΤς χερσίν εκείτο. όπη[νί]κ[α] και [δυ]σ-πε[ιθοϋντ]ας έτι [έώρας] έ[κείν]ους και υψηλ[ώς] βαίνοντας [κ]αί ό[κν]οϋντας την είς τέλος ύπόπτωσιν, προάγεις είς πραξιν το άπει-λούμενον και τους λόγους έργοις βεβαιοΐς, ώς μηκέτι δέον δν λόγοις ίο έπιστρέφειν έθέλειν, ους έχρήν πολέμψ βιάζεσθαι, και περιδυσάμενος τα όπλα τό μέλι μεν άποτίθης της ίλαρότητος ταμιευσάμενος αύτω ες νέωτα χρήσεσθαι, έμπικραίνη δε τοΤς βαρβάροις. και θαττον ή λόγος έκυπτεν ή πολις, και έταπεινουτο άνήρ, ό εν αύτη όχλος, και μέγα ήγείρετο τρόπαιον. 1·5

Άλλ' ώ χρόνος είς τουτό με περιαγαγών ώρας, ώς μη έχειν έμπλατύνεσθαι τοΤς βασιλικοΐς τούτοις καλοΤς φειδοΤ της έν τω λέ­γειν έμαυτου δυνάμεως, οίς άλλοι μεν ένδιέτριψαν προ ημών, αυτοί δε ήκομεν δεύτεροι, και ουδέν ήμΤν μελον, ει τω χρόνφ, αλλ' ει και λόγου δυνάμει, ώς ει' γε λέγειν ην ήμΐν, ούκ αν τα της. δευ-20 τερολογίας ταύτης ώκνήσαμεν. δακτυλιογλύφφ μέν, κατά την Σόλωνος νομοθεσίαν, ούκ αν ε Γη καλόν έν άποθέτφ έχειν δακ­τυλίου σφραγίδα, όν φθάσας ί^οτο, αλλ' έξαφανίζειν και μη άγειν εις τύπωμα δεύτερον, βασιλικών δε θείων πράξεων αεί με-μνήσθαι χρεών, καθά και θεοϋ, και φυλάττειν διά παντός αύτάς είς 25 σφραγίδα χαρακτηρος λαμπρού και έπί πάντας προάγειν και διά,τών αυτών ανάγκη συχνά ί'εσθαι, ει δέ τις δύναιτο. και τοίνυν και αυτός, είπερ είχον έν λόγοις εύροεΤν, περιηγησάμην,άν τό βασιλικόν εϋτολ-μον, τό του θράσους ένθερμον, τό έν ανδρεία μονήρες και ώς αληθώς

4 unum aut duo verba in codice desiderantur | 5 έναπερρεύγοντο cod. | 6—9 αιγίδα—οκνουντας] hic locus valde corruptus est [ 14 άνηρ] an αφαρ? | 16 ώ] an ό? | 19 μέλλον cod. | 22 σολο[λωντος cod., emendationem monstrat Diog. Laert. I, 57 | 27 δέ] an δη? | 29 άνδρία cod.

a) Ies. Nav. VIII, 18.

OEATIO AD MANUELEM IMPEKATOBEM 99

εξαίρετο ν το γενναΤον εξαλμα. και ου λέγω μόνον το εν τη πόλει, άλλα και || το εις γην εκ του ποταμού και της διήρεως άλμα, τόί.ΐ49ν. προ των άλλων απάντων, οι την πρόσβασιν έτρεμον, ο δη και ποδή-γημα ην εις την των πολεμίων και πήδημα υπέρ τά έσκαμμένα, ει-

.5πεΐν καιριώτερον, διά το τοις άλλοις άνέφικτον. έσται δη ό τόπος εκείνος άοίδιμος, και βασιλικόν άλμα τοις έπιγόνοις κληθήσεται και κάτω βαλεΐ τάΘετταλικά πηδήματα έν ταΤς παλαιαΤς άοιδαΤς, το τε έν παροιμίαιςa) το τε αχίλλειον1"), ουκ αν έξω μοι περιηγήσεως έπεσεν ουδέ ή προ των δλων βασιλική κατά της πόλεως εκείνης

10 έφοδος, δ δή χαρακτηρίζει τον πρόμαχον, ουκ αν έσίγησα το ένθεον της ορμής, το προ πάντων άετου, είποι αν ή γλυκεία μούσα, όρ-μημα, τήν των κλιμάκων επί τφ τείχει στάσιν τε και άνάτασιν, ένθα των άλλων όκνούντων πελάσαι τω τείχει αυτός κάνταϋθα μόνος και ήγγισε.καί τη βάθρα της έλεπόλεως τήν στάσιν ώρισε και τη πολιορ-

15 κία στερρόν τον θεμέλιον έπηξε και καταπίπτειν ουκ άφήκε τφ δέ[ει] τους'Ρωμαϊκούς, άλλ' εις εύτολμίαν άνέστησε και αυτοΤς μέν τήν έπί τείχους άνάβασιν ήσφαλίσατο, τοις βαρβάροις δέ υπήνοιξε τήν εις αδου κατάβασιν0). πηγνυέτω μέν ούν ό θερμουργός, ό μέγας Αλέξ­ανδρος, πολιορκητικήν κλίμακα και άναβαινέτω θρασύτερον δι9 αυ-

20 της, άλλα και κινδυνευέτω μικρού εις θάνατον εις ουδέν δέον θρασυ-νόμενος εκείνος*), άλλ' ό έμός μεγαλουργός και μέγιστος βασιλεύς και στρατηγεί και άνορίζεται και μόνος πολιορκεί τήν σπουδαίαν έκεί-νην πόλιν και πάντα μετά θάρσους έμφρονος. και θράσος ουδαμοϋ και κίνδυνος ούδαμου, άλλ' ή κλΐμαξ άνίσταται υπ' αύτφ άρχιτέκτονι

25 χειρουργοϋντι τήν στάσιν και πίπτει μέν ή πόλις, συγκαταπίπτει δέ και το βάρβαρον θράσος και υψουται τά καθ' ημάς, και ούτω κάν­ταϋθα σοφόν εν βούλευμα και μία βασιλική δεξιά τάς των πολ­λών χείρας ένίκησε6), τάς τε ημετέρας τάς τε μή, τάς μέν υπερ-

10 δή] an U? | 27. 28 πολλών] άλλων cod. a) Cf. Lucian. De saltat. c. 14. b) II. XXI, 269, 302. c) Isocrat. X, 20. Cf. II. VII, 131. d) Arrian. Anab. IV, 21, 3 sqq. e) Eur. fr. 200, 3.

100 EUSTATHII THESBALONICENSIS

παίουσα ταίς άνδραγαθίαις, τάς δε τάς πολέμιας και άχρειουσα και το δλον ειπείν έκνευρίζουσα.

Έξεθέμην αν είς πρόοπτον τω λόγω και τάς των βελών εκείνων πτήσεις, α τον μεν αίσθητόν ϋπέτρεχον ήλιον δσα και νέφη, του δε καθ' ήμας θείου ηλίου νιφετου δίκην κατεπετάννυντο ροιζοϋντα 5 μεν είς φόβον, θροουντα δε τοΰτον μηδέν μηδέ τό του νοός φωσφό-ρον κατασκιάζοντα, ει μόνον υπέρ ημών άνύσει τό σπουδαζόμενον. ει μέν ούν και ώς υπό σκιάν τοιούτοις έμάχετο νέφεσι, τοΤς πυκνά έπαφιεμένοις βέλεσιν a), ουκ οιδ' ει' τις τά τοιαύτα ρητορευσας ουκ έφώνησεν. είπε δ' αν τις αυτόνομα γράφειν έθέλων και οίον 10 έψυχώσθαι τά βέλη εκείνα και είδέναι ποΐ πέτονται, και ήκειν είς έννουν και που και αίδημόνως εχειν βασιλικού τοιούτου ψαύειν σώ­ματος, άλλ' έγώ και τοΰτο μεθέμενος είπον αν μετά του Δαβίδ εκείνα βέλη πετάμενα ημέρας1*), άφ' ων ο ημέτερος ουκ έφοβήθη βασιλεύς* αλλ' αυτά μέν άφηκε τη πανοπλία καταπήγνυσθαι, σάκος 15 δ' άνεδέξατο πολλά0) και ουδέ ή τετράφαλος ην απαθής ταίς βολαίς, αυτός δε των έργων είχετο τοίς δπλοις έπιτρέψας την άμυναν τών βελών, και ούτω μέν αν έκκροαίνειν τούτοις είχομεν, ει τόλμαν του ρητορεύειν είχομεν και έπλουτουμεν είς τό λαλείν άλλ' ύποτρέχει και ήμας ή τών φθασάντων, φι[λοτ]ίμως είς ταύτα ειπείν, αιδώς, δθεν 20 τήν μέν έπ' αυτά συντονίαν σχάζομεν, προβαίνομεν δέ τη όδφ ην είλόμεθα, ούχ δτι βαίνειν όκνουμεν ετέρων ί'χνια καθομάά), τό Καλλιμάχειον, άλλ' δτι και κατά τήν μεγάλην Καλλιόπην τάς άματροχιάς6) είς δύναμιν έκτρεπόμεθα.

f.l50r. Πολλοί τοίνυν τών || εν όφθαλμοίς πρέσβεων τούτων, μέγιστε 25 βασιλευ, τον σον πάνσεπτον θρόνον κυκλοϋντες κατ' άλλος άλλο τι,

11 έ[λψυχωσθαι cod. | 22 καθο[λά] καθ' opjpov cod. | 24 ά[/,ατροχιάς] insuper alia manu insertum est ξο ( = ά[Λαξοτροχιάς)

a) Cf. Plut. Apophth. Lacon. Leonid. 6. b) Psalm. XCI, 5. c) II. V, 619. d) Cf. Callim. fragm. 293: έτερων Ί'χνια μη καθο(χά, ex Eustath. II. ρ.

1317, 18. e) II. XXIII, 422 sqq.

ORATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 101

oi δε καί επικουρίας δεδεημένοι στέλλονται παρά σέ, ώς εντεύθεν ον σώζεσθαι, ει' πόθεν αυτοΤς ολέθρου έφήπται πειρατα*). καί τυγχάνουσιν ων έθέλουσι, καί, το του Δαβίδ ειπείν, βοήθημα εξ άγιουb) αύτοίς αποστέλλεται καί έκ Σιών της νέας ταύτης άντί-

δληψις, καί έστι βλέπειν την των ^Ρωμαίων αρχήν εις το πάλαι πρεσβεΐον έπανακάμψασαν, ώς μή μόνον έχειν εαυτή- έπαρκεΐν, άλλα καί τοις άπανταχόθεν δεδεημένοις έπικουρεΤν. καί νυν αληθώς αυτάρκεις ημείς καί εις ολοκληρίαν έπανήλθομεν καί σεμνότεροι ώς το απ' αρχής έγενόμεθα, ότε πάντα τής 'Ρωμαϊκής αρχής ήσαν

ΐούπήκοα καί ήν άνταναιροϋσα πόλίμους μέχρι τών περάτων τής γής°). καί ούτοι μεν μύριοι πρέσβεις αυτοπρόσωπους ικεσίας πε-ραίνοντες εις κόσμον του σου προβέβληνται στέμματος, άλλα τίνες ούτοι πρέσβεις έγγραφους αναφοράς προϊσχόμενοι καί δεητήριον κο­μίζοντες φορυτόν καί, ώς αν τις είπη, φακέλλους γραφών άνατεί-

ΐδνοντες; ή πάντως καί αυτούς έφ' όμοίοις ό τόπος ούτος έχει παρε-στώτας καί τφ σφ προσανέχοντας στέμματι; αλλ' αύτοΐς μεν ύπουρ-γήσουσι κατά μόνας οι τόμοι, όσα καί στόματα, καί άπαγγελουσιν όπόσα καί περιέχουσι καί οι όχουντες αυτούς επί χείρας τών δεόν­των τεύξονται* έμέ δε τό γράμμα εκείνο τέρπει τό διαπόντιον έναγ-

2θχός που έκ τών 'Ιταλικών κλιμάτων οιωνός αίσιος έπιπετασθέν καί μεγάλων ές νέωτα τροπαίων προάγγελος, όπηνίκα σύ μεν άρτι προήρ-χου του καλοϋ τούτου τής βασιλείας όρμου κατά τής Άσιανής Ά,γαρ, τής τριδούλου παιδίσκης, τά δε τής εσπερίας νίκης ήμΤν ήγγέλλετο, όρνις του μέλλοντος αγαθός, φήμη πρόδρομος ευτυχίας, καλόν προεκ-

25 τρέχον κάλου, νίκη προάρχουσα νίκης τής εις έωαν ή προς τή. εσπέρα. καί ήν ενταύθα καινότερον ήπερ κατά τόν έπί !4τρέως πάλαι λόγον5), έπεί καί αληθές έν πράγματι τό ήμέτερον, ήλιος νίκης έξ εσπέρας μεν άνίσχων, εις δε την έω φθάνων άντίδρομος τω παντί. καί Άλεξ-άνδρφ μεν όρνιθες ποτέ τής ο^οΰ προήγον αίσιοι καί την εκείνου

2 πέρατα cod. | 4 αύτοΐς άπεστέλλεται cod. | 29 α'ίσιον cod. a) II. VII, 402. b) Psalm. CXXI, 2. c) Psalm. XIX, 4. d) Eurip. Orest. 995 sqq.

102 EUSTATHII THESSALONICENSIS

πορείαν ευτυχώς άπεύθυνον*)· ην δε άρα πολλφ σεμνότερος ό του σου κράτους προπεταννύμενος ούτος οιωνός και αληθώς βασιλικός και, ώς αν τις *Ομηρίδης είπη, άριστος οιωνός άμύνασθαι περί πάτρης*) ποιεΐν τον βασιλέα ευελπιν ό δε ην ή προοδεύουσα νίκη, το της εσπερίας ευτυχίας διάγγελμα. 5

Ώ νίκης ταύτης μεγάλης, ήτις εκ τών έωων ήμΤν έπανέτειλεν* ώ νίκης εκείνης της εναγχος, ην λαμπράν έκ της εσπέρας άπαι-θριάσασαν εγνωμεν. ουπω τοις πολεμίοις ήγγιζε, και νικητής έπιέ-ναι ήγγέλλετο, και αυτοί το μέλλον έμάνθανον. ήγγικε και άμα νενίκηκε* παρασπιζουσιν δύο αύται μεγάλαι νΤκαι τόν αεί νικητήν 10 προήγαγε νίκη τόν αυτοκράτορα, νίκη και έπανήγαγεν ουκ ην γαρ μή και έπανελθόντα νικαν. λαμπρόν τι νίκης χρήμα και αυτή, κα­λόν και ή προάγουσα* ποίαν άρα ταύτην ή κείναν στείχω0)} έστιν έκατέραις πολύ το σεμνόν. έθνους ενταύθα μεγίστου θραυσμός τών έξ'Ισμαήλ, κειμένου μεν υπό πόδας τω βασιλεΐ3) αφ' ίκα-15 νου αυτούς εις γήν κατασπάσαντι, μελετήσαντος δε και θρασυνο-μένου τήν έγερσιν και καταρριφέντος αύθις εις πάταγμα. και έκε? δε μεγάλων εθνών συνασπισμού ρήξις και πτώσις εις γήν έκ τής ορθής ποτέ στάσεως, σχοινίον έντριτονΘ) έκ'εΤ παρελύθη τής συν-

ί.ΐ50ν.αφής και άσύγκλωστα ήλέγχθη κλωσθέν. || ενταύθα πυκνόν άνε-20 λύθη Περσικόν άλλόφυλον σύστρεμμα και ζεύγλη σιδηρά συνετρίβη προς μίαν σύμπνοιαν τους σκληροτράχηλους Πέρσας ένζεύξασα, και σύνδεσμος άνεκάμφθη, ούχ οιόν ποτέ δεσμόν αμάξης διαρρήξας Αλέξανδρος τήν τής Ασίας έσχεν αρχήνf), αλλ' δν ούκ ήν έτέρω άναλυσαι και άποστήσαι τής συνεχείας, ει μή θεφ μόνφ και τούτφ25 <τφ> ένθέφ και σοφψ βασιλεΤ. έκεΐ κατά γήν και κατά θάλασσαν

1 άπούθυνον cod. | 16. 17. an θρασυνα(λένου? | 26 τώ om. cod. a) Arrian. Anab. III, 3, 6. b) II. XII, 243. c) Eurip. Hecub. 162 sq. d) Psalm. CX, 1. e) Eccles, IV, 12. f) Arrian. Anab. II, 3, 7.

ORATIO AB MANUELEM IMPEBATOREM 1 0 3

έστη τα τρόπαια και στοιχείοις τούτοις τα της νίκης έπεμερίζειο' ενταύθα εκποδών ή θάλασσα, ούρανόμηκες έν γη τό'τρόπαιον εστηκε. δοκώ μοι τό έσπέριον έκνίκημα έχειν τι πλέον σεμνύνεσθαι, ότι μόνω νεύματι καί φόβω βασιλικφ έκεΐ τό τρόπαιον έξανέστηκεν. οίδε γαρ ό

5 μέγιστος βασιλεύς έπαφιέναι πανταχού γης, Οσα και βέλη θανατηφόρα, τον εαυτού φόβον τοις εθνεσι. καί ην τούτο μάλιστα πάντων έξαίσιον, άπεΤναι μεν αυτόν τω σώματι, παρεΐναι δε τη ψυχή και ταΤς νοεραΐς εκείθεν προόδοις άνύειν κραταιώς τό άρίστευμα. έφίστασθαι μεν γαρ τον αυτοκράτορα πράγματι ταύτόν έστι και τό παν έξανύεσθαι, μη

10 παρόντα δε δια των αυτών θαυμάσιων έρχεσθαι, τούτο ην τό πάν­των έξαίρετον. ούτω τα της εσπερίας νίκης καθέλκει με καί εις ροπήν άγει καί αρπάζει την πρόσληψιν. άλλ' όψέ γουν άναφρονώ καί οιδα δεκάζων την ψηφον καί εις ορθόν διαγνωμονώ. άδελφά φρονοϋσιν άμφω αί νικαι καί κατά τάς εικόνας τών χαρίτων εις άλλήλας έκά-

ΐδτεραι στρέφονται καί εις έαυτάς άπονεύουσι καί δεξιάς άλλήλαις έμ-βάλλουσι καί εις έν έρχονται καί όμολογοϋσι τη κοινωνία, ώς άρα έτερα της ετέρας έξήρτηνται. βασιλικής μεγίστης καί αύται δυνάμεως προβολαί* παλαιών έκνικημάτων ούτος ειρμός* όδου μακράς άριστευ-μάτων έπί τό μείζον πρόοδος' αλληλουχία κατορθωμάτων, σειράς

20τροπαίων προηγησαμένων έπαύξησις. προάγουσι μυρίαι νΐκαι βασι-λικαί, όποϊά τίνες πρόγονοι, εις έσπέραν προτρέχουσαι προς τό έω μεταπηδώσαι καί πάλιν ώς εξ υπαρχης άνακάμπτουσαι καί συμπε-

ευουσαι τφ παντί. αύται τοίνυν εκείνων επίγονοι, έφ* ων καί οίον άντίβασις γίνεται τις καί ώς έν άντιπόρθμφ μετάβασις, ή καί εις

25κύκλον περιαγωγή. αί της έωας νίκης λύουσαι τό της φήμης πτε­ρό νa) εις την έσπέραν καταπαύουσι καί τη βασιλική δυνάμει τά όμοια εργάζονται θροουσαι τους αντίμαχους καί νίκην τίκτουσαι. εκείθεν αύθις όμοια νίκη άντιπετασθεΤσα πορθμεύεται προς άνίσχοντα ήλιον* καί ουκ έστιν όπως ου μέγα τι καί αύτη κατεργάσεται δειματουσα

30 τό βάρβαρον τοις έτερων κακοΤς καί εις νίκην έτέραν άπολήγουσα* αί δέ·τό εντεύθεν καί εις βορράν διαπετασθεΐσαι καί διαβάσαι τά νότια

3 an δοκεϊ? | τί del.? | 13 διαγνο[Λονώ cod. | 21 το] an την? a) Achill. Tat. VI, 10, 4 : <ρηρ) πτερών ταχύτερα.

ριοδ

104 EUSTATHII THESSALGNJCENSIS

έπί πλέον πληθύνονται και πάντα πληροϋσιν εαυτών, και ουκ εστί τόπος δς ουκ οιδε νικητήν τον ήμέτερον αυτοκράτορα, τον δντως άήττητον.

Και ούτω μεν άδελφά φρονοϋσιν αϊ κατά το προσεχές νΤκαι και πρόοδον έχουσι την αυτήν και τφ πρεσβείφ εις ταύτόν έρχονται* 5 ,έχρυσι δ' ούν μέγα και ί'διόν τι έκατέρα σεμνό.ν. πεζομαχίας έκεΐ και ναυμαχίας ίσταται τρόπαιον* ενταύθα γη μεν μόνη βλέπει το άρι-στευμα, ή δε υπ' ούρανόν περικροτεΐ ξύμπασα. ώ νίκης εκείνης μή φεισαμένης αιμάτων ανδρών* δ δή τοις μέχρι παντός άφραίνουσιν εις έπιτιμίου δίκην άφώρισται* ώ νίκης ταύτης φεισαμένης αιμάτων άν- ίο δρών, οποίαν έν επαινώ τίθεται και τών τις σοφιστών αξιών αίμά-

f. 151 r.των δίχα ί'στασθαι τρόπαιαa). || και ουκ άρα πυγμικοϋ μόνον ανδρός ή αρετή δίχα πληγών του αντιπάλου τό κρεΐττον φέρεσθαι άπαγορεύειν ποιοϋντος χρονιά χειρών άνατάσει, αλλά και αρχηγού αρίστου τών αντίμαχων τη εξ επιεικείας επίμονη περιγίνεσθαι και 15 ούτω περιποιεΐσθαι παν τό νικώμενον.

Ώ άνδρες *Ρωμα?οι, νικώμεν και δπλα γυμνοϋντες και άπειλητι-κόν έμβοώμενοι και μόνον φαινόμενοι, τό δε καινότατον και εις νουν τοις έχθροΐς λαμβανόμενοι* ανδρείας έργα ταύτης βασιλικής και του πολλάκις τους βαρβάρους παθεΤν υπ' αύτου τά δεινότατα, ή θήρ μεν 20 είσάπαξ που βάλλεται και προτροπάδην φεύγει και σώζεται και τόν βεβληκότα βλέπων ες νέωτα τήν αυτήν τρέπεται και είσαϋθις ομοίως, και τούτο μέχρι παντός* άνθρωποι δε παθόντες οίκτιστα και δεινό­τατα έστήξονται εις πλέον και προσμενοϋσι τον βάλλοντα; έστασίασεν έθνος, καινόν ουδέν εικός γάρ ώσπερ σώματα, ούτω και πόλεις και 25 έθνη νοσεΤν* έκεΤνο δε μάλιστα καινόν, ώσπερ ει κατακαυχαται νόσος θείας δυνάμεως, ούτως ει και βασιλέως ένθέου βάρβαρος άλαζών εις θράσος έξοιδήσας και φυσηθεις υπέρογκα, και μήν ούτε έκεΤνο* τί γάρ ούκ άνύσει θεός βουληθείς; ούτε τούτο' τί γάρ ούκ άν επιτέλεση βα­σιλεύς ένθεος διανοηθείς; έξυπανέστη προς δγκον θράσους έθνος πο-30 λέμιον, αλλά χρή καθάπερ τινά έπαοιδήν τό βασιλικόν αύτφ έπιλα-

19 άνδρίας cod. | 21 που cod. a) Diog. Laert. I, 77.

ΟΉΑΤΙΟ AD MANUELEM IMPERATOREM 105

ληθήναι όνομα, καί το c&ouv τεταπείνωται. άπεθρασύνατο επί πλέον το άλλόφυλον γένος, αλλ' toou το του Χρίστου κυρίου πρόσωπον επί τους άτασθάλους' καί τ ι ς ϋποστήσεται Ε ) ; έσκληρύνθησαν τ η ν καρδίαν εισέτι1*), καί ευθύς έπ' αυτούς αϊ πληγαί, καί ουκέτι ζήσον-

5ται. ταύτα θροουσι τους απανταχού γης καί καταδουλοϋσι τω βασι-λεΐν ταύτα νυν καί τον 'Ισμαήλ έρριψαν καί τον Αυσονα συγκατέρρι-ψαν, τον ην δτε φοβερόν, τον τοις πάλαι χρόνοις δυσάντητόν τε καί δυσαντέβλεπτον, τον, ώς ή παροιμία, αιθέρος ϋψηλότερον 0) , τον βροντώντα μεν οίον ταΤς άπειλαΐς, κεραυνοβολουντα δε τω πυρί του

10 θυμού, το παν δε κατασείειν έθέλοντα, νυν δε νήνεμον μένοντα καί των εγγενών φυσημάτων λαθόμενον, δς, ην μεν καιρός δτε παφλά-ζων όποΐά τις άνέμοις ταραττομένη θάλασσα, ούτε κατά χωράν έμενε καί πολλαχοϋ τη 'Ρωμαϊκή χέρσφ προσερρήγνυτο, νυν δε ήσυ-χίαν άγει καί τό κύμα θραύει καί εν έαυτω παύει καί γαληνιαν ευ-

ΐδχεται καί ώς οίον ειπείν πεπέδηται ό κυματίας ρους, ό άγάρροος ά ) , ου κατά την Περσικήν έκείνην άλαζονείαν καί την εκείθεν πέδην, ην παρέσυρεν ό Ελλήσποντος8), άλλα κατά τήν αληθή σιδηροπέδην, ης πολλάκις καί τό γαϋρον έθνος πεπειραται τω βασιλεΤ πεσόν ύποχείριον.

Καί ήν μεν κάκεινο καινόν και εις αίωνίαν μνήμην κεισόμενον, 20 δτε τά μυρία έκεΤνα φυλά, τά εκ της εσπέρας ήμΤν άναβράσαντα, εις

κενόν έπεφύησαν. καί τις ουκ οιδε τών έτι περιόντων τους εξ Αλα­μανών εκείνους καί τών δσοι πρόσοικοι, οι τήν έπέκεινα της Άδριάδος έσπέραν εις τήν καθ' ή μας ταύτη ν ΟΙΟΊ μετήγγισαν, ους άλλος μέν τις κατά φύλλα καί ά ν θ ε α ώ ρ α ς εαρ ινής^ ή κατά αριθμόν άστέ-

25ρων ή. κ α τ ά χύσιν ά μ μ ο υ ^ περιελθεΤν αν εί'ποι τήν καθ' ήμας, νόμω ρητορείας προς ύπερβολήν άφοσιόύμενος τήν του πλήθους έν-

21 an έπερρύησαν? a) Apocal. VI. 17. Cf. Psalm. LXXVI, 7. b) Exod. XXXII, 9. c) Cf. Diog. Laert. VII, 137. d) II. II, 845. e) Herod. VII, 34. f) Ii. VI, 146 sqq. g) Genes. XXII, 17.

i. 7*

106 EUSTATHII THUSSALONICENSIS

δειξιν; έγώ δε μετά της αληθείας και δίχα του ύπερβάλλειν μετρη­τούς μεν, πάνυ δε δυσχερώς αριθμητούς εκείνους φημι και εις ούτω

f.151 ν. μυριάδας ούκ εύαριθμήτους || κορυφουμένους, ώστε τους επιγόνους μη αν έχειν ραδίως τω πολλω του πλήθους π*στεύειν, ει μη των συγγραφών αυτούς έπειθεν ή αλήθεια και ή πειθανάγκη της πρεσ- 5 βυτικής παραδόσεως και τα κατεστρωμένα μυριαχοϋ κώλα και ή αυτών εκείνων άνθομολόγησις, όσους μη φέρων απήγαγε θάνατος* οϊ κύκλω μεν άλωης ού συνεμετρήθησαν εις άλωνα μίαν, ώσπερ δραγμευόμενοι και σφιγγόμενοι κατά το πάλιν και πάλιν εις συστο-λήν εύαρίθμητον, όποια ή του Ξέρξου περίνοια, όποτε και εκείνος την ίο Άσίαν μικρού πασαν εις την Εύρώπην μετήγαγεν*), όλω δε στόλω νηών έντιθέμενοι, γραπτός αριθμός, εις άντιπέραν τ^οντο. πολύ το του στόλου αί νηες παντοδαπαί, πλείους αί φορταγωγοί* ό φόρτος άπάσαις εις μυριάδας* ταις μυριάσι μέτρον ό τών δεκαδικών κορυ­φαίος αριθμός, το δε ετι πρόσω όκνώ προσλογίσασθαι, μη λεπτολογεΤν 15 έπαναγκασθεις και τών λοιπών μεμνήσομαι, οϊ ούκ έλάττους την ές θάνατον έπορθμεύθησαν. άπέταξεν ό πληθυσμός και ημέρας ικανάς τφ πορθμεύοντι, ότε και εις ζευγμα, είπεν αν τις, δοκεΤν συμπεπήχ-θαι το καθ' ήμας σφίγμα το Έλλησπόντιον, καθά που λόγος έχει το Περσικόν εκείνο Άβυδόθι τέχνασμα b)* το γάρ είσαει πυκνόν τών νεών 20 και το κατά συνέχειαν έπ' άλλαις άλλας είναι γεφυρώματος όψιν τοΐς βλέπουσιν έπεμπε ναυσί καταστρωννυντος τον Βόσπορον, όπηνίκα, ί'να τις και σοφιστευσαιτο, αυτοί μεν εις κενόν έχαινον, τό δε στόμα της Προποντίδος μονοΊουγΙ φωνήν άφιέν την εκείνων άφροσύνην ήλεγχεν, ους ή του πλεονάζειν έξις και τό της επιθυμίας λίχνον ήρέθισε καθ9 25 ημών προσωπείω φιλίας χρώσασα. έξεφόβει γάρ εκείνους τά παλαιά διηγήματα και οια εκ τών σών προγόνων, κράτιστε βασιλευ, αύτοΤς επήλθε δεινά φανερόν έξαγαγουσί ποτέ καθ' ημών πόλεμον φυκοϋν. και εν τφ έπιγόνφ βασιλεΤ τά όμοια φανταζόμενοι γράφονται μεν εικόνα εύνοιας, άκήρυκτον δε τφ όντι βυσσοδομεύουσι μάχην°)30

15 πρόσω] προς cod. a) Herod. ΥΠ, 60. b) Cf. Herod. VII, 33. c) Herod. V, 81. Demosth. XVIII, 314 Keisk.

ΟΚΑΤΙΟ ΑΒ MANUJ5LEM IMPBBATOREM 1 0 7

καί άκαραδόκητον προσβολήν καί τα έξ εφόδου κακά, τω μεν ύπούλω χρωννύμενοι προς άλώπεκας, τω δε λεληθότως ένεδρευτικω άγριού-μενοι προς λεόντων έπίθεσιν. ήρέθι[ζε] γαρ εκείνους ού μόνον το θαρ-ρεΐν οίς έπληθύνοντο καί οίς ήσαν άπρόσμαχοι, άλλα καί ώς έν προ-

5 οιμίοις έτ[άχυν]ε τα του βασιλεύειν. καί ού προ ποΧΚοΰ έγκεχείρισο την του κόσμου κυβέρνησαν, καί τοίνυν έ[πήλθεν] έ[κείν]οις λογίσα-σθαι, ώς άρα κύμα τοιούτον εαυτούς κορυφώσαντες έκκρούσουσι του κυβερνήτου τους οίακας καί τι κακόν διάθωνται το μέγα τούτο της οικουμένης σκάφος, όπερ θεός συμπηξάμενος καί υπ' άλλοτε άλλοις

ΐοκυβερνώσι ποιών εύρεν άρτι τον άριστον καί έπανεπαύσατο5 1) . Καί ούτω μεν λογισμών εϊχον εκείνοι* άλλα μικράν έπισχόν-

τες, εις όσον ίδεΐν την γήν πόρρωθεν, ην έαυτοΐς έπηγγείλαντο5), τάς ελπίδας ήλεγξαν, ώς εξ ονείρου νηφάλιοι βλέψαντες, καί φχοντο ούχ έκόντες καί της άντιπόρθμου ιϊγοντο. είπε τίς αν τηνι-

15 καυτά την του μεγάλου Κωνσταντίνου ταύτην καί σήν,—κοινόν γαρ τό καλόν, ότι καί μένει δι' άμφοΐν έν καλψ, — μη πολεμίους εχειν κύκλω πυργηροϋντας, άλλ' έραστάς περιβλεπομένους αυτήν, τήν δέ, ότι μή άρεστώς είχεν, άπαγορευσαι καί άπείπασθαι τό προς εκείνους φίλιο ν ούτω $αον άντιπαρελθόντες του πο^ου^ίνου διεκπεπτώκασιν.

20 βραχύ γαρ έπισείσας αύτοΤς τον φόβον καί έμβριμησάμενος δραστι-κώτερον, ήδη δέ που καί ψαύσας εκ μέρους καί διατινάξας έμβριθέ-στερον ένεκελεύσω' καί αυτοί άπήλθον της θρασύτητος || έκλαθό-ί.ΐ52ι·. μενοι καί ταΐς κεναΤς έκείναις έλπίσι τα πτερά λύσαντες αύτάς τε άφήκαν εις άρπυίας πέτεσθαιc) καί αυτοί τάχει ποδών συναφίπταντο

25ταΤς κατ' αυτών ίστορίαις ήμΤν αφέντες έλλάμπεσθαι. Ήσαν μεν ούν κάκεΐνα καί θαύματα άξια καί μένουσι θαυμαζό-

μενα καί μενουσι μέχρι παντός, τα δέ νυν ουδέν ήττον καί αυτά έκ-λάμπουσι καί τοΐς μεγίστοις έξισοϋνται θαύμασιν* ίνα γάρ τους έξ 'Ισμαήλ εις καιρόν ύπέρθωμαι, — ό γάρ νυν παριππεύει με — ούκ

3θέπελθόντας ήμΤν τους τοιούτους άμύνη, θειότατε βασιλεϋ, άλλ' άπο-

5 έτ[άχυν]ε dubium | 8 an διαθησονται? | 26 an κάκεΐνα θαύματος? a) Genes. Ι, 31, II, 2. b) Cf. Deuteron. XXXII, 49. c) Cf. Odyss. I, 241 sq.

108 ΕϋΒΤΑΤΗΠ THESSALONICENSIS

σφίγγεις οίκαδε και στενοχωρείς και πατεΤν την ήμετέραν γήν ουκ έας. ουκ άφίης προσβαίνειν τοΐς ήμετέροις, αλλ' εξαναγκάζεις δεδοι-κέναι περί τοϊς εαυτών, ου μόνον ου προσκτώνταί τι των ημεδαπών, αλλά και άγωνιώσιν εφ' ο?ς αυτοί έχουσιν* ουδέν τι δρώσι καί*' ημών, άγαπώσι δε, ει και μη δεινά πάθοιεν άφ'ήμών. και ήμεΤς μεν αυτούς 5 ίδόντες τότε βραχύ τι καιρού και άναβλέψαντες ίδεΐν ούκέτ' είχομεν άποκρυβέντας και εαυτούς άφανίσαντας, αυτοί δε εν όφθαλμοΤς τον εξ ημών εχουσι πόλεμον και τά εκείθεν κακά. ούτως αύτοΤς το [έχ-θ]ρόν άντιπεριήγαγες, ούτως έξ ημών εις αυτούς άντιπεριέσπασας τά δεινά και οις κινδυνεύουσιν έφ' οίς έχουσιν έκλαθέσθαι τών καθ' ίο ήμας ήνάγκασας μηχανησάμενος ούτω σοφώτατα την θρυλουμένην άντιπερίστασιν.

Και ην μεν έκεΐνο άπαγαγεΐν τους βλάπτοντας, πολλφ δε άρα κάλλιον, ότι τον κίνδυνον αυτοΤς περιέτρεψας περί τά οίκοι καταστή-σας τον πόλεμον. καλόν κυνηγέτης έξω που κοίτης έπιόντα τον θήρα 15 βάλλων και άποστρέφων, άλλα τφ παντί καλλίων ό το θηρίον δο-κεύων και του σπηλαίου έσω κατακλείων και κωλύων την πρόοδον. ουκ αν ούδ' Αλέξανδρος μέγας ην, ει μόνον ήρκεΐτο μη πολεμούμε-νος. ουκ αν έμονάρχει Καίσαρ καραδοκών οίκοι τον πόλεμον. ΟΌΥ,ΟΌ^

και εκείνοι συστέλλειν μεν άφηκαν εαυτούς και υπό κόλπφ κρύπτειν 20 τάς χείρας, έκτείνοντες δε τών πορρωτέρω -ηπτοντο και ούτως έμεγα-λύνοντο. κατά ταύτα δη και αυτός, βασιλευ υπέρτερε, ουκ εκ του άγχι τους πολεμίους αποσοβείς, ότι μη προσπελάσαι σοι έχουσα, άλλ' έ ξ α­ποστέλλεις τά σά βέλη θειότερα πανταχού γης και σκορπίζεις αυτούςa). και άλλως δε συστέλλεις έκεΐνο μεν τφ σκεδασμω της ήτ-25 της, του^ο δε τφ συγκλεισμφ της στενοχωρήσεως· και ου μόνον μακράν αυτούς είργεις άφ' ημών, άλλα και την εκείνων αποσπώμε­νος έπαύξεις τά της κληρονομιάς σου, ό όή ενταύθα τοις άγερώχοις έσπεριοις έπισυμβέβηκεν έθνεσιν, ο\ πάλαι ποτέ καθ' ημών έκδραμόν-τες άρτι όρων έσω μένουσιν. έστι και άλλο μεγαλεΐον ενταύθα τφδο

8.9 [έχθ]ρον dubium | 11 σωφώτατα cod. | θρυλλου[λένην cod. | 22 an υπέρτατε?

a) Psalm. XVIII, 14.

ΟΕΑΊΊΟ AD MANUELEM IMPERATOEEM 1 0 9

πράγματι* ότι μη προς μόνους αυτούς δ ύπερόριος συντάττεται πόλε­μος, άλλα και συνέμιξε μεν τούτοις εις συμμαχίαν και δ ψυχρός υποκόλπιος όφιςα),οί άποστατικοί δούλοι,το θρασύ και δειλόν φϋλον, οι χαμαιλέοντες λέοντες, οι προς παν τι μάλλον αν χρωσθεΤεν ή προς

5 το της αλήθειας λευκόν, οι τρώκτα ι και υπέρ τους της ποιήσεως*), ήνυσαν δε ουδέν ούδ' αυτοί* /αθάπαξ γάρ ήττασθαι μαθόντες ουκ άπέμαθον το κακόν ου μην ούδ' άπομαθήσονται, άλλα και τους συμ­μάχους εις δμοίαν άγωγήν μεταστήσουσιν όμοιοι, φασίν, όμοιους0) και ουκ άφυώς εις δειλανδρίαν άσκήσουσι* σύκινης ταύτα επικουρίας

ΐοέκείνοις επιπλοκή, σχοινίον οίον εξ άμμου, || κλάσμα μη άλληλου-£ΐ52ν. χούμενον.

Άλλ' ενταύθα του λόγου γενόμενος πολλαπλουν θεωρώ το θαϋμα και πληθύνω τά της εκπλήξεως' μέγα μέν και το της νίκης, το εκ τε γης εκ τε θαλάσσης, και ταύτης το έν άκαρεΤ ώραςά)# και δπως

15 ή των Πικεντίνων πόλις εκείνη τήν του \γκώνος τοις πολιορκηταΤς ουκ έψεύσατο κλήσιν παρακρουσαμένη και την κατ'εύθυωρίαν αύτοϊς παραποδίσασα πρόοδον, και ώς οι τέως έπιχαίροντες εσπέρας τη πό-λει και στόμα πλατύνοντες και οία τι δεΤπνον έμβρωματίσεσθαι τους ημετέρους δοκουντες άπήλθον <ού> μόνον κενοί και τήν έφεσιν ούκ

20 άποπλήσαντες, άλλα και βλάβην προσοφλοντες και πολλφ τ φ μέρει κατεστρωμένοι νεκροί, τοΰτο μόνον της ποθούμενης κερδάναντες γης το ένταφήναι και ούτως εις μακρόν προσμένειν αύτη* δτε και ην ίδεΤν παραδόξους ελπίδων στροφάς και πραγμάτων άελπτον Εύριπον 6 ) , ζωήν μέν έξ επηρμένης σκιάς θανάτου f ) τοις πολιορκουμένοις, θα-

25νάτου δε νέφος έξ άνεφέλου ζωής ήλιου τοΤς πολιορκηταΤς. μεγάλα μεν ούν και ταύτα και δσα τούτοις έπί στοΤχον έρχεται τον αυτόν, μεγάλη δε και ή των ένδον πίστις και τό ευσταθές της εύνοιας, οίον

12 γεινό[Λενος cod. | 19 ου om. cod. a) Theogn. 602. b) Odyss. XV, 415 sq. c) Cf. Odyss. XVII, 218. d) Plut. Anton. c. 28. e) Suid. f) Psalm. CVII, 14.

110 EUSTATHII THESSALONICENSIS

πρέπειν θεραπεία βασιλική, ώ της εις τόν ένθεον βασιλέα θερμότη-τος, οποίαν αν φυλάττη τις και εις θεόν ώ της καρτερίας υπερβαι-νούσης μόνον σαρκός* ώ της "λιοντο^ΰμου επί τόν πόλεμον τάσεως και της εφ' ούτω μακρά πολιορκία ενστάσεως* ώ θυμολεόντων*) εκείνων ανδρών, ους το μάλα πειναν ουκ έθραυσε της λεοντώδους 5 ρώμης, άλλα κατά των εν ποσι θηρίων ήρέθιζεν. ίγώοντο των απορ­ρήτων δαιταλουργουντος αύτοΤς του λιμού, και ήσαν αύτοΐς εκείνα ερεθισμός και μάχης έξάμματα, και, το όλον ειπείν, θυμού φάρ­μακα, κατ' εκείνα τα της ποιήσεως, όποια και δράκων όρέστε-ρος βεβρωκώς εις πυρ χόλου έξάπτεται1*). ειχον των μεν αναγκαίων ίο πάνυ τι ένδεώς, της δε ένστάσείυς ουδέν ένέλειπον, άλλ9 ήν άντίρροπον τφ πολλω της πολεμικής βίας το της γνώμης εμβριθές, έταλαν-τευοντο γνώμαι και ύποχαλάσαι μεν της ενστάσεως ου μόνον με-τέωρον ήν ώς έν πλάστιγγι, άλλα και εις άέλλας έφέρετο, ερρεπε δε μη ύπενδοϋναι, ει και άποκινδυνεύειν έχρήν εις θάνατον, ειπεν αν 15 τις ταύτα βασιλικής εύνοιας έν τοΤς ύπηκόοις βάσανον, και λιμού μάχην και πίστεως, και ένίκα ή πίστις* αντίθεσιν φόβου τε του εις θάνατον και ζέσεως ψυχικής εις εύανδρίαν, και έξενίκα το ζωοφόρον έπιπνοία τή άνωθεν, ούτως οίδε τους αύτοΰ θεράποντας ό ημέτερος διατίθεσθαι βασιλεύς· ούτως, οίς μεν μιμείται θεόν έπ' αύτοΤς,τιθέναΐ2θ υπέρ εαυτού ποιεί τάς ψυχάς0), οίς δέ γυμνάζει προς πόλεμον, εις άπρόσμαχον τοϊς άντιμάχοις αυτούς εκπαιδεύει, φερεπονεΤν διδάσκων, δι' ων αυτός πονών διακαρτερεΤ, άν[εν]δότους παρασκευάζει ταΤς άνάγκαις τής φύσεως* και ό τάς λιθίνας καρδίας θειότερον εις σαρκίνας διατιθείς*) μεταπλασμου θείου πνεύματος, ενταύθα τους25 άπό σαρκών εις χαλκέους άνδρας μετάγει τφ φερεπόνφ και τοΤς προς καρτερίαν γυμνάσμασιν. ει δέ τό Κρητικόν εκείνο τέρας, ό Τάλως,

3 [λόνον] an ρώ^ην? | λεντοθύ[λου cod. | 11 έδεως cod. | 21 γυγνάζει cod. | 25 an ^εταπλασ^ω?

a) II. Υ, 639. b) II. XXII, 93 sq. c) Cf. Ιο. Χ, 14 sq. d) Ezech. XI, 19.

ORATIO AT> MANUELEM IMPERATOREM 111

ειχέ τι του σώματος χάλκεον, και δι' αυτό την νησον έπί φυσικής περιοδεύων ουκ έκαμνεν a).

Άλλ' εκείνος μεν ό λαός οί'δαμεν δ τι και νοεΐν βούλεταΓ εν­ταύθα δε τους βασιλικούς και στρατηγούς και στρατιώτας εστί χαλ-

5 κεοψύχους ίδεΤν άντικρυς και τη καρτερία βεβαμμένους οίον εις σίδη-ρον, οις παραμετρουσι τω αυτοκράτορι τα σφών κινήματα και συνεξ-ομοιουνται εις όσον αυτοΐς έφικτόν. ή τι ουκ αν ποιήσωσιν άνθρω­ποι όρθω || διοικονομούμενοι λογισμω όρώντες τον βασιλέα τη μένί.ΐ53ι·. διαρ[θρώσει] τής πλάσεως εις όσον ήκοντα, τω δε φερεπόνω και

ιοάνενδότω πάντων υπερθεν βαίνοντα; ουκ αν και αυτοί βιάσωνται το γήινον και προς εύψυχίαν εις όσον οϊόν τε άμιλληθήσεσθαι και συνεξαρθώσιν προς μίμησιν; ει δε το του σώματος βρΤθος αυτούς καθέλκει, αλλ' εχουσι πτερά, οίς άρθήσονται, τα των βασιλικών δι­δασκαλιών, ύφ9 ων πτερουται άνθρωπος, τα των γυμνάσιων, δι' ων

15 το περιττόν, ή σαρξ, άποτίθεται και εις ^αστώνην έργων καλών έλα-φρίζεται, τά τών αμοιβών, αϊ τους πόνους τοΐς ύπηκόοις ύπανέχουσαι τό μοχθεΤν κοϋορον εργάζονται, τά τών δωρεών είτ'ουν ευεργεσιών, ων ουκ οιδ' ίί τι πλέον έπαίρει τον άνθρωπον προ δε πάντων τήν άπασαν βασιλικήν χρηστουργίαν και τήν έξ άγαθου παντός συγκρό-

20τησιν, ης χάριν οπίσω αύτου ό συμπάς κόσμος έρχεται και εις τό δυνατόν εξαίρεται της μιμήσεως, ταύτα τά αγαθά και τήν ΆγκωνΤτιν περιεποιήσατο άρμοττομένην υπό άνδράσι βασιλικοΤς, οϊ πτεροΐς τοιου-τοις αίρόμενοι υπερθεν τών εχθρών έπτερύσσοντο.

Άλλα τους μεν ημετέρους ούτως έπί τφ μεγίστψ βασιλεΤ διακεΐ-25σθαι ου πάνυ τεθαύμακα* ην δε άν μοι διά θαύματος, είπερ άλλως*

τό δε και τους τής γης εκείνης ουδέ εγγύς άλλα πολύν τον άφορισ-μόν έχοντας εις ίσον τοις καθ' ήμας έρχεσθαι, ει μεν έμέ έκπλήττ[εί], οϋπω μέγα, έσω δέ γε θαύματος ουκ έστιν όν ούκ άγει, κάνταϋθα κείται τό του έργου τεράστιον. άνδρες γάρ εκείνοι, μάχιμος όχλος,

30 γένος πολυσχιδές, ευγενές, φήμη μεν ευ μάλα είδότες τό σον κράτος,

1 φυσικής] an φυλακή? | 8 διοικονού^ενοι cod., an διακονού[/.ενοι? Ι 9 όσον dubium

a) Apollodor. I, 9, 26.

112 EUSTATHII THESSALONICENSIS

ένθεε βασιλευ, και ταΤς περί σε όσημέραι πρεσβείαις, πόδας δε ωραίους τους σους ουπω προσβήναι την κατ'αυτούς εύτυχήσαντες, ώς και κατ' άνδρα εκαστον της σης θέας έμφορηθήναι, φθάνουσι μαθεΤν έν στενω πολιορκίας την ΆγκωνΤτιν σφίγγεσθαι* και αύτίκα μένος και θάρσος άναλαβόντες ήκουσιν, το της γραφής, γ ί γ α ν τ ε ς a ) τον σον 5 θυμόν έκδικήσοντες καί όποϊά τις όμβρος εξ απροσδόκητου πολλα-χόθεν εισπλήθοντα συμμίσγουσι ποταμόν και τους πολιορκητάς παρα-σύρουσιν. ώ θερμότατης ταύτης ψυχής, ώ ζήλου σώφρονος, ώ ρύμης εύψύχου, ώ θυμού ί^ρονος' τίς ούτω δούλος πράττει έξ έπιτάγμα-τος, ώς ούτοι, το αύτονομον έθνος, άκέλευστοι τω βασιλεΤ δεδουλεύ-10 κασιν; άπέκρυψαν τω θαύματι την πάλαιαν παροιμίαν ου κωμά-σαντες άκλητ ί 5 ) , αλλ'υπέρ ημών αυτόματοι κινδυνεύσαντες. ώς ευ γε ύμΤν δούλοι αγαθο ί , ους δια το ούτω π ιστόν έπι πλειόνων ό τω όντι ευεργέτης βασιλεύς καταστήσε ι 0 ) και εις φίλους εγγράφε­ται, ούτως οιδας, θειότατε βασιλευ, και τους μακράν έφέλκεσθαι* 15 ούτω και τους πορρωτάτω ποιείς έγγίζειν σοι και έν μεγάλω ήγεϊ-σθαι το έπονομάζεσθαι σοι, οϊ γένους μεν έκλανθάνονται και συγγε­νείας και οίκου του πατρικούd) και ει' τι άλλο αύτοΤς εις παράσημον γνώρισμα, φιλουσι δε του μεγάλου βασιλέως Μανουήλ όνομάζεσθαι και τοιούτον αύτοΤς επιγράφονται λαμπρότατον σύσσημον και όνομα 20 τούτο αύτοΤς υπέρ πάν όνομα 6) , ει δε το πράγμα κνίζει ρήγα τίνα μεγάλοφρυν, αλλά τούτοις μέλον ουδέν οί'δασι γαρ ότι σύν σοι πάν­των υπέρτεροι έσονται, καί, κατά την γλυκεΤαν μουσαν, σου έσπομέ-νοιο καί έκ πυρός α ιθομένου νοστήσουσι*). σκεύος άρα σύ εκ­λ ο γ ή ς g), έν ω ευδοκία θεού τεθησαύρισται πανταχού διικνουμένη 25

f.i53v. γής καί πάντας επαγόμενη καί επιστρέφουσα || προς άπόλαυσιν.

12 άκλητοι cod. | 23. 24 έπο^ένοιο cod. a) Genes. VI, 4. b) Zenob. 2, 46. c) Matth. XXV, 21. d) Ps. XLV, 10. e) Philipp. II, 9. f) II. X, 246. g) Act. apost. IX, 15.

ORATIO AB MANUELBM IMPEitATOREM 1 1 3

Άλλα τι μή λέγω το εν τοιούτοις επί πλέον θαυμάζειν άξιον; άνδρας μεν τούτους τάς ψυχάς υπέρ σου τιθέναι θαυμάσιον μέν, ότι δε γεννάδαι και πο\ί^ιου τεχνΐται, αλλ' ενταύθα φύσεοος ανακύπτει ακολουθία έκκαλουμένη προς το φιλόμαχον ένθα και θαυμαστέον

. δμέν.έκείνοις την ευνοιαν, τα δε της ανδρείας ^οτίον τη φύσει* το δε και γυναίκας έπι τηλικούτοις άνδρίζεσθαι και άκονάν το τμητικόν του θυμού και θρασυ βλέπειν εις αίμα και άσκαρδαμυκτεΤν προς ξίφους άνταύγειαν, τούτο δε φύσεως άνώτερον βέβηκε και την έν πράγμασιν άκολουθίαν ήγνόηκεν οποία τις κάνταϋθα γυνή άναπέ-

ΐοφηνε, μία των της παροιμίας θυγατέρων, αϊ ποιοϋσι δύναμινα), δυ-ναστεύουσα μεν χώρας ίκανουμένης επί πολύ και τω υπό χεϊρα λαφ προς ευνοιαν έχουσα βασιλικήν άποχρήσασθαι, μικρόν δε διακρίνασα τούτο, ει μή και αυτή τω σώματι παρακινδυνεύσει και χερσι κατά των αγνωμόνων και ουδέ εύόρκων πολιορκητών άποχρήσεται, εις δ

15 και προαχθεΤσα προηγείται της ύπ' αύτη τεταγμένης ίππου, και τά εις σύνολον μάχης έπαλαλάξασα συρρηγνύει πόλεμον, αυτόματος προθέουσα σύμμαχος και το βασιλικόν άναβοωμένη όνομα και δεσπό-την εαυτή τον μέγαν έπικηρύττουσα Μανουήλ. είτα δή θαυμάζει τις τήν Ίουδήθ έκείνην και τήν Ίαήλ και ει' τις άλλη γυνή κατ' αύτάς

2θφόνιον έπνευσεν έκδικουσα ομοφύλων κακά, μία προς ένα θρασυνο-μένη πολέμιον και ουδέ εξ εμφανούς' ενταύθα δέ ούτε το σύμφυλον και ή έπεξαγωγή αντιπρόσωπος μιας προς έθνη πολυδύναμα, και Σολομώντι μεν εύρεΤν αν δ ρε ία ν γυνα ίκα έν ζητήσει κείται1*)' σοι δέ αύτόματον θεόθεν τό καλόν και, ώς ειπείν, θεόπεμπτον, έχει τοίνυν

25η ανδρική αυτή στρατηγός είπεΤν μετά της γραφής, ώς ευρέθη .τοις έμέ μ ή ζητουσι 0 ) . τίνων ουν ούκ αν είη αυτή τ ι μ ι ω τ έ ρ α λ ί θ ω ν π ο λ υ τ ε λ ώ ν b ) ; ^οτίον κυρίως ταύτη και τά παροιμιακά σκϋλα διά τήν νίκην και τό μάχιμον, και τον λοιπόν δέ πάντα κόσμον τον Σο-λομώντειονά). έγώ μέν ιδού έκπορίζω, λαβών δέ ό βουλόμενος άρμοτ-

5 άνδρίας eod. a) Sap. Solom. XXX, 30. b) Paroem. Solom. XXXI, 10.

, e) Ies. LXV, 1. d) Paroem. Solom. XXXI, 17 sqq.

114 EUSTATHII THESSAkONICENSIS

"τέτω καί ζωννύτω καί κοσμειτω ταύτην δπως αν βούλοιτο. ουκ αν έτι ουδέ τάς Αμαζόνας εν θαύματι θήσομαι τοξοις μαχομένας, ένθα γυνή αυτή έρμα είς άγχέμαχον καί τό δόρυ τολμά, καλόν τι χρήμα καί ή της παλαιάς ιστορίας Αρτεμισία a) τα τε πρώτα, φυγοϋσα δε ην γυνή. τί μοι δρόμος Αταλάντης b), καί 'Ροδογούνης εύστοχος από τόξου 5 βολή0), καίΆργανθώνης θηρεύματα*), ων πάντων ύπερανίσταται αυτή γυνή, όσα καί παιγνίων σπουδαί; έζήτησέ ποτέ τήν ΣοΚο^ώντος σο-φίαν μαθεΤν γυνή βασίλισσα καί ήλθε προσεισενεγκουσα της εύνοιας λαμπρόν δείγμα μηδένΘ)' ενταύθα δε καί τα της θέας μέν, οιδα, έσται μικρόν όσον, καί οψόμεθα τήν άρχικήν ταύτην σύμμαχον τω μετά ίο της ευσέβειας ήμετέρω Σολομώντι παρεστηκυΤαν καί τήν σοφίαν καί τό πολύ της ανδρείας θαυμάζουσαν τέως γε μήν καί προείσηνέγκατο ευγενώς μεγίστης δουλώσεως δείγματα προεμένη τήν ψυχήν καί καλόν ει έπαποθανεΤται λογισαμένη τη του μεγάλου βασιλέως εύνοια καί εις έντάφιον τούτο θεμένη λαμπρόν. 15

Τοιαύτας, ώ βασιλεϋ κράτιστε, χάριτας έπαφίης απανταχού γης, δι' ων έφέλκη σύμπαντας* ούτως άφύκτους πόθων ίυγγας ταΤς απάν­των έντίθης ψυχαΤς, ούχ ώστε σε φίλεΐν απλώς, άλλα καί τ ιθέναι τάς ψυχάς υπέρ σου*), ει δε και τι μέλος Ύ\ρ^οττι^ ή πάλαι τέχνη

f. I54r. κινεΐν προς μάχην δυνάμενον, όποιον καί Τιμόθεος || ύπάδων ποτέ 20 εις όπλα τον Μακεδόνα βασιλέα έξέμηνεν&), άλλα τό σον τούτο επί μάλλον έξαίσιον, ει μηδέ λαλών μηδέ γράφων, άλλα καί μόνον άνα-κινούμενος είς ψυχήν προς συμμαχίαν έπαίρεις τά έθνη τ φ περί σε φίλτρφ, καί υπέρ ήμιών άναπειθεις όπλα φέρειν, καί, ώς ειπείν, θανα-ταν. τις αν ούν γένοιο καί λόγοις χρώμενος καί άλλως άναθαρρυνων 26

6 Άργανθάνης cod. | 10 an μακρόν? | 12 άνδρίας cocl. a) Herod. VIII, 88. b) Apollod. III, 9, 2. c) Cf. Juliau. orat. III, 127 B. d) Parth. erot. 36. e) III Reg. X, 1 sqq. f) Cf. Io. X, 11, g) De Timotheo Milesio Eustathius hic dicere videtur. Vide Athen.

XII, 538 F.

ΟΒΛΤΙΟ ΑΡ MANUELEM ΙΜΡΕΒΑΤΟΕΕΜ 115

εις πόλεμον; ή πάντως αν απόκρυψης θαυμαζόμενος και την Λακω-νικήν μουσαν, ην λόγος θρυλεί παλαιός ούτως έχειν ότρύνειν μά-χεσθαι, ώς έρεθίζειν καταπονησαε αν τον άκροώμενον γενναίως μα-χόμενον*). ει δέ τις έτέραν ύποβαλόμενος αρχήν τφ λόγφ την σοφήν

5 επιλογήν του έρύματος σκέψαιτο και οίοις λόγοις ή βασιλική έγκατ-έστη τφ Άγκώνι φρουρά, ενταύθα φρονήσεως έτερος ούτος υπανοί-γεται κόλπος, και στρατηγικής άγχινοίας άναχέεται πέλαγος, και ουκ έστιν ός ουκ οιδεν ώς ό μεν σοφός βασιλεύς άριστα προυνοήσατο, ot δέ ίγδροί εντεύθεν πεπόνθασι γυριστοί, ούτε της εαυτών άπαίρειν

ΐοάπαραποδίστως έχοντες, οϋτε άλλως βεβαίως μένειν καθ' εαυτούς, μένοντες μεν γαρ ου μικρά πτοήσονται, άπαίροντες δέ αλλά τηνικαϋτα τά εαυτών προήσονται και τά έξ εφόδου δεινά πείσονται* και έστιν αύτοΤς εκατέρωθεν κίνδυνος και άμφιτάλαντον το κακόν, οϊχοι τε μέ-νουσι και καθ' ημών άπαίρουσιν. όν δή κίνδυνον άποσκευάσασθαι

15μελετήσαντες και τόν Ταντάλειον τρόμον*) άποθέσθαι της κεφα­λής, έλάνθανον εαυτούς τάχιον, ήπερ έμελλον, παθόντες α έδεδοίκει-σαν, τουτό γε μόνον ουκ άφρονευσάμενοι, ότι έκεΐ έφοβήθησαν φόβον, ού ουκ ην φόβος ός και συνήντησεν αύτοΤς και εις πεΐραν έκβέβηκε, τά δέ λοιπά έξω βαλόντες φρενών, — μεμνήσονται τοίνυν επί μακρόν

20 ών έπαθον, — ηθέλησαν, ει πάλαι φθάσας ό τόπος εκείνος έγεγόνει πυρίκαυστος, ήγάπησαν, ει μηδέ τήν αρχήν εις φώς ή πόλις αυτή εξήχθη* λαλήσουσι περί του Άγκώνος τούτου πολλά και εις παροι-μίαν ούκ ευ αύτοΤς πίπτουσαν το όνομα κείσεται. αδεταί τις έν τοΤς πάλαι τόπος Αττικός αγαθός ένορμίσασθαι. Μονυχίαν ή συγγραφή

25 το χωρίον ίστορεΤ, και έχαιρεν ό έγ/ώριος όχλος εύχρηστούμενοι τέως τω τοπω* άλλ' Έπιμενίδης, ό και μακρά βιούς και τήν γνώσιν πολύς, όρα τό χωρίον, και συνίησι προνοητικώς, και λέγει τοσούτον αυτό κακόν έσείσθαί ποτέ χρόνφ τοΤς Άθηναίοις, ώς και τοις όδουσιν αν τά έκεΤ διαφορήσειν, ειπερ ήδεσαν0). και έδόκει μέν ούκ άποβησό-

2 θρυλλεΤ cod. | 29 an διαφορησαι? a) Paus. IV, 16, 6 Bekker. b) Schol. Eurip. Orest. 6. c) Diog. Laert. I, 114.

116 EtJSTATHli THESBALOiilCENSiS

μένα'λέγειν, έξέβη δε ό λόγος, ότε πολεμίους ό λιμήν επί κακώ της Αττικής ήγκαλίσατο. εστί και έτερου σοηοΰ εφ' όμοίοις πρόνοια, δς τά έν Κυθήροις εύθέτως έχοντα καταμαθών βλάψαι αν την Λακωνι­κ ή ς ει πολεμίοις προκαταληφθεΐεν, λόγοις ουκ άσυντελέστοις ήμύ-νατο το της νήσου έπίκαφόν εύξάμενος μη την αρχήν γενέσθαι 5 ή γενομένην καταδϋνα ι εις άβυσσον*). και εμαθον συν κακφ οί Λάκωνες ύστέροις χρόνοις καλώς εϋξασθαί τον σοφόν. •

Τις δη αν ούν κάνταϋθα πάλαι προνοησάμενος εμήνυσε τοΤς έχ-θροΤς, πριν ή παθεΤν τα εκ της Άγκωνίτιδος κείμενα τούτοις κακά} ώς ει' γε ταϋτα προυνοήσαντο, πάση αν έπειράσαντο μηχανή τόν το-10 πον άνασκευάσαι δέει του μή παθεϊν τά έφεστώτα δεινά, ούτω φθά­νεις διακρίνων, θειοτατε βασιλεϋ, εξ ων αν οι εχθροί βλάπτοιντό'τοΤς

ί.154ν.έκασταχή τόποις προνοητικώς τόν νουν έφιστών, || τοΤς καιροΐς επι­βάλλουν εις δέον, τους τρόπους διατιθέμενος εις καλόν και άπαν στοι-χεΤον πράξεως ευ διοικούμενος, και τοιαύτα μεν έναγχος τετέλεσταίϊδ σοι τάς στρατηγίας στέλλοντι, και παραγγέλμασιν έγγράφοις διευθε­τούνε τά της εσπερίας νίκης ήμΐν, και κατά τους δεινούς μηχ.ανα-σθαι πόρρωθεν στρατηγικοΐς έπισώστροις σοφίας μονονου μετακι-νουντι τήν των εναντίων γήν και εις εαυτόν έλκοντι* τά δε νυν, οίς αυτός έπέστης, οις τήν οίκουμένην κατώρθωσας, γλώσσαις άναθετέον2θ έτέραις, α!ς ή του λέγειν δέδοται χάρις, και έμοί δε εις άλλον άνα-βλητέον καιρόν, καθά και άνόπιν ό λόγος έβράβευσε* τέως δε τοσού­τον ειπείν ήμΤν αρκέσει, ώς άρα, είπερ τινί τών απάντων εκ νεότητος και εις άειθεός τολυπεύε ιν δέδωκε, και ού λέγω πολέμους μόνον1'), άλλα και πάν αγαθόν, σοι μόνω και προ πάντων δέδοται ουδέποτε παυο- 25 μένφ μοχθεΤν ούδ' άνεχομένω μή τάς νίκας έπαύξειν. αληθώς ούν ού μόνον ό προστ ιθε ι ς γνώσιν προστ ίθησιν ά λ γ η μ α , τούτο δή το της γραφής0), άλλα ταΤς φιλοτίμοις ψυχαϊς και προσθήκη νίκης άλγήματός έστι προσθήκη, οίς άεί νικάν έφίενται και άλγουσιν, οίον

9 πριν η] πρινη cod. | 28 και del? a) Diog. Laert. I, 71. b) Odyss. XXIV, 95. c) Eccles. I, 18.

ΟΒΑ*Γίθ AD MANUELEM IMPEEATOREM 117

ύ μή το σπουδαζόμενον έξανύσουσι. καί ήλιος μεν καθάπαξ ένα τό­πον άπεϊληφώς, ει καί πολλά καί καλά-ποιεί, αλλά μένει τη άποταχ-θείση ζώνη σφιγγόμενος ούδ' εις υψος του ταχθέντος πλέον αίρεται* ό §έ ημέτερος βασιλεύς ήλιος άεί μελέτα την άνάβασιν καί τυγχάνει

"5 ου θέλει καί ούκ άνίήσιν υψούμενος, καί τά της άνυψώσεως ούκ έξω θαύματος: θάυμάζομεν άρτι, θειότατε βασιλευ, ούκ εκείνο καί μόνον, ότι κείται ό εξ Ισμαήλ, ώς μή έχειν εις ορθόν ίστασθαι* τούτο γάρ ήδη του σου κράτους έκνίκημα παλαιόν άλλ' ότι ουδέ άναβλέψαι τολμά ούδ' άνανευσαι του πτώματος καί εις όμιλίαν γουν τοΐς όμο­

ιο φύλοις έλθεΐν ποΧΚοΰ γάρ δέουσι καί εις τον αυτόν έρανον συμβα-λεΐν καί κοινον κρατήρα στήσεσθαι. οία δέ τις σοφός οίκοδεσποτεΐν κατεγνωκώς δούλων έπ' ούκ άγαθφ συμπνεόντων καί δραπετεύειν προθυμουμένων μονάζει τους πονηρούς καί ούκέτι άφίησιν όμιλεΐν εις εν, ούτω καί σύ, ό της οικουμένης δεσπότης, πονηρά βουλεύεσθαι

15 τούτους τους δούλους μαθών, οίς μελετώσιν είναι εις εν, βάλλεις μά-χαιραν τόν σεαυτου φάβον, καί τήν εις ούκ αγαθόν όμόνοιαν διιστας καί προς δεχόνοιαν άφιστας, κωλύεις καί τάς εις συγγένειαν ύπαλ-λάξεις αύτοΤς καί χύσεως αιμάτων απειλή τήν εις αίμα τούτοις κοι-νωνιαν διασπάς, τι τούτου δουλικώτερον, είπη τις αν, ει μηδέ

20 συναλλάττειν έξεστι τοις βαρβάροις, όποι καί βούλοιντο; ούτω μετρεΤς τοις έθνεσι καί τάς πράς αλλήλους έντυχίας, ούτω κολάζεις αύτοΤς το αύτόνομον, ούτως επέχεις το άνετον.

Θέλεις, ώ Πέρσα> φιλικά συγκεράννυσθαι; κραθήση μεν εις φι-λίαν, άλλ' έκείνοις οίς ό δεσπότης βασιλεύς έγκελεύσεται. άρμοση

25 καί γάμους, ου μην όθεν σοι βουλητόν, δούλω γάρ ούκ έφεΐται αύτο-νομεΐν. είπω τά μείζον; ουδέ παροδεύειν εις αύτον έσται σοι μή έπι-ταττομένω, ρέμβεσθαι γάρ προς άνάπαυλαν ούκ οίδα ει καί άκαρή έγγενήσεταί σοι ποτε.-

Τοιαυτά σου, βασιλευ, τά της άρτι στρατείας' επί μεγίστοις ούτω 3θφυλάττη το μέλλον ούτω τους των εθνών συνασπισμούς λύεις καί

τάς συντάξεις σκεδάζεις, καί τήν εν κακοϊς όλομέλειαν διασπάς καί εις διασποράς τέμνεις, ώς αν διά τέλους φρονοΤεν δουλικά* τάχα γάρ

11 an στησασθαι?

118 EUSTATHII THESSALONICENSIS

άν ουκ αγαθόν τι διάθοιντο εις εν σώμα συνάξαντες εαυτούς, και ό τά όλα εις ειρήνην ενωτικός ενταύθα μελετάς διάστασιν, ήτις άλλα καί αύτη άποτελευτα προς το της ειρήνης ένθεον, ώς ει και ποιμήν τ φ ποιμνίφ μεν την συναγωγήν φυλάττεται, λύκοις δε μελέτα την οιάσπασιν. και έστι σοι και τούτο σοφωτάτη βουλή και οεσποσύνου 5

f. 155r. υπεροχής φυλακή, ήπερ το || του Δαβίδ* έπάταξεν εκείνος τους της Μωάβ και καταστρώσας εις γήν διεμέτρησε σχοινίω εκείνους και περιποιησάμενος το τρίτον, κατά τήν ιστορίαν, εις δούλους φέροντας ξένια έξέτεμε τά λοιπά δύο σχοινίσματαa) ούκ ολίγψ μέρει της αρχής έζημιωμένος, ώς άν, οιμαι, όλιγώση το πολέμιον καί το μέγα κακόν 10 εις έλαττον περιστήσειε' συ δε τους τών εθνών καταρρίπτεις μεν εις δουλείαν και κομίζε ις oiov αυτούς, κατά τήν γραφήν*)' είτουν εκλύεις της πάλαι θρασύτητος, σώους δε εις το παν διατηρείς, καί δουλεύειν άφείς εν όλότητι άλλως έν αύτοΐς πραγματεύη τό άστασία-στον, καί μένοντας μεν έν ήσυ/ία στέργεις όσα καί πατήρ, καί γλυ-15 κύτητα ευεργεσιών όποια τι μάννα καταβρέχεις αυτών, ει ό' άνακι-νηθεΤεν εις έκτροπάς, έπιτάττεις δεσποτικώς ήσυχάζειν, θρασυνομέ-νοις δε έπεξέρχη δριμύτερον καί τάς γλυκαινούσας έγκρίδας εις πικρί-δας μεταποιείς0), καί περιιστας αύτοΐς τον βίον εις κίνδυνον.

Μελετώσιν οι της 'Χγαρ ούτοι τάς πολλάς αυτών παραφυάδας 20 συναγαγεΐν καί συμφυήναι εις εν, καί οιόν τίνα πρέμνον μέγαν έκ-τραφήναι καί σταθήναί ποτέ καθ'ημών εις έλέπολιν* άλλ'ό σος φόβος, οιά τις εμπίπτων άνεμος βίαιος, εκτ ινάσσει καί άποσπα καί τήν συμφυίαν άφίησιν ατελή d). b λόγος ούτος άνωθεν μεν τοις χρόνοις καί έκ ποΧλου παλαιός, κατέβη δε καί εις τούτους τους Πέρσας ου προ 25 μακρού, καί έστι τοιούτος, ην τις αρχηγός τών εξ 'Ισμαήλ της νυν σατραπείας πρόγονος ούκ έκ πάνυ παλαιού ευπαις τε καί πολύπαις, έοικε δε άρα καί φρονεΤν είδέναι. μακρά δε ζήσας εκείνος είτα εκείτο

6 υπέροχου cod. | 20 μελετωσι eod. | αύτων cod. a) II Reg. VIII, 2. b) Exod. XIX, 4. c) Cf. Paroem. Solom. V, 3 sq. d) Exod, XIV, 21, 27.

ORATIO AD MANUELEM IMPEKATOBEM 119

νοσών, και 6 θάνατος έπέκειτο, και οί παίδες άνεκλαίοντο και έζή-τουν ούχ ούτω κλήρους, ους αν δοίη τοιούτος πατήρ, όσον έξοδιόν τίνα λόγον κεισόμενον αύτοΐς είς άσφάλειαν μνημόσυνον. ό δε κελεύει ατράκτους βελών κομισθήναι είς αριθμόν ίσον άναβαίνοντα τοΤς παισί

5 και τούτοις διαδούς καθ' ένα θραύειν έκέλευε, και ταχύ ίποίουν οι παίδες ούτω* είτα και είς παχύ άγαγών και συνδήσας έτερα βέλη τοσαϋτα τόν αριθμόν έπεδιδου έπί τοΤς αύτοΐς, και ό δεσμός ήλθε δια των παίδων ακαταπόνητος, και ό πατήρ έπήγαγε τω συμβολω τήν λύσιν έπειπών, ώς ούτω και αυτοί καθ' ένα μεν έσχοινισμένοι άπόνως

10φαγήσονται, είς εν δε συμπλακέντες διαμενουσιν άρρηκτοι*1). Ούτος εκ προγόνων \ογς άρτι που περιεληλυθώς άναπείθει τους

πολυσπερέας τούτους είς εν έλθεΤν και συμβαλεΤν είς όμόνοιαν, όμαιχ-μίαν, και είς ένα σφιγχθήναι σύνδεσμον άρρηκτον ούκ έχουσι δέ γενέσθαι του πο^ου[χίνου: άλλα διιστάμενοι ευλύγιστοι μένουσι και

15 κάμπτονται είς θραυσμόν, και ού μόνον ου διαβαίνουσιν είς ενότητα, αλλά και χ ά σ μ α μ έ γ α έστήρ ικτα ι άνά μέσον αυτών1*), ή προς αλλήλους διάστασις.

Και σου μεν έλεουντος μένουσιν οί άποστάται δούλοι κακών απα­θείς* ει ο ούν άλλ' ό κελευσθείς έπεγείρεται τω άνταίροντι δούλφ

20 και τόν άμόφυλον σωφρονίζει κάτω βαλών, δεσπότου ταύτα έργα καθαρείου και λαμπρού, ός αυτός μεν ούκ αν όουλου σαπρου είς κο-λαφισμόν έφάπτοιτο, τοις δε όμοδούλοις επιτρέπει σωφρονίσαι τόν κακόφρονα. [ή]θελον αυτοί ες γ ε μίαν, ό φασιν, βουλεύσασθαι καθ' ημών0), έξέβη δε αύτοΤς νεκρά τά βουλεύματα, ότι και έργων χωρή-

25 σεως* ίβούλοντο, κατά τό θρύλημα της ύδρας, πολλαί κεφαλαί είς ένα συναχθεΐσαι όλκόν πράγματα παρασχεΐν ήμΤν και τό έν Λέρνη κακόν d) τή 'Ασία δούναι παροιμιάζεσθαι* φθάσας δέ σύ, άνδρικώτατε

1 άεκλαίοντο cod. | 8 παίδων cod. | 14 εύλύτιστοι cod. | 25θρύλλη[/.α cod. | 26 συναχθηναι cod., postea emendatum συναχθεΐσαι

a) Cf. Aesop. fab. 103, ed. C. Halm. Plut. Reg. et imperat. apophth. Χκιλούρου.

b) Luc. XVI, 26. c) II. II, 379. d) V. Hesych. Λέρνη θεατών.

120 EUSTATHII THESSALONICENSIS

βασιλεϋ, της των 'Ρωμαίων άκλινής πρόβ[ο]λος, ουδέ την αρχήν συμ-£ΐ55ν.φυήναι || τάς τοιαύτας κεφάλας άφήκας, ίνα μη και άθλόν τινά Ήρα-

κλειόν σοι ποιήσωνται. φέρει λόγος παλαιός το Τυφώνιον κακόν.·8') εν θαύματι* πολυκέφαλον και εκείνο τέρας, πλουτουν δε και πολλαΐς ταϊς χερσίν13)' εις τοιούτον και οί της 'Χγαρ ξυνάγοντες εαυτούς έσκε- 5 δάσθησαν των τε κεφαλών παρελύθησαν και τάς χεφας παρείθησαν. έπέγνων ταύτην την όντως ένθεον βασιλικήν κεφαλήν, και εις πόδας έπεσον και ύπεκλεθησαν εις άνδράποδα, έφριξαν σου τάς χείρας, ών ήδη πεπείρανται άπροσμάχων, αις πολλάκις τό ξίφος του εκείνων γευσάμενον αίματος μεμέθυσται. ένέσταξαν αύτοΤς ιόν δειλίας εις ψυ-10 χήν και αί λοιπαί χεΤρες αί σαι' ταύτας λέγω τάς άλεξικάκους, τάς έτι μέν τρυφεράς και άπαλάς έπαφασθαι, μικρόν δε όσον εύπαγεΤς και σκληράς τοις έχθροΤς. δεδοίκασιν επί τοΤς όψιγόνοις έπιγόνρις αυτών, φαντάζονται όποια εκείνοι πείσονται ιζρός τούτου του βασι­λέως, όν ή μέν φύσις εκ βρέφους άρτι καλλίστου εις παιδός ήγαγεν 15 ωραιότητα, ή δε του μεγάλου βασιλέως και πατρός αναγωγή προς νεανίαν άνδρώδη διέθετο. τά τοίνυν εκ τούτου οί βάρβαροι φανταζό-μενοι τήν εαυτών δουλοσύνην ήδη και τοΤς τέκνοις άρραβωνιζονται πόρρωθεν και ώς εις ySkf^ov αύτοΤς άποτάττουσι και όρκω πιστουνται τά της δουλείας χειρόγραφα, πεφρίκασιν τάς σάς χείρας, τάς ίσχυράς, 20 τάς μεγαλοδυνάμους, τάς εμβριθείς, τάς έκ θεού δ ε δ ι δ α γ μ έ ν α ς εις πόλεμον°),τάς ήμΐν μέν ιλαράς και άνεσίμους,τοΐς έχθροΤς δέ βριαράς και θανάσιμους, ει μή ζωογόνος ύποδράμη έλεος, καταπλήττουσι δέ αυτούς και χεΤρες αύται, οίον παρυφιστάμεναί σοι, αί του μεγάλου τούτου βασιλέως, ας ήδη έκ τρυφερού μεταχαλκεύειν ήρξω προς τό25 άνένδοτον και εις ανδρείας βάπτεις στόμωμα.

Βαβαί του εις άνδρείαν και καρτερίαν φυσικού .παραστήματος,. ει και μακρά συναποδημεΤν έχει έν ούτω παγίω τω σώματι, και ^ά^ος πανοπλίας φέρει, και όπλων σκυθρωπότητα στέγει, και ψύχους άνέχε-

3 τρυφώνιον cod. | 26 άνδρίας cod. | 27 άνδρίαν cod. | κατερίαν co.d, a) Cf. supra p. 37, 17. b) Apollod. I, 6, 3. c) Ps. XVIII, 34. Cf. Ps, CXLIV, 1.

OBATIO AD MANUELEM IMPEKATOBEM 121

ται, ουκ ένδίδωσι δε ουδέ προς βίαν καύσωνος. τίνος ουκ αν άποβαίη φερεπονώτερος; τίς αν τούτου κατακαυχήσαιτο κάματος; ποιος έκ-θροήσει πόλεμος; βαβαί της εμπειρίας, ην αύτόθεν συλλέγει* βαβαί της επιστήμης, εις ην αυτφ τά της εμπειρίας συμπερανθήσεται. με-

δμνήσεταί ποτέ τούτων των θεμελίων της βασιλικής αγωγής και avakoyov έπιθήσει τον δροφον. λαμπρά τούτφ τά της βασιλείας προοίμια* έψεται δη καί τά των αγώνων έν καιρφ συνωδά, εις νουν λήψεται τους βρεφόθεν καμάτους και ουκ αίσχυνει τοΐς ύστέροις τά φθάσαντα. φρίττειν σου τάς χείρας ήδη τό βάρβαρον άρχεται, βλαστέ

10 πορφύρας, εις τήν άρχετυπίαν των πατρικών χειρών άφορώντες, προς ας έγκονίζονται. τό μικρόν σου τόξον νυν μέν εις γυμνάσιον τείνεται καί βάλλει εύστοχα'έσται δέ καιρός, ός ούδ' αύτοΤς έν άπροόπτφ κείται, όπηνίκα βέλη πικρά έκπηδώντα του σου τοζου όφεώδες ροιζήσει καί κατά σπλάγχνου τοις έχθροΐς παραδυόμενα θάνατον άπερεύξεται*).

15 τό δόρυ άνεμοτρεφές σοι, άλλ' έτι παιδική δυνάμει σύμμετρον, μικρόν δέ όσον καί δολιχόσκιον καί βριθυ καί μέγα καί στιβαρόν καί οίον αν συ μόνος δύναιο κινεΤν έκ του πατρός τό διδασκάλιον παραλαβών σεμνότερον ήπερ ό Θετταλός μεΤραξ έκ Πηλέως, τό θαύμα τό Όμη-ptxovb). ήλιόν σε βλέπουσι καλόν ανατέλλοντα καί πτοούνται σου τό

20 μεσουράνημα καί άπό της άρτι τό σον πυρ ϋποσμύχει καί ύποτυφό-μενον αύτοΐς απειλείται τόν καύσωνα* ίνδάλλονταί σου τους έν τή άναβάσει πολυπλασιασμούς τών άκτίνων, ευ στίλβει τούτοις ή σή πυραύγεια, καί ώς εις ένόπτρου δίσκον τάς καρδίας αυτών αϊ σαι ακτίνες οξύ καί πυρόεν οίον προσβάλλουσι, || καί γίνεται τις τούτο f.i56r.

25 κατ' $ύτών καινότατη μηχανή έκπυρώσεως, καί τό έμπιπράμενον ούκέτι νήες ή τοιαύτη τις άψυχος άντιτυπία, κατά τά παλαιά τεχ­νάσματα, διαρτία δέ πάσα εθνών τφ σω φόβφ τηκομένη, ώσεί κη-ρός άπό προσώπου πυρός0), καί ήμΤν μέν ζωο^όνον έπιλάμπεις, καί ποθοϋμεν τήν σήν όψιν ώσεί καί ήλιου φώς, τοις δέ έχθροΐς εις

14 άπερρεύζεται cod. a) II. XVI, 162. b) II. XVI, 140 sq. c) Psalm. LXVIII, 2.

i. 8*

122 EU8TATHII THESSALONICENSIS

άποτυχίαν βίου άφορίζη την οίκησιν, τους μεν ύπερεκκαίων οίς αν πελάζη πολέμιος, τοις δε τον βίον εις νεκροποιόν ψύχος περαστών, άφ' ων αν την εαυτού θαλπωρή ν μακρύνεις, εμφαίνεις, ώ καλόν βα­σιλείας άνθος, καί το πατρικόν άεικίνητον και φερέπονον και οξύ της άρμης, και παράλληλος θεωρούμενος τη προς τους λοιπούς ου 5 μόνον παΤδας, άλλ' ήδη και νεανίσκους, συγκρίσει ϋπερανέστηκας άσυγκρίτοις ύπεροχαΐς. συ μεν γαρ πανημέριος χαίρεις γυμναζομενος καί αντέχεις πονουμενος, oi δε κάμνουσι καί μόλις έν συχναΤς δια-δοχαΤς τοΤς σοΤς έξισοϋνται κινήμασιν, εγώ δε ούχ ήκιστα πάντων τέθηπά σου καί το σύννουν καί το του βλέμματος πάγιον καί τήν ίο του προσώπου στάσιν, όπηνίκα βλέπων ή άκούων τι των ου συνή­θων σεαυτόν άφιστας εις λόγον σκέμματος καί συστρέψας τον νουν λαλείς καί ποιείς όσα υπέρ τον παΐδα καί οια είναι άνδρώδους άγχι-νοίας άξια.

Τοιούτος ήμΐν δέδοσαι παρά θεοϋ, τελεσφόρον ε π ά γ γ ε λ μ α μελ-15 λόντων α γ α θ ώ ν a ) , ευδαιμονίας μεγίστης μέγα προοίμιον, θεία κατ-αρχή μεγάλων καλών, προβολή παντός αγαθού, θάλος νεανικής ώρας, εξ ηλίου ήλιος, οϋπω μεν αύτοκρατορικάν αναλαμπών, λάμπων δε όμως εις παν το περίγειον καί λάμψων έν καιρώ πασι φερέσβια, παγκόσμιον άγαλλίαμα, φώς ήμΐν έκ φ ω τ ό ς ^ , πρώτου δεύτερον, 20 παντελείου τέλειον, όρθρος βασιλείας, παμφαής γλυκασμός κάλλους, στέλεχος εύπαγές ανδρείας, εύψυχίας άπηκριβωμένον υπόδειγμα, νεο-τησίου καλλονής υπερβολή, αυτοκρατορίας άνθος, εορτή θέας, πανή-γυρις χ α ρ ί τ ω ν 0 ) , οφθαλμών τερπνότης, οις απαστράπτεις εις κάλ­λος, καρδιών στηριγμός, οϊς άγαθάς ελπίδας υποβάλλεις ήμΤν, καί, 25 τό όλον ειπείν, πατρικών αρετών έκμαγεΤον, ων υπέρ λόγον τό με­γαλείο ν.

Τοιαυται χείρες ήμΐν αύται θεόσδοτοι προς ρωμαλεότητα πα-γιοϋνται καί εις ανδρείας διδάσκονται, εύξαι δή πατριαρχών άγιώτατε,

3 an σεαυτου? | 10 σύνουν cod. | 22 άνδρίας cod. | 29 άνδρίας cod. a) Cf. 1 Timotb. 4, 8. b) Cf. IQ. VIII, 12. Psalm. CIV, 2. c) Cf. Odyss. XVIII, 194.

OEATIO AD MANUELEM IMPEBATOREM 123

προς σε γαρ εις βραχύ μοι ό λόγος τετράψεται, τοιαύτην πολυχειρίαν τ φ βασιλεΐ* άνάτεινον τάς σας και εισέτι χεΤρας εις θεόν, καί πλη-θυνθήσονται αύτω χείρες τοιαυται, έχουσι καί τάς σάς χείρας οί βάρβαροι βαρείας έπικειμένας αύτοϊς, ύψοϊς αυτάς υπέρ του βασιλέως,

5 καί κύριος υποστηρίζει χεΤρα αύτου καί κραταιοί αυτόν υπέρ τους εχ­θρούς αύτου*).

Καί έστι μοι τον καλόν εκείνον λόγον ειπείν παρψδήσαντι, ώς ή ση μεν ευχή κατάρχει, βασιλική δε χειρ εύοδουμένη εργάζεται* ην δέ ό παλαιός εκείνος λόγος, ώς άρα βουλή μεν άρχει , χε ιρ δ' έπεξεργά-

ι ο ζ ε τ α ι ^ . πολυπλασίασον δή το βλάπτον τους εχθρούς* κατευθυνθή-σεταί σου πάντως ή προσευχή ενώπιον θεού, ώς θ υ μ ί α μ α 6 ) , το μεν διά τήν εν ταΤς θεοπραξίαις εύοδμίαν, έπεί καί δοχεΐον συ μύρου πνευματ ικού , όπερ επί τ η ς κεφαλής σοι χ εθέν καταβαίνε ι καί εις π ώ γ ω ν α ά ) , είτουν βαθύνεται καί εις το εν πράξεσι τέλειον,

15 ότι καί || πώγων άνδρώδους τελειότατον σύμβολον, το δέ καί διάΠδΘν. το εν προσευχαΤς άρέμβαστον καί όλον άνω τεταμένον εις τον θεόν καί ταΐς του απεναντίας πνεύματος βίαις άδιάσειστον καί άσκέ-δαστον. ούτω γάρ καί θυμίαμα το αίσθητόν άνω φορεΐται καί κατευ­θύνεται, όπηνίκα μή διασαλεύηται πνεύματι. ρίπτεις καί άλλως τους

20 εχθρούς υπό πόδας τω βασιλεΐ6), ο'ις τάς χείρας εκτείνεις εις έλεον, καί γίνεται καί τοΰτο καίρια πληγή τοΤς βαρβάροις, καί τάσις αύτη χειρών δεσμεϊ τάς χείρας, καί πλουτοποιός σκορπισμός—έσκόρπισας γάρ, έδωκα ς τοΤς πέ νησί ^ — σκεδάζει βουλάς εθνών καί έθνη δια­σκορπίζει τά τους ποίψ,ους θέλοντα καί κατακαυχαται της μάχης

25 έλεος. "Εστι σοι και άλλη κατά των έχθρων πανοπλία, το εν νηστείαις

ευτονον,'ϋφ' ών ού μόνον ό μέγας εχθρός καταβάλλεται, ό έξω σαρ-

9. 10 έπεργάζεται cod. | 15 σύρφουλον cod. a) Cf. Exod. XVII, 11 sq. b) Ion. fr. 63, 3 p. 745 N. c) Psalm. CXLI, 2. d) Cf. Psalm. CXXXIIL 2. e) Psalm. CX5 1. f) Psalm, ΠΧΙΙ, 9,

124 EUSTATHII THESSALONICENSIS

κός, άλλα και ό λοιπός άνταίρειν τολμών δπλα τφ βασιλεΐ. στενά­ζεις και εκ βαθέων άνακραζεις*) θεώ, και έστι τοϋτο πάταγος τοΐς έχθροΐς έκπλήττων και εις εμβρόντητους οίον μεταποιών. κατάγεις έκ παρακλήσεως δάκρυον, και γίνεται τούτο κατακλύζων δμβρος εναντίον των έχθρων του βασιλέως, τοιαύτας τεχνάζη μηχανάς τφ 5 θείφ συγκροτούμενος πνεύματι, ούτω συναντιλαμβάνη τφ βασιλεΤ και συγκατεργάζη τάς μάχας αύτφ. ή τίνα έτερον ούτως έδει ποιεΤν και σοφία θεία των τε νοουμένων και των προς αίσθησιν έχ­θρων περιγίνεσθαι*), ή σε τον της σοφίας οίκον, δς τη μεγάλη του θεού σοφία έπικεκήρυξαι, του σοφωτάτου βασιλέως άνωθεν έμπνεο-10 μένου και άρχιτεκτονουντος τη επιλογή;

Άλλ' ούτω μεν σύ, μέγιστε βασιλεϋ και γης άπάσης μονάρχα, και παρών κατώρθωσας μέγιστα και τω όντι κοσμοσωτήρια και μη παρών, δε μέγα τρόπαιον εστησας και στήλας ταύτας τροπαίων, τάς μεν έωας, τάς δε εσπερίας άνέστησας τω παντι σεμνοτέρας των τε 15 Ηρακλείων0) και ας ο λόγος Διονύσφ τινί έπωνόμασενά). έκεΤναι μεν γάρ ούτε εις εν άναφέρουσι πρόσωπον και ουδέ συμβαίνουσι τοΐς και-ροΤς, άλλα και μύθου μορφάζονται χρώματι, ταύτα δέ και δφθαλμοΐς όρώ.νται και εις ένα καιρόν μικρού και άκαριαΤον άνίστανται και σοι ένΐ και μόνφ εις αληθές επιγράφονται, ούτω σύ μέγιστος και ο!ς ευ-20 δοκίμησας μη παρών και οίς ένέβλεψας ένδημών φοβερός ει τοϊς πο-λεμίοις και άκουόμενος και βλεπόμενος, και βλέμματι μέν αυτούς έκθροεϊς δσα και φόβος αστραπής, άκοη δε όπόσα και φρίκη βρον­τής, άλλ' επειδή και πάλιν μακρά καμών λέλουσαι μέν τοΤς υπέρ ημών ίδρώσιν, ούκ έκλέλυσαι δέ, και τφ της αρετής δέ άεί προπά- 25 ροιθεν §έοντι ποταμφ τών ιδρωτών e) έννηξάμενος προθυμότερον ήπερ Αλέξανδρος ποτέ περί την Ταρσόν τω του Κύδνου §εύματιf)

2 πάτταγος cod. a) Psalm. CXXX, 1.

' b) Cf. Ephes. VI, 12. c) Apollod. II, 5 1, sqq. d) Polyaen. I, 1. Cf. Nonnus Dionys. passim. e) Hesiod. Op. 289. f) Arrian. Anab. II, 4, 7.

ORATIO AB MANUELEM IMPERATOREM 125

παμφαής εκείθεν ήμ?ν άνατέταλκας, ώς εξ ωκεανού ήλιος, άγε δη τον ϋφάλμυρον τούτον ιδρώτα ν.ίζε υδατι λιαρω, καθά που τους ήρωας ή ποίησις διαναπαύει11), και μικρόν τι άνάψυξον. άλλα τοΰτο μεν ουκ ο!δα ει πείσομέν σε* θέλεις γάρ έπανθεΐν σοι τον υπέρ ημών

5 αυχμόν και την έκ μάχης κόνιν έπιπολάζειν προς άνδραγαθίας άνά-μνησιν, και σοι και τούτο εις άλουργίδος οίον τίθεται κόσμον, και και-νόν ουδέν ή κόνις αυτή ώσεί χνοϋν κατά πρόσωπον άνεμου1*) λεπτύνει τους εχθρούς και κόνιν καταπάσασθαι της κεφαλής δίδωσιν, εφ9 οίς κακώς πάσχουσιν κόνις αυτή και ο υγρός ούτος ιδρώς εις

ΐοάπαρχήν σοι της οικουμένης γίνεται, και ό μεν άλαζών εκείνος Πέρ­σης γη και υδατι τά της εξουσίας μνηστευεται, συ δε γήν μεν ώσπερ έαυτφ λαμβάνουν || την έγκαθημένην σοι ταυτην κόνιν και τον έν- f.I57r. τεϋθεν αυχμόν, ύδωρ δε οίον τό του ιδρώτος ϋγρον, υποχειρίαν έχεις ου ταυτην ή έκείνην χώραν έκ διαστάσεως, άλλα την σύμπασαν

15 γήν αρετής και καμάτων ώνιον. ότι τοίνυν ουκ έχομέν σε πείθει άποκλύσασθαι τόν υπέρ ημών ιδρώτα ουδέ στέργεις τό προς άνεσιν ύδωρ, τφ γοϋν 'Ιορδάνη έπάφες ήδη σεαυτόν, τφ ίερώ ποταμφ, ένθα και την άνωθεν άκουτισθήση φωνήν και αυτήν όψει τήν τριάδα θεοπ-τικώτερον, δι' ης και ό κατά χάριν θείος ουτοζ Ιορδάνης άπομερίσει

20τά εαυτού, και σοι μέν τόν άγιασμόν επιδώσει και τό κατά §οϋν°) βαίνειν σοι τά πρακτέα, τοις δε υπεναντίοις άναποδισμόν αφορίσει, όποιον ποτέ και εκείνος πέπονθε*), και άνάρρουν τόν έν τοΤς πράγμα-σιν. ήμεΤς δέ, ώ παρόντες, επί τούτοις ουδέν άλλ' ή όπερ όσιον και προς όφειλήν έπευξώμεθα τοις βασιλεϋσιν, άλυπον ζωήν πολυχρό-

25VIOV -+-

12 an σεαυτώ? a) Odyss. XXIV, 45. b) Psalm. XXXV, 5. c) Odyss. V, 327. d) Ies. Nau. III, 16.

126 EUSTATHII THESSALONICENSIS

"VII. Codex Baroccianus 131, fol. 195 i\—105 v. Codex Langbainius 2, foJ. 115 v.—120 r. (Cf. Tafel, De Thessalonica, p. 433—439).

£i95r, Η - Του μακαρκυτάτου Θεσσαλονίκης, δτε έν διακόνοις ην και διδάσκαλος των ρητόρων, δέησης εις τον βασιλέα κυρ •Μανουήλ τον Κομνηνόν, ώς από της πόλεως, ότε αυτήν αύχμός έπίεζεν -+-

- Η Τολμηρά μεν ήμϊν ή δέησις καί περί μεγίστου τφ όντι 5 πράγματος—καί τί γάρ, ή πείσαντος πόλιν όλην, την άπασών μεγί-στην, ίκετηρίους άνασχεΐν χείρας τη βασιλεία σου συγγνωστέα πάν­τως ή τόλμα; — καί προ ημών τάς ψήφους ποιείται, τήν ανάγκην ϋπερήγορον έχουσα* ει μεν γάρ εκείνον ή τούτον'Ύ\ άλλον οί ποΧλοι καί πραγμάτων έναντιότησιν άνθίστασθαι ικανοί το σον λάχος, ημάς ίο τους πολίτας, ίθύνουσι, περιγενέσθαι ην του έν έλπίσι, μάλλον δε ήδη έν προοιμίοις κάκου, ειπείν δε άκριβέστερον καί μεσουντος ήδη καί εναγωνίως ακμάζοντος, τά/ ' αν τι περιττόν ή πόλις έποίει ταΤς άλλαις άναρίθμοις φροντίσι τε καί όχλήσεσιν, αϊ τήν άγίαν βασιλείαν σου όσαι ώραι κυκλουσι, προσεπιτιθεΤσα καί αυτή καί το πολύο/λον 15 προσεπαυξουσα* όπου γε καί ούτως έκφεύγειν ει/ε δικαίους τα της αιτιάσεως, ει' γε πάσα καί βουλή καί σπουδή καί γνώμη καί τέχνη της υψηλής βασιλικής αρχιτεκτονικής του θείου κράτους σου κάτοο που κείται καί ουκ έστιν όσον ειπείν ϋποπέπτωκεν. έπεί δε ουκ έστιν άλλοθεν ουδ' έπινοήσασθαι λυσιν τινά του κάκου, ει μή μετά τήν 20 θείαν καί παναλκή χείρα του άεί βασιλεύοντος καί έπί πάντων θεού έκ της κρατίστης χειρός σου, του έκείνφ συμβασιλεύοντος καί επι­γείου θεού, ευλόγως αν έξω πάσης μέμψεως πίπτοιμεν τω μόνφ δυνατφ σώσαι μετά θεόν ίκετικώς έντυγχάνοντες. έχομεν δε ήδη καί

2 κύριονί | 5 τολμηρόν η[ΛΪν L | 6. 7 και τί — [Λεγιστην] και τί γάρ αν πάσχοι τις, πόλιν ολην ίδών, την άπασων ρ,εγίστην t | 9 έκεινω^ η τούτω, Ύ) αλλω t *| 13 τι περιττόν η] τι περιττόν τι t | 15 *υκλοΰσαι BL j 17 κα» γνώρ,η om. t | 21 χεΐραν EL·

ORATIO Α Β MANUELEM IMPEBATOREM 127

τα της ελπίδος αύτόθεν εχέγγυα και πεποίθαμεν ώς ό θεός, ώ τάς ενδελεχείς υπέρ της βασιλείας σου εύχάς άναπέμποντες έντελεΤς αυ-τάς ευρίσκομεν, λαλήσει και νυν υπέρ ημών αγαθά εις την καρδίαν της άγιας βασιλείας σου, άναπετάσει τά σπλάγχνα ταύτης και

5 άλλως πεπλατυσμένα όντα, εις τον του κοινού έλεον οι και ζηλουσι τρόπον τινά και ουκ άνεκτόν ηγούνται μη ουχί προς πέρας άγαγεΤν και τά της παρούσης αιτήσεως πολλά και γενναία και πείθειν ικανά προϊσχόμενοι.

'Εκείνα γάρ ή πόλις, ή άλλως μέν, άλλα νυν μάλιστα διά την ΙΟσήν κρατίστην ίσχύν αληθώς μεγαλόπολις, βοα δι' ημών, βασιλέων

μέγιστε και θειότατε. πάσαι μέν άλλαι πόλεις, ας ουδέ ευχερές καθ-υποβαλεΐν άριθμφ, όσαι τε παλαιός αφ' ου χρόνος τον της Ρωμαϊ­κής αρχής κύκλον κοσμουσι και όσας, πολλαί δέ και αύται και ου £αδίως μέτρω ληπταί, το σον ένθεον κράτος τάς μέν πάλαι κατενεχ-

ΐδθείσας εις γόνυ ανήγειρε, τάς δέ ονόματι μόνω γνωριζομένας, τω δέ λοιπω παντί κατά γης δεδυκυίας εις φώς ήγαγε και τον πρώην κόσ-μον άπέδωκε, τάς δέ και μηδαμη ούσας εύμηχάνως έκ καινής παρ­ήγαγε, πασαι δη ούν αύται πόλεις ευ έχουσ? και εν καλώ τύχης μένουσι και έπεντρυφώσι μή ότι γε τοΐς άναγκαίοις και μόνοις, άλλα

20 και ων ου πάνυ τις απόντων μνήσεται κατά έφεσιν. ή δέ ση πόλις και αύτη μηδέν ό τι έχουσα δυσχεραίνειν, άλλ' ώς έν παραδείσφ τρυφής περιρρεομένη τοΐς πάντοθεν άγαθοΐς, περί αυτό τό καίριον παρά βραχύ δυστυχεί* αύχμός γάρ αυτήν έν μέσφ πιέζει χειμερίφ καιρώ — ακμή χειμώνος ιδού, και ή γη — άλλ' είποι τις αν αυτήν

25θερινοΤς ήλίοις βάλλεσθαι, όποιοι τους Τρωγλοδύτας εύθύνουσι, και ότε περί μέσας τάς της πόλεως αγυιάς πομπικώς τό ύδωρ ώς έξ αποδημίας έπιχωριάζον έστέλλετο και τους θεωμένους επέστρεφε τω θαυμασίφ του πράγματος, τηνικαυτα και αύται τών κατά πόλιν φρεάτων αϊ φλέβες συμμεμυκυΤαι τό τρόφιμον ύγρόν τοις άρυομένοις

30 έποχετεύειν ούκ έχουσι, και ταϋτα ποΐαι φλέβες; αϊ και μέσου θέρους

1 έγχέγγυα Β | 3 λαλησαι t | 4 ταύτην L | 9 γάρ] δ' t | η άλλως] -η άλλως Β | 13 κοσρΰσιν t | 17 [Λεδα[Λη L | 18an αύται αϊ? | 19ύπεν-τρυφωσι L | 25 ιθύνουσι L | 26 οτι L | 27 επέστρεψε L | 30 ποία BL

128 EUSTATHII THESSALONIOENSIS

πολύ τό ποτόν άναβάλλουσαι καί ύπερβλύζουσαι της τών άρδευομέ-νων πολυχειριας ήσαν ύπέρτεραι. πάσχει τουτί τό πάθος τάχα που χειμώνος καί Αίγυπτος, άλλ' έν έλπίσι τοις έκεΐ ό θέρειος Νείλος, καί ολίγοις ιδρώσι γης άναψύχοντες εαυτούς, δτε θέρος άναλάμψει, πέ­λαγος όρώσι τήν εαυτών ήμΐν δε καί τά της τοιαύτης ελπίδος 5 άπέσβη, οίς φθάσαντες έπειράθημεν του κάκου, έπιλέλοιπε γάρ τήν σήν πόλιν ό ταύτης χειμέριος εκείνος Νείλος, καί έσται λοιπόν έπί τά έξης τό θέρος αύτη θέρος αληθώς, εί'τ' ουν φλέγμα κακόν, κατά τήν ποίησινa), καί θερμότης πυρόεσσα* τό γάρ άναψυχον ύδωρ, τό ζωογό-νον, τό παρήγορον, έπιλέλοιπε* ή εύκρατος εις διακεκαυμένην κινδυνεύει ίο διαπεσεϊν πηγή ανέβαινε, γραφικώς ειπείν, και έπότιζε πάν τό πρόσωπον της γης13) μέν, οΰ^ουν άπάσης, της δε κατά γήν άπα­σαν πρωτίστης ταύτης τών πόλεων, νυν δε άλλ' ούκ οί'δαμεν τά της τοιαύτης πηγής, όποι γης έδυ καί φχετο. μικρόν όσον καί κατά τους έν τη άνύδρφ έσεΤται λυπρά καί αυτή καί διψώσα, και που, ει τόΐδ κακόν έπί μείζον άρθείη, καί έρημος' καί τους έν αύτη ούκ αν όκνή-σει τις μή καί αυτούς διά τό έκλειπειν λέγειν άλίβαντας. ήδη πρό οφθαλμών κείται τά δεινά, καί οίαν ή πόλις καταράσεται κάκωσιν τών πολιτών> όσοι μέν ευ έχουσι τά εις σώμα ούκ έσθ' όπως ύγιαί-

f.l95v. νειν συγχωρουμένων τή αύχμηρότητι, || τών δε κατά νόσον άλλως 20 διακειμένων τήν ψυχαγωγίαν άπολωλεκότων καί ούτως εχόντων τήν ύγίειαν δυσανάκλητον. .

Ata ταύτα έκχέομεν ή πάσα πόλις τάς καρδίας0) ημών ενώ­πιον της βασιλικωτάτης φιλανθρωπίας σου καί τήν του σου εφ* ήμας έλέου χύσιν αίτούμεθα ποτνιώμενοι καί θερμά προχέοντες δάκρυα. 25 έκτεινον τήν θείαν χεΤρά σου*), καί ούτω κελεύσας άποκατάστη-

2 πολυχεφρίας Β | 3 θέρειος] θερινός L | 5 και om. t | 6 έπεφάσα-ρ,εν L | 11 έπότισε L | 12 της γης] της om. t | κατά γης BL | 18 κα-ταρη'σεται BL | 19 τά] τό t | ^1 άπολελωκότων BL | 22 ύγιείαν BL

a) II. XXI, 337. b) Genes. II, 6. c) Cf. Psalm. XLII, 4. d) Exod. XIV, 16.

ORATIO AD MANUELEM IMPEBATOBEM 129

σον τό ύδωρ επί χώρας, ου προς ήμέραν*), ώς τά της γραφής, άλλ 'ε ι ς α ιώνα όλον*), ω συνεπεκταθείη και τό κράτος της βασι­λείας σου, ουκ έστιν ύδωρ τ φ λ α φ πιεΤν δός ήμΤν ύδωρ, ίνα π ιω μεν c). αλλ' εκείνο μεν έλεγε προς τόν του θεού θεράποντα

δΜωυσην γογγυστής λαός σκληροτράχηλος*1) και της βρώσεως έτι . οϋσης έσω στόματος του ευεργέτου καταλαλών* και ούτως έχων,

αλλ' είσηκούετο* ήμεΤς δέ, λαός ευγνώμων, δούλοι ευ μάλα ήσκημένοι προς πίστιν, λαός μνήμων ευεργεσιών, λαός ευγνώμων, ευχάριστος, ειδώς ακριβώς τις ό δεσπότης, τις ό σώζων, τις ό τρέφων, τις ό ζην

10 ποιών ασφαλώς* ή γαρ αν είημεν άλογώτεροι και τών παρά τω προ­φήτη ζώων, ά τους κυρίους οιδε και τους κτησαμένους αυτά6) ; δίκαιοι τοίνυν ήμεΤς μη διεκπεσεΤν ου ποθοϋντες αίτούμεθα.

Άντεπεξήγαγέ ποτέ βριαράς χείρας ή κραταιά βασιλεία σου τφ παλαμναίω έκείνω σεισμω, και όσα καταπαλαίσας βαλεΤν εις γήν

15 αυτός έφιλονείκησεν, αυτή φιλοτίμως άνέστησε και καταρρυεντα συν-έπηξε δαπάναις μυρίαις όσαις και χρυσού κενώσει, ός και μέτρον παν υπερπέπαικε' και ίστανται στήλαι την τοιαύτην φιλοτιμίαν άνά-γραπτον φέρουσαι, τά πανταχού γης θεΐα τεμένη, όσαπερ ή του φρικώδους εκείνου κάκου άνεμόχλευσε κατασείσασα τρίαινα.

20 Γενου τοίνυν, εύεργετικώτατε βασιλέων, όπερ έκείνοις Πακτωλός τις χρυσορρόας*) πολύν τόν χρυσόν εις δαπάνην προρρέων, ούτω δε και ήμΤν ΝεΤλος θερινού παρήγορος καύσωνος* μάλλον μεν ούν και άμφω, χρυσόν προβλύζων και ύδωρ ούτως έπρχετεύων ζωο^όνον τη πόλε* σου. πυρός γ ν ά θ ο ς ^ αναιδής ου μακρός ούτος χρόνος και

25επέχανε ταύτη και μικρού κατέσπασε και διανεμηθεΐσα τό κάλλος αυτή άπηχρείωσεν, άλλ' έχει και πάλιν τό πρφην καλόν και τόν

1 χώραν L | 8 λαός ευγνώμων om. t | 15 αύτη t | 21 δέ] a) Luc. XI, 3. b) Ιο. IV, 14. c) Exod. XVII, 1 sq. d) Exod. XXXIV, 9. e) Ies. I, 3. f) Cf. Herod. V, 101. g) Aesch. Choeph. 325.

i. 9

130 EUSTATHII THESSALONICENSIS

ποικίλον και πολυτίμητον κόσμον, δν ή ρύμη του πυρός άπήγαγεν, αύθις της σης δεξιάς νυμφοστολούσης άμφέθετο.

Δυστυχώς έχει και νυν εξ ύδατος ουκ έπιπολάσαντος αυθαδέστε­ρο ν ούδ' υπεκδραμόντος το μέτρων* μη γένοιτο μήτε τούτο μήτε εισαϋθις εκείνο, Χριστέ βασιλέων τις γαρ αν ούτω ταύτην δια πυρός 5 έλθεΤν και ύδατος a ) ευξαιτο; αλλ' έξ ύδατος έπιλιπόντος τέλεον. φάνηθι δη κάνταυθα, θεοστεφές βασιλευ, εύμήχανος βοηθός και τάν ω συμβασιλεύεις θεάν κάνταϋθα μιμούμενος έξάγαγε ουκ ανέμους άναψύχοντας, αλλ' ύδωρ πόλιν δλην Ζωογονούν εκ των σών θη­σαυρών, τω μεν ουν Γεδεών έλάλησεν ό θεός* κ α τ ά γ α γ ε τουσδε ιο τ ινάς τών σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ω τ έ ρ ω ν εις τό ύδωρ καί δοκ ιμώ αυ­τούς σοι έκεΤΐ})' ήμας δε ήδη δεδοκίμακεν ενώπιον της βασιλείας σου ό θεός, καί έσμέν πάντες ικανοί χερσίν, ας υπέρ αυτής οση-μέραι τω θεώ έκτείνομεν, καί ούτω τοΤς πολεμίοις ώς οίον τε άνθι-στάμεθα. λείπεται δή άγαγεΐν ήμας εις το ύδωρ ού δοκιμής χάριν, 15 αλλ' άναψύξεως, ώς έστι δεινόν άλλας μεν τών πόλεων ύδασιν άεν-νάοις πλημμύρεσθαι καί πλουτεΤν το εντεύθεν κϋδος, τάν Κύδνον, τόν Θύμβριν, τους τήν μέσην τών ποταμών ποιουντας, και ετέρους δε φιλοπόλιδας ποταμούς, τήν δε σήν Μεγαλόπολιν ύδατος πενία κατασμικρύνεσθαι. · 20

Γενέσθω καί παρ' ήμΐν ύδωρ ιουτο βασιλικόν διάνδιχα τέμνον τήν καθ' ήμας' καί σοι τω μεγάλω βασιλεΤ έπονομαζόμενον οίκειό-τερον ήπερ ό Χοάσπης τω τών Περσών, όν δή βασιλικόν καί ποτον καί ύδωρ ό παλαιός λόγος αληθή λέγων ώνόμαζε0). τοΰτο μεν γαρ συ ποιήσεις καί ή του σου ελέους άβυσσος αναστομώσει προρρέειν 25 αυτό εις τά διηνεκές* εκείνο δε άλλως, ώ βασιλευ, έπεγράφετο οις έχαιρεν έκεΤνος τοιούτου πίνων ύδατος μηδέν αυτός τω ρεύματι ξυμ-βαλλόμενος. κράζομεν ιδού μετά Ήλιου καί ήμεΤς τη βασιλεία σου

10 τους δέ BLt | 13 χερσί t | 15 άγαπέϊν BL | χάρις BL | 21 τέκ­νων L | 23 δ ν] ο t | 26 τώ βασιλεΐ Β, τώ βασιλευ L | οίς] in margine 'ίσως ώς L | 28 κράξο^εν t

a) Psalm. LXVI, 12. b) Jud. VII, 4. c) Herod. I, 188. Athen. II, 45 B.

ORATIO AD MANUELEM IMPEBATOREM 1 3 1

μακρόν ϋπαλλάξαντες' ζή κύριος, ει έ σ τ α ι τ ά έτη τ α ϋ τ α ύδατος σ τ α γ ώ ν , ει μ ή δια λόγου σ τ ό μ α τ ο ς σουα)* εκ τούτου λόγον έξαπόστειλον και, Δαβίδ αν είποι, ρυήσονται ύδατα b ) -*-

VIII. -+- Του Θεσσαλον ίκης κυρ Μ ι χ α ή λ του §ήτορος λ ό γ ο ς ο ο θ ν .

δ ά ν α γ ν ω σ θ ε ί ς εις τόν αυτοκράτορα κυρ Μανουήλ τόν Κομ­νηνών -+-

-+- "Εδει, κράτιστε βασιλέων, έδει, φιλοχριστότατε, τοΰτο προς το σον υψος τους ημετέρους λόγους παθεΐν, 6 και ό καλός 'Ιορδάνης πέπονθεν εις Χριστόν ώς γαρ ό ποταμός εστράφη εις το οπίσω0)

10 και το ρεΤθρον έδέθη μικρού τφ δέει κρυσταλλωθέν, ούτω και ό των ημετέρων λόγων κρουνός άνεκόπη και εις τουπίσω κεχώρηκεν, έπείπερ είδε σε μόνον, ώ κραταιέ, αυτός τε ούν ήνάγκασται τήν έπίσχεσιν, και σιωπή τηνικαυτα τα ϋπερλίαν έργα σου τετιμήκαμεν. πώς γάρ και έδει, των άλλων σοι τελεσθέντων χριστομιμήτως περί τήν του

15 θείου βαπτίσματος τελετήν, μή και ρείθρου διεκβολή άνακοπήν προσ-γενέσθαι σοι; άνέβης ώς λέων από του "Ιστρου τοΤς μεν έχθροΐς φο­βερός, τοις δ' υπό σε στρατεύμασιν θαυμαζόμενος, οίον εξ 'Ιορδανού τόν βαπτισθέντα Χριστόν άναβαίνειν ή προφητεία φησίν άγγελικαΤς δυνάμεσιν εύφημούμενον, άποστάταις δαίμοσιν έμβριμώμεμον5). υδα-

20σιν άγιαστικοΤς ό Χριστός κύριος προσεπέχρισας εαυτόν, διεδήσω τήν ίεράν κεφαλήν και τη ευλογία τω έρημικω κατά πνεύμα και άτρόφφ

3 ρυησεται L | 4 του, του θεσσαλονίκης cod. | 10 κρυσταλωθέν cod. | 20 an σεαυτόν?

a) III Eeg. 17, 1. b) Psalm. CXLYII, 18, c) Ies. Nau. III, 16. Psalm. CXIV, 3. d) Cf. Άνθολόγιον. Ε' Ία ν. ακολουθία των [Λεγ. ωρών. Ήχος β' (ρ.

283. Ed. Venet. 1882).

132 MICHAELIS BHETOEIS

κατ' Ίωάννην χριστομιμήτως ϋπέκλινας ταύτην άρχιερεΤ. φαίην δ' αν ότι και τους ουρανούς σχιζομένους είδεςa). και νυν όρας κατά νουν δη­λαδή τους της βασιλείας κόλπους άνεωγότας σοι* ου γάρ δη περί τούτου και ούρανόθεν έκζητήσω φωνήν ούδ' άλλο τι θεοπρόπιον, ει τον δικαίως τά κάτω διωκηκότα, τον φιλοθέως, τον εύσεβώς, ει του- 5 τον θέμις είσελάσειν εις τους ουρανούς περισχισθέντας αυτφ και εισ-ο^ίους πύλας άναπετάσαντας. εν έλείπετο μόνον των έν 'Ιορδάνη προτελεσθέντων θαυμάσιων υπό Χρίστου περί σέ, βασιλεϋ, κάκεΐνο σχηματισθήσεσθαι την 'Ιορδανού στροφήν και τον του ρείθρου δεσμόν. πλην το πάθος του ποταμού ό των ημετέρων λόγων ρους έτυπώσατο 10 και αυτός παθών έποχήν. άλλ' ώς Χριστός, ή π η γ ή των τε άλλων απάντων, τφ της αιτίας λόγφ5) , και ποταμών τά δεσμά χαλάσας τφ·''Ιορδάνη πάλιν έφήκε την οίκείαν τρίβειν όδόν, ούτω λύσεις, ώ αύτοκράτορ, τους λογικούς ογιτους προς την σήν έντυχίαν παγέντας άντικρυς, ίνα ρευσουνται γουν, άλλα τήμερον, και τφ πελάγει των 15 σων κατορθωμάτων συμμίξαιεν, ώς έχει φύσις τους ποταμούς εις θάλασσαν έξερεύγεσθαι.

ΤοΤς μεν ουν λόγοις ήδη και δέδοται τά εαυτών έπιδείκνυσθαι* εγώ δ' εισάγω σοι, βασιλεϋ, εις τό υπέρσεμνον τούτο βήμα φύσιν και τέχνην δικασαμένας. νεΐκος γάρ μέγα ταύταις έπέφριξεν, ώς ποτέ 20

f.307r. και παρά Σολομώντι τφ βασιλεΤ || τήν αδομένην έκείνην κρίσιν διτταί μητέρες εκρίθησαν0), ή τέχνη δε.προς φύσιν δικάζεται* άκμάσαι γάρ φησιν άμφοτέρας ην ότε και άφ' έκατέρας φϋσαι καλούς τε μάλα και αγαθούς, έκ μεν φύσεως άνδρας, εκ δε τέχνης άνδρας σορούς' και όμου τάς οικείας άντεπιδειξαμένας ίσχυς άμα πάλιν όκλάσαι και τήν 25 αυτήν όδόν ύποκαταβαίνειν πολιωθείσας μετά κινήματος άφαυρου και οίον αν κινήσωνται γεραιαί* νυν δ' εξαίφνης νεωτερίσαι τήν φύσιν δαιμονίως έπιλαθομένην της πολιάς και γαυρον βαίνειν και τρυφερόν

12 αιτίας] an αληθείας? | 17 έξερρεύγεσθαι cod. | 23 φΰσαι] an φΰναι?

a) Cf. Matth. III, 16. b) Ιο. IV, 14. VII, 37. c) III Eeg. 3, 16 sqq.

OEATIO AD MANUELEM IMPEBATOREM 133

κάμε την τέχνην προσαναγκάζειν διατελούσαν ούτω ρυσήν θεραπαί-νης νόμψ συνεκπηδαν τη αυτής βακχεία καίτοΤς έξάλμασιν. ταύτην ή τέχνη την δίκην λαγχάνει τη φύσει παρά σοι κριτή βασιλεΐ* καλεί­ται δε ή τέχνη ρητορική* σε μέν γάρ ή φύσις ήνεγκεν άνθος ή ένστα-

5 τέον, οίον ούπώποτε, ή ένδοτέον, όποιον αν εβλαστεν έν ταΤς άκμαΤς εαυτής, θείον άνθρωπου χ ρ ή μ α και ήρωοςα ) . και κατά τούτο δις ήβησεν*) ή φύσις έν σοι και τέτοκέ σε υπέρ ελπίδας προς τάς άοιδίμους αύτης ώδΐνας διαθερμανθεΤσα. και νυν τέχνη δε ή ρητόρων της αρχαίας τέχνης έπιφυλλίς—λεγέσθω γάρ τάληθές—και υστέρα

10 παρά πολύ της έν σοι καινισθείσης φύσεως έρχεται, πώς ούν ή ακμαία φύσις τοσούτον έργον προβληματίσει τη πεπαλαιωμένη- ρητορική, σε μετά των σών άφράστοον αριστείων; άλλ', ώ φύσις, ει σε και έδει τοιούτον θαύμα προενεγκεΐν, είπη αν ή αντίδικος τέχνη προς την βαρεΐαν φύσιν αύτη, τί μη προηξας έν τοις επάνω χρόνοις αυτό, ότε

15 κάμοί Γοργίαι και Ίσοκράτεις, Λυσίαι και Δημοσθένεις, και ο λοιπός όρμαθός έξετεκνοϋντο τών σοφιστών, οι τφ εύμήκει τούτω της νεό-τητος έρνει καλλίστους λόγους άνθηλικίωσαν και τη ακμή της γεν­ναίας ταύτης χειρός τάς άμαχους λέγειν γλώσσας άντέθηξαν και έργοις λόγους άντεταλάντευσαν; και μην ουδέν έργον πλεονεκτούσαν

2θδεΐξαι περιφανώς έπιδαψιλεύσαιτο αν ή τέχνη του προς την φύσιν εγκλήματος* ου γάρ μοι τά ίσα δίδως, άλλ' αδικείς* και μην το δί­καιον έν ίσότητι* που γάρ και έστιν ισοβαρές; σε μεν εφάπαξ τον βασιλέα προενεγκεΤν, και τούτον, όσος έν μέλεσιν, έμέ δε πολλάκις τούτον άναστηλοϋν και δεικνύειν, όσος έν πράξεσι. καίτοι συ μεν

2δψιλον έμόρφωσας άνθρωπον, έγώ δε και βασιλέα και άριστέα0)* και τί μη τών καλλίστων τούτον διατυπώ; είτα, ώ φύσις, άλλα σοι μεν ο αυτός έστιν αυτοκράτωρ χθες τε και τήμερον και ωσαύτως έχων τών φυσικών, έμοί δ' ούχ ό αυτός γένοιτ'άν χ θ ι ζ ά τε και πρώιζα ά ) .

3 an βασιλευ? | 13 προσενεγκέΐν cod. a) Cf. Hesiod. Op. 159. b) Cf. Pind. epigr. PLG4. 479 Bergk. c) Cf. U. IIL 179. d) U. II, 303.

134 MICHAELIS EHETOBIS

ει γαρ τα πέρυσιν άρίστεύματα τοΤς ένεστώσιν ταυτά κάκείνοις αύθις τα φθάσαντα, καέ ό ταϋτα πάντα τροπαιούχων αδιάφορος* ει δε μη εκείνος, πώς τοϋτό μοι; λέγε σύ* ουκ άρα ταύτόν μοι Ipyov ό εν κατορθώμασιν βασιλεύς, αλλ' αυτός τε πολύς· τα προς εαυτόν και έτι πλείων τα προς ήμας και τοΤς τροπαίοις παντοδαπός· άλλος μεν εν 5 θαλάσσαις, έτερος δ' εν ήπείροις, έξηλλαγμένος εν ποταμοΐς, προβαί­νων αεί τοΤς έργοις και παρυψούμενος, ώστ' ανάγκην έπικλασθαι κάμοι την του λέγειν ίσχύν, συμπαραύξειν τη εύανδρία του δράν και τους λόγους πολύ τι των λεγομένων μη λείπεσθαι.

Είσι μεν δη άττα των περί βασιλέως κοινά και άμφοτέραις προσ-10 ήκοντα* προς την φύσιν ή τέχνη λόγοις διαγωνίζεται σοι μεν άδράς άπαρτίσαι χεΤρας τω βασιλεϊ, έμοί δ' ανδρείας έφερμηνεϋσαι ταυ-.

£307ν.τας. || τεκμήριον σον οφθαλμοί λιβάδας ένεσπαρμένας μετά του στιλ-^οντοζ ϊσχοντες, έμόν χρηστήρια ταύτα της ένδον χρηστοηθείας ει­πείν πειστέον γάρ εις ταύτα τοΤς φυσικοϊς* σον άντυξ οφρύων άνε- 15 σταλμένη, φάναι δ' έμόν, ώς τύποι τούτο του μεγαλόφρονος και του μηδέν άγεννές έντεθυμήσθαι μηδέ μικρόν, ταϋτα και τά τοιαύτα των δρωμένων του αυτοχράτορος μεριούμεθα' κάμοί μεν ό λόγος και το της σημασίας ίσχνόν, σοι δε το ύλικόν άποτετάξεται και παχύ' των ό' άλλων, όσα περί ψυχήν και οις έγο3 τον του λέγειν κίνδυνον άνα- 20 δέδειγμαι, τί σοι μέτεστι, φύσις; πάντως ουδέν ούδ' έχοις ειπείν αλλ' άκούοις μου των δικαίων, βασιλευ, νομοθέτα και σύ, το περί βασιλέα δικαστικόν..

Ταϋτα δημηγορούση συνηγορώ τη Ρητορεία κάγώ* πώς γάρ και έστι δονάκια κ α λ ά μ ω γ ρ α μ μ α τ έ ω ς a ) ύποκινεΤν τοσούτον άχθος 25 πραγμάτων, όσον αυτός άνοχλίζεις ώσει μοχλφ τω δόρατι, βασιλεϋ; ει τις έπέταξε τη Ρητορική την άνδροκτόνον σπάθην έγκωμιάσαι σου, ουκ ήδυνήθη αν έπ' ώμων βαστάσαι αυτήν, ύποδϋσαι δε και το θαυ-μάζειν όγκον αρχής τοσούτον μετ' ανδρείας όπλιτικής έστι μη έκτρα-χηλισθήναι και παρ' αυτήν τήν πρώτην έγχείρησιν; 30

'Εγώ μεν οιμαι, κύδιστε, ώς ουδέ τήν λεγομένην 'Άορνιν τά

5 τά] τάς cod. | 7 an ανάγκη? | 28 ύποδυσαν cod. a) Psalm. XLV, 1.

ORATIO AD MANUELEM IMPERATOBEM 135

πτηνά α ) ούδ' οι πτερόεντες λόγοι1*) την πελάγιον χύσιν ϋπερπέ-τασθαι δυνήσονται των ώς έκ πηγής άναστομωθέντων της σης ανδρείας κοινωφελών, μόνως αν ούτω λόγος τοις έργοις ήρμοττεν έπηλάλαξον, έάν, όπόση σοι, κράτιστε, περί τα έργα οραστηριοτης

5 έπικορθύηται, τοσαύτη δριμύτης περί τους λόγους τοις ρήτορσιν έπη-χλύαζε. και τούτο τούτοις πλάσασθαι καν ίσον γάρ έστιν άνδρίσασθαί τίνα ώς και συ και φθέγΗασθαί τίνα όσον πράξαις αν τη χειρί. των αδυνάτων δ' εστίν εκείνο, και τοΰτο άρα τών ανέλπιστων όρώ. αλλ' ώ, παρά πόσον ήμεΐς έρχόμεθα της μελίττης, οί σοφιζόμενοι περιττά,

10 και όπως ήμας έντρέπει το φυσίσοφον τούτο ζωον και πονηρόν* τους γάρ πόνους αύτης προσφέρονται βασιλείς, ώς και Σολομώντι πεπαροι-μίασται6). πλάττω κάγώ κηρίον λόγον τω βασίλεΤ, άλλ' ουτ' αύτο μελιττόεν, ούτε προσήσεται. παρεκινδυνεύθη μεν ούν τφ ειπόντι το έκ τριχών ζητησαι φωνήνd), έμοί δε γένοιτο φθόγγος κάκ τών

ΐδώτίων* όθεν γάρ είσελαύνει λόγος, έκ ταύτης πύλης έξιέναι λόγον ζητεΤν ουκ άγαν δόξει σκληρον, Γνα μη ώς ιιονογ^όρ^ω τη γλώττη, τριχόρδω δε τούτφ διατιθώ την ωδήν. καίτοι δέκα γ λ ώ σ σ α ι, κατά τον φάμενον6), μόγις αν τα σά, βασιλευ, ίσχύσαιεν έξειπεϊν, ισάριθμοι πάντως τοΤς μέχρι νυν σοι πανευτυχώς άπογυρωθεΤσιν

20έτεσι της άρχης, Γνα καθ' έκαστον κύκλον έτους έφαρμ,όττοι και γλώττα. διάμετρος οίον ένεσομένη κύκλω τω χρονικω. έχω και τοΰτο τοΐς ειρημένοις προσθείς, κραταιοτέραν μοι την του λέγειν δειξαι δυσχέρειαν. σάλπιγξ γάρ τοι πολέμων και σάλπιγξ λόγων, ή μεν εξεγείρει σοι την άνορείαν έπηχουμένη, πολεμόκλονε βασιλευ, ή δε

1. 2 ύπερπετ^σθαι cod., an ύπερπωτασθαι? | 3 άνδρέας cod. | 3. 4 ηρ-(Λοττον έπάλλαξον, supra emendatum est ήρμοττεν έπηλάλαξον cod.; an άρ[λόττον έπηλάλαξεν αν, ει όπόση? | 5 an έπικορθύεται? | 5. 6 έπηχλύαζε dubiurn | 6 καν dubium | 9 [Λολίττης cod. | 11 προφέρονται cod. | 11. 12 πα-ρεΐ[Λίασται cod. | 20 άρχης] an εύχης | 24 άνδρίαν cod.

a) Julian. Orat. II, 73 Α. b) Odyss. I, 122, et passim Homeri carmina. c) Prov. Solom. c. 6, 8. d) Cf. Xenoph. Conv. VI, 2. e) II. II, 489.

136 MICHAELIS BHETOBIS

τουναντίον θρόνον μετέωρον ί'ζει σοι και βήμα τουτό σε περιίστησιν, το δια φύσεως κράτος και λόγου γνώμονας δεξιόν. αλλά, δοκεϊς μοι, πολέμου σάλπιγγος ήδύτερον αν άκούσαις ή λόγου σάλπιγγος, ει τι

f.308r. και λέγειν ειχομεν υψηλόν ά γαρ είργάσω, ταυτοπαθεΐς* || το γαρ άκούειν πάσχειν, έμάθομεν, ουδέν μάλλον εις λόγον φιλοτιμίας οίδε 5 προσάγειν, ει μη και παν τουναντίον υστατον έρχεσθαι, και εστί μεν τω δακτύλω κνασθαι το ους, δακτύλων δ' εργοις και κατορθώμασιν τοΤς αυτός έαυτω μη ουκ έστι θέμις άνέχεσθαι την άκοήν ύποκνή-θεσθαι. είτα το περί των οικείων άναδιδάσκειν τον πράξαντα και όχληράν κομιδή και το λαθέσθαι και έαυτω καινοτρόπως ό της ευ- ίο φημίας λόγος κατηγορεί, ταϋτα φιλοσόφων ό πολύς την σύνεσιν βα­σιλεύς ίσως ολίγα κλίνεις τάς άκοας εφ9 ή μας.

Άλλ' ούκ εγώ τφ σφ κράτει διομιλοϋμαι τα σα, τοΤς δε ποθοϋσι και παρεστώσι ταϋτα λογογραφώ, ύπό σοι λέγων ταύτα και ουχί σοι, δια σου προκαθημένου των λόγων, ου δια λόγων αύξων τα σα. 15 ώς γαρ άμεινον αυτός έπραξας ή έροϋμεν ημείς, ούτω, καν ούκ έροϋ-μεν, οίδας τά τρόπαια, έκεΐνο μεν δη το μέρος, όσον ήκεν εις το θαρρεΐν, εν άκυμάντω και λειοκύμονι κεΐταί μοι* ίδέσθαι μεν γαρ το πρόσχημα του βασιλείου βήματος φοβερόν και οίον θάμβος έπενεγ-κεΐν, αυτός δ' αφαιρείς το δέος, ώ πραυθυμε βασιλεϋ, και όρώμενος2θ μόνον πείθεις θαρρεΐν, ώστε δι' ου και τάλλα δειλαίνει με, διά σε κάκεΤνα προσημεροϋταί μοι έμοί λέγω, και πάσι γαρ, και ούκ έστιν, ωτινι μη* τά γαρ εξέχον της βασιλείας εις την του ήθους άνταπέδω» κας είσοχήν, ώς ταΐς των όρων άποτομίαις ή φύσις άντικοιλαίνειν φιλεΐ τάς φάραγγας. και τί γένοιτ' αν χαριέστερον ύπηκόοις έντυχίας2δ βασιλικής ουδέν χαλώσης γλαφυρόν έπισκυνιον; ή μεν ούν έπιφρίξ εν πελάγει, ότε δοκεΤ το τής θαλάττης οίον διαξηραίνεσθαι πρόσωπον, μηνύει προκύμανσιν, σοι δ' ώς έπιφρίξ το μειδίαμα τω καλφ προσώπφ παραφαινόμενον τουναντίον ψυχής γαλήνην ύποδηλοϊ. καίτοι κέχυ-ταί σοι και ή καρδία, ώς Σολομώντι, και πελαγίζει το τής φρονή- 30

2 λόγος, postea emendatum λόγου cod. | 3 ακούσεις cod. | 4 ταϋτα παθεΐς cod. | 5 λόγον φιλοτιμίας, quae verba emendata esse videntur λό­γων φιλοτιμίαν cod. | 8 an αυτούς?

ΟΒΑΤΙΟ AD MANtTELEM IMPEBATOBEM 137

σεως άντικρυς*)' αλλ9 ουκ οργής πνεύμα κυματοτρόφον τώ τοιούτφ πελάγους χεύματι έμπτερύσσεται. ώ φύσις εϋδιος* ώ δυστίνακτε φρήν καλύπτει νέφος τον ήλιον χαλαζηφόρον ένιαχοϋ, σε δε θυμού νέφος ου κατεσκίασεν, ήλιε* κινδυνεύεται γουν και το σοφόν εκείνο

δγνωμάτευμα διεληλέγχθαι το έπί σοι* θυμός γαρ βασιλέως ώς θυμός , φησίν, λέοντοςb)* και που τοϋτο δείξεις ό ειπών ένταυθοΐ} πείθεις με ό μη διαστήσας τοις τόποις το λογιζόμενον και θυμούμε-νον, άλλα περί μίαν ταύτα συγκατοικίσας αρχήν, δι' εν τούτο θαύμα, τάν αυτοκράτορα, πείθεις με* θυμω γάρ λόγον συγκεραννϋς ουκ έστιν

10 δτω δέδωκε τούτον άκρατον έκπιεΤν. ου μάλλον, ώ βασιλεϋ, έπί τόν κουλεόν την σπάθην χαλάς, ή την όργήν έπί τάς φυσικάς διανα-παύεις εύνάς* όπου γάρ ώς έν τ η καρδία το χε ίλος έχων έχεμυθεΤς, αλλ' ουκ έμπαλιν την καρδίαν έπ' άκρας γ λ ώ τ τ η ς φορείς0), και μετρεΤς τφ λόγφ την ϊ^ο^ον^ και ούτως έχεις βασιλικώς περί την

ΐδάμείνω δύναμιν της ψυχής, πώς μέλλεις μη και τάς άλλας αυτής δυνάμεις ήνιοχεΐν και ώς ένι των πολλών ύπηκόω χρησθαι και τω θυμω; άλλα μην ώς λείω κατόπρω τη άτραχύντω χρησθαι μακρο-θυμία λόγος την φρόνησινd). και πολύς την φρόνησιν ό μακρόθυμος' μια δε άντακολουθεΐν τη φρονήσει τάς άρετάς του ήθους άνεδιδάχ-

20θημεν ώς || άρα, μακροθυμότατε βασιλεϋ, θησαυρός ήμΤν άνακεκό-£308ν. λαψαι αρετών* τοίνυν τήν έξεστεμμένην σοι κεφαλήν έτι διά τήν έμ-πεπυρσευμένην αύτη που φρόνησιν έπιστέψωμεν, καν έπί του βρα-γίονος ού φέρης χλιδώνα, το άρχαΤον της βασιλείας παράσημον, άλλ' ανδρείας χλιδώνι περιληψόμεθά σου τήν δεξιάν, δι' ης έργάζη ταύτα

25 τά μεγάλα και δυσαντίβλεπτα τρόπαια, τήν όσφύν σου μίτρα περιαμ-πίσχει και Άρεος ζώνη6) σφίγγει χρυσήλατος, και σωφροσύνης σπαρτίω ταύτην άπογυρώσομεν τετάρτη γάρ ή δικαιοσύνη και ή κατά ταύτην αλήθε ια , και αισθητώς έκ τ η ς γ η ς , κατά τό λόγιον, άνα-

2 πελάγας cod. | 13 άκρης cod. | 23 χλιδόνα cod. | 24 άνδρίας χλιδόνι cod. a) Paroem. Solom. XXI, 1. b) Paroem. Solom. XIX, 12. c) Sirac, XXI, 29. d) Paroem. Solom. XIV, 29. e) II. II, 479.

i. 9*

138 MICHAELIS BHETORIS

τέλλει σοία)' διό και κάτωθεν έξ αυτών ποδών αναβαίνει σοι συμβολι-κώς ή αλήθεια, και ίσως τούτο διερμηνεύει το έρυθρόχρωμον πέδιλον.

Δυοιν δ' έργοιν άπηρτημένοιν της σης, καλλίνικε, δεξιάς—ώ χεί­ρες ου δακτυλοις τοσούτον όσον ύπερφυέσιν έργοίς σχιζόμεναι — ενός μεν του της ανδρείας, τούτο δε το μέγα άναμεινάτω μικρόν, ενός δε 5 του της εύποιίας* ην δ' εκείνο μεν αγαθόν το της ανδρείας κοινόν, ή δ' εύποιία και ίδιον, αλλ' ή άποποιία. και τις, ώ φιλοτιμ,ότατε βασι-λευ, της σης χρηστότητος ουκ έγεύσατο; ήρυθροδανωμέναις μεμ-βράναις, ώς ποτέ Μωϋσής, τήν νεωτέραν σκηνήν περιεπύκασας του θεού και χρυσας άσπιδίσκας τοις γεγραμμένοις άπαιωρών έκμιμή και ίο τούτο της τυπικής μεταστάσεως*)* διό και άντιγέγραπταί σοι τόμος καινός ανθρώπων δακτύλω, τών έπαιρόντων τάς χείρας υπέρ σου προς θεόν και το γραφόμενον 6 προφήτης πάλιν έρεΤ* ταχέως σκύλευσον, οξέως προνόμευσον0). και ό τόμος εστί καινός' κε-καινοτόμηται γάρ σοι τα μηδέπω και ές τήν σήμερον τολμηθέντα, 15 υπ' ούδενός βασιλέων κατορθωθέντα μεγαλουργήματα, έστι τις πόλις και παροικία, ίερά μάνδρα, θεΐος νεώς, οις, παρωδήσω γάρ σοι τα της γραφής, μη τόν άλλοθεν δεσμευθέντα φόρτον αυτός δακ­τύλω γράφοντι άπεκίνησαςά), καί γε προσεδωρήσω δι' άμφοΐν ευ ποιών, του τε δούναι καί μή λαβείν, καί τήν παρ' Άθηναίοις έξηρη-20 μένην σεισάχθειαν τά τ άλλα καί δια το προσδιδόναι φιλοτιμησάμε-νος άποκρυψασθαι. άσπαρτα γουν ευφορουμεν Θ), ώ βασιλεϋ, έπέτεια γεωργουντες το σον ταμεΤον, καί χρυσοϋν το δράγμα^ συγκομιζόμεθα, έπείπερ εφάπαξ τους χάρτας ήροσας δόνακι καί ώς όμβρον ταΤς ξυσμαΐς ταύταις ώς άλλαις αυλαξι το έρυθρόδανον έπε- 25 στάλαξας, ειπείν δ' ότι καί ώς άκτίς ήλιου φαινόμενη δια καπνού φονική, ούτως άναμίξ τω μέλανι βάλλων τάς γραμμάς ώς ακτίνας

5 άνδρίας cod. | 6 άνδρίας eod. a) Psalm. LXXXV, 11. b) Exod. XXXVI, 19 sqq. c) Ies. VIII, 1 sqq. d) Matth. XXIII, 4. e) Odyss. IX, 109. Cf. Luc. XIX, 21. f) Cf. Plut. Rei publ. ger. praec. c. 2.

ORATIO ΑΌ MANUELEM IMPEKATOKEM 139

ό ημέτερος ήλιος και, ηλιακών γαρ ακτινών ή αύλαξ δεΐται πολλά, φοίνικας αύτάς καθοραν και δπερ είσί, τούτο δίδως τοις βλέπουσιν.

' Ηθελόν σοι εκ τών πολλών μυριάδων εν απολαβών ευεργέτημα, το περί την τών Μακεδόνων λέγω μητρόπολιν, ην ό πάλαι μεν χρό-

5νος Θέρμην έκάλεσεν, ό νυν δε Θεσσαλούς και νίκην συνθείς όνομα τούτο έπιφημίζει τη πόλει σύνθετον, λαμυρώς διαγράψαι και ύψηλώς ώς ενι τάς δωρεάς, αλλά συντέμνω το μήκος και ϋπεκκλίνω την νέμεσιν άμα γαρ και ό τής έκεΤ θείας ποίμνης άγελαρχών, ειπείν ανθρώπων σοφώτατος και ικανός υμνεΤν σου το φιλοτίμημα. έκ τών

10 δωρεών επί τον συγγενή ταυταις ελεον τράπωμαι. ουκ έκ διαλειμ­μάτων, ώ βασιλευ, εις την πενίαν κενοΤς, άλλ' εκάστη ημέρα τουτό σοι πράττεται* και <ου> μίαν ήμέραν μήνα ποιείς, τριακοντάμοιρον, ώς ειπείν, κατά τον || μήνα δημιουργών καν εξ ημών αποδήμησης, f.309r. υπέρ ημών την μεν σκιάν τής εύεργέτιδος δεξιάς έας ώδε τοις χρή-

ΐδζουσιν, την δ' αληθή δεξιάν εις τους εχθρούς επάγεις συγκόψουσαν. άλλ' ή μεν προς τους υπό χείρα χρηστότης ούτω φιλότιμος, ό δε προς θεόν ζήλος ήρεμα πατάσσει την σήν καρδίανa), ώ βασιλευ, και ου δριμύς τις είναι φιλοτιμείται τοσούτοι όσον ην τουναντίον ό προς τους δεομένους έλεος ήπιος, και πώς ουκ αν ζηλών ζηλωτής και

20 διπλούς τον ζήλον όνομάζοιο και αυτός, δς καν τι και ρήγμα πάθη τής εκκλησίας το πέλαγος, ώς Μωσής τη §άβδω τον έρυθραΤον κόλ-πον, τφ βασιλικω σκήπτρω συγκροτείς το διαίρεμα, ου σκήπτρου το άκρον μέλιτι βάπτεις, ό προσηνής τοΤς υπηκόοις και μελιχρός, ώς του βασιλέως παΤς Ίωνάθαν δράσας ίστόρηται1*); τις υπέρ σε πολέμου

25νόμοις ένεγυμνάσατο; τίς οίδε πλέον τά τακτικά, λόχον βαθυναι, κολπώσαι φάλαγγα και ταύτην θέσθαι κερόεσσαν ταΤς έπ' αριστερά και δεξιά προτομαΤς, ίππότην τάξαι, στήσαι πεζόν; αλλ' ουδέν μάλλον πολίτου νόμους ακριβώς έκπεπαίδευσαι ή θείους νόμους έχεις είδώς, καί γε προσφέρεις τούτους έκασταχή και πάντα κατά την στάθμην

30 ταύτην οικοδομείς, πώς τούτο λόγοι και φύσις τά έμοί προς γνώσιν

12 ου deletum esse videtur in cod. | 13 αποδημήσεις cod. a) Cf. Psalm. LXIX, 9. b) I Reg. 14, 27.

140 MICHAELIS KHETOBIS

δυστέκμαρτον; ου γαρ σοι, ώ βασιλεϋ, εκεχειρία δίδοται μελεταν καί, ώς ειπείν, γραμματίζεσθαι. ή που καί δ α κ τ ύ λ ψ θεού σοφίαν αύτοματιζοντι καί ή ση καρδία, εν γαρ χε ιρ ί και δακτυλοις κε ίται θεοϋα),τούς ιερούς νόμους, ώς αρχαία πλάξ, καταγέγραπται13), κάντεϋθεν αύτομαθής άνέσχες ήμΤν θεοληπτούμενος άντικρυς, δς καί 5 συντρίβεις ταύτην την θεόγραφον πλάκα Μωσέως του την κατ' αυ­τήν έπιχολώτατα καταθραύσαντος. καρδία ν γαρ συ ν τ ε τ ρ ι μ μ έ ­νη ν °) αύχεΤς ό έν πολέμοις εύκάρδιος, καί το ταύτης ύψωμα καθαι­ρείς απέναντι θεού. ειεν ανδρείας δε πέρι τι χρή καί λέγειν του σου γνωρίσματος, βασιλευ; καν γαρ ου μικρόν εις φιλοτιμίαν άλείπτη 10 χρήσθαι τφ Δαβίδ άκμαίφ, τφ γεραιτέρω βασιλέων, τω βασιλει τα έν πολέμοις άνδρείφ, τφ άτεχνώς θυμολέοντ ι ά ) , άλλα συ φθάνεις κάκείνην τήν περιτροπήν περιζώσαι τήν ρομφαίαν σου επί τον μηρόν σου* καί γαρ αυτήν περιέζοοσαι, τήν γε μήν εφεξής κειμένην εύχήν, τήν έντειναι καί κατευοδου καί βασίλευε ταύτην, εκ του 15 προφήτου θέλω έπιφωνεΤσθαί σοιΘ).

Μανθάνω σε, βασιλεϋ, καί άμφοτεροδέξιον είναι καί τή αριστερά των χειρών το γενναΤον έργον της δεξιάς έπιγινώσκεσθαί σοι πρακ­τικώς, τούτο γοϋν ουχί δέοντος του θηρών ήγεμόνος* ή γάρ ετέρα έκτασις θατέραν συστέλλει καί το έργον μιας αργία γίνεται τή λοιπή. 20 καρδία σή έν θεού π α λ ά μ η f ) . ους ούν έκτρΐψαι τών αλλοφύλων δόξει θεφ, τήν σήν καρδίαν από χειρός πανσθενους, ώς κεραυνόν φλογόεντα, βέβληκε καί άρδην τούτους ένέπρησε. τω μεν ούν Θεττα-λικω νεανία, τω της Ίλίοσε συγκροτηθείσης μάχης ποτέ κεφαλαίω, ποιητικής αυτονομίας ύψηγορία δαΤέ οί εκ κόρυθός τε καί άσπί-25 δος ά κ ά μ α τ ο ν π υ ρ ^ , περί σου δ', όπλιτάρχα, τή βροντή μεν τών

9 άνδρίας cod. | 11 χρασθαι cod. | 19 έτερα cod. a) Paroem. Solom. XXI, 1. b) Exod. XXXI, 18. c) Psalm. LI, 17. d) II. V, 639 et passim. e) Psalm. XLV, 3 sq. f) Paroem. Solom. XXI, 1. g) II. XVIII, 225 sq. Cf. V, 4.

OEATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 141

όπλων ή των βαρβάρων έκκεκώφηται ακοή τη τε στεροπή των αυ­τών τους υγρούς κεκύμανται οφθαλμούς, πυρ δ' ου φαντάζεις || καΤον f.309v. εκ κόρυθος' ΆχιλλεΤ γαρ προσήκεν ή φαντασία και το πλάσμα ποιη-τικόν, αλήθεια δε πυρ εις τα ώραΤα του πολίτου πέμπεις βρωσόμενον.

5 και γαρ άνδραποδισμω, προνομή, μαχαίρα, πυρί, τέτρασι τούτοις δίδως έλαύνειν, φέρειν, σφάττειν, πιμπραν* άνδραποδισμω μεν έλαύ­νειν, φέρειν δε προνομή, σφάττειν μαχαίρα, φλέγειν πυρί. και τοιούτο . ζεύξας άντικρυς τέτρωρον, έμπομπεύων ταΤ'ς νίκαις των πολεμίων ύπονοστεΐς. ούτω διέθου τον ήμίδουλον 'Ισμαήλ, ούτω 'τον παρίστριον

ιοΔάκην, ούτω τον Γήπαιδα. Γήπαιδα δε, άλλα τούτον και εξ εθνών άπήλειψας μονονου. τούτο το πάθος έντρύφημα διδόσθω τω λόγφ τάλλα παραλιπόντι μοι. ουτ' ούν εκείνα σιγήσω μή συνεγνωκώς τι μέγα ταΤς οιηγήσεσΓ τί γάρ μή μέγα έργον τω βασιλεΤ; ούτε τούτο κατά το προύχον τών άλλων διαστειλάμενος κυδανώ* τί γάρ μή

15 μέλλει τοΤς άδελφοΐς αύτοϋ τροπαίοις ίσουσθαι μεν τφ λόγω της άδελφότητος, τη δ' ώς είπεΤν ηλικία τών προλαβόντων είναι νεώτερον; άλλα διά τοϋθ' ότι πρόσφατον, αλλ' ότι και ποταμοΐς τοΤς το θαυμά-σιον ίστορήσασι προς τον σήμερον Ίορδάνην, ου παρά ταΤς όχθαις έστήκαμεν, κατά φύσιν εστί τι συγγενές, έχει δε ούτως* πλειόνων

20 όντων τών σών τροπαίων, ώ βασιλευ, πολλών δ' ομοίως και τών ϋμνεΤν προτιθεμένων τά σά, έχρήν μεν ένα διαμιλλασθαι προς εν και μή τον αυτόν προς πλείω λογομαχεΐν νυν δε τούτο διακινδυ­νεύεται τοΤς πολλοίς διά τε το άπλήστως έ^ειν προς άπαντα και πάσιν έπεξιέναι θέλειν και πάντων άφυστερίζειν και μηδενι τών άπάν-

25 των ένευστοχεϊν, δέον ένα τινά προστησαμένη τη ρητορεία σκοπόν άποτιτύσκεσθαι προς αυτόν άγαπητόν γάρ και προς εν άντίπαλον έργον διαπαλαΐσαι καλώς και μή συμποδισθήναι τή του πράγματος γενναιότητι.

Έγώ γ' ούν τά μεν άλλα της σης αυτοκρατορίας ϋπερφυή κατορ-δΟθώματα εν ίερω βάθρφ θήσομαι κατά Πλάτωναa), το δε χθιζόν

και μόνον απολαβών ένιδρώσειν δοκώ μοι τφ του πράγματος δυσ-

31 an ένιδρύσειν? a) Plat. Phaedr. 254 Β, ubi εν άγνω βάθρω nunc legitur, sed cf. Plut.

Moral. p. 781 F: ιδρυμένος εν βάθροις άγίοις, ή φησί Πλάτων.

142 MICHAELIS EHETOEIS

αχθεΐ. αλλ' ώ, πώς μη λόγω φωνουντι γήθεν το ύψίβαμον έργον και άτεχνώς αιθέριον καθελώ* ώς έδει και ποταμόν Ρητορείας άνε-στομώσθαί πόθεν, όσος ο πολυχεύμων "Ιστρος τιταίνεται, ίν' ώς το λεΤον ύδωρ του ποταμού την τής σής ανδρείας έμφασιν ένωπτρίσατο, ούτω και ποταμω λόγων ή εκείνης είκών ένδιεγέλασεν α ν έδει μεν 5 ούτως, έχει δ' ούχ ούτως ή καθ' ήμας του λέγειν ισχύς, πλην, ώς ύπεστιν, εκείνο έπί καφοϋ προανακρούσομαι το Δαυΐτικόν ακούσατε τ α ύ τ α π ά ν τ α τα έθνη31), όσα *Ρωμαίοις ού συμφρονεΤτε, και άκού-σαντα φρίξατε* και μην ήκούσατε αν* ο γαρ τής πληγής ήχος ένθα μεν έπί Ταυροσκύθας τους ήπειρώτας, ένθα δ' έπί τους νησιώτας 10 ήχησε Σικανούς καί τοσούτο κύτος θαλάσσης και στέρνον γής διε-μέτρησεν ό Γήπαις μέσος ήλγησε την καρδίαν πληγείς αυτήν άνιά-τρευτα, oi παρ' έκάτερα δέ, ό μεν Ταυροσκύθης εκ του τής π τ ε ρ ω τ ή ς φήμης13) βόμβου τάς άκοάς κατακτυπηθείς βαρέως έχει τής κεφαλής, ό νησιώτης παρείθη τάς χείρας καί ούκέτι φέρει κωπηλατεΤν. Σικελία, 15

f.3lOr. δυσδαΐμον το τής αδελφής || νησΐδος ούκ ήκουσας* εγγύς γαρ νήσος καί μεταξύ ποταμών, ην έζώννυ το ύδωρ* νυν δε το πυρ ύπερώπτησε καί ή ψυχρά διαζώστρα προς τον ένθερμον τούτον ούκ έπήρκεσεν δλεθρον. άλλα ταύτα μεν ύστερον, τά δέ προ αυτών ειχέ σε, ώ βα-σιλεΰ, ή κατά Δακών καί Γηπαίδων δυεΤν εθνών έπιστράτευσις, των 20 μεν ώς έπί την των ΊΡωμαίων ύπερπυσάντων έκ τών εαυτών χηρα-μών, τών δ' ώς τά όρκια τής ύπηκοίας θεμένων τε παρ' ουδέν καί συνασπισάντων τοις Δάκαις καί άλλως γείτοσιν ούσι καί τών αιμά­των έχουσιν άναμίξ, ότε πολίαου νόμω βαρείας δίκης τών τολμηθέν-των τούτους άπήτηκας* ώς γουν έγνώκει το Δακικον ε γ γ ύ ς έπί \>ύ-25 ρα^ςc) είναι σοι το άνυπόστατον κίνημα, σέ δέ καί ό χρυσοφάλαρος ι'ππος ήδη βεβάστακε*3), καί ή προσάγουσα σημαία έκυματοϋτο το του αέρος βάθος ύψοϋ, ύπεμυκάτο δέ καί ή γή μυρίοις όσοις άντικτυ-

1 ύψφά[Λον cod. | 4 άνδρίας cod. | 15 ό] omissum videtur δέ | 16 an δύσδαΐ[Λον? | 21 an ύφερπυσάντων? | 24 an δίκας?

a) Psalm. XLIX, 1. b) Achill. Tat. VI, 10. c) Matth. XXIV, 33. d) Cf. Anna Comn. I, 5, cd. Bomi. I, p. 31.

ORATIO AB MANtXELEM IMPERATOREM 1 4 8

πουσα ποσιν, όπόσον το του έθνους περιφανέστερον ην αιρεθέντες εις πρέσβεις υπέρ απάντων δεησόμενοι παρεγένοντο, οικτροί μεν και από σχημάτων, εκ δε των λόγων οικτρότεροι, ούτοι φθάνοντες το έπ' αυτούς πυκνούμενον νέφος και ασφάλεια περιπυκάζοντες εαυτούς,

5 νέφος, αφ' ου μη χάλαζα, μη χιών, άλλα νιφάς έπ' αυτούς πεσεΐσθαι προσεδοκήθη βελών, ώδοστάτουν έθέλοντά σε, ώ βασιλεϋ, και άπεΤρ-γον του προσωτέρω και της κατ' αυτών επελεύσεως, έαυτοΐς ολην την υπέρ εαυτών παράκλησιν ερωμένοι, κεφαλήν ^ιπτουντες εις γήν, ώς τον χουν έγγύθεν ύπεραναβαίνειν και συμφοράς νόμω πράττειν

10 αύτάς, χείρας έκπεταννύντες, πόδας επί γόνυ διπλοϋντες, κάμπτοντες τήν όσφύν, εξ οφθαλμών, εκ χειλέων, εκ μεν τών σταγόνας δακρύουν, έκ δε τών τραγωδίας βήματα προϊέμενοι, και δή σοι προ της ίππείας έκυλινόουντο χηλής τφ μετεωροτέρω ποδί σου τους εαυτών αυχένας ύποβιβάζοντες και προς το έρυθρόν σοι σπάργανον του ποδός ώχρόν

15 τι βλέποντες και δειλόν* έπί γαρ τήν αυτών τά υπόδημα σου έπιβαλεΤν ήνδριζου μετά Δαβίδa), ήν πειραθεΐσαν ούτω βαρείας της σης εφάπαξ χειρός, ώς ούδ' ή Μωσέως χειρ έβαρύνετο, πώς ήν άντισχεΐν και εις όευτέραν πληγήν; ούχουν ούδ' έπεπλήγει πάλιν τοις οίκέταις φιλάν­θρωπου σου, βασιλεϋ, χρηματίσαντος και οία προς του σου τρόπου

20 και του συνήθους επιεικούς* έπεί γάρ διπλούν του προτέρου τον της ύπηκοίας ήραν ζυγόν ομήρους δόντες τά φίλτατα, και τάλλα δίωμο-λόγουν, ώς αν έθέλων έπέταττες, άνήκας τοΐς δυσέλπισι τούτοις τήν έπισκήψασαν συμφοράν.

Παρά τοσούτον έλθόντα κινδύνου τά Δακών πράγματα διασέσωσ-25ται και το λοιπόν συνείποντό σοι το άξιόμαχον Δακικόν έπί τους

συγγενείς και γειτνιάζοντας Γήπαιδας. ήλθες γάρ μάχαιραν βαλεΐν πολεμίαν εις έθνη τόπω συμβαίνοντα* Δάκης γάρ και Γήπαις όμο-ρεΐτον παρά τοσούτον, όσον ούκ έκ της αυτής όχθης, άλλ' έξ αντι­κειμένων ποταμίων χειλών άρύεσθον τά ποτά αίματι κεκραμένα,

30σύμφυλα γάρ* γνώμη συμπεφωνηκότα τη καθ' ημών, πολέμια γάρ* τους τοίνυν αίματι γνώμης τόπω μή διεστώτας Δάκας μεν Γηπαίδων

23 έπιχεύσασαν supra emendatum est επισκηψασαν cod. a) Psalm. CX, 1.

144 MICHAELIS BHETOEIS

γνώμη διέστησας, Γήπαιδας Δακικών άποικίσας έχεις και τόπων, Οίον. σχεδόν γαρ ήνδραποδίσθησαν παγγενη, || αίμα δέ διέκρινας αι'ματι

το συγγενές τφ του φόνου λύθρω §υέντι δι' αυτών εξ αυτών. χεΤρας γαρ τάς Γηπαίδων οιονεί κατασχών τους κυρίους έτυπτες τών χειρών* χείρες δέ Γηπαίδων οι Δάκαι πρότερον και τα πολλά συγγενείς, την 5 συναιχμίαν τοΐν έθνοϊν τούτοιν εις άνταιχμίαν έκαινοποίησας και τον εν φρονουντα στρατόν εις φάλαγγας δύο, και ταύτας έχθρα φρονού-σας άπέκρινας* και πάθει πάθος έξενικήθη, το χρόνιον φίλτρον προσ-φάτω φόβω και προσδοκία κακών* δέει γαρ του μη πείσεσθαι το και δρασαι κακώς ους θέμις προυλάμβανον ώνουντό τε την σήν άνεξι- ίο κακίαν τιμωμένην όντως ποΧλον, τιμής, ης ουκ ην αύτοΤς ισοτάλαν-τος* αυτών σωμάτων, αυτών αιμάτων και του δυναι πόλεμον άνδρο-φόνον μετά της σης στρατιάς, πόλεμον, ου και το εύτυχειν εις άτυχίαν τούτοις έγράφετο* φιλοις γάρ και συνήθεσι δεξιάς μεν, αλλά δορατοφόρους ταύτας προέτειναν, ίνα δέ μη έρυθριώσιν, είπη τις αν. 15 εφ' οις όπλα κατά φιλίας έβάστασαν, τω φολιδωτω του'Αρεος προ-καλύμματια) τάς οικείας όψεις διατείχίσαντες, υπό τοιούτοις παρα-πετάσμασιν κατεσοφίζοντο την αιδώ.

Άπλους μοι ό λόγος, ώ βασιλευ, μηδέν τών από της τέχνης έπιπλάσσων τω έργω μηδέ φαρμάττων την άκοήν τοις* γάρ αύτο-20 φυέσι καλοΤς τίς χρεία χειροποίητου κάλλους και τεχνητού; Δάκας μέν δη παραλλάξας διεπλωίζου προς Γήπαιδας διέβαινές τε το μεταιχμιον χάσμα της ^Ρωμαίων και της αυτών το αχανές, ώς έν ποταμφ του βαθέος Ίστρου φημι και το ύδάτιον έρκος τούτο περαιω-σάμενος, και το ευθείαν έλαυνον την έγκαρσίαν ούτω τεμών διά της 25 ψαμμώδους ίππάζου το χνοώδες λικμών της ψάμμου κτίσον πνεύ-ματι κρατερω της άψυχου σοι γης ύπενδιδούσης και αυτής ου μάλ­λον διά την ψάμμον σάττουσαν φυσικώς ή χάριν του άλαλήτως εξ εαυτής μεταδιδάσκειν το βάρβαρον και αυτούς χαλάν τό έντεταμένον του θράσους και τό της άγερωχίας άπόκροτον. 30

'Αλλ' οποίον εκείνο τη περαιώσει συνενεχθέν διέλαθε με μικρού*

26 κτΐσον] an κατ' Ισον? a) Cf. Athen. IX, 376 F.

ΟΒΑΤΙΟ AD MANTJELEM IMPEBATOREM 145

τη γαρ στρατιωτική τύχη συνεμετρίασας, βασιλεϋ, και την άπεσχε-διασμένην τοις στρατιώταις λέμβον έμβάς θάρσους έπλησας τάς εκεί­νων ψαφούσας καί οίον ύποχαλωμένας ψυχάς, δσου μηδέ τα της νηός ιστία πνεύματος πέπληστο*). έδει γαρ έν μια σε σκάφη καί τη

δαύτη βληθήναι ζύμην τοις στρατιώταις συνέξουσαν τούτους ώς έν φυράματι, καί συμπήξουσαν λύσοντας αν τό πυκνόν έξ αγωνίας της φάλαγγος. αλλ' ούτω μέν έπί την πολεμίαν έπλεις ήόνα τη προαιρέσει καν μη τω φαινομένψ βασιλικώς' ύφεΤσθαι γαρ φου δεΐν διά τό κοι­νώς συμφέρον, ό αγαθός βασιλεύς, ή σεμνύνεσθαι τα συνήθη καί

ΐοάναβαίνειν μόνος τό διαπόντιον όχημα, φημί τό διήρες τούτο ναυπή­γημα, δ πολυπληθεΐ ποδί κατά τους θαλαττίους πολύποδας τη τα-χυτήτι της είρεσίας κλέπτον την αίσθησιν του όλως βάπτειν εις άλμην καί διασχιζειν τό ρόθιον, έν χρφ δέ ποτασθαι του ύδατος, ώς αϊ τευθίδες ^οχοΰν7 έρυθριών μέν εϊ'πη τις αν δια την προς τόν το-

15 σοϋτον ^όρτον αιδώ, φέροι γαρ αν τόν μέγαν καί έν αύτοκράτορσιν έρυθροβαφή όρώμενον, ούτω καί πλέον ή μιλτοπάρηον5), έχον δέ προς μέν τοίς έχθροΤς την πρφραν έκεΐ φερομένην πάσαις όρμαΤς, ι'ν' ευθύς ταΤς εαυτής προτομαΤς πράς τό άνθεστηκός || έκκορύψηται, f.3llr. πρυμνόν δέ τόν βασίλειον θρόνον, καί αύ κατά πρύμναν έπιτηδείως

2θέστηκότα τά πνεύματα καί βομβουντα καθαπερεί τινας σαλπιγκτάς, ώς νόμος έχει στελλομένων τών βασιλέων κατά θάλασσαν γίνεσθαι. ούχ υπό τοιαύτη γουν θεραπεία καί διαβατηρίων φιλοτιμία τφ πο-ταμω ένεπόμπευες, άλλα τών πολλών ένα6) τέθεικας σεαυτόν θαρσύνων αυτούς εφ' ούτω δεινφ κινδύνω καί άτριβεΤ. έκ γάρ κυμά-

25 των μάχεσθαι άστατουντας προς τους ασφαλώς άπό της γης τήν άποβάθραν κωλύοντας άτρέπτου δεΤται του της ψυχής παραστήματος. καί ήλεγξέ που Βρασίδας ο Λάκων τό του πράγματος δυσαχθές ενά­λιος τοις αίγιαλίταις τών Αθηναίων κατά τήν πύλην αντιμαχόμε­νος'1), άρ' ούν ώς έξέπλεις εις τήν άντίθετον γήν ίδιωτεύων τω σχή-

6 an λύσαντας? | 14 τεθίδες cod. | 18 άθεστηκός cod. a) Cf. Odyss. II, 427. b) II. II, 637 et passim. c) Philippid. Com. IV, p. 472 (Meineke). d) Cf. Ttmcyd. IV, 11—12.

i. 10

146 MICHAELIS RHETORIS

μάτι, ούτω κατήγου πάλιν επί την σήν; άλλα πώς έδει λυθείσης ήδη της περιστάσεως; δι' αίτίαν γαρ του θαρρεΤν συνεπλωίζου τοϊς στρατιώταις, ό βασιλεύς, τοις αύτοις ο τοσούτος ένθρονιζόμενος σέλ-μασιν άμα και λαμπρόν της νίκης άπαυγαζούσης και υπέρ το την Παννονίαν έμπρήθον πυρ και δηούμενον, ή πειθόμενον έδει το πομ- 5 πικόν σε στείλασθαί δι' υδάτων επί την τών ^Ρωμαίων μετά τροπαίων περαιούμενον.

Τοϋτο μεν δη και έσται μετά μικρόν έκέισε δ', όθεν ό λόγος άναγκαίως έξένευσε, διέβης μεν τον "Ιστρον άμογητί* και γάρ τοΤς υδασι πληθών και άδρω τω ^εύματι βαρυνόμενος όμως ουδέν ίο ένεωτέρισεν ουδ' άφύβρισε* συνδιέβαινε γάρ σοι τόν ποταμόν και ή χρυσέα του θεού κιβωτός, ώς ή τυπική, πάλαι τω Ίησου τόν Ίορδάνην κατηύθυνεa). και μήν χοΰηον ήν τη άληθεΤ κιβωτω το μέν άναστοι-βάσαι του ποταμού, το δ' εις θάλασσαν έκτινάξαι και ξηρόν τόν πυθμένα παρασχέσθαι σοι προς όιάβασιν άλλα πώς αν ή ανδρική 15 τόλμα γέγονεν έκδηλος; καν τοίνυν ου λίθους βυσσόθεν έχης άνε-σπακώς, ώς ό του Ναυή το πριν Ίησους έκ τών κόλπων του 'Ιορδανού κατά τήν ίστορίαν άνείλετοb), άλλ' έθνος όλον, τους τροφίμους "Ιστρου, διαρπασάμενος ου δυοκαίδεκα μόνον λίθοις ζημιώσας τον ποταμόν μετηγάγου τούτους εις τά ημέτερα, τ ι ς ήκουσε τοιούτον ή τίς20 έώρακεν; ούτως έπαδέτω και ό προφήτης τω τεραστίω του πράγ­ματος0), τήν τών Γηπαίδων όλην, ώ αύτοκράτορ, επί τήν ήμετέραν φέρων μετήγαγες αυτούς και κτήσιν και πλοΰτον τοΤς στρατιώταις άρπάζειν άγειν ένδεδωκώς, οϊ κόλπους, χείρας, σκηνάς έκ τών πολ­λών λαφύρων στενοχωρήσαντες μόνας ουκ έπλήρωσαν τάς φαρέτρας 25 ακριβώς ακένωτους διαμεινάσας βελών, το γάρ θαυμάσιον, ότι μηδ' οίστάς διέπραττε προς έχθρόν, ούδ' άντεστάλη βέλος ουδ' ότιουν, άλλα τον άδάκρυτον, φασίν, πόλεμον α ) έναθλοϋντες ή στρατιά διη­μέρευε και τήν οίκουμένην έκείνην έρημον έθηκεν άνδραποδισαμένην

a) Ies. Nau. III, 6. b) Ies. Nau. IV, 8. c) Ies. LXVI, 8. d) Zenob. I, 28. Cf. Plut, Ages. c. 33.

ORATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 147

μικρού την πανεθνίαν τ φ Γηπαιδι. οΰτως ουκ αν λάβης μέτρον αιχ­μαλωσίας και της πολλής εκείνης τών ανθρώπων άχυρμιας' ή παρί-στριος ψάμμος μέτρον αυτφ, ώστ' είποιμ' αν δπερ και περί της τών 'Ισραηλιτών έρρέθη παραβολής, δτε την όρτυγομήτραν κύκλω συνέ-

δλεγον, δτι ό το ολίγον, συνέλεγε δέκα κόρουςa), ούτως και περί της υπό σοι ταττομένης, ώ καλλίνικε, στρατιάς, ώς ό το |] όλίγιστον, f.3llv. αιχμαλώτους δέκα συνήρπασεν. εισήλθε μεν την πεδιάδα Γηπαίδων ό πολύς στρατιώτης υπό λοχαγούς και ταξιάρχας ταττόμενος, έξέβη δ'έκεΤθεν πο ιμήν λ α ώ ν ^ , ώ ς ειπείν, έλαύνων ανθρώπων ποίμνιον ού

10 βραχύ την χώραν νεμόμενον. τις αν παραστήση λόγος το τελεσθέν; ώσει ποίμνιον επί τον ποταμόν, ούτως το άλλόγλωσσον έθνος επί τον ποταμόν κατηλαύνοντο* μάλλον δ' άναμίξ ταΤς άγέλαις οι κεκτη­μένοι, ώς επί σταθμόν και σηκούς, τάς τριήρεις γ\γοντο και τον ναύ-σταθμον, σύμμικτοι δε αυτών και θρεμμάτων έξηχοϋντο φωναί άν-

15 δρών και βοών, τών μεν μυκωμένων, τών δε στενόντων βαρύ, αιγών γυναικών μηκαζομένων όδυρομένων, παίδων αμνών κλαιόντων άνα-κραζόντων και ην άτεχνώς το πάθος παντοδαπόν.

Ούτω τους επίορκους ύπό σοι μετηλθεν ή δίκη βραβευσαμένη την έξουσίαν σοι κατ' αυτών δικαίω γαρ δντι τα προς ανθρώπους,

20 τα προς θεόν, τους κατ' άμφω κάκιστους ποινηλατεΤν έπιτέτραπται. τούτοις και το προφητικον έπέπτη δρέπανον άτεχνώς, δ γέγραπται μεν πολύπηχυ κεχαλκεϋσθαι τά εις εύρος και τα ες μήκος, ώστε πτηνή τις φύσις, άεροτόμω χρησθαι πτερω* και πας, φησίν, ό επίορ­κος εκ τούτου έκδικηθήσεται, και καταλύσε ι εν μέσω του οϊχου

25αύτοϋ και συντελέσει αυτόν και τά ξύλα αύτου και τους λί­θους αύτου0) · τοιαύτα γαρ καλαμαται τούτο το δρέπανον, ουκ άστα-χυν ουδέ χόρτον, ούχ δσον δρέπεται από γης. φαίην δ' έγώ το δρέ­πανον τούτο τό σον . είναι στρατολόγημα, βασιλεϋ, εις μήκος και πλάτος παρατεταμένον και έπτερωμένον δια τό xo\j(fov και γενναΐον

30 και άλτικόν, ίσα δρεπάνφ τά τών εχθρών ληιζόμενον, περιηγές ώς

a) Num. XI, 32. b) II. Π, 243. Cf. Aesch. Pers. 75. c) Zachar. V, 1 sqq.

1 4 8 MICHAELIS EHETOBIS

τό δρέπανον περιγνάμπτεται γαρ εις κέρας ή της φάλαγγος πύκνωσις. τουτό σου, γενναίε, το Άεοκρόττιτον στράτευμα κατέλυσε ν, ώς ή προφητεία, ανά μέσον οίκον του επιόρκου και οίχο^εσπότου και συνετέλεσας αυτόν και τα ξύλα αύτοϋ και τους λίθους αυ­τού a)* αυτόν μεν οις την οίκίαν και γένος δλον ήνδραποδίσω* τα 5 ξύλα αυτού δια τον έμπρησμόν και την δήωσιν* και τους λίθους αύτοϋ δια τό φρούριον ίσως, ου την έν λίθοις πήξιν και άρμονίαν παρέ-λυσας.

Έπί τοις ποΧΚοϊς τούτοις πάθεσι και δεινοΐς, που των βουνών και τοις όρεινοΤς ό μέγας μυκώμενος ταύρος, ό των Γηπαίδων σατρά-10 πης, ό κενά καυχώμενος άπεβόσκετο; εις τι και τφ μεγαλαύχω συνε-τέλεσεν ή αύχή; έκείνω μεν εις τό παρ' ολίγον όσον και τον αυχένα τύπτεσθαι δούναι, τοΐς δ' άμφ' αυτόν εις τό βαστάζειν τον δουλικον ζυγόν έπαυχένιον. τά γάρ εκείνου μεγάλα και. απόκρημνα βήματα τοΐς υπ' αυτόν τεταγμένοις εις όδυρτικόν λόγον και οίμωγάς συνε-15 βάλλετο, έχρήσατο δε και τη ίππφ μυρίαν ταύτην ηνίοχων εις τό φεύγειν οξέως όλους ένδούς ρυτηρας γένυσιν ίππικαΐς, δς έκαιροφυ-λάκεις κατά τους όφεις άναδύς εκ των κρυπτήρων αύτου την του στρατεύματος πτέρνα ν, ώς αν τις είπη, δακεΤνb). τη ουραία γάρ ό δει­λός κατόπιν έλαύνων άπεθάρσησεν έπιθήσεσθαι. και μην αντιμέτωπους 20 έδει τάς οικείας δυνάμεις ταΤς *Ρωμαϊκαϊς καθισταν, ει καταξίως της έν λόγφ αλαζονείας έμελλε δραν, μη σκοπόν έκ περιωπής έστάναι τινός και όπτηρα των κατ' οίκους έξαπτομένων τούτου κακών, ων έδέρκετο τους πυρσούς^ άγαπώντα και τούτο μόνον, ει μη συναπολά-βοιτο τούτον ή συμφορά, εκείνος μεν ούν τό λοίσθιον ίχνος έπεσκο-25 πεΤτο της στρατιάς, συ δε και τούτο τό μέρος καλώς διωκηκας, βα-σιλευ. ώς γάρ έν τω προσβάλλειν τη πολέμια γη προηγου, ούτως έν

f.312r. τφ παλινοστεΤν ύστέριζες j | τών απάντων έκ τών οπισθίων φράττων αυτούς, τούτο εκείνο, δ και ό του πυρός ποτέ στύλος λέγεται δραν έμπροσθεν μεν γάρ ώρατο τόν άλλον χρόνον της υπό Μωσέα παρεμ- 30

12 η αύχη] ό αύχην cod. | 20 an έπιθέσθαι? | 23 έξα^πτο^ένων cod. a) Cf. ρ. 147, adn. c. b) Genes. III, 15.

ORATIO AD MANUELEM IMPEKATOREM 1 4 9

βολής, των δε Αιγυπτίων έπιδιωκόντων αυτούς καέ παρ' αυτή θα­λασσή στρατοπεδευσαμένου του Ισραήλ έκ των έμπροσθεν εις τούπίσω στραφήναι λέγεται και δυεΐν στρατοπέδοιν μέσος άνορθιάζεσθαιa).

Τί δε το φρούριον; τί δε οι τούτου φρουροί; ων τάς γνώμας πλέον 5 κατέσεισας ή τον του φρουρίου περίβολον, ώστ' άπογνόντες τής σω­

τηρίας κατέβαινον ουκ αυτόμολοι μόνον, άλλα και αύτόδετοι δέσμιοι, δικαιώσαντες το κατ' ελπίδας ί'διον πάθος και ίδιον ενέργημα θήσεσθαι, και δ καν ανάγκη πεπόνθεσαν φιλοτιμηθέντες έκουσιάζεσθαι, τοσού­τοι ουκ έπισφίγγοντες τους δεσμούς, όσον χαυνότεροι των έχθρων

10 ώς εικός έαυτοΐς εχθροί κατεφαίνοντο, ώς ουκ άπό φρουρίου γουν, άλλ' άπό φρουράς, ώς μη φρουρουντες αυτοί, τουναντίον δε και φρου-ρούμενοι. ούτω προήλθον όρμαθοί δεσμωτών τής αισχύνης την σω-τηρίαν άνταλλασσόμενοι και λύσιν κακών τής δέσεως τών μελών, οϊ και το στραφήναι ταΤς γνώμαις επί το οικεϊον λυσιτελές δια τής έκ

15 τούπίσω στροφής ήνίττοντο τών χειρών και στρατιωτικής γενναιό-τητος και τής προς τά δεινά τόλμης καταψηφισάμενοι άκαιρίαν και το πάντη πάντως άνήνυτον, ουδέ σχήμα γουν στρατιώτου έαυτοΐς έναπέλιπον, άοπλοι δε κατέβαινον έπί την σήν χρηστότητα, βασιλευ, άσφάλειαν μάλλον σωμάτων το μη ώπλίσθαι νομίσαντες, διό και υπό

20 γυμνή κράνους καθικέτευον κεφαλή, και τάς χείρας άπαγκωνίσαντες μετά τών χειρών οπίσω και τάς μακράς έγχείας άπολελοίπασιν, μακρά χαίρειν είπόντες αύταΐς. τάς τριχοηάς άφήκαν ασπίδας του κυλίεσθαι κατά γής* ξίφη και όσους άλλος εκείνους άναχαλκεύε ιν και έπικλώθειν ήθελον εις κλοιούς, και τάς μαχαίρας αυτών συγ-

25κόπτειν ουκ εις άροτρα, κατά το ξιηθέν^, άλλ' εις χειροδέσμας άλυσειδουν. προήγε δ' αντί σημαίας αυτών έλπίς αγαθή και τή σή παρέδρφ παριστά τούτους μεγαλειότητι.

Ούτω μεν το τρόπαιον μέγα και τών πώποτε μνημονευομένων δεύτερον ούδενός* εφ' όσον ούν και ρευσεΐται 'Ίστρος το άπό τούδε,

30 έπί τοσούτον συγκατάξει σοι και την άριστείαν, ώ βασιλευ, επίσης

7 an θέσθαι? | 23 δσους άλλος εκείνους dubium a) Exod. XIV, 19. b) Ies. II, 4.

150 MIOHABLIS EHETOEIS

και διηνεκώς αυτήν βοησόμενος και άένναος καταβησόμενος ποτα­μός a ) . αλλ' επί τούτοις τω αυτοκράτορα έδει μεν τήν υφ' ήλιον άπασαν εις μίαν πόλιν περιγραφήναί σοι, τους ανθρώπους πάντας κοινόν συστήσασθαι θέατρον, σε δ' εν ώκεανω τα πρώτα λουσά-μενον1)) και τον των βαρβαρικών αιμάτων βρότον άποπλυνάμενον, ή 5 καέ τον άλλον της εκστρατείας αύχμόν, ούτω τε διπλω στεψάμενον διαδήματι, νικητηρίω τε και βασιλικω, το του ηλίου ζεύξασθαι τέτρωρον 0 ) και σοι καθάπερ πύλην τόν έσπέριον άνεωγέναι ορί­ζοντα, εκείθεν δε προς άπηλιώτην εύθυδρομήσαι, ούρανοδρόμον άλλον άνθήλιον, tV έκ του μετεώρου πασιν ατζοπτος γίνοιο και μηδένα 10 συμβαίνη της σης' θέας έξω προλείπεσθαι.

"Εδει μεν ταύτα, συ δ' έμετρίασας και τόν ήμΓν προσδοκώμενον άνεβάλου και ου κατήγαγες θρίαμβον, αλλ' άπεπτης ημών όξύτερον αίετου και αυτό το της φήμης φθάσας πτερόνά),καί τα) άπροσδοκήτω κατέπληξας ουχ ήττον<ήμας>ή τους εχθρούς ταΤς άπροόπτοις κατά-15

f.3l2v. δρομαϊς, πλην όσον ήμεΐς μεν τω θάμβει || και ήδονήν προσεμίξαμεν, εκείνους δε μετ9 εκπλήξεως και το της λύπης πάθος πολιορκεί, άλλα τι τοΰτο ποιήσας έχεις, ώ βασιλεϋ; άνθρώπω γάρ σοι δντι και αυτο­κράτορα έκατέρω τό προσήκον άπομερίζη πάνυ σοφώς* τή μεν αρχή τά τών έργων υψος—τούτο γάρ βασιλέων εστί δικαίωμα—άνθρώπω 20 δε τό μέτριον τών ηθών διά τούτο τοΤς τών κατορθωμάτων υπέρ-ουέσι τό άκόμπαστον παραζεύξας άσάλπιστός τις και άνυπάντητος ένδημεΤς. ώς γουν επί ζυγοϋ και τρυτάνης πρόκειται θεωρεΤν, όσον γάρ άτέρα πλάστιγξ μετεωρίζεται, τοσούτον υποκάθηται ή έτερα και προς τό πέδον ϋπονοστεί, ούτω σοι τω τών έργων υψει τό μετριόφρον 25 εστίν άντίρροπον. ου συμμετέσχομέν σοι τών πόνων, ους άνέτλης υπέρ ημών, άλλ' έξεχύθημεν προ της πόλεως τά έπινίκια προσερουν-τές σοι, άλλα διεθέμεθά σοι τό πομπικόν, και τοσούτον γουν έποιή-

13 η[Μ"ν postea emendatum est τψ,ων cod. | 15 τψ.ας om. cod. | 20 εστί cod. | 26 εστίν cod.

a) Herod. I, 145. b) II. V, 6. e) Eurip. Hippol. 1229. d) Achill. Tat. VI, 10, 4.

ORATIO AB MANUELEM IMPEEATOREM 151

σαμεν. πάνυ μεν ούν, οις υπέρ αισθησιν έπιστάς, κατά τον σόν'Ιησοϋν, μόνον ου των θυρών κεκλε ισμένων την έκ πολίτου φϋσαν ειρή­νη ν υπό σαΤς χερσί προσεφώνησαςα). τί έτι πολύς Αλέξανδρος, μέγας Αλέξιος/ βασιλεύς Μακεδόνων, άναξ ΊΡωμαίων, ό άρχαΤος εκείνος, ό

5 ανωτέρω τρίτος έκ σου; ό μεν ανθρώπων όξύτητι νοήσαι το ποιητέον και ποιήσαι το νοηθέν, Αλέξιος δε την βασιλείαν άθλον ανδρείας και πολλών τροπαίων άπειληφώς, εις όν έγγύθεν έστώτα το βασιλέως σκήπτρον ένευσε και δν ό θρόνος έκ του πλησίον έφεδρον άνεδέξατο* έκεΤνος ενός ήμΤν παραχωρησάτω του λόγου, της ρίζης και του μη

10 τον κλάδον δοκεΤν προς την αρχήν άναφέρεσθαι, έν δε τοις έκουσίοις, άλλ' ουχί φύσεως, και τοΤς ων έστι κύριος έκαστος, πράξεις ταύτα και προαιρέσεις λέγειν ούκ έπαισχύνομαι* ώς ουδείς εκείνων άμείνων του τήν ημών εύφημίαν ταύτην άποσεμνύνοντος, ούκ Αλέξανδρος, ούκ Αλέξιος* τω μεν ή αρχή προσετέθη, σοι δε προσηύξηται, βασι-

ΐδλευ* ουδέ σύ τηλικαύτην έσχες, οίαν τέθεικας νυν. ήρίστευε προ της βασιλείας και σοι πολλάκις, ώς άμφίβολον είναι, πότερον ώς παιδί σοι κλήρον τήν βασιλείαν έναπέλιπεν ό πατήρ, ή και γέρας ώς άρι-στεΐ* άλλα δήλον πάντως, ούχ ώς μόνον παιδί* και άλλος γάρ ην αύτω και /ρόνω προήκων και άνήρ ούκ αδόκιμος, άλλα σοι τήν βα-

2θσιλείαν έπέτρεψεν ού μάλλον περί των τηλικούτων τ ω χ ρ ό ν ω συμ-βούλω χρώμενος1*) ή πιστεύων τη αρετή, δ γάρ έν τοις υίέσι του 'Ιακώβ ό τη τάξει της γενέσεως τέταρτος, εξ ού και το των Ιουδαίων φϋλον ώνόμασται, τούτο και συ, βασιλευ, έν τοις πορφυρανθέσι σου άδελφοΐς.

25 Και τί μοι τών προς τους έξω τούτου συγκρίσεων, παρόν άντ-εξετάζειν σε σεαυτφ; εκάστου γάρ έτους επί το μείζον τήν αύτοκρα-τορίαν ήλικιοΤς, και διά τούτο μείζων γίνη σαυτου. ήχμαλώτευσας του παρωχηκότος, άλλα του ένεστώτος πολυπλασίω τήν προνόων ήχμαλώτευσας* και το θαυμάσιον, ώς εξ ακολουθίας τινός τους γεί-

3θτονας τών χθιζών αιχμαλώτων του αύτου πάθους σήμερον έγευσας*

6 άνδρίας cod. | 11 an ταύτας? | 15 an ηρίστευες? | 16 an και συ? | 18 an ώς ού?

a) Ιο. XX, 19. b) Menandr. Sent. 479.

152 MICHAELIS RHETOEIS

ούτως αν όδω βαδίζων τοΐς κατορθώμασιν κάκ της Μαιώτιδος λίμνης καί προς τω του βορρά γενόμενον στοματι λιγυρόν προσείπη σε ό βορράς, τέως δε σε, ώ αύτοκράτορ, τον ήμέτερον ήλιον καί την δα-^οΰγ^ον σελήνην, ή καί άγαλμα βασιλείας χρυσην κατονομάσομαι

f.3i3r.πλάτανονα). υμάς γουν ήλιον καί σελήνην, τους είς || έξουσίαν δε- 5 δημιουργημένους ημών, θείη θεός εν τω αύτου στερεώματα)' τοΰτο γαρ καί ή εκκλησία καθ' έκάστην φησίν άκροτελεύτιον των ευχών, ναι, βασιλευ βασιλέων, διαφυλάξαις αυτοΤς καί τέκνοις την βασιλείαν πολυετή.

I X . f.3l3r. -ι- Του αύτου είς τον αυτόν αυτοκράτορα κυρ Μανουήλιο

τον Κομνηνόν, δτε ην πρωτέκδικος -+--Η "Εδει μεν ούν σοι προς τάς διαφόρους επιτηδεύσεις, ώ αύτο­

κράτορ, ει γε τέως διάφορον όπλιτικής θετέον θηρατικήν αϊ δ' είσίν, ώς φαίην αν αυτός, άδελφαί* έδει γουν τών ρητόρων τους προπιπο-νηκότας μάλλον αύταΤς καί τη γνώσει την έμπειρίαν συζεύξαντας,ΐδ τη τών λόγων δηλαδή γνώσει το έμπειροπόλεμον καί φιλόθηρον, εκείνους τον φοβερόν σε καί θηρσί καί βαρβάροις γράφοντας έξυμνεϊν ώς μεν γαρ ρήτορες καί ρητόρων τα κρατιστεύοντα έπιχαρίτως ύμνη­σαν αν, ώς δε καί τοιούτοι, καί ού μεν ούν αδαείς όπλων τε καί κυνών—όπλων τών είς πόλεμον καί τών είς θήραν κυνών—πράγμα-20 τικώς αν έπλέξαντο τα εγκώμια καί ην ό λόγος τών καθηκόντων άνενδεής. που μοι ο γλυκύς Ξενοφών, ό πολύς έν λόγοις καί είς τέχνην θείς τα θηρατικά καί ήδύτητι θήρας κεράσας λόγων γλυκύ­τητα; πώς αν αγώνα γλυκύν έκείνω τα βασιλικά ήθλοθέτησαν κυνη-γέσια* πού μοι καί ό δεινός Θουκυδίδης, ό περί όπλα καί λόγους ούκ25

11 πρωτέδικος cod. a) Herod. VII, 27. b) Genes. I, 17.

OEATIO AD MANUELEM IMPEEATOREM 153

εστίν ώ του ίσου παραχωρών; εκείνος έπηρεν αν τα βασίλεια όπλιτι-κήν είδώς άτε τα κατά μέρος, και συνδιαβαίνων τ φ λόγω και τ ά της μ ά χ η ς , ό φασιν, γ ε φ υ ρ ώ μ α τ α a ) , και συνεξελίττων τήν φράσιν ταϊς έν πολέμοις στροφαΤς* περί γάρ έκαστα πραγμάτων και λόγων

5 ό πεπειραμένος τούτου κάκείνου βελτίων του μη τοιούτου παρά πολύ. τοιούτους ήμϊν έχρήν έπαινέτας έκμισθουσθαι τω αύτοκράτορι* ήμεΤς γάρ κλέος οίον ά κ ο ύ ο μ ε ν ^ , καν προθυμώμεθα μάχης άρετήν έξογ-κοϋν, κωφά και πραγμάτων έρημα παρά το καθόλου κενεμβατήσουσι τά ρησείδια. έγωγ' ούν νή τους λόγους τοσούτου δέω έξακριβοϋν τά

10 πολέμια, όσω και άλλως ή κατά νόμους όπλιτικούς την πανοπλίαν εφαρμόσω σοι, βασιλεϋ. τοϋτο μέντοι εκών άγνοήσας κάκ της αίσθή-σεως άποδιδράσκων έπί τον νουν αντί του κράνους περιθήσω σοι φρόνησιν την ηγεμόνα των πράξεων, ήτις ώς βόστρυχος άπό της κεφαλής, ούτως άπό τής ένιδρυμένης τη κεφαλή νοερας αρχής προ-

ίδιουσα περί τήν των πραγμάτων θήραν ευδοκιμεί* αντί θώρακος θάρ-σος μηδέν ύποφρίσσον, ώς ταΐς φολίσιν ό θώραξ πέφρικεν, οιονεί ανάστημα τι τής ψυχής έχέγγυον και τφ σώματι του μηδέν τι πεί-σεσθαι άχαρι* αντί κνημίδων τήν ίνχιλλέως, έπάν δεήση, ποδάρκειαν, ή" τήν Περσέως άπαστραγαλίαν, ουδέ πάνυ μυθώδη, άλλα δια το

20 τάχος των ποδών πτερωτήν και αντί τόξου μέν το προς τά συμπίπ­τοντα και άλλοτε άλλως έπαμειβόμενα εύπερίστρεπτον, είπεΤν δέ και το ευκαμπτον προς τά των υπηκόων αιτήματα* αντί δέ φαρέτρας και των έν ταύτη βελών, των πολλών και αγαθών βουλευμάτων, α βλάπτειν οιδε τους εναντίους, φρένα χωρητικήν αντί δόρατος || έκί.3ΐ3ν.

25 χειρός προϊόντος θείην αν εγώ τό άποτετάσθαι σοι τήν χείρα και τήν ίσχύν ουκ έστιν ένθα μή γής. ή τό σώμα μεσόθι περισφίγγουσα μίτρα είη σοι αν τό συννεύειν έφ' εαυτόν και μή λελύσθαι, άλλ' άνε-ζώσθαι προς τό τής δόξης ϋπέρμεγα* βοεία τό στερρόν και άντίτυπον

4 an εμπολέμους aut έμπολεμίοις? | 7 οίον cod. | 19 άπαστραγαλίαν dubium | 21 ύπαμεφόμενα postea emendatum est έπαμειβόμενα cod. | 25 αν invenitur in cod. ante θείην supra lineam

a) Cf. II. VIII, 378. b) II. II, 486.

i. 10*

154 MICHAELIS RHETORIS

προς ϋβριν βαρβαρικήν έπί πασι σπάθη σιδηρά ή ανένδοτος καρτερία σου και ταΐς των πόνων φιλοτιμίαις άμβλυνομένη μηδέ βραχύ, στο-μουμένη δε τουναντίον και ένεργέστερον έχουσα' ήτις σοι καρτερία, ούχ ώς ή σπάθη τω κουλεω, ούτω και ήδε τοις των βασιλείων έν-διαιτήμασιν στεγάζεσθαι θέλει και άτεχνώς οίκουρεΤν, έπεί μηδ' ένδον 5 θυρών αύλίζη, θυραΤος ανακόπτων τους δυσμενείς και τοΤς πολεμίοις παραβαλλόμενος, αν μή τις έθέλη θύραν άποκαλεΐν τον εξ αυτής παρώνυμον θυρεόν ταύτης γαρ ένδον θύρας διατελείς τα πολλά, τήν πανοπλίαν ουκ οιδα πότε κατατιθέμενος, άπακοντίζη τε μακράν άφ' ημών εις τάς συστάσεις τών πολεμίων ούχ ήττον ή έκ της σης σ τ ι- ίο βαράς χειρός a ) το άκόντιον. ότε μεν ήλιος έπί μάλλον νέφος άμπί-σχεται, συ τον σίδηρον άποδύη και τήν πορφύραν γυμνοΐς* ότε δ' αύθις ήλιος το στυγνόν έκδύεται των νεφών άπογειότερος γεγονώς, περιβάλλη τήν πανοπλίαν αυτός, και ό μεν τάς μείζους ημέρας άπο-κυκλίζει τω ίδίω συγγενόμενος οίκω, τω άστερόεντι λέοντι, συ δε 15 τάς παλαιστάς εν ήμέραις έξανύεις κατ' οίκους, ει ποτέ και ήμΐν τρι-πόθητος ένδομήσειας ένιαυτω μεν ολίγον, του δ' αύ ολίγον και τού­του τάς βραχυτέρας τών ήμερων, και χειμάδιον μέν σοι έσθ' ότε γίνεται τά βασίλεια, OUOQ δε στερκτέος τά ύπαιθρα και το μυστή-ριον ύφαντόν, και ό θριγκός τά προσκήνια ϋπεξίσταται μέν αέρι προς 20 το ύγρότερον μεταβάλλοντι, και εορτή τοΤς βαρβάροις έτερον τρόπον ό παρ' 7Ελλησι πανηγυρίσιμος Ληναιών μήν ούτος έκ της καταβα-τικής πύλης ώνομασμένος του ουρανού* τήν γάρ πύλην ίανούαν *Ρωμαίοις φίλον καλεΐν, και αί πηγάδεςb) ήμέραι τούτου τοϊς ταλαι-πώροις θερμαί, το του φόβου και της δειλίας ϋποχλιαίνουσαι κρυερόν,25 ήρος δ' άνισταμένου το πρώτον υπέρ κεφαλής γίνη τοΤς πολεμίοις ως ό κατ' αίσθησιν ήλιος, και ώς ακτίνας λυπούσας ουκ αμβλείας, άλλ' όξυγωνίους, τάς μακράς έγχείας έπαφιείς, ώς υπό σκιάν φεύγειν τά εαυτών καταναγκάζεις κρησφύγετα.

16 an τάς πλείστας [Λεν ημέρας? | 20 ύψαντόν cod. | θριγγος cod. | 23 Ιαννούαν cod.

a) Odyss. IV, 506. b) Cf. Hesiod. Op. 505.

ΟΚΑΪΙΟ AD MANUELEM IMPEEATOEEM 155

Καίτοι τί τούτο τεθηπώς έστηκα, ει καθυπερτερεΐς των έχθρων, ει πάντα της σης ανδρείας έρχεται κατοπίσθια; αυτόν γάρ σε θεωρώ, βασιλευ, άφυστεριζοντα σεαυτου και σεαυτόν εκάστης ϋπερβαλλόμε-νον, ώς μη προς άλλον έχειν μηδένα μήτε σε άνθαμιλλάσθαι, άλλ'

5 η προς σε* μήτε με τά σά προς άλλα παρεξετάζειν, δτι μη προς αυτά. ούτως έπιδίδως ταΐς άριστείαις, ούτω τον παρωχημένον σαυτον απολείπεις τω ένεστώτι σαυτω* και ήλικιουταί σοι επί μάλλον || ή τών ανδραγαθημάτων φυή· σημεΐον δε, και γάρ ήδη ου καθ' εν εγεί­ρεις ήμΤν τά τρόπαια, δυάζων δε ταύτα τοΤς σοφισταϊς διπλήν παρέ-

10 χεις δυσχέρειαν ου γάρ δ κατώρθωταί σοι άταλαιπώρως, τοΰτο κάμοι μετ' ευχέρειας είρήσεται' και ει θατέρα χειρών τη γραφούση, σου γάρ αν είη το άμφιδέξιον ουκ έμόν, άνέχειν ου σθένω καθ' εν τά τρόπαια, πόθεν σύνδυο ταύτα ένέγκαιμ' αν; ένιαυτου μεν ενός θέρος εν και ήλιου κύκλος εις ενιαύσιος άλω μίαν περιεγύρωσεν, εις ην τά

ΐδδράγματα συγκομίζοντας δ δ' έμός ήλιος, ό τη δυνάμει γίγας, καν μή τω σώματι, ό τή κατ' όψιν αγαλλιάσει και τω του προσώπου έπιχαρίτω το της ψυχής έμφαίνων χρηστόηθες, και ούτω μεν-γίγας, ούτω δ' άγαλλιώμενος, άλλα και δρομεϋς το κοινή όιώκων λυσιτελές. συ τοίνυν, ήλιε βασιλευ, καινίζεις ήμΤν προς τω ένί θέρει και τω

20 καρπω της σης γενναιότητος και δεύτερον άλλο θέρος της αύτοϋ του έτους περιτροπής άμφοτέραις άμάσθαι τά τών σών πόνων δράγματα προτρεπόμενος* οια γάρ υφ' ενα καιρόν διττά σοι τροπαίων μέγιστα περιγέγονεν, α και ειπείν όμου και ϋφηγήσασθαι παναμήχανον. και μήν τούτο τών πράξεων έστι το σεμνότερον, το μή θατέραν ήγεΤσθαι,

25θατέραν δ' έπεσθαι, άλλα ξυντυχεΤν άλλήλαις ώς εκ συνθήματος* ου τόπψ μεν συνεπεσέτην, εκ διαμέτρου γάρ καταπέπρακτον, άλλα χρόνω μετρίω ταύτω' α τοίνυν άμα συνετελέσθη, και συναφώς λέγειν εύξαίμην αν. άλλα μόνον τών όντων τούτο χρόνος αύχεΓ το τών διαφόρων έργων ό αυτός είναι χρόνος και αδιάφορος, λόγος δ' ουκ αν

30 τών μεμερισμένων γένοιτο άμερής* παρά μέρος γουν εαυτόν έμπαρέ-χεται τοΤς κατορθώμασιν. άλλ9 ενταύθα πάλιν άλλος άγων τοΤς

2 άνδρίας cod. | 9 δυάζων] in codice videtur scriptum esse δοηζων aut δυηζων | 16 πρωσώπου cod. | 26 an καταπέπραχθον?

156 MICHAELIS BHETOEIS

τροπαίοις εσται προς εαυτό, καί περί τάξεως άμιλλήσονται* ου γαρ άνέξεται θάτερον δευτερεύειν εν λόγοις μηδέν λειπόμενον έν τοΤς πράγμασιν, άμελησάτωσαν δε* ό γαρ λόγος προς το οικεΐον φέρων λυσιτελές έπιθήσει καί τάξιν τοΤς λεγομένοις, ην σύνορα, ουδέν ήττον ή καί ό τακτικός την υπ' αυτόν ασπίδα ρυθμίσει, όρη μέν δη πολύξυλα 5 ψιλωθέντα δρυοκόποις χερσί τη ναυτική δυνάμει 'Ρωμαίων τριήρεις καί λέμβους, ακάτια τε καί δρόμωνας, όλκάδας καί έφόλκια, καί όσα σχηματίζειν οίδε ναυτική συνεπόριζον* καί τριήρεσι μέν διήρεις, διή-ρεσι δέ μονήρεις θηλαζούσαις μητράσι παραθέουσαι [ΐονονου ταρσοΤς υπέρ νώτων θαλάσσης εβαινον έλαφροΐς. καί ό μέν ΑίγαΤος άνήγε 10 τάς ημετέρας, βασιλικήν τφ όντι παρασκευήν, ό 'Ιόνιος δέ κατήγε τάς Σικελικάς. αί μέν δή έχθραί νήες εύθεΤαι το ρεΐθρον τέμνουσαι καί τήν παράλιον *Ρωμαίων, όση βορειότερα, παραλεγόμεναι, έπεί του προσωτέρου βαίνειν άπύρ^ον^ο7 ώς έρύμασιν ταΐς ήμετέραις έγκύρ-σασαι, έγκαρσίαν άλλην έτραποντο καί φεύγειν ήγάπων πελάγεσι 15 καί άνέμοις τα κατά σφας έπιτρέψασαι* καί αί μέν εφευγον, αί πει-ρατικαί, αί δ' έδίωκον, αί 'Ρωμαϊκα,ί* είπες αν τα φιλεχθροϋντα πλωτά

f.3l4v. τάς κυματοδρόμους μακράς || φάλαινας πράς τό κυνώδες γένος διά­γω ν ίζεσθαι.

Συνήψε δέ αύτάς ό παρθενικός, ώς ουκ αν οι βάρβαροι προσεδό- 20 κησαν* μάλλον αν ήλπισαν ταραχώδες πνεύμα κατά πρωραν υπαν-τιάσον αύταΤς ή κατά πρύμναν πόλεμον έστηξόμενον. άλλ' εκ πρύμνης αυτής λανθάνον έπεσώρευσε τό δεινόν καί ήσυχίω ποδί τήν αίσθησιν κλεπτών ό 'Άρης ήλαυνε κατοπίσθια. τότε δή, τότε λιγυρόν ό άνεμος πνέων σάλπιγγος χρείαν έπλήρου τη ναυμαχία καί ϋπεσύριττέ πως 25 τό ένυάλιον, καί ό πόντος διορωρυγμένος, ώσπερ τ φ πνεύματί, βραχύ τι καί περιώδυνον εστενεν επί τοΤς έκ των καταστρωμάτων νεκροΤς έμπίπτουσιν ές αυτόν, καί τό κύμα περικυρτώσας εις χώμα τοις δει-λαίοις τάφον έπεσχεδίαζε* καί τέλος μέγα μέν αύτοΤς έπιφθέγξασθαι τό δ ιαβήναι δι' ύδατος, όσους έκρυψεν ό βυθός, καί διά πυρόςα), 30 όσους οι τοιούτοι ρύακες άπηνάλωσαν πλην διήλθον άπαραμύθητα, ώς

16 σφ^ς cod. a) Cf. Psalm. LXVL 12.

OEATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 157

δοκεΐν την αύτοΤς έγχώριον Αίτνην άναφυσώσαν πυρ καθοράν, ή και τον του μύθου Τυφώ βυθόθεν άπερεύγεσθαι φλόγεαα). άλλης άφλαστα συνεθλάτο, άλλη έπεπήδα το πυρ' μετέδωκεν ή φλεχθεΐσα του εαυ­τής κάκου τη πλησίον, ώς ει και γείτονι γείτων άνθρακιας μεταδί-

δδωσιν13)* είποις αν, ώς εν πεδίφ καλάμου δρεπάνης έγκατάλειμμα καίεται, ούτω εν θαλασσή γίνεσθαι τότε, και λήιον ήπλωμένον τοις άπωτάτω δόξαι το πέλαγος κατά χρείαν ϋποστάν έμπρησμόν, ή μάλλον ώς πολύξυλον ορός κατά το σύμβαμα πέφλεκτο, ούτω και αντιπάλους νήας παθεΤν.

ίο Έδέξατο καί ναυς πολίμου τραύμα κατά πλευράς , και ταύτης άναρραγείσης ουκ έξέρρει μεν ένδοθεν έκτος α ίμα , νόμον τον τραύ­ματος, είσέδεκτο δε τουναντίον έξωθεν ένδον ύδωρ πικρόν6), έως βε­βαρημένη τω ύγρψ φόρτω τάφος τοις ύποβεβηκόσι τά σέλματα και ους φασιν θαλάμακας γέγονε. και τοίνυν αντί τροπαίων άνεστάναι

ΐδταϊς ήμετέραις έδοξαν οί ίστοί, αί δ' άλλαι βάρβαροι νήες ου κρουσά-μεναι πρυμναν ϊκρυπτον την φυγήν, αλλ' όλαι στραφεΤσαι καί, δπου πρώρα το πρίν, εκεί μεταβιβάσασαι πρυμναν και πάσαις κώπαις άπο-διδράσκουσαι, ειπείν μη δυνάμεναι το Αντιγόνου άστεΐον του Δημη­τρίου παιδός, δς υ π ο χ ω ρ ώ ν ποτέ τοις πολεμ ίο ι ς ϋπερτεροϋσιν

2θούκ έφη φεύγειν, αλλά το συμφέρον διώκειν οπ ίσω κείμε-vovd), καί παρά τοϋτο σεμνόλο^ούμινος την φυγήν. ή δε ην ου παραχώρησις ταΤς κρατούσαις, άλλ' έναργώς παραχώρησις καί άνα-χώρησις ϋπερόριος' όρος αυτή καί τέρμα τά Παλαιστίνης τη των Φοινίκων γή συνορίζοντα. καί ούτω το δι7 εναντίας άπαν ναυπήγημα,

25 όσον ουκ ώλετο καί έάλω, πάν διεσκέδαστο, έν ω δε απέβαινε σοι κατά σκοπόν τά κατά θάλατταν πράγματα, έν τοσούτω καί άλλο τι συνηνέχθη δίχα των είρημένων εις ένδοξίαν άρκουν.

1 άναφυσσωσαν cod. | 2 άπερρεύγεσθαι cod. | 5 an κάλαθος? | 12 an εισεδέδεκτο? | 21 σερολογού^εναι, quod prius scriptum erat, videtur emendatum esse σε[/,νολογού[Λενος cod.

a) Cf. Aesch. Sept. 363 sqq. b) Cf. Xenoph. Memor. II, 2, 12. c) Cf. Io. XIX, 34. d) Plut. Keg. et imperat. apophth. Αντίγονου του δευτέρου, 4.

158 MICHAELIS BHETOKIS

Έμνησικάκει μεν σοι b Γήπαις λείας εκείνης, αφ' ης έρημη καί κένανδρος ή Παννονία γέγονε μονονού, και δηλοϋσιν αί μυριάδες των αιχμαλώτων, ους ό στρεπτός περιηυχένισε σίδηρος, τον άπ εκείνου γοϋν χρόνον καί ες τέταρτον έτος όλον, τούτον εις συσκευήν ώς άμυνούμενος άπηνάλωσε. σκαιώς δε καί άνελευθέρως το κατά νουν 5 αύτω διοικών διεπρεσβεύετο μεν προς το σον μέγα κράτος, ου πεπεί-

f.3i5r. ραται, βασιλεϋ, άνεΐναι λοιπόν || αύτώ καί τοις αύτου πράγμασιν θερμότερον λιπαρών καί φιλανθρωπίαν έκ του σου -θρόνου προς την οίκείαν έλκων έσχατιάν, διεκηρυκεύετο δ' άμα καί προς τά των εθνών όμορουντα συνεπιλήψεσθαί οι της έν άπορρήτω κειμένης κατά τών ίο 'Ρωμαίων ορμής, Εύρυβάτου π ρ ά γ μ α ποιών, είποι αν Δημοσθέ­νηςa), οπότε καί περί 'Αθηναίων έδημηγόρησεν άπενεγκάμενον αίτίαν του ειρήνης άμα καί μάχης τών εναντίων μεταποιεΐσθαι τά προς τον Φίλιππον. εντεύθεν όρκω πεδήτην εαυτόν σοι καθιστή του έν πασιν ύπηκοεϊν καί την σήν ήσπάζετο δεξιάν νοητώς αυτής λαμβανόμενος, 15 καί όσον έν έργοις τών σών δακτύλων, έρυθρίοις δηλαδή συλλαβαΐς, καί όλως του σου βουλήματος άπαρτώμενος ουδέν ήττον ή ή χρύσεος άσπιδίσκη άπήρτητό σοι της συνθηκωας γραφής, εκείθεν πόλεμον ανδρών συνεφόρει καί μισθοφόρους έπί το έργον τούτο συνέλεγεν* έδίδου Σκύθαις, έπηγγέλλετο Σκύροις, εις Σαυρομάτας έκένου, Γήπαι- 20 δας έθεράπευεν, εαυτόν προσετίθει βρώμα λαοΤς ούκ Αίθίοψι μένΜ, βαρβάροις δ' άλλως θοίνην ούκ άτερπή, έως τήν ούσίαν ίσχνάσας, όγκώσας δε το φρόνημα ταΐς έλπίσι καί τφ πολλω θαρρήσας συμ-μα/ ικφ προς τή θαλασσή τον νουν έχοντα καιροσκοπήσας, ώ αύτο-κράτορ, άπεθάρσησε τήν διάβασιν. άλλα διαβάς ούτω συλλογιμαΐος 25 καί παραμείψας τον ποταμόν ήλαυνε δια τής 'Ρωμαίων άλλ1 ημεδαπά περιεβάλλετο λάφυρα πόθεν, ός κατά τους θαλαττίους πολύποδας. άμα γάρ έκβάς πο'λύτζους του ύδατος, αν τις πεφύκη παρά τήν ήόνα

2 πανοννία cod. | 9 διεκηκ,υρεύετο cod. ] 12 an άπενεγκα[Λενων? | 13 ά[Λα] αΐ[/.α cod. | 16 έρυθρίοις δηλαδή συλλαβαΐς obscurum | 20 έπηγ-γέλετο cod. | 27 ος del.? an ώς? | 28 πεφύκει cod.

a) Demosth. XVIII, 24, ρ. 233 Reisk. b) Tsalm. LXXIV, 14.

OEATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 159

των έλαών, ταύτην περιπλεγνύμενος άποσυλα του καρπού, πόρρω δ' αιγιαλών αναχωρεί* ούτω και ο δειλός στρατηγός έκεΤνος την εις τό ύδωρ βάπτουσαν τον ταρσόν πολίχνην άμα περαιωθείς έξελεΐν έπει-ρατο περικαθίζων ταύτη τό βάρβαρον άλλα δραν τά του πολυποόος,

5 όν φθάσας ό λόγος αίγιαλίτην είπεν έπίβουλον, και πάσχειν έδει την εκείνου δειλίαν, δι' ην πολύχρουν ώφθαι πολύπουν λόγος παράλογος^ και φαντάζειν, ή αν τάς κοτυληδόνας έρείσειε πέτρα, τη ταύτης χρόα συμμεταβάλλεσθαιa). άλλα τοΰτο μεν μετ' ολίγον άσχημονήσει και εαυτού φεύγων προσολισθήσει, μηδενός και ταϋτα έπιδιώκοντος.

10 Πλην άλλ' άγγελθέν σοι, ώ βασιλευ, τό του Γήπαιδος, περίβολον παρεσκευάζου προς άμυναν και συνελέγου κατά μικρόν όγκος γάρ βασιλείας τόσος ουκ άθρόον, οίμαι, κινήσεται. και που τοΐς ύπηκόοις έδημηγόρησας και αυτός περί της πολυγλώσσου τών Γηπαίδων παρ­εμβολής' δεύτε τάς άλλοθρόους γ λ ώ σ σ α ς σ υ γ χ έ ω μ ε ν , αις ου πυρ-

ΐδγώσαι πόλιν, ουδέ πολίσαι πολιν ή πρόθεσις, άλλ' ημετέρας πόλεις καταβαλεΐν και λϋσαι πύργους ^Ρωμαϊκούς1*), τέως μέντοι και προάγ-γελον της επιστασίας τόξο ν, ώς ιριν άλλην, ήσθα διαπεμπόμενος τοΤς εν χρω καθεστηκόσι κινδύνων διά τον παρακαθήμενον κίνδυνον0)' εν μεν γάρ τοξω τό βέλος, έν δε τω βέλει τά γράμματα, ώς έντευ-

2θθεν μάλλον τους λόγους περιβεβλησθαι δοξαι πτερά*) και την πτερω-τήν τό τάχος της επικουρίας διασαφεΤν. πλην σοι δ μεν τοξότης άπηγκωνίσθη ληφθείς, αιχμάλωτα δε τά γράμματα γεγονότα παρα­δόξως τούτους έδίωκον, || ών χερσίν έαλώκεσαν οί γοϋν συλλαβών f.315ν. κεραίας μη ένεγκόντες διφθέραν ξυούσας έν γε τω γράφεσθαι πώς

25 αν ξυστά διαπερονώντα σάρκας υπέστησαν^ και Άχιλλευς μεν έκεΤνος εφ' όπλοις νεοχαλκεύτοις έωραμένος τοΤς Βέβρυξιν ανέκοψε την όρμήν, όσον τοϊς'Έλλησιν ϋπεκστηναι του άμφηρίστου νεκρού, ούχ όσον δε και φυγείν συ δε ήκειν έπηγγελμένος μόνον έδίωκες, ουκ έπιστάς,

2 άχωρέι cod. | 9 έαυτου dubium a) Cf. Lucian. Marini dial. 4,3,p. 299 Reitz. Plut. Quaest. natur.e. XIX. b) Genes. XI, 7. c) Cf. Genes. IX, 13 sq. d) Cf. Odyss. I, 122 et al.

160 MICHAELIS EHETOEIS

ου φανείς, ώσπερ της φήμης τα στέρνα έπιπαταξάσης αύτοΐς και περιδινησάσης αυτούς επί τα νώτα πάλιν μεταστρέφεις, ούτω φυ­γάδες κατέστησαν ή ψάμμος εκείνη ου βασιλείου μαχαίρας, κλήσεως δέ* ει δε έν ονόματι τοσούτον περίεστί σοι, ώ βασιλεϋ, πόσον αν σοι το κράτος είη έν πράγμασιν; και ει φιλοτιμούμενος Καίσαρ 'Ρωμαίοις 5 περί Φαρνάκου του κατά Πόντον έπέστελλεν ήλθον, ειδον, έκρά-τησαα), όσον σοι προς φιλοτιμίαν, ώ βασιλεϋ, μήτ' έλθόντι μήτ9

ιδόντι τους εναντίους τρέπεσθαι και κρατεΤν; "Εστί τις λίθος έν Ευρώτα τω ποταμω* όνομα αύτου Θρασύδει­

λος, εκ του πράγματος ίδιότης τφ λίθψ* αν μένΆργείους κατονομάση ίο τις, αναδύεται εκ του βάθους και εαυτόν καθίστησιν έμφανη, αν δ1

Αθηναίους έρεΤ, καταβάλλεται εις το βάθος και αποκρύπτεται έν τοις ύδασιν*). ούτω δη και ό Γήπαις ονόματος άκουσας του σου έπί τον ποταμόν ήκόντισεν εαυτόν, και ό Γηπαιδάρχης, ώς έν τοις άλλοις, ούτω δη κάν τη φυγή το πλέον έχειν των ύπό χείρα καταξιών, φθά-15 σας εκείνους έπί τήν "Ιστρου διεζέπεσεν όχθην όλος περίτρομος και όξύτερον άκάνθης τήν τρίχα φέρων άνορθιάζουσαν ώς και Διόνυσον αν τον διώκτην Λυκουργον φεύγοντα εαυτόν κατά κυμάτων βαλεΤν, Θέτις δ' ύπεδέξατο κόλπφ°).καί παρ' ολίγον ήλθεν ό γαύρος του τον κάμακα καταθέσθαι και πτυον λαβών εις χείρας άποναυτίζεσθαι, 20 οι δ' άλλοι, ώσεί και πλήθων χείμαρρους μετά βάρους έρχεται της ήχους, έστ' αν ή κόλπω θαλάσσης εαυτόν έπιτρέψειεν ή ποταμφ το ^ευμα συμμιξειεν, ούτω το των βαρβάρων έκεινο χεϋμα κατεπειγό-μενον έαυτω έπί τόν'Ίστρον έποιεΐτο τάς έκβολάς. είδες αν τηνικαυτα περί μίαν λέμβον ασχολούμενους πολλούς' ό μεν τή πρύμνη έπιβε-25 βλήκει τήν δεξιάν, ό δε κορύμβου είχετο της εαυτού* άλλος τό πείσμα λύων είλκεν έφ' εαυτόν, και ό μεν κατώθει έπί τό ύδωρ άναβησόμενος και αυτός, ό δέ άνώθει έπί του ύδατος* και τέλος ή έρις αίματι διε-

6 φαρμάκου cod. | άπέστελλεν postea in cod. emendatum est έπέστελ­λεν Ι 7 an πόσον? | 19 κόλπο ν cod. | 22 έστ' αν cod.

a) Plut. Caes. c. 50. b) Plut. De fluviis XVII, 2. c) II. XVIII, 398.

ORATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 161

κρίνετο, και εις αντίμαχους άπεκρίθη τό συγγενές, και δειλία θυμώ συμμιχθεϊσα κακών άπέτεκεν όρμαθόν. έκ μεν γαρ δειλίας ή έρις, έκ δε της μανία βαρβαρική* και την μανίαν διεδέχετο μάχη, μάχη δε άνέρρηξε τραύματα, εντεύθεν όσους αν νεκρούς έκ τραυματιών ή παρ-

5 ιστρία ψάμμος ιστόρησε* τα γαρ εικότα πραχθήναι πεπραχθαι λέγειν παράγγελμα έστι τεχνικόν. και ην τό πάθος ώς άλγεινόν, εκείνα παθεΐν αυτούς υπ* αλλήλων, άπερ αν και 'Ρωμαίοι έξ υπέρτερου τού­τους δεδράκασιν και τό δεινότατον, έν ποταμίοις έστηκότας λιμέσι περί ζωήν αυτήν ναυαγεΤν τό δ' εύκλεέστερον έτι, προ τών σωμάτων

ιοαύτοϊς τάς δυσέλπιδας καταβεβλήσθαι || ψυχάς και τάς γνώμας έκ£3ΐ6ι\ του άνδρώδους φρονήματος εις τό θηλυπρεπές κατακεκλήσθαι και άγεννές και δειλίας έπίκλημα σχεΤν έντάφιον, ούτω πάντη δεδυστυ-χηκότες, τήν πολιορκίαν, τήν άναχώρησιν, τήν περαίωσιν, τήν μεν άνήνυτα περικαθισάμενοι, τήν όέ άκόσμως άναποδίσαντες, τήν δε

15 κινδυνώδη κατακεράσαντες έαυτοϊς ώς τάν οικεΐον όλεθρον κατασπέρ-χοντες. πώς δ' αν παραλίπω τους πεζαιτέρους; τον δε πολύν και άσημότερον Γήπαιδα, δς έν απορία σκαφών εαυτόν πκττεύσας μετά της ίππου τω ποταμω ούκ έστιν ην τραγωδίαν τη πλοκή του πά­θους ούκ άποκρύψαιτο, ώς μή μάλλον τήν συμφοράν ή τό ποικίλον

20 ταύτης θαυμάζεσθαι* τον μεν αγέρωχος ίππος, ό γάρ ποταμός έλαύ-νων πολύς τοΤς ιππείοις νώτοις έπέβαινεν, αφ' εαυτού καταβαλών εις το ^όθιον ύφ' εαυτόν έποιήσατο, ώς έποχεΤσθαι τάνδρί τον ίππον και τον άναβάτην όχεΤν του φέροντος μονονοί), κάντεϋθεν μή συγχωρεΤ-σθαι άνακωχεύειν, αλλ' έγχώννυσθαί πως τω ύδατΓ ό δ' αύτω ίππω

25 συναρπασθεις της του ρείθρου φοράς έγίνετο. είκασας αν τό συμβαί­νον νηί' ένδιδομένη τω κλύδωνι* και γουν ώς κυβερνήτης καλωδίου, ούτως έχαλινοϋντο ^υτήρες τω άπεγνωσμένω της σωτηρίας ίππεΤ* έστι δ' δς συμπαρειλκύσθη τω ποταμω, οίους έλκεται φέρων από της ύλης ό ποταμός.

30 Οια μεν ουν τήν Γηπαιδικήν στρατιάν και μόνον, ώ βασιλευ, τό σόν διέθηκεν δνομα, τοσαυτ' ειπείν αρκείται έκ τών πολλών, ήλέγχθη μέντοι τό φοβερόν και τήν σήν άπουσίαν ή λεπτή φάλαγξ αύτοΐς

5 πεπραχθαι cod. | 11 an κατακεκλίσ^αι? | 12 επίκλει^α cod. | 16 τως cod. ι 11

162 MICHAELIS EHETORIS

εμήνυσε ν όπλιτική γαρ μοίρα 'Ρωμαίων εκ μη πολλών ασπίδων συγκροτούμενη υπέρ οφρύος της όχθης άναφανεΤσα τοϊς Γήπαισι μή αυτόν παρεΤναι τον αυτοκράτορα διηρμήνευεν. εξ επιστροφής ούν ό Γήπαες έπεισφρήσας πολυπληθής ώς έδεισε και 'Ρωμαίοις πολυπλα-σίοις ολίγους δντας ύποχωρεΤν ίσχυσεν, άττα σώματα ζωγρήσας 5 άπαγαγεΤν. και ό μεν έδοξέ τι ποιεΤν, γελοΤον δε το παν κατεπράςατο καέ περιπίπτον εις εαυτόν ό γαρ προς τοιαύτην βασιλείαν πόλεμον διανοηθείς και δπλα βαστάσας, ήδη δε και τοσούτον £εϋμα παραμει-ψάμενος ποταμού και 'Ρωμαϊκών φρουρίων άποπειρώμενος, ού δήπου επί ρητοίς την μάχην συνεσκευάζετο, ώς, ει μεν περιπεσεΐται δυνάμει 10 άξιομάχω, φευξόμενος, ει δ' αριθμητή ύπαντιάσειεν, έστηξόμενος, αλλ' ώς πάντως πολεμησείων και άνδριζόμενος* είδώς γάρ, ώς άντιά-ζεται βασιλεΤ μεγίστω, τήν σατραπείαν δλην άνέστησε και βαρύς ήκεν, ώς γε έδόκει, και ού μικρόν τι διανοούμενος, και οίον πράξας έπώγετο. 15

Μία μεν δή ξυνωρίς τροπαίων ύφ' ένα χρόνον έγηγερμένων αύτη σοι, βασιλευ* τοιούτοις καρποΤς του παρερχομένου θέρους ένηυπαθή-σαμεν άλλη δε νυν κατορθωμάτων δυάς ουδέν της προλαβούσης εύκλεεστέρα, ώς ξυνωρίς ύφ' άρματος βασιλέως βαστάσασα, ήνεγκε προς ήμας. διττά γαρ έθνη Δάκαι και Γηπαιδες έμπτοηθέντες ούτοι 20 τήν σήν άπρόσμαχον δύναμιν διάφορόν τίνα κατεπράξαντο* ού μήν αρχήν ειλοντο, ην αύτοΤς άρχήθεν έχειροτόνησας, ούδ' ήσυχίαν ήγα-γον και ειρήνην, έφ' οίς αυτός έδοκίμασας, και α συνθέσθαι και δια-λύσασθαι Ί^υμαίοις μέν κϋδος φέρει, μετριότητα δε τοΤς τών διαλλα-γών κοινωνοΤς' και συμφρονουντες άλλήλοις κατά 'Ρωμαίων το πριν 25

f.3i6v. συμπνεΤν άλλήλοις || και κατ' αλλήλων, έπάν δεήση, διωμολόγησαν. Ού χείρον δέ και τον τρόπον, όπως τά της ειρήνης προύβησαν,

έξειπεΐν. ό γάρ τών Γηπαίδων άρχων υπεροπτικός τις εν ταΤς πρεσ-βείαις είναι έδόκει και ουδέν ταπεινόν και εαυτού κατάξιον έπρεσβεύετο* και ταύτα πέμπων εις βασιλέα, τον υπέρ απαντάς βασιλείς, και τρί- 30 βων ούτω τον χρόνον σφήλαι διενοεΤτο 'Ρωμαίοις τη προς * αυτόν ασχολία τά κατά θάλατταν πράγματα, ίσως μία τις τών της Σικε-

4. 5 an 'Ρωμαίους πολυπλασίους? | 19 an άκλεεστέρα?

ORATIO AD MANUELEM IMPJSRATOREM 1 6 3

λικής Σκύλλης έθέλων είναι και αυτός κεφαλών, καί ξυμπνεϊν έκείνω κατά 'Ρωμαίων καί συνεισφέρειν όπερ καί δύναιτο. πολεμώ νυν ήδη κρΐναι τό παν διακηρυκευσάμενος εις αυτόν καί ώς δια σ α λ π ί γ γ ω ν χρυσών τεκαί κεράτ ινων σημήνας αύτω την μάχην βασιλικώς"1)—

5 ανδρών τών μεν διαπρεπόντων γένει καί άξιώματι αί γουσοα σάλπιγ­γες αύται, τών δε ταπεινότερων, ου μην άσημων, τάς κερατίνας ταύτας φημί — αυτός κατόπιν Ύ\ργου σχολαίως μεταμέλειας καιρόν άνδρί παραβόλω καί άπονοηθέντι διδούς, ώς νυν ίστόρηται Λακεδαι­μονίους Άθηναίοις συμβήναι παρά τάν έσχατον πόλεμον, τριήρεις

10 τών Αθηναίων καθελκυσαντων εις Πειραιά, ό μή άν ούτω γενέσθαι προηλπικοτες Λακεδαιμόνιοι τήν είρήνην ώκνουν καί άνεδύοντο' οίΐτω καί Γήπαις, έπάν σοι όλκάδας εξ απρόοπτου κατενεχθείσας επί τον "Ιστρον έώρακεν, ευθύς είρήνευκέ σοι, ώ βασιλευ, μάλλον δε ειπείν ύποτέτακτο. πώς ο' ούκ έμελλεν ό προς όνομα μόνον άποναυτιάσας

15 τό σον μή καταπεπλή/θαι καί αυτόν σε προσδοκήσας παρέσεσθαι μετά της ανδρείας, καί της άριστοβούλου φρενός τοΰτο της προτέρας εκείνης λείας έπικυδέστερον τότε μεν γάρ ό πολύς Γήπαις ήχμαλω-τίσθη τά σώματα, νυν δ' αυτός ό κρατών Γηπαίδων διά δειλίας ήχμαλωτίσθη τό φρόνημα υπ' ανάγκης άκουσιασθείς τήν είρήνην

20 καί ου δράσας ταύτην, άλλα παθών, ούκ άν υπέστη συρ,βήναι μή του δέους παρατολμώντος αυτόν.

Καί τά μεν ούτω σοι διωκήθη, ώ αύτοκράτορ, μάλα λαμπρόν, πάρεργον όέ σοι της όδου ταύτης άλλο τι μέγα συνήντησε. τό γάρ Δακικον καί σον ΌΊζτ\κοον προ πολλού τφ Γηπαιδάρχη προσθέμενον—

25 τούτω γάρ τω έθνει συνορίζετον — σατράπην μέν, όν αυτός έγκατα-στησάμενος είχες, εξ εαυτού έποιήσατο, τάν δ' εκ του Γήπαιδος δεδο-μένον τούτω ήσπάσατο. έπεί τοίνυν οιενοοϋ τον άπωσθέντα καταγα-γεΐν, ώς ΆθηναΤοι τους Ήρακλείδας καί άλλους δή τινας, κατά νουν άπήντα καί τουτό σοι* ώς γάρ τ\σ^οντο Δάκαι τη εαυτών σε πελά-

3θζοντα, πτήξαντες, μή ποτέ τάς δυνάμεις έπαφήσεις άλας αύτοΤς, όσον

2 ΰπερ cod. | 6 ούτοι cod. | 13 εφηνευκέσει cod., an εφηνεύκει σοι? 16 άνδρίας cod. | 30 δσαν cod.

a) Psalm. XCVIII, 6.

164 MICHAELIS BHETOEIS

αυτών άπόλεκτον έγνωρίζετο και αυτός ό νέος σατράπης δουλοπρε-πώς σοι προσήεσαν, και των δικαίων τεύξεσθαι ήντιβόλησαν, και τα διάφορα λϋσαι παρά κριτή σοι άπροσκλινεΤ* δσην γαρ την ίσχύν, τοσαύτην συνειδότες σοι και την δικαιοσύνην, ίνα μή γεύσαιντο του προτέρου, τφ δευτέρφ τα καθ' εαυτούς ϋπηγάγοντο. βήματος γουν 5 σταθέντος και άρθέντος θρόνου σοι, βασιλεϋ, ειπον, άντεΤπον, δσα συντείνειν αύτοΤς εις το προκείμενον φόντο, και επί τούτοις ή ψήφος εκ του σου έξηχήθη θρόνου τφ σατράπη Δακών, και έγκαθιστώσι τον πρότερον. προσεκύνει τοίνυν ό έκπεσών ώς υπό θείας τινός όμφής

f.3i7r. αφαιρεθείς το κρατεΤν και λοιπόν άπαν || ηρέμησε σοι το Δακικόν ίο και όμηρους του αεί δουλεύειν και συμμαχεΤν παρέσχετό σοι τά φίλτατα.

Τούτο το βασιλικόν έργον, ώ αύτοκράτορ, υπέρ τά άλλα πάντα πεφίληκα' τφ γάρ αδίκως, άφηρημένψ το οίκεΤον πάλαι άνέσωσας* διαφέρει δε κάμοί τούτο, και τών αυτών τυχεΐν έφ' όμοίαις ταΤς πά-15 θαις εκλιπαρώ και αυτός, και σοι τί τούτο ου δέομαι περί έμαυτοϋ; εφ' ή γάρ πάρειμι, ταύτην αύθις άναληπτέον μοι δέησιν είσήλθεν ή Σολομώντος μήτηρ του βασιλέως πράς τον υ ιόν και θρόνος αυτής ετέθη εκ δεξιών και ή μεν ήξίου περί Ά.δ(υνίου, υίοϋ Δαβίδ, παράλο-γόν τίνα δέησιν, και ου προσέσχεν ό βασιλεύςa). αλλ' ούκ έκεΤνα20 μιμείται ή ση κατά πνεύμα μήτηρ, ώ βασίλευ* ουδέ γάρ τά μη προσήκοντα λιπαρει* οΰγ,ουν έφαμαρτήσει της σης χρηστότητος, ην παρέξεις τοις άτυχοϋσιν αξιωθείς υπ' αυτής. Χριστός άρτι γεννάται* και κατά τι θέσπισμα παλαιόν, ο και σον δόγμα γίνεται, άπογρα-φόμεθά σοι τους πένητας*>), ούχ ίνα δοΤεν, άλλ' ίνα λάβοιεν τούτους 25 γουν ευ ποιήσας, ώς ποιεΤν είωθας, προσοίσεις τφ τικτομένφ χρυσον και σμύρναν και λίβανον °)' λίβανον μεν ίεροΤς έγκαταλέξας ναοΐς τους τούτου αίτησαμένους τυχεΤν σμύρναν δε τους προθυμουμένους νεκροϋν τά μέλη τη αποθέσει τών κοσμικών μοναζόντων μάνδραις

19 έκδεξιών cod. a) III Keg. 2, 13 sqq. b) Cf. Luc. II, 1. c) Matth. II, 11.

OKATIO AD MANUELEM IMPEEATOBEM 165

άποδιδούς* χρυσόν δέ, αν και τοΐς τούτου χρήζουσιν έπαρκέσειας. και εί'ης, ώ αύτοκράτορ, μέχρι λιπαρού γήρως τα Ρωμαίων ιθύνων σκήπτρα και την αρχήν, καν τη φύσει δουλεύσης, το σον μη διαλίποι γένος κρατούν -ι-

Χ. 5 ~ί- Λόγος του αυτού κυρ Μιχαήλ του ρήτορος εις τόν£3ΐ9ι\

αυτοκράτορα κυρ Μανουήλ τον Κομνηνόν άναγνωσθεις προ της των φώτων ημέρας, καθ' ην εί'ωθεν άναγινώσκειν ό §ήτωρ ~Η

-ι- Νόμος εκείτο παλαιός τοΤς βασιλεϋσι Περσών, και γνωριώ 10 τούτον τω εμώ βασιλεΐ* αλλ' ο νόμος, ώ βασιλέων κύδιστε μέγιστε*

γυνή μέν τις των ευπρόσωπων και εί'δει καλλίστη θεραπείας άξιου-μένη πολλής, της τε άλλης και όση περί τα των παρειών έπεντρίμ-ματα και τάς τών οφρύων περιγραφάς, υπό τοις ούτω λεγομένοις νυμφαγωγοΐς άπόθετον κάλλος έτηρεΐτο τώ βασιλεΐ και ταΤς'εκείνου

15/ρείαις έθαλαμεύετο. άποτέτακτο δέ τις τω κορασίφ καιρός, καθ' δν και μόνον έξήν έμφανισθεΤσαν τω βασιλεΐ προς τους ιδίους θαλά­μους αύθις ύπονοστεΐν και έκμετρεΤν καθημένην τους πεπηγότας χρονικούς όρους της άμφί τον Πέρσην εισόδου, καν τών άγαν πεφι-λημένων εί'η το γύναιον άλλως γαρ παρακαίρια μή θαρρεΤν είσιέναι

20 μηδ'είναι οί τα προς εκείνον είσιτητάα). επαινώ τον νόμον, ώς σωφρο­σύνης άπόζοντα και άπαράλυτον συντηρουντα τήν άρμονίαν της τάξεως, αν δ' άρα, φησίν, υπερπήδηση το γύναιον το τεθειμένον όριον του καιρού και έξωρα παρελθεΐν ες βασιλέως άπαναιδεύσηται, θάνατον κεΐσθαι τη τοιαύτη τόλμη τά έπιτίμια, ει μή βασιλεύς αυτός ϋπέρσχη

25 τήν χείρα της καταδίκης και τήν μετά χείρα χρυσέαν ράβδον έπι-θήσει τη κεφαλή, ούτω γαρ ουκ αν άπαχθείη τήν επί θάνατον ή γυνή1"), δίαρον δή και αυτός, ώ θειότατε βασιλευ, τήν πολυδύναμον

a) Esth. Π, 12 sq. b) Esth. IV, 11.

166 MICHAELIS EHETOKIS

χειρά σου επί την κατ' έμέ ρητορείαν ταύτην* κατακέκριται γάρ, ει μεν και ωραία τις έστιν κόρη* το γαρ εν λόγοις κάλλος ρητορικόν και ήτοίμασταί σοι, ώ βασιλεϋ, και τοΐς σοίς άνδραγαθήμασιν ένω-ράισται,τον δ' ώρισμένον γρόνον της σης ομιλίας παραβαίνει δόξασα σήμερον δέδιε περί εαυτή, μή τι και άνήκεστον πάθοι έμφανισθεΐσά 5 σοι προ καιρού, ώς έκεΤ παρά Πέρσαις έκινουνεύετο τα δεινά τη τολ­μηρά γυναικί. πλην ώς χρυσήν τίνα ράβδον, ώ κραταιέ, τήν έπαν-θουσάν σοι έπιείκειαν έπίθου τή τέχνη του λόγου το πλημμελές αυτή συγχωρών, εϊ τι και περί τον χρόνον της ομιλίας ήμάρτηκε* καν γάρ μή άποκολυμβώεν τάν καλόν Ίορδάνην οι λόγοι νυν, εκείνου 10 γάρ ποταμού πράς τω χειλει και ήμΐν τά.χείλη δέδοται άναπλοϋν προς τάς σάς ευφημίας, ώ βασιλεϋ, ίνα περ τοις ποταμίοις ρείθροις συμβάλοι και ό της ρητορικής οχετός, αλλ7 έχω θαλάσσης κύτος, έχου και ποταμούς, εν οίς τά σά κατέσπειρας κατορθώματα* τάς γάρ εναλίους νίκας αί ήπειρώτιδες διαδέχονται, τιταίνονται δε πράς ταΤς 15 ήπείροις οί ποταμοί, και του καθ ' υδάτων εκείνου σπόρου a) τελεσ-φορεΐται καρπός* καρπούμεθα γάρ εντεύθεν τήν ηδονή ν. άποδυέ-σθωσαν γουν οί λόγοι τέως επί τήν θάλασσαν, διανηχέσθουσαν και τους ποταμούς' έσται δ' οπότε και ες το ρεΤθρον βάψουσιν 'Ιορδανού και τον δεδομένον αύτοϊς καιρόν έπιγνώσονται της ιδίας ουκ έκστάν-20 τες προφυλακής, γράφε δή νόμον, ό αυτοκράτωρ, υπέρ της θεραπαίνης ρητορικής άντίρροπον τω παρά Πέρσαις έκείνω περί νυμφοστολουμέ-

f.3l9v. νης νομοθετήματι γυναικός* έκτίθει γράμμα* || δογμάτιζε πυκνότερον εισιέναι τήν σοφιστείαν έστολισμένην άβρώς επί το υπέρσεμνον τούτο βήμα διομιλησομένην τά σά. 25

Άλλα τι τούτο δέομαι, περί ου φθάσας έδωκας και αυτός; οις γάρ άλλα έπ' άλλοις κατορθώματα βαθμιδοϊς και άριστείας ετέρας έπ1

άριστείαις ύψοΐς, και άντικρυς Χρόνον χαρίτουν άπεργάζη βαθμιδωτόν, οίος τις ό Σολομώντειος άναγέγραπται, και χρυσοί μεν τάς βαθμίοας παραλλάττουσι λέοντες, έκαστος άνδρείαν περιγράφων έν έαυτω^,δΟ

21 ό] an ώ? | 30 παραλάττουσι cod. | άνδρίαν cod. a) Cf. Ies. XXXII, 20. Zenob. III, 55. b) II Cbron, 9, 17 sq.

OBATIO AD MANUELEM IMPEEATOEEM 167

συ ό' άναβάς μετέωρος κάθη ταΐς άνδρείαις ταύταις και άριστείαις παρασπιζόμενος, τούτοις και τους έπαινέτας λόγους άναστομοΐς και προτρέπη τούτους διάτων έργων άκέλευστα — τά γάρ έργα, φασίν, τους λόγους ευρίσκεται*) — σκοπάν ένιστώντας τά πεπραγμένα

5 προς την αυτών έπιτυχίαν συντείνεσθαι και πειρασθαι τούτοις ένευ-στοχεΤν* ή τι θετέον άλλο σοι περί τούτων άρρεπώς διαιτώντι και λόγοις και πράγμασιν; βούλει δέ, άλλ' αυτός μεν επετείους νίκας άναστηλουν και σοι έκαστον έτος αφ' εκάστης νίκης έπισημαίνεσθαι, ώς αϊ κυκλοτερεΐς ασπίδες* κύκλοι γάρ και το έτος από τών ένσεση-

10 μασμένων ταύταις γνωρίζονται, και ώς ήλιος άλλος τοΤς υπέρ ημών δρόμοις άποκυκλίζειν ένιαυτόν, καθ' όν έαρ ήμΐν έπιμειδια το της ηδονής και θέρος ή έκ τών σων έργων κοινή τών υπηκόων ωφέλεια, τά δ' εναντία θέρει και έαρι επί τους εχθρούς της ΡΡωμαίων γης αποκρίνεται* χειμών γάρ έκείνοις τά ημέτερα δράγματα, δι' ών το

15 θέρος έπιγινώσκεται. ή βούλει μεν ταύτα συ κατορθοϋν, τους δε λό­γους βαθεία διοικεΐσθαι σιγή, και ή μηδέν έξαίρειν τών πεπραγμένων σοι, ή μή πάσιν έπεξιέναι τούτοις ώς έφικτόν; ουκ οιμαί σε ταύτα θέλειν, ώ φιλανθρωπότατε βασιλεϋ, της μηδέν αδικούσης ρητορείας καταψηφίζεσθαι και άπολείπειν ταύτην άγέραστον* τιμή γάρ ού οί~

2θδίυσιν, όσον διά τών σών εγκωμίων ταύτη προσγίνεται. δώσεις άρα ταύτη τάς άκοάς, όπόσα βούλεται και δίψα. σήμερον μέντοι γράφων, άναξ θεοστεφές, όθνείαν δίψαν άποπιμπλώ, και ουπω τήν αυτός έμαυτου λίχνον έφεσιν προς τους σους ύμνους έκθεραπεύειν άπάρχο-μαΓ ή γάρ περιλάλητος εκκλησία και ο θείος ταύτης νυμφαγωγός,

25 ύφ' ού καλώς ποιμαινόμεθα, κατά το οίκεΐον του λέγειν, έμοί τά εαυτών επέτρεψαν έκλαλεΤν, ώστ' ούκ ίΌιον πόθον έτι, τάν οέ κοινον έκπληρώ και τάς απάντων εύχαριστέρους φωνάς ώς έπί κανου της γλώσσης θέμενος φέρω σοι.

Ή ν δή ότε κατέβαινες έπί τήν έκκλησίαν αυτός και τω περιόντι 30 του μετριοφρονος σεαυτον ό τοσούτος έγκαταμέμιχας τοΐς λαοΤς και

1 άνδρίαις eocL | 4 ένιστωντως cod. | 8 άφ' εκάστης νίκης sunt scripta in margine cod. | 19 τψ.η eod. dubium

a) Soph. El. 625.

168 MICHAELIS EHETOEIS

χρυσού δεσμόν κατετίθεις, ώς βασιλεύς υπτ^,οος τώ παμβασιλεΐ*), άρχων δ' εγώ τηνικαυτα μία των του τεμένους πυλών καθεστάμην εκεί, ένθα και Δαβίδ ένεδρεύων τη πύλη τους είσιόντας εις σωτηρίαν όδοστατεΤ. άνεπέτασά σοι τα θύρετρα, τφ έν πολέμοις κραταιφ βα-σιλεΤ, τω ψαλμογράφψ πειθόμενος έμβοωμένω μονονουγί' άρατε 5 πύλας οί άρχοντες υμών1"), και το έξης της ωδής δσον έφήρ-μοττέ σοι, τα> δυνατω* νυν δέ, άλλα πάλιν και το πυλίδιον άναπε-

ί.32θΓ.τάννυμί σοι του στόματος τους σους επαίνους έξερευγόμενον || και συναναβαίνω Παύλφ τω έμω και κοινω έπί τον τρίτον σε ούρα-vovc)· μετά γάρ τόν του πατρός πατέρα και αυτοκράτορα τρίτος ίο αυτός την βασίλειαν κατακοσμεΐς, ουρανός κατάστερος, ώς ειπείν, διά τά της ανδρείας τηλεφανή και άστερόεντα κατορθώματα, προσέτι και απλανής διά τό της φρονήσεως εύστοχώτατον, καν έν ταύτω και απλανής και πλανώμενος* και όλος άντικρυς ουρανός, τό μεν ώς έξ ανατολών στρατεύω ν έπί δυσμάς, τό δ' ώς άφ' εσπέρας έπί τήν 15 έωαν, δέχη κατονομάζεσθαι, τό δισχιδές τούτο της ουρανίου περιδι-νήσεως έκμιμούμενος. άκουε τοίνυν, ώ ουρανέ*1)' και γάρ σοι ευ-καιρως είπω τό της γραφής, και τών λεγομένων ί'λεοος άκροώ. ει δέ και ίδιωτεύων ης έν καταλόγφ στρατιωτών, ου μήν τήν τών όλων ήγεμονίαν, ώσπερ νυν, άνεδου* τηλικαϋτα δέ σοι άνδραγαθίζεσθαι 20 και άριστεύειν έγένετο, και ψυχής γενναΐον παράστημα, και άνδρείαν ήρωϊκήν έπιδείκνυσθαι, ην και αυτά προσεπιμαρτύρονταί σοι τά τραύ­ματα* καν γάρ τά χείλη διά τον χρόνον έμυσαν αι πληγαί, άλλα φωνή αίματος του εκείθεν έκκενωθέντος έτι βοαΘ). χρυσός μεν γάρ τον βασιλέα σεμνύνει περιαμπίσχων αυτόν, σίδηρος δέ και άν-25 θρωπον διελέγχει τούτον τρωτόν. αν δή ταυθ' ούτω — πώς γάρ ουχί; και ιδιώτευες μέν, άριστεύς δ' ανέβαινες έκ πολέμων και τραυματίας ούκ άναλγής, ούκ αν εδόθη σοι γέρας κατά τόν νόμον τω άριστεΓ

12 άνδρίας cod. | 21 άνδρίαν cod. a) Cf. Sirac. L, 15. b) Psalm. XXIV, 7. c) II Corinth. 12, 2. d) Deuteron XXXII, 1. e) Genes. IV, 10.

OEATIO AD MANUELEM IMPERATOKEM 169

νυν δ' άλλα ποδαπόν και ήλίκον γέρας άντιδοτέον σοι, βασιλεΐ μεν όντι και τα γέρα πάντα της άριστείας κάτω προλείποντι, όσοις τους αγαθούς δεξιουνται στρατιώτας οι βασιλείς, τροπωσαμένω δε αύτω τους εχθρούς; δέξαι τοίνυν λόγον ώς γέρας* ούτος γαρ μονώτατος

5ύπολέλειπται. Και μην κατά καιρόν έμνήσθην γνωμιδίου Λακωνικού* Λάκων

γάρ τις άνήρ, έπεί ποτέ παρελθών έπι το θέατρον πολλούς υπέρ Ηρακλέους λόγους ανάλωσε, την άνδρείαν εκείνου και το προς τους κινδύνους άτρεπτον επαίνων, άναπηδήσας ό Σπαρτιάτης άπό του

10θώκου' άλλ' ώ ουτος} και τις Ήρακλέα ψέγει; μέγα ειπεν έν-τρεπτικώςα). ϋποπτεύω κάγώ το σκώμμα, σέ, βασιλευ, προθέμενος έπαινεΐν, όν εκείνος ουκ αν θαυμάσειεν, δστις ού τών απάντων, έκεΐνο μεν δη και δίχα λόγου του γνωριουντος αύτόθεν εστί καταφανές, τους γάρ πρώτους πόνους έκληρονόμησας ούχ ήττον ή τους βασιλι-

ΐδκούς χρυσώνας και θησαυρούς* έκεΤνος τοϊς υπέρ ημών ιδρώσι και πόνοις ό μεγαλόψυχος έπαπέθανεν, ώστε και ό περί τίνος γέγραπται Συρίας βασιλέως και Δαμασκού, ότι έλαβε το σουδάριον και εβαψεν έν τω υδατι και περιέβαλεν έπι το πρόσωπον αύτου και άπέθανεν, άλλον τρόπον εφαρμόσει κάκείνω τω εύσεβώς ημών βασιλεύσαντι διά

20 το τοις καμάτοις έναποπνεϋσαι της στρατηγίας, ύγραινομένων ετι τών προσώπων, ώς υδατι, τη άναχύσει τών ιδρωτών αύτου. και σοι δε αύτω εκ βαλβΐδος^ πρώτης κάθιδρος ή αρχή, και ουδέ τρυφε-ρευομένη και κατά τοϋνομα θήλεια, και ώσπερ άπό λευκού λατομίας φλέψ ύδατος ένιαχου καταρρέει, ούτως έκ τών στερρών σοι και λευ-

25 κοχρόων στηθών και της εύξέστου ταύτης άγαλματώσεως άένναοι νο-τίδες ιδρωτών, γλυκεΤαι τοϊς δι' αυτών ώφεληθήναι διψήσασιν,ώς έπι χαράδραν, κατά τήν προκολπίδα συλλείβονται. βαβαί, ποίον άνθος νεό-τητος ποδαποΤς παλαμναίοις πόνοις έκ πρώτης βλάστης || ένεγυμνά- f.320v. σατο. ην δε άρα και φύσει τών ανθέων τινά μεταβολαΤς άνωμάλοις

8 Ήρακλέος cod. | άνδρίαν cod. | 13 εστί cod. | 22 κάίΗδρως cod. | 24 καταρρέει cod. | 29 ανθέων] cf. ανθέων 170, 1, άνθων 170, 5

a) Plut. Apoplith. Lacon. Antalc. 5. b) Zenob. TI, 7.

i. 11*

170 MICHAELIS EHETOEIS

καί μετακαύσεσιν υποπίπτοντα* ά γαρ των ανθέων ηλιοτρόπια κα-λουσι, της αυτής ημέρας δις μετακλίνονται* προς τε γαρ ανιόντα καί κατιόντα πάλιν τον ήλιον συνυπαλλάττεται καί αυτά* οΰκουν ουδέ συ, το περιπόρφυρον άνθος τής νεαζούσης ακμής, άλλότριόν τι του γένους άναδέδεξαι των ανθών, ει προς τάς των πραγμάτων ύπαλλαγάς ευ- 5 μηχάνως έχεις καί μετακέκλισαί, νυν μεν έπί την έωαν άγων το στράτευμα, νυν δ' έπί την έσπέραν καί τάς ήλιου δυσμάς, ώς κάκεΤνα τά άνθη προς τόν φωσφόρον άπονενεύκασιν. έκείνοις μεν ούν έκ φυ­σικής περιπέτειας τινός ή προς τάς ήλιακάς άκτΤνάς έστι συμπάθεια, καί τρέπεται διά τούτο προς ανατολάς καί δυσμάς* σου δε προάγει ίο λόγος ώσπερ σημαία την έπί τάς αντιθέτους ηπείρους πεποιημένου μετάλλαξιν* καί ουκ άλόγως, είτουν φυσικώς, ώς τά άνθη, βουλευ-τικώς δε μάλλον καί τεχνητώς έπί την ήλιακήν άπονεύων άνοδόν τε καί γ,ά^ο^ον διαφόρους καί πολυπόνους τάς έκεΐ στρατείας ποιή. ου μην, αλλ' έχεις τι καί προς τόν ήλιον έμφερές, ώς τοις ήλιοτροπίοις 15 άνθεσιν ένεστί τι προς αυτόν συμπαθές* άνθος γάρ σε πορφύρεον κατ-ονομάσας νεότητος τής όμοιότητος ουκ εξίσταμαι, προάπτειν δέ σοι καί το άμάραντον τω έπιμόνω τής εικόνος φιλοπονώ. τίς δ', ώ παρ­όντες καί παρεστώτες, ή του ημών αύτοκράτορος προς τόν φωσφό­ρον έμφέρεια; το άρχικόν, έπεί καί ό ήλιος άρχειν λέγεται* είτα δετό20 άγαλλιασθαι, το κατά γίγαντας πολυδύναμον* υπομειδιώντι γάρ τφ προσώπω καί ουδέν χαλώντι γλαφυρόν έπισκύνιον τοΤς υπηκόοις πασι προσφέρεται, τφ τοΐς μεν ώς ιδίοις σύμμετρα φαίνειν καί τή τών χαρίτων θέρμη ζφογονεΤν, εις δέ τους εχθρούς τάς ακτίνας βάλλειν φλογώδεις καί άτεχνώς λυπηράς, ει'που καί ό ^ωσ^όρος διφορεΤταΐ25 τά προς ανθρώπους, προς τάς οικήσεις τε καί τά κλίματα, είπω καί το εκείθεν, όθεν ήλιος αναβαίνει, προς το τής βασιλείας υψος έξαγε-σθαι* προσθήσω καί το προαιρετώς μιμεΤσθαι θεόν. καί μην αίσθητήν εικόνα καί άπροαίρετον τόν ήλιον αστέρα λέγουσι του θεού11), όπου προς τή άληθεΐ θεού μιμήσει ό αυτοκράτωρ, δν εικονίζει θεόν δι' έρ- 30

1. 2 καλοΰσι, in margine scriptum est γράφε καί λέγουσι cod. a) Cf. Malach. IV, 2.

OBATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 171

γων, καν τώ ονόματι ξεναγεί, είποι αν τις ώς Αβραάμ, τη της μονάοος και αυτός παρεμπτώσει* ϋπερτελής δε μονάς ό θεός εύχω-ρίαν εσχεν ονόματος, άλλον τοίνυν τρόπον, και ούχ ώς Παύλος του θεού βαστάζων το δνομα εναντίον ίεται των έθνώνα) και ανά

5 κράτος αυτά τροπούμενος έξαπόλλυσιν δνομα γάρ θεού κατέναντι των εθνών και ό μέγας Παύλος έβάσταζεν, ώστε και τήν καλήν ράβδον ταύτην όνομαστέον θεού έκείνην, ήτις τφ έδαφίφ της προφη­τείας έμπέπηγεν, αλλ5 επί το άκρον ταύτης της ράβδου ό ιερός λαός και πιστός κατά τον 'Ιακώβ προσκυνεί1*)' τουνομα γάρ εις

ΐοθεόν του βασιλέως άπετελεύτησε και τη αυτή προσκυνήσει και ή λατρεία συναναφαίνεται του θεού.

"Ομβρου σημεΤον έγραψεν ό θεός κατά του νέφους εξ ϋπαρχής τό της ίριδος τούτο τρίχρωμον ήμικύκλιον, και τόξον ήμΐν άέριον ένεφέλωσεν, ή νεφέλην τοξοειδώς άπεγύρωσενc)' ήμελλε δε και τό-

ΐδξον χαλκοϋν ε π' εσχάτων του βασιλέως άποχαλκεύσασθαι τους βραχίονας, ίνα μή μόνον έν βασιλευσιν μεγαλαυχήση τουτρ Δαβίδ5), και θεΤναι τούτο τό τόξον ώς επί νεφέλην τό βάρβαρον αιμάτων ομβρου γενησόμενον συ^ο\ον εκ της πυκνής και νεφώδους [| τών£32ΐι\ έχθρων συστάσεως άπορρεύσαντος. τοιγάρτοι και άλλην ταύτην πορ-

20φύραν ό βασιλεύς επενδύεται, τήν μεν ου βασιλείας ήδη παρά[δρομ]ον, αλλ5 ανδρείας ήρωϊκής, έξ αιμάτων ταύτην βάψας βαρβαρικών κατα-κέχυνται δε της πορ[φυ]ρί[δος] ταύτης, ώς μάργαροι, των αίχμαλω-τιζομένων και αγομένων τά όάκρυα* τοιαύτην γάρ άμπίσχεται, κατά τάν προφήτην, περιβολήν έκδικήσεως6), ήν ουδέ χρόνος §έων άέν-

25 ναός μετακναφεύσει προς τό λευκότερον. όρμοσεν αν αρχήν εκ τών ώδίνων προκύπτοντι τούτφ πλέον αν ή τφ Φαρές κόκκινη σπάρτω περιδεθήναι τήν δεξιάν*)* ου γάρ ήμελλε ταύτην ίσχειν αλλοφύλων

18 γεινησόρ=νον cod. | 21 άνδρίας cod. | 25 an ηρ[Λοσεν? a) Acta apost. IX, 15. b) Genes. XLVII, 31, c) Genes. IX, 13 sq. d) II Keg. 22, 35. e) Ies. LIX, 17. f) Genes. XXXVIII, 27 sqq.

172 MICHAELIS BHETORIS

αίμασιν άχραντον αλλ' ει και σημεΐον τούτο της γενναιότητος ου προσετέθη τω βασιλεΐ, ταύτο γουν σημαίνειν ήδύναντο και τα πορ-φύρεα σπάργανα, και Ήλίαν γαρ ίδών ο πατήρ βρεφόθεν τφ πυρί σπαργανούμενον εν πυρ! τον υιάν βιώσεσθαι ήρμηνεύετο. πρώτον μεν δη τόν άπελεύθερον 'Ισμαήλ της σης ανδρείας έγευσας, βασιλεϋ, 5 αύταΐς έπιπτάς ταΤς νοσσιαϊς των κοράκων, ό μέγας και τανυσί-πτερος αετόςa), δτε τήν εαυτών προλιπόντες σκηνήν επί τα δρη μετ-ετάξαντο πανσυδί, ως ποτέ λόγος και Αθηναίους της μητροπόλεως ϋπεκστήναι τω Περσών βασιλεΐb)' συ δ' ουκ άξιώσας ερήμην έχειν πλινθόπολιν τα εγκαταλελειμμένα κακά, τών κοράκων άρας ωά°), ίο προαποπτάντων εκείνων δια τήν τών σών όπλων ώσεί πτερύγων άετείων ήχήν, τά γένη γουν τών δειλών εκείνων διαρπασάμενος μετά τροπαίων υπέστρεφες. ούτω και πολύ μέν έστι τήν σήν μελίαν είπεΤν.

'Εκείνοι δε και προς τήν σκιάν της χαλκοβαροϋς μελίας διετα-15 ράχθησαν, ει δε και όφις πτέρναν τηρώνd), όφις κατά τό γράμμα πετόμενος6), φαρέτραν έχων τήν φωλεάν—διά τό γάρ σχήμα μόνον και τήν ίδέαν όνομαστέον ούτω τόν οίστόν, ου επί της γλωχΤνος φαρμάττων ιός έγκάθηται πλεισταχου — τήν σήν τηνικαϋτα πτέρναν έδακεν άντικρυς, καιρόν είχε ρηθήναι υπό θεού διά του έμου Δαβίδ 20 και προς σε' έκ Βασάν και της αισχύνης τών εθνικών — αισχύνη γάρ ήΒασάν — επιστρέψω τόν αίχμαλωτισθέντα λαόν, όταν βαφή ό πους σου εν αίματα), εξ εκείνου τοίνυν και έςδευρο σπειρηδόν τόν οικεΤον όλκόν συστρέψας ό 'Ισμαήλ, όν άδεώς έξέτεινε, πριν δφεοος νόμω και αυτόν λιχμάζων τόν χουν*) και λαφυσσων άπαν τό εν25 ποσίν υπό του δέους κείται κρυσταλλωθείς και ανάγκη δουλεύσων

5 άνδρίας cod. | 21 αίσχύνην cod. | 26 κρυσταλωθείς cod. a) Ezech. XVII, 7. b) Herod. VIII, 41. Plut. Themist. c. 10. c) Zenob. IV, 82. d) Genes. III, 15. e) Psalm. XCI, 5. f) Psalm. LXVIII, 22 sq. g) Genes. III, 14.

OEATIO AD MANUELEM IMPERATOKEM 1 7 3

τά προς ήμας άτρεμεϊ. πατάσσει γαρ αύτου ή καρδία προς την σήν χείρα δόρυ τινάσσουσαν στίλβον έπ' άκρου φόνον καί απαστράπτον, ?ν' ούτως είπω, κεραύνια. καί το μεν ην τοιούτον της έμφρονός σοι ανδρείας ώδίς πρωτότοκος.

5 "Εδει δε άλλα και άκρας αύθις φρονήσεως, ης ανδρεία δεΐται πολλή, άποδουναί σε δεύτερον έργον ουδέν εις λόγον φιλοτιμίας του προλαβόντος καταδεέστερον. ναι δη καί άποδέδωκας τούτο καιρού καλέσαντος* καί δια μεν του πρώτου σου κατορθώματος, δ κατείδεν ήλιος καί τεθαύμακεν, έώα γάρ πρώτη της σης πεπείραται γενναιό-

ΐοτητος, ίνα δείξης αύτη, ποδαπός έκ ταύτης ήμΤν έξανατέταλκας βασι­λεύς, διά μεν ούν των πρώτων εκείνων έγνώρισας εν τοΐς λαοΤς την δύναμίν σου, έλυτρώσω εν τ ω βραχ ίον ί σου την ήρπασμένην αίχμαλωσίαν^ύπό Περσών, τοΤς δ'εφεξής έγνώρισας καί τήν έν λόχμη καρδίας || λάσιον σύνεσιν1)) καί μετ' αυτής το μακρόθυμον, ότεί.32ΐν.

15 δηλαδή το μυρίον εκείνο φϋλον, το έξ εσπέρας έλθόν, κατέβαινεν έπί θάλατταν παρασυρον ώσεί χε ίμαρρους πάντα τά έν ποσί0)' βαρεία παρεμβολή ^ηθοϋσα ποταμηδόν καί διά της Προποντίδος ταύτης έπειγομένη προς τήν άντιπέραν ήπειρον περαιώσασθαι έψαυε μεν θα­λάσσης καί τη παρά το χείλος αύτου άντεμετρεΐτο ψάμμω καί

2θπαρεβάλλετο, ήμεν δε το άπόλεμον ημείς πλήθος έν αγωνία καί πάντες άφεωρώμεν προς σε. ού πολύ το έν μέσω, καί ήρθησαν διά σου, ώς διά Μωσέως οι κατ' ΑΊγυπτον βάτραχοι, οϊ μάστιξ τοις At-γυπτίοις άναβεβήκασιν ισχυρά, καθά διδάσκει με ή γραφή, καί άπέθα-νον, φησίν, οι βάτραχο ι , καί έπώζησεν ή γ η , καί σ υ ν ή γ α γ ο ν

25αυτούς θημωνίας ά ) .ε ί δε καί τάς γλώσσας διεμέρισας των γιγάντων μέσην βαλών τήν σύνεσιν, ώσεί χάρακα, καί διέστησας αυτούς, καί έμεινεν αύτοΤς ό πύργος των βουλευμάτων άτέλεστος6)* σον έστι εί-

4 άνδρίας cod. | 5 άλλα] an όψα? | άνδρία cod. | 10 an ποταπός? | 17 an ροθοΰσα? | 24 έπώζεσεν cod.

a) Psalm. LXXVII, 14 sq. b) Cf. Athen. XV, 699. c) Cf. II. Y, 87 sqq. d) Exod. VIII, 5 sqq. e) Genes. XI, 3 sqq.

174 MICHAELIS EHETOEIB

δέναι τούτο και ουκ έμόν έμόν δ' εκείνο την σήν μακροθυμίαν άπο-θαυμάσασθαι και δπως ου προς τους των άλλων έξεκαύθης θυμούς, άλλα πάντων σχεδόν των περί σε στρατηγών άναπτομένων εις άμυ-ναν και τη πολλή εκείνη των ανθρώπων άχυρμια ώς δαλοϋς ένεΤναι τάς εαυτών φλογώδεις φίλονεικούντων ορμάς πυρώδεις και τοις μα- 5 κροΤς άποχρήσθαι δόρασιν εαυτών εις το την τοιαύτην σκαλεύειν υλην, ίνα ταύτης το πυρ κράτησαν πλέον άνάπτοιτο. άλλα σύ, το ζών άφίδρυμα της πραότητος, ώς αν ει το μέλλον ήδεις, ούτω διετέλεις ακίνητος και την του θυμοϋ λαμπάδα κρύψας ένδον άθέατον, ώς ό Γεδεών εν υδρία πρότερον έκρυψεa), και την άνδροκτόνον ^ομφαίαν 10 συστείλας έπι τον ίδιον κουλεόν άπεσκοπου το νίκημα τών ανδρών, και τοΤς σοΤς λοχαγοίς ουδέν πολέμου δέδωκας σύνθημα, και ταύτα κέλευσμα μόνον έκδεχομένοις ώς σάλπιγγα* ούτως τον τότε καιρόν διωκησας έμμελώς.

Τι μη λέγω τά πέρυσι, κατά την παροιμίαν, καλά1'); ουκ έπτο-15 ήθης άπό τών δύο δαλών, τών καιομένων, ώς φησιν ό ειπώνc)* πόθεν; δς τοΤς οίκείοις αυτών κατέσβεσας αίμασι τους τών βαρβάρων έξημμένους θυμούς, του παριστρίου Σθλαβίνου και του όμορου Πάννο-νος εξ εθνών άπήλειψας νυν, τών κατ' άναίδειάν φημι συγγενών τού­των θατέρω άτερος ουκ έπήρκεσε του μη διαρπασθηναι δις ήδη και 20 λικμηθήναι, ποΚΚου σου πνεύσαντος κατ' αύτοϋ, και τά παροιμιώδες λεία Μυσώνά) γενέσθαι και σχεδόν διανδραποδισθήναι διά του σου κινήματος παγγενή* μεσαιτάτην γάρ τήν του Σθλαβίνου περιεχόρευ-σας άπό τε του μέσου και εις το άκρον έλάσας αυτής* άνεσύρη δε αυτός έπι τους κρημνούς, ώς τά ερπετά, κάκεΐθεν συρίττων πλέον 25 ουδέν είχε ποιεΤν* είχες γάρ τήν της χώρας καρδίαν μέσην λα­βών, κατά τον αδόμενον πύκτην εκείνον, δς το στέρνον άναρρήξας του αντιπάλου μια πυγμή του της καρδίας κατεδράξατο σώμα-

8 διετέλλεις cod. [ 20 έξηρκεσε supra emendatum est έπήρκεσε cod. a) Iud. VII, 16. b) Diogen. II, 54 (Paroem. gr. I, 203). c) Ies. VII, 4. d) Zenob. V, 15.

OBATIO AD MANUELEM IMPEKATOEEM 175

τοςa)* ή μάλλον ειπείν, ως εκ σταθμικού πετροβόλου λίθος έπαφεθείς καί οικία, τινί προσαράξας καί άναρρήξας αυτήν τα ένδον πάντα καί αυτά τα της οικίας άδυτα κατηρεύνησεν, ούτω καί αυτός, θειότατε βασιλεϋ, τη τών Σθλαβίνων πολύς καί άστεκτός τις έπιπεσών ουκ

' 5 άπέσχου πριν ή καί πάντας αυτής διερευνήσεων μυχούς. Άλλ' ένταυθοΐ του λόγου γενόμενος., καί όδφ πραγμάτων j| φερό-ί.322ι\

μένος έπί τα χθιζά σοι ταύτα μεγαλουργήματα τήν λαμπράν νίκην ου φημι τών εχθρών τι γαρ εχθρός εναντίον σου; άλλα τών άλλων άριστευμάτων, ων προτετέλεκας, ώς γάρ ένί σώματι τοις άλλοις

ιοτροπαίοις τά ενεστώτα κάλλος έπέχρωσας* έμαυτοϋ μεν έπέγνων, ώς γενναΤον έρουντος καί τοΤς πράγμασιν έμφερές* γράφουσι γάρ δακτύλοις έργα κινεΤν άπλάστου χειρός καί στιβαρού βραχίονος1*) δυσεργότατον έι τις δ' εστίν ουρανω φωνή διηγουμένη τά θαυ­μαστά—καί μήν διηγεΐσθαι λόγος τον ούρανόν—καί ει' τι γης εστί

ΐδφθέγμα0)—καίτοι καί πέπλασταί που στόμα τή γ ή — δ καί χάνασα λύθρον δέχεταιd) άλλο τε καί δ κενοΤς εξ εχθρών καν στόμα τή γή πεποίηται καί άνέρρηκται τή αυτή πλάσει, καί φωνήν ^οτίον αυτή* περί γάρ ποταμών έπαιρόντων φωνάς αυτών ου θέμις λέγειν, ώς πρόδηλον. καν ει' τις άλλος έν ποταμοΐς, 'Ίστρος ό μείζων, "Ιστρος ό

20 μείων, οι το θαυμάσιον ίστορήσαντες άρουσιν έπιτρίψεις αυτών καί πόΧλόϊς ^οχθήσουσιν υδασιν οι γουν βαρύγδουποι ποταμοί σύν ου­ρανω, καθ' "Ομηρον, σαλπιγκτή καί γή τή κάτωθεν μυκωμένη καί άτεχνώς βαρύ βρεμομένη6), το διηχές του αέρος κατακτυπήσαντες έν φωναΐς άποκρυπτέτωσαν τήν έμήν, μή τι καί προς το μεγαλεΐον

25 του κατορθώματος ή του παντός ένευστοχήσοι φωνή. εγώ μεν ούν, ώ αύτοκράτορ, τους ιερούς μαρτύρομαι λόγους καί τήν σοφίαν έπόμ-νυμι μήτ' άλλοτε δυνατός έσόμενος αν κατ' άξίαν αινέσαι το εκ και-

2 προσαρράξας cod. | 5 πρινή cod. | 10 an άπέγνων? | 25 an ένευστοχησ*/]? a) Damoxenus hic intellegi videtur, cuius mentionem facit Pausanias

VIII, 40, 4. b) Odyss. IV, 506. c) Psalm. XIX, 1. d) Genes. IV, 11. e) II. XXI, 387 sq.

176 MICHAELIS BHETOEIS

νης έγερθέν σοι τούτο στρατήγημα, πολλψ δε πλέον κατά την σή­μερον ει δ' άλλοτε τοΰτο καθ' αυτόν μερισάμενος και έμαυτω προσ-ενώσας πλείους τους λέγοντας, έμοί μεν βοήθειαν προσπορίσομαι, το πράγμα δε άφαιρήσομαι της ισχύος, δσον μικράν μονώσας τούτο των αδελφών άριστευμάτων αύτοϋ, μιας δε μητρός, της σης ανδρείας, 5 ώ βασιλευ.

Άλλ' όρατε, ή γερουσία, ώς μικροΤς έπιβουλεύων λόγοις τω πράγματι και το αίθέριον έργον είς την έμήν άσθένειαν κατασπών τοσούτου δέω του παρυψουν* αν τοίνυν ούτω ποιήσαντες ου παρα-σ ά γ γ η ν , δ φασιν^,όλον του κατορθώματος λελειψόμεθα, και τοϋτό 10 σοι προσαπτέον, ώ τρισεύδαιμον, ουχ ήμΤν. δπου γάρ ουκ αν δυναί-μην επιταχθείς μέτρω τους αιχμαλώτους περιλαβεΐν, πώς έσται μοι προς άξίαν τον αίχμαλωτιστήν άνυμνεϊν; ειδόν σου, βασιλευ, της ανδρείας το θέρος εν ταΤς άμάξαις συγκομιζόμενον, δσον δ' άλλο του θέρους άπανταχή κατέσπαρται γης, ουκ έστι δ' ένθα μη κέχυται, 15 τις αν εις ένα θημώνα φέρων άναστοιβάσαιτο-, ούτως έψιλωσας την ΓΙαννόνων, τους τροφίμους ταύτης άστάχυας άνεσπακώς απ' αυτής. αλλ' άφετε οί διψώντες άκοϋσαι τα νεόκτιστα ταύτα του βασιλέως ανδραγαθήματα, άφετε* περί τούτων άμεινον σκέψομαι και γλώσση γλώσσας προσεταιρίσομαι. 20

Νυν έπεισί μοι θαυμάζειν τον τεθειμένον νόμον τοΤς Λάκωσι* Λακεδαιμονίους γάρ εις πόλεμον έξιέναι μη πανσελήνου καθεστηκυίας νόμος έκώλυε1*). συνωδά τούτω τρόπον ου τον αυτόν και αυτός δοκώ μοι βουλεύσασθαι' τον γάρ περί τών μεγάλων άθλον βαστάσω, και

f.322v. άεθλεύσω τούτον τόν κίνδυνον || εν παμφώτω ημέρα και τοις έμοΐς25 τηνικάδε λόγοις έπαυγασούση φαιδρόν. ταύτα κατά την χέρσον έγή-γερταί σοι τά τρόπαια, ώ αύτοκράτορ* όφελον ταύτη ν ζηλώσαι ειχεν ή αδελφή* θάλασσαν ειπον γης άδελφήν άλλ' ό πικρός και βρασμα-

5 δε μητρός, supra scriptum est παίδων cod. | άνδρίας cod. | 14 άν-δρίας cod. | 23 ένώλυε cod. | 27 ζηλώσειν, postea emendatum est ζηλώ­σαι cod.

a) Cf. Athen. III, 98 GD. b) Herod. VI, 106.

OEATIO AD MANUELEM IMPEEATOEEM 177

τίας Ιόνιος έκδικεϊ την εαυτού θυγατέρα ταΐς ύγραΐς άγκάλαις περιβαλών*), την πάλαι μεν έξοιστρήσασαν Σικανίαν εις αλλοφύλους έραστάς και τυράννους, οις έπέδωκεν έαυτήν, το δε τελευταΐον τούτο και έξυβρίσασαν, ην ό θαλάττιος κόλπος άμπέχων τέως ϋπεραυχεΤ.

5 και Ξέρξου,μέν ην το τον Έλλήσποντον εν τη προς Εύρώπην πορεία τούτω έμπικρανάμενον και πολύν κατά της βασιλικής γέφυρας άνα-παφλάσαντα χρυσαΐς άμύνεσθαι πέδαιςΐ)), ας ό εμπληκτος κατεπόν-τωσε, συνέσεως δε παρέδρου τω βασιλεΐ, τοις μεν καρτερωτάτοις, ούτω γάρ τά στοιχεία παρά των σοφών ώνομάδαται, τούτοις είκειν και

ίο ύπεξίστασθαι, καιρόν δ' έκάστω ζητεΤν έγκαρτερουντα τοΧς έγχειρή-μασιν και τφ δυσχερεΐ των πραγμάτων μεγαλοψύχως έπόμενον. τι γάρ αν τις φαδίως προς τους ώρυθμούς των κυμάτων και την άχά-νειαν πελάγους εξει μηχανησάμενος; άτάκτοις δε τις αν πιστεύσειε πράγμασιν; έγκάρδιον έχει τον άλάστορα θάλασσα, ή πικρά τον όρ-

15 γίλον, ή μαινάς τον μανίας άκρατου σκύφον ύπερχειλή* και ευ υπό της μισοπονήρου προνοίας ώς έπι την γείτονα οι και πάρεγγυς άπερ-ρίφη Σύρτιν της οικουμένης απελαθείς* και άξίως ή δίκη, καθάπερ είρκτη, τη νήσφ τον παλαμναΤον έγκατακλείσασα ύδατίφ κύκλωσε τείχει την φρουράν έσπαργάνωσεν.ώς είρκτήν γοϋν την νήσον κατα-

20 κριθείς, ην και κύκλωπες ωκησαν, ό άνθρωποβόρος και δια τούτο κατάδικος—όπου και αυτό τό νήσο ν οίκεΐν εις υβριν κείται παρά τω Πλάτωνι — διηνεκώς περίτρομος κάθηται καταδίκου νόμφ τον οί-κείον φόνον καραδοκών. πιστεύει γάρ πάντως τό εις αυτόν και την αύτου πανάδικον σατραπείαν ενδικον ποινηλάτημα τφ δικαιοτάτφ έν

25βασιλευσιν έγχειρισθηναι παρά θεού* τούτο γάρ οικονομουμένην εξ ύπαρχης την πρόνοιαν και ποικίλλουσαν άποσκληρυναί οί την καρδία νc), ώσεί πηλόν, ώς αν τοΤς του βασιλέως συμπατηθείη ποσί και δώσει δίκας απάντων, ων εις την τύχην, καθά φησίν τις, έμπε-παρωνηκε. ποσάκις ταΤς πλησιστίοις ένασχημονήσας φυγαΐς και τάς

30ύπαντώσας αύτου κατά Κέρκυραν ναυμαχίας μη ύποστάς φλεγόμε-

a) Euripid. fragm. 941 Nauck. b) Cf. Herod. VII, 35. c) Psalm. XCV, 8.

i. 12

178 MICHAELIS EHETOEIS

νός τε τα νώτα και παρ' αυτόν τον δρασμόν, ότι πυρ έκκέκαύται έκ του δικαίου βασιλέως θυμουa) —το χειροποίητόν φημι τούτο και δ κατά της ξυλείας έσκευώρηται παρ' ήμϊν — έπι τους οικείους έλαύνων έπεσε χηραμούς δειλίας εμφορηθείς, δσου μηδέ τα λαίφη των τριηρών πνεύματος, και εύχεται μεν, ευ οιδα, ώς την των fPo- 5 δίων νήσο ν ό μϋθος άποκληρωθηναι τω ήλίω φησίν b), ούτω πως και την νύκτα δεσπόσαι νήσου της κατ' αυτόν, ώς αν υπό νυκτί κρυβεΤσα μη διαφαίνοιτο μηδέ ταΤς αύτοκρατορικαΐς δυνάμεσιν έφευρίσκοιτο' . είναι γαρ και τοιαύτην νησον νυκτόβιον έν τη εξώτατη και προς έσπέραν θαλασσή λόγος αιρεΐ0). καν μη τούτο βούλοιτ' αν, άλλα ίο τών της νήσου άνασπωμένων ριζών, έφ' ων ασάλευτος εστηκεν, ώς

ί.323Γ.φορτίς τών άγκυρών άναληφθεισών έκ του βάθους, || ούτω φέρεσθαι και αυτήν και τφ δντι άλίπλαγκτον είναί, ώς τη τών ποιητών αυ­τονομία δοκεΤ τάς νήσους άποκαλεΤνd), και πελάγιον έρχομένην άποι-κισθηναί που ές τά της θαλάσσης μακρότερα, ι'να μηκέτι πτοοΤτο 15 τόν έλπιζόμενον δλεθρον. ούχ ούτω γάρ Ξέρξης ήρπασέ ποτέ τήν Έρέτριαν ξηράν όλίγη έσφιγμένην ύγρα, ώς ό μέγιστος αυτοκράτωρ και τηλικαύτην ούσαν το μέγεθος τήν πολεμίαν άρπάσει νησον έν άκαρεΐ. τέως δε προς άλλοις ασχολουμένου του βασιλέως τοΤς κατ-επείγουσιν υπό του φόβου πολιορκείσθω πλέον ό μιξοβάρβαρος και 20 άνιάσθω τοσάκις, δσα τοις καταληψομένοις αυτόν ελπίσει περιπεσεϊ-σθαι κακοΤς, ουκ έκτος, άλλ' ένδον έχων τόν πόλεμον και αυτήν τη μερίμνη διαμασώμενος εαυτόν, μή έν τοσούτω και ύφ' αύτου ό κα-κοδαίμων ούτος αναλωθείς το τοιούτον εύτυχήσοι δυστύχημα, εαυτόν προαρπάσας της έπ αυτόν άπλουμένης ήδη πολυδυνάμου και αύτο-25 κρατορικής δεξιάς, ύφ' ης, ώς υπό τριαίνης πολυδακτύλου, κατά της νήσου στέρνα κατασεισθήσεται. τι ουν; ύπομενεϊς τόν πυραιχμην,

5 τριηρέων cod. | 22 an αύτ^? | 23 δια^ασσώρ,ενος cod. | αύτου codv | 25 πολυδυνά[Λεως cod.

a) Num. XII, 9. b) Cf. Lucian. Amor. c. 7 sq. c) Odyss. XI, 13 sq. d) Soph. Ai. 597, ubi nunc άλίπλακτος scribitur. Cf. Lex. Sopb. F.

Ellendt.

ΟΒΑΤΙΟ ΑΙ) MANUELEM IMPEEATOREM 179

ΑίτναΤε λόφε; καν φλογόεν άναφυσας, ή νησιώτις δε πεδιάς χωρήσει τήν αύτοϋ στρατίάν, ό δε υμέτερος τύραννος έξει τόπον κρυπτήρος, ω πιστεύσει τήν σωτηρίαν του σώματος, αύλισθήσεται δέ που έν χηραμοΐς μετά των εκ θαλάττης τη χέρσψ έπιξενουμένων φωκών,

5ουδ' ούτως, οιμαι, λάθοι διεκφυγών. Άλλ' ενταύθα γινομένψ σοφόν τι έργον και προμηθές της βασι­

λέως όξύτητος άπομαντεύσασθαι δότε μοι, οιμαι γάρ, ώς προαπο-δύων ό αυτοκράτωρ τον νησιώτην το εκείνου συμμαχικόν και γυμνόν συνάρσεως καθιστών έπαιωρεϊ μεν ώς λίθον έτι τον κίνδυνον προσ-

10 δοκήσιμον δντα τη έπαφέσει τήν εαυτού καταλοαν κεφαλήν, ουδέν δέ ήττον, ει μή και μάλλον έν τη τριβή κακύνει τούτον τα έσχατα, δ γάρ οίς αν άπαμύναιτό τις όλεθρον, εις ταύτα ζημιωθείς προσεζη-μίωταί πως και εαυτόν, μή ποτέ ουν έθέλει τοιούτον είναι και το κατά των Παννόνων τούτο στρατήγημα, πρόφασιν μέν πεποιημένον

ΐδάλλην ήντιναουν, αλήθεια δ' έχων τήν συναιχμίαν του Γήπαιδος προς τον θαλάττιον τύραννον, ώς φασιν και μύραιναν έναλίαν προς δφιν χερσαΤον σύμβασιν τίθεσθαι*). τις έστιν ουτοζ] τις και πόθεν και πόσος ό διά μηδέν άλλο, τήν δέ κακίαν ονομαστός, ί'να και θη-ρίον άναβαΤνον άπό θαλάττης, οία ποτέ και Δανιήλ ό των επιθυμιών

2θάνήρ έθεώρησε*), κατονομάσω τον άγριον; Οιχέσθω μοι αυτός εκ του λόγου* έχέσθω πάλιν ό λόγος τών εγ­

κωμίων του αύτοκράτορος. δολιχεύειν μέν και δισκεύειν, ώ βασιλευ, άρίστω ανθρώπων δντι συνοίδασί σοι τάέν ειρήνη γυμνάσια, όιστεϋσαι δέ και πελτάσαι δεινώς δεξιωτέρφ τών πώποτε συνέγνωσάν σοι τά

25 πολέμια, έστι σοι τά γυμνάσια του πολίτου και ή μελέτη, τουτ' αυτό άνευ αίματος, ό δέ πόλεμος μελέτη μεθ' αίματος* τεταγμένους γάρ τους θυμούς ή σύνεσις διοικεί, συς χ^αυλιόδους0), δν ίδών τις άποδει-λιάσας άντιφρίξει τήν τρίχα και τους οδόντας άντικροτήσει τή εκείνου πεφρικυία χαίτη και τ φ θηκτηρίω τών οδόντων προσαραγμφ, λελόγι-

1 άναφυσσας cod. | χωρησεις cod. | 6 γεινθ[Λένω cod. | 15 an έχον? | 27. 28 άπό δειλίας cod. | 29 an δηκτηρίω? | προσαρραγ{λω cod.

a) Aelian. Ν. Α. IX, 64. b) Dan. ΥΠ, 3. c) Hesiod. Scut. 387 sqq.

180 MICHAELIS EHETOEIS

σταί σοι ώς λαγωός* άρκτον την παλαμναίαν περιφρονείς ώς άλώπεκα' f. 323 ν. καν ει μή φύσει ταύτα των όρεσκώων || και μονοχοίτων είναι δεδίδαγ-

μαι, φεύγειν αν επίτηδες ειπον επί τάς λόχμας αυτά την σήν μελίαν προϋπιδόμενα, τα γαρ εναγώνια των πολέμιων εν θηρσίν άγρίοις κα-ταγεγύμνασαι και παρασκευήν στρατιωτικήν κυνηγετίκήν είναι δι' 5 αυτών πραγμάτων φιλοσοφείς, έπει και άρκτος άνταίρει χείρας, και ό πολέμιος* έπει και κάπρος τήν πλευράν γυρώσας ώς θυρεόν έμφυ-τον ανά στόμα το ξίφος έχει μετά ριζών, ούχ ώς ή χειρ άλλότριον εαυτής, και εις τιναγμόν εύχερέστατον, και προτείνας τόν οδόντα διάλευκον άπερυθρώσαι τούτοι δι' αιμάτων φιλονεικεΐ* ούτως εγγύς ίο πολίτου το κυνηγέσιον. στύλος, ώ βασιλεύ, της τών 'Ρωμαίων εστί το δόρυ σου* ή χαλκήλατος κόρυς μέτρον εύετηρίας, δι' ης κενοΐς εφ' ήμας, ώς διά τίνος κάλπης, τών σών χαρίτων άπαρυόμενος/ ό φολι­δωτός αρμονία πάντων προς απαντάς και σύνδεσμος είρηναΐος, απού­σης έχθρας και διαστάσεως* ό θυρεός κατά τούνομα θύρα, ήν έπιζυ-15 γοΐς τοις έχθροΐς του μή σοι τά ένδον σπλάγχνα κακούν* σπλάγχνα δέ σου πάντως ημείς, ώς βασιλέως άγαθου νόμος πατρικώς κηδομέ-νου τών υπηκόων* και υπό χεϊρά σοι ή §ομφαία της δικαιοσύνης, ό λόγος' και γάρ έστόμωται μεν ή ρομφαία, και λόγος δέ από του στό­ματος* και αμφίστομος ή φομφαία* διπλή γάρ ή δικαιοσύνη λέγε-20 ται και πιστεύεται — τί δ' αν δικαιοσύνης αρχόντων τοις άρχομένοις λυσιτελέστερον γένοιτο;—και ούτω μεν τήν πανοπλίαν φορείς τη σω­τηρία τών αρχομένων κατάλληλον, μερίζεις δέ και σεαυτον κατά μέλος, αδιαίρετος μόνον τφ φαινομένω και αδιάσπαστος, και δίδως χειρί θεού τήν καρδίαν*), τήν κεφαλήν δέ τφ λαφ ου δεσπόζεις25 και άρχεις και ύπέρκεισαί πως ώς κεφαλή* δεξιάν χεΐρα τοίς πο­τά μοΐς, ώς το λόγιονb)—ΐστρφ φημι και τοις επί τόν "Ιστρον κενουσι χειμάρροις άλλοις και ων άπογεύεσθαι—δεξιάν μεν ούν ποταμοΐς, άριστεράν δέ θαλασσή*), καθ9 ήν τριήρεις ετοιμάζονται σοι και

4 προυπειδορ,ενα cod. | εναγώνια cod. | 4. 5 καταγεγύ[/.νασται cod. | 9 πρότεινας cod. | 13 άπαρρυό[λενος cod. | 17. 18 κηδη^ένου cod. | 24 |ΛΟ-νων cod.

a) Paroem. Solom. XXI, 1. b) Psalm. LXXXIX, 25,

ORATIO AD MANUELEM IMPERATOREM 181

κέρκουροι ήμιολίαι τε και φορτίδες και όσα πλοίων ονόματα* και συναγείρεταί σοι τό ναυτικόν, θαλάμακες και ζυγϊται και όσον άλλο στέλλεται διαπόντιον. μετά χείρας τά στέρνα τοις έχθροΐς δίδως* ου γαρ τά νώτα* νώτα δε τοϊς ιδίοις, οις προβέβλησαι τείχος άσειστον,

5 ασφαλής πύργος, έπαλξις οχυρά' πόδας ταΤς υπέρ ημών έκστρατείαις και ταΤς έπ' άλλοτε άλλα Ρωμαίων όρια μεταβάσεσιν, όσον ούδέπω και τω ΰψει της βασιλείας απονέμεις τήν όσφύν. οίον γάρ τι και τούτο πεφιλοτίμηταί σοι περί θεού. βασιλέα και βασιλέων έρνος σε προσπε-πόμφαμεν, βασιλέα δέ πάλιν και βασιλέων ρίζαν ύποδεδέγμεθα, και

10 άθλόν σοι των υπέρ ημών πόνων εν έκδημίαις αύταΤς ό βασίλειος όρπηξ ήρξατο φύεσθαι. άλλ', ώ φύσις, περιελέ σου τό έλυτρον, δειξον ήμΐν τον μαργαρίτην ταχύα)· ώδίνει τους γενεθλιακους ή ρητορεία, ήτις και ώς μαΤα παρέσται λόγοις αντί σπάργανων περιελιξουσα το τεχθέν.

15 Χλλ' έπαναγέσθω πάλιν ό λόγος όθεν έξένευσε. σέ, βασιλευ, ου μόνον ειρήνης οίδαμεν αυτοκράτορα* γίνη γάρ αυτοκράτωρ και έν πολέμοις αυτός κρατών, τών άλλων κλινόντων, και τους πολεμίους μόνος τροπούμενος* ουκ άξιοΐς γάρ είναι στρατηγός εύβουλότατος, αν μή και στρατιώτης ης αγαθός, ώς ούδ' αξιώσει τις, οιμαι, ρήτωρ

20είναι και σοφιστής όρθολεκτεϊν μή μαθών, ουκ ώφελεΤν || τη συνέσει£324ι·. θέλεις, ει μή προσωφελεΤς τη χειρί* ου χειρι μόνον, αλλά και αύτη τη σαρκί, εις ην ένδακών σοι ό λυττών πόλεμος ίχνη δηγμάτων έναπολέλοιπε τάς ούλάς. ώς έν διφθέρα γουν τή σαρκί σοι έπιγρά-φεσθαι εί'ποι αν ίΟμηρίδης1)) τήν τών ΓΡωμαίων έλευθερίαν διά της

25 τών βαλλομένων άμαθους έπιδήξεως. γευσάμενον γάρ σου της γλυ-κύτητος βέλος ευθύς κορέννυται και ούκ εις βάθος θέλει χωρεΐν. έν­θεν τοι πύργος ισχύος άπό προσώπου έχθρων έστήριξαι τφ λαφ, ούκ έκ λίθων τούτων φκοδομημένος τών πολυτίμων, οίπερ έπιστοιβά-ζονταί σοι κατά τους νόμους της βασιλείας μάλα συχνοί, άλλα γάρ

30 έξ ανδρείας και καρτερίας και του προς τά φρικαλέα συνεθισμου* εί-

13 πάρεσται cod. | 18 [/.όνους cod. | 21 άλλα και, supra scriptum est γράφε εί (χή cod. | 22 δογμάτων cod. | 30 άνδρίας cod.

a) Athen. III, 93 Α. b) Cf. Zenob. IV, 11.

1 8 2 MICHAELIS BHETOEIS ORAT. AD MAN. IMP.

πεΤν δε και εκ των ψηγμάτων και των πολλαχοϋ σχισμών της σαρ­κός, δ καινότροπον δόξοι αν είναι, εάν ό πύργος έκ των ρηγμάτων συνίστατο, εξ ων έδει λύεσθαι μάλλον και ύποκλάζειν εις γην. συ τη σκιά του δόρατος μελαίνομένη χαμαί, καθαπερεί τινι σχοίνψ, την πολεμίαν καταμετρεΐς a) και τοΤς ύπηκόοις ταύτην κατακλη- 5 ροϊς· συ, βασιλεϋ, έξεστεμμένος νίκαις ουκ έλαττον ή στέμματι λι-θοστρώτψ, τω της βασιλείας αύχήματι, φοινίσσεις αίματι αλλοφύλων την του χιτώνος άναβολήν, ου μάλλον πορφύραν ήμφιεσμένος άνθο-βαφή* συ πάντα χώρον ταΤς φροντίσιν έμπεριέρχη και πάντοθεν φρου­ρείς την αρχήν έπαγρυπνών ταΤς ταύτης προφυλακαΐς. ου νυν ό θρό-10 νος έχει σοι τήν ιξύν, άλλα τον όξύν γνώναι διαπέμπη νουν έπί τά μακρά. Κιλικων πρώνες και ή των Σύρων κοιλάς έχουσί σοι μετά των στρατευμάτων και τά βουλεύματα* ου τους πόδας ή θρήνυς κου-φίζει, άλλ? έμπεριπατεΐς κατά το κρυπτόν τη των Παννόνων έρήμψ* τοΰτο γάρ λοιπόν όνομαστέον αυτήν και έτι κατασκεπτόμενος, όσον 15 αυτής ύπελείπου και ούπω φθάνεις άναρπασόμενος. τί έτι; έτερος μέν τις Άλεξάνδρφ τφ Μακεδόνι, τφ του Πελλαίου παίδι Φιλίππου, το ευγενές σου κράτος παραβαλεΤ, δν έμπύριον φύσιν αί ιστορίαι παραδε-δώκασιν, όξυν .μεν ουν γνώναι το .δέον, δρασαι δ' όξύτερον, ά και σοι φιλοτίμως ένθεωρουνται και ώς ουκ οιδ' εί και τινι άλλφ τών συν- 20 εγνωσμένων ήμΤν, έγώ δε τοΤς θειοτέροις τών βασιλέων άντεξετάσω σε, βασιλεϋ. ή του Δαβίδ ανδρεία μετά πραότητος*) και πάλιν συν-εδυάσθησαν επί σον Σο"λομώντοζ έχεις το συνετόν 'Ιωάννου καε

Ίεζεκίου τών προφητών και βασιλέων το ευσεβές, άρ' ουν άγαθοϋ τηλικούτου κατισχύσει χρόνος, ποτέ; εύξαίμην μέν ουν σε μή άνάγ- 25 καις υπηρετήσασθαι φυσικαΤς, εί δ' άφυκτόν έστιν παντί γεννητφ και άμήχανον πάντη πάντως μή άναλυθήναι το ξυντεθέν, άλλ' ό χρόνος κάμοι πολλά πριν ή το οίκεΤον εις το κοινόν ένδειξασθαι αγαθόν έσται δέ-τοϋτο θεού τηρουντος ήμΤν βασιλέα σε πολυχρόνιον -+-

2 an δόξαι? | 6 έξεστρε[Λ[Λενος cod. | 13 θρηνις cod. | 15 κατασκεπό-(Λενος cod. | 22 άνδρία cod. | 26 γεννητη cod. | 28 πρινή cod.

a) II Eeg. VIII, 2. b) Psalm. CXXXII, 1.