Matthias KelM

Ριζικήμεταρρύθμισητης οικονομίας

Κώστασ ΧΡυσόγόνόσ

το λάθοςκαι το

δίλημμα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 3

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

EΥΡΩΠΑΪΚΗ EΚΦΡΑΣΗτ Ρ Ι Μ Η ν Ι α Ι α Ε Κ Δ ό σ Η Ε υ Ρ ώ Π α Ϊ Κ ό υ Π Ρ ό Β Λ Η Μ α τ Ι σ Μ ό υ

ΕτΟς ΙδΡυςης: 1989 • ISSN: 1105-8137 • 5 ΕυΡΩ • ΧΡΟΝΟς 22 • τΕυΧΟς 86 • ΙΟυΛΙΟς - ΑυΓΟυςτΟς - ςΕΠτΕΜΒΡΙΟς 2012

ΙδΙΟΚτητης - ΕΚδΟτης:«ΕυΡΩΠΑΪΚη ΚΟΙΝΩΝΙΑ-

ΠΟΛΙτΙΚη-ΕΚΦΡΑςη-ΘΕς-ΜΟΙ», Μη Κερδοσκοπικό

ςωματείοΟμήρου 54 - Αθήνα - 106 72

τηλ.: +30 210 3643224Fax: +30 210 3646953

E-mail: ekfrasi@ekfrasi.grhttp://www.ekfrasi.gr

ΚΩδΙΚΟς ΕΝτυΠΟυ: 1413

ΕΚδΟτης-υΠΕυΘυΝΟςςυΜΦΩΝΑ ΜΕ τΟΝ ΝΟΜΟ:

Νίκος Γιαννής

ΑΡΧΙςυΝτΑΞΙΑ:Ελένη ΚατσαμπούκαΓιώργος Παντελιάς

δΙΕυΘυΝςη:Κατερίνα Ανδρωνά

ςτο τεύχος αυτόσυνεργάσθηκαν:

Νικόλαος ΓιαννέλληςΦωτεινή ΚαλαντζήΕλένη Καραβέλη

Χρήστος ΜπεζιρτζόγλουΑνδρέας Πανταζόπουλος

Διονυσία ΡηγάτουΝτίνος Στασινόπουλος

Κωνσταντίνος ΣτεφάνουΚώστας Χρυσόγονος

Matthias Kelm

δΙΟΡΘΩςη - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Λίνα Χριστοφόρου

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚδΟςης:Εκδόσεις: «ηΛΙΑΙΑ»

δηΜ. ςΧΕςΕΙς:iForce Communications Α.Ε.

4 Εισαγωγικό σημείωμα εκδότη…...............................................................................................5

Πολιτική και οικονομική ενοΠοιήσή τήσ εε

4το λάθος και το δίλημμα ...........................................................................................................7Του Κώστα Χρυσόγονου

4 Ελλάδα-Ευρωπαϊκή Ένωση: η ατελής συσσωμάτωση .................................................... 11Του Κωνσταντίνου Στεφάνου

4 Ευρώπη: το πολιτικό έλλειμμα ............................................................................................. 15Του Ανδρέα Πανταζόπουλου 4Προς την Ολοκλήρωση της Οικονομικής Ενοποίησης

της Ευρώπης: Όραμα ή Ουτοπία; ........................................................................................ 16Του Νικόλαου Γιαννέλλη 4Μπορεί η περιφερειακή ανάπτυξη να αποτελέσει την απάντηση στο δίλημμα λιτότητα ή ανάπτυξη;

Της Ελένης Καραβέλη ............................................................................................................ 19 4η κρίση ως κινητήριος δύναμη της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης .................................. 22Της Φωτεινής Καλαντζή

αΠοψεισ

4Global Economic Financial Crisis and Eu/China Relations ............................................ 24Του Ντινου Στασινόπουλου 4 Power of groups in international relations.

What the analysis of TDI measures tell us ......................................................................... 28Του Χρήστου Μπεζιρτζόγλου 4Από την πλασματική ανάπτυξη στην πραγματική παραγωγή.

Ριζική μεταρρύθμιση της οικονομίας .................................................................................. 31Του Matthias Kelm 4The transformation of many European states into functioning democracies

Της Διονυσίας Ρηγάτου .......................................................................................................... 35μονιμεσ στήλεσ

4τί τρέχει στην Ευρώπη ........................................................................................................... 38 4τα Νέα της Έκφρασης ............................................................................................................ 42 4η Νεολαία της Έκφρασης ..................................................................................................... 44Του Αθανάσιου Γραμμένου

4 Βιβλιοπαρουσίαση .................................................................................................................. 45Γεώργιος Παντελιάς

4

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

C o N T E N T S

EvRoPaIkI EkFRaSSIq u a R T E R l y E D I T I o N o N E u R o P E a N I S S u E S

F I R S T P u b l I S h E D : 1 9 8 9 • I S S N : 1 1 0 5 - 8 1 3 7 • E u R o 5 • y E a R 2 2 • v o l . 8 6 • J u l y - a u G u S T - S E P T E m b E R 2 0 1 2

PRoPRIEToR - EDITIoN:"European Society, Politics,

Expression, Institutions", non Profit making Company

54 omirou St., athens 106 72Tel.: +30 210 3643224Fax: +30 210 3646953

E-mail: ekfrasi@ekfrasi.grhttp://www.ekfrasi.gr

EDIToR-PublIShER by laW:Nicos yannis

PublIShING DIRECToR:Eleni katsampoukaGiorgos Pantelias

DIRECTIoN:katerina androna

CoNTRIbuToRS:

Christos BezirtzoglouEleni Caraveli

Costas ChrysogonosFotini KalantziMatthias Kelm

Andreas PantazopoulosDionysia Rigatou

Dinos StasinopoulosConstantinos Stefanou

Nikolaos Yannellis

PRooFREaDING, EDITING:

Lina Christoforou

TEChNICal aDvISoR:hliea

PublIC RElaTIoNSiForce Communications Sa

4 Editorial… .....................................................................................................................................5

Political and economic integration of the eU

4The mistake and the dilemma ...................................................................................................7By Costas Chrysogonos

4Greece-European union: The incomplete integration .................................................... 11By Constantinos Stefanou

4 Europe: The political deficit .................................................................................................. 15By Andreas Pantazopoulos

4 Towards the completion of the the economic unification of Europe: vision or utopia? . 16By Nikolaos Yannellisi

4Can regional development be the answer to the austerity versus growth dilemma?? 19By Eleni Caraveli

4The crisis as the driving force of the European integration ............................................ 22By Fotini Kalantzi

oPinionS

4Global economic financial crisis and Eu/China relations .............................................. 24By Dinos Stasinopoulos 4 Power of groups in international relations:

what the analysis of TDI measures tells us ........................................................................ 28By Christos Bezirtzoglou

4 From fictitious growth to real production: radical reform of the economy ................ 31By Matthias Kelm. .................................................................................................................. 31 4The transformation of many European states into functioning democracies

By Dionysia Rigatou ................................................................................................................ 35

Permanent colUmnS

4What’s going on in Europe .................................................................................................... 38 4 European Expression News .................................................................................................. 42 4 European Expression youth .................................................................................................. 44By Athanassios Grammenos

4 book Review............................................................................................................................. 45By George Pantelias

E D I T o R I a l 5

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

The European Council has supported the Commission’s proposals for a fully fledged banking union, agreeing to press ahead with creating a legislative framework for the Single Supervisory Mechanism before the year’s end and to implement it dur-

ing 2013.As President Barroso said in his State of the

Union speech last month: “The crisis has shown that while banks became transnational, rules and oversight remained national. And when things went wrong, it was the taxpayers who had to pick up the bill. Over the past four years the EU has overhauled the rule-book for banks… but mere coordination is no longer adequate – we need to move to common supervisory decisions, namely within the euro area. The Sin-gle Supervisory Mechanism … will be a supervision for all euro area banks. Su-pervision must be able to look everywhere because systemic risks can be any-where, not just in so-called systemically relevant banks.”

The Commission welcomes the outcome of the European Council. The Sin-gle Supervisory Mechanism (SSM) is a key element of putting into place a bank-ing union for the euro area within an EU framework, as it will provide supervi-sion of all the eurozone’s 6,000 banks. The European Council also stated that there should be a fair representation system for non-euro countries which want to join the Mechanism. The Commission had hoped for a decisive deal to give the European Central Bank (ECB) the legal capacity to start supervising any credit in-stitution in the euro area if deemed necessary as from 1st January 2013. This will happen once legislation comes into force. The ECB would not be in the position to assume supervisory responsibility over the eurozone’s banks from the begin-ning. Therefore, the Commission’s proposal foresees a phasing-in process, which would be completed within one year from the entry into force of the regulation.

The SSM is only one aspect of this fully fledged banking union, which re-ceived the support of the European Council. Clearly, the priority is the set-up of the Single Supervisory Mechanism for the banking union. However, the European Council also supported the three other pillars, which include the single rule book, the bank deposit guarantee framework, and the bank recovery and resolution framework. The European Council calls for agreement on the proposals on bank capital requirements (CRR/CRD IV) by the end of the year, which will contribute to finalising the single rule book. As for the banking resolution framework and the deposit guarantee scheme, the European Council did not specify any calen-dar or deadline but calls for the rapid adoption of the provisions relating to the harmonisation of national resolution and deposit guarantee frameworks based

on the Commission’s legislative proposals on bank recovery and resolution and on national deposit guarantee schemes.

EU leaders agreed at the October 2012 summit to establish a Sin-gle Supervisory Mechanism (SSM) for all the euro area banks dur-ing the course of 2013 – a key element of a wider banking union.

What is the Single Supervisory Mechanism?The Single Supervisory Mechanism (SSM) is an independent and centralised

supervisor with responsibility for overseeing all euro area banks, and is what markets expect. It is crucial to restore confidence in the European banking sec-tor. It is NOT a new institution, it is a mechanism, in which the European Central Bank will play a pivotal role as it will be conferred on supervision powers as soon as the legislation enters into force. The ECB will work in close cooperation with national banking supervisors, who will continue carrying out important tasks and will assist the ECB with day-to-day verifications and other supervisory ac-tivities within the overall framework of the Mechanism.

Will it have power over every bank?The scope of the Single Supervisory Mechanism should be all of the euro ar-

ea’s 6,000 banks by the end of 2013, phased in gradually over the course of the year. The European Central Bank will have the ability to intervene to check the situation in any bank.

The SSM respects the Single Market and does not create any new barriers to the euro area. It has no impact on the so-called ‘home or host’ balance (the question of whether it is the supervisor of the ‘home’ country or the ‘host’ coun-try that should regulate in cases of banks in one country owned by banks based in another) as the ECB will become the supervisor in both cases.

What about the countries which are not in the euro area? Most of them have an obligation to join the euro at some point in the fu-ture. Are they already included in the SSM?

story of the weeK

European Council backs banking union plansτου Νίκου Γιαννή

Quote of the weeK

Certainly it’s quite remarkable to see how unified and peaceful Europe is in the 21st century and that did not happen by coincidence. It happened because of the very hard

work and dedication of leaders and citizens across Europe.– uS SECRETaRy oF STaTE hIllaRy ClINToN

oN ThE Eu WINNING ThE NobEl PEaCE PRIzE

E D I T o R I a l6

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

The Commission’s proposal provides for the possibility that non-eu-ro area Member States join the Single Supervisory Mechanism on a voluntary basis by establishing a close cooperation with the ECB. It is for EU finance ministers to further specify the modalities for the participa-tion of the non-euro area Member States, including the eight so-called “pre-ins” (the eight remaining Member States who are obliged under the Treaties to join the euro when they meet the economic criteria – only the UK and Denmark have a permanent opt-out) who want to engage in close cooperation with the SSM as part of the negotiations on the SSM framework. There is general agreement that the system has to be as flexible as possible to allow all countries to partici-pate if they wish and ensure equitable treatment of both euro and non-euro ar-ea Member States – how exactly this is achieved will be a key part of the on-go-ing negotiations.

The Commission wanted an agreement that would set up the SSM immediately. Why did Council delay?

Council endorsed the need to move rapidly – after all, the banking union idea was already agreed in principle at the June Summit – but set a longer time-table than the Commission had hoped for. Instead of the SSM being in place from 1 January 2013, as the Commission had proposed, only the framework for the SSM will be ready by that date, meaning that the mechanism itself will come gradu-ally into force over the course of the year.

So what does this mean for those countries hoping for banking bailouts (recapitalisation, i.e. loans or subsidies to avoid bank-ruptcy)?

The June Summit agreed that European Stability Mechanism (ESM) could be used to bail out euro area banks, under certain circumstances, once the SSM is in place and fully operational. In the meantime, the Eurogroup will draw up the exact operational criteria that will guide direct bank recapitalisations by the European Stability Mechanism.

So much for banking union, what about economic and monetary union (EMU)?

The second day of the summit was dedicated to the progress made in this area, with “a very dense and interesting discussion among heads of state and government”, as President Barroso put it in his post-Summit press conference. He underlined that the Commission will be putting more flesh on the bones of how to progress further in this area with a blueprint on economic and monetary union due to be published in the coming weeks, with a view to setting a clear roadmap towards EMU at the December European Council.

French President François Hollande told the press that the worst of the crisis was behind us. Is this a realistic assessment?

It’s impossible to say now whether President Hollande’s statement will eventually prove to be correct, but it’s true to say that progress has been made thanks to the various Commission proposals on economic governance, in par-ticular the so-called ‘six-pack’ and ‘two-pack’. However, President Barroso was keen to stress that “the crisis is still with us” and that there was still a lot of work to be done by Member States in particular to implement the measures they have

already agreed, such as the Compact for Growth and Jobs agreed at the June Eu-ropean Council.

“We have a growth compact on paper,” President Barroso said. “Now we need to have it on the ground, we need to have it in reality. The reality is that this Growth Compact, an important investment package worth €120 billion, has not yet been fully implemented. Some progress was there, yes, but frankly, not enough. Let me give some examples. Tax on savings, energy taxation, public pro-curement reform, a boost for venture capital: these are areas where we need to speed up the legislative process to complete the Single Market.”

The Council Conclusions also underlined areas where more progress needs to be made, including further work on completing the Single Market and imple-menting the Services Directive, accelerating the development of Europe’s trans-port and energy connections, completing the Digital Single Market by 2015, final-ising a European Research Area by the end of 2014, cutting red tape and moving forward with proposals for a financial transaction tax for those countries will-ing to be involved.

Είπε ο Μάριο Ντράγκι και του όρμηξαν, ότι μόνο αν εκχωρηθεί η εθνική κυριαρχία των κρατών της ευ-ρωζώνης θα μπορούμε να υπολογίζουμε όλοι στην

αμοιβαία στήριξη και αλληλεγγύη. Ορθώς, γιατί η αλλη-λεγγύη έχει διπλή κατεύθυνση, δεν είναι ο ένας να μαγει-ρεύει κι ο άλλος να τρώει· η μονή κατεύθυνση είναι επαιτεία. το σπίτι μας το αδειάζουν καθημερινά και ανέκαθεν λογής λογής επαγγελματίες πατριώτες, αρκετοί από τους πολιτι-κούς, τους δημοσίους υπαλλήλους, τους στρατιωτικούς, τους διπλωμάτες, τους εθνικούς εργολάβους, προμηθευτές, στρα-τευμένους πανεπιστημιακούς και επιστήμονες, κ.ά. ομοειδείς που αν ήταν στον ελεύθερο ανταγωνισμό της αγοράς εργα-σίας δεν θα έβλεπαν ούτε στον ύπνο τους τέτοια προσωπι-κά μεγαλεία, τα οποία συνεχίζουν να βλέπουν στο όνομα της πατρίδας. Ο εθνικισμός είναι πρά γματι το συγκριτικό τους πλεονέκτημα στον δύσκολο αγώνα της προσωπικής επιβίω-σης, που συνήθως γι’ αυτούς δεν είναι και τόσο δύσκολος, βλ. αργομισθία, διαφθορά, φοροδιαφυγή, off shore, καταθέσεις στο εξωτερικό. Όσοι αγαπούν πραγματικά την πατρίδα τους δεν περιμένουν να πληρωθούν γι’ αυτό. ςιωπούν και εργά-ζονται παραγωγικά. Οι επαγγελματίες πατριώτες μόνον θα χάσουν από την επικείμενη αναβάθμιση της εθνικής κυρι-αρχίας σε μια νέα ευρωπαϊκή κυριαρχία, που θα εγγυάται σε όλους μας περισσότερη αξιοκρατία, δικαιοσύνη, ελευθερία, αλληλεγγύη και στην Ελλάδα μας περισσότερη ασφάλεια, εσωτερική και εξωτερική. Αν κάποιοι θεωρούν ότι μια τέτοια Ευρώπη είναι ακόμη μακριά ή άπιαστο όνειρο, ας πουν κάτι θετικό γι’ αυτήν αντί να την καθυβρίζουν, γιατί πώς άλλως θα γίνει πραγματικότητα; δεν είναι αντιφατικό να κατηγο-ρείς και να αρνείσαι την απόκτηση αρμοδιότητας και δύνα-μης σε εκείνον από τον οποίο, αν τα είχε, θα αποκτούσες αυ-τά που τώρα δεν έχεις και πολύ θα ήθελες;

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε 7

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Το λάθος και

το δίλημμα  ›› του Κώστα Χρυσόγονου*

Ι. Η ιστορική δυσκολία της ευρωπαϊκής ενοποίησης

ςτην κλίμακα του μακρού ιστορικού χρόνου η επικρατούσα τάση στις ανθρώπινες κοινωνίες

είναι η αντικατάσταση μικρότερων και απλούστερων σχηματισμών από μεγαλύτερους (σε έκταση και πλη-θυσμό) και πιο σύνθετους, με παράλ-ληλη μείωση του συνολικού αριθμού τους1. η τάση αυτή δεν εκφράζεται βέβαια ως ευθεία πλαγιοκαθοδική γραμμή, αλλά ως καμπύλη με πολλές αυξομειώσεις. η πορεία προς την ευ-ρωπαϊκή ενοποίηση εντάσσεται στο γενικότερο αυτό πλαίσιο.

η πρωτοτυπία της ενοποιητικής διαδικασίας που ξεκίνησε την επαύ-ριο του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου δεν έγκειται τόσο στον στόχο της όσο στα χρησιμοποιούμενα μέσα. Ενώ οι προηγούμενες προσπάθειες ενοποί-ησης στηρίζονταν στη χρήση βίας, η τρέχουσα στηρίζεται σε συναινετικά μέσα. τα κράτη τα οποία μετέχουν σε αυτήν το πράττουν με τη βούλησή

1. Βλ. N. ElIaS, Uber den Prozess der Zivilisation, ελλ.μτφ. Η εξέλιξη του πολιτι-σμού, Αθήνα: Νεφέλη, 1997, τόμ. Β΄, σ. 105 επ., J. DIamoND, Guns, Germs, and Steel, Νέα υόρκη: Norton, 3η έκδ. 2005, σ.281.

τους και αυτή σχηματίζεται κυρίως μέσω εκλογικών διαδικασιών, στη βάση των αρχών της καθολικής, ίσης και μυστικής ψηφοφορίας. Παρά ταύτα, η στάση των πολιτών απένα-ντι στην υπόθεση της ενοποίησης παραμένει αμφίσημη. ςτις σχετικά λίγες περιπτώσεις που αποτολμή-θηκε η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων σε κράτη μέλη της Ένωσης (πρώην Ε.Ο.Κ.) για επιμέρους βήματα της πορείας αυτής, τα αποτελέσματα ήταν ανάμεικτα, με χαρακτηριστικά τα δύο γαλλικά δημοψηφίσματα (οριακά θετικό εκείνο του 1992 για τη ςυνθήκη του Μάαστριχτ, αρνητι-κό του 2005 για τη «συνταγματική» συνθήκη)2. η ενοποίηση προωθείται κυρίως με πρωτοβουλία των πολι-

2. Βλ. S. DouGlaS-SCoTT, Constitutional law of the European union, harlow: Pearson, 2002, σ.31 επ., Ξ.ΚΟΝτΙΑδη, Η Συνταγματι-κή Συνθήκη, η κρίση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η ενεργοποίηση των ευρωπαϊκών λαών, στου ιδίου (επιμ.), τα δημοψηφίσματα για το ευρωπαϊκό ςύνταγμα και ο ρόλος των λαών, Αθήνα: Α. ςάκκουλας, 2005. σ.15 επ., Ε.Βενι-ζέλου, «το δημοψήφισμα και η κύρωση της ςυνθήκης για τη θέσπιση ςυντάγματος της Ευρώπης από την Ελλάδα», σε: ΚΟΝτΙΑδη (επιμ.), η ςυνταγματική ςυνθήκη, ό.π., σ. 57 επ. (61 επ.).

τικών «τάξεων» των κρατών μελών της. η διαχρονική αποστασιοποίηση των πολιτών αποτυπώνεται, εξάλλου, στις περιοδικές δημοσκοπήσεις του Ευρωβαρόμετρου, σχετικά με τις κυρίαρχες συλλογικές ταυτότητες. τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1999 μόνο το 10% των ερωτώμενων στα δεκαπέντε, τότε, κράτη μέλη της Ένωσης απαντούσαν ότι αισθάνονται αποκλειστικά ή κυρίως Ευρωπαίοι, ενώ το 87% αποκλειστικά ή κυρίως πολίτες του εθνικού τους κράτους (μοιρασμένο σχεδόν ισόποσα, στο 45% και 42%, για τις δύο απαντήσεις αντίστοιχα3). τον Ιούνιο του 2012, στην ίδια έρευνα, στα είκοσι επτά τώρα κράτη μέλη, τα ποσοστά πα-ραμένουν ίδια (με οριακή πτώση της αποκλειστικά εθνικής ταυτότητας στο 44% και άνοδο της κυρίως εθνι-κής στο 43% 4).

η προέχουσα θέση των εθνικών συλλογικών ταυτοτήτων έναντι της ευρωπαϊκής συνιστά προέκταση μιας ιστορικής διαδρομής πολλών αιώνων, στη διάρκεια των οποίων κανένας εξουσιαστικός σχηματισμός δεν κα-τόρθωσε να επεκταθεί με πληρότητα

3. Βλ. Κ. ΧΡυςΟΓΟΝΟυ, Το μετέωρο βήμα της Ευρώπης, Αθήνα, Παπαζήσης, 2005, σ. 56.

4. Ευρωβαρόμετρο ΕΒ/ΡΕ 77.4., αναρτημένο στο διαδίκτυο.

* Καθηγητής Νομικής Α.Π.Θ

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε8

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

και διάρκεια στη Γηραιά Ήπειρο. η ρωμαϊκή κατάκτηση δεν κατέλαβε περισσότερο από το μισό του όλου ευρωπαϊκού χώρου, ενώ μεταγενέ-στερες (όπως η φραγκική τον 8ο-9ο αιώνα, η γαλλική τον 19ο αιώνα και η γερμανική τον 20ο) θρυμματίσθηκαν μέσα σε διάστημα δεκαετιών ή και ετών ακόμη. Ο πολιτικός κατακερ-ματισμός της Ευρώπης, που ήταν μεγαλύτερος έως πριν από λίγους αιώνες (υπολογίζεται ότι το 1500 μ.Χ. υπήρχαν εδώ περίπου 500 πολιτειακά μορφώματα διάφορων ειδών και με-γεθών, ενώ τα σημερινά ευρωπαϊκά κράτη δεν ξεπερνούν το ένα δέκατο του αριθμού αυτού), αντιστοιχεί στο γλωσσικό (45 γραπτές γλώσσες) και, σε μικρότερη κλίμακα, θρησκευτικό κατακερματισμό (με τη χριστιανική θρησκεία να έχει τριχοτομηθεί σε ορθόδοξους, καθολικούς και διαμαρ-τυρόμενους και ισχυρή παρουσία του εβραϊκού και μουσουλμανικού θρησκεύματος, άθεων, άθρησκων κ.λπ.). η αντιδιαστολή προς την Κίνα, περιοχή συγκρίσιμη με την Ευρώπη τόσο από πλευράς γεωγραφικού πλάτους όσο και από πλευράς έκτα-σης, είναι εντυπωσιακή: Μια πρώτη πολιτική ενοποίηση επιτεύχθηκε το 221 π.Χ. και έκτοτε η κατάτμηση αποτελεί την εξαίρεση στην κινεζική ιστορία, ενώ η γραπτή γλώσσα και ο πολιτισμός εμφανίζουν ομοιογένεια αδιανόητη για τα ευρωπαϊκά δεδο-μένα. Όλα αυτά δεν είναι τυχαία. η ευρωπαϊκή ακτογραμμή παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερη ποικιλομορφία από την κινεζική, με πέντε μεγάλες χερσονήσους (βαλκανική, ιταλική, ιβηρική, δανική, σκανδιναβική) ένα-ντι μίας (κορεατική), ενώ και στην ενδοχώρα της η Γηραιά Ήπειρος» διασπάται από πλειάδα δύσβατων ορεινών όγκων (Πυρηναία, Άλπεις, Καρπάθια, ςκανδιναβικά Όρη, κ.ά.), σε αντιδιαστολή προς την Κίνα, όπου οι πτυχώσεις του εδάφους ανατολικά

του Θιβέτ είναι περιορισμένες5. Επο-μένως, η ιστορία και η γεωγραφία υποδεικνύουν ότι η ευρωπαϊκή ενο-ποίηση είναι εξαιρετικά φιλόδοξο και δυσχερές εγχείρημα, χωρίς πάντως να αποδεικνύουν ότι είναι ανέφικτη στο μέλλον.

ΙΙ. Τα βήματα μιας διαδικασίας σε εξέλιξη

Από τα πρώτα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εμφανίσθηκε σε πλειάδα δυ-

τικοευρωπαϊκών κρατών μια κίνηση για σύσφιγξη των δεσμών ανάμεσά τους. η χρονική συγκυρία ήταν από-τοκη αφενός της φρίκης του πολέμου και της ελπίδας ότι η σφυρηλάτηση τέτοιων δεσμών μπορεί να αποτρέψει την επανάληψή του, αφετέρου της επιδείνωσης της διεθνούς θέσης των μεμονωμένων ευρωπαϊκών κρατών, ως επακόλουθο των πολεμικών καταστροφών6. Γενικότερα, όμως, η ιστορική εξέλιξη φέρνει τις εθνικές κοινωνίες κοντύτερα, αφού η οικο-νομία, ο πολιτισμός, η επιστημονική έρευνα κ.ά. διεθνοποιούνται ολοένα και περισσότερο7. το σύνθετο αυτό φαινόμενο, που αποδίδεται με τον όρο «παγκοσμιοποίηση»8, έχει ως συ-νέπεια να καθίσταται ανώφελη κάθε προσπάθεια αντιμετώπισης πολλών πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών

5. Βλ. DIamoND, Guns, Germs, and Steel, ό.π., σ. 413-415.

6. Βλ. δ. ΕυΡυΓΕΝη, «το νομικόν έργον του ςυμβουλίου της Ευρώπης», Αρμενόπουλος 1955, σ. 105 επ., N. NuGENT, Government and politics of the European Union, ελλ. μτφρ. Πολιτική και διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Αθήνα 2004, σ. 47 επ.

7. Πρβλ. ιδίως δ. ΕυΡυΓΕΝη, «δικαιώματα του ανθρώπου, θετικόν δίκαιον, φυσικόν δίκαιον», Αρμενόπουλος 1967, σ. 1 επ. (4 επ.), Γ. δΡΟ-ςΟυ, Ελληνική συνταγματική τάξη και ευρω-παϊκές κοινότητες στις διεθνείς σχέσεις, Αθή-να-Κομοτηνή, 1987, σ. 267 επ.

8. Βλ. ενδεικτικά, u.bECk, Was ist Globalisierung?, Φραγκφούρτη 1997, ελλ.μτφρ. «τι είναι παγκοσμιοποίηση;» Αθήνα 2000, σ. 94 επ.

κ.λπ. προβλημάτων σε εθνικό επίπε-δο9. το εθνικό κράτος φαίνεται μερι-κές φορές αδύναμο να προστατεύσει ακόμη και συνταγματικά δικαιώματα τα οποία (υποτίθεται ότι) εγγυάται και μόνο η διεθνής συνεργασία μοιάζει ικανή να δώσει τις απαιτού-μενες λύσεις. Είναι συνεπώς περίπου αναπόφευκτη η μετακύλιση πολλών παραδοσιακών αρμοδιοτήτων του σε διακρατικά ή υπερκρατικά θεσμικά μορφώματα.

Κάτω από αυτές τις προϋποθέ-σεις ιδρύθηκε μια σειρά ευρωπαϊκών οργανισμών10, μεταξύ των οποίων η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) το 1951, η Ευρωπαϊ-κή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) το 1957 και η Ευρωπαϊκή Ένωση το 1992. τα αρχικά έξι κράτη μέλη, ύστερα από σειρά διευρύνσεων, φθάνουν σήμερα τα είκοσι επτά. η εμβάθυνση εξάλλου της ενοποίησης επιδιώχθη-κε με σειρά μεταρρυθμίσεων των ευρωπαϊκών συνθηκών ως το 2000. Παρά ταύτα, ήταν προφανές ότι το όλο ευρωπαϊκό θεσμικό οικοδόμημα εμφάνιζε προβλήματα και ελλείμματα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να τίθεται επί τάπητος το ζήτημα της «συνταγματο-ποίησης» της Ευρωπαϊκής Ένωσης11.

9. Πρβλ., μεταξύ άλλων, δ. τςΑτςΟυ, Επί-μαχες έννοιες της ευρωπαϊκής ενωσιακής τάξης, Αθήνα-Κομοτηνή 1997, σ. 39 επ., J.habERmaS, «beyond the nation state?», σε: E.o. ERIkSEN/J.E. FoSSum (επιμ.), Democracy in the European Union, Λονδί-νο-Ν.υόρκη, σ. 29 επ., I. PERNICE, «The role of National Parliaments in the European union», σε: D.mElISSaS/I,PERNICE (επιμ.), Perspectives of the Nice Treaty and the Intergovernmental Conference in 2004, athens 2001, σ.73 επ. (82).

10. Βλ. Γ. ΠΑΠΑδηΜητΡΙΟυ, Το Σύνταγμα και η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποιήσεως, Αθήνα-Κομοτηνή 1982, σ. 28 επ., Θ. ΧΡΙςτΟ-δΟυΛΙδη, «η ιστορική διαδρομή της ευρω-παϊκής ενοποίησης», σε: Κ. ςτΕΦΑΝΟυ/Α. ΦΑτΟυΡΟυ/Θ. ΧΡΙςτΟδΟυΛΙδη (επιμ.), Εισαγωγή στις ευρωπαϊκές σπουδές, τόμ. Α΄, Αθήνα 2001, σ. 25 επ. (31 επ.).

11. Βλ. ενδεικτικά Γ.ΠΑΠΑδηΜητΡΙΟυ, Η συνταγματοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα, 2002, σ. 19 επ.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε 9

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Μια «ςυνέλευση για το μέλλον της Ευρώπης» (στην πραγματικότητα ελαφρώς διευρυμένη διακυβερνητική διάσκεψη12) εκπόνησε το 2002 ένα κείμενο που τιτλοφορήθηκε πομπω-δώς «ςύνταγμα της Ευρώπης». το τελευταίο κατ’ ουσίαν αναπαρήγε και συμπλήρωνε το ισχύον τότε κοινοτικό/ενωσιακό δίκαιο, ενώ, πα-ράλληλα, το ενοποιούσε και, ως ένα σημείο, το εκλογίκευε. δεν κάλυπτε, όμως, τα μεγάλα ελλείμματα που παρατηρούνταν στη λειτουργία και τη νομιμοποίηση της Ένωσης και, βέ-βαια, αποδείχθηκε θνησιγενές, μετά την αρνητική έκβαση του γαλλικού και του ολλανδικού δημοψηφίσματος το 2005 (βλ. παραπάνω, Ι και υποσ. 2). Κατόπιν τούτου, καταλήξαμε στην υπογραφή της ςυνθήκης της Λισσαβόνας τον δεκέμβριο του 2007 και στη θέση της σε ισχύ, ύστερα από την κύρωσή της από τα κράτη μέλη, τον δεκέμβριο του 2009. Με τη συν-θήκη αυτή επέρχονται μορφολογικές, κυρίως, αλλαγές στο πρωτογενές ευρωπαϊκό δίκαιο, το οποίο αποτε-λείται, πια, από τη ςυνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την πιο εκτε-ταμένη ςυνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ύστερα από όλη αυτήν την πο-ρεία, πάντως, δεν έχει επιτευχθεί η ομοσπονδίωση της Ένωσης. Πρόκει-ται για ένα μόρφωμα sui generis, που δεν μπορεί να ταξινομηθεί με βάση την παραδοσιακή θετικιστική θεωρία περί ενώσεων κρατών και τη διάκριση ομοσπονδιακού κράτους (όταν φορέ-ας της κυριαρχίας είναι η ομοσπονδία και η εξουσία της απευθύνεται στους

12. Βλ. ΧΡυςΟΓΟΝΟυ, το μετέωρο βήμα της Ευρώπης, ό.π., σ.28 επ.

πολίτες και όχι μόνο στα ομόσπονδα κράτη μέλη της) και συνομοσπονδίας κρατών (διαρκής ένωση κυρίαρχων κρατών, με σκοπό την κοινή άμυνα προς τα έξω και τη διαφύλαξη της ει-ρήνης στο εσωτερικό, χωρίς απευθείας άσκηση εξουσίας επί των πολιτών των κρατών μελών). Ορισμένα στοιχεία του, π.χ. η άμεση ισχύς κανόνων του ενωσιακού δικαίου, υπερβαίνουν το συνομοσπονδιακό επίπεδο ενοποίη-σης (αφού έτσι η εξουσία της Ένωσης απευθύνεται άμεσα στους πολίτες), προσεγγίζοντας την ομοσπονδία, ενώ σε άλλα σημεία (π.χ. ανυπαρξία, προς το παρόν τουλάχιστον, μόνιμης κοινής αμυντικής υποδομής) υπολείπεται ακόμη και από τη συνομοσπονδία13. Περαιτέρω, κρίσιμο είναι το δημο-κρατικό έλλειμμα στη λειτουργία της Ένωσης. Οι σχετικές με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ρυθμίσεις των ςυνθηκών δε θεσμοθετούν ένα πολιτικό διακύ-βευμα επαρκές για να προκαλέσει πραγματικό ενδιαφέρον για τις ευρω-εκλογές ως τέτοιες, και οι τελευταίες δεν παράγουν επαρκή δημοκρατική νομιμοποίηση για την Ένωση, ούτε συμβάλλουν στον απαιτούμενο βαθμό στη συγκρότηση ευρωπαϊκού «δήμου»14. Άρα, η ενοποιητική δια-δικασία δεν έχει καταλήξει προς το παρόν σε ένα αποκρυσταλλωμένο, μακροπρόθεσμα βιώσιμο σχήμα. τούτο αποδεικνύεται, άλλωστε, και από τις αλλεπάλληλες παρεμβάσεις των κρατών μελών, που παραμένουν ως σύνολο «κύριοι των συνθηκών»,

13. Πρβλ. δ. τςΑτςΟυ, Επίμαχες έννοιες της ευρωπαϊκής ενωσιακής τάξης, 1997, 31 επ.

14. Βλ. αναλυτικότερα ΧΡυςΟΓΟΝΟυ, Το μετέ-ωρο βήμα της Ευρώπης, ό.π., σ. 51 επ., με πε-ραιτέρω ενδείξεις.

στο πρωτογενές ενωσιακό (πρώην κοινοτικό) δίκαιο.

ΙΙΙ. Το βήμα στο κενό

η έλευση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, από το 2008 και μετά, αποκάλυψε

πως ένα τουλάχιστον από τα επιμέ-ρους βήματα της ευρωπαϊκής ενοποί-ησης έγινε κατά τρόπο πρωθύστερο. η ευρωζώνη, στην οποία μετέχουν σήμερα 17 από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχεδιάσθηκε στη ςυνθήκη του Μάαστριχτ, χωρίς να ληφθεί επαρκώς υπόψη η ιστορική εμπειρία. δε φαίνεται να υπάρχει επι-τυχημένο προηγούμενο νομισματικής ένωσης, χωρίς ταυτόχρονη πολιτική ένωση, δηλαδή χωρίς την ύπαρξη μιας αντίστοιχης ολοκληρωμένης συνομοσπονδιακής δομής, αν μη και ομοσπονδιακού κράτους. Αντίθετα, υπάρχουν παραδείγματα αποτυχη-μένων νομισματικών ενώσεων μεταξύ κυρίαρχων κρατών, όπως ιδίως η Λατινική Νομισματική Ένωση τον 19ο αιώνα.15

Γενικότερα, οι θεσμικές βάσεις του εγχειρήματος της ευρωζώνης είναι σαθρές. τα κράτη μέλη της είναι πολύ λιγότερα από τα κράτη μέλη της Ένωσης, αφού τα άρθρα 139-144 ςΛΕΕ επιτρέπουν στην πράξη την παραμονή των απρόθυμων εκτός ενιαίου νομίσματος, χωρίς χρονικό περιορισμό. Έτσι, ακόμη και το sui generis θεσμικό μόρφωμα της Ευρω-

15. Βλ. m. DE CECCo, «The Εuropean monetary System and Its Predecessors», σε: m. balDaSSaRI κ.ά. (επιμ.), Global Disequilibrium in the World Economy, Ρώμη: St. martin’s, σ.199 επ. (209 επ., 212).

Το ιστορικό δίλημμα το οποίο τίθεται είναι ανάμεσα στον εκτροχιασμό της ευρωπαϊκής ενοποίησης και στη δραστική επιτάχυνσή της.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε10

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

παϊκής Ένωσης, με τα ελλείμματα για τα οποία έγινε λόγος παραπάνω (ΙΙ), δεν μπορεί να ταυτισθεί με την ευρωζώνη. Προβλέπεται, απλώς, η συγκρότηση του ςυμβουλίου της Ένωσης με δικαίωμα ψήφου μόνο των κρατών μελών της ευρωζώνης, όταν πρόκειται για τη λήψη μέτρων «δη-μοσιονομικής πειθαρχίας» για εκείνα (άρθρο 136) και σύνοδοι υπουργών (οικονομικών) της «Ευρωομάδας» (άρθρο 137). Εξάλλου, οι διατάξεις των άρθρων 127-133 καθιερώνουν το Ευρωπαϊκό ςύστημα Κεντρικών τραπεζών (ΕςΚτ) και την Ευρωπαϊκή Κεντρική τράπεζα (ΕΚτ), ως εκδότες του ενιαίου νομίσματος, με πρωταρ-χικό, όμως, στόχο τη σταθερότητα των τιμών και επιτρέποντας μόνο με την επιφύλαξη του στόχου αυτού τη στήριξη οικονομικών πολιτικών για την υλοποίηση των κατ’ άρθρο 3 ςΕΕ στόχων της Ένωσης (άρθρο 127 παρ.1). Με άλλες λέξεις, η επιδίωξη της «ευημερίας των λαών» της Ένω-σης (άρθρο 3 παρ. 1 ςΕΕ) υποτάσσε-ται μονόπλευρα στη «σταθερότητα των τιμών», αντιστρέφοντας τη σχέση μέσου-σκοπού. Μοναδική, εξάλλου, εγγύηση απέναντι στο ενδεχόμενο δημοσιονομικού εκτροχιασμού ενός κράτους μέλους και, συνεπώς, διακινδύνευσης της ενότητας της ευ-ρωζώνης, συνιστούν οι διατάξεις του άρθρου 126 ςΛΕΕ για μη υπέρβαση ορισμένων τιμών αναφοράς ως προς τον λόγο αφενός του δημοσιονομι-κού ελλείμματος και αφετέρου του δημόσιου χρέους προς το ακαθά-ριστο εγχώριο προϊόν (3% και 60% αντίστοιχα). Οι επιταγές εκείνες, όμως, καταστρατηγήθηκαν εξαρχής, με συνυπαιτιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και όλων των κυβερνή-σεων, αφού π.χ. η Ελλάδα μόλις που άγγιξε το όριο του ελλείμματος για ένα και μόνο έτος, ενώ η Ιταλία είχε δημόσιο χρέος πολύ υψηλότερο από το προβλεπόμενο μέγιστο όριο, χωρίς

σταθερή τάση μείωσής του16.Για ένα κράτος που διαθέτει

εθνικό νόμισμα, η ελεύθερη ισοτι-μία λειτουργεί ως εξισορροπητικός μηχανισμός. Αν εισέλθει σε φάση υπερκατανάλωσης και ελλειμμά-των, η διολίσθηση της ισοτιμίας του νομίσματός του οδηγεί σε μείωση της κατανάλωσης, λόγω αύξησης του κόστους των εισαγωγών, και σε αύξηση των εξαγωγών λόγω μείωσης του κόστους τους. Αντίθετα, οι χώρες της ευρωζώνης βρίσκονται σε ένα καθεστώς σταθερών ισοτιμιών, όπου η νομισματική τους πολιτική αποφα-σίζεται από την ΕΚτ. Κινδυνεύουν έτσι να οδηγηθούν σε ένα φαύλο κύ-κλο με απώλεια ανταγωνιστικότητας, νέες αυξήσεις ελλειμμάτων κ.ο.κ., που καταλήγει στην οικονομική ασφυξία. Ακόμα και χώρες με συντηρητική δη-μοσιονομική πολιτική κινδυνεύουν με απώλεια ανταγωνιστικότητας, καθώς καλούνται να ανταγωνιστούν σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά με ένα νόμισμα όπως το ευρώ, που «ταιριά-ζει» στα προϊόντα υψηλής υπεραξίας τα οποία παράγει ο πυρήνας της ευρωζώνης και όχι στα προϊόντα χαμηλής υπεραξίας της περιφέρει-ας17. η κατάσταση για τις χώρες της περιφέρειας επιδεινώνεται από το γεγονός ότι, καθώς δεν έχουν έλεγχο της νομισματικής τους πολιτικής, δεν έχουν τη δυνατότητα σε περίπτωση επαπειλούμενης πτώχευσης να αντι-μετωπίσουν ούτε καν το εσωτερικό τους χρέος «πληθωρίζοντάς» το.

16. το ελληνικό δημοσιονομικό έλλειμμα ήταν 3,1% του ΑΕΠ το 1999 και σημαντικά υψηλό-τερο από κάθε άλλη χρονιά, ενώ το ιταλικό δημόσιο χρέος από 94,3% του ΑΕΠ το 1990 ανήλθε στο 108,5% το 2000, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής (http://ec.europa.eu/economy_finance/index_en.htm).

17. Πρβλ. Α. ΒΛΑΧΟυ/Γ. ΛΑΜΠΡΙΝΙδη, «Κρίση και άνιση ανάπτυξη στο πλαίσιο της ΟΝΕ», σε: Α. ΒΛΑΧΟυ κ.ά. (επιμ.), Οικονο-μική κρίση και Ελλάδα, Αθήνα: Gutenberg, 2011, σ. 229επ. (247 επ.)

IV. Και τώρα τι;

Μια λειτουργική και βιώσιμη νομισματική ένωση (και μάλιστα σε μια ευρεία

γεωγραφική περιοχή που δεν παράγει ομοειδή προϊόντα και υπηρεσίες) προϋ-ποθέτει μάλλον ταυτόχρονη πολιτική ένωση και κάποιου είδους μηχανισμούς μεταβιβαστικών πληρωμών μέσα σε αυτήν, από τις ανταγωνιστικότερες προς τις λιγότερο ανταγωνιστικές επιμέρους περιοχές της. Επομένως η ευρωζώνη στη σημερινή της μορφή δεν φαίνεται να μπορεί να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα. Είτε τα κράτη μέλη της θα προχωρήσουν με άλματα τη δια δικασία ενοποίησης μεταξύ τους είτε θα εκτεθούν στον κίνδυνο της διάλυσης του ενιαίου νομίσματος, με εξαιρετικά οδυνηρές συνέπειες τουλάχιστον για το στάδιο της μετάβασης στα εθνικά τους νομίσματα. Είναι άδηλο εξάλλου αν και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιβιώσει από μια ενδεχόμενη διάλυση της ευρωζώνης. το βαθύτερο ζήτημα είναι το έλλειμμα ευρωπαϊκής ταυ-τότητας και το ανεπαρκές απόθεμα αλληλεγγύης μεταξύ των λαών της Γηραιάς ηπείρου. η οικονομική κρίση και η πίεση που ασκείται ιδίως στα κράτη μέλη του μεσογειακού νότου μάλλον διευρύνουν το πρόβλημα και εντείνουν τους εθνικούς εγωισμούς και την αμοιβαία δυσπιστία18. το ιστορικό δίλημμα το οποίο τίθεται είναι ανάμεσα στον εκτροχιασμό της ευρωπαϊκής ενο-ποίησης και στη δραστική επιτάχυνσή της. Και το χειρότερο είναι πως δεν φαινόμαστε έτοιμοι ούτε για το ένα ούτε για το άλλο ενδεχόμενο.

18. Πρβλ. Π. ΡΟυΜΕΛΙΩτη, Το άγνωστο πα-ρασκήνιο της προσφυγής στο ΔΝΤ, Αθήνα: Λιβάνης, 2012, σ. 111επ. και 126 επ., ο οποί-ος αποκαλύπτει ότι τα άλλα κράτη μέλη της ευρωζώνης (και ιδίως η Γερμανία) επέμειναν, για «τιμωρητικούς» λόγους, και επέβαλαν τελικά, σκληρότερους όρους για το ελληνι-κό «μνημόνιο» από ό,τι επιδίωκε αρχικά το δΝτ, όπου συμμετέχουν σχεδόν όλα τα κρά-τη του κόσμου.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε 11

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Ελλάδα-Ευρωπαϊκή Ένωση:Η ατελής συσσωμάτωση

  ›› του Κωνσταντίνου Στεφάνου

1. Από τη Σύνδεση στην Ένταξη

η συμπλήρωση 50 χρόνων ευρωπαϊκής πορείας της Ελλάδας επιτρέπει μια μακροσκοπική εξέταση

αυτής της πορείας, ικανής να δώσει πιο αξιόπιστες απαντήσεις στο διαχρονικό ζήτημα της αδυναμίας ενσωμάτωσης της ελληνικής οικονομίας στην ευρω-παϊκή. Οι πρόσφατες εξελίξεις δεί-χνουν ότι το πρόβλημα δεν ανάγεται μόνο, όπως γινόταν δεκτό ως τώρα, στην αδυναμία του πολιτικού και διοι-κητικού συστήματος να ανταποκριθεί στις προκλήσεις, αλλά αφορά στη βούληση προσαρμογής της ελληνικής κοινωνίας. Για πρώτη φορά η κοινωνία δείχνει απρόθυμη να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις. η πλειοψηφία της κοινής γνώμης που πίστευε στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση –εν πολλοίς λόγω της μαζικής εισροής κοινοτικών πόρων– τείνει να καταστεί μειοψηφία, χρεώνοντας συχνά στην Ευρώπη και στους πιστωτές μας τα προβλήματα που συσσωρεύθηκαν στα χρόνια ιδίως της συμμετοχής μας στην ευρωζώνη.

η ςυνθήκη Προσχώρησης στην ΕΟΚ, που υπογράφηκε στις 28.5.1979, παρουσιάσθηκε στην κοινή γνώμη ως μείζον επίτευγμα στη νεότερη ελληνι-κή ιστορία - και όντως ήταν. η Ελλάδα ξέφευγε από τη μοναξιά της στη Ν.Α.

Ευρώπη ή ακριβέστερα, την ταύτισή της σε διεθνές επίπεδο με την τουρκία, αφού οι δύο χώρες είχαν προσχωρήσει μαζί στο ΝΑτΟ και είχαν συνάψει σχε-δόν ταυτόχρονα συμφωνίες σύνδεσης με την ΕΟΚ των Έξι. Όμως, καλλιερ-γήθηκε ανεύθυνα στην κοινή γνώμη η εικόνα του ευρωπαϊκού παράδεισου που εξασφάλιζε ακόπως ασφάλεια και ευημερία. η συμμετοχή στην ΕΚ/ΕΕ αποτελούσε μια σημαντική εγγύηση ασφάλειας αλλά, όπως διαφάνηκε αργότερα, δεν επέτρεψε τη μείωση των στρατιωτικών δαπανών που έφθαναν στο 4% του ΑΕΠ. Από την πλευρά τους οι κοινοτικές χρηματοδοτήσεις που έφθαναν σε αντίστοιχο ποσοστό του ΑΕΠ ανακούφισαν το δημόσιο από τη στήριξη των αγροτών, ελάχιστα όμως συνέβαλαν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.

η συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή οικονομική ολοκλήρωση απαιτούσε από τη χώρα ικανότητα να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό (αγγλ. capacity to withstand competition), όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν αρ-γότερα τα οικονομικά κριτήρια που υιοθετήθηκαν, μαζί με αντίστοιχα πολιτικά κριτήρια για την ένταξη νέων κρατών μελών, από το Ευρωπαϊκό ςυμ-βούλιο της Κοπεγχάγης (Ιούνιος 1992). τελικά αποδείχθηκε πως τα νέα κράτη μέλη της Κ.Α. Ευρώπης διέθεταν

παρόμοια ικανότητα, χωρίς μάλιστα να επωφεληθούν από μεταβιβάσεις πόρων αντίστοιχες προς αυτές που έγιναν προς την Ελλάδα.

η θέση που υποστηρίζεται παρα-κάτω είναι ότι οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις, αν και γνώριζαν το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, εφάρμοσαν δημόσιες πολιτικές ταγμένες περισ-σότερο στην εξυπηρέτηση εκλογικών σκοπιμοτήτων παρά στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελλη-νικής οικονομίας. Οι πολιτικές αυτές οδήγησαν το 1985, τέσσερα χρόνια μετά την ένταξη στην ΕΟΚ, στην κα-τάρρευση του ισοζυγίου πληρωμών και το 2010, οκτώ χρόνια μετά την ένταξη στην ευρωζώνη, στη δημοσιονομική κατάρρευση. ςτην παρουσίαση που ακολουθεί η συμμετοχή στην ΕΚ/ΕΕ αξιολογείται σε συνάρτηση με τα δύο αυτά ορόσημα που αναδεικνύουν τον ατελή χαρακτήρα της συσσωμάτωσης Ελλάδας–Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2. Η κατάρρευση του ισοζυγίου πληρωμών (1985)

η ςυμφωνία ςύνδεσης της Ελ-λάδας με την ΕΟΚ που τέθηκε σε ισχύ το 1962 απέβλεπε στο

να προετοιμάσει το έδαφος για την

* Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δ/ντής Ευρωπαϊκού Κέντρου Οικονομικού και Χρηματοοικονομικού Δικαίου, τ. Πρόεδρος ΕΠΕΕΣ

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε12

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

ένταξη – η οποία τελικά πραγμα-τοποιήθηκε το 1981, δηλαδή τρία χρόνια πριν από την ολοκλήρωση της μεταβατικής περιόδου των 22 ετών. ςημειωτέον ότι στη διάρκεια της δι-κτατορίας (1967-1974) είχαν παγώσει οι κοινοτικές χρηματοδοτήσεις, κα-θώς και η γεωργική εναρμόνιση. ςτο πλαίσιο εξάλλου της ίδιας συμφωνίας είχε ορισθεί χρονοδιάγραμμα 22 ετών, που έληγε το 1984, για τη σταδιακή εξάλειψη των δασμών σε βιομηχανικά προϊόντα που χαρακτηρίζονταν «ευαί-σθητα», δηλαδή αυτά που παράγονταν εγχώρια, καθώς και δυνατότητα δια-τήρησης ποσοτικών περιορισμών στις εισαγωγές, στο πλαίσιο των λεγόμενων ρητρών διασφάλισης.

Από την πλευρά της η Πράξη Προσχώρησης που τέθηκε σε ισχύ την 1.1.1981 πρόβλεπε την πλήρη εξάλειψη των υφιστάμενων εμποδίων, με ορισμέ-νες εξαιρέσεις στο πλαίσιο τριετών και πενταετών μεταβατικών περιόδων από την ημερομηνία ένταξης. η εφαρμογή εξάλλου της αρχής της κοινοτικής προτίμησης στα εισαγόμενα γεωρ-γικά προϊόντα εκτίναξε στα ύψη τις τιμές αυτών των προϊόντων. Αν και ήταν προβλέψιμη η επίδραση αυτών των ρυθμίσεων στις εισαγωγές, η πολιτική των κοινωνικών παροχών που εγκαινιάσθηκε το 1981 αύξησε μεν το διαθέσιμο εισόδημα αλλά ένα μεγάλο μέρος αυτού του εισοδήματος κατευθύνθηκε σε εισαγόμενα προϊόντα που είχαν καταστεί στο μεταξύ φθηνό-τερα από τα ελληνικά. Από την άλλη πλευρά, η πολιτική διολίσθησης και υποτίμησης της δραχμής δεν μπόρεσε να αποτρέψει την κατάρρευση του ισοζυγίου πληρωμών. Είναι χαρακτη-ριστικό ότι η Ελλάδα υπήρξε η μόνη χώρα από αυτές που εντάχθηκαν στην Κοινότητα η οποία αντιμετώπισε δρα-στική αύξηση των εισαγωγών μετά την ένταξή της, χωρίς παράλληλη αύξηση των εξαγωγών και των ξένων άμεσων επενδύσεων.

η στασιμότητα των εξαγωγών οφειλόταν στο γεγονός ότι οι δασμοί στα εξαγόμενα προς την ΕΟΚ ελληνικά προϊόντα είχαν προ πολλού καταργη-θεί, η δε ελληνική βιομηχανία κάλυπτε κυρίως την εγχώρια ζήτηση και ήταν δασμοβίωτη1. Ανεξήγητη ήταν, εκ πρώτης όψεως, η στασιμότητα των ξέ-νων άμεσων επενδύσεων, στον βαθμό που, κατά κανόνα, οι επενδύσεις αυτές αυξάνονται δραστικά κατά την ένταξη μιας χώρας σε μια οικονομική συσσω-μάτωση. ςτην περίπτωση της Ελλάδας η προενταξιακή περίοδος συνέπεσε με την επαναδιαπραγμάτευση συμ-βάσεων με ξένους επενδυτές της χου-ντικής περιόδου αλλά και επιπόλαιες πρωτοβουλίες που έστειλαν αρνητικά μηνύματα για το ελληνικό επενδυτικό περιβάλλον2.

Είναι γνωστό ότι η ένταξη επισπεύ-σθηκε για πολιτικούς λόγους (πολιτική σταθερότητα, εξωτερική ασφάλεια) αλλά οδήγησε σε μείζονα οικονομική διαταραχή. Όμως, από την άλλη πλευρά, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ένας μεγαλύτερος χρόνος προετοιμα-σίας θα είχε αξιοποιηθεί κατάλληλα, κάτω από την πίεση για κοινωνικές παροχές. ςημειωτέον ότι τα κράτη που εντάχθηκαν στην ΕΚ/ΕΕ μετά την Ελλάδα διδάχθηκαν από την ελληνική εμπειρία. Έτσι, απέφυγαν παροχές που θα υπονόμευαν την ανταγωνιστικότη-τα της οικονομίας τους, θεωρώντας ότι από τη συμμετοχή τους στην οικονο-μική συσσωμάτωση θα προέκυπταν τα γνωστά από τη θεωρία των τελωνεια-κών ενώσεων αποτελέσματα ευημερίας (αγγλ. welfare effects).

1. Παρά τη μείωση των δασμών στο πλαίσιο της ςυνθήκης ςύνδεσης, οι πραγματικοί δασμοί (effective tariffs) που περιλαμβάνουν τους πά-σης φύσεως περιορισμούς και επιβαρύνσεις στα εισαγόμενα προϊόντα ήταν ιδιαίτερα υψη-λοί κατά την ένταξη, με αποτέλεσμα η προ-σαρμογή να είναι ιδιαίτερα επώδυνη.

2. Έτσι, π.χ. η κρατικοποίηση του ομίλου της Εμπορικής τράπεζας το 1977 έστειλε πολύ αρνητικό μήνυμα στις διεθνείς κεφαλαιαγο-ρές.

3. Η προσπάθεια βελτίωσης των όρων ένταξης

η Ελλάδα υποχρεώθηκε να εφαρμόσει το σύνολο σχεδόν των ρυθμίσεων της ςΕΟΚ

την 1.1.1981, στο μέτρο που υπήρχαν ελάχιστες μεταβατικές ρυθμίσεις στην Πράξη Προσχωρήσεως και στα συνημμένα πρωτόκολλα3. τον Μάρτιο του 1982 η ελληνική κυβέρνηση, σε συνέχεια προεκλογικής δέσμευσης, υπέβαλε στην Κοινότητα ένα Μνη-μόνιο με αιτήματα που στόχευαν στη βελτίωση των όρων ένταξης και ειδι-κότερα στην έγκριση παρεκκλίσεων από το κοινοτικό κεκτημένο και πρό-σθετων χρηματοδοτήσεων. το αίτημα παρεκκλίσεων αντιμετωπίσθηκε κατ’ αρχάς αρνητικά, αλλά στη συνέχεια, ύστερα από επίπονες διαπραγματεύ-σεις, ικανοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό με την έγκριση από την Επιτροπή του λεγόμενου «ρυθμιστικού φόρου» στον οποίο ενσωματώθηκαν οι φορολογικές διακρίσεις σε βάρος των εισαγόμενων προϊόντων4. η ανταπόκριση εξάλλου στο αίτημα πρόσθετων χρηματοδοτή-σεων ήταν σε πρώτη φάση συμβολική. η Ελλάδα της περιόδου 1981-1983, ήταν ο «αμφίρροπος εταίρος», με ανορθόδοξες θέσεις για τα διεθνή ζητήματα που οδήγησαν στην πατα-γώδη αποτυχία της πρώτης ελληνικής προεδρίας του ςυμβουλίου, το δεύτερο εξάμηνο του 1983. η ελληνική στάση άρχισε όμως σταδιακά να μεταβάλ-λεται στη διάρκεια του 1984 και τα ελληνικά αιτήματα να εντάσσονται σε μια ευρωπαϊκή λογική, με αποτέλεσμα να αντιμετωπισθούν θετικά και να εξασφαλισθούν σημαντικοί πόροι με

3. Με το Πρωτόκολλο αριθ. 7 προβλεπόταν η ευνοϊκότερη εφαρμογή των διατάξεων της ςΕΟΚ για τις κρατικές ενισχύσεις.

4. Ν. 1477/1984 «Προσαρμογή έμμεσων φόρων στις αρχές του δικαίου των ΕΚ». Ο νόμος πρό-βλεπε τη σταδιακή μείωση του φόρου μέχρι τελικής εξαλείψεώς του το 1990.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε 13

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

τον Κανονισμό για τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ).

η αλληλεγγύη απέναντι στην Ελλάδα συνεχίσθηκε στη διάρκεια του 1985, όταν το ςυμβούλιο, διαπιστώνο-ντας την κατάρρευση του ελληνικού ισοζυγίου πληρωμών, χορήγησε στην Ελλάδα κοινοτικό δάνειο για τη στή-ριξη αυτού του ισοζυγίου5. Από την πλευρά της η Επιτροπή ενέκρινε πα-ρεκκλίσεις στο κοινοτικό κεκτημένο6, στο πλαίσιο της ρήτρας διασφάλισης του άρθρου 108 παρ. 3 ςΕΟΚ και ήδη 143 παρ. 3 ςΛΕΕ (η ρήτρα δεν ισχύει σήμερα για κράτη μέλη της ευρωζώνης). Ειδικότερα, με την αρχική απόφαση της Επιτροπής, επιτράπηκε στην Ελλάδα να επιβάλλει μέτρα ισοδύναμου αποτε-λέσματος με ποσοτικούς περιορισμούς στις εισαγω-γές και να διατηρήσει τις εξαγωγικές επιδοτήσεις οι οποίες, σε συνέχεια σχετικής παράτασης, καταργήθηκαν το 1990.

η πλημμυρίδα των εισαγωγών που ακολούθησε την ένταξη είχε κλονίσει ανεπανόρθωτα τις ελληνικές βιομη-χανίες οι οποίες ήταν δασμοβίωτες αλλά και υπερχρεωμένες, έχοντας παλαιότερα συνάψει δάνεια με ρή-τρα συναλλάγματος. η ψήφιση το 1983 του νόμου για την εξυγίανση των προβληματικών επιχειρήσεων7 απέβλεπε στο να προλάβει την κα-τάρρευση αυτών των επιχειρήσεων και την επακόλουθη ανεργία, με την πρόβλεψη συμμετοχής του κράτους σε αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου και ανάληψης της διοίκησης αυτών των επιχειρήσεων από το ίδιο. η Επιτροπή πείσθηκε από την ελληνική επιχειρη-

5. Απόφαση ςυμβουλίου 85/543/ΕΟΚ.6. Απόφαση Επιτροπής 85/594/ΕΟΚ και τροπο-

ποιητική απόφαση 86/614/ΕΟΚ.7. Ν. 1386/1983.

ματολογία και ενέκρινε –πρώτη φορά στα χρονικά– κρατικές ενισχύσεις «για την άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στη ςυνθήκη8. Ορισμένοι ιδιώτες μεγαλο-μέτοχοι προσέφυγαν στα δικαστήρια επικαλούμενοι το ευρωπαϊκό εταιρικό δίκαιο, αλλά οι περισσότεροι είδαν με χαρά να απαλλάσσονται από τις επιχειρηματικές τους υποχρεώσεις. Οι πόροι που διατέθηκαν στις προβλη-

ματικές επιχειρήσεις κατά την περίοδο 1983-1990 κατευθύνθηκαν τελικά στη διάσωση και όχι την αναδιάρθρωσή τους, ενώ επιβάρυναν καθοριστικά τη δημοσιονομική θέση της χώρας.

Μια άλλη ευκαιρία χάθηκε όταν η Επιτροπή έδειξε ανοχή στη σύναψη προγραμματικών συμφωνιών από το δημόσιο με Έλληνες προμηθευτές – ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις. Οι προγραμματικές συμφωνίες με δημόσιες επιχειρήσεις δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, εξαι-τίας των συνεχών παρεμβάσεων στη διοίκησή τους. ςε τελευταία ανάλυση, η αντικατάσταση της δασμολογικής προστασίας από ένα πλέγμα ενισχύ-σεων και διακρίσεων υπέρ των ελληνι-κών επιχειρήσεων παρέτεινε –αντί να επιλύσει– το πρόβλημα της ανταγωνι-

8. η σχετική ρήτρα αποτυπώνεται σήμερα στο άρθρο 107 παρ. 3 στοιχ. β) ςΛΕΕ.

στικότητας, οδηγώντας ταυτόχρονα σε υπερχρέωση του κράτους.

4. Η συμμετοχή στην ευρωζώνη

4.1. Ο «τεχνητός παράδεισος»

Μακροσκοπικά ορώμενη η ένταξη στην ευρωζώνη το 2002 συνέβαλε στη

βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του ελληνικού λαού αλλά υπονόμευσε την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής

οικονομίας. η ευνοϊκή για τα νοικοκυριά ισοτιμία που ίσχυσε για τη μετατροπή των δραχμών σε ευρώ, αλλά και η δραστική μείωση των επιτοκίων δανεισμού αύξη-σαν θεαματικά τη ζήτηση η οποία κατευθύνθηκε κυρί-ως σε εισαγόμενα αγαθά και άδηλες πληρωμές, με αποτέλεσμα το 2009 το έλ-λειμμα του ισοζυγίου πλη-ρωμών να πλησιάσει το 15% του ΑΕΠ που αποτέλεσε τη

χειρότερη επίδοση παγκοσμίως. Ήταν ηλίου φαεινότερον ότι καταναλώναμε χωρίς να παράγουμε – αλλά και χωρίς να πληρώνουμε φόρους. Επιβεβαιώθη-κε έτσι η πρόβλεψη πολλών Ελλήνων και ξένων οικονομολόγων ότι μια μη ανταγωνιστική οικονομία, όπως η ελληνική, θα αντιμετώπιζε πρόβλημα επιβίωσης στο περιβάλλον μιας νομι-σματικής ένωσης στο οποίο απεμπο-λείται το εργαλείο της νομισματικής υποτίμησης.

η εμπειρία της συμμετοχής στην Ένωση και την ευρωζώνη μας διδάσκει ότι η συμμετοχή αυτή δεν έλυσε το κεντρικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας που είναι το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και η αποχή από παραγωγικές επενδύσεις. ςήμερα το επενδυτικό περιβάλλον είναι χειρότερο, στον βαθμό που κυ-ριαρχούν η οικονομική αβεβαιότητα και η πολιτική αστάθεια.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε14

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

4.2. Η δημοσιονομική κατάρρευση

Οι συνεχείς αποκλίσεις της χώρας μας από το όριο του δημοσιονομικού ελλείμ-

ματος οφείλονταν κατ’ αρχήν στην ανεπάρκεια του ρυθμιστικού πλαισίου της ΟΝΕ. Ειδικότερα, μετά την ένταξη μιας χώρας στην ευρωζώνη, οι δημο-σιονομικοί περιορισμοί παύουν να αποτελούν οικονομικές προϋποθέσεις ή αιρεσιμότητες (conditionalities) και συνιστούν ατελείς νομικές υποχρε-ώσεις, μη υποκείμενες σε δικαστικό έλεγχο. Οι προβλεπόμενες εξάλλου ποινές για υπερβολικό δημοσιονομικό έλλειμμα δεν επιβλήθηκαν ποτέ, λόγω των γαλλικών και γερμανικών αντιρ-ρήσεων.

Εξαιτίας της ανεπάρκειας του ρυθμιστικού πλαισίου της ΟΝΕ τα περισσότερα κράτη μέλη υπερέβησαν το όριο του δημοσιονομικού ελλείμμα-τος. η Ελλάδα επέδειξε όμως ιδιαίτερη αδια φορία απέναντι στις διαπιστώσεις και υποδείξεις των διεθνών οργανι-σμών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα δημοσιονομικά της. Οι ελληνι-κές κυβερνήσεις προτίμησαν, αντί της αύξησης των φορολογικών εσόδων με διεύρυνση της φορολογητέας βάσης, την προσφυγή σε δανεισμό. Οι δε εξαγγελίες για επανίδρυση του κρά-τους και περιστολή δαπανών έμειναν στα χαρτιά. Έτσι, κατά την περίοδο 2004-2009, που σημειωτέον συνέπεσε με τον δανεισμό για τα ολυμπιακά έργα, το χρέος διπλασιάσθηκε σε απόλυτους αριθμούς.

η χειροτέρευση της δημοσιονο-μικής κατάστασης δεν αποτυπώθηκε

πλήρως στον λόγο χρέους προς ΑΕΠ, διότι παράλληλα με την αύξηση του χρέους αυξανόταν και το ΑΕΠ. η αναπροσαρμογή εξάλλου του ΑΕΠ το 2007 επέφερε βελτίωση του δείκτη του χρέους που έπεσε στο 94,8% του ΑΕΠ, γεγονός που συνέτεινε στη χα-λάρωση των προσπαθειών αύξησης των φορολογικών εσόδων. Με άλλα λόγια, η αύξηση του ΑΕΠ λειτούργησε ως πρόσχημα για αδράνεια και εφησυ-χασμό. Αποτέλεσε έναν βολικό τρόπο για να παρακαμφθούν τα θεμελιώδη προβλήματα της ελληνικής οικονο-μίας, όπως αυτά αποτυπώνονταν στο λεγόμενο «διπλό έλλειμμα», δηλαδή το δημοσιονομικό έλλειμμα και το έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών. Με αυτά τα δεδομένα, η απώλεια της εμπι-στοσύνης των αγορών και η προσφυγή στους δημόσιους δανειστές ήταν θέμα χρόνου. ςημειωτέον ότι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που προσέφυγε στο δΝτ ήταν η Ουγγαρία τον Οκτώβριο του 2008.

5. «Δια ταύτα»

η επιδιωκόμενη από ορισμένες πολιτικές δυνάμεις παράταση της περιόδου υλοποίησης των

υποχρεώσεων που απορρέουν από το δεύτερο μνημόνιο και οι διορθώσεις στην ακολουθούμενη οικονομική πο-λιτική δεν αναπληρώνουν την ανάγκη λήψης διαρθρωτικών μέτρων προκει-μένου να αποκατασταθεί η ανταγωνι-στικότητα της ελληνικής οικονομίας. Πέρα από την άρση των αντικινήτρων στην επιχειρηματικότητα και την πάταξη της διαφθοράς που έχουν υποδείξει από καιρό έγκριτοι οργα-

νισμοί, έφθασε νομίζουμε η στιγμή να υποβληθούν επίσημα από την Ελλη-νική δημοκρατία προς το ςυμβούλιο της Ένωσης ορισμένα αιτήματα για τη χορήγηση εξαιρέσεων από την απα-γόρευση των κρατικών ενισχύσεων, στο πλαίσιο του άρθρου 108 παρ. 2 εδ. 3 ςΛΕΕ. τα αιτήματα αυτά αφορούν, ενδεικτικά, τα παρακάτω: u τη διευκόλυνση των αποκρατικο-ποιήσεων, με την έγκριση διαγρα-φής των χρεών προς το δημόσιο (και δημόσιους φορείς) των προς αποκρατικοποίηση επιχειρήσεων, προκειμένου οι επιχειρήσεις αυτές να καταστούν ελκυστικότερες για τους επενδυτές.

 u την τακτοποίηση των εκκρεμοτή-των των Ελληνικών Ναυπηγείων και ειδικότερα την άρση του απο-κλεισμού τους από εμπορικές δρα-στηριότητες.

 u την έγκριση δημιουργίας των πολυ-συζητημένων «ειδικών επενδυτικών ζωνών» σε παραμεθόριες περιοχές με πολύ υψηλή ανεργία.

Εν κατακλείδι, η εμπειρία της συμμετοχής της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μας έχει

διδάξει ότι τα ελληνικά αιτήματα και συμφέροντα προωθούνται αποτελε-σματικά όταν εντάσσονται στο ευρύτε-ρο ευρωπαϊκό συμφέρον. η αντίληψη πάντως ότι η Ένωση έχει συμφέρον να μην καταρρεύσει η Ελλάδα δεν αρκεί για να λύσει τα προβλήματα. Πρέπει να αποκατασταθεί το συντομότερο η εμπιστοσύνη των θεσμικών οργάνων της Ένωσης προς την Ελλάδα προ-κειμένου να αξιοποιηθούν οι πολλα-πλές δυνατότητες που παρέχουν οι ευρωπαϊ κές συνθήκες.

Tα ελληνικά αιτήματα και συμφέροντα προωθούνται αποτελεσματικά όταν εντάσσονται στο ευρύτερο ευρωπαϊκό συμφέρον.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε 15

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Ευρώπη: το πολιτικό έλλειμμα  ›› του Ανδρέα Πανταζόπουλου*

η θετική πρόκληση της ευρωπαϊκής ενοποίησης βρίσκεται σε σημείο οριακό: θα υποκύψει στα επιμέρους εθνικά και οικονομικά, όπως λέγεται, συμφέροντα των μελών της Ένωσης ή θα διαβεί το κατώφλι μιας ομοσπονδιακής της συγκρότησης; Επιπλέον, αν υποθέσουμε ότι

η ομοσπονδίωση της Γηραιάς ηπείρου είναι ο επιθυμητός στόχος, σε ποιο βαθμό αυτός απηχεί ευρύτερες προσδοκίες των εθνικών κοινωνιών;

η άνοδος του ακροδεξιού ευρω-παϊκού εθνικο-λαϊκισμού τα τελευταία χρόνια είναι ένα από τα μείζονα «συ-μπτώματα» μιας ευρείας κρίσης νομιμο-ποίησης του ενοποιητικού προτάγματος. Οι επιμέρους εθνικο-κυριαρχισμοί, είτε αυτοί εκφράζονται με ριζοσπαστικό τρό-πο είτε με μετριοπάθεια, υπονομεύουν τη διαδικασία της ενοποίησης. Αναμφι-σβήτητα, τα επιμέρους εθνικο-οικονο-μικά συμφέροντα διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, ενίοτε είναι αυτά που αναστέλλουν, αν δεν υποθηκεύουν, την ευρωπαϊκή πορεία. Ωστόσο, δεν είναι και τα μοναδικά. Μόνο όσοι πιστεύουν (στην αριστερά ή στη δεξιά) ότι οι ευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ είναι υποχείριες των εθνι-κο-οικονομικών συμφερόντων μπορούν να είναι ικανοποιημένοι από μια τέτοια ετοιμοφόρετη μονοαιτιακή «εξήγηση».

Αλλά, στην περίπτωση αυτή, πού αλλού εντοπίζεται το πρόβλημα; η απουσία πολιτικής βούλησης στην κο-ρυφή, εξηγεί ως έναν βαθμό τη σημερινή κατάσταση. τι ακριβώς όμως μπορεί να σημαίνει απουσία βούλησης; Όχι μόνον έλλειμμα πρωτοβουλιών και σύγκρουση με τις αδράνειες του παρόντος. Αλλά και επεξεργασία ενός σχεδίου για την ενοποίηση. Ένα από τα κεντρικότερα θέ-ματα αυτού του σχεδίου; Τι γίνεται με τα «έθνη» σε αυτή τη διαδικασία πολιτικής ενοποίησης; το ερώτημα παραπέμπει ευ-θέως στο ζήτημα της ευρωπαϊκής ταυτό-τητας: τι θέλει να είναι η Ευρώπη σήμερα

μέσα σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο;Ούτε η χαμπερμασιανή προβληματι-

κή και πολύ περισσότερο ούτε η νεοκο-μουνιστική της κριτική (Ε. Μπαλιμπάρ) μας δίνουν μια ικανοποιητική βάση για να σκεφθούμε την υπέρβαση της σημε-ρινής κρίσης. η πρώτη, παρά το γεγονός ότι ορθά εμμένει στο ξεπέρασμα των κοινωνικών ανισοτήτων και στην ανά-γκη εκδημοκρατισμού των κοινοτικών θεσμών (ενίσχυση του αντιπροσωπευ-τικού πυλώνα), δεν απαντά με πολιτικό τρόπο στο ερώτημα «γιατί Ευρώπη;» η δεύτερη αντίληψη η οποία επικαλείται την προσφυγή σε μορφές «συμμετοχι-κής δημοκρατίας» (που θα μπορούσαν να παίρνουν ακόμα και «αντι-εξουσια-στικές»/«εναντιο-δημοκρατικές» δια-στάσεις ως «συμπλήρωμα» μιας εκ των πραγμάτων ατελούς αντιπροσώπευσης), μοιάζει να κολυμπάει στις χίμαιρες του νεο-αριστερισμού, στον λαϊκιστικό εξα-γνισμό ενός υποτίθεται «υγιούς» λαού (των ευρωπαϊκών λαών που ακόμα δεν έχουν συγκροτηθεί σε «λαό»), η φωνή του οποίου πάντα γίνεται αντικείμενο σφε-τερισμού από τους «κακούς». Και οι δύο αυτές αντιλήψεις ενώ ορθά επικαλούνται ευγενή ιδεώδη και αξίες για την ευρω-παϊκή ενοποίηση (ισότητα, αλληλεγγύη, ανεκτικότητα, πολυπολιτισμικότητα, κλπ.) αρνούνται να κατανοήσουν ότι οι «αξίες» από μόνες τους δεν συγκροτούν πολιτική προοπτική.

ςε πρόσφατη συνέντευξή του, ο

φιλόσοφος Αντρέ Γκλυκσμάν θέτοντας αυτό ακριβώς το πρόβλημα έδινε την εξής απάντηση για τον αυτο-εγκλεισμό της Γηραιάς ηπείρου μέσα στη δομική της αδυναμία: «η Ευρώπη» έλεγε «πρέπει να ξαναρχίσει να σκέφτεται με τις κατηγο-ρίες “φίλου/εχθρού”, αφού όλοι γύρω της, από τη Ρωσία του Πούτιν μέχρι τις ηΠΑ του Ομπάμα (περνώντας από Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία), ασκούν με αυτόν τον τρόπο πο-λιτική». Πρακτικά, μια τέτοια προοπτική θα επέβαλε μια σειρά από οφειλόμενες απαντήσεις σε ερωτήματα του τύπου: τι (θέλει να) είναι η Ευρώπη; Για ποιο λόγο πρέπει να ενωθεί; Πώς θα ενωθεί;

Αυτά τα προβλήματα παραπέμπουν ευθέως στο θέμα της ευρωπαϊκής ταυ-τότητας, της Ευρώπης ως (ανύπαρκτης σήμερα) κοινότητας πεπρωμένου. Αν ο χαμπερμασιανός κοσμοπολιτισμός των καλών προθέσεων (όλοι ενωμένοι ως ενάρετοι κοσμο-πολίτες) δεν αρκεί, αν ο αριστερός ριζοσπαστικός λαϊκισμός που θέλει να κατασκευάσει από τα κάτω έναν (ανύπαρκτο σήμερα) ευρωπαϊκό λαό μεταστρέφεται στο αντίθετό του, είναι γιατί, ακριβώς, δεν αντιμετωπίζουν με πολιτικό τρόπο την πράγματι πρωτό-γνωρη διαδικασία της ευρωγένεσης.

Με την έννοια αυτή, το σημερινό ευρωπαϊκό ζήτημα δεν αντικατοπτρίζεται «απλώς» σε μία απουσία της πολιτικής, αλλά σε ένα έλλειμμα του πολιτικού. Όπως το διατυπώνει ο Γκλυκσμάν, αυτό που λείπει σήμερα από την Ευρώπη είναι ότι μπροστά σε μια συνολική προοπτική έχει χαθεί «ο λόγος ύπαρξής της». Αν η αντιμετώπιση των «αγορών» είναι θέμα εναλλασσόμενων κυβερνητικών συμ-φωνιών κορυφής, τότε μάλλον έχουμε πολλούς λόγους να ανησυχούμε.

* Επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο ΑΠΘ

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε16

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Προς την Ολοκλήρωση της Οικονομικής Ενοποίησης της Ευρώπης:

Όραμα ή Ουτοπία;  ›› του Νικόλαου Γιαννέλλη*

Αναμφίβολα, σήμερα η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) βρίσκεται στην κρισιμότερη φάση από την ίδρυσή της. η κρίση δημοσίου χρέους που σκιάζει αρκετά από τα κράτη μέλη της απειλεί τη συνοχή μεταξύ των μελών της και θέτει σε κίνδυνο ακόμα

και την ίδια. Αν και η πορεία της κατά την τελευταία δεκαετία θα μπορούσε να κριθεί επιτυχημένη, δεδομένης της ανάπτυξης που γνώρισαν τα κράτη μέλη της και της ενίσχυσης του ενδοκοινοτικού εμπορίου, η τρέχουσα κατάσταση που επικρατεί στην Ευρώπη διαμηνύει ότι τελικά δεν κατάφερε να πετύχει τον κύριο στόχο για τον οποίο ιδρύθηκε, δηλαδή να προσφέρει ευημερία και σταθερότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη.

ςήμερα, η οικονομική σταθερότη-τα στην Ευρώπη απειλείται σημαντικά. Για παράδειγμα, η Ελλάδα απειλείται διαρκώς με πτώχευση και έξοδο από την ΟΝΕ, ενώ και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου, όπως η Πορτογα-λία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Κύπρος, αντιμετωπίζουν σημαντικά οικονομικά προβλήματα. το ερώτημα που γεννά-ται είναι γιατί, ύστερα από μια επιτυ-χημένη δεκαετή πορεία, τελικά η ΟΝΕ απέτυχε να διασφαλίσει την ανάπτυξη και τη σταθερότητα εντός της ευρω-ζώνης; Μπορεί η ίδια, με την παρούσα δομή της, να αντιμετωπίσει τις προ-κλήσεις που απορρέουν από την κρίση χρέους; Επιπλέον, έχει ικανοποιήσει το αίτημα για οικονομική ολοκλήρωση όπως διατυπώθηκε ήδη από τη δεκα-ετία του ’70 ή απαιτείται ηψηλότερος βαθμός οικονομικής ολοκλήρωσης;1

1. ςτις αρχές της δεκαετίας του ’70, εν μέσω κρίσης του διεθνούς νομισματικού συστήμα-τος, πραγματοποιείται μια σημαντική προ-σπάθεια (έκθεση Werner) που αποσκοπούσε στην ίδρυση μιας οικονομικής και νομισμα-

το παρόν άρθρο επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και να σκιαγραφήσει τις προοπτικές για το μέλλον της ενωμένης Ευρώπης.

ςτην προσπάθεια μας να απα-ντήσουμε στο πρώτο ερώτημα, δε θα πρέπει να λησμονούμε την αρνητική συγκυρία της διεθνούς χρηματοπι-στωτικής κρίσης που εμφανίστηκε το 2007. Ωστόσο, ακόμα και ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της ευρωπαϊ-κής ολοκλήρωσης, δε θα μπορούσε να αρνηθεί ότι η ΟΝΕ είναι ανομοιογενής και ότι το οικοδόμημά της έχει πολλά τρωτά σημεία. η ΟΝΕ οικοδομήθηκε με τέτοιο τρόπο που θα μπορούσε να λειτουργεί χωρίς προβλήματα μόνο κατά την απουσία αρνητικών διατα-ραχών. τα διαφορετικά θεσμικά και νομικά συστήματα των κρατών μελών της και οι ασυγχρόνιστες εθνικές οικο-νομικές πολιτικές –εκτός της νομισμα-

τικής ένωσης. Για περισσότερες πληροφορί-ες σχετικά με τις προπαρασκευαστικές ενέρ-γειες για την ίδρυση της ΟΝΕ, βλέπε, μεταξύ άλλων, Αλεξάκης (1995) και Μούσης (2008).

τικής πολιτικής– διαμορφώνουν ένα περιβάλλον στο οποίο οι διαταραχές προκαλούν ασύμμετρες επιπτώσεις στα κράτη μέλη της. Μάλιστα, το πρόβλημα γίνεται οξύτερο όταν οι χώρες αντιμετωπίζουν ασύμμετρες διαταραχές2. Για παράδειγμα, η κρίση χρέους της ευρωζώνης μπορεί να θεωρηθεί ως ασύμμετρη διαταραχή, καθώς μόνο οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου είναι αντιμέτωπες με αυτή. Επο-μένως, η ΟΝΕ φαίνεται να λειτουργεί επιτυχώς κατά την πρώτη δεκαετία της ζωής της, κυρίως λόγω της έλλειψης σημαντικών διαταραχών, τόσο στο εσωτερικό της όσο και διεθνώς. Όμως, με την εμφάνιση της χρηματοπιστω-τικής κρίσης και της συνακόλουθης κρίσης δημοσίου χρέους ξεδιπλώθηκε η κακή αρχιτεκτονική της ΟΝΕ, αλλά και η απουσία των μηχανισμών εκείνων ικανών να αντιμετωπίσουν την κρίση.

Ποιο είναι όμως το τρωτό ση-μείο στην αρχιτεκτονική της ΟΝΕ και τι είναι αυτό που

είναι απαραίτητο για να διαχειρισθεί την κρίση χρέους και γενικότερα μια ασύμμετρη διαταραχή; ςύμφωνα με τη θεωρία των άριστων νομισματικών περιοχών (mundell, 1961), μια ασύμ-μετρη διαταραχή σε μια νομισματική ένωση είναι δυνατόν να αντιμετωπι-σθεί μέσω ενός αυτόματου μηχανισμού

2. Για μια αναλυτική παρουσίαση των ασυμμε-τριών και της διαχείρισής τους σε μια νομι-σματική ένωση, βλέπε De Grauwe (2008).

* Λέκτορας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε 17

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

εξισορρόπησης που στηρίζεται σε δύο επιμέρους μηχανισμούς, την κινητικό-τητα της εργασίας και την ευκαμψία των μισθών. η υψηλή κινητικότητα εργασίας εντός της ευρωζώνης και οι ευέλικτες σχέσεις εργασίας στις εθνικές οικονομίες θα μπορούσαν, υπό προϋποθέσεις, να οδηγήσουν τις οικονομίες σε κατάσταση ισορροπίας. Ωστόσο, στην περίπτωση της ΟΝΕ, η κινητικότητα των εργαζομένων μετα-ξύ των εθνικών οικονομιών δεν είναι επαρκής, τουλάχιστον σε σύγκριση με την κινητικότητα εργασίας στις ηΠΑ, και επιπλέον, η πλειονότητα των εθνι-κών αγορών εργασίας παρουσιάζει σημαντικές δυσκαμψίες. ςυνεπώς, ο μηχανισμός αυτόματης εξισορρόπη-σης είναι αδρανής και το πρόβλημα συνεχίζει να υφίσταται.

Αφού, λοιπόν, η ΟΝΕ αποκλίνει από την έννοια της άριστης νομισμα-τικής περιοχής, μια ασύμμετρη διατα-ραχή θα μπορούσε να ανιμετωπισθεί μέσω ενός μηχανισμού μεταβίβασης εισοδήματος από μία χώρα σε μία άλλη. Βέβαια, στην περίπτωση αυτή υπάρχει το πρόβλημα του ηθικού κιν-δύνου, η διαχείριση του οποίου θα ήταν ευκολότερη αν υπήρχε μια ευρωπαϊκή κυβέρνηση η οποία θα προωθούσε τον κεντρικό σχεδιασμό των εθνικών προϋπολογισμών. Φυσικά, μια τέτοιου τύπου διακυβέρνηση είναι απούσα στην ενοποιημένη Ευρώπη. Ακόμα, μια ασύμμετρη διαταραχή θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί καλύτερα αν οι χρη-ματοπιστωτικές αγορές ήταν πλήρως ολοκληρωμένες. Για παράδειγμα, σε ένα ενοποιημένο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, οι επιχειρήσεις που δραστη-ριοποιούνται στη χώρα που αντιμετω-πίζει ύφεση και έλλειψη ρευστότητας, μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το τραπεζικό σύστημα άλλων χωρών της ένωσης. Έτσι, οι αρνητικές επιπτώσεις μετριάζονται και η προσαρμογή προς την ισορροπία γίνεται πιο ομαλά. Βέβαια, η πλήρης ενοποίηση των

χρηματοπιστωτικών αγορών της ευρωζώνης απαιτεί την ύπαρξη ενός κεντρικού μηχανισμού σχεδιασμού και εποπτείας, καθώς ο κίνδυνος διάχυσης των κρίσεων σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι πολύ υψηλός. Αν και η Ευρωπαϊ-κή Κεντρική τράπεζα (ΕΚτ) και οι

εθνικές Κεντρικές τράπεζες, ως μέλη του Ευρωπαϊκού ςυστήματος Κεντρι-κών τραπεζών (ΕςΚτ), είναι υπεύθυνες για την εποπτεία των εθνικών τραπεζι-κών συστημάτων, σήμερα δεν υπάρχει ενιαίος εποπτικός μηχανισμός που να διασφαλίζει την πλήρη ενοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών3.

Είναι λοιπόν εμφανές ότι τα βασι-κά τρώτα σημεία της ΟΝΕ είναι η ανομοιογένεια των μελών της,

οι ασυγχρόνιστες εθνικές πολιτικές και η έλλειψη κοινής οικονομικής πολιτικής. η ΟΝΕ είναι πράγματι μια

3. η παραδοχή απουσίας ενός πλήρως ενο-ποιημένου χρηματοπιστωτικού τομέα εί-ναι έκδηλη στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό ςυμβού-λιο, στις 12/09/2012. Αντικείμενο συζήτησης αυτής της ανακοίνωσης είναι η ανάγκη για τραπεζική ένωση σε ολόκληρη την Ευρωπα-ϊκή Ένωση.

νομισματική ένωση αλλά είναι μόνο κατ’ όνομα οικονομική ένωση, καθώς η δημοσιονομική εναρμόνιση που προωθεί απέχει σημαντικά από τη δημοσιονομική ενοποίηση4. ςυνεπώς, είναι ευνόητο ότι η ΟΝΕ με την παρού-σα δομή και λειτουργία της αδυνατεί να διαχειρισθεί επαρκώς την κρίση. η αντιμετώπιση των κρίσεων και η επιβίωση της ΟΝΕ απαιτούν στενό-τερη οικονομική συνεργασία μεταξύ των μελών της, η οποία θα επιτευχθεί μέσα από την ουσιαστική οικονομική ενοποίησή τους. Με άλλα λόγια, αυτό που απαιτείται είναι ένα κοινό πλαίσιο οικονομικής πολιτικής, το οποίο θα μπορεί να εναρμονίζει τις οικονομικές πολιτικές στο σύνολο της ευρωζώνης.

τα διοικητικά όργανα της Ευρωπαϊ-κής Ένωσης φαίνεται να συναισθάνο-νται την κρισιμότητα της κατάστασης και να αναλαμβάνουν δράση για την ενίσχυση της ΟΝΕ. Πραγματικά, η έκ-θεση που εκπόνησαν και δημοσίευσαν στις 26/6/2012, οι πρόεδροι του Ευρω-παϊκού Κοινοβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωομάδας και της ΕΚτ, κινείται προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της οικονομικής ενοποίησης της Ευρώπης. ςτην έκθεσή τους πα-ρουσιάζουν ένα όραμα για το μέλλον της ΟΝΕ, η οποία θα στηρίζεται σε ένα ενοποιημένο χρηματοοικονομικό και δημοσιονομικό πλαίσιο καθώς και σε ένα ενοποιημένο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής. ςύμφωνα με την έκθεση, η χρηματοοικονομική ενοποίηση θα συμβάλλει στη χρηματοικονομική σταθερότητα μέσω της ενιαίας ευρω-

4. Για μια αναλυτική παρουσίαση και σύγκριση των δύο παραπάνω εννοιών, βλέπε Γεωργα-κόπουλος (1995).

H ολοκλήρωση της οικονομικής ενοποίησης της Ευρώπης προϋποθέτει την προώθηση της πολιτικής ενοποίησής της.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε18

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

παϊκής εποπτείας των τραπεζών και του κοινού πλαισίου εγγύησης των κα-ταθέσεων και εξυγίανσης. η δημοσιο-νομική ενοποίηση θα έχει στόχο την αποτροπή και βελτίωση των μη βιώσι-μων δημοσιονομικών πολιτικών μέσω δημοσιονομικών κανόνων και στενό-τερου ελέγχου (ομαδοποιημένη λήψη αποφάσεων) επί των προϋπολογισμών. Επίσης, ανάλογα με την πρόοδο της δημοσιονομικής ενοποίησης γίνεται μέριμνα και για την έκδοση κοινών χρεογράφων. τέλος, η κοινή οικονο-μική πολιτική έχει στόχο να αμβλύνει τις ασυμμετρίες μεταξύ των κρατών μελών και να παρέχει συντονισμό στη χάραξη οικονομικών πολιτικών (π.χ. φορολογική, εισοδηματική, κτλ.).

η παραπάνω πρωτοβουλία είναι σίγουρα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, η αντι-

μετώπιση των κρίσεων χρειάζεται επι-πλέον μεταρρυθμίσεις, όπως αυτές που απαιτούνται στο καταστατικό της ΕΚτ. η ΕΚτ, ως ανεξάρτητη νομισματική αρχή, θα πρέπει να λαμβάνει πιο ενεργό ρόλο στη διαχείριση των κρίσεων. ςύμ-φωνα με το καταστατικό του ΕςΚτ και της ΕΚτ, η ΕΚτ δεν έχει το δικαίωμα να λειτουργεί ως «δανειστής ύστατου κα-ταφυγίου» (lender of last resort). Αυτή η δυνατότητα, σε συνδυασμό με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό ςταθερότητας, θα λειτουργούσε ως σημαντικό εργα-λείο στη διαχείριση της κρίσης χρέους. η απαγόρευση αυτή υποκινείται από το φόβο πληθωριστικών πιέσεων στην ευρωζώνη. Ωστόσο, η προσήλωση στο στόχο (πληθωρισμού) του 2% είναι ακό-μα μια εμμονή που περιορίζει το ρόλο της ΕΚτ στη διαχείριση των κρίσεων5. Χωρίς να απειληθεί η νομισματική στα-θερότητα, ο στόχος αυτός θα πρέπει να επαναπροσδιορισθεί παρέχοντας ευελι-ξία στη νομισματική αρχή σε περιόδους κρίσεων. η ΕΚτ πρέπει να απαλλαγεί

5. ςυγκεκριμένα, ο πληθωρισμός δεν πρέπει να υπερβαίνει το 2%.

από τα δεσμά που την καθιστούν πα-θητικό παρατηρητή των εξελίξεων6. η προώθηση του κοινού πλαισίου οικονομικής πολιτικής, αναμένεται να δημιουργήσει ένα οικονομικό περιβάλ-λον, μέσα στο οποίο η ΕΚτ να μπορεί να αναλάβει το ρόλο που της αναλογεί.

ςυνεπώς, γίνεται φανερό ότι η ολο-κλήρωση της οικονομικής ενοποίησης στην Ευρώπη είναι επιβεβλημένη. η πραγματοποίησή της, όμως, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Όπως προκύπτει από την έκθεση του προέδρου του Ευ-ρωπαϊκού Κοινοβουλίου (26/6/2012), η στενότερη οικονομική ενοποίηση προϋποθέτει την παραχώρηση εθνικών κυριαρχιών στο κεντρικά ευρωπαϊκά όργανα διοίκησης. τα κράτη μέλη θα πρέπει να παραιτηθούν από τον πλήρη έλεγχο του προϋπολογισμού τους και της δημοσιονομικής πολιτικής και θα μετατραπούν σε εκτελεστικά όργανα. Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν ισχυρές αντιδράσεις των λαών της Ευρώπης μπροστά στον κίνδυνο απώλειας της εθνικής τους ταυτότητας. η παραχώ-ρηση των εθνικών κυριαρχικών δικαι-ωμάτων τους είναι δυνατή μόνο στην περίπτωση κατά την οποία η άσκηση της εξουσίας γίνεται από ένα ανεξάρ-τητο ευρωπαϊκό πολιτικό όργανο, στο οποίο τα κράτη μέλη θα έχουν ισότιμη (και ισόρροπη) συμμετοχή.

Επομένως, η ολοκλήρωση της οικονομικής ενοποίησης της Ευρώπης προϋποθέτει την προ-

ώθηση της πολιτικής ενοποίησής της. ςτα πλαίσια της πολιτικής ενοποίησης, το ευρωπαϊκό υπερ-εθνικό κράτος δε θα πρέπει να στηρίζεται στην κρατική κυριαρχία. Όμως, η παρούσα κατάστα-ση της Ευρώπης δε φαίνεται να είναι ώριμη για αυτή την εξέλιξη. Με τη

6. Ωστόσο, θα πρέπει να αναγνωρισθεί ότι η πρόσφατη απόφαση της ΕΚτ, σύμφωνα με την οποία της επιτρέπεται η αγορά κρατικών ομολόγων έως τρία έτη σε απεριόριστες ποσό-τητες στη δευτερογενή αγορά, αποτελεί μια σημαντική πρωτοβουλία.

Γερμανία σε ρόλο ηγεμονικό, δύσκολα μπορεί να υπερισχύσει η ευρωπαϊκή κυριαρχία έναντι της κρατικής κυρι-αρχίας7. Εν κατακλείδι, αν και η ολο-κλήρωση της οικονομικής ενοποίησης της Ευρώπης είναι αναγκαία, ο δρόμος προς την υλοποίησή της αναμένεται μακρύς και δύσβατος.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

– Αλεξάκης, Παναγιώτης, «Θεωρία Νομι-σματικής Ενοποίησης και το Ευρωπαϊκό Νομισματικό ςύστημα», στο Μαρα-βέγιας, Ναπολέων και τσινισιζέλης, Μιχάλης (επιμ.), Η Ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Θεσμικές, Πολι-τικές και Οικονομικές Πτυχές, Εκδόσεις Θεμέλιο, 1995.

– Γεωργακόπουλος, Θεόδωρος, «δημοσι-ονομική Εναρμόνιση και δημοσιονομική Ενοποίηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση», στο Μαραβέγιας, Ναπολέων και τσινι-σιζέλης, Μιχάλης (επιμ.), Η Ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Θεσμικές, Πολιτικές και Οικονομικές Πτυχές, Εκδόσεις Θεμέλιο, 1995.

– Μούσης, Νίκος, Ευρωπαϊκή Ένωση: Δί-καιο – Οικονομία – Πολιτική, δωδέκατη έκδοση, Αθήνα, εκδόσεις Παπαζήση, 2008.

– De Grauwe, Paul, Τα Οικονομικά της Νομισματικής Ένωσης, έκτη διεθνής έκ-δοση, Αθήνα, εκδόσεις Παπαζήση, 2008.

– Ferry, Jean-marc, Το Ζήτημα του Ευρω-παϊκού Κράτους, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2006.

– mundell, Robert "a Theory of optimal Currency areas", American Economic Review, 51 (4), σελ. 657-665.

Πηγές Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευ-

ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το ςυμβούλιο, «Χάρτης Πορείας προς την τραπεζική Ένωση», Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βρυξέλ-λες, 12/9/2012.

Έκθεση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού ςυμβουλίου κ. herman van Rompuy, «Προς μια Ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση», Ευρωπαϊκό ςυμ-βούλιο, Βρυξέλλες, 26/6/2012.

7. Για περισσότερα, σχετικά με το ζήτημα της πολιτικής ενοποίησης, βλέπε, μεταξύ άλλων, Ferry (2006).

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε 19

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

ΟΙΚΟνΟμΙΚΗ ΚρΙΣΗ ΚΑΙ περΙφερεΙΑΚεΣ ΑνΙΣΟρρΟπΙεΣ ΣΤΗν ελλΑΔΑ:

Μπορεί η περιφερειακή ανάπτυξηνα αποτελέσει την απάντηση στο δίλημμα

λιτότητα ή ανάπτυξη;**

  ›› της Ελένης Καραβέλη*

εισαγωγή

Οι περιφερειακές ανι-σορροπίες στο εσωτε-ρικό των χωρών σπάνια λαμβάνονται υπόψη σε

αναλύσεις που αφορούν στις διαρθρω-τικές αδυναμίες μιας χώρας, συμπερι-λαμβανομένης της σχετικά χαμηλής διεθνώς ανταγωνιστικής της θέσης. η παραμέληση αυτής της διάστασης του χώρου είναι εμφανής και στην τρέχουσα δημόσια συζήτηση σχετικά με τα αίτια και τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη – η οποία έχει πλήξει περισσότερο τις περι-φερειακές χώρες της Ε.Ε., ενισχύοντας το υπάρχον χάσμα μεταξύ κέντρου-περιφέρειας ή Βορρά-Νότου, όπως είναι ευρύτερα γνωστό. Εντούτοις, η εμμονή αυτών των ανισορροπιών στην Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ως μια σοβαρή διαρθρωτική στρέβλωση που αντανακλά ένα αναποτελεσματικό μοντέλο παραγωγής και διακυβέρ-νησης, σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνο για το σημερινό αδιέξοδο της χώρας. Παράλληλα, η κρατική παρέμβαση μέσω των προγραμμάτων περιφερει-ακής ανάπτυξης, αποδείχθηκε στην

καλύτερη περίπτωση ανεπαρκής στην αντιστροφή των παραπάνω τάσεων. Και ενώ τα προβλήματα αυτά αναδεί-χθηκαν πιο ξεκάθαρα στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία, η τελευταία μπορεί να αποτελέσει την ευκαιρία για τον επανασχεδιασμό της εθνικής πολιτικής στη βάση εναλλακτικών στρατηγικών ανάπτυξης σε περιφε-ρειακό επίπεδο. τέτοιες στρατηγικές θα μπορούσαν να ενισχύσουν τόσο την ανταγωνιστικότητα όσο και την περιφερειακή συνοχή, δίνοντας λύση στο παραδοσιακό δίλημμα «ανάπτυξη ή ισότητα» (growth versus equity) και στο πιο πρόσφατο «ανάπτυξη ή χρη-ματοπιστωτική σταθερότητα» (growth versus financial stability)1.

2. περιφερειακές ανισότητες, διαρ-θρωτικές ανισορροπίες και συμμε-τοχή στην ε.ε.

Οι περιφερειακές ανισότητες αντανακλούν αφενός τις διαρθρωτικές αλλαγές που

1. «Ένα ψεύτικο δίλημμα», σύμφωνα με πολλούς αναλυτές (βλ. για παράδειγμα Nayyar, 2011).

χαρακτηρίζουν την εν γένει πορεία της οικονομικής ανάπτυξης (π.χ. τη μείωση της συμμετοχής της γεωργίας και την αύξηση της συμμετοχής του τριτογενούς τομέα στα συνολικά μεγέθη της οικονομίας), αφετέρου την επέκταση της συμμετοχής του κράτους σε ολοένα ευρύτερες σφαίρες της οικονομικής δραστηριότητας στα πλαίσια ενός πελατειακού προτύπου οικονομικής και κοινωνικής οργά-νωσης. Έτσι, η άνιση γεωγραφική ανάπτυξη, η οποία απεικονίζεται στο πρότυπο κέντρου (Αττική)–περιφέ-ρειας (λοιπές περιοχές)2 είναι κυρίως αποτέλεσμα οικονομιών αστικοποίη-σης, σε μεγάλο βαθμό προερχόμενων από τη συγκέντρωση αναποτελεσμα-τικών υπηρεσιών του δημόσιου τομέα στην περιοχή της πρωτεύουσας. η ανισορροπία αυτή αποτελεί μέρος του μη βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης, το οποίο βασίσθηκε στην (ιδιωτική και δημόσια) κατανάλωση –αντί για επενδύσεις και παραγωγή– μέσω μιας επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής χρηματοδοτούμενης από

2. Βλέπε την ανάλυση στο Caraveli and Tsionas, 2012.

* Επίκουρη καθηγήτρια Οικονομικής Επιστήμης, Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών** το πρωτότυπο άρθρο δημοσιεύτηκε στα αγγλικά με τίτλο «Regional Development may be the answer to the austerity versus growth dilemma in

Greece» στο Euroblog lSE, http://bit.ly/oh1ybb.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε20

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

το αυξανόμενο δημόσιο χρέος3. το συγκεκριμένο μοντέλο παγιώθηκε στη δεκαετία του 1980, στη διάρκεια της οποίας η αναλογία της κατανάλωσης έναντι των επενδύσεων αυξήθηκε σημαντικά λόγω: α. των επιδοτήσεων στις γεωργικές τιμές από την Κοινή Αγροτική Πολιτική ΚΑΠ4, β. της κα-κής/μη-αποτελεσματικής διαχείρισης των διαρθρωτικών κονδυλίων της Ε.Ε. από τα τέλη της ίδιας δεκαετίας, γ. της επέκτασης του «κρατισμού» σε βάρος ιδιωτικών παραγωγικών δραστηριο-

3. η υστέρηση των κρατικών εσόδων οφείλεται κατά μεγάλο ποσοστό και σε ένα φορολογικό σύστημα που πλήττει τις χαμηλότερες εισοδη-ματικές κατηγορίες καθώς και στο μεγάλο πο-σοστό φοροδιαφυγής (βλ. ςταθάκης, 2011).

4. η συνεπαγόμενη αύξηση των αγροτικών τι-μών και εισοδημάτων αύξησε σημαντικά την κατανάλωση, ενώ σε πολλές περιπτώσεις συ-νεπαγόταν την αγορά ακίνητης περιουσίας στα αστικά κέντρα και κυρίως στην περιοχή της πρωτεύουσας.

τήτων (crowding out) μέσω κυρίως εσωτερικού δανεισμού που οδήγησε στον τριπλασιασμό του λόγου χρέους προς ΑΕΠ μέχρι τις αρχές του 1990 (oltheten et al., 2003). Παράλληλα, τόσο η γεωργική όσο και η βιομηχανική παραγωγή επλήγησαν σε σημαντικό βαθμό από τη μεγαλύτερη έκθεσή τους στην ανταγωνιστική ενιαία ευρωπαϊκή αγορά κατά τις δεκαετίες 1980 και 1990, με αποτέλεσμα την παρακμή μιας σειράς περιοχών, τόσο ορεινών και μειονεκτικών αγροτικών περιοχών5 όσο και περιοχών παραδοσιακά εξειδι-κευμένων σε βιομηχανικούς κλάδους

5. Είναι γνωστό ότι η στήριξη των τιμών στα πλαίσια της ΚΑΠ ωφέλησε περισσότερο τους «μεγάλους» παραγωγούς, στις εύφορες πε-δινές περιοχές, οι οποίοι, ανταποκρινόμενοι στις εγγυημένες τιμές, αύξαναν την παραγω-γή τους ανεξάρτητα από τη ζήτηση που δια-μορφωνόταν στην ελεύθερη αγορά (βλέπε με-ταξύ άλλων και oltheten et al., 2003).

εθνικού συγκριτικού πλεονεκτήματος (κυρίως στη βόρεια Ελλάδα), η οικο-νομία των οποίων δεν ήταν επαρκώς «διαφοροποιημένη» και ο τριτογενής τομέας τους δεν ήταν επαρκώς ανα-πτυγμένος ώστε να αντισταθμισθεί η απώλεια των παραγωγικών δυνατο-τήτων τους6. η εγκατάλειψη της οικο-νομικής δραστηριότητας και στις δύο κατηγορίες περιοχών περιόρισε τις δυ-νατότητες απασχόλησης και εξαγωγών και βεβαίως όξυνε τις περιφερειακές ανισότητες. Οι τελευταίες συνέβαλαν επομένως καθοριστικά στο «παρα-γωγικό» και συνακόλουθα «εμπορικό έλλειμμα» της χώρας7, επιβαρύνοντας τη χαμηλή διεθνή ανταγωνιστικότητά της (βλ. επίσης Πετράκος, 2009).

Και ενώ επιτεύχθηκε πραγματι-κή σύγκλιση μεταξύ Ελλάδας και Ε.Ε. (από τα μέσα της

δεκαετίας του 1990 μέχρι περίπου το 2008) λόγω των υψηλότερων από τον μέσο κοινοτικό όρο ρυθμών ανάπτυξης –κυρίως ως επακόλουθο της «πειθαρ-χίας στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής» που επέβαλε η εκπλήρωση των κριτηρίων της ςυνθήκης του Μά-αστριχτ του 1993 (βλέπε Καραμούζη και Αναστασάτο, 2011)8– οι ολοένα μεγαλύτερες ανισότητες μεταξύ των ελληνικών περιφερειών οδήγησαν

6. Βλέπε τη σχετική ανάλυση στο oltheten et al., 2003.

7. το 1981, το έτος προσχώρησης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, εμφανίσθηκε για πρώτη φορά αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο στα αγροτικά προϊόντα. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της αύξησης εισαγωγών κτηνοτροφικών προ-ϊόντων, ιδιαίτερα βοδινού κρέατος, από τα βό-ρεια κράτη μέλη της τότε Ε.Κ., λόγω της με-γαλύτερης προστασίας που απολάμβαναν τα προϊόντα αυτά στα πλαίσια της ΚΑΠ, καθώς και της υιοθέτησης της αρχής της «κοινοτικής προτίμησης» – μιας βασικής αρχής που υπο-γραμμίζει τη λειτουργία της πολιτικής αυτής.

8. Οι Καραμούζης και Αναστασάτος (2011) ανα-φέρουν ωστόσο ότι η ανάπτυξη της περιόδου αυτής βασίσθηκε στην εσωτερική ζήτηση, ενώ η οικονομική πολιτική παρέμεινε επεκτατική σε όλα τα έτη. η αύξηση του τουρισμού και της ναυτιλίας, φυσικά, συνέβαλαν σε μεγά-λο βαθμό σε αυτή την αύξηση της ζήτησης.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε 21

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

στην απόκλισή τους από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (με εξαίρεση την περιφέρεια της Αττικής) και η αυξανόμενη εξάρ-τηση από εισαγωγές λόγω της διόγκω-σης του «παραγωγικού ελλείμματος» επιδείνωσε την περιφερειακή θέση της χώρας. η ευρεία διαθεσιμότητα πιστώσεων (δανείων) μετά την είσοδο της Ελλάδας στην ευρωζώνη το 2001 ενίσχυσε περαιτέρω την βασιζόμενη ήδη σε εξωτερικό δανεισμό ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση και ως εκ τούτου την αύξηση των εισαγωγών και του εμπορικού ελλείμματος9. την κατάσταση επιβάρυνε η δυσμενής για τις εξαγωγές ισοτιμία κατά την προ-σχώρηση της χώρας στην ευρωζώνη, δεδομένων των διαρθρωτικών αδυ-ναμιών της. η τρέχουσα οικονομική κρίση αποκάλυψε την οξύτητα των πα-ραπάνω προβλημάτων και από το 2010 η Ελλάδα εισήλθε σε μια φάση βαθειάς ύφεσης και πολιτικής αστάθειας.

3. μπορεί η περιφερειακή ανάπτυξη να αποτελέσει τη λύση στο δίλημμα λιτότητα ή ανάπτυξη της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας;

Χωρίς την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών ανεπαρκειών της ελληνικής οικονομίας,

οι οποίες εκφράζουν το μη βιώσιμο μοντέλο παραγωγής και κρατικής διαχείρισης, οι προσπάθειες μείωσης των δημοσιονομικών ανισορροπιών μέσω βραχυπρόθεσμων «σταθερο-ποιητικών προγραμμάτων» από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 ήταν μακροχρόνια καταδικασμένες σε αποτυχία. Ειδικότερα, η περιφερει-ακή πολιτική, υλοποιούμενη μέσω

9. Αυτό συνέβη σε όλες τις παλιές περιφερειακές χώρες της Ε.Ε. –γνωστές ως PIΙGS (Πορτογα-λία, Ιταλία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία)– που επλήγησαν καίρια από την τρέχουσα κρίση (βλ. την ανάλυση στον buzaglo, 2011).

των Κοινοτικών Πλαισίων ςτήριξης από τα τέλη της ίδιας δεκαετίας, ήταν ανεπιτυχής στον περιορισμό του προτύπου πολωτικής ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, που όπως προαναφέρθηκε αποτελεί σημαντικό μέρος (αιτία αλλά και αποτέλεσμα) των διαρθρωτικών αδυναμιών της. Και αυτό, παρά την αξιοσημείωτη αύξηση των εισροών από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ε.Ε. που στη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών αντικα-τέστησαν σταδιακά τις εισροές για επιδοτήσεις στις αγροτικές τιμές. Μια σειρά «συστημικών» παραγόντων, οι οποίοι παραδοσιακά περιορίζουν την επιτυχή εφαρμογή των Κοινοτικών Πλαισίων ςτήριξης (κυρίως γραφει-οκρατικές ανεπάρκειες που οδηγούν σε χαμηλούς ρυθμούς απορρόφησης και κακή/συγκεντρωτική διαχείριση των κρατικών/κοινοτικών κονδυλίων) αποτέλεσαν τα κύρια αίτια αυτής της αποτυχίας.

ςε ένα αυξανόμενα παγκοσμιο-ποιημένο περιβάλλον και, ακόμη πε-ρισσότερο, στο πλαίσιο της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, ένα εσωστρεφές μοντέλο ανάπτυξης είναι καταδικα-σμένο σε αποτυχία, ενώ οι πιέσεις για μετάβαση σε δυναμικούς και καινοτό-μους τομείς θα εντείνονται. Για πολλές ελληνικές περιοχές, αυτό συνεπάγεται την προώθηση εναλλακτικών στρατη-γικών ανάπτυξης που θα βασίζονται στην καινοτομία και στη «γνώση» (όπως διάφορες μέθοδοι «νέας οι-κονομίας», γεωργική παραγωγή με «ονομασία προέλευσης», «ποιοτικές» τουριστικές υπηρεσίες, κλπ.) και που θα αντανακλούν τα περιφερειακά/τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. τόσο η περιφερειακή πολιτική, η οποία υλοποιείται σήμερα μέσω του δ’ Κοινοτικού Πλαισίου ςτήριξης, όσο και η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης της ΚΑΠ δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση της περιφέρειας μέσω αυτών των επιλογών. ςτην περίπτωση που

αποδειχθούν επιτυχή, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των συγκεκρι-μένων περιοχών μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά τόσο στην κοινωνική και περιφερειακή συνοχή, όσο και στη μείωση των μακροοικονομικών και δημοσιονομικών ανισορροπιών.

Παραπομπές:

– bugazlo, J. (2011), ˝The Eurozone Crisis: looking through the financial fog with keynesian glasses , Real World Economics Review, Issue no. 58: 77-82.

– Caraveli, h. and E. Tsionas (2012), Economic Restructuring, Crises and the Regions: The Political Economy of Regional Inequalities in Greece, GreeSe Paper No. 61, hellenic observatory Papers on Greece and Southeast Europe, European Institute, london School of Economics, august.

– Καραμούζης, N. και τ. Αναστασάτος (2011), «η Ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας: Πηγές, Προοπτικές και ο Ρόλος των Επενδύσεων και των Εξαγω-γών», Οικονομία και Αγορές (Eurobank Research), τόμος vI, τεύχος 3, Οκτώ-βριος (www.eurobank.gr/research).

– Nayar, D. (2011), ˝The Financial Crisis, the Great Recession and the Developing World , Global Policy, vol. 2, Issue 1, January: 20-32.

– oltheten E., G. Pinteris and Th. Sougiannis (2003), ˝Greece in the European union: Policy lessons from two decades of membership , The Quarterly Review of Economics and Finance 43: 774-806.

– Πετράκος, Γ. (2009), «Περιφερειακές Ανισότητες και Επιλεκτική Ανάπτυξη: Οι Οικονομικές δυναμικές του Χώρου και οι Προϋποθέσεις Άσκησης Αποτε-λεσματικής Περιφερειακής Πολιτικής», στο βιβλίο 25 Κείμενα για το Σχεδιασμό και την Ανάπτυξη του Χώρου, ΠΑΝΕ-ΠΙςτηΜΙΑΚΕς ΕΚδΟςΕΙς ΘΕςςΑ-ΛΙΑς, Βόλος: 359-393.

– ςταθάκης, Γ. (2011), «η δημοσιονομική κρίση της ελληνικής οικονομίας», στο βιβλίο Οικονομική Κρίση και Ελλάδα, a. Βλάχου, N. Θεοχαράκης και δ. Μυλωνάκης (επιμέλεια), Gutemberg, Αθήνα: 193-205.

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε22

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Η κρίση ως κινητήριος δύναμητης Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης

  ›› της Φωτεινής Καλαντζή*

τα πρόσκαιρα θετικά στοιχεία σχετικά με την παραμονή της Ελ-λάδας στην ευρωζώνη, όπως επίσης και με την αλλαγή πλεύσης προς την επίλυση της δημοσιονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης στην Ευρώπη συνολικά, δεν αποτελούν επαρκή διαβε-

βαίωση για τη βιωσιμότητα της ευρωζώνης, αλλά και ούτε ανακούφιση για τους υπερχρεωμένους λαούς της ευρωπαϊκής περιφέρειας. υπάρχει διάχυτη διχογνωμία σχετικά με το μέλλον και τα επόμενα βήματα της ευρωζώνης και ανησυχία στις πολιτικές ελίτ των Βρυξελλών, οι οποίες ήταν βαθιά πεπεισμένες για τη σταθερότητα και τη μακροβιότητα της ευρωζώνης και του κοινού νομίσματος.

η αξιολόγηση της κρίσης χρέους στην Ευρώπη μπορεί να αποδώσει μια πραγματική εικόνα των παρελθοντι-κών ελλείψεων και λαθών, όπως και μελλοντικές εποικοδομητικές λύσεις μόνον εάν τεθεί μέσα στα πλαίσια μιας αξιολόγησης των πολιτικών επιλογών για τη χάραξη κοινής πο-ρείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). ςε συνάρτηση με αυτό τίθεται και το γενικότερο πλαίσιο του φιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου που ακολου-θήθηκε στην ευρωζώνη, το οποίο εκ των πραγμάτων και λαμβανομένης υπόψη της «χαμένης δεκαετίας»1 έχει αποτύχει. Εξάλλου, «μακροπρόθεσμα μια χρόνια κρίση θα προκαλέσει μό-νιμη ζημιά: παρατεταμένο, στάσιμο πληθωρισμό, οικονομική δυσπραγία στις χώρες με ελλείμματα, έλλειψη εμπιστοσύνης στην αξιοπιστία των κυβερνήσεων και το μέλλον του ευρώ…»2.

Οι αναποτελεσματικές πολιτικές που χαράχθηκαν μετά τη συνειδη-

τοποίηση της έκτασης της κρίσης σε συνδυασμό με τη διστακτικότητα των Γερμανών για ριζικές αλλαγές υπογραμμίζουν για μια ακόμα φορά την αναγκαιότητα μιας συνολικής και ρηξικέλευθης λύσης. η συνθετότητα, τα προβλήματα, αλλά και η θεμελια-κή φιλοσοφία της Ε.Ε. δεν επιτρέπουν μια βραχυπρόθεσμη και ευκαιριακή αντιμετώπιση της κατάστασης. Αυτό σημαίνει ότι η μονόπλευρη αντιμετώπιση της κρίσης μόνο με χρηματοπιστωτικούς όρους (π.χ. τα σχέδια λιτότητας για την περιφέρεια της Ευρώπης) είναι εμφανώς άκαρπη.

η απουσία συντονισμένης δημοσιονομικής πολιτικής αλλά και η έλλειψη μη-

χανισμών χρηματοδότησης χρέους από την ΕΚτ ήταν ένα από τα κυ-ριότερα συστατικά της αποτυχίας. «Απουσιάζει ιδιαιτέρως ένα ισχυρό κεντρικό ευρωπαϊκό Treasury, όπως και γενικότερα φαίνεται να λείπουν

οι θεσμικές δομές που θα επέτρεπαν τη λήψη αποφάσεων στο κρίσιμο πεδίο της οικονομίας. Είναι φανερή επίσης, η θεσμική δυσλειτουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής τράπεζας, η οποία, απουσία και ενός ισχυρού κοι-νοβουλίου, δεν λογοδοτεί επαρκώς, ενώ επιμένει μέσω των κατευθύνσεων της νομισματικής της πολιτικής σε μια μάλλον άκαμπτη στάση, την ώρα που η παγκόσμια κρίση απαιτεί περισσό-τερη επιθετικότητα και φαντασία στην οικονομική πολιτική»3. το χα-ρακτηριστικό της παραδοξότητας της Ε.Ε. είναι ότι η νομισματική ένωση προχώρησε με γοργά βήματα, αφή-νοντας τη δημοσιονομική βαλτωμένη. Πάνω από όλα όμως η πολυπόθητη πολιτική ολοκλήρωση, όραμα των θεμελιωτών των πρώτων ευρωπαϊκών κοινοτήτων είναι η αχίλλειος πτέρνα της Ε.Ε.. ςχεδόν 60 χρόνια μετά την υπογραφή της ςυνθήκης των Παρι-σίων, η Ε.Ε. προσπαθεί με νύχια και με δόντια να κρατηθεί ενωμένη κάτω από την ομπρέλα του ευρώ.

Πέρα από αυτό, προβλημα-τική διάσταση αποτελεί και η έλλειψη ουσιαστικής

αλλά και πολιτικά εκπεφρασμένης αλληλεγγύης στην ευρωζώνη. η αλληλεγγύη, που επιτυγχάνεται με κοινή συμμετοχή σε όλα, συμπε-ριλαμβανομένου του ρίσκου, ήταν και παραμένει σοβαρός μηχανισμός

* Οικονομολόγος-διεθνολόγος, υποψήφια Δρ. Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Π Ο Λ Ι τ Ι Κ η Κ Α Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ η Ε Ν Ο Π Ο Ι η ς η τ η ς Ε Ε 23

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

για την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση4. Εξαρχής όμως το θέμα της αλληλεγ-γύης ήταν προβληματικό, με τους Ευρωπαίους να καλούνται να κάνουν θυσίες για κάποιους, με τους οποίους δεν υπήρχε δυνατή αίσθηση κοινής ταυτότητας5.

ςτη δεδομένη στιγμή προέχει η άμεση λύση στη βαθιά κρίση και ο απεγκλωβισμός των

υπερχρεωμένων κρατών, συμπερι-λαμβανομένης της Ελλάδας. η συ-νταγή που έχει δοθεί μέχρι τώρα δεν πρόκειται να φέρει αποτελέσματα, όπως άλλωστε ήδη διαφαίνεται. Αυτό όμως, που έχει αρχίσει να γίνεται συ-νείδηση (αλλά όχι ακόμα πράξη) στην Ευρώπη είναι ότι επιβάλλεται μια πολιτική λύση, η οποία θα διευκόλυνε εκτός των άλλων την προσέγγιση του οράματος της πολιτικής ολοκλήρω-σης στους Ευρωπαίους και συνάμα θα άλλαζε τις ισορροπίες δυνάμεων στη διεθνή σκακιέρα. Άλλωστε το ευρωπαϊκό μοντέλο έχει υπάρξει παράδειγμα προς μίμηση από άλλες περιφέρειες του διεθνούς συστήμα-τος. η Ε.Ε. ασκεί μια μορφή «ήπιας ισχύος»6, κοινωνώντας πολιτικές και αξίες (όπως π.χ. βιώσιμη ανάπτυξη, δημοκρατία και συνεργασία υπό κοινά θεσμικά πλαίσια) και πραγμα-τοποιώντας «διάχυση» νορμών στα πλαίσια της κανονιστικής βάσης και διαφορετικότητάς της7.

ςτην παρούσα φάση όμως, η Ε.Ε. και πιο συγκεκριμένα η ευρωζώνη αποτελεί μάλλον παράδειγμα προς αποφυγή. το ευρώ είναι συνδεδεμένο με ανεργία και περιορισμένη ή μηδε-νική (σε κάποιες χώρες) ανάπτυξη. Επίσης, υφίστανται γιγαντωμένες εγγενείς ασσυμετρίες μεταξύ των κρατών μελών, γνωστές εξαρχής στους ιδρυτές της ευρωζώνης, οι οποίες συνιστούν έναν από τους βα-σικότερους λόγους για τα σχετιζόμε-να με «την Ευρώπη δύο ταχυτήτων»

αδιέξοδα στα οποία έχει περιέλθει η Ε.Ε.. Αυτή η ασύμμετρη συσχέτιση δύναμης ενίοτε καλλιεργείται μέσα στην Ε.Ε. (ακόμα και τώρα σε περίοδο κρίσης), όπου τα ισχυρά κράτη μέλη (π.χ. Γερμανία) διαμορφώνουν τους κανόνες του «διακρατικού παζα-ριού». Άλλωστε, σύμφωνα και με το μοντέλο της ορθολογικής κρατικής συμπεριφοράς, της θεωρίας του φιλελεύθερου διακυβερνητισμού, η ίδια η δημιουργία θεσμικών πλαισίων πραγματοποιείται προς όφελος της προώθησης συγκεκριμένων εθνικών συμφερόντων, όπου η διαπραγμά-τευση-παζάρι γίνεται θεμιτή και αξιόπιστη8.

ςε κάθε περίπτωση και με αυτούς τους όρους, το κοινό νόμισμα μπορεί να ορθοποδήσει ευνοώντας την κοι-νή ευημερία και ανάπτυξη μόνο αν υπάρξει βαθύτερη ολοκλήρωση στην Ε.Ε. ςε αυτό μπορεί να βοηθήσει μόνο η ξεκάθαρη πολιτική βούληση. τα χρόνια προβλήματα της ΕΕ (εθνικά συμφέροντα κρατών μελών, συνοχή, δημοκρατικό έλλειμμα, κτλ.) συνδυα-σμένα με τις παθογένειες της παγκο-σμιοποιημένης διεθνούς οικονομίας (αυξημένο ρίσκο στις χρηματοπιστω-τικές αγορές, ανεργία, κτλ) και με τα εσωτερικά προβλήματα των χωρών (εθνικό χρέος, ελλείμματα, διαφθορά, κτλ) πιέζουν άμεσα για λήψη αποφά-σεων που δεν πάρθηκαν εγκαίρως.

η κρίση μπορεί να λει-τουργήσει ως κινητήριος δύναμη της ευρωπαϊκής

ολοκλήρωσης και της πολιτικής ωρίμανσης στην Ε.Ε. Ήδη κάποιες μικρές αλλαγές δείχνουν τη διάθεση των Ευρωπαίων πολιτικών να απο-φύγουν την κατάρρευση του ευρώ ή την αποπομπή χωρών, με πρώτη την Ελλάδα. η καθησυχαστική προς τις αγορές απόφαση της ΕΚτ να αγο-ράσει απεριόριστο αριθμό ομολόγων του ευρωπαϊκού Νότου στις δευτε-

ρογενείς αγορές είναι δείγμα αυτής της διάθεσης και συνιστά κίνηση αποτροπής τυχόν κερδοσκοπικών επιθέσεων. Ίσως αυτές οι μικρές αλλαγές να οδηγήσουν σε μια επα-νίδρυση της Ε.Ε., η οποία αυτό που χρειάζεται είναι ένα πολιτικό όραμα για το μέλλον της Ευρώπης και όχι νομισματική αυστηρότητα γιατί αυτή από μόνη της δεν μπορεί να προσφέρει μακροβιότητα στο όνειρο της ευρωπαϊκής σταθερότητας και ενότητας. διαφορετικά υπάρχει και ο δρόμος ή ο κίνδυνος του οικονομικού εθνικισμού, της εσωστρέφειας και του απομονωτισμού.

Παραπομπές

1. Ernst & young, News Release, "a lost Decade for the Eurozone?" 27/9/2012 ht tp://w w w.ey.com/Publ icat ion/vwluassets/News_release_20120927_- _ a _ l o s t _ d e c a d e _ f o r _ t h e _Eurozone/$FIlE/News%20release%2020120927%20 -%20a%20lost %20decade%20for%20the%20Eurozone.pdf

2. The Economist. "Charlemagne ‘The other moral hazard’", 29/9/2012. http://www.economist.com/node/21563741

3. Ξενάκης, δ. και Πελαγίδης Θ., (επ.), (2009), Παρεμβάσεις για την Ευρώπη, Εκδ.Παπαζήση.

4. heinrich böll Stiftung, (2011), ˝Solidarity & Strength: The Future of the European union", Publication series on Europe, vol.6.

5. Dyson, k. & Featherstone, k., (1999), "The Road To maastricht: Negotiating Economic and monetary union", oxford: oxford university Press.

6. Για εκτενή ανάλυση του όρου βλ. Nye, Joseph. S.Jr. (2005), "Soft Power: The means To Success in the World Politics", Public affairs.

7. Ian manners (2002), "Normative Power Europe: a Contradiction In Terms?", Journal of Common market Studies, 40 (2)., pp.235-58.

8. andrew moravcsik & Frank Schimmelfennig, (2009), "liberal Intergovernmentalism" in antje Wiener & Thomas Diez, eds. European Integration Theory, oxford: oxford university Press.

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς24

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Global Economic Financial Crisis and Eu/China Relations

Time for the Great SwapA Test Case for Greece

  ›› By Dinos Stasinopoulos*

This note analyses the global economic/financial crises, it’s impact on Greece and examines the opportunities for reinforced Eu/China relations and in particular in the context of China/Greece coop-eration.

I. Introduction. The financial/eco-nomic crisis - The Greek Problem

a review of the economic press over the last 2-3 years reveals that policy reaction

to the global economic crisiswas not comprehensive and lacked systemic consideration.

Some analysts blamed Wall Street’s greedy bankers with their in-novative financial instruments, while others, cited homeowners who con-tracted loans that they could not af-ford. The role of bankers is well docu-mented. Non traditional or innovative instruments were developed in the uS and uk mainly through new financial schemes and the absence of regulatory oversight allowed this lend-ing practice to prosper as a result financial markets moved beyond their origi-nal function of facilitating cross-border trade and in-vestment to experimenting

with new risky schemes which con-tributed substantially to the crisis.

Initial efforts by policy makers centred on reforming banking regu-lations andintroducing surveillance mechanisms and stress tests for banks.Eu leaders are now seeking solutions as the global policy debate shifts from purely banking to tackling real economy issues of public debts. although the crisis started in the uS, it has since become global. The im-pact in particular in countries in the periphery of the Eu such as Greece, has been substantial. Rising unem-ployment, and large public debts have exposed weaknesses in the economic governance of the Eu.

more than any other Eu country, Greece has slid into a serious finan-cial crisis.a large budget deficit and high level of government debt have raised questions regarding the sus-tainability of the country’s public finances. The real cause of Greece’s problem is a long period of fiscal in-discipline and weak competitiveness. although financial assistance was gi-vento Greece to stabilise markets and help debt restructuring, European leaders feel that resources through ImF ant the Eu are not sufficient to bail out Greece and that additional resources should be sought out. In this context the role of China in the framework of its relations with the Eu is of paramount importance.

II. Economic Interdependence and EU/China Cooperation - The Great Swap

In the early 1990’s the world began to acknowledge China’s rising economic

power. Fast growing exports allowed China to build a resi l ient command and control economy andsince it’s accession to the World Trade organisation (WTo) China has emerged as the world’s third economy and the biggest

* Formerly with the European Commission

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς 25

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

exporter in the global economy.China’s relations with the Europe-

an union have become very close 1. The Eu’s open economy has been an important contribu-tor to China’s growth and in turn the Eu has bene-fited from the growth of the Chinese economy (2). Despite growth over 30% last year trade re-lations have been char-acterised by concerns over Chinese dumping and Eu protectionism. The Eu ‘s main concern is the inequity of its busi-ness relations. China pro-vides subsidies in the form of grants, cheap credit from state-owned banks and tax breaks to vari-ous industry sectors.

The Eu wants to ensure that Chi-na trades fairly, respects intellectual property rights and WTo commit-ments. on balance, most European countries view China’s economic rise as an opportunity as they believe that the economic transactions lessens the risk for trade policy conflicts. Europe, prefers dialogue and has shunned confrontation and rejected calls to close the door to Chinese imports.

There is a long standing demand that China be granted market econ-omy status by the Eu, which will give China more favorable treatment in some trade dispute cases. however, Eu reluctance to recognize China’s market economy status has a been a source of continuous tension de-spite China’s efforts in complying with WTo requirements, reforming state-owned companies and improv-ing corporate governance3.

The current economic difficul-ties and the inadequacy of exist-ing arrangements have reinforced the search of new forms of global

economic management. China’s ris-ing economic and strategic power and accumulation of exchanges re-serves have given her increased clout on the international scene and an important role in the management of the global system(4). The present economic and financial crisis has also increased the need for reinforced co-operation between the Eu and China (5). because the global economy has become so interdependent China has every interest in a stable Eu economy and many analysts feel that the time has come for the great swap between the Eu and China (6). as the Eu policy advances with fiscal integra-tion and the introduction of a Euro bond China should contribute more in dealing with the Eu crisis by us-ing its substantial foreign currencies reserves to buy more European se-curities. This option would become more attractive if the Eu extends its financial stabilization mechanism and creates Euro bonds.

In the october 2011 summits the Eu agreed on a strategy to deal with the eurozone’s debt

crisis. It is hoped that as the Eu is putting its house in order

financially and fiscally will take an important step in

recognizing China’s market economy status thereby giving to China more protection againsttrade defense cases. Chinese officials have recently said that China is willing

to consider using its $ 2.7 trillion overseas investment

fund to help bail out debt-ridden Eu countries (7) It is

opportune for the Eu to grant China free market economy status

and in concertation with other countries give China a greater say in the International monetary Fund. Changes in Eu and China’s regulatory frameworks for investment, market opening and ownership of companies are required(8).

III. China /Greece relations –a Test Case for the Great Swap

China and Greece established relations in 1972 and cooperation in the past

few years has been developing very fast. bilateral trade volume reached a record 435 billion uS dollars in 2010 with an increase of 18.5% over 2009. China considers Greece an ideal place to invest since Greece links Europe with other continents. Greece provides China with a gateway to Northern,, Eastern and Western Europe and there are great possibilities for South Eastern Europe, the black Sea, asia and africa(9).

During the last two years China and Greece have signed various agree-

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς26

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

ments covering strategic sectors such as shipping, shipyards, telecommuni-cations, banking, tourism and infra-structure construction projects and cultural exchanges(10). quite appropri-ately a special attention was given to shipping and tourism which account for around 30 % of the Greek GDP.

Greece is a global leader in ship-ping, with more than 4000 ships and 15 % of the world’s total moving ca-pacity. In march 2011 the two sides signed a bilateral «action plan» to in-crease Sino-Greek port cooperation and provide funding for the construc-tion of Greek ships in Chinese ship-yards. Since 2000, Greek ship owners have ordered nearly 500 vessels from China, of which 155 have already been delivered. Chinese investments are concentrated in sectors such as prod-uct assembling, road transport, ship-ping and logistics. The Port of Piraeus is already an important hub for Chi-nese goods bound for Europe. China ocean Shipping Company (freight group), CoSCo, is already in charge of a container operation projects in Piraeus. Two maxi-jetties, including freight handling were leased for 35 years to the Chinese company CoS-Co. The Chinese also are looking to Greece as the main hub for cruising in the mediteranian.

Discussions are under way on the possibilities for Greek shipping com-panies to be listed on the Shanghai Stock Exchange. Cooperation be-tween maritime education institu-tions in Greece and China is well un-der way and a Greek company Costa mare has funded the expansion of the Shanghai maritime university.

The signing of a China-Greece cooperation memorandum in June 2010 led to seminars being organised in athens in December 2010 held in which senior executives of leading Chinese shipping companies par-

ticipated. bilateral cooperation and-know-how exchange in the shipping sector were the main subjects of the seminars.

These seminars were compliment-ed with visits to the Piraeus Port au-thority, adjacent shipyards, the mer-chant marine academy and shipping companies’ headquarters.

Greece Telecom operator, and Greek shipping, shipbuilding and banking companies and their Chinese counterparts are involved in harbour construction, marine technology and banking and telecommunications co-operation. In June 2011 the Chinese and Greek Chambers of Commerce agreed to intensify their efforts in the context of an active and targeted promotion of business, investments and the further development of trade relations.

Tourism is another important area for cooperation. The two sides also signed an agreement on simplification of the visa regime of both countries. In 2010 10000 Chinese tourists visited Greece and both sides aim to boost these figures. In may 2011, air China inaugurated its first direct flight from beijing to athens with stop-over in munich.

In may 2011, the Chinese bCI (business Confucius Institute) and the Greek IobE (Foundation for Econom-ic and Industrial Research) organised in athens the first hellenic-Chinese business Partnership Conference in which leading academics, financiers, entrepreneurs and key stakeholders participated.The conference explored new ways for business and financial cooperation between Greece and China. In may 2011 a five-year coop-eration agreement on quality, hygiene and safety of farm products and foods was signed. It is aimed at facilitating Greek farm and food products to the Chinese markets. The accord covers

mutual exchange of information and know-how in the management and operation of certification systems, mutual recognition of production systems and quality certification for cross-border control of agricultural products hygiene and safety.

VI. Possibilities for further China/Greece cooperation

The important Chinese presence in Greece provides an opportunity for Greece

to improve its understanding of the strengths of the Chinese business sector in order to benefit from improved productivity and transfer of technology in sectors that are critical to Greece’s long-term development strategy (11).

The Chinese economic model is export-driven and under its state di-rected economy and relatively closed financial system China has accumu-lated substantial reserves and was less affected by the economic/financial crisis faced by other countries.

although China’s economic model does not provide answers to all of Greek problems, some elements of state capitalism as it is applied in China may provide policy options for Greece ‘s lack of competitiveness. China’s cooperation with Greece could potentially be reinforced as Greece’s debt financing requirements have increased and China has a great potential to further assist Greece in economic development (12).

Greece is currently undertaking a major privatisation effort and will sell a EuRo 50 bn portfolio of state assets including buildings, ports and the abandoned athens airport. This effort may provide some answers to the indebtedness of Greece by provid-ing the cash to pay down the debt.

In addition to China’s involvement

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς 27

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

in the Port of Piraeus there is a similar project in the Port of Thessaloniki in which China’s expertise is urgently needed.

Cooperation in the development of the Greek railways system is an-other possibility. a major railway line linking athens with Thessa-loniki, consists of a standard gauge double track and covers a distance of 520 kilometres. This line is urgently in need of infrastructure and operations upgrading to reduce travel time and improve passenger comfort.

on 8 December 2011, Greece launched a massive tender to attract international investors to one of Eu-rope’s biggest real estate projects, the former athens airport of hellenikon. located within the greater athens area the site is close to the heart of athens, with direct access to the ae-gean islands and a short flight from most major European and middle East destinations. The Greek govern-ment intends to redevelop the site into a mixed-use location of national significance and enhance the attrac-tiveness of the athens area as a tour-ist destination and as a business and leisure centre. The project would in-volve substantial construction work and funding possibilities, making it an ideal project for further economic cooperation of China in Greece. In the energy sector, China Three Gorges, a resource-hungry energy producer has recently bought a stake in Energias de Portugal and is further looking for bargains in Greece from the state as-sets that Greece is willing to sell.

In 2010/2011 Greece and China signed various memoranda of un-derstanding pledging to stimulate further investments and purchase Greek bonds at a later date. Greece needs both investments and the sale of bonds to meet the conditions of the Eu/ImF bailout.

VII. Conclusion

The above analysis indicates that China/Greece relations provide an interesting

test case of mutually satisfactory cooperation. Greece because of its strategic location is an ideal place for China to invest. Important investments have already been made in the Port of Piraeus, an important hub for Chinese products to Europe.

China’s rising economic and stra-tegic power and accumulation of exchanges reserves have given her increased clout on the international scene and an important role in the management of the global system. because the global economy has be-come so interdependent China has every interest in a stable Eu economy and many analysts feel that the time has come for the great swap between the Eu and China especially in the case of Greece where the financial needs are greater than the other Eu countries

It is suggested that the Eu take an important step in recogniz-ing China’s market economy status thereby giving to China more protec-tion againsttrade defense cases and in concertation with other countries give China a greater say in the Inter-national monetary Fund.

China in return should provide more funds toGreece and invest more in other parts of Greece as she looks for liquidity and reasonable returns in return for greater access to Greek markets.

There already encouraging signs that the elements for the swap are there. China’s leaders have on many occasions over 2011 voiced strong support for the measures taken by the Greek government to contain the debt crisis and are urging Greece to proceed faster in liberalising markets

and the business environment and re-forming the public sector. China also demands more clarity on how Greece is dealing with the debt problems in exchange for support. It should be stressed that the Greek government has made substantial efforts to meet Chinese demands for substantial reforms involving simplification of administrative procedures, more re-laxed labour laws and legislation and increased productivity in the Greek private and public sector.

Footnotes

(1), Jing men, “building a long -term Eu-China Relations” in Finn laursen (ed) The Eu in the Global Political Econ-omy (Peter lang, 2009) pp,219-236.

(2) European Commission-Directorate General for Trade-China bilateral re-lations. Periodic Publication

(3)”China maturing under WTo Rules” Special Report in China Today vol 60,No 12, December 2011

(4) Jing men, “Will the Financial Crisis make China a Superpower?” NaTo Review, July 2009´

(5) Eu’s China Policy Paper of 2006, “ Eu-China: Closer Partners, Growing Responsibilities,” Com (2006) 631 fi-nal.

(6) leigh Phillips, “Eu recovery from debt crisis “vital” to Chinese investments Eu observer 17 June 2011.

(7) leigh Phillips “China will continue to buy European Debt” Eu observer 21 June 2011.

(8) John Fox and Francois Godemont “a Power audit of Eu-China relations”, Policy report ECFR, 2010.

(9) “China’s Top political advisor, Jia qing-lin stresses trade ties with Greece” CRI English 25 october 2011.

(10) main sources of information on Greece/China cooperation were “ In-vest in Greece”- various Newsletters 2010-2011.

(11) additional Information on Greece China Cooperation was provided by the hellenic-Chinese Chamber of Commerce and Industry based in athens.

(12) China sees investment opportunities despite Greek crisis 26-1-2012 kathi-merini, Greek newspaper.

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς28

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Power of groups in international relationsWhat the analysis of TDI measures tell us

The following paper is attempt-ing a statistical analysis of the main defensive WTo trade remedy measures vis-à-vis

three “sectorial power grouping re-gional trade blocs” (trade blocs).

Power in international relations

Power in international relations is defined in several different ways:

as a goal of states or leaders; as a measure of influence or control

over outcomes, events, actors and is-sues;

as reflecting victory in conflict and the attainment of security; and,

as control over resources and capa-bilities.

modern discourse generally speaks in terms of state power, indicating both economic and military power. Entities other than states can also acquire and wield power in international relations. Such entities can include multilateral international organizations, military alliance organizations (i.a. NaTo), multinational corporations and non-governmental organizations.

Scholars principally use «power» in terms of an actor’s ability to exercise influence over other actors within the international system. This influence can be coercive, attractive, cooperative, or competitive. mechanisms of influence can include the threat or use of force, economic interaction or pressure, diplomacy, and cultural exchange. un-der certain circumstances, states can organize a sphere of influence or a bloc within which they exercise predomi-nant influence.

Regulation of international trade

Traditionally trade was regu-lated through bilateral treaties between two nations. For cen-

turies under the belief in mercantilism most nations had high tariffs and many restrictions on international trade. In the 19th century, especially in the uk, a belief in free trade became paramount. This belief became the dominant think-ing among western nations since then. In the years since the Second World War, multilateral treaties like the Gen-eral agreement on Tariffs and Trade (GaTT) and World Trade organization (WTo) have attempted to promote free trade while creating a globally regulated trade structure. These trade agreements have often resulted in discontent and protest with claims of unfair trade that is not beneficial to developing countries.

Free trade is usually most strongly supported by the most economically powerful nations, though they some-time engage in selective protectionism for those industries which are strategi-cally important such as the protective tariffs applied to agriculture by the uSa and the European union. The Netherlands and the uk were both strong advocates of free trade when they were economically dominant, today the uSa, the uk, australia and Japan are its greatest proponents. however, many other countries (such as India, China and Russia) are in-creasingly becoming advocates of free trade as they become more economi-cally powerful themselves.

Trade defence measures are policies that permit tariffs or other trade restric-

tions to prevent or correct injury to domestic industry due to imports. most common (and WTo-permitted) forms are safeguards, anti-dumping (aD) du-ties and countervailing (aS) duties.

Organizations and Groups

The group of eight1 (g8, and formerly the G6 or Group of Six and also the G7 or Group of

Seven) is a forum, created by France in 1975, for governments of six countries in the world: France, Germany, Italy, Japan, uk, and uSa. In 1976, Canada joined the group (thus creating the G7). In 1997, the group added Russia thus becoming the G8. In addition, the European union is represented within the G8, but cannot host or chair. The concept of a forum for the world’s major industrialized democracies emerged following the 1973 oil crisis.

all eight of the G8 countries are amongst the fifteen top-ranked leading export countries. The uSa, Germany, Italy, France, Japan and Russia are among the top 10 countries with the largest gold reserves. Some of the world’s twenty-five largest stock exchanges by traded value and market capitalization are in G8 countries (uSa, Japan, uk, France, Canada, Germany,

1. www.g8.utoronto.ca (G8 Information Centre)

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς 29

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Italy). The G8 countries represent seven of the ten largest economies by nominal GDP (Russia is not one of the ten larg-est economies by nominal GDP but has the seventh largest GDP at purchasing power parity (PPP). The 2nd and 3rd largest oil producers (uSa and Russia) and the country with the 2nd largest re-serves (Canada) are in the G8. Seven of the nine largest nuclear energy produc-ers are in the G8 (uSa, France, Japan, Russia, Germany, Canada, uk.) The 7 largest donors to the united Nations budget for the 2009 annual fiscal year are in the G8 (uSa, Japan, Germany, uk, France, Italy, Canada).

Bric (typically rendered as «the bRICs» or «the bRIC countries») is a grouping acronym that refers to the countries of brazil, Russia, India, and China that are deemed to all be at a similar stage of newly advanced economic development. The term was coined by an investing bank in a paper arguing that the economic potential of brazil, Russia, India, and China is such that they could become among the four most dominant economies by the year 2050. The bRIC acronym has come into widespread use as the first symbol of the shift in global economic power away from the developed G7 economies toward the developing world.

These countries encompass over 25% of the world’s land coverage and 40% of the world’s population and hold a combined GDP (PPP) of 15.435 trillion uS dollars. on almost every scale, they would be the largest entity on the global stage. These four countries are among the biggest and fastest growing emerg-ing markets. Two are manufacturing based economies and big importers (China and India), but two are huge exporters of natural resources (brazil and Russia). The bRIC countries met for their first official summit on 2009.

The next eleven (or n-11) are eleven countries—bangladesh, Egypt, Indonesia, Iran, mexico, Nigeria, Paki-stan, Philippines, South korea, Turkey, and vietnam—identified by an invest-ment bank as having a high potential of becoming the world’s largest economies in the 21st century along with the bRICs. The bRICs include 1 Developed country (South korea), 3 Newly Indus-trialized countries (mexico, Turkey & Philippines) and 7 Developing countries (Egypt, Indonesia, Iran, Pakistan, viet-nam, Nigeria & bangladesh).

The group inventor did not argue that the N-11s would organize them-selves into an economic bloc, or a formal trading association, as the European union has done. until now, there are no indications that the «eleven countries have been seeking to form a ‘political club’ or ‘alliance’», and thereby convert-ing «their growing economic power into greater geopolitical clout».

The Statistical Portrait

The portrait of the selected trade blocs activity in the area of the TDI proceedings since 2003

was constructed on the basis of publicly available information obtained from official WTo documents reported to the relevant Committees2. It should be noted that the quality of data available across countries varies substantially and to the extent that county notifica-tions were unclear, there are likely to exist some inconsistencies.

The database contains information for 2638 cases at different stages of the proceedings, notably 2318 anti-dumping, 166 anti-subsidy and 152

2. Reports are available through the WTo “Documents online” website at http://docsonline.wto.org/

safeguards measures or 215 on-going investigations, 81 cases with provisional and 1282 with definitive measures, 444 terminations (with and/or without pro-visional measures) and 613 expirations/revocations (following an interim and/or expiry review).

Statistics for Non-WTo countries (i.a. algeria, Iran, kazakhstan, Russia) as importers by definition are not avail-able in the WTo secretariat, thus in the table below there are data available only in their capacity as exporters.

Throughout this paper, proceed-ings are counted in accordance to the WTo methodology, notably by looking at the product investigated, country concerned and type of investigation (aD or aS).

Exporting Trade Bloc

Importing Trade Bloc Type G8 BRIC N-11 Grand

Total

G8AD 175 177 83 435

AS 35 56 21 112

BRICAD 220 187 114 521

AS 3 3 0 6

N-11AD 104 175 61 340

AS 2 1 0 3

Total by proceeding type

AD 499 539 258 1296

AS 40 60 21 121

Grand Total AD/AS 539 599 279 1417

The case distribution among the three proceeding types is bigger than 88% of anti-dumping cases in compari-son to around 6% of anti-subsidy and safeguard cases.

In relation to anti-dumping proceedings, all three trade bloc are equivalent users of the instruments, whereas for anti-subsidy cases G8 has a “usage monopole” of 93%.

Trying to further interpret the data of the above table, we present a series of conclusions alongside these corroborat-ing arguments:

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς30

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

tdi as a trade tool for higher pow-er grouping trade blocs

In the multilateral trade system, weight is closely linked to econom-ic and political influence as well as to the ability of speaking with a unique voice.

Statistics shows that trade blocs with higher industrial GDP (i.a. G8) con-tribute also the highest number of complaints probably because the rule of law is more widely used.

higher power grouping trade blocs recourse to higher number of TDI measures. The inter-group rivalry rose from ca. 20% for N-11 countries to ca. 30% for the bRICs and to ca. 40% for G8 countries. at the same time the rivalry against other trade blocs lower according to the level of the competitor power group.

tdi as a trade tool for multi-na-tional corporations

Trade flows have not followed the-oretical econometric models, but rather the internal economic and wider political considerations of the nations, their alliances and their industries .

65.000 multinationals with 850.000 affiliated companies dominate inter-national production and trade. Their strengths rein force by alliance net-works, enable them to influence the trade policies of their countries of origins and of international organ-isations. of the 100 major multi-nationals, 53 are European and 23 american.

There is a polemic whether multina-tionals, due to their size, are able to use easier the TDI vis-à-vis the SmEs, as well as whether the countries that accommodate them are more likely to open TDI investigations. The fig-ures seem to corroborate the truth of this argument.

tdi activity balance higher at anti-dumping side

Even though anti-subsidy is often sur-rounded by significantly less contro-

versy than anti-dumping given the political consensus that subsidisation can lead to unfair distortions in trade, industry seems to have difficulties in putting complaints together.

Safeguard activity is equally low, but this is mainly because safeguards are “legal protectionist measures” and thus investigating authorities tend to resort to them less often.

Nevertheless for both type of cases, there is a need for higher number and better trained resources from the side of the investigating authorities.

Conclusions for further research

This paper presented a portrait of the differences in the usage of the main defensive trade remedy

proceedings by “sectorial power group-ing regional trade blocs”.

against the background of the com-mon multilateral framework, they still exist significant differences between the trade remedy practices of the divers’ trade blocs.

The analysis showed that the com-petitiveness of a higher power grouping trade bloc is translated to a higher TDI activity and in a milieu that harbours the majority of the multi-national cor-porations.

The explanation why anti-subsidy and safeguard activity remains mar-ginal compared to anti-dumping may be linked to the fact that these investiga-tions require higher number and better trained resources both from the side of the industry as well as from the side of the investigating authorities.

The author hopes that the trade bloc approach will spawned additional research, thus improving transpar-ency and allowing for better scientific understanding over the implications of the main defensive trade defence policy instruments in a multi-lateral trading system.

Keywords: WTO, TDI, AD, AS, G8, BRIC, N-11, Trade bloc, Power grouping, Trade remedy measures

selected websites:

Tackling Unfair Trade - The European Union trade remedies site

WTO Trade Topics – The World Trade Organisation Trade topics site

Global Antidumping Database - Data of major us-ers collected by Chad Bown in conjunction with the World Bank.

GS Global Economic Website – Economic research from the GS Institutional Portal

indicative bibliography:

Inama, S. and Vermulst, E. (1999), «Customs and Trade Laws of the European Community», Kluwer Law International.

Mueller, Wolfgang, Khan, Nicholas and Scharf, Ti-bor, (2009), «EC and WTO Anti-dumping Law: A Handbook», New York: Oxford University Press.

Wikimedia Foundation contributors (2009), Terms of Use [Internet], Wikimedia Foundation.

WTO (2009), «World Trade Report 2009: Trade pol-icy Commitments and Contingency Measures», World Trade Organisation.

Endnotes

It ought to be noted that all information presented in this paper is considered to be of a preliminary nature and users should contact the relevant competent authorities and other public or private organisations for further details or advice concerning any particular course of action.The paper does not reflect the official position of the European Commission. Neither the European Com-mission nor the author or any person acting on their behalf is responsible for the use which might be made of the information contained herein.

Christos Bezirtzoglou was born in Athens (Greece) in 1966. He studied Physics with specialisation in Electronics and Computers. He worked as a trainer and consultant in Information and Communica-

tion Technologies for ten years.

In 1994 he moved to Brussels (Belgium) to join the European Commission, where he occupied different posts both in policy Directorates-General (Environment, Competition, Regional Policy & Trade) as well as in policy coordination (Secretariat-General & Cabinet of Commissioner for Employment and Social Affairs).

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς 31

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Από την πλασματική ανάπτυξη στην πραγματική παραγωγή

Ριζική μεταρρύθμιση της οικονομίας

 ››  By Matthias Kelm, Ph.D. cantab.

η κρίση η οποία μαστίζει την Ελλάδα είναι πρωτογενώς πολιτική και δευτερογενώς οικονομική. Κάθε λύση του οικονομικού προβλήμα-τος προϋποθέτει τη λύση του πολιτικού προβλήματος και πρέπει να του αρμόζει, γιατί τα δύο συστήματα αλληλοεξαρτώνται.

το πολιτικό σύστημα της μεταπο-λίτευσης ήταν και συνεχίζει να είναι ένα σύστημα αναδιανομής πλούτου προς τους ίδιους τους πολιτικούς και τους κομματικούς πελάτες του στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Ως ανταλλάγματα για την ανοχή της δικής της διαπλοκής, η άρχουσα ολιγαρχία έδινε στα κατώτερα στρώ-ματα του πελατειακού συστήματος αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις, διορισμούς και διαμεσολαβήσεις, ανοχή σε διαφθορά, φοροδιαφυγή, λεηλασία δημοσίου χρήματος και διάφορες μορφές αυθαιρεσίας. το οικονομικό σύστημα που αντιστοι-χούσε σε αυτό το πολιτικό σύστημα χαρακτηρίσθηκε από τη διεκδίκηση εισοδημάτων με πολιτική πίεση αντί αυξημένης παραγωγικότητας, κατα-νάλωση αντί επένδυσης, δανεισμό αντί αποταμίευσης, κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα αντί καινοτο-μίας, κρατικά μονοπώλια, ιδιωτικά ολιγοπώλια και κλειστά επαγγέλματα αντί ανταγωνισμού σε ανοιχτές αγο-ρές, και πλασματική ανάπτυξη αντί

πραγματικής παραγωγής. Επειδή ο παρεμβατικός έλεγχος της οικονο-μίας από το πελατειακό κράτος δεν δημιουργούσε ένα σταθερό περιβάλ-λον, φιλικό στις επενδύσεις και στην ανταγωνιστική επιχειρηματικότητα, και τα απαιτούμενα και μοιρασμένα εισοδήματα ήταν συνήθως πάνω από τις δυνατότητες της οικονομίας, το σύστημα της πλασματικής ανάπτυ-ξης οδηγούσε γρήγορα σε υψηλό πληθωρισμό, υποτίμηση του νομί-σματος, και από το 1980 σε μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα καθώς και την αύξηση του δημόσιου χρέους. η είσοδος της Ελλάδας στο ευρώ μείωσε τους τόκους και διευκόλυνε για κάποια χρόνια τον εξωτερικό και εσωτερικό δανεισμό, αλλά έκλεισε τον εύκολο δρόμο του πληθωρισμού και της υποτίμησης για την πλασμα-τική τακτοποίηση των υπερβολικών απαιτήσεων. η σταθερότητα της ισοτιμίας μεγάλωσε τα εξωτερικά ελ-λείμματα, ενώ η αδυναμία να τυπωθεί χρήμα όπως παλιά, οδηγούσε τελικά το πολιτικό και οικονομικό σύστημα

της χώρας στη χρεοκοπία.Όπως το πολιτικό σύστημα χρει-

άζεται μια ριζική μεταρρύθμιση βασι-σμένη στις αρχές του δημοκρατικού Κράτους δικαίου, έτσι και το οικονο-μικό σύστημα χρειάζεται μια ανάλογη ριζική μεταρρύθμιση βασισμένη στις αρχές μιας παραγωγικής οικονομίας. Και στα δύο συστήματα χρειάζονται διαφάνεια, περιορισμός εξουσίας και συμμετοχή πολιτών. Ένα οικονομικό σύστημα που έχει δημιουργήσει ευ-ημερία, απασχόληση και κοινωνική συνοχή στη Γερμανία και σε άλλα κράτη της Ευρώπης είναι το μοντέλο της Κοινωνικής Οικονομίας της Αγο-ράς. Αυτό το μοντέλο βασίζεται σε επτά συνιστώσες αρχές (W. Eucken, Grundsätze der Wirtschaftspolitik, 1952), οι οποίες μπορούν να χρησι-μοποιηθούν ως χάρτης-οδηγός για τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις της Ελληνικής οικονομίας, και έχουν ως εξής:

λειτουργικό σύστημα τιμών

Κάθε σύγχρονη οικονομία βα-σίζεται στον καταμερισμό της εργασίας μεταξύ πολλών οικο-

νομικών μονάδων και νοικοκυριών που

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς32

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

παίρνουν εκατομμύρια αποφάσεις για αποταμίευση, επένδυση, παραγωγή και κατανάλωση κάθε μέρα. Ο συντο-νισμός όλων αυτών των αποφάσεων πρέπει να γίνει είτε κεντρικά από το κράτος (σοσιαλιστικό σύστημα κε-ντρικού σχεδιασμού το οποίο απέτυχε όπου εφαρμόστηκε) ή αποκεντρωμένα από το σύστημα τιμών (οικονομία της αγοράς). Ευέλικτες τιμές ενημερώνουν όλους τους παραγωγούς για αλλαγές στη διαθεσιμότητα πόρων και στις προτιμήσεις των καταναλωτών, και οδηγούν τους σπάνιους οικονομικούς πόρους σε παραγωγικές χρήσεις. Αν υπάρχει ανταγωνισμός, το σύστημα τιμών δημιουργεί δυνατά κίνητρα για τη βελτίωση προϊόντων και υπηρεσιών, και περιορίζει την εξουσία των επιχει-ρήσεων πιο αποτελεσματικά από κάθε κρατικό έλεγχο. η καθοδήγηση της οικονομικής δραστηριότητας από το σύστημα τιμών είναι ο βασικός λόγος για την υψηλότερη παραγωγικότητα της οικονομίας της αγοράς σε σχέση με τον κεντρικό σχεδιασμό. Για αυτό η οικονομική πολιτική πρέπει να πραγματοποιεί τους κοινωνικούς, οικο-λογικούς ή άλλους στόχους της χωρίς να χειρίζεται τις τιμές. ςτην Ελλάδα και αλλού, κρατικές επεμβάσεις όπως κατοχύρωση μονοπωλίων και άλλων περιορισμών του ανταγωνισμού, ανώ-τερες ή κατώτερες τιμές, ελάχιστες αμοιβές ή ελάχιστα ποσοστά κέρδους όχι μόνο δημιουργούν ευκαιρίες για πελατειακές συναλλαγές, αλλά βλά-πτουν τη λειτουργία της παραγωγικής οικονομίας.

Σταθερό νόμισμα

Ο πληθωρισμός βλάπτει τη λειτουργία του συστήματος τιμών. δημιουργεί πλασμα-

τικά κέρδη, προκαλεί μη παραγωγικές επενδύσεις, ευνοεί τους οφειλέτες και τους πλούσιους εις βάρος των αποταμιευτών και των φτωχών (που

δεν έχουν ακίνητα, χρυσό και επεν-δύσεις στο εξωτερικό), και επιτρέπει την πλασματική και μη διατηρήσιμη ανάπτυξη που χαρακτήριζε την Ελ-ληνική οικονομία των προηγουμένων δεκαετιών. το ευρώ είναι το πρώτο σχετικά σκληρό νόμισμα που απέκτη-σε η Ελλάδα μετά τον χρυσό. Ακόμα και στην πιθανή περίπτωση όπου η φαυλότητα του σημερινού πολιτικού συστήματος μας οδηγήσει στην επίσημη στάση πληρωμών, δεν μας συμφέρει να εγκαταλείψουμε το ευρώ. η δραχμή θα είναι σύντομα η επιλογή όλων αυτών που πιστεύουν ακόμα ότι μπορούν να αποφύγουν τις αλλαγές που χρειάζονται και στην πολιτεία και στην οικονομία.

Ανοιχτές αγορές

Χωρίς ελεύθερη πρόσβαση σε κάθε αγορά για όποιον συμπληρώνει τις προϋποθέ-

σεις, δημιουργούνται ολιγοπωλιακές θέσεις εξουσίας και εξασθενούν τα κίνητρα για καινοτομία και βελτίωση προϊόντων και υπηρεσιών. Για την Ελ-λάδα αυτό σημαίνει άνοιγμα όλων των κλειστών αγορών και επαγγελμάτων χωρίς εξαιρέσεις, άμεσο ξεκίνημα νέας επιχείρησης, επαγγελματικής δραστη-ριότητας ή επένδυσης με απλή δήλωση χωρίς δικαιολογητικά (μόνο έλεγχος προϋποθέσεων εκ των υστέρων).

Ιδιοκτησία

Προϋπόθεση για την αποκε-ντρωμένη λήψη οικονομικών αποφάσεων στην οικονομία

αγοράς είναι τα ιδιωτικά μέσα παρα-γωγής. το κράτος δεν είναι επιχειρη-ματίας αλλά διαιτητής που εξασφα-λίζει την ισχύ των ίδιων κανόνων για όλους, ενισχύει τον ανταγωνισμό και αποτρέπει ιδιωτικές θέσεις εξουσίας που βλάπτουν άλλες επιχειρήσεις, καταναλωτές ή εργαζομένους. Για την

Ελλάδα αυτό σημαίνει ριζική ιδιωτι-κοποίηση κρατικών δραστηριοτήτων (π.χ. καθαριότητα) και επιχειρήσεων (δΕΚΟ), σκληρή εποπτεία του ανταγω-νισμού, φορολογία μόνο του εισοδήμα-τος, όχι της περιουσίας (π.χ. ακίνητα).

ελευθερία συμβάσεων

Για να εφαρμόζουν τις οικονο-μικές αποφάσεις τους, επιχει-ρήσεις και νοικοκυριά πρέπει

να είναι ελεύθερα να κλείσουν όποια εθελοντική συμφωνία θεωρείται επω-φελής και από τις δύο πλευρές, χωρίς να επιβάλλει ο νόμος κάτι άλλο, εκτός αν η συμφωνία περιορίζει τον αντα-γωνισμό ή βλάπτει με άλλο τρόπο τα δικαιώματα τρίτων. Για την Ελλάδα αυτό σημαίνει κατάργηση όλων των περιορισμών του ανταγωνισμού και μέγιστη ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις, για να δημιουργούνται θέσεις εργασίας όσο εύκολα γίνεται.

προσωπική ευθύνη

ςυνήθως μόνο αυτός που ευθύ-νεται πλήρως για τις συνέπειες των πράξεών του θα πράξει

υπεύθυνα. Θα αποφύγει τη σπατάλη, το υπερβολικό ρίσκο και τη ζημία άλλων. Αυτή είναι μια κεντρική αρχή κάθε κοινωνίας ελεύθερων πολιτών. η κατάργησή της από το πολιτικό σύ-στημα εμποδίζει σοβαρά τη λειτουργία όχι μόνο του κράτους αλλά και της οι-κονομίας, και βλάπτει την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. ςε μια λειτουργική οικονομία της αγοράς, οι κυρώσεις των ζημιών και της χρεο-κοπίας επιβάλλουν μια ευθύνη στους αποφασίζοντες που λείπει από τον δη-μόσιο τομέα. το κράτος δεν πρέπει να «διασώσει» εταιρείες, γιατί με αυτόν τον τρόπο καταργεί αυτή την ευθύνη. η παράβαση της αρχής αυτής είναι μια βασική αιτία της χρηματοοικονομικής κρίσης, γιατί η ιδιωτικοποίηση των κερδών με ταυτόχρονη κοινωνικοποί-

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς 33

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

ηση των ζημιών οδήγησε τις τράπεζες στην ανάληψη υπερβολικών ρίσκων. Και οι ελληνικές τράπεζες απέκτησαν τεράστια κέρδη με μια υπερβολική και επιθετική επέκταση του δανει-σμού στο δημόσιο και στους ιδιώτες. Αν χρησιμοποιηθούν χρήματα φορο-λογουμένων για τις τράπεζες, προτε-ραιότητα πρέπει να έχει η προστασία των καταθέσεων. Για τους μετόχους, τις διοικήσεις και για τους εργαζομέ-νους πρέπει να ισχύει ό,τι ισχύει για κάθε άλλη επιχείρηση σε περίπτωση χρεοκοπίας. Μακροπρόθεσμα, οι τράπεζες πρέπει να υποχρεωθούν, μέσω πολύ αυξημένων αποθεμάτων, να διαφυλάξουν τις καταθέσεις αντί να τις θέσουν σε κίνδυνο.

Σταθερότητα οικονομικής πολιτικής

Αν το πολιτικό περιβάλλον δεν είναι σταθερό, επιχειρήσεις και νοικοκυριά δεν μπορούν

να κάνουν μακροπρόθεσμα σχέδια με εμπιστοσύνη. Αν οι νόμοι για τη φορολογία, τη λογιστική και άλλες παρεμβάσεις του κράτους αλλάζουν συνέχεια, δεν υπάρχει η σταθερότητα που είναι η πιο βασική προϋπόθεση για επενδύσεις. Αυτή η σταθερότητα περιλαμβάνει και τη σταθερότητα του νομίσματος. Αυθαίρετες παρεμβά-σεις του κράτους καταστρέφουν την απαιτούμενη σταθερότητα και δημι-ουργούν ευκαιρίες για εξυπηρέτηση πελατειακών συμφερόντων. Για την Ελλάδα χρειάζεται οπωσδήποτε ένα σταθερό, απλό φορολογικό σύστημα με ανταγωνιστικούς συντελεστές.

η ταυτόχρονη εφαρμογή αυτών των συνιστωσών αρχών εγγυάται την αποτελεσματική λειτουργία της οικονομίας. ςε αυτό το μοντέλο της Κοινωνικής Οικονομίας της Αγοράς, ο ρόλος του κράτους είναι καθορι-στικός, αλλά διαφορετικός από τον σημερινό. Χαρακτηριστικό για το σημερινό κράτος, με το ελληνικό ως

ακραίο παράδειγμα, είναι η αύξηση των δραστηριοτήτων με ταυτόχρονη μείωση της αυθεντίας του. Προσπαθεί να ελέγξει και να ρυθμίσει τα πάντα, αλλά λύνει και εφαρμόζει ελάχιστα, για δύο λόγους. Πρώτον, οι εκπρό-σωποι του κράτους έχουν δικά τους συμφέροντα, που δεν συμβαδίζουν αναγκαστικά με το γενικό συμφέρον. δεύτερον, ακόμα κι αν έχουν την καλύτερη διάθεση, δεν έχουν όλες τις πληροφορίες που είναι διασπαρμένες στην κοινωνία και μπορούν να χρησι-μοποιηθούν μόνο σε ένα αποκεντρω-μένο σύστημα λήψης αποφάσεων, με πρωτοβουλίες επιχειρηματιών ή αφι-ερωμένων πολιτών. Ο βασικότερος στόχος των ριζικών μεταρρυθμίσεων, που απαιτούνται και στο πολιτικό και στο οικονομικό σύστημα, είναι ο περιορισμός της εξουσίας. Οι αρχές του δημοκρατικού Κράτους δικαίου, όπως ο διαχωρισμός των εξουσιών, περιορίζουν την κρατική εξουσία. Οι αρχές της Κοινωνικής Οικονομίας της Αγοράς, όπως οι ανοιχτές αγορές, περιορίζουν και την ιδιωτική εξουσία.

Ακριβώς σε αυτό πρέπει να συγκεντρώσει την προσοχή της η οικονομική πολιτική. Πρέπει να εμποδίζει ή τουλάχιστον να περιορίζει την εκμετάλλευση ιδιωτι-κών θέσεων εξουσίας, όχι αυξάνοντας την εξουσία του κράτους, αλλά επιβάλ-λοντας και ενισχύοντας τον ανταγωνισμό. Για να εκτελέσει αυτό το σπουδαίο έργο, αντί να εξυπηρετήσει συγκεκριμένα ιδιωτικά συμ-φέροντα, η εξουσία του ίδιου του κράτους για παρεμβά-σεις στην οικονομία πρέπει να είναι περιορισμένη. η οικονομική πολιτική πρέπει να διαμορφώσει το νομικό και θεσμικό πλαίσιο του οικονομικού συστήματος,

όχι να καθοδηγήσει την οικονομική δραστηριότητα. Αυτός ο περιορισμός της κρατικής δραστηριό τητας θα περιορίσει ταυτόχρονα τη γραφειο-κρατεία και τη διαφθορά που είναι τα πιο σημαντικά εμπόδια στις επεν-δύσεις. Ένα άλλο συμπέρασμα είναι ότι το κράτος δεν πρέπει να ορίσει και να επιδοτήσει συγκεκριμένους «πυλώνες ανάπτυξης», αλλά να δημιουργήσει ένα πλαίσιο φιλικό για επενδύσεις σε όλους τους «πυλώνες» που προτάθηκαν και σε άλλους τό-σους που δεν σκέφθηκε ακόμα κανείς.

Για να διατηρήσει και να ενισχύσει το κράτος τις αρχές της Κοινωνικής Οικονομίας της Αγοράς, δικαιολο-γούνται συγκεκριμένες παρεμβά-σεις (W. Eucken, Grundsätze der Wirtschaftspolitik, 1952) όπως ο έλεγχος των μονοπωλίων.

Για την αποτελεσματική εποπτεία του ανταγωνισμού, σημαντικό δεν είναι τόσο πολύ ο αριθμός των επιχει-ρήσεων αλλά η συμπεριφορά τους και κυρίως η ελεύθερη και ανεμπόδιστη πρόσβαση στη συγκεκριμένη αγορά.

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς34

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Αναδιανομή εισοδήματος

η κοινωνική συνοχή ευνοεί-ται από μια περιορισμένη αναδια νομή των εισοδημά-

των που αποκτούνται στην αυθόρ-μητη λειτουργία των αγορών. Πιο αποτελεσματική, από το σημερινό χάος παροχών και προνόμιων, θα ήταν η πραγματική προστασία των ασθενέστερων με την εγγύηση ενός ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης, που θα ισχύει για όλους τους νόμιμους κατοίκους, με τις ίδιες προϋποθέσεις. η αναδιανομή μπορεί να γίνει με ένα προοδευτικό σύστημα φορολογίας και δεν πρέπει να ξεπεράσει το όριο πέρα από το οποίο εξασθενούν τα κίνητρα για επενδύσεις.

Διόρθωση εξωτερικών αποτελεσμάτων (externalities)

Αν μια οικονομική δραστη-ριότητα έχει συνέπειες για όσους και οτιδήποτε δεν

συμπεριλαμβάνονται στον οικονο-μικό υπολογισμό της επιχείρησης, π.χ. ρύπανση, χρειάζεται διόρθωση. Μέτρα που λειτουργούν μέσω του συστήματος τιμών (π.χ. περιορισμένα εμπορεύσιμα δικαιώματα ρύπανσης) είναι πιο αποτελεσματικά από την απλή απαγόρευση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων ή τεχνολογιών.

η ριζική αλλαγή του οικονομικού συστήματος θέλει χρόνο, αλλά πολλά μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση πρέπει να εφαρμοσθούν αμέσως, έτσι ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύ-

νη των επενδυτών και των δανειστών και να ξεκινήσει η πραγματική ανά-πτυξη.

Παραμονή στο ευρώ και στην περίπτωση στάσης πληρωμών. Για να πληρωθούν μισθοί και συντάξεις, πρέπει να κοπούν οι κρατικές δα-πάνες αμέσως, μέχρι να κλείσει το πρωτογενές έλλειμμα. Μετά μπορεί να γίνει αναδιαπραγμάτευση με τους δανειστές για επιπλέον αναδιάρ-θρωση του χρέους και παραμονή στο ευρώ.

Αποκρατικοποιήσεις όλων των ΔεΚΟ

Αξιο λόγηση όλων των κρα-τικών δραστηριοτήτων από μηδενική βάση. Ό,τι δεν

χρειάζεται, καταργείται. Ό,τι μπορεί να αναληφθεί από τον ιδιωτικό τομέα, ιδιωτικοποιείται. Πλεονάζον προσωπικό μεταφέρεται ή απολύεται. Απόλυση όλων των δημοσίων υπαλ-λήλων που παραβίασαν τα καθήκοντά τους (π.χ. εμπλοκή σε περιπτώσεις διαφθοράς) ή που προσλήφθηκαν με κομματικά κριτήρια χωρίς πραγματι-κή ανάγκη (π.χ. κάποιοι υπάλληλοι της Βουλής).

Πληροφορική σε όλη τη δημόσια διοίκηση, με απλές διαδικασίες για τους πολίτες και πλήρη διαφάνεια των εξόδων.

Άνοιγμα όλων των επαγγελμάτων, όλων των αγορών, απελευθέρωση όλων των τιμών, κατάργηση όλων των ιδιωτικών μονοπωλίων ή καρτέλ.

Άμεσο ξεκίνημα νέας επιχείρησης, επαγγελματικής δραστηριότητας ή επένδυσης με απλή δήλωση χωρίς

δικαιολογητικά (μόνο έλεγχος προϋ-ποθέσεων εκ των υστέρων).

Μέγιστη απελευθέρωση της αγο-ράς εργασίας για την καταπολέμηση της ανεργίας, ιδιαίτερα των νέων.

Μεταφορά μη βιώσιμων τραπεζών στο ταμείο δημόσιας Περιουσίας (ή στο ESm) για άμεση ανακεφαλαι-οποίηση, εξυγίανση και ιδιωτικο-ποίηση. διαφορετικά, κλείσιμο με πώληση του ενεργητικού, διατήρηση των πληρωμών από την τράπεζα της Ελλάδος και επιστροφή των μικρών καταθέσεων.

ςυνταγματική κατοχύρωση βασικών φορολογικών και δημοσιο-νομικών αρχών (π.χ. μέγιστος συντε-λεστής, απαγόρευση περαιώσεων, απαγόρευση πρωτογενών ελλειμμά-των, ανεξαρτησία κεντρικής τράπεζας στην περίπτωση εθνικού νομίσματος).

Νέος απλός φορολογικός νόμος με ανταγωνιστικούς συντελεστές και κατάργηση όλων των εξαιρέσεων και απαλλαγών. Κατάργηση όλων των φόρων υπέρ τρίτων. Κατάργηση όλων των φόρων που βαραίνουν την ακίνητη περιουσία εκτός από τη φορολόγηση της υπεραξίας η οποία αποδίδεται στους δήμους.

Παροχή ενός εγγυημένου ελά-χιστου εισοδήματος ως επίπεδο προστασίας με τις ίδιες προϋποθέσεις σε όλους τους νόμιμους κατοίκους, κατάργηση όλων των υπολοίπων κοι-νωνικών παροχών και των ελάχιστων μισθών.

η πλασματική ανάπτυξη τελεί-ωσε. Ξέρουμε τι πρέπει να γίνει για να ελευθερώσουμε την πραγματική παραγωγή. Θα το κάνουμε;

Η πλασματική ανάπτυξη τελείωσε.Ξέρουμε τι πρέπει να γίνει για να ελευθερώσουμε την πραγματική παραγωγή.Θα το κάνουμε;

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς 35

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

European union (Eu) has long viewed the enlargement process as an oppor-tunity to promote political stability and economic development in Europe. The process of enlargement is one of the Eu’s convening policy tools to help transform many European states into functioning democracies.

Eu maintains that the enlargement door remains open to any European country that fulfils the Eu’s political and economic criteria for membership, commonly known as the “Copenhagen criteria”. at the same time, Eu enlarge-ment process is also a very much politi-cal process. Countries are on different stages in the accession process, with Croatia being an acceding country, Ice-land, FyR of macedonia, montenegro, Serbia and Turkey having candidate sta-tus and the Western balkans (albania, bosnia-herzegovina and kosovo) being considered potential Eu candidates. however, future rounds of Eu enlarge-ment could potentially be slowed down as a consequence of the “enlargement fatigue”1 and the Eu’s financial crises. From the other side, the consequences of the past conflicts in Western balkans are still making the integration process fragile and uncertain.

kosovo is one of the two members of the Eu enlargement zone that has never tried to apply for Eu membership – the other one being bosnia herzegovina – given that it is still far from complying with the required minimum standards.

1. The recent addition of 12 new members has become a serious issue in Europe. many Eu leaders and citizens remain cautious about further Eu enlargement, especially with respect to Turkey or the countries of the “wider Europe” such as ukraine, moldova and Southern Caucasus.

Its Eu accession prospect is hindered however due to political and technical reasons. This potential candidate is lim-ited in terms of its national sovereignty, which limits the capacity to negotiate or to enter into agreement with the Eu and it undermines its readiness to undertake serious reforms. Eu tries to dodge the political blockades by focusing on the technical issues which provides for a temporary relief but which cannot sub-stitute a realistic accession perspective. In any case, an accession perspective is necessary to sustain the “normative power” of the Eu and its role as a peace builder in the region.2

Serbia and kosovo relations present a major challenge to Eu and its enlarge-ment and foreign policy. The Eu paths of the two entities have been strongly intertwined and Eu hopes the possibil-ity of membership will help accelerate reforms and promote greater stability in the area.

Historical Background

In historical terms, kosovo was the first territory to disturb the sleep of yugoslavia’s leadership. a

carry-over of 19th century irredentist

2. Wolfgang koeth, bosnia, kosovo and the Eu: Is accession possible without Full Sovereignty?, European Institute of Public administration,2011

nationalism has festered throughout the 20th century and became the harbinger of yugoslavia’s dissolution. While formulating the state of yugoslavia, Tito had turned down the demand for Republican status of kosovo; however it was granted the status of a Socialist autonomous Province and was recognized as a constituent element of the yugoslav Federation. The 1974 constitution diminished Serbian control over kosovo in favour of albanian kosovars and started a generalized process of decentralization in the federation which led to “localism” and friction between the centrifugal forces of the federation. The result was alienation of the people of yugoslavia form yugoslavism.3 This kept tensions high and as yugoslavia began to disintegrate Serbia tried to assert its authority over much of the dying nation.

Slobodan milosevic rose to power, putting an end to the multiethnic politics of Tito. With a new constitu-tion in 1989 revoked kosovo’s status as an autonomous province of Serbia. In 1990 Serbian parliament assumed full and direct control of the province and in response to this kosovo first declared itself a separate socialist republic within yugoslavia and then its own indepen-dent state. For much of the 1990’s kosovo called itself the Republic of kosova, but it was only internationally recognized by albania.

3. Thanos veremis, Solutions Proposed by a Greek Think-Tank for the kosovo Conundrum, ElIamEP, 2010

  ›› της Διονυσίας Ρηγάτου*

* Policy analyst MA Southeastern european studies

The transformation of many European states into functioning democracies

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς36

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

under milosevic, Serbia carried out repressive measures against the alba-nians in the early 1990s as the unofficial kosovo government, led by Ibrahim RuGova, used passive resistance in an attempt to try to gain international assistance and recognition of an inde-pendent kosovo. albanians dissatisfied with Rugova’s passive strategy in the 1990s created the kosovo liberation army and launched an insurgency identified by Western Governments as acts of terrorism. Starting in 1998, Serbian military, police, and paramili-tary forces under milosevic conducted a brutal counterinsurgency campaign that resulted in massacres and massive expulsions of ethnic albanians. This led to war in the 1990’s that witnessed some horrific atrocities and ethnic cleansing in the war between primarily muslim albanians and the Christian Serbs. approximately 800,000 albanians were forced from their homes in kosovo dur-ing this time.

International attempts to mediate the conflict failed, and milosevic’s re-jection of a proposed settlement led to a three-month NaTo military opera-tion against Serbia beginning in march 1999 that forced Serbia to agree to withdraw its military and police forces from kosovo. uN Security Council Resolution 1244 (1999), which ended the 1999 conflict between Serbia and kosovo, placed kosovo under a transi-tional administration, the uN Interim administration mission in kosovo (uNmIk), pending a determination of kosovo’s future status. a uN-led process began in late 2005 to determine kosovo’s final status. The negotiations ran in stages between 2006 and 2007, but ended without agreement between belgrade and Pristina.

on 17 February 2008, the kosovo assembly declared kosovo’s indepen-dence from Serbia. Serbia continues not to recognize kosovo as indepen-dent along with 5 (Greece, Spain, Cyprus, Romania and Slovakia) out of 27 Eu member states which have recognized it. Currently, it has joined

the International monetary Fund and World bank but still not a member in uN. Serbia continues to reject kosovo’s independence and in october 2008, it sought an advisory opinion from the International Court of Justice (ICJ) on the legality under international law of kosovo’s declaration of independence. The ICJ released the advisory opinion in July 2010 affirming that kosovo’s dec-laration of independence did not violate general principles of international law, uN Security Council Resolution 1244, or the Constitutive Framework. The opinion was closely tailored to kosovo’s unique history and circumstances. 4

While the period between the end of the kosovo war and 2008 will be remembered as the uNmIk years, what is coming looks set to be the era of the Eu perspective.

Dimension of European Union

already from 1998 European union was called upon to take action on the balkan

Developments, The agreement of Richard holbrooke and Slobodan milosevic that averted NaTo strikes in kosovo was however a reminder to Eu that once again it remained on the sidelines of the events.5

In 2006, Eu tried for a comeback through the ‘ahtisaari Plan’. It was soon after the Security Council had agreed to launch an official status process that anan, uN Secretary General, announce the appointment of martti ahtisaari, former president of Finland, to oversee the process. The plan he presented to ban ki-moon, uN Secretary General, proposed for supervised independence of kosovo and foresaw a large role for the Eu. The assumption was that the prospect of enlargement would act as an incentive to kosovo and Serbia to

4 . https : / /w w w.c ia .gov/ l ibrar y/publications/the-world-factbook/geos/kv.html 5. Thanos veremis, Solutions Proposed by a Greek Think Tank for the kosovo Conundrum, ElIamEP, 2010

normalise relations, while putting the Eu in a position to exert pressure to achieve this. however, Serbia and the uN Security Council did not (unani-mously) approve the ‘ahtisaari Plan’.6

The next chance of the Eu to take charge was in 2008, when kosovo uni-laterally declared its independence. like the international community, Eu also was divided about the declaration. This became clear as Eu foreign ministers attempted to draft a united response to the move. While britain, France, Germany and Italy had all decided to recognize kosovo, Spain insisted that any reference to recognizing kosovo as an “independent state” be removed from the draft statement, referring instead to the declaration of independence and de-manded that a separate clause be added noting that any decisions on kosovo should be in line with the international law. as a result, Eu issued a very general statement noting the members would decide, “in accordance with national practice and international law, on their relations with kosovo”. 7

Despite this and the dived opinions of the Eu member states on the status of kosovo, a new chapter in the relation of Eu and kosovo began after 2008, when the Eu repeated its willingness to assist the economic and political development of kosovo through a clear European perspective, granting to kosovo the status of potential candidate for acces-sion. Eu has appointed an Eu Special Representative to advise and support kosovo’s political process and ensure the consistency of Eu action. The Eu has also deployed its largest civilian ESDP mission to date in kosovo. Eu-lEX monitors, mentors and advises kosovo on the rule of law, notably on police, justice and customs, and retains

6. Jitske hoogenboom, The Eu as a Peacebuilder in kosovo, Civil Society Diaolue Network, 20117. James ker-lindsay & Spyros Economides, Standards before Status before accession: kosovo’s Eu Perspective, Journal of balkan and Near Eastern Studies, 14:1, 77-92p

Α Π Ο Ψ Ε Ι ς 37

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

certain executive responsibilities8 while the Eu External action Service facilitates a dialogue between kosovo and Serbia.

according to the status defined by united Nations Security Council Resolution 1244, kosovo has made progress towards accession to the Eu. It participates in the Stabilization and association Process and receives pre-accession financial assistance from the Eu, but efforts to forge a Stabilization association agreement are complicated by the lack of full Eu diplomatic recognition, as well as by kosovo’s weak political institution and economy. European Commission (EC), in the october 2011 annual report on kosovo, noted that the government has demonstrated a commitment to align its laws with those of the Eu, but political reforms are proving difficult and kosovo has been falling behind in achieving progress on establishing a functioning market economy. The EC also cited organized crime and corrup-tion as key Eu concerns in kosovo.9

The strong links that Eu has estab-lished between the Eu membership process for Serbia and kosovo has influ-enced the political decision in belgrade and Pristine and will continue to do so. until relatively recently, Serbian-Eu relations were difficult and Serbia’s path towards eventual Eu membership faced several obstacles with one of them being the resistance to normalizing relations with kosovo. In october 2011, the EC recommended Eu candidate status for Serbia, provided that it continued to work on improving relations with kosovo in Eu-brokered talks. The ex-pectations for Serbia to become an offi-cial candidate country in the December 2011 summit were not met and Eu lead-ers postponed the decision also because

8. European Commission, Communication From The Commission To The European Parliament and The Council: kosovo - Fulfilling İts European Perspective, 20099. European Commission, “Enlargement strategy and main challenges 2011-2012”, october 12,2011

of insufficient progress to normalize re-lations with kosovo. however, the out-break of violence in northern kosovo, a Serb-dominated region, in 2011 raised again international concern over the status issue. In February 2012, Serbia concluded two accords with kosovo aimed at addressing some key Eu con-cerns and Serbia agreed to conditions under which kosovo may participate in Western balkans regional institutions, and on the technical parameters for jointly managing its border with kosovo (which Eu officials hope will reduce tensions in northern kosovo). In light of these accords, the Eu named Serbia as an official candidate in march 2012; this is not in any case a guarantee of ac-cession, which will be strongly chained to the good neighbouring relations with kosovo10.

Challenges towards Accession

While enlargement has slid down to the bottom of the Eu’s list of priorities, in the

meantime the negations for accession of the candidate countries continue but the perspective of accession for kosovo couldn’t be more distant.

The smouldering ethnic conflicts, the lack of institutional capacity to face the challenges of the membership, the limited sovereignty trough the presence of international caretakers11 and its non recognition by all Eu member states constitute some of the fundamental obstacles to the way of Eu integration. These obstacles cultivate the lack of ownership since the responsibilities

10. http://www.nytimes.com/2012/03/02/world/europe/serbia-is-candidate-for-european-union.html?_r=1 11. kosovo became a uN protectorate with the 1999 uN 1244 Resolution of the Security Council and uNmIk became the administrator of kosovo. Gradually, uNmIk transferred some of its powers to the newly created local institutions of slef-government. In 2008 uNmIk powers (police, justice, customs) were transferred to the Eu Rule of law mission (EuRolEX)

that are normally dealt with by local in-stitutions are given to an international body, undermining the principle of local “ownership”. In addition to this, the non recognition of kosovo as a state and the poor performance in consolidating rule of law, democratic governance, regional cooperation is hindering the signing of a Stabilization and association agree-ment which is the first rung on the ladder leading to eventual membership.

Eu needs to offer the prospect of an accountable and responsive state to keep kosovo on its European track. a first step could be the formulation of a visa liberalisation roadmap. another point would be for Eu to be more spe-cific and direct in its condition of the good neighbourly relations when it comes to kosovo Serbian relations.

Eu has the capacity to manage the political situation in the balkans by sending clear signals to the countries of South-eastern Europe about their accession progress with strict acces-sion criteria fulfilment and by fostering the package policy of accession for the countries of the balkans. Individual accession approach is highly likely that it would at best keep the current situation in the same position or as Eu has witnessed in the past12 could lead to blockades, e.g if Serbia joins the Eu while kosovo is left behind this would trigger even greater instability in the region. a package Eu integration is more likely to create better regional cooperation conditions and push the countries of the balkans towards a different future within the Eu, leaving behind disputes.13

If Eu does not take a leading role in the managing of the political situa-tion in the balkans the risk of losing its convening power in the region would revert all the benefits Eu’s presence has brought to the region.

12. Slovenia blocked Croatia with regards to border disputes13. leandrit I. mehmeti, “Serbia kosovo and Eu integration”, university of S.australia, 2010

τ Ι τ Ρ Ε Χ Ε Ι ς τ η Ν Ε υ Ρ Ω Π η38

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Το ΕΚ στηρίζει την εξασφάλιση βασικών δικαιωμάτων για τα θύματα εγκληματικών πράξεων σε όλη την ΕΕ

Όλα τα θύματα εγκληματικών πράξεων θα έχουν τα ίδια βασικά δικαιώ-ματα στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της εκτίμησης των ειδικών ανα-γκών τους, σύμφωνα με μια οδηγία που ενέκρινε το ΕΚ. Θα παρέχονται

στα θύματα δωρεάν υπηρεσίες στήριξης, όπως ψυχολογική υποστήριξη, ενώ τα θύματα θα μπορούν να ανακριθούν από την αστυνομία και θα αποκτήσουν δικαίωμα ακρόασης στο δικαστήριο σε γλώσσα που καταλαβαίνουν. Περίπου 75 εκατομμύρια άνθρωποι πέφτουν θύματα εγκληματικών πράξεων κάθε χρόνο στην ΕΕ.

Όταν ένα έγκλημα συμβαίνει στο εξωτερικό, οι διαφορές μεταξύ πολιτισμών, γλωσσών και νομοθεσιών μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα. το συμφωνηθέν κείμε-νο, το οποίο εγκρίθηκε με 611 ψήφους υπέρ, 9 κατά, και 13 αποχές έχει ως στόχο να εξασφαλίσει ότι ανεξάρτητα από το έγκλημα –ληστεία, επίθεση, βια σμός, παρενόχληση, έγκλημα μίσους, τρομοκρατική επίθεση ή εμπορία ανθρώπων– και ανεξάρτητα από το πού έχει αυτό τελεστεί, όλα τα θύματα θα έχουν τα ίδια βασικά δικαιώματα στο πλαίσιο των ποινικών διαδικασιών, θα αντιμετωπίζονται με σεβασμό και αξιοπρέπεια και θα έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υποστήριξης θυμάτων, υπηρεσίες της δικαιοσύνης και σε αποζημίωση.

«η οδηγία λέει δυνατά και καθαρά στα θύματα ότι τα δικαιώματά τους δεν πρόκειται πλέον να παραμελη-

θούν, γεγονός που θα χρησιμεύσει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης στη δικαιοσύνη», δήλωσε η εισηγήτρια και μέλος της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Teresa Jiménez-becerril (ΕΛΚ, Ισπανία), κατά τη διάρκεια συζήτησης στην ολομέλεια. η ειση-γήτρια εκ μέρους της Επιτροπής των δικαιωμάτων των Γυναικών antonyia Parvanova (Φιλελεύθεροι, Βουλγαρία), σχολίασε το εξής: «η νομοθεσία αυτή καθοδηγείται από μια βασική αρχή: το συμφέρον των θυμάτων και την υποστήριξη που χρειάζονται ώστε να ξεπεράσουν μια κατάσταση η οποία μπορεί να είναι ιδιαιτέρως δύσκολη».

Ατομική αξιολόγηση

Θα διενεργείται εγκαίρως ατομική αξιολόγηση των θυμάτων για τον

προσδιορισμό ειδικών αναγκών προ-στασίας. ςτις ατομικές αξιολογήσεις θα λαμβάνονται υπόψη τα προσωπικά

χαρακτηριστικά του θύματος, όπως η ηλικία, το φύλο και η ταυτότητα ή έκφραση του φύλου, καθώς και η φύση ή οι περιστάσεις του εγκλήματος, προκειμένου να βρεθούν οι ιδιαίτερες ανάγκες προστασίας του εκάστοτε θύματος. Οι δε ατομικές αξιολογήσεις θα ενημερώνονται κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας ώστε να λαμβάνονται υπόψη τυχόν αλλαγές στην κατάσταση του θύματος.

Υπηρεσίες υποστήριξης

η οδηγία θα υποχρεώνει τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν για τα

θύματα και τα μέλη της οικογένειάς τους πρόσβαση σε δωρεάν και εμπι-στευτικές υπηρεσίες υποστήριξης θυμάτων (για παράδειγμα, ψυχολο-γική υποστήριξη) από τη στιγμή που το θύμα καταγγέλλει την αξιόποινη πράξη, κατά τη διάρκεια και μετά την ολοκλήρωση της ποινικής έρευνας, αλλά και της δίκης, και ανεξάρτητα από το πού έχει τελεστεί η πράξη αυτή. Θα πρέπει επίσης να συσταθούν υπηρεσίες ειδικής υποστήριξης για τα θύματα με ειδικές ανάγκες, όπως τα θύματα βίας λόγω φύλου ή τα παιδιά.

Σαφείς πληροφορίες και μετάφραση

τα θύματα θα πρέπει να ενημερώ-νονται για τα δικαιώματά τους,

είτε προφορικά είτε εγγράφως, σε γλώσσα που κατανοούν. Θα πρέπει να τίθενται στη διάθεσή τους υπηρεσίες

ΤΙτΡΕΧΕΙΣΤΗΝΕυΡώΠΗ

τ Ι τ Ρ Ε Χ Ε Ι ς τ η Ν Ε υ Ρ Ω Π η 39

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

διερμηνείας και μετάφρασης ώστε να μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στις ποινικές διαδικασίες (ανακρίσεις και δικαστικές ακροάσεις) σε γλώσσα που κατανοούν.

επόμενα βήματα

το ςυμβούλιο πρέπει επίσης να εγκρίνει την οδηγία. Μόλις οι νέοι

αυτοί κανόνες υιοθετηθούν, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα έχουν τρία χρόνια για να τους προσαρμόσουν στην εθνική τους νομοθεσία. το ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία αποφάσισαν να τους υιοθετήσουν, ενώ η δανία δεν θα τους εφαρμόσει έτσι όπως προβλέπεται στη ρήτρα αυτοεξαίρεσης στα θέματα δι-καιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων.

Άσυλο: Το ΕΚ ζητά δίκαιο επιμερισμό του βάρους και μεγαλύτερη αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών της ΕΕ

η μετεγκατάσταση των δικαιούχων διεθνούς προστασίας στην ΕΕ πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη το συμφέρον τους και συμβάλλοντας στην ενίσχυση της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών, αναφέρει

το ΕΚ σε ψήφισμά του που υιοθέτησε. το ΕΚ ζητά επίσης τη διάθεση επαρκών πόρων για την πολιτική ασύλου, ένα κοινό σύστημα για την επεξεργασία αιτήσεων ασύλου και έναν ισχυρότερο ρόλο για την Ευρωπαϊκή υπηρεσία υποστήριξης για το Άσυλο με σκοπό την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών.

το ΕΚ καλεί την Επιτροπή να συμπεριλάβει στις μελλοντικές της νομοθετικές προτάσεις τη δυνατότητα χρήσης μιας «κλείδας κατανομής» για έναν μόνιμο μηχανισμό μετεγκατά-στασης εντός της ΕΕ των δικαιούχων διεθνούς προστασίας. το σύστημα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το συμφέ-ρον των δικαιούχων και τις προοπτικές κοινωνικής τους ένταξης καθώς και αντικειμενικούς δείκτες σχετικούς με τις ικανότητες υποδοχής και ενσωμάτωσης των κρατών μελών, όπως το ΑΕΠ, τον πληθυσμό και την εδαφική έκταση.

Μια «κλείδα κατανομής» θα μπορούσε να βοηθήσει τις χώρες της ΕΕ που αντιμετωπίζουν δυσανάλογες πιέσεις στα εθνικά συστήματα ασύ-λου τους ή σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, τονίζει το ΕΚ το οποίο ζητά επίσης από την Επιτροπή να μελετήσει κατά πόσο είναι εφικτή η θέσπιση ενός συστήματος για τη μετεγκατάσταση και των αιτούντων άσυλο.

«ςε αυτό το κείμενο έχουμε διευ-κρινίσει τι σημαίνει αλληλεγγύη στην πράξη: τον επιμερισμό του βάρους μεταξύ των κρατών μελών. τώρα περιμένουμε από την Επι-τροπή να μας προτείνει σχετική νομοθεσία, ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε το έργο για το οποίο έχουμε δεσμευτεί και αναλάβει από το 1999»

υπογράμμισε κατά τη διάρκεια συζή-τησης στην ολομέλεια τη δευτέρα το βράδυ ο Κύπριος ευρωβουλευτής Κυ-ριάκος τριανταφυλλίδης (Ευρ. Εν. Αρ.), εισηγητής του σχετικού ψηφίσματος, το οποίο υιοθετήθηκε με 584 ψήφους υπέρ, 41 κατά και 54 αποχές.

Κοινό σύστημα επεξεργασίας

η από κοινού επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου θα έδινε τη

δυνατότητα στα κράτη μέλη να αλλη-λοϋποστηρίζονται σε διάφορα στάδια της διεκπεραίωσης της διαδικασίας των

αιτήσεων, όπως την ταυτοποίηση των αιτούντων, την προετοιμασία πρωτοβά-θμιων αποφάσεων, τις συνεντεύξεις ή τη διατύπωση συστάσεων. το ΕΚ χαιρετίζει τη μελέτη που δρομολόγησε η Επιτροπή με σκοπό τη διερεύνηση των νομικών και πρακτικών επιπτώσεων ενός κοινού συστήματος επεξεργασίας εντός της ΕΕ.

Οικονομική αλληλεγγύη

Οι ευρωβουλευτές υπογραμμίζουν την ανάγκη διάθεσης «επαρκών

πόρων» μέσω του ταμείου για το Άσυλο και τη Μετανάστευση, το οποίο θα πρέ-πει να είναι «ευέλικτο και να κινητοποι-είται εύκολα» ώστε να ανταποκρίνεται σε απρόβλεπτες πιέσεις ή καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. το ΕΚ κάνει επίσης έκκληση για τη δημιουργία ενός μηχα-νισμού «που θα διαθέτει επαρκείς πό-ρους» για να υποστηρίξει κράτη μέλη που υποδέχονται μεγαλύτερο αριθμό αιτούντων άσυλο, ενώ παράλληλα χαιρετίζει τη δυνατότητα αύξησης των συνεισφορών της Επιτροπής για έργα που αφορούν στην πολιτική ασύλου.

Ισχυρότερο ρόλο για την ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για θέματα Ασύλου (EASO)

η EaSo έχει «τη δυνατότητα να προωθήσει στενότερη συνερ-

γασία» μεταξύ των κρατών μελών ώστε να συνεισφέρει στον περιορι-σμό σημαντικών αποκλίσεων στις πρακτικές στον τομέα του ασύλου, τονίζουν οι ευρωβουλευτές. ςτο ψή-φισμα επισημαίνεται επίσης ο ρόλος της υπηρεσίας «στον συντονισμό και την υποστήριξη της κοινής δράσης» για να υποστηριχθούν οι χώρες που δέχονται ισχυρές πιέσεις. Ωστόσο, οι ευρωβουλευτές τονίζουν ότι «ο αντίκτυπος του έργου της EaSo θα εξαρτηθεί από την προθυμία των κρα-τών μελών να κάνουν πλήρη χρήση των δυνατοτήτων της.»

τ Ι τ Ρ Ε Χ Ε Ι ς τ η Ν Ε υ Ρ Ω Π η40

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Σήματα ποιότητας τροφίμων: γρηγορότερα, δυνατότερα, καθαρότερα

Ο χρόνος που χρειάζεται για να λάβει το σήμα ποιότητας ένα γεωργικό προϊόν από μία συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή ή που παράγεται με έναν παραδοσιακό τρόπο, θα μπορεί να μειωθεί κατά το ήμισυ

σύμφωνα με κανονισμό που ενέκρινε το ΕΚ. Οι νέοι κανόνες θα εισάγουν επίσης ένα νέο σήμα για προϊόντα «ορεινής γεωργίας». ςήματα για νησιωτικά γεωργικά προϊόντα και προϊόντα που πωλούνται σε αγροκτήματα ενδέχεται να ακολουθήσουν σύντομα.

«Ο κανονισμός αυτός θα βοηθήσει τόσο τους αγρότες όσο και τους καταναλωτές. η απλούστευση στη διαδικασία εγγραφής θα ενθαρρύνει τους αγρότες να κα-ταχωρίσουν τα προϊόντα και τα συστατικά τους με ποιοτικά συ-στήματα σημάτων και έτσι να είναι σε θέση να εξηγούν καλύτερα την προστιθέμενη αξία των προϊόντων τους στους πελάτες τους, οι οποίοι στη συνέχεια θα είναι σε θέση να κάνουν καλύτερα πληροφορημέ-νες επιλογές»,

δήλωσε η εισηγήτρια Iratxe García Pérez (ςοσιαλιστές, Ισπανία).

Οι νέοι κανόνες, στους οποίους συμφώνησαν τα μέλη της Επιτροπής Γεωργίας του ΕΚ και το ςυμβούλιο κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων τον περασμένο Ιούνιο, και οι οποίοι εγκρίθηκαν με 528 ψήφους υπέρ, 57 κατά και 33 αποχές, θα μειώσουν την προθεσμία για την εξέταση των αιτήσεων από την Επιτροπή από 12 σε μόλις 6 μήνες. Παράλληλα θα μειωθεί και η προθεσμία υποβολής ενστάσεων.

Καλύτερη προστασία των καταχωρη-μένων προϊόντων …

το ΕΚ εξασφάλισε ότι ομάδες παραγωγών τροφίμων –π.χ.

ενώσεις παραγωγών, μεταποιητών ή παραγωγών/μεταποιητών– θα εξουσι-

οδοτούνται να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία της ονομασίας και την προώθηση της αυθεντικότητας και της φήμης των προϊόντων τους.

… αλλά όχι στη διαχείριση της προσφοράς ακόμα

Οι ομάδες παραγωγών θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν

τη θέση των προϊόντων τους στην αγορά, αλλά δεν θα έχουν το δικαίω-μα να καθιερώσουν ένα σύστημα δια-χείρισης του όγκου των προστατευό-μενων προϊόντων που παράγονται ή να «προσαρμόσουν» την προσφορά και τη ζήτηση, όπως είχε ζη-τηθεί αρχικά από την Επιτροπή Γεωργίας. Ωστόσο, «η συζήτηση για τη διαχείριση της προσφοράς θα συνε-χιστεί ως μέρος του διαλόγου σχετικά με τη μεταρρύ θμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής» τόνισε η κυρία García Pérez.

νέος ορισμός των «παραδοσιακών» προϊόντων

Οι παραγωγοί που υποβάλλουν αίτηση για ένα σήμα «εγγυ-

ημένου παραδοσιακού ιδιότυπου προϊόντος» (ΕΠΙΠ) θα υποχρεούνται να αποδείξουν τη χρήση στην εγχώρια

αγορά για 30 χρόνια, αυξημένο σε σχέση με τα 25 χρόνια που ισχύουν σήμερα. το νέο σχέδιο για το ΕΠΙΠ θα διασφαλίζει όχι μόνο τις παραδοσια-κές μεθόδους παραγωγής, αλλά και τις συνταγές, όπως ζητήθηκε από το Κοινοβούλιο.

Σήμα προϊόντων ορεινής και νησιωτικής γεωργίας

Για να έχουν τη δυνατότητα οι παραγωγοί ορεινής γεωργίας να

προωθήσουν καλύτερα την προστι-θέμενη αξία των προϊόντων τους, θα εισαχθεί ένα νέο σήμα όταν τεθεί σε ισχύ η νέα νομοθεσία. τον επόμενο χρόνο ενδέχεται να ακολουθήσουν σήματα για τη νησιωτική παραγωγή, καθώς και ένα σχέδιο για την τοπική γεωργία και την άμεση πώληση.

Ορισμοί

«Προστατευόμενη ονομασία προέλευσης» (ΠΟΠ): χρησι-

μοποιείται για τα προϊόντα που έχουν παραχθεί, επεξεργα-στεί και παρασκευαστεί σε μία συγκεκριμένη περιοχή π.χ. Παρμε-ζάνα, Αρνί Shetland, Φέτα, Ροκφόρ.

«Προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη» (ΠΓΕ): χρησιμοποιείται

για τα προϊόντα των οποίων τουλά-χιστον ένα στάδιο της παραγωγής πραγματοποιείται στην καθορισμένη περιοχή, π.χ. Starobrněnské pivo, Schwarzwälder Schinken ή Castaña de Galicia.

«Εγγυημένο παραδοσιακό ιδιό-τυπο προϊόν» (ΕΠΙΠ): οι παραγωγοί χρησιμοποιούν μία αναγνωρισμένη παραδοσιακή μέθοδο παραγωγής π.χ. vieille kriek, liptovská saláma, kalakukko ή Prekmurska gibanica.

τ Ι τ Ρ Ε Χ Ε Ι ς τ η Ν Ε υ Ρ Ω Π η 41

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Οι Ευρωπαίοι πολίτες εμφανίζονται να έχουν θετικότερη στάση απέναντι στην ΕΕ

η κοινή γνώμη έχει σαφώς μια πιο θετική στάση απέναντι στην ΕΕ συγκριτικά με αυτήν που είχε πριν από εννέα μήνες,

σύμφωνα με μία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που πραγματοποιήθηκε σε συνέχεια αιτήματος του ΕΚ. η πλειοψηφία των ερωτηθέντων δήλωσε

ότι το ΕΚ είναι το θεσμικό όργανο που αντιπροσωπεύει καλύτερα την Ένωση και ότι ο καλύτερος τρόπος για να ακουστεί η φωνή τους είναι μέσω της ψήφου τους στις ευρωεκλογές.

«τα αποτελέσματα είναι ενθαρ-ρυντικά», δήλωσε ο Πρόεδρος του ΕΚ, martin Schulz, σχολιάζοντας την έρευνα του Ευρωβαρόμετρου. «η τρέχουσα οικονομική και χρημα-τοπιστωτική κρίση αποδεικνύει ότι χρειαζόμαστε λύσεις σε υπερεθνικό επίπεδο. η ΕΕ είναι ένα μοναδικό εγχείρημα σε παγκόσμιο επίπεδο με νομοθετικές εξουσίες που μπορούν να προσφέρουν λύσεις, εκεί όπου τα επιμέρους μέτρα σε εθνικό επίπεδο δεν επαρκούν», τόνισε ο Πρόεδρος Schulz προσθέτοντας ότι «οι πολίτες το αναγνωρίζουν αυτό».η Αντιπρόδρεος του ΕΚ κ. Άννυ Ποδηματά, αρμόδια για θέματα επι-κοινωνίας, σχολίασε τα εξής:

«τα αποτελέσματα της έρευνας του Ευρωβαρόμετρου του Ευρω-παϊκού Κοινοβουλίου, δύο χρόνια πριν από τις ευρωεκλογές του 2014, είναι εντυπωσιακά. Από τη μια πλευρά δείχνουν ότι η γνώση των Ευρωπαίων γύρω από τα θε-σμικά όργανα δεν είναι επαρκής, γεγονός που θα πρέπει να μας εν-θαρρύνει να αναπτύξουμε άμεσα μια επικοινωνιακή πολιτική που να βασίζεται στην εκπαίδευση.Από την άλλη πλευρά, οι Ευ-ρωπαίοι πολίτες δείχνουν πόσο προσηλωμένοι παραμένουν στις βασικές δημοκρατικές αξίες της

Ένωσης. ςτα μάτια τους, αυτές οι αξίες ενσωματώνονται όλες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με ικανοποίηση μπορώ να τονίσω ότι θεωρούν ότι ο καλύτερος τρόπος για να κάνουν τις φωνές τους να ακουστούν είναι μέσω της ψήφου τους στις ευρωεκλογές.»η εικόνα της ΕΕ έχει βελτιωθεί για

τους περισσότερους Ευρωπαίους: 40% έχουν θετική γνώμη, συγκριτικά με το 31% του Νοεμβρίου 2011. η απόλυτη πλειοψηφία των ερωτηθέντων δήλωσε ότι η συμμετοχή της χώρας τους στην ΕΕ είναι «καλό πράγμα» (50%, +3 μονάδες).

Παρότι οι πολίτες εξακολουθούν να είναι διχασμένοι σχετικά με το εάν λαμβάνεται υπόψη ή όχι η γνώμη τους στην ΕΕ (με το 54% των ερωτηθέντων να δίνει αρνητική απάντηση, παρου-σιάζοντας πτώση κατά 7 μονάδες συγκριτικά με το ποσοστό του προ-ηγούμενου έτους, ενώ το 42% έδωσε θετική απάντηση, παρουσιάζοντας άνοδο έως και 9 ποσοστιαίες μονάδες συγκριτικά με την έρευνα του 2011), το 57% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι η συμμετοχή με την ψήφο τους στις επόμενες ευρωεκλογές είναι ο καλύ-τερος τρόπος για να ακουστεί η φωνή τους, ενώ το ένα τέταρτο εξ αυτών γνωρίζει ήδη ότι οι εκλογές αυτές θα διεξαχθούν σε δύο χρόνια.

Οι υποψήφιοι για τη θέση του προέδρου της επιτροπής

Παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι περισσότεροι από

ένας στους δύο ερωτηθέντες (54%) δήλωσαν ότι θα είναι περισσότερο διατεθειμένοι να ψηφίσουν, εάν κάθε ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα πρότεινε υποψήφιο για το αξίωμα του Προέ-δρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος θα εκλεγόταν από το ΕΚ μετά τις ευρωεκλογές του 2014.

Όπως ήταν αναμενόμενο, το 72% όσων έλαβαν μέρος στην έρευνα έθε-σαν ως κορυφαία προτεραιότητα τα μέτρα κατά της κρίσης, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την καταπολέ-μηση της ανεργίας.

Αυτά είναι μερικά από τα αποτε-λέσματα της έρευνας του Ευρωβα-ρόμετρου, την διεξαγωγή της οποίας ζήτησε το ΕΚ και πραγματοποιήθηκε μεταξύ 2 και 17 Ιουνίου 2012. ςτην έρευνα συμμετείχαν 26.622 πολίτες από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ.

Αγαπάςτην

ΕυρωπαϊκήΈκφραση;

Μην ξεχάσεις τη συνδρομή σου!!!

MATTHIAS KELM

Ριζικήμεταρρύθμιση

της οικονομίας

ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΣ

Το λάθοςκαι το

δίλημμα

Ν Ε Α τ η ς Ε Κ Φ Ρ Α ς η ς42

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

›   G20 SUmmIT AnD THE mExICAn PRESIDEnCy (2012): PERSPECTIVES AnD OBjECTIVES wITHIn THE COnTExT OF THE EUROPEAn DEBT CRISIS

The G20 Summit presentation, co-hosted by Ev-ropaiki Ekfrasi (European Expression) and the Embassy of mexico in Greece, took place within the

Capital & vision Conference (2012) at the athens hilton hotel, on Saturday, September 29th 2012.

The keynote speaker was the ambassador of mexico, mr. Tarcisio Navarrete-montes De oca, followed by some other very interesting speakers namely mr. alexander Nicolaides, Economic advisor and mIG Real Estate Internal auditor and mr. athanase Papan-dropoulos, Journalist and honorary President of the association of European Journalists. meanwhile, President of Evropaiki Ekfrasi, mr. Dimitris lem-onakis, served as moderator for the event.

The participants of the venue for the G20 Summit included members of the Diplomatic Corps, repre-sentatives of Greek institu-tions and NGos, members of the academic community and civil society entities, as well as members and friends

of Evropaiki Ekfrasi and its youth organisation.

ke y not e sp e a ker, ambassador mr. Tarcisio Navarrete-montes De oca, an experienced diplomat, made reference to the Sum-mit and G-20 evolution, making an assessment of the mexican Presidency and the concrete priorities set at the los Cabos Summit (June 2012).

more specifically, mr. Navarrete-montes De oca made reference in his speech to emerging economies and the importance of economic

stabilization efforts. he briefly addressed the free trade versus protectionism debate and outlined the underlining legacy of the los Cabos Summit, namely a Green-Route to reconcile economic growth and the impeding protection of national environmental resources.

mr. Nicolaides ex-plained the development

of the European debt crises, in its route from an insol-vency crisis towards gradually becoming a systemic problem. he spoke in depth of the scenarios and possible alternatives in addressing the European debt crisis

with emphasis to the Greek example and of the possible contagion threat for other member-states of the Euro-pean union.

mr. Papandropoulos highlighted the difficulty of achieving any of the optimistic scenarios in con-

fronting the European debt crisis. his forecast was not optimistic and he pointed out the necessity to focus on a complementary economic union, with a particular concern on how soon the European union leaders will envisage a political union or a federation.

overall a very interest-ing debate took place, as the audience participated in the discussion, while the ambassador of Canada, mr. Robert Peck, also engaged with fruitful comments and insight.

Evropaiki Ekfrasi ex-presses its sincere gratitude to the members of the Diplomatic Corps who honoured the event by at-tending and also a warm thank you in appreciation of the volunteer work of Evro-paiki Ekfrasi youth for their valuable assistance and sup-port of the event and to the personnel of the Capital & vision 2012 Conference for their excellent organisation assistance and hospitality.

›  ΚΟΙνΩφελΗΣ ερΓΑΣΙΑ

η Ευρωπαϊκή Έκφραση-ΕΚΠΕΘΕ, στο πλαίσιο του προγράμματος Κοινωφελούς Εργασίας και με βάση τις ΚΟΧ 83902/2012 & 83907/2012,

προχώρησε στην πρόσληψη 58 ατόμων. Για την περιοχή

νΕαΤΗΣΕΚΦΡασΗσ

Ν Ε Α τ η ς Ε Κ Φ Ρ Α ς η ς 43

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

της δυτικής Αττικής, συμπράττων φορέας όπου εργά-ζονται τα άτομα που προσελήφθησαν είναι ο Μητροπο-λιτικός Φορέας Πάρκο τρίτση Ανατολικής Αττικής, ο δήμος Βάρης, Βούλας, Βουλιαγμένης, ο δήμος Ραφήνας, Πικερμίου, ο δΟΠΑΠ Ραφήνας και ο Εξωραϊστικός ςύλ-λογος Μάτι.

Οι εργαζόμενοι υπέ-γραψαν σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου με το ΕΚ-ΠΕΘΕ για 5 μήνες και ξεκί-νησαν να εργάζονται στους συμπράττοντες φορείς στις 3 ςεπτεμβρίου 2012.

ςτόχοι του προγράμμα-τος κοινωφελούς εργασίας είναι οι παρακάτω: u Ενίσχυση της απασχό-λησης των νέων μέσω ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης.

 u Ενίσχυση της απασχόλη-σης των γυναικών μέσω ενεργητικών πολιτικών

απασχόλησης. u Ενεργοποίηση των μα-κροχρόνια ανέργων και των ατόμων από ειδικές κοινωνικές ομάδες που απειλούνται περισσότε-ρο από τον αποκλεισμό από την αγορά εργασί-ας μέσω της εφαρμογής ειδικά δια μορφωμένων δράσεων.

 u Βελτίωση της αποτελε-σματικότητας των πολι-τικών απασχόλησης.Περισσότερες πληροφορίες στις ιστο-σελίδες: www.ekfrasi.gr και /www.epanad.gov.gr

›  ΣΧεΔΙΟ ΔρΑΣΗΣ εΣΤΙΑ

η Αναπτυξιακή ςύμπραξη «ΕςτΙΑ» ξεκίνησε την υλοποίηση του προγράμματος «τοπικές δράσεις Κοινωνικής Ένταξης για Ευάλωτες Ομάδες στην

περιοχή Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη».

To πρόγραμμα απο-σκοπεί στην τοποθέτηση στην αγορά εργασίας 80 ανέργων προερχόμενων από ευπαθείς κοινωνικά ομάδες αξιοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τα χαρα-

κτηριστικά του τριτογενούς τομέα. Ειδικότερα, στόχος του σχεδίου δράσης είναι η παροχή οργανωμένων και ολοκληρωμένων υποστηρι-κτικών υπηρεσιών για την κοινωνική και εργασιακή προετοιμασία, καθώς και την ενδυνάμωση 80 ανέρ-γων, που απειλούνται με αποκλεισμό από την αγορά εργασίας. Με τις παρεμβά-σεις που προβλέπονται στο πλαίσιο των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης (κατάρτιση, απόκτηση εργασιακής εμπειρίας,

επιχορήγηση νέων θέσεων εργασίας και νέων ελεύ-θερων επαγγελματιών) θα διευκολυνθεί η ένταξή τους στην αγορά εργασίας.

ςτο γενικό αυτό πλαίσιο οι παρεμβάσεις του

σχεδίου δράσης για το σύνολο των ωφελουμένων, αφορούν σε:  u ςυμβουλευτική υποστή-ριξη των ωφελουμένων με στόχο την ψυχοκοινωνική ένταξη και την προώθη-ση της απασχόλησης.

 u Επιδοτούμενη επαγγελ-ματική κατάρτιση.

 u δικτύωση τοπικών κοι-νωνικών εταιρειών, ορ-γανισμών, επιχειρήσεων και επωφελούμενων.

 u Επιχειρηματικός σχεδια-σμός: εκπόνηση επιχει-ρηματικών σχεδίων για τη σύσταση ατομικών επιχειρήσεων και κοινω-νικών επιχειρήσεων.

 u ςυμβουλευτική υποστή-ριξη των ιδρυθέντων επι-χειρήσεων κατά τα πρώτα στάδια της λειτουργίας.Ωφελούμενοι/ες του

προγράμματος είναι άνερ-γοι και άνεργες που προ-έρχονται από τις παρακάτω ευπαθείς κοινωνικές ομάδες:

ΟΜΑΔΕΣ ΣΤΟΧΟΙΩΦΕ-ΛΟΥ-

ΜΕΝOI

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΑΝΕΡΓΟΙ 45-64 ΕΤΩΝ 25

ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΓΥΝΑΙ-ΚΩΝ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΠΟΚΛΕΙ ΣΜΟ - ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΡΧΗΓΟΙ ΜΟΝΟ-ΓΟΝΕΪΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ

15

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ 20ΑΤΟΜΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΣΕ ΚΑ-ΤΑΣΤΑΣΗ ΦΤΩΧΕΙΑΣ/ΑΠΕΙ-ΛΟΥΜΕΝΑ ΑΠΟ ΦΤΩΧΕΙΑ

20

ςτην Αναπτυξιακή ςύμπραξη «ΕςτΙΑ»

συμμετέχουν οι ακόλουθοι φορείς: ΑΚΜΗ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-

ΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ (ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ), Ο ΔΗΜΟΣ ΝΙΚΑΙΑΣ

– ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΕΝΤΗ, Η EEO GROUP

ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ, Η

ΠΑΚΙΣΤΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ «Η ΕΝΟΤΗΤΑ»,

Ο ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΝΙΚΑΙΑΣ, Η

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥ ΤΙΚΗ Κ.Ε.Κ. Α.Ε.,

Η ΑΡΩΓΗ ΑΣΤΙΚΗ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΘΕΣΜΟΙ-ΕΚΠΕΘΕ.

Για περισσότερεςπληροφορίες:«Κοινωνική Προστασία και Αλληλεγγύη δήμου Νίκαιας–Α. Ι. Ρέντη», Ν.Π.δ.δ. Μπαλτατζή 32, Ρέντη (ισόγειο) τηλ. 2104823436 Ώρες 09:00 - 14:00 υπεύθυνη κα Αλέκα Αναστασίουwww.topeko-estia.gr

το πρόγραμμα υλοποι-είται στο πλαίσιο του

ΕςΠΑ με τη συγχρηματο-δότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δράση 3 «τοπικές δράσεις κοινωνικής ένταξης για ευ-άλωτες κοινωνικά ομάδες», Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου δυναμικού 2007-2013».

44

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Ν Ε Ο Λ Α Ι Α τ η ς Ε Κ Φ Ρ Α ς η ς

Του Αθανάσιου Γραμμένου

›  THE EUROPEAn ExPRESSIOn yOUTH In GERmAny InVITED By THE FnF TO ATTEnD THE 45TH jULIS COnVEnTIOn

η Νε ολ α ί α Ευρωπαϊ-κή Έκφρα-

ση πραγματοποίησε ολιγοήμερη εκπαι-δευτική εκδρομή στη Γερμανία, από τις 12 έως τις 16 Οκτωβρίου 2012,

αποδεχόμενη την τιμητική πρόσκληση του γερμανικού ιδρύματος Friedrich Naumann Foundation for Freedom. η επίσκεψη έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος "active youth participation as one element of liberalism in Germany", και περιελάμβανε την παρακολούθηση της 45ης ςυνδιάσκεψης των Junge liberale (νεολαία του γερμανικού φιλελεύθερου κόμματος FDP) στο halle της ςαξονίας-Άνχαλτ, καθώς επίσης και μια σειρά από επισκέψεις με φιλελεύθερους Γερμανούς πολιτικούς και συμβούλους, στο Βερολίνο.

a delegation of the Eu-ropean Expression youth visited Germany, from 12 to 16 october, 2012, after the kind invitation of the “Friedrich Naumann Foun-dation for Freedom”, on its program: "active youth participation as one element of liberalism in Germany". The members of EEy had the opportunity to attend the 45th federal convention of the Junge liberale (JulIs) in halle (Saxony-anhalt) and

to meet with liberal politi-cians and representatives of political life in berlin.

The young liberals after an open and fruitful

dialogue in halle, passed their main resolution that suggested policies to reduce the German debt, follow-ing the organizer's moto: "Germany without debt. Free!". among those who addressed a speech was the EEy President mr. atha-

nasios Grammenos who "rocked" the convention. mr. Grammenos noticed that although there is some political tension between a certain group of people in both countries, and despite the fact that several mistakes were made in the past, Greece still has several assets and it could become again a healthy society, free of the patronizing state, where individual prosperity could be the basis for social solidarity.

Referring to the audience as "brothers in Europe"

was loudly applauded sev-eral times as among other he stated:

"We are not here to

apologize, to prove that we are not lazy, starving or not from poverty, neither we came to defend the statue of aphrodite that so disrespectfully has been distorted by a local edition [...]

We came, because you and we are tied like brothers in the Europe of people, the Europe of ideas, the Europe of freedom. looking to the emerging new word, If our future is not common, it is not future at all. I know it won't be easy since it will take to overcome stereo-types, traditional practices and narrow national limi-tations. We, the new gen-eration of Europe, released from phobias and restric-

νΕόΛαΙαΤΗΣΕΚΦΡασΗσ

45

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 86 • 3o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο υ ς Ι Α ς η

tions, can actually change the fate of our continent and that of the whole world [...]

We can bring a new era, we can show to each other more support, we can be more productive and we can give to our union, from Portugal to Cyprus and from malta to Sweden, a new thinking in regards to current and future policy challenges".

The days after the convention, the EEy

delegation travelled to berlin and visited the German Parliament (tour of the Reichstag building with Fabian lieschke, Foreign Policy associate to mdb marina Schuster), had a coffee discussion with mdb Florian Toncar, and a networking lunch with arnold Dunai (Policy advisor for Dr Erwin lotter mdb, vice Chairman of the German-Greek Parliamentary Group), andy Furste (head of office of ms Gabrielle molitor mdb, Deputy Chairwoman of the Committee on European affairs), Johanna hasting (Desk officer for European affairs, FNF).

It also visited the FDP headquarters for a policy discussion with andreas Pauker (International dialogue and campaign of-ficer), the “Junge liberale” headquarters for a meeting with Nicolas hellmuth (Federal managing Direc-tor) and last had a dinner discussion with the board

of the Federal association of liberal Student Groups (lhG).

In all sessions, the Greek delegation had the opportunity to come across with several aspects of the German political life and also to help the fellows in Germany understand bet-ter the situation in Greece, commenting historical evidence, to show that there is a new generation that sup-ports and promotes liberal change, and moreover that between the two people not only there should be no tension but also they have to stand united in the next day for Europe.

Th e E u r o p e a n Expression youth

wants to thank the Friedrich Naumann Foundation for Freedom and especially mr. markus kaiser, (Policy advisor/Program manager "European integration") for the invitation and his excellent organization of the trip.

The EEy delegation was composed of: athanasios Grammenos (President), Rania Papastavropoulou (Deputy President), vicky missira (Treasurer), Eirini Drakou (member), Theoni Drimala (member), Giorgos Pantelias (EE magazine edi-tor).

τί έγραψε το Ίδρυμα για την επίσκεψη: http://fnf-europe.org/2012/10/17/griechische-jugenddele-gation-zu-gesprachen-in-deutschland/

ΠΕΤΡΟΣ Ε. ΚΑΡΤΑΛΙΑΣΤο τέλος του χρήματος

ή ο νέος ρόλος του χρήματος Δωδώνη, 2012, 30 σελίδες

Μέσα στη δίνη της οικονομικής κρί-σης και σε μια περίοδο όπου τα πά-ντα στρέφονται γύρω από το κεφά-

λαιο, ο Π. Καρταλιάς τολμά να προτείνει κάτι που μάλλον ξενίζει: Μια ριζική αλλαγή στον τρόπο χρήσης του χρήματος.

η κρίση είναι η αφορμή για τον συγγρα-φέα. Αφορμή για να καταπιαστεί με ζητή-ματα πανανθρώπινα και διαχρονικά και να αναλύσει πολυδιάστατες έννοιες μέσα στην ιστορική τους εξέλιξη. Με μια εις βάθος ερ-μηνεία του σύγχρονου διεθνούς οικονομικού χάρτη και μέσα από μια συνολική θεωρητική προσέγγιση εντοπίζει τους παράγοντες που αλλοίωσαν τον αρχικό ρόλο του χρήματος και οδήγησαν στην υπάρχουσα οικονομική ύφεση.

ςτόχος του συγγραφέα όμως, πέραν της ερμηνείας των αιτίων του διαφαινόμενου σύγχρονου αδιεξόδου, είναι και η επίλυση του προβλήματος. η κρίση λειτουργεί ξανά ως αφορμή, αυτή τη φορά για την, με επιχει-ρήματα, διατύπωση μιας νέας και μάλιστα αι-σιόδοξης πρότασης. ςτον πυρήνα της σκέψης του εξακολουθεί να βρίσκεται το χρήμα. του επιφυλάσσει όμως έναν νέο ρόλο: ςτον πυ-ρήνα της έννοιας του χρήματος θα βρίσκεται πλέον ο Άνθρωπος.

Γεώργιος Παντελιάς

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

46

Σκοπός της έκδοσης είναι η παρουσίαση διαφορετικών από-ψεων –αρκεί να μην εκφέρονται αυθαίρετα– και η δημιουργία κατάλληλου πλαισίου διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών με επί-

κεντρο την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ελληνική συμμε-τοχή σ’ αυτήν. Οι απόψεις που εκφράζονται δεν δεσμεύουν αποκλειστικά την ιδιοκτησία, τον εκδότη ή τη σύνταξη.

Τα άρθρα τα οποία δημοσιεύονται στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, επιλέγονται από τη σύνταξη με κριτήρια την επιστημονική ε-γκυρότητα, την ποιότητα, τη θεματική κάθε τεύχους, την πρω-

τοτυπία και επικαιρότητα. Μπορεί να δημοσιευθεί κείμενο και σε ξένη γλώσσα (κυρίως αγγλικά ή γαλλικά) κατόπιν συνεννόησης. Η έκταση του κειμένου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 900 λέξεις.

Όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, υποβάλλονται οποτεδήποτε, σε τρία αντίτυπα, υπακούουν στις διεθνείς προ-διαγραφές επιστημονικής μεθοδολογίας, δεν έχουν δημοσιευ-

θεί ούτε με παραπλήσια μορφή ή περιεχόμενο σε άλλα έντυπα, κρίνονται από μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, με πλήρη διασφάλιση της αντικειμενικής κρίσης (ανωνυμία του κρινομένου και

των κρινόντων, ο κρινόμενος πληροφορείται βέβαια ολόκληρη την κρίση) και η έκτασή τους κυμαίνεται μεταξύ 2000 - 3000 λέξεων. Ο υποψήφιος αποστέλλει σύντομο βιογραφικό σημείωμα.

Σε όλες τις περιπτώσεις μαζί με κάθε υποβολή κειμένου συ-μπεριλαμβάνεται και περίληψη στα γαλλικά ή στα αγγλικά (100-200 λέξεις). Το κείμενο θα πρέπει να αποστέλλεται και σε

δισκέτα PC ώστε να αποφεύγονται οι αδυναμίες της δακτυλο-γράφησης και γενικά να επιτυγχάνεται η έκδοση. Καλό είναι επίσης

να αποστέλλεται φωτογραφία του συγγραφέα. Χειρόγραφα, δισκέτες και άλλα πρωτότυπα δεν επιστρέφονται.

Απαγορεύεται αυστηρά η μερική ή ολική αναδημοσίευση ή αναδι-ανομή με οποιονδήποτε τρόπο, εκτός αν υπάρχει έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι συγγραφείς, μετά την ανακοίνωση σ’ αυτούς της

θετικής κρίσης για μελλοντική δημοσίευση του άρθρου στην Ευ-ρωπαϊκή Έκφραση, δεσμεύονται αυτό να μην δημοσιευθεί οπουδήποτε αλλού. Οι συγγραφείς λαμβάνουν δωρεάν δύο αντίτυπα του οικείου τεύχους. Η ιδιοκτησία διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα να διανέμει με οποιουσδήποτε όρους, άρθρα, περιλήψεις και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Έκφραση διαμέσου του δικτύου Ίντερνετ.

1

2

3

4

5

δηΜΟςΙΕυςΕΙς ςτηΝ ΕυΡωΠΑϊΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

Αγαπάς την Ευρωπαϊκή Έκφραση;

Μην ξεχάσεις τη συνδρομή σου!!!

Ε υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ η Ε Κ Φ Ρ Α ς η

Επιθυμώ να γραφτώ συνδρομητήςστο περιοδικό Ευρωπαϊκή Έκφραση. Ετήσια διετής

τακτικός ςυνδρομητής 20 ευρώ 35 ευρώδημόσιοι Οργανισμοί,τράπεζες, Βιβλιοθήκες,ΑΕΙ, ΝΠδδ, ΝΠΙδ, Εταιρείες,ςύλλογοι 50 ευρώ 100 ευρώΕυρώπη 25 ευρώ 45 ευρώυπόλοιπες ήπειροι 30 ευρώ 55 ευρώΦοιτητής, σπουδαστής,στρατιώτης 15 ευρώ 25 ευρώςυνδρομή ενίσχυσης-υποστήριξης 50 ευρώ 90 ευρώ

Οι συνδρομές καταβάλλονται στα γραφεία της Έκφρασης, 9 π.μ. - 5 μ.μ.,με ταχυδρομική επιταγή ή τέλος στην Εθνική Τράπεζα (αρ. λογαριασμού 701/29600287).

δΕΛτIΟ ςυΝδΡΟΜητηΌνομα: ......................................................................................

Επώνυμο: ..................................................................................

διεύθυνση: ................................................................................

ταχ. Κώδικας: ..........................................................................

Πόλη: .........................................................................................

τηλέφωνο: ................................................................................

E-mail: .......................................................................................

Επάγγελμα: ..............................................................................

ημερομηνία ............................................. υπογραφή

Έτος ίδρυσης: 1989, Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα,τηλ: 210 3643224, fax: 210 3646953, e-mail: ekfrasi@ekfrasi.gr

ΕυΡΩΠΑΪΚηΕΚΦΡΑςη

ανανεώστε τη συνδρομή σας στην Ευρωπαϊκή Έκφραση

H Ευρωπαϊκή Έκφραση & το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εθελοντισμού Ελλάδος

διοργανώνουν το Σάββατο 22/12 και ώρες 10.00-22.00 στο HILTON το

«5o Φεστιβάλ Εθελοντισμού Χωρίς Σύνορα • Έλληνας Πολίτης – Ευρωπαίος Πολίτης»

στο πλαίσιο του πολυσυνεδρίου Moneyshow.

Το Φεστιβάλ περιλαμβάνει εκθεσιακό χώρομε 35 περίπτερα εθελοντικών οργανώσεων

και 18 εκδηλώσεις-ημερίδεςπου διοργανώνουν εθελοντικές οργανώσεις

και αφορούν θέματα κοινωνίας πολιτών, εθελοντισμού, ευρωπαϊκά θέματα κ.α.

HILTON ATHENS

222220120122

ΩΩ 10.0010.00--22.0022.00

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΕυρωπαϊκή Έκφραση, Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα τηλ 210 3643224 Φαξ 210 3646953 www.ekfrasi.gr ekfrasi@ekfrasi.gr

5o Φεστιβάλ Εθελοντισμού Χωρίς ΣύνοραΈλληνας Πολίτης-Ευρωπαίος Πολίτης