Σχεδιασμός και οργάνωση

της διδασκαλίας – γενικό πλαίσιο

Μαρία Παπαλεοντίου

Φιλόλογος - Π.Ι.Κ., 2012-13

papaleontiou.m@cyearn.pi.ac.cy

Βασικά ερωτήματα- άξονες σχεδιασμού της διδ/λίας (α)

Ποιους καλούμαι να διδάξω και ποιες παραδοχές θα

πρέπει να λάβω υπόψη σε σχέση με αυτό;

ποιες οι ομάδες-στόχοι ως προς την προέλευση και

τα επίπεδα ελληνομάθειας των μαθητών (διάγνωση

αναγκών)

Για ποιον σκοπό διδάσκω γλώσσα;

πώς αντιλαμβάνομαι τον γενικό σκοπό της

γλωσσικής διδασκαλίας και πώς καταλήγω στην

ειδική στοχοθεσία για κάθε ομάδα-στόχο;

πώς διαμορφώνω εν τέλει το δικό

μου πρόγραμμα σπουδών;

Βασικά ερωτήματα- άξονες σχεδιασμού της διδ/λίας (β)

Πώς μπορώ ή ενδείκνυται να διδάξω την Ελληνική ως

δεύτερη /ξένη γλώσσα; Με ποιες μεθόδους /στρατηγικές

μπορώ να μεγιστοποιήσω τα μαθησιακά αποτελέσματα;

ειδικότερα προβληματίζομαι σε σχέση:

με την οργάνωση των θεματικών ενοτήτων και

κειμένων

με την επιλογή: α) προσέγγισης /προσεγγίσεων και

διδακτικών μεθόδων, β) μαθησιακών

δραστηριοτήτων, και γ) διδακτικών μέσων και υλικών.

στο πλαίσιο μιας διαφοροποιημένης διδασκαλίας

Βασικά ερωτήματα- άξονες σχεδιασμού της διδ/λίας (γ)

Πώς αξιολογώ αυτό που διδάσκω, δηλ. την Ελληνική ως δεύτερη /ξένη γλώσσα;

ποιες βασικές αρχές αξιολόγησης χρειάζεται να έχω υπόψη μου;

ποια είδη και ποιες μορφές αξιολόγησης μπορώ ή ενδείκνυται να χρησιμοποιήσω;

Σχεδιασμός μαθήματος

(εργασία σε ομάδες)

Να μελετήσετε την ενότητα που σας δίνεται και - εργαζόμενοι συνεργατικά - να σκεφτείτε πώς θα οργανώσετε τη διδασκαλία της με βάση τους ακόλουθους άξονες:

Πώς οργανώνω το μάθημά μου;

πριν από τη διδασκαλία

κατά τη διδασκαλία

μετά τη διδασκαλία

Σχεδιασμός μαθήματος

(εργασία σε ομάδες)

Με βάση το θέμα αλλά και το περιεχόμενο της διδακτικής ενότητας που έχετε στη διάθεσή σας, να ανταλλάξετε απόψεις σχετικά με τα ακόλουθα:

Ποια κοινωνικοπολιτισμικά περιεχόμενα θα μπορούσατε να πραγματευθείτε μαζί με τους μαθητές σας, μέσα από την ενότητα;

Ποιες επικοινωνιακές καταστάσεις υπάρχουν ήδη ή μπορείτε να αντλήσετε από την ενότητα;

Ποιες λεκτικές πράξεις θα ασκούσατε με τα παιδιά, σε συνάρτηση με τις επικοινωνιακές καταστάσεις;

Ποια μορφοσυντακτικά φαινόμενα θα μπορούσατε να επεξεργασθείτε με τους μαθητές σας;

Σχεδιασμός μαθήματος

«Αν ξέρεις πού πας έχεις μεγαλύτερες

πιθανότητες να φτάσεις εκεί»

Σχεδιασμός μαθήματος

Κριτήρια σχεδιασμού:

Μαθητές (νοητικό και

γλωσσικό επίπεδο,

ενδιαφέροντα και

ανάγκες)

Στόχοι διδακτικής

ενότητας

Χρόνος (διάρκεια,

επικαιρότητα)

Μέσα (διαθέσιμα υλικά

και εποπτικά μέσα)

Αρχές σχεδιασμού:

Ποικιλία

δραστηριοτήτων

και μεθόδων

Ισορροπία

δραστηριοτήτων

Ευελιξία σχεδίου

Εναλλακτικές

δραστηριότητες -

εφεδρικό υλικό

Οργάνωση μαθήματος

Πριν από τη διδασκαλία:

Μελετώ το περιεχόμενο της ενότητας που θα διδάξω.

Εντοπίζω τα κύρια σημεία διδασκαλίας (κειμενικό είδος, θεματικό λεξιλόγιο, μορφοσυντακτικά φαινόμενα).

Θέτω συγκεκριμένους και εφικτούς στόχους.

Ετοιμάζω ένα πλάνο της πορείας του μαθήματος.

Προγραμματίζω μαθητοκεντρικές δραστηριότητες που προάγουν την καλλιέργεια όλων των γλωσσικών δεξιοτήτων.

Σκέφτομαι πώς θα οργανώσω την τάξη μου (ενιαία, εξατομικευμένα, ομαδοσυνεργατικά).

Αναζητώ πρόσθετο εμπλουτιστικό υλικό.

Οργάνωση μαθήματος...

Κατά τη διδασκαλία:

Δημιουργώ κλίμα δεκτικότητας - προκαλώ το ενδιαφέρον των μαθητών (π.χ. με εικόνα, σκίτσο, τραγούδι, σύνδεση με εμπειρίες τους, ιδεοθύελλα για το θέμα κτλ.).

Επεξεργάζομαι τη νέα ενότητα, με την οργάνωση κυρίως μαθητοκεντρικών ομαδοσυνεργατικών δραστηριοτήτων με επικοινωνιακό προσανατολισμό (υπόδυση ρόλου, μίμηση περίστασης επικοινωνίας, γλωσσικά παιχνίδια κτλ.).

Καλλιεργώ όλες τις γλωσσικές δεξιότητες (ακρόαση, ομιλία, ανάγνωση, γραπτή έκφραση).

Οργάνωση μαθήματος...

Κατά τη διδασκαλία:

Επεξεργάζομαι το θεματικό λεξιλόγιο, δίνοντας έμφαση στις σημασιολογικές σχέσεις των λέξεων (συνωνυμία – αντωνυμία, ομωνυμία - παρωνυμία, πολυσημία – μονοσημία, κυριολεξία – μεταφορά κτλ.). Ταυτόχρονα ομαδοποιώ το λεξιλόγιο σε οικογένειες λέξεων (παράγωγα- σύνθετα) για σταδιακή εννοιολογική και ορθογραφική κατάκτηση του λεξιλογίου.

Προσεγγίζω επαγωγικά το γραμματικό/συντακτικό φαινόμενο (από τα παραδείγματα στον κανόνα), συνδέοντας με το κείμενο και δίνοντας έμφαση στη λειτουργική χρήση της γλώσσας.

Αξιοποιώ τον πίνακα και διάφορα εποπτικά μέσα.

Οργάνωση μαθήματος...

Μετά τη διδασκαλία:

Ασκήσεις εμπέδωσης που ανακαλούν τις πυρηνικές γνώσεις της νέας ενότητας.

Επεξεργασία /αξιολόγηση του λόγου των παιδιών, με βάση τα κριτήρια της καταλληλότητας και της αποδεκτότητας του λόγου ως προς την επικοινωνιακή περίσταση (π.χ. πώς θα ταίριαζε καλύτερα;) αλλά και με βάση το κριτήριο της γλωσσικής ορθότητας.

Παροχή δυνατότητας στους μαθητές για αυτοδιόρθωση /ετεροδιόρθωση του λόγου τους.

Ομαδοποίηση των λαθών των μαθητών και παροχή θεραπευτικής εργασίας.

Μία σημαντική επισήμανση: λαμβάνω υπόψη το

μαθησιακό προφίλ των μαθητών μου

Λεκτική /γλωσσική

Λογική /μαθηματική

Μουσική /ρυθμική

Χώρου /παραστατική

Σωματική /ψυχοκινητική

Διαπροσωπική

Ενδοπροσωπική

Φυσιοκρατική

(Gardner, 1999) www.educationalvoyage.com/multiintell.html

Πολλαπλή νοημοσύνη multiple intelligence

Προσπαθώ να θυμάμαι...

«Μην αναγκάζετε

τετράγωνα παιδιά

να περάσουν

μέσα από

στρογγυλές

τρύπες»

Ενδεικτική βιβλιογραφία – πηγές

Αναλυτικό Πρόγραμμα της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας σε

παλιννοστούντες και αλλοδαπούς μαθητές. Παιδαγωγικό

Ινστιτούτο, Αθήνα, Μάρτιος 1999.

Αντωνοπούλου Ν. κ.ά., 2000. Η διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης

/δεύτερης γλώσσας: αρχές – προβλήματα – προοπτικές.

Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ.

Δαμανάκης Μ. (επιμ.) Παιδεία Ομογενών, Θεωρητικό Πλαίσιο και

Προγράμματα Σπουδών για την ελληνόγλωσση εκπαίδευση στη

Διασπορά, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2006

Δραγώνα, Θ., Σκούρτου, Ε. και Φραγκουδάκη Α. (2000)

Εκπαίδευση, Πολιτισμικές Διαφορές και Κοινωνικές Ανισότητες

(τόμος Α). Πάτρα: ΕΑΠ.

Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν (1996) Η Νέα Ελληνική ως ξένη γλώσσα:

προβλήματα διδασκαλίας. Αθήνα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία – πηγές

Ιορδανίδου Α., 1988. Τα λάθη των μαθητών: μια διαφορετική λογική

αντιμετώπισής τους. Γλώσσα, τχ. 16, σσ. 51-58.

Κουτσελίνη, Μ. (2006). Στρατηγικές διαφοροποίησης της διδασκαλίας

στη σχολική τάξη. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 41, 9-23.

Ματσαγγούρας Ηλ., 2001. Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού

λόγου – ή αφού σκέφτονται γιατί δεν γράφουν; Αθήνα: Γρηγόρης.

Ματσαγγούρας Γ.Η. (2004). Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και

Μάθηση. Αθήνα: Γρηγόρης.

Μήτσης Ν., 1998. Στοιχειώδεις αρχές και μέθοδοι της εφαρμοσμένης

διδασκαλίας: εισαγωγή στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης (ή

ξένης) γλώσσας. Αθήνα: Gutenberg.

Παπαλεοντίου Μ. (επιμ.) Πρόγραμμα Ταχύρρυθμης Εκμάθησης της

Ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας στα Δημόσια Σχολεία Μέσης

Εκπαίδευσης της Κύπρου - Ενημερωτικό βιβλιάριο, Παιδαγωγικό

Ινστιτούτο Κύπρου, 2009

Ενδεικτική βιβλιογραφία – πηγές

Σαλβαράς Γ., 2000. Γλωσσική διδασκαλία για όλους τους μαθητές – διδακτικές δεξιότητες επεξεργασίας κειμένου και παραγωγής γραπτού λόγου. Αθήνα.

Tomlinson, C.A. (2003). Διαφοροποίηση της εργασίας στην αίθουσα διδασκαλίας. Ανταπόκριση στις ανάγκες όλων των μαθητών. Μτφρ. Χρήστος Θεοφιλίδης και Δέσποινα Μαρτίδου-Φορσιέρ. Λευκωσία.

Χαραλαμπόπουλος Αγ. και Χατζησαββίδης Σ. 1997. Η διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας: Θεωρία και πρακτική εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Κώδικας.

Χατζηθεοδούλου - Λοϊζίδου Π. (επιμ.), 2006. Διαπολιτισμική εκπαίδευση και η διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης Γλώσσας. Λευκωσία: Π.Ι.