Download - diadromes teuxos 100

Transcript
Page 1: diadromes teuxos 100

100 XEIMΩΝΑΣ 2010 ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕφΑΡμΟΓΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟΔωρεάν ηλεκτρονική έκδοση

Τα εικοσιπεντάχρονα των ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ

Page 2: diadromes teuxos 100

Κάθε βιβλίο μάς φέρνει πιο κοντά! Στις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, την τελευταία σελίδα τη γράφουμε όλοι μαζί στο www.psichogios.gr. Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας. Γνώρισε τους συγγραφείς και τους αναγνώστες μας μέσα από τα blogs, το forum και τις εκδηλώσεις μας. Στείλε τις κριτικές σου και λάβε μέρος σε κληρώσεις. Γίνε μέλος του FAN CLUB μας. Στείλε e-mail στο [email protected] ή sms στο 6955 805 192 γράφοντάς μας ΔΙΑΔ, ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ, Τ.Κ., ΠΟΛΗ με κενό ανάμεσα, ή κάλεσε χωρίς χρέωση στο 80011-646 464. Εσείς κι εμείς πάντα σ’ επαφή!w w w . p s i c h o g i o s . g r

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ...και για νεαρούς αναγνώστες με απαιτήσεις

Κάθισα στο θρανίο μου κι άρχισα να διαβάζω αργά αργά το γράμμα που είχα γράψει στον

Αϊ-Βασίλη. Ύστερα έβαλα τα γέλια. Ήμουν σίγουρη πως θα γέλαγε κι ο Αϊ-Βασίλης μόλις το διάβαζε. Θα έκανε

«Χο! Χο! Χο!» με εκείνη τη βαριά φωνή που

με κάνει να ξεκαρδίζομαι στα

γέλια. Θα γούρλωνε και τα μάτια του.

Γιατί ήμουν σίγουρα το μοναδικό παιδί

σε ολόκληρο τον κόσμο που του ζητούσε ένα τέτοιο δώρο.

Ο Άγιος Βασίλης μπερδεύτηκε! Πέρυσι έφερε στη Γαβριέλα

τέσσερα γούνινα αρκουδάκια και

την προηγούμενη χρονιά τέσσερις

κούκλες με ξανθά μαλλιά. Φταίνε, όμως,

οι μεγάλοι, που δε συνεννοούνται μεταξύ τους και του ζητούν όλοι

να της φέρει το ίδιο δώρο… Έτσι φέτος

η Γαβριέλα αποφάσισε να μάθει να γράφει,

ώστε να στείλει μόνη της ένα γράμμα

στον Άγιο Βασίλη. Τι θα του ζητήσει άραγε;

Η μάγισσα Κουκού Κικιριρί Νυχτεριδολιλί

ήταν θυμωμένη. Πλησίαζε παραμονή

Πρωτοχρονιάς κι ήταν oλομόναχη. Κανένας

δεν την αγαπούσε. Ήξερε καλά πως γι’ αυτό έφταιγε ο Αϊ-Βασίλης.

Έτσι αποφάσισε να τον εκδικηθεί.

Του μαγείρεψε παστίτσιο, το αγαπημένο

του φαγητό, και το ράντισε με σκόνη

από φταρνίσματα σαλιγκαριών.

Ο Αϊ-Βασίλης έφαγε μια μεγάλη μπουκιά και μεταμορφώθηκε

σε ένα… τεράστιο παπάκι.

Πλησιάζουν Χριστούγεννα.

Κι ενώ όλοι γιορτάζουν, ο Γιωργάκης και

το καλικαντζαράκι Μπίρι-Μπίρι μπλέκουν σε ένα σωρό απρόοπτα.

Τρεις όμορφες ιστορίες, όπου

πλέκονται η φαντασία και η πραγματικότητα,

μέσα σε μια χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα που θα σας βάλει στο κλίμα

των ημερών.

ΕΝΑ ΘΑΥΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΙΚΗ

Ο ΑΪ-ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΓΕΜΕΝΟ

ΠΑΣΤΙΤΣΙΟ

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝIΑTIKA ΔΩΡΑ

ΤΗΣ ΓΑΒΡΙΕΛΑΣ

ΤΟ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΑΚΙ ΜΠΙΡΙ-ΜΠΙΡΙ

ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΟΥ

Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη Β. Δ. Αναγνωστόπουλος Γιώτα Φώτου

Page 3: diadromes teuxos 100

Το παρόν τεύχος είναι το 100ό των Διαδρομών, του περιοδικού που συνόδευσε τα όνειρα και τις ελπίδες πολλών ανθρώπων

για 25 συναπτά χρόνια. Συσπεί-ρωσε εκπαιδευτικούς, συγγραφείς

και εικονογράφους, βιβλιοπώλες, βιβλιοθηκονόμους και φοιτητές, με κε-

ντρικό πυρήνα την παιδική λογοτεχνία, το βιβλίο –ιδιαίτερα το λογοτεχνικό– για παιδιά,

μικρά και μεγάλα. Με συγκίνηση γυρίζει ο νους πίσω κι αναθυμάται κείνα τα «αγωνιστικά» χρόνια της δεκαετίας του ’80, που η έμπνευσή μας ήταν η προσφορά στα παιδιά και τα βιβλία τους. Μέσα στα εκατοντάδες άρθρα και τις μελέτες του περιοδικού συναντήθηκαν σχεδόν όλες οι φωνές, οι απόψεις και οι προβληματισμοί γύρω από την Παιδική Λογο-τεχνία, τη λαϊκή λογοτεχνία, το παραμύθι, τη γλώσσα, την ιστορία, τη θεωρία, τη φιλαναγνωσία, τις ομόλογες σχετικά δραστηριότητες, κ.λπ. Οι Διαδρομές –σε έντυπη και, εδώ και δύο χρόνια, σε ηλεκτρονική μορφή– λειτούργησαν ως κεντρικός ποταμός όπου καταλήγουν μικρότερα ρυάκια απ’ όλες τις πη-γές της εθνικής και διεθνούς λογοτεχνίας για παιδιά. Έτσι, εμπεδώθηκε στα Πανεπιστημιακά Παιδαγωγικά Τμήματα και μια κατάσταση που δίνει ελπίδες πολλές για την αξιοποίηση της Παιδικής Λογοτεχνίας, τόσο στο επίπεδο της φιλαναγνωσίας όσο και στο επίπεδο των ομόλογων σχολικών δραστηριοτήτων. Ο Διευθυντής και τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής ευχαριστούν όλους εκείνους που κατά την εικοσιπενταετία βοήθησαν παντοι-οτρόπως την έκδοση του περιοδικού. Υπόσχονται ότι θα συνεχίσουν να δίνουν το βήμα σε όλους, και κυρίως σε νέους επιστήμονες και ερευνητές. Η παιδική λογο-τεχνία τούς χρειάζεται όλους.

Καλές Γιορτές!Ο Διευθυντής

ΣΤΟ Χ ΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Γ ΙΑ ΠΑΙΔ ΙΑ Κ Α Ι ΝΕΟΥΣΔΙΔ Α Κ ΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Κ ΑΙ ΕΦΑ ΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ Σ ΧΟΛΕΙΟ

25 χρόνια... Διαδρομές!

Page 4: diadromes teuxos 100

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣΔΙΔ Α Κ ΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Κ ΑΙ ΕΦΑ ΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ Σ ΧΟΛΕΙΟ

Ιδιοκτησία:Λέσχη μελέτης και Έρευνας της Παιδικής Λογοτεχνίας

ΟΙ ΔΙΑΔΡΟμΕΣΣωματείο μη-κερδοσκοπικό

Ζαλόγγου 7, 10678 Αθήνα

Εκδότης & Διευθυντής:Βασίλης Αναγνωστόπουλος e-mail: [email protected]

Yπεύθυνοι Ύλης:Aγγελική Βαρελλά

Ελένη Ηλία Τασούλα Τσιλιμένη

Συντακτική Επιτροπή:Αγγελική Βαρελλά (Α.Β.), 210.808.06.05

Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη (Γ.Γ.-Σ.), 210.808.45.15Ελένη Ηλία (Ε.Η.), 210.557.42.50

μαρία μιράσγεζη (μ.μ.), 210.522.68.66Λίτσα Ψαραύτη (Λ.Ψ.), 210.681.22.81

Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (Λ.Π.-Α.),210.822.30.08, e-mail: [email protected]

Τασούλα Τσιλιμένη (Τ.Τσ.),2310.342.856, e-mail: [email protected]

Θέτη Χορτιάτη (Θ.Χ.), 2310.273.514

Εικόνα Εξωφύλλου:Από το βιβλίο: Ο Αϊ-Βασίλης και το μαγεμένο παστίτσιο,

Εκδόσεις Ψυχογιός, της εικονογράφου Ναταλίας Καπατσούλια

Marketing, Δημόσιες Σχέσεις και Διαφημίσεις:Πέγκυ Σκουλίδα, 210.2804.842

e-mail: [email protected]

Επικοινωνία:Εκδ. Ψυχογιός A.E.

Tατοΐου 121, 14452 μεταμόρφωση Τηλ.: 210.2804.800

Eπιμελητής περιοδικού:Πέτρος Γιαρμενίτης

DTP:Σπυριδούλα Βονίτση

Το περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ εκδίδεται 4 φορές το χρόνο,τους μήνες μάρτιο, Ιούνιο, Σεπτέμβριο και Δεκέμβριο

Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή ή αναπαραγωγή του περιεχομένου ή της δομής του περιοδικού αυτού χωρίς την έγγραφη άδεια

του εκδότη ο οποίος διατηρεί όλα τα δικαιώματά του

Owner:DIADROMES Club for Children’sLiterature Study and Research,a Greek non-profit union7, Zalogou str., 10678 Αthens, Greece

Publisher & Director:V. D. Anagnostopoulos e-mail: [email protected]

Editors:Angeliki VarellaHelen Ilia Tasoula Tsilimeni

Editorial Committee:Αngeliki Varella (Α.V.), 210.808.06.05Galatia Soureli (G.S.), 210.808.45.15Eleni Ilia (Ε.I.), 210.557.42.50μaria μirasgezi (μ.μ.), 210.522.68.66Litsa Psarafti (L.Ps.), 210.681.22.81Loty Petrovits (L.P.),210.822.30.08, e-mail: [email protected]Τassoula Τsilimeni (Τ.Τs.),2310.342.856, e-mail: [email protected] Hortiati (Th.H.), 2310.273.514

Cover Illustration:From the book: Father Christmas and the enchanted pasta bake,Psichogios Publications,Illustrator: Natalia Kapatsoulia

Marketing, Public Relations and Advertisments:Peggy Skoulida, 210.2804.842e-mail: [email protected]

Communication:Psichogios Publications S.A.121, Tatoiou str. 14452 Metamorfossi Τel.: 210.2804.800

Copy editor:Petros Yarmenitis

DTP:Spyridoula Vonitsi

DIADROMES is published four times a yearin March, June, September and December

The reproduction or copy of the contents or structure of this magazine, in whole or in part, is prohibited without the written authority of the publisher, who retains all rights

Περίοδος Γ’ : Xειμώνας 2010Τεύχος 100

Δεκέμβριος 2010 - Ιανουάριος - φεβρουάριος 2011Τριμηνιαία Έκδοση

(Περίοδος Β΄: 2001-2005, τεύχη 61-80Περίοδος Α΄: 1986-2000, τεύχη 1-60)

3rd Period: Winter 2010No 100December 2010 - January - February 2011Quarterly Publication(2nd Period: 2001-2005, No 61-80 1st Period: 1986-2000, No 1-60)

ISSN 1105-1523

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ 3727

Page 5: diadromes teuxos 100

Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων τους.The undersigned articles express the personal opinions of their authors.

Επισημάνσεις

H εικονογράφος του τεύχους: Ναταλία Καπατσούλια

Aναμνήσεις...Στιγμιότυπα από την πορεία του περιοδικού

της Αγγελικής Βαρελλά

Eυχές για τα 100 τεύχη των Διαδρομών

Η αφήγηση στο χώρο της ιατρικής του Βασίλειου Δ. Αναγνωστόπουλου

Δημιουργώντας κριτικούς αναγνώστες στο Δημοτικό των Γιάννη Ανδρουλιδάκη & Μαίρης Τουρκομανώλη

Βιβλιοπαρουσιάσεις (37 τίτλοι)

Επιλογή χριστουγεννιάτικων βιβλίων (16 τίτλοι)

Παιδικά Ημερολόγια για το έτος 2011(5 τίτλοι)

Βιβλιογραφικά σημειώματα του Βασίλειου Δ. Αναγνωστόπουλου

Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των μαθητών και ο ρόλος του δασκάλου

της Μαρίας Κουρκουμέλη

Συνέντευξη της Βησσαρίας Ζορμπά-Ραμμοπούλου από την Αγγελική Βαρελλά

Η αφήγηση και η θέση της στη σύγχρονη εποχή: συνέντευξη με τον Anthony Nanson

από την Τασούλα Τσιλιμένη

Το 32ο Συνέδριο της ΙΒΒΥ στο Santiago de Compostela της Ισπανίας,

της Έυας Καλισκάμη

Νέα

Προδιαγραφές υποβολής άρθρωνστις Διαδρομές

Points

This Issue’s Illustrator: Natalia Kapatsoulia

μemories...Notable moments from the journal's pastby Angeliki Varella

Congratulations for the 100th edition of DIADROMES

Narration in the field of medicine by Vassilios D. Anagnostopoulos

Creating critical readers in primary school by Yiannis Androulidakis & Mary Tourkomanoli

Reviews (37 titles)

Review of a selection of Christmas books (16 titles)

Children’s Calendars and Annual Diaries for 2011(5 titles)

Bibliographical notes by Vassilios D. Anagnostopoulos

Nurturing a love of reading in students and the role of the teacher by Maria Kourkoumeli

An interview of Vissaria Zorba-Rammopoulou by Angeliki Varella

Narration and its role in today’s world: Anthony Nanson interviewed by Tassoula Tsilimeni

The 32nd IBBY Congress in Santiago de Compostela in Spain by Eva Kaliskami

News

Submission Guidelines

ΠΕΡΙΕΧΟμΕΝΑ CONTENTS4

5

6

11

14

24

33

47

51

52

60

63

70

78

82

87

Page 6: diadromes teuxos 100

4ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

επισημάνσειςεπ ι σημάνσε ι ςΣύγχρονη προσευχή

Tην παιδική προσευχή που παραθέτουμε, τη βρήκαμε αναρτημένη στο διαδί-κτυο. Δεν διευκρινιζόταν στο σημείωμα αν είναι όντως γραμμένη από παιδί, ωστόσο θα συμφωνήσουν οι αναγνώστες μας ότι το κείμενο αυτό, απ’ όποιον κι αν είναι γραμμένο, απηχεί μια ευχή που σίγουρα χιλιάδες παιδιά κάνουν κρυφά μέσα τους ή τη ζητούν ως χάρη από τον ΄Υψιστο! Ιδού λοιπόν τι ζητά από τον Πανάγαθο ένα σημερινό παιδί:

«Θεέ μου, απόψε σου ζητάω κάτι που το θέλω πάρα πολύ. Θέλω να με κάνεις τηλεόραση! Θέλω να πάρω τη θέση της τηλεόρασης που έχουμε στο σπίτι. Έτσι θα έχω κι εγώ τον δικό μου χώρο. Θα έχω την οικογένειά μου γύρω από μένα και θα με παίρνουν στα σοβαρά όταν μιλάω. Θα είμαι το κέντρο της προσοχής και θα με ακούν οι άλλοι χωρίς διακοπές ή ερωτήσεις. Αν με κάνεις τηλεόραση, θα έχω συντροφιά τον πατέρα μου όταν έρχεται σπίτι από τη δουλειά, ακόμη κι αν είναι κουρασμένος. Η μαμά μου θα με θέλει όταν είναι λυπημένη και στενοχω-ρημένη, αντί να με αγνοεί. Τ’ αδέρφια μου θα μαλώνουν για το ποιος θα περνάει μαζί μου ώρες ολόκληρες. Θα νιώθω ότι η οικογένειά μου αφήνει πότε πότε τα πάντα στην άκρη για να περάσει λίγο χρόνο με μένα. Αν γίνω τηλεόραση, νομί-ζω πως θα τους κάνω όλους ευτυχισμένους και χαρούμενους. Αυτό θέλω μόνο, Θεέ μου, δε ζητάω πολλά…»

Λ.Π.-Α.

Θλιβερές διαπιστώσειςΜια και ο λόγος για την τηλεόραση, μεταφέρουμε κάποιες θλιβερές σκέψεις

της δημοσιογράφου κ. Μαριάννας Τζιαντζή από ένθετο της εφημερίδας Η Καθημερινή, του περασμένου Αυγούστου. Η κ. Τζιαντζή, μεταξύ

άλλων, σημειώνει ότι σύμφωνα με τον Αμερικανό καθηγητή Τζεφ Ρόμπινς, με τις νέου τύπου τηλεοράσεις «η οικογένεια δεν πα-

ρακολουθεί πλέον τηλεόραση, αλλά βυθίζεται σε αυτήν – ναι μεν οι ενήλικοι μπορούν να ελέγξουν μερικώς το βαθμό καταβύθισης, όμως για τα παιδιά η επίδραση της τηλεό-ρασης (συναισθηματική, κοινωνική και βιολογική) είναι καταλυτική». Αναρωτιέται λοιπόν: «Πώς, ένα Μέσο που απαιτεί όλο και λιγότερη φαντασία για την παρακολού-θησή του, θα επηρεάσει το μέλλον της φαντασίας; Πώς

θα επηρεάσει τη συγκέντρωση της προσοχής ενός παιδιού στον προφορικό ή τον γραπτό λόγο ή σε πράγματα που δεν γίνονται άμεσα αντιληπτά με τα μάτια και τα αυτιά μας;» Και η κ. Τζιαντζή κατα-λήγει: «Ξεπερασμένο φαίνεται σήμερα το σύνθη-

μα “Έγχρωμη τιβί, ασπρόμαυρη ζωή”. Λέτε να το διαδεχτεί το “Τηλεόραση 3D, μονοδιάστατη ζωή” ή

μάλλον “μονοδιάστατη σκέψη”;» Την απάντηση στο ερώτημά της ας την αναλογιστεί ο καθένας μας.

Λ.Π.-Α.

επισημάνσεις

Page 7: diadromes teuxos 100

5ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

η εικονογράφος του τεύχους

ΝΑΤΑΛΙΑΚΑΠΑΤΣΟΥΛΙΑΗ Ναταλία Καπατσούλια γεννήθηκε στην Αθήνα. Λίγο αργότερα έκανε το πρώτο της σκίτσο πάνω σε ένα βιβλίο της μαμάς της. Επειδή αυτό δεν ήταν σω-στό, σύντομα της χάρισαν το πρώτο σετ ζωγραφικής: μαρκαδόρους και ένα

μπλοκάκι. Πολλά μπλοκάκια αργότερα, σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Εκανε και μαθήματα γαλλικών σε παιδιά, ίσα ίσα για να καταλάβει ότι την ενδιέφερε πιο πολύ να τους ζωγραφίζει στον πίνακα παρά να τους μάθει γαλλικά (και τα παιδιά το ίδιο). Έτσι, πήγε στο Εργαστήρι του Σπύρου Ορνεράκη και σπούδασε σκίτσο και εικονογράφηση.

Στάθηκε τυχερή, και ξεκίνησε εικονογραφώντας παραμύθια του Ευγένιου Τριβιζά: Η Πουπού και η Καρλότα, Ο Αναστάσης και η ουρά της στάσης, Το τηγάνι του δήμιου, Οι χελώνες του βαρώνου (που βρέθηκε και στη μικρή λίστα για το Κρατικό Βραβείο εικονογράφησης). Και πάλι στη μικρή λίστα για τα Κρατικά Βραβεία βρέθηκε με την Πάπια που ήθελε να γίνει μαμά της Κατε-ρίνας Αναγνώστου. Α, και στα βραβεία του περιοδικού Διαβάζω με το Θέλω να γίνω ήρωας της Φραντζέσκας Αλεξοπούλου-Πετράκη. Σκίτσα της έχουν εκτεθεί στη Διεθνή Έκθεση της Μπρατισλάβας.

Έχει συνεργαστεί με πολλούς σημαντικούς συγγραφείς παιδικών βιβλίων, όπως η Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη, η Τασούλα Τσιλιμένη, η Αργυρώ Κο-κορέλη και ο Φίλιππος Μανδηλαράς.

Σήμερα ζει στην Κεφαλλονιά και εικονο-γραφεί παιδικά βιβλία.

Ο Δαίμων της... Εικονογράφησης!Στο τεύχος 99 η καταπληκτική εικονογράφηση

της Ανδριάνας Ρούσσου δυστυχώς δεν αποτυπώθηκε σωστά στις σελίδες 5 και 20. Ζητάμε συγγνώμη για τα μαύρα σημάδια που

σκίασαν το φόρεμα της πριγκίπισσας καιτα μάτια των παιδιών αντίστοιχα!

Page 8: diadromes teuxos 100

6ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ... ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

Αγγελική Βαρελλά

«Ένα περιοδικό σκοτώνει ένα συγγραφέα», λένε. Κάποιος που παίρνει στα χέρια του ένα εξειδικευμένο περιοδικό σαν τις Διαδρομές δεν μπορεί να φανταστεί, όσο καλοπροαίρετος κι αν είναι, πόση δουλειά

κρύβεται κάτω από την επιφάνεια. Πόση φροντίδα, τρεχάλα, έγνοια.Διάβασα πριν από λίγο καιρό στη «Βιβλιοθήκη» της Ελευθεροτυπίας διά-

φορα άρθρα για το περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης, που κυκλοφόρησε το 1955, σε μια σκληρή περίοδο με μεταπολεμικά πάθη και πολιτικές εντάσεις. Γράφει λοιπόν ο Τίτος Πατρίκιος, μέλος της συντακτικής επιτροπής: «Ζητήσαμε [φα-ντάζομαι ότι ο πληθυντικός αφορά τη συντακτική επιτροπή] από τον Φωτιά-δη, τον Ρίτσο, τον Αυγέρη, τον Βάρναλη, να αναλάβουν την διεύθυνση του περιοδικού. Όλοι μάς αρνήθηκαν. Συγκεκριμένα ο Φωτιάδης μάς είπε κάτι που αργότερα επιβεβαιώσαμε πόσο σωστό ήταν: “Παιδιά, αφιέρωσα τη ζωή μου στο να βγάζω περιοδικά. Δεν γίνεται άλλο. Είναι μια δουλειά που σε απορρο-φά τελείως. Τώρα θέλω να γράψω τα βιβλία μου”».

Πραγματικά, πρέπει να είσαι σε συνεχή εγρήγορση! Μόλις τελειώνει το ένα τεύχος και βγάζεις στεναγμό ανακούφισης, πρέπει να μπει το επόμενο σε τροχιά.

Σ’ ένα γραφειάκι τόσο δα (όπως λέει και το τραγούδι: «καμαρούλα μια στα-λιά, δύο επί τρία») στεγάσαμε το «παιδί» μας. Στην Εμμανουήλ Μπενάκη 67. Ποτέ δεν φανταζόμασταν ότι θα γράφαμε ιστορία. Ότι θα διαγράφαμε μια πο-ρεία σημαντική, κι ότι οι μελετητές της Π.Λ., φοιτητές, φοιτήτριες και όσοι εν-

Page 9: diadromes teuxos 100
Page 10: diadromes teuxos 100

8ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

διαφέρονταν γι’ αυτήν, θα σκόνταφταν οπωσδήποτε μπροστά στη δουλειά μας.Με μια «απίστευτη» πίστη, επί 25 χρόνια σκεπάσαμε το περιοδικό με την

κουβέρτα της αγάπης μας, το ζεστάναμε και δεν το αφήσαμε ούτε λεπτό από τα μάτια μας. Δεν φανταζόμασταν ούτε τέτοια μακροημέρευση ούτε, όμως, και μια σύντομη ζωή. Παρ’ όλες τις αντιξοότητες, χωρίς καμιά οικονομική βο-ήθεια, αλλά με εθελοντική εργασία και ενθουσιασμό, οι Διαδρομές κατάφεραν να γίνουν το μακροβιότερο ειδικό περιοδικό που κυκλοφορεί στον τόπο μας.

Ξεκινώντας, βρεθήκαμε μπροστά σ’ ένα ομιχλώδες τοπίο. Λέγαμε τότε αυ-τοσαρκαζόμενοι, ότι τη συντακτική επιτροπή αποτελούσαν «εννέα τρελοί». Με τις συνθήκες εκείνες, δεν απείχε αυτό και πολύ από την αλήθεια. Ήταν ένα ρίσκο. Ένα τρελό εγχείρημα. Με μέσα περιορισμένα και κατάθε-ση από την τσέπη μας ενός ποσού για αρχικό κεφάλαιο, ξεκινήσαμε δονκιχοτικά και φτάσαμε στο σημείο να γίνουμε κι εμείς ένα έντυπο Πανεπιστήμιο. Όσο για το αρχικό κεφάλαιο, που ελπίζαμε ότι στην πορεία του ταξιδιού θα ξανα-πάρουμε πίσω, όνειρο ήταν και πάει – έτσι συμβαίνει συχνά.

Την πρώτη συντακτική επιτρο-πή αποτέλεσαν οι: Β.Δ. Αναγνω-στόπουλος, Αντ. Δελώνης, Μαρία Μιράσγεζη, Μάνος Κοντολέων, Γα-λάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη, Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Θέτη Χορτιάτη, Ρένα Καρθαίου και Αγγε-λική Βαρελλά. Το 1990 αποχώρησε ο κ. Δελώνης. Κατά καιρούς αποχώρησαν και άλλοι, που αντικαταστάθηκαν από τη Λίτσα Ψαραύτη, τη Μαρία Τζαφεροπούλου, την Ελένη Ηλία και την Τασούλα Τσιλιμένη.

Λοιπόν; Πώς γεννήθηκε το περιοδικό και πώς επέζησε; Ο σχεδιασμός μάς πήρε αρκετό χρόνο. Ωραίες ήταν οι ιδέες, ωραίες οι θεωρίες, αλλά κάποιος έπρεπε να κάνει και πρακτικά πράγματα. Χωρίς αυτά δεν βγαί-νει περιοδικό. Τα άρθρα διαβάζονται και αξιολογούνται, όμως για το κουβά-λημα, για τη χαμαλοδουλειά δεν γράφεται τίποτα, δεν δίνεται κανένας έπαι-νος, κανείς δεν γνωρίζει πόσες ώρες καταναλώθηκαν και πόσο τρέξιμο έπεσε. Για όλα αυτά, θέλω να καταθέσω κι εγώ τη μαρτυρία μου.

Είχαμε πάντοτε μία αρχή: Ποτέ δεν σταματούσαμε την αποστολή του περι-οδικού, ακόμη κι αν οι συνδρομητές δεν έστελναν τη συνδρομή τους. Στα δύο χρόνια στέλναμε ένα ευγενικό σημείωμα: «Ξέρετε, ο καιρός περνά γρήγορα. Πέρασαν δύο χρόνια από την τελευταία αποστολή χρημάτων. Μήπως θα μπο-ρούσατε...» κ.λπ., κ.λπ.

Κάθε τόσο τρέχαμε στο ταχυδρομείο για να εισπράξουμε τις συνδρομές. Αυτές όμως έπρεπε να καταχωρηθούν και στο βιβλίο επιταγών του ταχυδρο-

Page 11: diadromes teuxos 100

9ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

μείου. Οι υπάλληλοι κουράζονταν. Με φώναζαν μέσα από το γκισέ κι έγραφα τα νούμερα και τις ημερομηνίες. Με είχαν μάθει πια. Αν εξετάσουμε τον τρόπο που λειτουργούσαμε με κριτήριο τη σημερινή τεχνολογία, ήταν να μας κλαις.

Στο σπίτι έπρεπε να καταχωρηθούν οι επιταγές σε καρτέλες (παμπάλαιος τρόπος), αλλά δεν υπήρχαν κομπιούτερ που να μας διευκολύνουν. Ύστερα έπρεπε να σταλούν αποδείξεις και τόσα ακόμα που ξεχνάω. Αφήστε τα μπερ-δέματα με τις διευθύνσεις, με τις επιστροφές, με τη διακίνηση.

Ήταν όμως και το ίδιο το περιοδικό. Να μαζέψεις την ύλη («να μάθεις την ύλη», έλεγε ο κ. Αναγνωστόπουλος), να συνεννοηθείς με τους αρθρογρά-φους, να τους ξαναπάρεις για μικροελλείψεις, για λαθάκια, για απορίες, να

μετρηθούν οι σελίδες, να διορθωθούν τα κείμενα, να τρέχεις για διαφημίσεις, γιατί χωρίς αυτές ήταν αδύνατο να τα βγά-

λουμε πέρα.Κι ύστερα τα τηλεφωνήματα. Θεέ μου, πόσα τηλεφωνήματα. Πιανόταν το χέρι μου σ’

αυτή τη στάση. Το τηλέφωνο εξαιτίας των Διαδρομών έγινε δεύτερη έξη.

Τέλος πάντων, τελείωνε το περι-οδικό. Τυπωνόταν. Έπρεπε τώρα να δοθεί στο πρακτορείο αποστολής, να πληρώσεις, να πάρεις τα τεύχη που περισσεύουν και να τα βάζεις στίβες στο μικρό γραφειάκι που μας

στέγαζε.Είμασταν όλοι πολύ νεότεροι. Αντι-

μετωπίσαμε τα προβλήματα με υπομονή, αλλά κάποια στιγμή κουραστήκαμε. Ήταν

φυσικό. Θέλαμε βοήθεια. Δεν είχαμε τα τεχνικά μέσα, δεν είχαμε την τεχνολογία των κουμπιών για

να δουλέψουμε πιο άνετα. Με πόνο ψυχής κόψαμε τον ομφάλιο λώρο, ξενοικιάσαμε και το γραφειάκι.

Πήγαμε στον κ. Καστανιώτη. Συνεχίσαμε μαζί του για δύο χρόνια. Τώρα μας έχει υιοθετήσει ο κ. Ψυχογιός και οι άνθρωποί του, και όλα πια έχουν πάρει το δρόμο τους ως σήμερα, στο 100ό τεύχος. Τους ευχαριστούμε από καρδιάς.

Όλες αυτές τις δυσκολίες τις ξεχνούσαμε όταν ακούγαμε καλά λόγια, όταν ακόμα και πίσω από τις επιταγές μάς έγραφαν γλυκόλογα, όταν κάναμε καλούς φίλους, όταν γνωρίζαμε τους ειδήμονες που έγραφαν άρθρα για τα αφιερώματα. Η αλήθεια είναι ότι δεν θυμάμαι να πήραμε κακές κριτικές. Ορι-σμένοι στη αρχή είπαν δύο-τρία πικρά πράγματα, απαξιωτικά και με κάποια ειρωνεία. Δεν υπήρξε όμως ποτέ κάποια οξύτητα. Η θέση του περιοδικού ήταν σταθερή: να μην έχουμε αντεγκλήσεις, καβγάδες, επιστολογραφία, κ.λπ. Το κάθε κείμενο είχε την υπογραφή του αρθρογράφου και απηχούσε τις απόψεις του. Όποιος ήθελε, μπορούσε να απευθυνθεί σε αυτόν.

Γενικά ζήσαμε και ωραίες στιγμές. Καμαρώναμε για την πρωτοποριακή

Page 12: diadromes teuxos 100

10ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

δουλειά μας. Είχαμε χαράξει με σοβαρότητα και εμπιστοσύνη ένα δρόμο. Με τις Διαδρομές η παιδική λογοτεχνία απόκτησε το βήμα της, κινητοποιήθηκαν άνθρωποι του κλάδου ώστε να εκφράσουν τις απόψεις τους, να ασκήσουν κριτική, να σχολιάσουν και να δώσουν βιβλιογραφική βοήθεια στους σπου-δαστές. Τονώθηκε η έρευνα, βοηθήθηκε η συστηματική παρουσίαση βιβλίων για παιδιά και καλύφτηκαν, από το 1986 έως σήμερα, οι θεωρητικές ανάγκες αυτού του τομέα, οι τάσεις, οι εξελίξεις και τα πρόσωπα που τις εκπροσωπούν.

Θα τελειώσω με τον απαραίτητο δαίμονα του τυπογραφείου. Τον απαράδε-κτο, που δρούσε με έναν τρόπο σατανικό και μας έκανε να τραβάμε τα μαλλιά μας. Όπως και έγινε σε ένα περιστατικό που αφορά τον Δημήτρη Μανθόπου-λο, αγαπημένο φίλο και ποιητή. Ο τόπος της καταγωγής του είναι γνωστός: η Δράμα. Έλα όμως που ο δαίμονας τον ήθελε από τη Λάρισα... Κανείς μας δεν το πρόσεξε! Μόνο ο άλλος γλυκύτατος φίλος, που δεν υπάρχει πια, ο Ι.Δ. Ιωαννίδης. Του το έγραψε λοιπόν, κι εκείνος στη συνέχεια έγραψε σε μένα:

«Αγαπητή Αγγελική.Υγείαν έχομεν και το αυτό και δι’ ύμάς επιθυμούμε. Είδες ο δαίμων της φω-

τοσύνθεσης;Λάθος φωτοσυνθέσεως, σαφώς άνευ προθέσεως.Άκου εκεί από Λάρισα.Το είδα και... σαλτάρισα.

Αν δεν σου κάνει κόπο, Αγγελική, κάνε διόρθωση στο επόμενο τεύχος.Όχι τίποτε άλλο, αλλά μην παρεξηγηθεί η Δράμα. Πάντως το ξαναδηλώνω:

Εγώ εγεννήθην Δραμινός,Θρακών γονέων φάρας.Άλλο το ύδωρ Πηνειούκι άλλο πηγών Βαρβάρας.

Όλο αυτό για δική μας... κατανάλωση. Έτσι;»

Μαζί με τις Διαδρομές μεγαλώσαμε κι εμείς χωρίς να το καταλάβουμε. Όμως, ας παινευτούμε και λιγάκι, πετύχαμε έναν άθλο.

Page 13: diadromes teuxos 100

11ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

ΕΥΧΕΣ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΤΕΥΧΗΤΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ

Χαιρετισμός Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς

Η Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά χαιρετί-ζει τη συμπλήρωση 100 τευχών του περιο-δικού Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας

για παιδιά και νέους. Μια πρωτοποριακή ιδέα, που γρήγορα έγινε ρηξικέλευθη προσπάθεια, για να μετουσιωθεί στη συνέχεια σε σημαντι-κή προσφορά στο χώρο των γραμμάτων. Κάθε τεύχος κι ένα φροντιστήριο πάνω στη θεωρία της Παιδικής Λογοτεχνίας, στην εικονογράφηση, στην επιστημονική προσέγγιση των κειμένων, στη γνωριμία με τους πνευματικούς δημιουργούς και τους θεωρητικούς του χώρου.

Η Γ.Λ.Σ., όπως και όλος ο κόσμος του βιβλίου, σας ευχαριστεί για το έργο σας και εύχεται να συνεχίσετε ακαταπόνητοι να υπηρετείτε το όραμα που κα-ταφέρατε να γίνει έργο ζωής.

Χαιρετισμός Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου

Ό λα τα μέλη του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου/Ελληνικό Τμή-μα ΙΒΒΥ από την αρχή αγκαλιάσαμε της Διαδρομές, το περιοδικό που ήρθε να καλύψει το κενό που υπήρχε στην έρευνα, τη μελέτη, την κρι-

τική και την προβολή της Παιδικής Λογοτεχνίας. Και πράγματι, η συμβολή του περιοδικού ήταν καθοριστική. Στα χρόνια αυτά, από το πρώτο τεύχος μέχρι το εκατοστό, πολλά άλλαξαν. Τα βιβλία, τα παιδιά, οι δημιουργοί, η δι-δασκαλία, η έρευνα! Πάντα όμως υπήρχε και υπάρχει η ανάγκη ενός περιοδι-κού που να ενημερώνει για τις εξελίξεις και να τις μελετά. Άλλωστε, αυτά τα

100 τεύχη των Διαδρομών είναι οι «διαδρομές» της ελληνικής παιδι-κής λογοτεχνίας, οι «διαδρομές» των

δημιουργών της, οι «διαδρομές» όλων μας. Ευχαριστούμε όσους συνέβαλαν ώστε να φτάσουν οι Διαδρομές τα 100 τεύχη. Ευ-χόμαστε να τα χιλιάσουν, και

μαζί τους όλοι οι συντελεστές κι οι αναγνώστες τους.

Βαγγέλης Ηλιόπουλος Πρόεδρος Κύκλου Ελληνικού Παιδικού

Βιβλίου/Ελληνικό Τμήμα ΙΒΒΥ

Page 14: diadromes teuxos 100

12ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Χαιρετισμός Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού Νεανικού Βιβλίου

Για μια χαρούμενη διαδρομή που δεν έχει τέλος...

Τ ο περιοδικό Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους συμπληρώνει φέτος 25 χρόνια ζωής και προσφοράς, για τα οποία αξίζουν θερμά συγχαρητήρια τόσο στo Διευθυντή του κ. Βασίλη Αναγνωστόπου-

λο όσο και σε όλους τους συντελεστές της εικοσιπεντάχρονης επιτυχημένης διαδρομής του στους όμορφους και χαρούμενους λειμώνες της σύγχρονης ελ-

ληνικής λογοτεχνίας για παιδιά και νέους.Με μια πλειάδα εκλεκτών συνερ-

γατών, οι Εκδόσεις Ψυχογιός που έχουν αναλάβει και διεκπεραιώ-νουν με επιτυχία την –ηλεκτρο-νική τώρα πια– έκδοσή του, μας ταξιδεύουν κάθε τριμηνία στον μοναδικό και ανεπανάληπτο κό-

σμο της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας, προσφέροντάς μας δι-

αρκή ενημέρωση, πληροφόρηση και γόνιμο προβληματισμό.

Με διάφορα άρθρα, σχόλια, συνε-ντεύξεις, μελέτες, κείμενα προβλημα-τισμού, βιβλιοπαρουσιάσεις, αλλά και με τα θεματικά αφιερώματα σε

επίκαιρα και ενδιαφέροντα θέματα, οι Διαδρομές αποτελούν αναγκαίο

εφόδιο για τους μελετητές της παι-δικής λογοτεχνίας, τους σπουδα-στές, τους εκπαιδευτικούς, αλλά και όλους γενικά τους φίλους του

παιδικού βιβλίου, οι οποίοι μέσα από τις σελίδες του περιοδικού έχουν

την ευκαιρία της άμεσης ενημέρωσης για τις νέες εκδόσεις αλλά και για την

ιστορία και την εξέλιξη της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας. Αλλά και όσον αφορά στην κυπριακή παιδική και νεανική λογοτεχνία ειδικότερα, εκφράζουμε την ευαρέσκεια και την ευγνωμοσύνη μας γιατί σε αρκετές περιπτώσεις φιλο-ξενήθηκαν στο περιοδικό διάφορα άρθρα και μελέτες για τη σύγχρονη λογο-τεχνική παραγωγή της Κύπρου για παιδιά και νέους.

Θερμά συγχαρητήρια, λοιπόν, στις Εκδόσεις Ψυχογιός και σε όλους όσοι εργάζονται για την απρόσκοπτη συνέχεια του περιοδικού, στο οποίο ευχόμα-στε από καρδιάς καλοτάξιδο να είναι πάντα και να έχει μια χαρούμενη, αδιά-λειπτη και πλούσια σε πνευματικούς καρπούς διαδρομή.

Κώστας Κατσώνης Πρόεδρος Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού Νεανικού Βιβλίου

Page 15: diadromes teuxos 100

Σελ.

80

• 7,

50 e

Σελ.

32

• 1

5,04

e

Σελ.

56

• 5

,50 e

EKΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ BIBΛIA ΓIA ΠAIΔIA

MANOΣ KONTOΛEΩNNεράιδα πάνω στο έλατο

εικον.: Κατερίνα BερούτσουKPATIKO BPABEIO EIKONOΓPAΦHΣHΣ

BΑΓΓΕΛΗΣ HΛΙΟΠΟΥΛΟΣKάθε μέρα Xριστούγεννα!

εικον.: Tζερμάνο Oβάνι

Σλ

3215

04e

KΩΣTHΣ A. MAKPHΣO Πιοζ Nάμε και οι πέντε γάτες

XPIΣTINA PAΣIΔAKHΞέρω να λέω OXI

εικον.: Γιώργος Nαζλής

Σελ.

512

• 1

5,65

e

ADV DIADROMES DEKEMVRIOS 10.indd 1 11/11/2010 4:13 ΜΜProcess CyanProcess MagentaProcess YellowProcess Black

Page 16: diadromes teuxos 100

14ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣΒ. Δ. Αναγνωστόπουλος

Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Το θέμα που διαπραγματεύομαι εδώ, πιθανόν να είναι θέμα που αιφνιδιάζει και τον εκπαιδευτικό και το γιατρό, για διαφορετικούς, βέβαια, λόγους τον καθένα. Θα υποστήριζα μάλιστα, ότι ο μεν πρώτος έχει μια ολιστική

αντίληψη για την αφήγηση, για την έκταση που κατέχει στη ζωή γενικά, ο δε δεύτερος έχει μία περισσότερο μηχανιστική αντίληψη για την εκτέλεση του έργου του, αποκλείοντας έτσι μια πραγματικότητα, που φοβάμαι ότι απαιτεί πιο πολλή προσοχή και προσέγγιση με γνώση. Ωστόσο, όπως θα φανεί, τα παραπάνω είναι ένα ψευτοδίλημμα, αφού ο άνθρωπος, όποιος κι αν είναι, από τη φύση του ξεχωρίζει ως αφηγηματικό ον, «πολιτικόν ον και συζήν πεφυκός» κατά τον Αριστοτέλη.

Η αφήγηση ως γλωσσική δραστηριότητα συναντάται σε όλους τους χώ-ρους της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, ιδιαίτερα στην εκπαίδευση, όπου και σπουδάζεται1. Με την αφήγηση εξιστορούμε με αρχή, μέση και τέλος ένα γε-γονός, μια περιπέτεια, μια ιστορία πραγματική ή φανταστική, όπου διαπιστώ-νουμε τα δομικά στοιχεία του χώρου και του χρόνου, του θέματος, της αιτίας και του αφηγηματικού προσώπου, δηλαδή «πότε», «πού», «ποιος», «πώς», και «γιατί».

Αφηγητές κατά μία άποψη είμαστε όλοι, αφού και η ζωή μας, όπως η ιστο-ρία, αποτελεί αφήγηση ιδιωτική ή δημόσια. Όμως λέγοντας «αφηγητής», εν-νοούμε (α) τον λαϊκό άνθρωπο που αφηγείται με τέχνη και ξεχωριστή γοητεία ιστορίες, παραμύθια, μασλάτια, ανέκδοτα, πολεμικές περιπέτειες, κ.ά., και (β) τον έντεχνο αφηγητή που συναντούμε σε μια θεατρική παράσταση ή σε άλλη πολιτιστική εκδήλωση.

Ο ελληνικός λαός υπήρξε ιστορικά κατεξοχήν προφορικός, με την έννοια ότι διέδωσε και διέσωσε, με τον προφορικό λόγο, τον άγραφο πολιτισμό του. Εδώ σας θυμίζω τους λεγόμενους Ομηρίδες, που περιόδευαν κατά την αρχαία εποχή σε γιορτές αφηγούμενοι «κλέα ανδρών τε και θεών» (κατορθώματα αν-θρώπων και θεών) καθώς και τους λαϊκούς αφηγητές και ιδιαίτερα τους παρα-μυθάδες επί Τουρκοκρατίας και εφεξής.

Η αφήγηση, επίσης, ως κατάθεση βιωμένης μνήμης πολέμου και ιστορικών περιπετειών, αξιοποιείται από την ιστοριογραφία και αποτελεί ση-

μαντική συμβολή στον εμπλουτισμό της συλλογικής μνήμης. Τα προσωπικά βιώματα τότε λειτουργούν

ως ανταύγειες μιας εποχής που ενδιαφέρει το σύ-νολο. Οι αφηγήσεις, λόγου χάρη, ενός τραυματία

πολέμου για τις συνθήκες μέσα στις οποίες τραυμα-τίστηκε αλλά τελικά διασώθηκε από συναδέλφους

Page 17: diadromes teuxos 100

15ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

του, παρουσιάζει πολλαπλό ενδιαφέρον όχι μόνο για την ατομική, αλλά και, κυρίως, για τη συλλογική μνήμη και τη διαχείριση της μνήμης. Η αφήγηση τότε λειτουργεί διπλά: «θεραπεύει» το άτομο, αλλά και συντηρεί τη μνήμη. Ας σημειωθεί ότι η νεότερη ιστοριογραφία αξιοποιεί την καταγραφή αφηγήσεων από εκείνους που έζησαν τα αιμα-τηρά γεγονότα της Κατοχής και του Εμφυλίου πολέμου, προσφέροντας με αυτό τον τρόπο στοιχεία πολύτιμα στη συγκρότηση της «μικροϊστο-ρίας».

Ήδη, ύστερα από αυτή τη σύ-ντομη και γενική αναφορά σχετικά με την αφήγηση, μπαίνουμε στο κύ-ριο θέμα μας: πώς δρα, πώς λειτουρ-γεί η αφήγηση στο χώρο της ιατρικής, στα ιατρεία, στα νοσηλευτικά ιδρύματα, ποια η συμβολή του ιατρού, η διάδραση μεταξύ ιατρού και ασθενή, μεταξύ, ακό-μη, των ασθενών, των επισκεπτών, κ.ά. Για τη θεραπευτική αφήγηση και τη συμβολή της στην ανακούφιση του πόνου όσων αντιμετωπίζουν προβλήμα-τα σωματικά και ψυχικά, από τα νανουρίσματα και τα παραμύθια της γιαγιάς ως τις εξομολογήσεις στην τηλεόραση, έχουν γραφεί και γράφονται πολλά. Άλλωστε, η πρακτική αξία της αφήγησης ανάγεται σε πολύ παλαιούς χρό-νους, στους Ινδουιστές θεραπευτές, στους Άραβες σοφούς, γνωστούς για το «Takinum sanitatis», οδηγό υγείας, κ.λπ.2

Μια πρώτη μορφή αφήγησης είναι το «ιστορικό» του ασθενούς, η εξιστό-ρηση δηλαδή της περίπτωσής του μέσα στο χρόνο και το χώρο, της εμφάνι-σης, της έντασης και λοιπών χαρακτηριστικών της κρίσης στην υγεία του. Το «ιστορικό» επεκτείνεται στους ανιόντες συγγενείς (πατέρα, μητέρα…) προσ-διορίζοντας γονιδιακούς παράγοντες, κ.λπ. Επίσης, οι λεπτομέρειες σε επα-νεμφάνιση της νόσου, παρατηρήσεις διάφορες, η λήψη φαρμάκων και πολλές αναλύσεις δημιουργούν το αφηγηματικό κλίμα και πλαίσιο στο οποίο, βέβαια, συμμετέχει ενεργά ο γιατρός. Η μορφή αυτής της αφήγησης μπορεί να έχει απρόοπτα και παρερμηνείες και είναι ποικίλη ως προς τη χρονική διάρκεια, ως προς το ύφος, την ένταση και γενικά την ποιότητα. Παράγοντες που την επη-ρεάζουν είναι η φύση της νόσου, η ηλικία του ασθενούς, το γένος, κ.λπ. Όλως ιδιαίτερη αξία έχει λ.χ. η ανάλυση στον ψυχίατρο ή τον ψυχολόγο.

Είναι ευρύς ο χώρος και τα διάφορα πεδία ιατρικής όπου η αφήγηση βρί-σκει εφαρμογή. Θα επιχειρήσουμε ακολούθως να επισημάνουμε τέτοιους χώ-ρους, έχοντας υπόψη ότι είναι αδύνατο να καλύψουμε όλη την έκταση.

Page 18: diadromes teuxos 100

16ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Μορφές αφήγησης σε νοσηλευτικούς χώρουςΉδη αναφερθήκαμε στο «ιστορικό» του ασθενούς. Μπορούμε να το θεωρή-σουμε ως την πιο ολοκληρωμένη αφήγηση, αυτή που έχει δηλαδή τα βασικά στοιχεία, όπως είναι ο χρόνος (πότε), ο τόπος (πού), η αιτία (γιατί), τα επει-σόδια (πώς), κ.ά. Είναι φυσικό, ο γιατρός να ενδιαφέρεται προκειμένου να προβεί σε διάγνωση και να καθορίσει τη θεραπευτική πορεία, να μάθει λ.χ. πότε εμφανίστηκε ο πόνος, πού πόνεσε ή πού πονάει ο ασθενής, πώς και τι αι-σθάνεται, αν έχει ιστορικό η αιτία, πόσος ο χρόνος και η διάρκεια του επεισο-δίου, η ηλικία του, κ.ά. Όλα αυτά και άλλες λεπτομέρειες, όπως το αν παίρνει φάρμακα και ποια, αν έχει βεβαρημένο «ιστορικό» κ.λπ., αποτελούν τα δεδο-μένα της γνώσης που οφείλει να έχει ο θεράπων ιατρός, γιατί συγκροτούν τις περισσότερες φορές μία –όπως σημειώσαμε– ολοκληρωμένη αφήγηση, όπου θα στηριχτεί και η περαιτέρω θεραπεία.

Το «ιστορικό» του ασθενούς έχει την αξία του για όλες τις περιπτώσεις, από τις πιο ελαφριές ως τις πιο βαριές, για ένα τροχαίο με τραυματισμό, για έναν απλό πόνο ή εμπύρετη γρίπη έως ένα ισχαιμικό επεισόδιο, εγκεφαλικό ή κολπική μαρμαρυγή. Και ανάλογα με την περίπτωση, το «ιστορικό» δίνεται από τον ίδιο τον ασθενή, σε περιπτώσεις προγραμματισμένες και σε ομαλές συνθήκες, ή από τρίτο πρόσωπο, σε έκτακτη ανάγκη. Διακρίνουμε τότε την άμεση αφήγηση, δηλαδή από τον ίδιο τον ασθενή, και την έμμεση, από συγγε-νή συνήθως. Και οι δύο μορφές αφήγησης μπορεί να παρουσιάζουν κενά, τα οποία συνήθως καλύπτονται εν καιρώ με νέες συνεντεύξεις.

Το «ιστορικό», όπως είναι εύλογο, καταγράφεται λεπτομερειακά από τον ίδιο το γιατρό στο ιατρείο, όταν ο ασθενής με ψυχολογικά προβλήματα ζητήσει βοήθεια. Η ψυχιατρική βασίζεται πολύ σ’ αυτή την αφήγηση, το «οδοιπορικό», δηλαδή, του ατόμου με αναδρομές στην παιδική ηλικία, όπου και τα βαθύτερα τραύματα. Αξίζει να επισημάνουμε το γεγονός ότι η αφήγηση στον ψυχίατρο

γίνεται σε συνέχειες και με αφηγηματική συνοχή3, σαν να εκτυλίσσεται σε

Page 19: diadromes teuxos 100

17ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

επεισόδια, όπως στις τηλεοπτικές σειρές ή τα κεφάλαια ενός μυθιστορήματος. Είναι σημαντική επίσης η υποβοήθηση του ασθενούς εκ μέρους του γιατρού στο ρόλο του «βοηθού αυτοβιογράφου» με τις κατάλληλες ερωτήσεις-κλειδιά, έτσι ώστε να ξεδιπλωθεί το νήμα της ζωής και να διευκρινισθούν πολλά σκο-τεινά σημεία και ασήμαντες, φαινομενικά, λεπτομέρειες. ΄Ηδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, η θεραπεία της αφήγησης αναπτύσσεται διαρκώς, και έχει κυκλοφορήσει μεγάλος αριθμός βιβλίων για την αξία της. Η θεραπευτική σημασία της αφήγησης έχει επισημανθεί σε πολλές περιπτώσεις, όπως λ.χ. σε κέντρα απεξάρτησης και αποτοξίνωσης, όπου λαμβάνει χώρα ομαδική θερα-πεία, ξετυλίγοντας ο καθένας την προσωπική του περιπέτεια4.

Στην ψυχιατρική ουσιαστικό ρόλο παίζει η παρέμβαση του γιατρού σε αυτό το σκοτεινό ταξίδι της ψυχής μέσα από ένα δάσος γεμάτο μορμολύκεια, φο-βίες και βρυκόλακες. Σε αυτό το ταξίδι ο ψυχίατρος γίνεται συνοδοιπόρος και φίλος αξιόπιστος του ασθενή, αναφερόμενος, όχι σπάνια, σε δικές του ανά-λογες περιπτώσεις. Ο διάσημος ψυχοθεραπευτής Irvin Yalom στο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο Στον κήπο του Επίκουρου5 αναφέρεται σε πολλά σημεία στην «αυτοαποκάλυψη του θεραπευτή», με την οποία ανιχνεύεται «ο ανθρώ-πινος σύνδεσμος». Σημειώνει χαρακτηριστικά (σελ. 141): «Η αυτοαποκάλυψη παίζει καίριο ρόλο στην ανάπτυξη της στενής σχέσης. Συνήθως οι σχέσεις χτί-ζονται μέσα από μια διαδικασία αμοιβαίων αυτοαποκαλύψεων. Ο ένας κάνει το

Page 20: diadromes teuxos 100

18ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

πρώτο βήμα και αποκαλύπτει κάποιο μύχιο υλικό, βάζοντας έτσι τον εαυτό του σε ρίσκο. Ο άλλος γεφυρώνει την απόσταση ανταποδίδοντας με ανάλογο τρόπο. Μαζί βαθαίνουν τη σχέση μέσα από μια σπείρα αυτοαποκαλύψεων».

Η συμπαράσταση, λοιπόν, του γιατρού στον οποίο διηγείται ο ασθενής την περιπέτειά του και αναλύει την περίπτωσή του, γίνεται το λίπασμα στο δέντρο της εξομολόγησης, το λάδι της μηχανής για το ταξίδι στα πεδία της ψυχής.

Όμως η αφήγηση παίρνει διάφορες μορφές στο χώρο του νοσοκομείου, όπου ο πόνος, σωματικός και ψυχικός, αλλά και ο φόβος του θανάτου, αποτυ-πώνονται ανάγλυφα στα πρόσωπα των ασθενών.

Α. Αφηγήσεις μεταξύ των ασθενών: Είναι φυσικό, ο πόνος που «δένει» τα άτομα στα κρεβάτια ενός νοσοκομείου να ανοίγει τις καρδιές των ασθε-νών και ο ένας να λέει στον άλλο όχι μόνο τα σχετικά με την ασθένειά του αλλά να ιστορεί τα προσωπικά του βάσανα και παράπονα ή, ακόμη, ατο-μικές και οικογενειακές περιπέτειες. Η παραμυθού Βασιλική Μιχαλοπού-λου, από τη Ν. Ιωνία Βόλου, μου έλεγε ότι πολλά παραμύθια τα έφτιαξε όταν νοσηλευόταν για αρκετό διάστημα στο νοσοκομείο. Επρόκειτο για ιστορίες που είχε ακούσει από άλλους ασθενείς6.

Β. Αφηγήσεις μεταξύ ασθενών και νοσοκόμων: Οι νοσοκόμοι και οι νοσοκό-μες είναι πρόσωπα κοντινά στους ασθενείς. Τους υπηρετούν ποικιλοτρό-πως, χαρίζοντας το χαμόγελο της ελπίδας και της παρηγοριάς. Φυσικό, λοιπόν, είναι να ανοίγουν συνήθως οι ασθενείς την καρδιά τους και να διηγούνται τα δικά τους. Δεν είναι, βέβαια, αφήγηση αλληλοδραστική, αλλά σίγουρα ανακουφίζει τον ασθενή και βελτιώνει την ψυχολογία του. Η συμπαράσταση των αδελφών νοσοκόμων έχει καταγραφεί στην Ιστο-ρία μέσα από συγκινητικές υποθέσεις κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδιαίτερα στο Αλβανικό έπος, μέσα στα πρόχειρα χειρουργεία και νοσο-κομεία. Έχουν γραφεί σπαρακτικές σελίδες για περιστατικά εκείνης της εποχής, από τραυματίες, αναφερόμενα στην αυτοθυσία των αδελφών νο-σοκόμων, που αποτελούν λαμπρή δόξα του νοσηλευτικού προσωπικού.

Γ. Αφηγήσεις μεταξύ ασθενών και επισκεπτών: Το ενδιαφέρον των συγγε-νών για τον ασθενή τους δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια πολλαπλή

Page 21: diadromes teuxos 100

19ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

αφήγηση. Διηγείται ο ασθενής όταν είναι δυνα-τόν, αλλιώς αναλαμβάνει την αφήγηση το πιο κοντινό συγγενικό πρόσωπο, της περιπέτειάς του, με λεπτομέρειες και με σχόλια. Ανάλο-γα με τη σοβαρότητα των περιστατικών, η αφήγηση γίνεται τραγική στο ακροατήριο και αποκτά σασπένς. Πολλές φορές, οι επι-σκέπτες νιώθουν την ανάγκη να αφηγηθούν και εκείνοι δικές τους παρόμοιες ιστορίες, μοιραζόμενοι τον πόνο των ασθενών και δι-ευρύνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο το αφηγη-ματικό τοπίο.

Δ. Αφηγήσεις σε παιδιά που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο: Η αφήγηση, ιδίως του παραμυ-θιού και της ιστορίας, έχει παρηγορητικό και θεραπευτικό ρόλο όταν απευθύνεται σε παιδιά που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο. Καταπραΰνεται ο πόνος τους και τους με-ταδίδεται η χαρά της ιστορίας με ζώα και αστεία επεισόδια. Αυτό γίνεται συνήθως από συγγραφείς και παραμυθάδες, από γονείς και συγγενείς. Έτσι τονώνεται το ηθικό των παιδιών, καλλιεργείται η καλή ψυχολογία και η ελπίδα ότι θα γίνουν καλά. Το ίδιο συμβαίνει σε παιδιά με ειδικές ανάγκες, με ελαττωματική όραση ή ακοή, με μαθησιακές δυσκολίες ή ψυ-χικές διαταραχές, κ.ά. Ας σημειωθεί ότι η σχετική βιβλιογραφία είναι πε-ριορισμένη7.

Ε. Παρόμοιες αφηγήσεις διαπιστώνουμε στο χώρο αναμονής των ιατρείων, εκτός νοσοκομείου, καθώς και στο χώρο αναμονής σε δημόσια εξωτε-ρικά ιατρεία των νοσοκομείων, του Ι.Κ.Α., κ.α. Εκεί δημιουργείται, κατά το χρόνο της αναμονής, μια ομοιοπαθητική κατάσταση, ένα κατάλληλο ψυχολογικό περιβάλλον για να εκδιπλώσει ο καθένας την περίπτωσή του, νιώθοντας βαθύτερα τη συμπονετική επαφή και ψυχική επικοινωνία8.

ΣΤ. Αφηγήσεις κατ’ οίκον: Όταν ο ασθενής παραμένει στο σπίτι νοσηλευό-μενος, τότε οι αφηγήσεις αποκτούν άλλο εύρος και άλλη δυναμική. Οι επισκέψεις του γιατρού και των συγγενικών προσώπων δημιουργούν κατ’ ανάγκη τις προϋποθέσεις για πολλαπλή αφήγηση, τόσο από τον ασθενή όσο και από εκείνους που τον περιβάλλουν ή τον επισκέπτονται. Το οικο-γενειακό περιβάλλον εμπνέει εμπιστοσύνη, και οι διηγήσεις είναι πιο ελεύ-θερες και εκτενείς, καθώς και οι αφορμές πιο πολλές. Έτσι οι διηγήσεις δεν αναφέρονται οπωσδήποτε στην αρρώστια (πολλές φορές σκόπιμα απο-φεύγονται οι σχετικές συζητήσεις), αλλά επεκτείνονται σε οικογενειακές ή προσωπικές περιπέτειες, στο γάμο, στις βαφτίσεις, στον πόλεμο, στα Χρι-στούγεννα αλλοτινών χρόνων, σε γιορτές, σε πανηγύρια, ήθη, έθιμα, κ.λπ. Οι αναμνήσεις καλών και κακών ημερών θερμαίνουν την ατμόσφαιρα και δημιουργούν πολλές φορές κλίμα ευνοϊκό για τον ασθενή μας. Άλλωστε,

Page 22: diadromes teuxos 100

20ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

τέτοιες στιγμές λειτουργούν θετικά, μαζί με τις αναμνήσεις και τα συναι-σθήματα που εκδηλώνονται με περισσότερη θέρμη. Οι ιστορικές αφηγή-σεις και αναδρομές σε χρόνια και περιστατικά που έζησαν, ανακουφίζουν και ισορροπούν το άτομο. Δίνουν αφορμή για βαθύτερη επικοινωνία με τα πρόσωπα του περιβάλλοντος και δημιουργούν ευνοϊκό ψυχολογικό κλίμα. Έτσι απαλύνεται ο σωματικός και ψυχικός πόνος και απομακρύνονται οι δυσάρεστες σκέψεις και ο φόβος του θανάτου.

Στο βιβλίο του διάσημου ψυχολόγου Jerome Brunner, Δημιουργώντας Ιστο-ρίες9, διαβάζουμε: «Πρόσφατα, το διακεκριμένο Κολέγιο Παθολογίας και Χει-ρουργικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης διαμόρφωσε ένα Πρόγραμμα Αφηγηματικής Ιατρικής, το οποίο ασχολείται με τη λεγόμενη “αφηγηματική δεοντολογία”. Οργανώθηκε ως αντίδραση στην αυξα-νόμενη συνειδητοποίηση του πόνου –ακόμη και του θανάτου– των ανθρώπων, που προέκυψε, εν μέρει ή συνολικά, από το γεγονός ότι οι γιατροί δεν έδωσαν σημασία σε όσα τους έλεγαν οι ασθενείς για τη νόσο τους, για ό,τι έπρεπε να αντιμετωπίσουν, για την αίσθησή τους ότι παραμελούνται ή και εγκαταλείπο-νται. Δεν είναι ότι οι γιατροί δεν παρακολούθησαν τις περιπτώσεις, αφού ακο-λούθησαν πιστά τα διαγράμματα των ασθενών: σφυγμοί, εξετάσεις αίματος, μέτρηση της θερμοκρασίας και αποτελέσματα από εξειδικευμένες εξετάσεις. Αλλά, για να παραφράσουμε μία από τις γιατρούς που εργάζονται σε αυτό το πρόγραμμα, οι γιατροί απλώς δεν άκουσαν τι τους είπαν οι ασθενείς, δεν άκου-σαν τις ιστορίες τους. Κατά την άποψή τους, ήταν γιατροί “που έμεναν πιστοί στα γεγονότα”».

Όπως μπορεί να καταλάβει κανείς από την επισήμανση αυτή του Βruner, η «αφηγηματική δεοντολογία» διευκολύνει τη θεραπεία, αναδεικνύοντας το αφηγηματικό πλαίσιο της θεραπείας σε παράγοντα σημαντικό. Και φαίνεται ότι η αφήγηση στο χώρο της ιατρικής είναι ένα πολύ ενδιαφέρον και τεράστιο κεφάλαιο σπουδής και ζωής, με ψυχολογικές, κοινωνιολογικές και φιλοσοφι-κές προεκτάσεις. Κεφάλαιο που δεν έχει μελετηθεί όσο θα έπρεπε, δεδομέ-νου ότι η απώλεια της υγείας, έστω και προσωρινά, αλλάζει σε κάθε άνθρωπο τα δεδομένα της ζωής του, είτε αυτά είναι οικονομικά, είτε ψυχολογικά, είτε κοινωνικά, είτε επαγγελματικά. Μέσω των αφηγήσεων, όπως συνοπτικά περι-γράψαμε, μπορούμε να παρακολουθήσουμε και τις βαθύτερες ψυχικές και δι-ανοητικές μεταβολές που επέρχονται στον ασθενή και να τον κατανοήσουμε καλύτερα. Από την άποψη αυτή, η αφήγηση στην ιατρική είναι το κλειδί που

μας οδηγεί σε άβατους χώρους της ανθρώπινης ψυχής.

Είμαι βέβαιος ότι οι σκέψεις μου αυτές δεν προσθέτουν σοφία στις ιατρικές γνώσεις, άλλωστε δεν είναι αυτός ο σκοπός μου, ανοί-

γουν όμως –θέλω να πιστεύω– ένα δρόμο για ενδελεχή μελέτη, προβληματισμό και διερεύνηση σχετικά με την «ιατρική αφηγη-ματολογία» ή την «αφηγηματική δεοντολογία» στο χώρο της ιατρικής. Με όσα ανέπτυξα εδώ, αποπειράθηκα να καταγράψω

Page 23: diadromes teuxos 100

21ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

απλώς μια διάχυτη πραγματικότητα που διαπιστώνεται στον νοσηλευτικό χώρο, στα νοσηλευτικά ιδρύματα, κ.λπ., πραγματικότητα που αποτυπώνει αφηγηματικά σε πολλούς τόνους και αποχρώσεις την ανθρώπινη μοίρα. Και έθιξα σχεδόν υπαινικτικά ορισμένες μόνον πλευρές του θέματος χωρίς να αναφερθώ σε λεπτομέρειες. Λ.χ., δεν αναφέρθηκα σε τεχνικές αφήγησης10 που, ωστόσο, η γνώση τους συμβάλλει στη βαθύτερη κατανόηση της θερα-πευτικής αξίας που έχει η αφήγηση στο χώρο της ιατρικής.

Όσοι ασχολούνται, λοιπόν, με την «ιατρική αφηγηματολογία», στην πραγ-ματικότητα ασχολούνται με τον ασθενή, τον άνθρωπο που εμπιστεύεται στα χέρια τους ό,τι πολυτιμότερο έχει: την υγεία του. Ακούγοντας με προσοχή τις ιστορίες του, κατά τη γνώμη μου εμπλουτίζεται η ιατρική εμπειρία με υλικό ενδιαφέρον και ανοίγεται ασφαλέστερος δρόμος κατανόησης και θεραπείας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Αφήγηση και Εκπαίδευση – Εισαγωγή στην τέχνη της αφήγησης. Άρθρα και μελετήματα,

συλλ. τόμος, επιμέλεια Τασούλα Τσιλιμένη, εκδ. Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού Πανε-πιστημίου Θεσσαλίας, Βόλος 2007.

2. Genevieve Calame-Griaule, Le Renouveau du Conte/The Revival of storytelling, CNRS, Paris 1991, σ. 431 κ.ε.

3. Αθηνά Ανδρουτσοπούλου, «Ανάλυση αφήγησης ως εργαλείο αξιολόγησης και σχεδιασμού παρεμβάσεων στη συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία», εισήγηση στη Διημερίδα με τίτλο: «Αφηγηματική προσέγγιση στη συμβουλευτική και στην ψυχοθεραπεία», ΕΛΨΕ, Πανεπι-στήμιο Θεσσαλίας, Βόλος, Μάρτιος 2008.

4. Β. Δ. Αναγνωστόπουλος, Τέχνη και τεχνική του παραμυθιού, Καστανιώτης, 5η έκδ., Αθήνα 2006, σ. 236 κ.ε.

5. Εκδ. Άγρα, Αθήνα 2009. 6. Β. Δ. Αναγνωστόπουλος, ό.π., σ. 24 κ.ε. 7. Augusta Baker & Ellin Greene, Storytelling,

Art & Technique, 2nd Edition, R. R. Booker Company, New York & London 1987, σ. 80 κ.ε.

8. Ό.π., σ. 85. 9. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004, σ. 160. 10. Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Η

τέχνη της αφήγησης, επιμέλεια: Κούλα Κουλου-μπή-Παπαπετροπούλου, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1997, σ. 234.

Page 24: diadromes teuxos 100

w w w . p s i c h o g i o s . g r

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ...και για νεαρούς αναγνώστες με απαιτήσεις

Κάθε βιβλίο μάς φέρνει πιο κοντά! Στις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, την τελευταία σελίδα τη γράφουμε όλοι μαζί στο www.psichogios.gr. Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας. Γνώρισε τους συγγραφείς και τους αναγνώστες μας μέσα από τα blogs, το forum και τις εκδηλώσεις μας. Στείλε τις κριτικές σου και λάβε μέρος σε κληρώσεις. Γίνε μέλος του FAN CLUB μας. Στείλε e-mail στο [email protected] ή sms στο 6955 805 192 γράφοντάς μας ΔΙΑΔ, ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ, Τ.Κ., ΠΟΛΗ με κενό ανάμεσα, ή κάλεσε χωρίς χρέωση στο 80011-646 464. Εσείς κι εμείς πάντα σ’ επαφή!

Σ’ αυτό το υπέροχο κουτί θα βρείτε μια τρυφερή ιστορία για τη Γέννηση του Χριστού, καθώς και όλα όσα χρειάζεστε για να φτιάξετε την πρώτη σας φάτνη. Ένα πολύ όμορφο βιβλίο-δώρο με απίθανα σκηνικά και φιγούρες!

Η ΠΡΩΤΗ ΦΑΤΝΗ ΜΟΥ

ΑΠΙΘΑΝΟΙ ΗΧΟΙ: ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ!

Γκλιν-γκλιν! Τα κουδουνάκια από το έλκηθρο αναγγέλλουν τον ερχομό του Αϊ-Βασίλη.

Βρες και πάτησε το κουμπί σε κάθε σελίδα για να ακούσεις ένα διαφορετικό γιορτινό ήχο!

Άκου τα κουδουνάκια πώς χτυπούν κι άνοιξε τα δωράκια. Mια λαμπερή έκπληξη

στο τέλος του βιβλίου περιμένει εσένα κι όλα τα παιδάκια!

ΚΑΛΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ!Με κουδουνάκια και πολλά δωράκια!

Άραγε, πώς παραδίδει ο Αϊ-Βασίλης τα δώρα στα σπίτια που δεν έχουν καμινάδα; Και πώς μαθαίνουν οι μικροί τάρανδοι να τραβούν το έλκηθρό του; Πώς βρίσκει το δρόμο του ανά τον κόσμο ο Αϊ-Βασίλης με τόση ευκολία; Βρες όλες τις απαντήσεις και ακόμη περισσότερα στο εκπληκτικό ΜΕΓΑΛΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

TΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΑ ΒΙΒΛΙΑ: Η ΑΣΤΕΙΑ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΪ-ΒΑΣΙΛΗ

Ανοίξτε αυτό το γιορτινό βιβλίο και διαβάστε για την αστεία περιπέτεια του Αϊ-Βασίλη. Ζήστε κι εσείς τη μαγεία της Πρωτοχρονιάς μέσα από την υπέροχη εικονογράφηση και τις τρισδιάστατες εικόνες που ξεπετάγονται!

ΜΑΘΑΙΝΩ ΝΑ ΠΑΙΖΩ ΤΑ ΓΙΟΡΤΙΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑΜοιραστείτε τη χαρά των Χριστουγέννων

παίζοντας γιορτινά τραγουδάκια στο ηλεκτρονικό πιάνο.

Διαβάστε αυτό το γιορτινό βιβλίο και μάθετε την ιστορία της Γέννησης του Χριστού.

Ζήστε κι εσείς τη μαγεία των Χριστουγέννων μέσα από την υπέροχη εικονογράφηση και

τις τρισδιάστατες εικόνες που ξεπετάγονται!

TΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΑ ΒΙΒΛΙΑ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Άνοιξε αυτό το τρισδιάστατο ημερολόγιο και μέτρησε τις μέρες μέχρι τα Χριστούγεννα! Κάθε μέρα σε περιμένει και μια διαφορετική έκπληξη: φιγούρες, αυτοκόλλητα και βιβλιαράκια θα σε βοηθήσουν να μάθεις την ιστορία για τη Γέννηση του Χριστού και να φτιάξεις τη δική σου φάτνη! Ακολούθησε λοιπόν τους Τρεις Μάγους και άφησε την καρδιά σου να πλημμυρίσει από το φως που εκπέμπει το λαμπρό Άστρο των Χριστουγέννων!

ΜΕΤΡΑΩ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Page 25: diadromes teuxos 100

w w w . p s i c h o g i o s . g r

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ...και για νεαρούς αναγνώστες με απαιτήσεις

Κάθε βιβλίο μάς φέρνει πιο κοντά! Στις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, την τελευταία σελίδα τη γράφουμε όλοι μαζί στο www.psichogios.gr. Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας. Γνώρισε τους συγγραφείς και τους αναγνώστες μας μέσα από τα blogs, το forum και τις εκδηλώσεις μας. Στείλε τις κριτικές σου και λάβε μέρος σε κληρώσεις. Γίνε μέλος του FAN CLUB μας. Στείλε e-mail στο [email protected] ή sms στο 6955 805 192 γράφοντάς μας ΔΙΑΔ, ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ, Τ.Κ., ΠΟΛΗ με κενό ανάμεσα, ή κάλεσε χωρίς χρέωση στο 80011-646 464. Εσείς κι εμείς πάντα σ’ επαφή!

Σ’ αυτό το υπέροχο κουτί θα βρείτε μια τρυφερή ιστορία για τη Γέννηση του Χριστού, καθώς και όλα όσα χρειάζεστε για να φτιάξετε την πρώτη σας φάτνη. Ένα πολύ όμορφο βιβλίο-δώρο με απίθανα σκηνικά και φιγούρες!

Η ΠΡΩΤΗ ΦΑΤΝΗ ΜΟΥ

ΑΠΙΘΑΝΟΙ ΗΧΟΙ: ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ!

Γκλιν-γκλιν! Τα κουδουνάκια από το έλκηθρο αναγγέλλουν τον ερχομό του Αϊ-Βασίλη.

Βρες και πάτησε το κουμπί σε κάθε σελίδα για να ακούσεις ένα διαφορετικό γιορτινό ήχο!

Άκου τα κουδουνάκια πώς χτυπούν κι άνοιξε τα δωράκια. Mια λαμπερή έκπληξη

στο τέλος του βιβλίου περιμένει εσένα κι όλα τα παιδάκια!

ΚΑΛΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ!Με κουδουνάκια και πολλά δωράκια!

Άραγε, πώς παραδίδει ο Αϊ-Βασίλης τα δώρα στα σπίτια που δεν έχουν καμινάδα; Και πώς μαθαίνουν οι μικροί τάρανδοι να τραβούν το έλκηθρό του; Πώς βρίσκει το δρόμο του ανά τον κόσμο ο Αϊ-Βασίλης με τόση ευκολία; Βρες όλες τις απαντήσεις και ακόμη περισσότερα στο εκπληκτικό ΜΕΓΑΛΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

TΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΑ ΒΙΒΛΙΑ: Η ΑΣΤΕΙΑ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΪ-ΒΑΣΙΛΗ

Ανοίξτε αυτό το γιορτινό βιβλίο και διαβάστε για την αστεία περιπέτεια του Αϊ-Βασίλη. Ζήστε κι εσείς τη μαγεία της Πρωτοχρονιάς μέσα από την υπέροχη εικονογράφηση και τις τρισδιάστατες εικόνες που ξεπετάγονται!

ΜΑΘΑΙΝΩ ΝΑ ΠΑΙΖΩ ΤΑ ΓΙΟΡΤΙΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑΜοιραστείτε τη χαρά των Χριστουγέννων

παίζοντας γιορτινά τραγουδάκια στο ηλεκτρονικό πιάνο.

Διαβάστε αυτό το γιορτινό βιβλίο και μάθετε την ιστορία της Γέννησης του Χριστού.

Ζήστε κι εσείς τη μαγεία των Χριστουγέννων μέσα από την υπέροχη εικονογράφηση και

τις τρισδιάστατες εικόνες που ξεπετάγονται!

TΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΑ ΒΙΒΛΙΑ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Άνοιξε αυτό το τρισδιάστατο ημερολόγιο και μέτρησε τις μέρες μέχρι τα Χριστούγεννα! Κάθε μέρα σε περιμένει και μια διαφορετική έκπληξη: φιγούρες, αυτοκόλλητα και βιβλιαράκια θα σε βοηθήσουν να μάθεις την ιστορία για τη Γέννηση του Χριστού και να φτιάξεις τη δική σου φάτνη! Ακολούθησε λοιπόν τους Τρεις Μάγους και άφησε την καρδιά σου να πλημμυρίσει από το φως που εκπέμπει το λαμπρό Άστρο των Χριστουγέννων!

ΜΕΤΡΑΩ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Page 26: diadromes teuxos 100

24ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ*

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ PROJECT

Γιάννης Ανδρουλιδάκης & Μαίρη Τουρκομανώλη Εκπαιδευτικοί στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

Ο Ντενί Ντιντερό στο έργο του Ζακ ο Μοιρολάτρης, που γράφτηκε το 1796, θέτει ήδη το ερώτημα: «Μα ποιος θα είναι ο αφέντης; Ο συγγρα-φέας ή ο αναγνώστης;» Η θεωρία της Λογοτεχνίας στη σύγχρονη εποχή

έχει μετατοπίσει το ενδιαφέρον της από την αποκλειστική ενασχόληση με το συγγραφέα (Ρομαντισμός, 19ος αιώνας) και το αποκλειστικό ενδιαφέρον για το κείμενο (Φορμαλισμός, Νέα Κριτική, Δομισμός), στον αναγνώστη και στις διαδικασίες νοηματοδότησης που υλοποιούνται με την πράξη της ανάγνω-σης. Για να υπάρξει η λογοτεχνία, ο αναγνώστης είναι εξίσου απαραίτητος όσο

και ο συγγραφέας, εφόσον χωρίς αυτόν τα λογοτεχνικά κείμενα θα υπήρχαν μόνο στα ράφια των βιβλιοθηκών.

Η ανάγνωση είναι πράξη δημιουργική και ενεργητική, όχι παθη-τική ή μονοδιάστατα δεκτική, και χρειάζεται δύο συμμετέχοντες εξίσου απαραίτητους. Ο Μπόρχες είπε: «Ο συγγραφέας γράφει ένα διήγημα σε μία συγκεκριμένη στιγμή. Ύστερα οι αναγνώ-στες έχουν όλο το χρόνο δικό τους για να το διαβάσουν και να το ξαναδιαβάσουν, έτσι που στο τέλος το κείμενο να ανήκει περισσότερο στον αναγνώστη παρά στο συγγραφέα». Η ανα-

δημιουργία του λογοτεχνικού έργου με βάση τον ορίζοντα των προσδοκιών, προκαταλήψεων και πεποιθήσεων του αναγνώστη εφαρμόστηκε ιδιαίτερα στο χώρο της παιδαγω-

* Εισήγηση στο 5ο Συνέδριο του ΕΛΛΙΕΠΕΚ με θέμα «Μαθαίνω πώς να μαθαίνω», Αθήνα 2010. Η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών, με την ευρεία έννοια, βιβλίων, μέσα στην κα-θημερινή πρακτική της τάξης, δεν αφορά πια μόνο το γλωσσικό μάθημα, αλλά λόγω της φύσης της Λογοτεχνίας να μιλά για θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο, διαπερνά όλα τα μαθήματα και γίνεται ουσιαστικό μέρος της σχολικής ζωής. Η προσωπική, βιωματική επαφή και συνδιαλλαγή των παιδιών με το εξωσχολικό βιβλίο και το συγγραφέα του και η ουσια-στική ανακάλυψη της γνώσης που περικλείει, εδραίωσαν σε εμάς την άποψη ότι η ανάγνωση και επεξεργασία ολόκληρων βιβλίων και η προσέγγιση της Λογοτεχνίας ως εργαλείου για τη δημιουργία ανεξάρτητων και κριτικών αναγνωστών, αξίζει να κατέχει μόνιμη θέση στο σχολι-κό πρόγραμμα του Δημοτικού γιατί δείχνει στα παιδιά έναν ακόμα τρόπο για να μάθουν.

Page 27: diadromes teuxos 100

25ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

γικής και της διδακτικής, και πολλοί καθηγητές Λογοτεχνίας υιοθετώντας τις απόψεις αυτές αναθεώρησαν τις παραδοσιακές δασκαλοκεντρικές πρακτικές και διαμόρφωσαν μια διδακτική προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου πε-ρισσότερο μαθητοκεντρική.

Στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, διαφαίνεται η επίδραση αυτής της νέας αντίληψης, τουλάχιστον θεωρητικά στο ισχύον ΔΕΠΠΣ, όπου η θέση της Λογοτεχνίας στο Δημοτικό έχει αναβαθμιστεί. Αν και δεν αντιμετωπίζε-ται ως μάθημα με διακριτή θέση, περιεχόμενο, στόχους και με συγκεκριμέ-νες ώρες στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα, προσεγγίζεται εν μέρει πάνω σε αυτή τη βάση, προτείνεται με έμφαση η ανάγνωση βιβλίων και οι δραστηριότητες πάνω σε αυτά, καθιερώνεται ώρα ελεύθερης ανάγνωσης, και τα λογοτεχνικά κείμενα τείνουν να αποσυνδεθούν από τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθή-ματος. Το πρόβλημα όμως παραμένει, και στην πράξη η Λογοτεχνία περιο-ρίζεται στην ανάγνωση αποσπασμάτων και στη διδασκαλία της από κείμενα των Ανθολογίων τα οποία όμως, όσο προσεγμένα και επιμελημένα κι αν είναι, δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στο σκοπό του μαθήματος, τη δημιουργία δη-λαδή συνειδητών και ανεξάρτητων αναγνωστών, διότι οι προϋποθέσεις που στηρίζουν αυτή την επιλογή έχουν κλονιστεί τόσο από τις παιδαγωγικές και κοινωνιολογικές έρευνες όσο και από τις σύγχρονες αντιλήψεις για τη διδα-κτική της Λογοτεχνίας.

Page 28: diadromes teuxos 100

26ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Τα επιλεγμένα από την επι-τροπή κείμενα προσπαθούν να επιβάλουν τον κανόνα της λο-γοτεχνικής αυθεντίας και δεν ανταποκρίνονται ούτε στα ιδι-αίτερα ενδιαφέροντα και τους προσωπικούς προβληματισμούς των μαθητών ούτε στις συγκε-κριμένες ανάγκες και τη δυναμι-κή της τάξης. Οι μαθητές, λόγω της περιορισμένης έκτασης και πλοκής των κειμένων, δεν μπο-ρούν ούτε να τα βιώσουν βαθύ-τερα και να τα απολαύσουν ούτε να οικειοποιηθούν ανεπτυγμέ-νες στρατηγικές ανάγνωσης. Εί-ναι προφανές ότι η προσήλωση στη λογική των Ανθολογίων δεν ευνοεί την αξιοποίηση της Λο-γοτεχνίας ως μέσου για «τη συ-νειδητοποίηση, διερεύνηση και κριτική κατανόηση των διαφο-ρετικών πολιτισμικών κατηγο-

ριών, αναπαραστάσεων, διακρίσεων και αξιών στη βάση των οποίων κατανο-ούμε την κοινωνική, ιστορική και πολιτισμική μας εμπειρία και συγκροτούμε την κοινωνική μας ταυτότητα, ούτε αναπτύσσει την ικανότητα των μαθητών να συμβάλλουν κριτικά, ισότιμα και δημιουργικά στη διαμόρφωση μιας πλου-ραλιστικής κουλτούρας».

Σε καμία τάξη τα παιδιά δεν διδάσκονται ένα ολόκληρο λογοτεχνικό βι-βλίο με αρχή, μέση και τέλος για να δουν πώς δομείται ένα κείμενο, πώς ξε-τυλίγονται οι σκέψεις, η αφήγηση, πώς σκιαγραφούνται οι χαρακτήρες, πώς κορυφώνεται η πλοκή, ποια είναι η ατμόσφαιρα του έργου. Είναι δυνατόν τα παιδιά να αγαπήσουν τη λογοτεχνία, να αντιληφθούν τι είναι και γιατί τη διαβάζουν, ποια απόλαυση τους προσφέρει ένα καλό βιβλίο, ένα ποίημα, ένα θεατρικό έργο, τι κερδίζουν ως άνθρωποι, όταν διαβάζουν μόνο τις δύο-τρεις σελίδες που αφιερώνουν τα Ανθολόγια σε κάποιους συγγραφείς; Ενώ λοιπόν η Λογοτεχνία στοχεύει στην ανάταση και αποθεώνει τη συγγραφική δημιουργικότητα, τελικά καταδικάζει τους μαθητές σε παθητικότητα και τους προσφέρει πλήξη. Η αποσπασματικότητα στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας και η αυθαίρετη κατάταξη των έργων σε θεματικές ενότητες με βάση μέρος του περιεχομένου τους καταργεί την αναγνωστική απόλαυση και είναι ανε-πίτρεπτη παρέμβαση στην ενότητα του λογοτεχνικού έργου, αδιανόητη για άλλες μορφές τέχνης. Η χρήση του μοναδικού εγχειριδίου καθιστά «σχολικά» τα κείμενα και δημιουργεί ευκαιριακή μόνο επαφή του μαθητή με αυτά και το

Page 29: diadromes teuxos 100

27ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

συγγραφέα. Τέλος, η επιφανειακή προσέγγιση και η καλλιέργεια του διδακτι-σμού ματαιώνει τη σχέση των μαθητών με τη Λογοτεχνία και τη δυνατότητα ουσιαστικής επικοινωνίας με το βιβλίο.

Είναι ανάγκη επομένως, το λογοτεχνικό βιβλίο ως όλον να μπει δυναμι-κά στην καθημερινή σχολική πράξη ως μια αυτόνομη, εναλλακτική πρακτική, ουσιαστικά αξιοποιημένο από ένα δάσκαλο συναναγνώστη και σύμβουλο του μαθητή, ειδικά σήμερα που σε όλα τα παιδαγωγικά τμήματα της χώρας διδά-σκεται η Λογοτεχνία στους μελλοντικούς δασκάλους και έχουν εκπονηθεί αξι-όλογα εκπαιδευτικά προγράμματα λογοτεχνίας. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την πρόταση ανάγνωσης βιβλίων μέσα από θεματικούς άξονες της Ομάδας Έρευνας για τη Διδασκαλία της Λογοτεχνίας (Β. Αποστολίδου-Β. Καπλάνη-Ε. Χοντολίδου, Διαβάζοντας λογοτεχνία στο σχολείο, εκδ. Τυπωθήτω-Γ. Δαρδα-νός, 2000) και το πρόγραμμα «Σκυταλοδρομία της Ανάγνωσης» που εκπόνησε το Ε.ΚΕ.ΒΙ. και κατά διαστήματα εφαρμόστηκε με επιτυχία σε πολλά σχολεία.

Πρέπει να τονιστεί ότι ολόκληρο το λογοτεχνικό, με την ευρεία έννοια, βι-βλίο, από μόνο του δεν αναβαθμίζει την προσέγγιση των μαθητών στην ανά-γνωση, ούτε δημιουργεί αυτόματα κριτικούς αναγνώστες αν δεν συνοδεύεται από μια νέα στάση και αντίληψη στην καθημερινή πρακτική της τάξης δημι-ουργώντας παιδαγωγικό κλίμα ελευθερίας και αποδοχής, αν δεν αποτελεί, λόγω της φύσης του, το σύνδεσμο ανάμεσα στα γνωστικά αντικείμενα και τις διαφορετικές κοινωνικο-συναισθηματικές εμπειρίες των παιδιών και, τέλος, αν δεν αντιμετωπιστεί ως εργαλείο για την προώθηση της φιλαναγνωσίας και την αναζήτηση της προσωπικής αλήθειας κάθε μαθητή. Πολύ εύστοχα, η J. Giasson χαρακτηρίζει την τάξη ως αναγνωστική κοινότητα, εφόσον παρουσιάζει τις ακόλουθες συνιστώσες: έναν διδάσκοντα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη λογο-τεχνία, πρόσβαση σε ποιοτικά βιβλία, σημαντική θέση της συλλογικής και της ατομικής ανάγνωσης στην καθημερινή σχολική ζωή, δυνατότητα επιλογής των αναγνωσμάτων από τον ίδιο το μαθητή, συζήτηση γύρω από τα κείμενα σε ομά-δες και έμφαση στη γραφή ως εργαλείου αναγνωστικής ανταπόκρισης

Επειδή γλώσσα και σκέψη συμβαδίζουν και αλληλοτροφοδοτούνται, η ανάγνωση βιβλίων βοηθά στη γλωσσική, γνωστική και ψυχοσυναισθηματι-κή ανάπτυξη των παιδιών, καθώς και στην καλλιέργεια της δημιουργικής-κριτικής σκέψης. Πιστεύοντας ότι ακόμα και τα παιδιά των μικρότερων τάξε-ων του Δημοτικού μπορούν να συνδιαλλαγούν με τα κείμενα των βιβλίων και να βιώσουν την ανάγνωση ως πράξη προσωπική, υλοποιήσα-με προγράμματα ανάγνωσης και επεξεργασίας εξωσχολικών βιβλίων στη Γ΄ και Δ΄ τάξη του Δημοτικού του σχολείου μας διαμορφώνοντας τους παρακάτω στόχους:• Καλλιέργεια φιλαναγνωσίας. (Επιλογή βιβλίων

σε συνεργασία με τα παιδιά, που άπτονται των ενδιαφερόντων τους.)

• Ουσιαστική επικοινωνία του παιδιού με το κεί-μενο και το συγγραφέα – Αναγνώριση και απο-δοχή της προσωπικής ανάγνωσης. (Για μεγάλο

Page 30: diadromes teuxos 100

28ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

χρονικό διάστημα ο μαθητής έρχεται σε επαφή με το βιβλίο που διαβάζει, κάνει προσωπικές υποθέσεις για την πλοκή και τους ήρωες της ιστορίας, βι-ώνει την εξέλιξή της.)

• Άσκηση σε στρατηγικές και πρακτικές ανάγνωσης – Ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης. (Ο μαθητής μεταφέρει στον προσωπικό του χώρο αναγνωστικά κριτήρια και εργαλεία που γνώρισε στην τάξη, αναπτύσσει την αναγνωστική αυτοδυναμία του και πιθανόν το ενδιαφέρον του να γίνει «διά βίου» αναγνώστης.)

• Καλλιέργεια προφορικού λόγου και δεξιοτήτων συνομιλίας. (Ο μαθητής με μεθοδολογικά εργαλεία που του έχουν δοθεί και σχετικά φύλλα εργασίας σχολιάζει το βιβλίο που διαβάζει, το συζητά με την ομάδα του, το συνδέει με τον κοινωνικό του περίγυρο, προσπαθεί να το ερμηνεύσει με τη βοή-θεια των συμμαθητών και του συναναγνώστη δασκάλου.)

• Παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου με νόημα και αποτελεσματικό-τητα επικοινωνίας – Μετασχηματισμός ενός κειμενικού είδους σε άλλο. (Ο μαθητής γίνεται ο ίδιος παραγωγός κειμένων, αναπτύσσει την προσωπική του άποψη επεμβαίνοντας στο βιβλίο, κατασκευάζοντας με αυτό τον τρό-πο την ταυτότητά του ως δημιουργικού αναγνώστη.)

• Επαφή του μαθητή με ευρύτερες κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες που περι-έχονται στα βιβλία. (Με αυτόν τον τρόπο ικανοποιείται η επιδίωξη να λει-τουργεί το σχολείο ως φορέας πολιτισμού αποδοτικότερα, γιατί ο μαθητής στηρίζεται στη δική του πρόσληψη, εργάζεται σ’ ένα διδακτικό τοπίο ισο-τιμίας και έχει τη δυνατότητα να συνδιαλλαγεί για τις αξίες που γνώρισε.)

• Απόλαυση του κειμένου. (Το ολόκληρο βιβλίο δίνει στο μαθητή τη δυνα-τότητα να περιπλανηθεί στις σελίδες του, να ταξιδέψει διαβάζοντάς το, να ταυτιστεί με τους ήρωές του. Εξάλλου, η απόλαυση του κειμένου συνδέε-ται περισσότερο με την ιδιωτική ανάγνωση και λιγότερο με τη θεσμοποιη-μένη ανάγνωση στο σχολείο.)

Page 31: diadromes teuxos 100

29ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

• Λεκτική και εξωλεκτική επικοινωνία με την ομάδα. (Ο μαθητής επικοινωνεί με τους συμμαθητές του, ανταλλάσσει εμπειρίες και μέσω των αρχών της βιωμα-τικής μάθησης εμπλέκεται ενεργά στα δρώμενα του βιβλίου και της τάξης.)

• Απόκτηση δεξιοτήτων ενσυναίσθησης. (Ο μαθητής γνωρίζει και κατανοεί συναισθήματα και απόψεις άλλων, αποδέχεται τη διαφορετικότητα και μα-θαίνει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του.)

• Εξοικείωση με τις δυνατότητες της γλώσσας να καταγράφει με τη συνδρομή της φαντασίας τις σκέψεις και τα συναισθήματα – Έκφραση προσωπικών βιωμάτων. (Ο μαθητής γοητεύεται από το κείμενο, το απολαμβάνει, το κα-τανοεί και τελικά εκφράζεται και ο ίδιος αυθεντικά και δημιουργικά, νοη-ματοδοτώντας προσωπικά τα κείμενά του.)

• Ανάπτυξη κοινωνικότητας και αυτοεκτίμησης μέσα από την ομαδική εργα-σία. (Η δημιουργία πολλών και διαφορετικών κειμένων που γράφονται, διαβάζονται και ακούγονται στο πλαίσιο της ομάδας βοηθούν το μαθητή να ενισχύσει την αυτοεικόνα του και την αυτοπεποίθησή του.)

• Εξωτερίκευση σκέψεων και συναισθημάτων μπροστά σε κοινό. (Ο μικρόκο-σμος της τάξης βοηθά στην εξοικείωση του μαθητή με το ευρύτερο κοινω-νικό περιβάλλον στο οποίο συμμετέχει ενεργά, κριτικά και δημιουργικά ανακοινώνοντας εργασίες του.)Εργαστήκαμε με τη μέθοδο project επειδή πιστεύουμε ότι είναι η καταλλη-

λότερη για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αφού ευνοεί την ανάπτυξη πρωτο-βουλιών από τους μαθητές, ενισχύει την ανακαλυπτική μάθηση και την ομαδική εργασία, πριμοδοτεί την παραγωγή πρωτότυπου υλικού, αναδεικνύει τα ταλέ-ντα και τις ικανότητες όλων των μαθητών και, τέλος, απαιτεί την αλλαγή του ρόλου του δασκάλου από κύριο καθοδηγητή σε συντονιστή και εμψυχωτή της τάξης.

Τα βιβλία που επιλέξαμε, δημιουργούσαν ερωτήματα και προβληματισμούς που μπορούσαν να απαντηθούν με την ανάγνωση και την επεξεργασία τους. Δεν περιοριστήκαμε μόνο σε λογοτεχνικά παιδικά βιβλία αλλά επεκταθήκαμε και σε βιβλία γνώσεων, θέλοντας να παρακινήσουμε το μαθητή να ανακαλύ-ψει μία έγκυρη και υπεύθυνη πηγή πληροφοριών για τον εμπλουτισμό δια-θεματικών δραστηριοτήτων και να καταλάβει ότι η ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων μπορεί να τον βοηθήσει να επεξεργαστεί τις εμπειρίες του, να βελτι-ώσει τις σχέσεις του με τους άλλους και να μάθει ένα σωρό πράγματα για τον κόσμο. Ειδικότερα για τα λογοτεχνικά βιβλία που προσεγγίσαμε, προετοιμά-σαμε το περιβάλλον της τάξης, εκπονήσαμε φύλλα εργασίας για στοχευ-μένη ανάγνωση και επεξεργασία των βιβλίων, δημιουργήσαμε κίνητρα για τη βιωματική εμπλοκή των παιδιών και αναπτύξαμε δραστηριότη-τες αποδόμησης και κριτικής κατανόησης των κειμένων. Με ανοικτές ερωτήσεις διευκολύναμε το διάλογο και με δημιουργικές δραστηριότητες προωθήσαμε την αλληλεπίδραση των μαθητών στην ομάδα και στην τάξη. Τέλος, ανατρέψαμε την πλοκή, συνθέσαμε νέα κείμενα, παίξαμε παιχνί-δια φαντασίας και ρόλων, εικονογραφήσαμε και δραματοποιήσαμε σκη-νές, κατασκευάσαμε μακέτες και αφίσες και δώσαμε τη δυνατότητα στα

Page 32: diadromes teuxos 100

30ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

παιδιά να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Επειδή κάθε βιβλίο είναι διαφορετικό, διαμορφώσαμε επιμέρους δραστηριότητες σύμφωνα με το περιεχόμενό του, το είδος του και τις προσδοκίες των παι-

διών. Ενδεικτικά παρουσιάζουμε τα βασικά σημεία και την εμπειρία μας από διαφοροποιημένα προγράμματα διαθεματικής προσέγγισης βιβλίων με

παιδιά μικρότερων τάξεων του Δημοτικού, στα πλαίσια του γλωσσικού μαθή-ματος και της Ευέλικτης Ζώνης.

Τη σχολική χρονιά 2007-2008, ένα από τα βιβλία που επεξεργαστήκαμε ήταν το βιβλίο της Τζακλίν Ουίλσον, www.thelonaxero.com (εκδ. Ψυχογιός, 2006), το οποίο αναφέρεται στη δημιουργία της ιστοσελίδας του τίτλου που είναι μια ιδέα του δασκάλου της τάξης, ώστε οι μαθητές να γράφουν τις ανη-συχίες τους ανώνυμα και να λύνουν τα προβλήματά τους με τη βοήθεια των συνομηλίκων τους. Η ιδέα υλοποιείται και η σελίδα γεμίζει γράμματα με θέ-ματα όπως το διαζύγιο των γονέων, η ζωή με κάποια αναπηρία, η αίσθηση ότι είσαι άχρηστος στο σχολείο και οι νυχτερινοί εφιάλτες… Τα παιδιά εστίασαν την προσοχή τους στη συναισθηματική δομή της ζωής των ηρώων δημιουργώ-ντας μια πλήρη ταυτότητα του προβλήματος και ένα προσωπικό ημερολόγιο για κάθε ήρωα, καταγράφοντας τις σκέψεις του και βιώνοντας την κατάστασή του μέσα από ασκήσεις ενσυναίσθησης και παιχνίδια ρόλων. Στη συνέχεια πα-ρουσίασαν τα κυρίαρχα συναισθήματα του βιβλίου δημιουργώντας το Χάρτη Συναισθημάτων που περιλάμβανε: τον ορισμό του συναισθήματος, την εικο-νογράφησή του, τον εντοπισμό του στο κείμενο και τη διαχείρισή του από τους ήρωες, την ανάδειξή του στην καθημερινότητα των παιδιών και τη δια-χείρισή του σε προσωπικό επίπεδο μέσα από θεατρικό παιχνίδι. Τέλος, δημο-σιοποίησαν και μοιράστηκαν στην ομάδα ανώνυμα το πρόβλημα ενός υπαρ-κτού φίλου τους και αναζήτησαν κοινές λύσεις μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, προβάλλοντας έμμεσα δικές τους καταστάσεις και προβλήματα. Το project, ένας συνδυασμός Συναισθηματικής Αγωγής και Λογοτεχνίας, εφαρ-μόστηκε σε δύο τμήματα της Δ΄ Δημοτικού του σχολείου μας στα πλαίσια της συμμετοχής μας στο Δίκτυο Σχολικής Καινοτομίας και διήρκεσε δύο μήνες. Συμμετείχαν περίπου 60 παιδιά και αξιολογήθηκε θετικά από τους συμμετέχο-ντες και τους γονείς τους.

Τη σχολική χρονιά 2008-2009, ανάμεσα στα βιβλία που επεξεργαστήκαμε ήταν και αυτό του Πέτρου Χατζόπουλου, Η εξαφάνιση της Ντόροθυ Σνοτ (εκδ. Πατάκη, 2003). Όλα αρχίζουν όταν η Ντόροθυ Σνοτ, η καλόκαρδη κάμπια, εξαφανίζεται. Όλα τα πλάσματα του δάσους, δέντρα, ζώα, πουλιά, έντομα, ερπετά... παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου και μέσα από την εξέλιξη της ιστορίας και το αστυνομικό δαιμόνιο του Κορνήλιου Κρικ, ο αναγνώστης «μα-θαίνει» ότι πολυτιμότερα του χρήματος είναι η φιλία και η αγάπη. Το ψέμα, οι αδυναμίες, οι συνήθειες, όπως π.χ. τα νούφαρα, ένα παιχνίδι αντίστοιχο της χαρτοπαιξίας στην κοινωνία των ανθρώπων, φωτίζονται και αποκαλύπτεται η αρνητική πλευρά τους. Το χιούμορ και η ευρηματικότητα είναι επίσης πολύ δυνατά χαρακτηριστικά στοιχεία αυτού του βιβλίου, το οποίο, αν μη τι άλλο, παρασύρει τον αναγνώστη σε ένα ταξίδι ευχάριστης ανάγνωσης. Η τάξη χω-

Page 33: diadromes teuxos 100

31ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

ρίστηκε σε ομάδες και τα παιδιά επικεντρώθηκαν στην εξέλιξη της πλοκής και στις ιδιαιτερότητες των ηρώων δημιουργώντας την ταυτότητα υπόπτου, όπου κατέγραψαν τα χαρακτηριστικά του, εντόπισαν τα εις βάρος του ενοχοποιη-τικά στοιχεία, αναζήτησαν πιθανά κίνητρα για την απαγωγή και αξιολόγησαν το προβαλλόμενο άλλοθί του. Από αυτή τη διαδικασία προέκυψε το Λεξικό Μυστηρίου, στο οποίο καταγράφηκαν και ορίστηκαν λέξεις που έχουν σχέση με αστυνομικές ιστορίες. Οι ομάδες βίωσαν την υπόθεση, μπήκαν στη θέση των ηρώων, έγραψαν τα δικά τους απειλητικά σημειώματα ή τις αντίστοιχες αγγελίες αναζήτησης, προσπάθησαν να παραπλανήσουν τον ντετέκτιβ, κατα-σκεύασαν χάρτη και μακέτα του δάσους που διαδραματίστηκε η ιστορία και, τέλος, συμμετείχαν στη διαλεύκανση της απαγωγής από τον ντετέκτιβ, υιοθε-τώντας τη διαδικασία επίλυσης προβλήματος μετά από ανάλυση δεδομένων και σχετικές υποθέσεις.

Την ίδια χρονιά προσπαθήσαμε να γνωρίσουν τα παιδιά την ποίηση και να καλλιεργήσουν το ενδιαφέρον τους για τα δημιουργήματά της. Βάση του εγχειρήματός μας ήταν τα Ποιήματα με ζωγραφιές σε μικρά παιδιά του Γιώρ-γου Σεφέρη (εκδ. Ερμής, 1992). Ο ποιητής έγραψε αυτά τα ποιήματα το 1941 ακολουθώντας τους κανόνες του λίμερικ. Σε συνδυασμό με την εικονογρά-φησή τους δημιουργούν έναν κόσμο αστείο και περίεργο, ασυνήθιστο για την ελληνική ποίηση. Τα παιδιά αξιοποιώντας το διαδίκτυο και τη βιβλιοθήκη μας, γνώρισαν τον ποιητή και την εποχή του. Διάβασαν το βιβλίο και αφού επε-ξεργάστηκαν τα λίμερικ κατανόησαν και οικειοποιήθηκαν την τεχνική συγ-γραφής τους, και σε συνδυασμό με λεκτικά παιχνίδια φαντασίας και ασκήσεις δημιουργικότητας έγραψαν και εικονογράφησαν τα δικά τους ποιητικά κείμε-να ακολουθώντας τα πρότυπα του ποιητή. Αναζητήσαμε τις πηγές έμπνευσής του και επιλέξαμε να επικεντρωθούμε στο ποίημα «Ο Δρ. Ρωτλάουφ και η κα Ζεν», που περιέχε-ται στο παραπάνω βιβλίο και ο ποιητής το εμπνεύστηκε από κούκλες που κατασκεύ-ασε από ευτελή υλικά. Τα παιδιά μιμούμε-να τον ποιητή κατασκεύασαν δικές τους φιγούρες, τους έδωσαν ζωή συμπληρώνο-ντας την ταυτότητά τους, τις τοποθέτησαν σε χωροχρονικό πλαίσιο, τις έφεραν σε επαφή, έγραψαν το δικό τους σενάριο και δημιούργησαν αντίστοιχο ποίημα. Τέλος, παρακολουθήσαμε τη θεατρική παράσταση «Η συνωμοσία των λου-κουμάδων», το κείμενο της οποίας περιέχεται στο ίδιο βιβλίο, και τα παιδιά ήρθαν σε επαφή με μελοποιημένο και δραματοποιημένο ποιη-τικό λόγο. Το project ποίησης εφαρμόστηκε σε δύο τμήματα της Γ΄ Δημοτικού του σχολείου μας στα πλαίσια της συμμε-τοχής μας στο Δίκτυο Σχολικής Και-

Page 34: diadromes teuxos 100

32ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

νοτομίας και διήρκεσε τέσσερεις μήνες. Συμμετείχαν περίπου 60 παιδιά και αξιολογήθηκε θετικά από τους συμμετέχοντες και τους γονείς τους.

Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε κι άλλα παραδείγματα, αλλά νομίζουμε ότι ακόμα και αυτό το μικρό δείγμα δραστηριοτήτων είναι ικανό να στηρί-ξει την επιχειρηματολογία μας, να δείξει ότι η ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων μπορεί να αποτελέσει το ερέθισμα και την αφετηρία για έναν επαναπροσδιο-ρισμό των πλαισίων διδασκαλίας και αξίζει να κατέχει μόνιμη θέση στο σχο-λικό πρόγραμμα γιατί δείχνει στα παιδιά έναν ακόμη τρόπο για να μάθουν, έναν ακόμη τρόπο για να ζήσουν. Ο Τούρκος πεζογράφος Ορχάν Παμούκ γρά-φει: «Δεν μπορείς να αρχίσεις τη ζωή, αυτό το άνευ επιστροφής ταξίδι, ξανά από την αρχή αφότου τελειώσει, αλλά αν έχεις ένα βιβλίο στα χέρια σου, όσο σύνθετο ή δυσνόητο κι αν είναι, όταν το τελειώσεις μπορείς αν επιθυμείς να επιστρέψεις στην αρχή, να το διαβάσεις πάλι και έτσι να καταλάβεις όλα όσα είναι δυσνόητα και μαζί με αυτά να καταλάβεις και την ίδια τη ζωή».

BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣBrasseur, P. (2005), 1001 δραστηριότητες για να αγαπήσω το βιβλίο, μτφρ. Γεροκώστα, Ε.,

Αθήνα: Μεταίχμιο.Giasson, J. (2000), Les textes litteraires à l’école, Montreal/Paris: Gaetan Morin.Goleman, D. (1997), Η συναισθηματική νοημοσύνη, μτφρ. Παπασταύρου, Α., Αθήνα: Ελληνικά

Γράμματα.Johnson, T. & Louis, D. (1987), Literacy through Literature, Ontario, Canada: Scholastic.Manguel, A. (1997), Η ιστορία της ανάγνωσης, μτφρ. Καλοβύρνας, Λ., Αθήνα: Νέα Σύνορα-

Λιβάνης.Rodari, G. (2001), Γραμματική της φαντασίας, μτφρ. Κασαπίδης, Γ., Αθήνα: Μεταίχμιο.Αποστολίδου, Β. (1997), Κριτήρια επιλογής λογοτεχνικών βιβλίων για σχολική χρήση, Αθήνα:

Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.Αποστολίδου, Β., Καπλάνη, Β., & Χοντολίδου, Ε. (επιμ.) (2002), Διαβάζοντας λογοτεχνία στο

σχολείο, Αθήνα: Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός.Αποστολίδου, Β., & Χοντολίδου, Ε. (επιμ.) (2004), Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, Αθήνα:

Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός.Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) – Αναλυτικό Πρόγραμμα

Σπουδών (ΑΠΣ) Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης ΥΠΕΠΘ (2001), Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Καλογήρου, Τ. & Λαλαγιάννη, Κ. (επιμ.) (2005), Η λογοτεχνία στο σχολείο: Θεωρητικές προσεγγίσεις και διδακτικές εφαρμογές στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, Αθήνα: Τυπωθήτω-

Γιώργος Δαρδανός.Κατσίκη-Γκίβαλου, Α. (επιμ.) (1994), Παιδική Λογοτεχνία, θεωρία και πράξη, Αθήνα:

Καστανιώτης.Κατσίκη-Γκίβαλου, Α. (επιμ.) (1999), «Η αμφίδρομη σχέση λογοτεχνίας

και γνωστικών αντικειμένων», στο: Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, Αθήνα: Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός, σσ. 35-41.

Κατσίκη-Γκίβαλου, Α., Καλογήρου, Τ. & Χαλκιαδάκη, Α. (επιμ.) (2008), Φιλαναγνωσία και σχολείο, Αθήνα: Πατάκης.Ουίλσον, Τ. (2006), www.thelonaxero.com, μτφρ. Τουρκολιά-Κυδωνιέως, Ρ., Αθήνα: Ψυχογιός.Σεφέρης, Γ. (1992), Ποιήματα με ζωγραφιές για μικρά παιδιά, Αθήνα: Ερμής.Τσιλιμένη, Τ. (επιμ.) (2004), Το σύγχρονο παιδικό-νεανικό μυθιστόρημα, μτφρ. Παπασταύρου, Α., Αθήνα: Σύγχρονοι Ορίζοντες.Χατζόπουλος, Π. (2003), Η εξαφάνιση της Ντόροθυ Σνοτ, Αθήνα: Πατάκης.

Page 35: diadromes teuxos 100

33/1

β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ί α σ η

ΣΤΟ Χ ΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Γ ΙΑ ΠΑΙΔ ΙΑ Κ Α Ι ΝΕΟΥΣΔΙΔ Α Κ ΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Κ ΑΙ ΕΦΑ ΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ Σ ΧΟΛΕΙΟ

100 ΔΕΚ 2010 - ΙΑΝ - φΕΒΡ 2011

Page 36: diadromes teuxos 100

34/2

Μαρία ΑνδρικοπούλουΠΑΡΤΙ ΓΕΝΕΘΛΙΩΝΕικ.: Κατερίνα ΜαλλιαρούΕν πλω, Αθήνα 2008, σελ. 18

Ο Ηρώδης, το μικρό χταπόδι, θα ζήσει ένα υπέροχο πάρτι με τους φίλους του. Θα γελάσουν, θα χορέψουν, θα τραγουδήσουν, αλλά και θα τρομάξουν με τον μεγάλο καρχαρία που έρχεται όχι ως εχθρός, αλλά για να ευχηθεί στο μικρό χταπόδι «χρόνια πολλά» και να ευχα-ριστήσει, επειδή ο μικρός Ηρώδης δε φοβήθηκε, αλλά τον βοήθησε όταν είχε ανάγκη. Η έγχρωμη εικονογράφηση ζωντανεύει το βυθό και τους κατοίκους του.

Γ.Γ.-Σ.

Ευθυμία ΑνδριώτηΕΝΑΣ ΔΡΑΚΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑΕικ.: Βίλλυ ΚαραμπατζιάΚέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 20

Τι γυρεύει, άραγε, ένας δράκος στην κουζίνα; Τι ετοιμάζεται να φτιάξει; Ποιες δυσκολίες πρόκειται να συναντήσει; Κείμενο γραμ-μένο με κέφι, που σκοπό έχει να γνωρίσουν τα μικρά παιδιά την έννοια της ποσότητας και όχι μόνο. Ένα βιβλίο με ασκήσεις, ευχά-ριστες δραστηριότητες και έγχρωμη εικονογράφηση σκέτο στολίδι. Θα βοηθήσει το γονιό και το παιδί να περάσουν ευχάριστα αλλά και εποικοδομητικά.

Γ.Γ.-Σ.

Κωνσταντίνα ΑρμενιάκουΕΚΔΡΟΜΗ ΜΕ ΤΟ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟΕικ.: Βίλλυ ΚαραμπατζιάΚέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 38

Σε απλό, έμμετρο λόγο, με εικόνες με χαρούμενα χρώματα, έχουμε ένα βιβλίο-παιχνίδι με αριθμούς, που κάνει εύκολη υπόθεση την πρόσθεση και την αφαίρεση. Οι εικόνες που ακολουθούν, προσφέ-ρονται για μια ευχάριστη χαρτοκολλητική-χειροτεχνία και άλλες ιδέες παιχνιδιού.

Θ.Χ.

για παιδιά νηπιακής και πρώτης σχολικής ηλικίας

Page 37: diadromes teuxos 100

35/3

Στέλλα ΓιανναδάκηΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣΕικ.: Στεφανία ΜαθιουδάκηΝεραϊδόσκονη, Αθήνα 2010, σελ. 46

Τι θα γινόταν αν ολόκληρη η θάλασσα ταξίδευε μέχρι τον ουρανό, για να χαϊδέψει με τα κύματά της τ’ αστέρια; Τι θα γινόταν αν ο ήλιος κατέβαινε στη γη, για να γνωρίσει από κοντά τους ανθρώπους και να κουβεντιάσει με τα ψάρια; Μια τρυφερή ιστορία για τη θέση που έχει ο καθένας στη γη. Συνοδεύεται από επίσης τρυφερή, έγχρωμη εικονογράφηση.

Γ.Γ.-Σ.

Τούλα ΚακουλλήΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΒΡΟΧΗΣ (σελ. 23)ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΙΩΝ (σελ. 31)Εικ.: Σάντρα ΕλευθερίουΕπιφανίου, Λευκωσία 2010

Φθινόπωρο, και στο παλάτι του ουρανού γίνεται πολλή φασαρία. Οι σταγόνες πε-ριμένουν το μεγάλο σύννεφο που θα τις μεταφέρει στη γη. Έτσι αρχίζουν τα Πρωτο-βρόχια, με τις σταγόνες να χαίρονται για τη χαρά που δίνουν στην πλάση. Επιστρέφοντας το σύννεφο στον ουρανό, ξαλαφρωμένο τρα-γουδάει το πανάρχαιο τραγούδι της βροχής. Καλογραμμένη μικρή ιστορία από τη γνω-στή και πολυγραφότατη Κύπρια συγγραφέα, σχετικά με τον κύκλο του νερού, γεμάτη ρυθ-μό και μελωδία όπως η βροχή. Το βιβλίο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχεδιαστικά, καθώς εκεί που τελειώνει η πρώτη ιστορία ζητείται από τον αναγνώστη να γυρίσει σελίδα και να διαβάσει μια ανάποδη ιστορία. Πρόκειται για τη δεύτερη ιστορία του βιβλίου, «Το πανηγύρι των αμπελιών». Εδώ ο νάνος Κοκκινογένης, υπεύθυνος για το χρώμα των σταφυλιών, καλεί τους φίλους του να αρχίσουν το έργο τους ώστε το αμπέλι να είναι έτοιμο για την καθιερωμένη γιορτή.

Τ.Τσ.Μαρία ΚρητικούΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑΕικ.: Αλεξία ΟθωναίουΤετράγωνο, Αθήνα 2010, σελ. 28

Μια επιτυχημένη προσπάθεια σε δεκαπεντασύλλαβο, με ύφος και φρασεολογία δανεισμένα από τα αξεπέραστα δημοτικά μας νανου-

Page 38: diadromes teuxos 100

36/4

ρίσματα. Η αδυσώπητη σύγκριση όμως με εκείνα, τα αδικεί. Οι θα-μπές ονειρικές εικόνες ξεστρατίζουν από την ελληνική ατμόσφαιρα, όπου παραπέμπει το κείμενο. Μια καλή ευκαιρία για να θυμηθούμε το παλιό τρυφερό νανούρισμα, αλλά και να γνωρίσουμε το καινούρ-γιο, σαν «…μια ευχή στο μαξιλάρι».

Θ.Χ.

Γιώργος ΛεμπέσηςΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΤΖΙΝΑΣΕικ.: Γιώργος ΣγουρόςΠαπαδόπουλος, Αθήνα 2010, σελ. 62

Με όλους αυτούς τους θορύβους του δρόμου, η Τζίνα έχει χάσει τον ύπνο της. Μια μέρα η Τζίνα δήλωσε στην οικογένειά της: «Απόψε θα πάω να βρω τον ύπνο μου. Αφού δεν είναι μέσα στο σπίτι, θα ψάξω παντού. Θα φτάσω όσο μακριά χρειάζεται, αλλά θα τον βρω. Ο ύπνος μού ανήκει και θα τον φέρω πίσω». Ύστερα από μια περι-πέτεια φαντασίας, η Τζίνα τελικά βρίσκει αυτό που ψάχνει μέσα στον ίδιο της τον εαυτό. Η έγχρωμη εικονογράφηση ομορφαίνει το βιβλίο.

Γ.Γ.-Σ.

Σουζάννα ΛουκάΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΚΟΧΥΛΙΩΝΕικ.: Αγγελική ΔελεχάΆθως, Αθήνα 2010, σελ. 56

«Η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά». Η άλλη μισή πού βρίσκεται; Και τι σχέση μπορεί να έχουν μεταξύ τους η καθαριότητα της καρ-διάς, τα παιδιά της τάξης και μια χαμένη συλλογή από κοχύλια; Ας το ανακαλύψουμε μαζί με τον Κωστή και την παρέα του. Ιστορία θαυμάσια γραμμένη, χωρίς τίποτε το «φτιαχτό». Το βιβλίο συνο-δεύεται από παιχνίδι με κάρτες ερωτήσεων. Ένα βιβλίο που διδάσκει (χωρίς διδακτισμό) αιώνιες αλήθειες. Η έγχρωμη εικονογράφηση συμπράττει επιτυχημένα.

Γ.Γ.-Σ.

Ελίζα ΜπακοπούλουΤΟ ΑΓΟΡΙ ΠΟΥ ΚΟΛΥΜΠΗΣΕ ΝΑ ΦΤΑΣΕΙ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙΕικ.: Βασίλης ΓρίβαςΤετράγωνο, Αθήνα 2010, σελ. 40

Οι γονείς του Στέργιου πίστευαν πως στη ζωή ερχόμαστε για να πραγματοποιήσουμε ένα μεγάλο ταξίδι. Για τον μικρό μας Στέργιο,

Page 39: diadromes teuxos 100

37/5

αυτό το ταξίδι έμελλε να γίνει ένα καλοκαιρινό βράδυ με πανσέλη-νο. Μέσα σε λίγες ώρες έμαθε πράγματα για τους ανθρώπους και τον κόσμο που ποτέ δεν είχε φανταστεί, μα πάνω απ’ όλα έμαθε πως αν στο ταξίδι σου έχεις ως οδηγό την αγάπη, τότε θα φτάνεις πάντα στον προορισμό σου. Ένα παραμύθι στολισμένο με εντυπωσιακή εικονογράφηση, που βοηθάει ώστε το ταξίδι να γίνει μια πορεία φαντασίας.

Γ.Γ.-Σ.

Έρρικα ΠαπαβενετίουΗ ΓΙΑΣΕΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ ΤΡΟΜΑΡΕΣΕικ.: Λιάνα ΔενεζάκηΛιβάνης, Αθήνα 2010, χ.α.σ.

Ένα καλό και χαρισματικό κορίτσι, η Γιασεμή, μαγεύει τον κόσμο με την ωραία φωνή της. Ώσπου δυο μάγισσες μοχθηρές βρίσκουν τρόπο να της στερήσουν αυτό το χάρισμα. Ο αγαπημένος φίλος της Γιασεμής όμως, αντιμετωπίζει τις μάγισσες και την κακία τους με τα ίδια ύπουλα μέσα που χρησιμοποίησαν κι εκείνες και τις υποχρεώνει να δώσουν και πάλι στην αγαπημένη του την ωραία φωνή της. Η εικονογράφηση της Λιάνας Δενεζάκη στολίζει και πλαισιώνει αυτό το παραμύθι με τρόπο που δείχνει τη σταθερά ανοδική πορεία της δουλειάς της.

Λ.Π.-Α.

Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου ΚΑΘΕ ΝΕΡΑΪΔΑ ΚΑΙ ΔΟΥΛΕΙΑΕικ.: Δήμητρα ΨυχογυιούΠατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 44

Επιτέλους ένα βιβλίο με νεράιδες διαφορετικές και με εικονογράφηση που σε τίποτα δεν θυμίζει τις γνωστές ξένες γλυκερές φιγούρες, αλλά εμπνέεται από τη βυζαντινή μας παράδοση. Εδώ οι νεράιδες είναι πέντε (όσες και οι ιστορίες), και κάθε μια έχει τη δική της σοβαρή δουλειά. Με τρόπο και λόγο μαγευτικό, αλλά και ψυχολογικά σωστό, η συγγραφέας ταξιδεύει τα παιδιά στον κόσμο της φαντασίας. Μέσα από τις δικές τους περιπέτειες, οι νεράιδες θα τα βοηθήσουν έμμε-σα ώστε να ξεπεράσουν φόβους, ανησυχίες, δυσκολίες ή αμφιβολίες της ηλικίας τους. Ένα ξεχωριστό, άψογα γραμμένο βιβλίο, κόσμημα για κάθε παιδική βιβλιοθήκη και πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των γονιών.

Λ.Ψ.

Page 40: diadromes teuxos 100

38/6

Όλγα Ρουβήμ-ΚωνσταντίνουΤΟ ΔΡΟΜΑΚΙ ΤΗΣ ΞΕΓΝΟΙΑΣΙΑΣΕικ.: Μαρία ΤριλλίδουMagnolia, Λευκωσία 2009, σελ. 25

Η Φουντουκούλα και ο Σήφης, δυο φίλοι σκιουράκια, παίζοντας στο δάσος ανακαλύπτουν ένα δρομάκι και αποφασίζουν να το ακο-λουθήσουν. Μαζεύοντας όμως μαργαρίτες και κυνηγώντας μέλισ-σες, ακολουθούν διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο καθένας τους θα συναντήσει διάφορα θαυμαστά πράγματα και ζώα, ενώ και οι δύο θα ξεχαστούν στην περιπέτειά τους. Το δάσος όμως νοστάλγησε τα δύο σκιουράκια και στέλνει τις νεράιδές του να τα φέρουν πίσω. Ο αναγνώστης, ακολουθώντας την πορεία των νεράιδων, ζει ένα φανταστικό ταξίδι και χαίρεται μαζί τους όταν εκείνες καταφέρνουν να βρουν τα σκιουράκια και να τα φέρουν πίσω στο δάσος που τα αγκάλιασε προσεκτικά για να μην ξαναφύγουν. Ιστορία με έντονο το στοιχείο του φανταστικού, με εικονοπλαστικό λόγο και πολύ-χρωμες ζωγραφιές απόλυτα ταιριαστές, που καθιστούν το κείμενο ακόμη πιο μαγικό. Το βιβλίο κέρδισε το βραβείο της Π.Ε.Λ. το 2009.

Τ.Τσ.

Ευδοκία Σκορδαλά-ΚακατσάκηΕΝΑ ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΓΑΪΤΑΝΑΚΙΕικ.: Λιάνα ΔανεζάκηΒιβλιόφωνο, Αθήνα 2010, σελ. 36

Μέσα σε ωραία χρώματα, το παραμυθάκι ξετυλίγει το γαϊτανάκι: η λίμνη θέλει να γίνει θάλασσα, το φεγγάρι ήλιος, η κουκουβάγια άσπρο περιστέρι, ο γρύλος παπαγάλος... Πώς να ένιωσαν άραγε, όταν στον ύπνο τους πραγματοποιήθηκαν τα όνειρά τους;

Θ.Χ.

Ευαγγελία Στάθη ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣΕικ.: Βασίλης ΓρίβαςΤετράγωνο, Αθήνα 2010, σελ. 35

Δύο θαυμάσια παραμύθια, γεμάτα φαντασία και εκπλήξεις, σε έμμε-τρο λόγο και με εξαιρετική έγχρωμη εικονογράφηση. Γνωρίζοντας τον καρχαρία τίγρη, η μοναξιά της ωραίας Κατερίνας –του λευκού καρχαρία– παίρνει τέλος, όπως κι αυτή του συντρόφου της. Η Λα-μπρινή, η ασημένια αθερίνα, χάνει το ασημί υπέροχο χρώμα που είχε το κορμί της. Είναι θεατρίνα όμως, και έτσι απελπίζεται. Πάει η κα-ριέρα της, πάει... Ώσπου ο Ποσειδώνας, που ακούει τους θρήνους της, την πείθει πως το ταλέντο είναι αυτό που μετράει. Στο τέλος του βιβλίου τα παιδιά καλούνται να ζωγραφίσουν θέματα θαλασσινά.

Γ.Γ.-Σ

Page 41: diadromes teuxos 100

Μαρία ΑγγελίδουΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΩΝΕικ.: Γιώργος ΔημητρίουΛιβάνης, Αθήνα 2010, σελ. 70

Σ’ αυτό το μεγάλου σχήματος βιβλίο, με την εκπληκτική εικονο-γράφηση, η γνωστή συγγραφέας απεικονίζει σαν σε παραμύθι, με τη δική της θαυμάσια γραφή και οπτική, τη ζωή πέντε από τους σημα-ντικότερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου: του Ιουλιανού του Πα-ραβάτη, του Ιουστινιανού του Μέγα, του Κωνσταντίνου του Πορφυ-ρογέννητου, του Βασιλείου Β΄ του Μακεδόνα και του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Στις τελευταίες σελίδες εμπεριέχονται ενδιαφέρουσες δραστηριότητες: σταυρόλεξα και ακροστιχίδες σχετικά με τις ιστο-ρίες των αυτοκρατόρων. Εξαιρετικό βιβλίο υψηλής αισθητικής.

Λ.Π.-Α.

Ασπασία ΒασιλάκηΟ ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΝΟΣ ΜΟΝΟΣΕικ.: Βασίλης ΓρίβαςΚέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 38

Μια σύγχρονη ματιά στις εικόνες και την ψυχολογία του σημερι-νού μας κόσμου, όπου ο κύριος Μάνος Μόνος ζει στη μοναξιά του έχοντας ένα πολύ αυστηρό πρόγραμμα. Όλα όμως αλλάζουν όταν συναντιέται με τη Μόνη Μόνη κι από τότε ζουν συντροφευμένοι. Στις τελευταίες σελίδες περιέχονται πνευματικές ασκήσεις με εκ-παιδευτικούς στόχους, ενδιαφέροντα παιχνίδια και ερωτήσεις σχε-τικά με τον σημερινό κόσμο της μοναξιάς.

Θ.Χ.

Μαρία ΔασκαλάκηΜΥΣΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ – ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟΤΟΥ ΚΑΜΕΝΟΥ ΔΑΣΟΥΣΕικαστικό εξωφύλλου: Ιάκωβος ΨαρίδηςΜίνωας, Αθήνα 2010, σελ. 126(Βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς)

Αλλιώς τις είχε φανταστεί τις φετινές του διακοπές ο Πέτρος, αλλά τελικά βρέθηκε οικογενειακώς στους Παξούς! Τα πράγματα όμως παίρνουν ενδιαφέρουσα τροπή, καθώς ο Πέτρος γνωρίζει έναν αλη-θινό καπετάνιο και γίνεται φίλος με το γιο του. Οι διακοπές στους Παξούς δεν φαίνονται και τόσο άσχημες... Ώσπου, ανάμεσα στα

39/7

για παιδιά 7 ετών και πάνω

Page 42: diadromes teuxos 100

40/8

ψαρέματα και στις εξερευνήσεις στο νησί, εμφανίζονται δύο άντρες που εξετάζουν το δάσος του Ερημίτη. Λίγες μέρες μετά, το δάσος καίγεται! Θα καταφέρουν τα παιδιά να εξιχνιάσουν το μυστήριο; Θα γλυτώσουν το νησί των Παξών από την ολοκληρωτική καταστροφή;

A.B.

Αναστασία ΕυσταθίουΜΕ ΤΟ ΜΕΛΑΝΙ ΤΗΣ ΣΟΥΠΙΑΣΕικ.: Γιώργος ΔημητρίουΛιβάνης, Αθήνα 2010, σελ. 100(Βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς)

Ο Ξαπλώστρας ο αστερίας χαρίζει στο αστεράκι, τον δραπέτη του ουρανού, ένα βιβλίο που περιγράφει τι συνέβη στον πλανήτη Γη όταν ο ψαρόκοσμος αγανάκτησε με τα σκουπίδια των ανθρώπων στις θά-λασσες και στα γλυκά νερά και πήρε την κατάσταση στα χέρια του. Το αστεράκι μαθαίνει για τη δράση του στρατηγού κάβουρα, της φά-λαινας Παχουλένιας, της Μπουρμπουλήθρας Θαλάσσιους και τόσων άλλων ηρώων, που τα κατορθώματά τους γράφτηκαν με το μελάνι της Πέπης της σουπιάς. Όμως μπερδεύεται όταν βλέπει τον μικρό συγγραφέα της ιστορίας να αφήνει το μολύβι και να παίρνει ενεργά μέρος στη δράση. Θα τα καταφέρει ο Ιπποκράτης να σώσει τον πλα-νήτη; Ποιοι θα τον βοηθήσουν; Και ποια είναι αυτή η λέξη με τα τρία κεφαλαία γράμματα, ΣΑΣ, που κανένας από τους επιστήμονες και τους ισχυρούς της Γης δεν μπορεί αποκρυπτογραφήσει;

Α.Β.Αντωνία ΚαλλιμούκουΤΟ ΖΑΧΑΡΩΤΟ ΧΩΡΙΟΕικ.: Δήμητρα ΑδαμοπούλουΤετράγωνο, Αθήνα 2010, σελ. 38

Το παραμύθι μάς μιλά για ένα χωριό όπου όλα είναι καμωμένα από ζαχαρωτά. Κάποτε όμως, μια μάγισσα έκανε να χαθούν εκεί τα πα-ραμύθια… Θα μπορέσουν να τα ξαναβρούν; Τι ρόλο θα παίξουν η Ισμήνη, το χρυσαφί μπαούλο με την κρυμμένη αλήθεια, η ροζ πετα-λούδα με την ανθρώπινη μιλιά, αλλά και η αληθινή αγάπη;

Θ.Χ.

Καλλιώ ΚαστρησίουΠΟΥ ΠΑΣ, ΧΕΛΩΝΑΚΙ;Εικ.: Χριστίνα ΓαγγάδηΚαλειδοσκόπιο, Αθήνα 2010, σελ. 28

Μια ιστορία για δυο χελώνες, την Άννυ την Καρέτα-καρέτα και τη Λάρα την Πράσινη χελώνα. Ξυπνά το ενδιαφέρον για τις θαλάσσιες χελώνες που υπάρχουν ήδη από την εποχή των δεινοσαύρων. Για

Page 43: diadromes teuxos 100

41/9

τις θαλάσσιες χελώνες, όπως και για τα περισσότερα άγρια ζώα, οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι προέρχονται από τους ανθρώπους, αυτούς δηλαδή που μπορούν και να παρέχουν προστασία. Ενδιαφέρουσες οι σχετικές πληροφορίες στις τελευταίες σελίδες.

Θ.Χ.

Παναγιώτα ΜπαλινάκουΟ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣΣιδέρης, Αθήνα 2010, σελ. 160

Πρόκειται για συλλογή παιδικών διηγημάτων. Ένα εξ αυτών έχει βραβευτεί από την ΄Ενωση Ελλήνων Λογοτεχνών. Η θεματολογία του σχετίζεται με την ανοχή της ζήλιας των άλλων, την αλήθεια, την πλεονεξία, την οικονομική κρίση και την αντιμετώπισή της.

Γ.Γ.-Σ.

Μαρίζα ΝτεκάστροΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΕΡΑΣΑΝ... ΟΙ ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΕΜΙΣΑΝΕικ.: Μυρτώ Δεληβοριά Μεταίχμιο, 2009, Αθήνα, σελ. 45

Η συγγραφέας γυρίζει τον αναγνώστη εκατό χρόνια πίσω, τότε που στην Αθήνα τα τραμ έσερναν άλογα και οι αυλές μοσχομύριζαν για-σεμιά. Μαθαίνουμε πώς ζούσαν τα κορίτσια εκείνης της εποχής, τα ενδιαφέροντα, τα όνειρα, τις σχέσεις και γενικά την καθημερινότητά τους, που διαφέρει τόσο πολύ από τη ζωή της σημερινής μας πόλης. Χαριτωμένο κείμενο με πολύ ωραία εικονογράφηση, που θα συναρ-πάσει όχι μόνο τα παιδιά, αλλά και όσους νοσταλγούν την παλιά Αθήνα.

Λ.Ψ.

Μαρία ΟλυμπίουΓΑΪΔΑΡΕ, ΓΙΑ ΠΟΥ;Εικ.: Βαγγέλης ΕλευθερίουΒιβλιόφωνο, Αθήνα 2010, σελ. 47

Με χαρούμενη εικονογράφηση και γοργό χαριτωμένο λόγο, το πα-ραμυθάκι μιλά για τον λυπημένο γάιδαρο που τον λένε Ζαχαρία και θέλει να πνίξει τη λύπη του στη θάλασσα γιατί δεν του δίνει σημασία η τριανταφυλλιά. Έτσι ο Ζαχαρίας παίρνει το δρόμο μαζί με το φίλο του το σπουργίτη που τον λένε Λάζαρο, με την ευχή μιας γιαγιάς, και με μερικές κότες και βατράχια… Πώς θα τους φανεί η πόλη; Πώς θ’ αντικρίσουν τη θάλασσα; Ποιο παράδειγμα καλής συμπεριφοράς θα δώσουν στους ανθρώπους;

Θ.Χ.

Page 44: diadromes teuxos 100

42/10

Φράνση ΣταθάτουΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΜΑΡΜΑΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣΕικ.: Sabine StraubΨυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 99

Πολλά βιβλία έχουν γραφτεί για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Η πρόταση όμως της Φρ. Σταθάτου να μεσολαβήσουν στο φλέγον αυτό θέμα τα περιστέρια με την αθωότητά τους, είναι πράγματι ευρηματική. Το περιστέρι που καταφθάνει από το Λονδίνο στο Μουσείο της Ακρόπολης, η ξενάγησή του με μυθιστορηματικό τρόπο στους χώρους του μουσείου, ο απλός τρόπος με τον οποίο ευαισθητοποιούν τον κόσμο τα περιστέρια της Αθήνας, ο τρυφερός και ταυτόχρονια ήπιος λόγος της συγγραφέως, καθιστούν το κείμε-νο ένα «αληθινό» παραμύθι που εμπεριέχει πολλά στοιχεία πραγμα-τικότητας, καθότι τα περιστέρια θα βοηθήσουν με τον τρόπο τους σε ένα σχέδιο διαμαρτυρίας που ετοιμάζουν οι μαθητές.

Α.Β.

Δήμητρα ΨυχογυιούΟ ΚΗΠΟΥΡΟΣ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥΕικ.: Δ. Ψυχογυιού Άγκυρα, Αθήνα 2009, χ.α.σ.

Ο κηπουρός του ουρανού αγάπησε τη γοργόνα που δημιούργησε ψαλιδίζοντας ένα θάμνο. Για να διώξει τη λύπη της ταξίδεψε σε τό-πους μαγικούς, για να βρει εκείνον που έκλεψε τη χαρά της αγα-πημένης του. Μια τρυφερή ιστορία για τη δύναμη της αγάπης που ξεπερνάει όλα τα εμπόδια. Η ωραία εικονογράφηση δένει αρμονικά με το κείμενο. Λ.Ψ.

Oscar BrenifierTO ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΑΝΤΙΘΕΣΕΩΝΕικ.: Jacques DespresΜετ.: Φίλιππος ΜανδηλαράςΠατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 80

Με τρόπο ελκυστικό και γλώσσα απλή, ο συγγραφέας και δρ φι-λοσοφίας επιχειρεί και επιτυγχάνει να φέρει τα παιδιά σε επαφή με φιλοσοφικές έννοιες και αντιθέσεις, που όσο νωρίτερα γίνονται κα-τανοητές τόσο βελτιώνεται ο τρόπος σκέψης τους. Το βραβευμένο αυτό βιβλίο περιέχει και επεξεργάζεται δώδεκα ζεύγη αντιθέτων: ολότητα και πολλαπλότητα, πεπερασμένο και άπειρο, είναι και φαίνεσθαι, ελευθερία και αναγκαιότητα, λογική και πάθος, φύση και πολιτισμός, χρόνος και αιωνιότητα, εγώ και ο άλλος, σώμα και πνεύμα, ενεργητικότητα και παθητικότητα, αντικειμενικότητα και υποκειμενικότητα, αίτιο και αιτιατό. Η πλούσια και πρωτότυπη ει-κονογράφησή του, μολονότι δείχνει να απευθύνεται σε πολύ μικρά παιδιά, σύντομα διαπιστώνει κανείς ότι πλαισιώνει αρμονικά το εξαίρετο αυτό βιβλίο, και γοητεύει όλες τις ηλικίες.

Λ.Π.-Α.

Page 45: diadromes teuxos 100

Τζένη Θεοφανοπούλου ΧΩΡΙΣ ΤΗ ΜΑΜΑ ΜΟΥΕικ. εξωφ.: Γιώργος ΠαζάλοςΨυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 176(Βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς)

Καλογραμμένο μυθιστόρημα με θέμα την απώλεια ενός γονιού, το οποίο, συνδυάζοντας την πρωτοπρόσωπη με την τριτοπρόσωπη αφήγηση, καταπιάνεται με την ψυχολογία του πένθους. Γράφοντας το ημερολόγιό της, η ηρωίδα ξαναζεί τις αναμνήσεις με τη μητέ-ρα της έως ότου φτάσει σε μια ζωτική κάθαρση. Ξεπερνώντας το θυμό, την απορία και τον αβάσταχτο πόνο, και αφού δεν δύναται να αλλάξει το παρελθόν, αποφασίζει να προσπαθήσει για ένα μέλλον δημιουργικό και χαρούμενο.

Α.Β.

Μαρία ΛυρατζήΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΚΑΙ ΤΑ ΑΛΟΓΑ Πατάκης, Αθήνα, 2009, σελ. 158

Βιβλίο με οικολογικό περιεχόμενο, όπου τα παιδιά καλούνται να επιλύσουν προβλήματα υιοθετώντας πρακτικές ενήλικων. Με αρ-χηγό τη Μελίνα, η παρέα των παιδιών καταφέρνει να αποτρέψει τον πονηρό επιχειρηματία που σχεδιάζει να χτίσει μεζονέτες κα-ταστρέφοντας το φυσικό περιβάλλον του ποταμού. Στην περιοχή υπάρχουν άγρια άλογα που η Μελίνα θέλει να τα εξημερώσει και με τον δικό της έξυπνο τρόπο θα τα καταφέρει.

Λ.Ψ.

Κίρα Σίνου – ΄Ερικα ΑθανασίουΣΤΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ ΤΗΣ ΗΜΙΣΕΛΗΝΟΥΚέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 310

Ένα μυθιστόρημα ποταμός. Ποτάμι όμως που ποτίζει την ξεραμένη γη και γεννάει ζωή απ’ όπου περάσει. Κείμενο που σε φέρνει κοντά σε πρόσωπα που έζησαν και έδρασαν το 1571, όπως οι Θερβάντες, Ελ Γκρέκο, Δον Ζουάν, και που γράφουν ιστορία μαζί με Βενετσιά-νους, Ισπανούς, Μαλτέζους, Οθωμανούς αλλά και χιλιάδες ́ Ελλη-νες. Με εκπληκτική μαεστρία ζούμε το 1571 στη Ναύπακτο, και το 2008 στο Πακιστάν ή στην Αθήνα. Γνώση, έρευνα για το χτες, θαυμαστός λογοτεχνικός λόγος – ένα μυθιστόρημα για την αιώνια διαμάχη μεταξύ Σταυρού και Ημισελήνου.

Γ.Γ.-Σ.

43/11

για μεγάλα παιδιά και νέους

Page 46: diadromes teuxos 100

44/12

Ιωάννα ΣκαρλάτουΖΑΧΑΡΕΝΙΕΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΕΣΨυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 160(Έπαινος Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς)

Η Έλλη ονειρεύεται να αποκτήσει ένα καλλίγραμο σώμα, όμοιο με εκείνα που χαζεύει στα περιοδικά. Το έχει πάρει απόφαση, δεν μπορεί να περιμένει, πρέπει να αδυνατίσει. Σε λίγο θα ανοίξουν τα σχολεία και πρέπει να μεταμορφωθεί. Θα παλέψει να τα καταφέρει, προσπαθώντας να μην την απασχολεί τίποτε άλλο: ούτε το πρό-σφατο διαζύγιο των γονιών της, ούτε η μετακόμιση της μητέρας της στο γραφικό Ναύπλιο, ούτε η καινούργια παρέα που πρέπει να την αποδεχτεί. Ευτυχώς που υπάρχει και το facebook, έτοιμο να σου χαρίσει έναν πραγματικό φίλο. Ή μήπως όχι; Βιβλίο καλογραμμένο, σχετικά με τη νευρική ανορεξία.

Α.Β.

Μαρία ΣκιαδαρέσηΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣΕικ.: Κατερίνα Βερούτσου Πατάκης 2009, Αθήνα, σελ. 108

Ένα ακόμη βιβλίο της επιτυχημένης σειράς «Προσωπογραφίες», που σκοπό έχει να γνωρίσει στα παιδιά πρόσωπα σημαντικά της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Ο πρίγκιπας, δηλαδή ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, είναι ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, γραμμένο από μια δόκιμη συγγραφέα, που θα γοητεύσει και θα συγκινήσει όχι μόνο τους μικρούς αναγνώστες, αλλά και όσους ενδιαφέρονται να γνω-ρίσουν την πολυτάραχη ζωή και το έργο του Υψηλάντη. Το καλο-γραμμένο κείμενο συμπληρώνεται από ιστορικές μαρτυρίες, γλωσ-σάρι και πλούσια βιβλιογραφία. Ολόκληρη η σειρά δεν πρέπει να απουσιάζει από καμιά βιβλιοθήκη.

Λ.Ψ.

Παντελής Σταματελόπουλος – Μαρία ΗλιοπούλουΟ ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑΚέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 230

Ο Πάνος είναι ένας χαρισματικός νέος που η τύχη τον φέρνει αλυ-σοδεμένο στα Γιάννενα του Αλή Πασά. Η Ροδιώ είναι η πιο ταλα-ντούχα χορεύτρια στην αυλή του Αλή Πασά. Οι δύο νέοι δένονται μεταξύ τους μ’ ένα χρυσό μυστικό. Και τότε, η Επανάσταση του 1821 αρχίζει. Ένα μυθιστόρημα με γνώση της ιστορικής πραγματικότη-τας, που με τον λογοτεχνικό μανδύα καλύπτει την τόσο δύσκολη εκείνη εποχή. Χωρίς να το καταλάβει, ο αναγνώστης βουτά σ’ αυτή

Page 47: diadromes teuxos 100

45/13

την εποχή και ρουφά γνώση χωρίς καμιά προσπάθεια. Η περιπέ-τεια στην Ελλάδα του 1821 γίνεται ένα ταξίδι όπου ο αναγνώστης συμμετέχει ολόψυχα, όπως συμμετέχει και στις περιπέτειες των ηρώων εκείνης της εποχής, που τόσο ζωνταντά αποδίδονται από τους συγγραφείς.

Γ.Γ.-Σ.

Ματούλα ΤόλκαΓΑΛΑΝΟΛΕΥΚΗ ΣΗΜΑΙΑΕικ.: Βαγγέλης ΠαπαβασιλείουΛιβάνης, Αθήνα 2010, σελ. 53

Μέσα σε γαλανόλευκα χρώματα που κυματίζουν, περνά το παρα-μύθι της σημαίας μας, όπως και άλλες ενδιαφέρουσες πραγματικές ιστορίες. Πώς ήταν οι ελληνικές σημαίες στις διάφορες εποχές της ιστορίας μας; Ποια ήταν η «Κυρά της Ρω»; Ποιος ποιητής έγραψε τους στίχους:

«Γαλανόλευκη η θωριά σουκαι φαντάζεις μες στο νουσαν το κύμα, σαν το γέλιοτου πελά’ου και τ’ ουρανού»;

Στο τέλος εμπεριέχονται πνευματικές ασκήσεις με κρυπτόλεξο, σταυρόλεξο, πολλές ερωτήσεις για τις οποίες υπάρχουν απαντή-σεις, σχετικές με τη σημαία μας αλλά και τις σημαίες του κόσμου.

Θ.Χ.

Πόλυ ΧατζημανωλάκηΟΙ ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΑΛΒΟΥ ΤΡΙΓΥΡΙΖΟΥΝ ΣΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΤΟΥ ΛΙΝΚΟΛΝΣΑΪΡΤαξιδευτής, Αθήνα 2008, σελ. 336

Το βιβλίο αυτό δεν έχει καταγραφεί ως εφηβικό, είναι όμως, στην ουσία, από τα βιβλία που απευθύνονται στους εφήβους – ή και στους εφήβους. Με αφορμή την παραμονή ενός 17χρονου σύγχρονου έφηβου στην πόλη όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Ανδρέας Κάλβος και τη φοίτηση του νεαρού αυτού σε αγγλικό κολλέγιο, πλέκεται ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μυθιστόρημα που θα μπορούσε παράλληλα να χαρακτηριστεί και ως πρωτότυπη βιο-γραφία του μεγάλου ποιητή, που ξεκινά από την υπόθεση ότι την εποχή εκείνη ο Κάλβος είναι πολύ πιθανό να είχε ασχοληθεί και με τη μελισσοκομία. Πλούσιο σε έντεχνα ενσωματωμένες πληρο-φορίες για την πολυτάραχη ζωή του Κάλβου, αλλά και για τη συ-ναρπαστική ζωή των μελισσών καθώς και άλλα συναφή θέματα, το βιβλίο αυτό γοητεύει τον αναγνώστη με τον τρόπο αφήγησης, τη διακειμενικότητα και τους καλοσχεδιασμένους χαρακτήρες του. Οι

Page 48: diadromes teuxos 100

46/14

«πηγές από το ίντερνετ» που αναφέρονται στο τέλος του βιβλίου θα φανούν ιδιαίτερα χρήσιμες και ελκυστικές στους έφηβους χρήστες του διαδικτύου.

Λ.Π.-Α.

Δημήτρης ΧρυσοβιτσιώτηςΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑΕλεύθερη έμμετρη απόδοσηΕικ.: Ειρήνη ΚουτρίδουΚέρκυρα, Αθήνα 2010, σελ. 480

Η «Ιθάκη», κατά τον συγγραφέα που γύρισε ως ναυτικός ολόκληρο τον κόσμο, είναι ένας όρος που συμβολίζει την υπέρτατη επιθυμία, την υπέρτατη επιδίωξη ή το άπιαστο όνειρο του καθενός: «Με άλλα λόγια, Ιθάκη σημαίνει τον αδιαπραγμάτευτο σκοπό της ζωής μου. Όχι, δεν μένω στις ανέσεις της Καλυψώς. Θα ανοιχτώ στο πέλαγος μονάχος πάνω σε μια σχεδία και ίσως καταφέρω να δω καπνό να βγαίνει από το μικρό νησί μου. Αυτό μού είναι αρκετό». Γραμμένο σε ελεύθερη απόδοση, το κείμενο διαβάζεται ευχάριστα και άνετα.

Α.Β.

Μαρκ ΤουαίνΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΤΟΜ ΣΟΓΕΡΕικ.: Ρόμπερτ ΊνγκπενΠατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 240

Ένας συγγραφέας όπως ο Μαρκ Τουαίν κι ένας ζωγράφος όπως ο Ρόμπερτ Ίνγκπεν, αποτελούν δίδυμο που εγγυάται την επιτυχία του βιβλίου. Τρίτος εγγυητής η μεταφράστρια, η Λίνα Κάσδαγλη, που έφυγε τον περασμένο χρόνο. Ο Τομ Σόγερ και ο φίλος του Χάκλ-μπερρυ Φιν είναι κλασικοί χαρακτήρες της παγκόσμιας λογοτε-χνίας. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί άπειρες φορές κι έχει διαβαστεί άλλες τόσες, από το 1876 που εκδόθηκε. Ο ίδιος ο Μαρκ Τουαίν λέει: «Το βιβλίο σκοπεύει κυρίως στην ψυχαγωγία αγοριών και κο-ριτσιών, ελπίζω όμως να μην το αποφύγουν για το λόγο αυτό οι μεγαλύτεροι, γιατί ένα μέρος του στόχου μου ήταν να προσπαθήσω να θυμήσω με ευχάριστο τρόπο στους ενήλικες αυτό που υπήρξαν κάποτε οι ίδιοι, καθώς και το πώς ένιωθαν, σκέφτονταν, μιλούσαν και με ποιες αλλόκοτες δραστηριότητες απασχολούνταν μερικές φορές». Ένα «αθάνατο», θα μπορούσαμε να πούμε, βιβλίο.

Α.Β.

Page 49: diadromes teuxos 100

47ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ»

Brian WildsmithΜΙΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το Καλειδο-σκόπιο μας έχει

συνηθίσει σε υπέροχα εικο-νογραφημένα βιβλία. Έτσι κι

αυτό. Η ιστορία της γέννησης του

Χριστού γίνεται «καινούργια» και

πάλι. Πρόκειται για έκδοση της Oxford University Press, Τμήματος του Πανεπιστημίου της Οξ-φόρδης για την προώθηση της έρευνας και της εκπαίδευσης. Ένα γαϊδουράκι ψά-χνει να βρει τη μητέρα του με τη βοήθεια της φίλης του Ρεβέκκας και βρίσκεται στη Βηθλεέμ. Ο συγγραφέας, γνωστός για τα παιδικά του βιβλία στο εξωτερικό, «αφηγείται» με την εικονογράφησή του την ιστορία μαγεύοντάς σε με τα «υλικά» του, σε όποια ηλικία κι αν βρίσκεσαι.

Α.Β.

Alan SnowΟ ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣΠΟΥ; ΠΩΣ; ΠΟΤΕ;

Όταν κατέχεις το ταλέντο να τραβάς σω-στές γραμμές, να χρησιμοποιείς σωστά τα χρώματα και να είσαι λακωνικός και χιουμορίστας στην αφήγησή σου, τότε μπορείς να πετύχεις αυτό που κατάφερε ο Alan Snow με τον Άγιο Βασίλη του. Το

ταλέντο είναι εμφανές παντού. Στις ερωτήσεις του, στον τρόπο παρου-σίασης, στη χορταστική εικονογράφηση. Κάθε σελίδα κι ένα βιβλίο για να διαβάσεις, για να μη σου ξεφύγει τίποτα από την έμπνευση και το χιούμορ του συγγραφέα. Ύστερα από τόσες και τόσες πολυμεταχειρισμένες ιστορίες με τον Αϊ-Βασίλη, όπου ο «δυ-στυχισμένος» Άγιος παθαίνει τα πάνδει-να, να κι ένα φως από ένα συγγραφέα που τον σέβεται και τον τιμά.

Α.Β.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΨΥΧΟΓΙΟΣ»

Β. Δ. ΑναγνωστόπουλοςΤΟ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΑΚΙ ΜΠΙΡΙ-ΜΠΙΡΙ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΟΥΕικ.: Μάρω Αλεξάνδρου

Όσο κι αν είναι κακάσχημα, όσο κι αν έχουν μεγάλη μύτη, τεράστια αυτιά, μι-σοσκισμένα ρούχα, ουρά και κοκκαλιά-ρικα πόδια, τα καλικαντζαράκια είναι ευαίσθητα και... μοιάζουν στα παιδιά. Γιατί και ατα-ξίες κάνουν αλλά έχουν και... μεγάλη καρδιά. Εδώ, ο Μπίρι-Μπίρι μαζί με τον Γιωργάκη μπλέκουν σε ένα σωρό απρόοπτα που θα μας μεταδώσουν το κλίμα των χριστουγεννιάτικων ημερών και θα φέρουν

Χριστουγεννιάτικων βιβλίωνΕΠΙΛΟΓΗ

Page 50: diadromes teuxos 100

48ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

στη ζωή –εκτός από τον Χριστούλη– κι ένα όμορφο ξαδερφάκι στο Γιωργάκη.

Α.Β.

Γιώτα ΦώτουΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΓΑΒΡΙΕΛΑΣΕικ.: Λιάνα Δενεζάκη

Είναι φυσικό να μπερ-δεύεται ο καημένος ο Αϊ-Βασίλης όταν

δεν συνεννοούνται οι μεγάλοι μεταξύ τους και φέρνουν

στη Γαβριέλα τα ίδια δώρα. Το καλό το

παλικάρι όμως ξέρει κι άλλο μονοπάτι,

όπως λέει η παροι-μία. Και η Γαβριέλα

βρήκε τη λύση. Έμα-θε να γράφει, και έτσι έγραψε ένα υπέ-ροχο γράμμα στον Αϊ-Βασίλη! Έμαθε τη διεύθυνσή του και, όπως το περίμενε κι η ίδια, όλα πήγαν καλά, μιας και είχε... τα-κτοποιήσει μόνη της την υπόθεση.

Α.Β.

Ρένα Ρώσση-ΖαΐρηΕΝΑ ΘΑΥΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΙΚΗΕικ.: Ελίζα Βαβούρη

Η Αλίκη μένει στο ορφα-νοτροφείο. Όταν έρχεται η Πρωτοχρονιά, ζητά κάτι απίθανο από τον καλό Άγιο που φέρνει τα δώρα. Αν και γνωρίζει ότι αυτό που ζητά είναι δύσκολο έως και αδύνατο για να το φέρει ο Άγιος, εκείνη το τολμά. Θέλει τόσο πολύ να έχει μια μαμά. Και να δεις που όλα γίνονται... σ’ αυτό τον κόσμο.

Α.Β.

Ρένα Ρώσση-ΖαΐρηΟ ΑΪ-ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΓΕΜΕΝΟ ΠΑΣΤΙΤΣΙΟΕικ.: Ναταλία Καπατσούλια

Η μοναξιά έφερνε στη μάγισσα Κουκού Κικιριρί Νυχτε-ριδολί κακία και μανία για εκδί-κηση. Επειδή νόμιζε πως για το γεγονός ότι δεν την αγαπούσε κανείς έφταιγε ο Αϊ-Βασίλης, του έφτιαξε ένα παστίτσιο και το ράντισε με σκόνη απόφταρνίσματα σαλιγκαριών. Σιγά που θα τα έχανε ο Αϊ-Βασίλης... Εντάξει, έγινε «παπάκι», αλλά με την καλοσύνη του μεταμόρφωσε την κακιά μάγισσα σε καλή. Και της έμαθε να μιλά κανονικά, εκεί που μιλούσε... ανά-ποδα.

Α.Β.

Η ΠΡΩΤΗ ΦΑΤΝΗ ΜΟΥ

Κουτί που πε-ριέχει τρισδιά-στατες εικόνες, ένα εικονο-γραφημένο βιβλιαράκι για τη γέννηση του Χριστού και κάρτες παζλ για να κατασκευ-άσει με τα χέρια του το παιδί μια δική του φάτνη. Ό,τι πρέπει για χριστουγεννιάτικο δώρο.

Α.Β.

Page 51: diadromes teuxos 100

49ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Βιβλίο με εικόνες που ξεπετιούνται αρι-στοτεχνικά, για να προσεγγίσουν βήμα βήμα τα μικρά παι-διά το θαύμα της γέννησης του Βρέ-φους που άλλαξε τον κόσμο.

Α.Β.

ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟ ΒΙΒΛΙΟ: Η ΑΣΤΕΙΑ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΪ-ΒΑΣΙΛΗ

Τα ξωτικά κάνουν πλάκα στον Αϊ-Βασίλη, που νομίζει ότι ένας από τους ταράν-δους του σκεπάστη-κε από χιόνι. Ρίχνει νερό για να τον ξεσκεπάσει, αλλά τα ξεφωνητά των ξωτικών τον κά-νουν να καταλάβει το παιχνίδι που του έπαιξαν. Έπειτα από τη φάρσα, τα ξωτικά πιάνουν και πάλι δουλειά, καθώς πρέπει να φορτώσουν το έλκηθρο με τα δώρα των παιδιών.

Α.Β.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Πώς παραδίδει ο Αϊ-Βασίλης τα δώρα στα σπίτια που δεν έχουν καμινάδα και πώς μαθαίνει στους μι-

κρούς ταράνδους να τραβούν το έλκηθρό του; Πολλές οι ερωτήσεις των παιδιών, που απαντιούνται στο μεγάλο αυτό βιβλίο της Πρωτοχρονιάς.

Α.Β.

ΜΑΘΑΙΝΩ ΝΑ ΠΑΙΖΩΤΑ ΓΙΟΡΤΙΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑΜε το δικό τους πιάνο (ενσωματωμένο στο βιβλίο) τα παιδιά μαθαίνουν να παίζουν επτά εύκολα γιορτινά τραγούδια, όπως το «Τρίγωνα κά-λαντα».

Α.Β.

ΚΑΛΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΜΕ ΚΟΥΔΟΥΝΑΚΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΔΩΡΑΚΙΑ

Μαζί με τα κουδουνάκια που χτυπούν, σε κάθε σελίδα βρίσκεις κι ένα δωράκι, μέχρι την τελευ-ταία σελίδα που υπάρχει ένα δωράκι για τον Αϊ-Βασίλη.

Α.Β.

ΑΠΙΘΑΝΟΙ ΗΧΟΙΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ!

Τα κουδουνάκια από το έλκηθρο του Αϊ-Βασίλη ακούγονται ταυτόχρονα με έναν ήχο που σημαίνει κάτι από το γιορτινό περιβάλλον των ημερών. Ενθαρρύνεται έτσι το δημιουργικό τρα-γούδι και διασκεδάζει κανείς διαβάζοντας το βιβλίο ξανά και ξανά.

Α.Β.

Page 52: diadromes teuxos 100

50ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΔΙΠΤΥΧΟ»

Κώστας ΜάγοςΗ ΚΥΡΙΑ ΑΪ-ΒΑΣΙΛΗΕικ.: Ντανιέλα Σταματιάδη

Αλλάζουν οι και-ροί, αλλάζουν και οι Άγιοι; Η κυρία Αϊ-Βασίλη δεν μπορεί να πιστέψει ότι ο άντρας της δεν θα μοιράσει φέτος τα δώρα. Αποφασίζει λοιπόν η ίδια να αναλάβει αυτό το έργο με το ιπτάμε-νο λεωφορείο της.

Έχει για συνεπιβάτες δύο κυρίες: Μια μητέρα που έχει ξεθεωθεί στη δου-λειά για να ετοιμάσει το γιορτινό σπίτι και μια μοναχική κυρία με το γάτο της. Βιβλίο που εξηγεί με χαριτωμένο τρόπο στα παιδιά ότι η ζωή έχει τις ανατροπές και τις εκπλήξεις της, και ότι όλα δεν εί-ναι πάντοτε όπως τα περιμένουμε, ευχά-ριστα και χαρούμενα. Συμβαίνουν και τα αντίθετα.

Α.Β.

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ

Μάρω Λοΐζου – Γιώργος ΣίσκοςΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΝ ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΟΛΟ ΤΟ ΧΡΟΝΟ

Το βιβλίο έχει εκδοθεί με την ευγενική χορηγία της ALPHA

BANK. Το έχουν εικονογραφήσει τέσσε-ρεις αγαπημένοι φίλοι της Μάρως Λοϊ-ζου: η Νότα Γεωργίου, ο Αντρέας Καρά-μπελας, η Διατσέντα Παρίση και η Βάσω Ψαράκη. «Οι διαφορετικές τεχνοτροπίες συνομιλούν με το κείμενο και προσφέ-ρουν μια εικαστική τοιχογραφία», γράφει στον πρόλογό της η καθηγήτρια Φιλολο-γίας Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Αθηνών, κ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου. Μέσα από το βιβλίο αναδύεται η φύση και η ζωή σ’ αυτήν, ο σεβασμός των πολιτιστικών στοιχείων κάθε λαού και οι αξίες της παράδοσης και της αγάπης.

Α.Β.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ»

Αντώνης ΠαπαθεοδούλουΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΕικ.: Μυρτώ Δεληβοριά

Επειδή οι καλικάντζαροι δεν ξέρουν γράμματα, ο συγγραφέας και η εικονο-γράφος απο-φασίζουν να πάρουν λέξεις που μυρίζουν Χριστού-γεννα και να τους δώσουν την ευκαιρία να φτιάξουν το δικό τους χριστουγεννιάτικο αλφαβητάρι. Κείμενο που διαβάζεται ρυθμικά, διαθέ-τει χιούμορ, και συνιστά μια πρωτότυπη εκδοχή ώστε να προσεγγίσουν τα παιδιά το κλίμα των δωδεκαήμερων γιορτών.

Α.Β.

Page 53: diadromes teuxos 100

ΠΑΙΔΙΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2011

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ»

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΘΕΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣΚείμενα: Σάντυ ΤσαντάκηΕικ.: Μυρτώ Δεληβοριά

Είναι γεγονός ότι δεν ξυπνάμε κάθε μέρα και με την καλύτερη διάθεση. Το Ημερο-λόγιο θετικής σκέψης δημιουργήθηκε τόσο για τις θετικές όσο (κυρίως) και για τις αρνητικές ημέρες. Περιέχει συμβου-λές για την αντιμετώπιση της καθημερι-νότητας και των προβλημάτων της, με αισιοδοξία και θετική προδιάθεση.

Α.Β.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΛΕΓΕΙΕπιμέλεια: Σύσση Καπλάνη • Εικ.: Έλλη Γρίβα

Ημερολόγιο με παιδικά ανέκδοτα και ατάκες που «στρώνουν» το κέφι και ομορφαίνουν την ημέρα σου με την αθω-ότητα και το χιούμορ τους.

Α.Β.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣΚείμενα: Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής

Το ημερολόγιο αυτό είναι δημιούργημα των επιστημόνων του Ελληνικού Ινστι-τούτου Διατροφής, με συμβουλές σχετι-κά με την κατάλληλη επιλογή των τρο-φίμων ανάλογα με την εποχή. Συμβάλλει στην καλή υγεία, προσφέροντας ιδέες και γνώσεις.

Α.Β.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «KEΔΡΟΣ»

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ:ΜΙΑ ΠΑΛΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΕικ. εξωφ.: Έφη Λαδά

Το δωδέκατο στη σειρά ημερολόγιο που κυκλοφόρησε η Γ.Λ.Σ., με θέμα «Μια πα-λιά φωτογραφία». Πενήντα τρεις συγ-γραφείς απελευθερώνουν τις μνήμες που αιχμαλώτισε ο φακός. Στιγμές ευτυχίας, χαράς, λύπης. Τις κάνουν τέχνη και μας καλούν να μοιραστούμε μαζί τους όσα κρύβονται πίσω από ένα κλικ.

Α.Β.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «KEΡΚΥΡΑ»

ΓΙΑΤΙ ΓΙΟΡΤΑΖΩ Κείμενα: Φανή Καραφύλλη

Η ιδιαιτερότητα αυτού του ημερολογίου έγκειται στο γεγονός ότι χωρίζεται σε δύο μέρη: στο πρώτο περιλαμβάνε-ται μόνο το Εορτολόγιο. Οι γιορτές που επισημαίνονται με έντονα στοι-χεία παρουσιάζονται αναλυτικά στο δεύτερο μέρος, το οποίο περιέχει επίσης και τις κυριότερες γιορτές της Ορθοδοξίας καθώς και το βίο των γνωστότερων αγίων ανά μήνα.

Α.Β.

51ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

Page 54: diadromes teuxos 100

52ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΒ. Δ. Αναγνωστόπουλος

Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Τ

α «Βιβλιογραφικά σημειώματα» αναφέρονται, όπως εί-ναι φυσικό, σε ευρύτερα πνευματικά και μορφωτικά ζη-τήματα: λογοτεχνία, γλώσσα, θέατρο, επιστήμη, κ.λπ.,

με την πεποίθηση ότι προσφέρουν κάτι σημαντικό στους αναγνώστες μας: την ενημέρωση δηλαδή γύρω από την πνευ-

ματική και πολιτισμική πραγματικότητα.Οι 14 μελέτες του συλλογικού τόμου Πρόσωπα και προσωπεία του αφηγη-

τή στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία της τελευταίας τριακονταε-τίας (επιμέλεια Γιώργου Παπαντωνάκη, Αναπληρωτή Καθηγητή Πανεπιστη-μίου Αιγαίου, εκδ. Πατάκη 2006, σσ. 370) διερευνούν με συστηματικό τρόπο θέματα που αποτελούν αντικείμενο προβληματισμού της γενικότερης λογο-τεχνίας, όπως αφηγηματικές τεχνικές στο νεοελληνικό μυθιστόρημα, το επι-στολικό και ημερολογιακό γένος και τη βιογραφία, η αφηγηματική τέχνη, το αφηγηματικό κείμενο, οι μεταμορφώσεις του αφηγητή, οι διαφορετικές εστι-άσεις, κ.ά. Οι μελέτες ανήκουν στους πανεπιστημιακούς: Β. Δ. Αναγνωστό-πουλο, Διαμάντη Αναγνωστοπούλου, Α. Γιαννικοπούλου, Αλ. Ζερβού, Τζίνα Καλογήρου, Μ. Κανατσούλη, Αν. Καρακίτσιο, Άντα Γκίβαλου, Κ. Μαλαφάντη, Γ. Μητροφάνη, Γ. Παπαντωνάκη, Βίκυ Πάτσιου και Λ. Χριστοδουλίδου. Το βιβλίο αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για τους φοιτητές και τους εκπαιδευτικούς, κυρίως της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά αποτελεί και ουσιαστική συμ-βολή στη βιβλιογραφία για την αφήγηση.

Από τις εκδόσεις Γρηγόρη κυκλοφόρησε το βιβλίο του ομότιμου καθηγη-τή Πανεπιστημίου Πατρών Ηρακλή Εμμ. Καλλέργη με τίτλο «Για το φως της ψυχής του παιδιού» – Μελετήματα για την παιδική και νεανική λογοτεχνία (Αθήνα 2008, σσ. 238). Περιλαμβάνει 12 εκτενή μελετήματα, αναφερόμενα σε ισάριθμα θέματα της παιδικής λογοτεχνίας, όπως το παραμύθι, το ιστορικό μυθιστόρημα, σκέψεις για τη συγγραφή ιστορίας της παιδικής λογοτεχνίας, μύθοι του Αισώπου, θρησκευτικό μυθιστόρημα, διαπολιτισμικότητα, φιλα-ναγνωσία, κ.ά. Τα κείμενα, τεκμηριωμένα βιβλιογραφικά, στην πλειονότητά τους είναι εισηγήσεις σε ημερίδες και συνέδρια. Ενδιαφέρουν όχι μόνο ειδι-κούς, αλλά και φοιτητές, εκπαιδευτικούς, γονείς.

Ο προφορικός λόγος στην προσχολική εκπαίδευση – Θεωρητικές προσεγγί-σεις και διδακτικές εφαρμογές της Κατερίνας Μιχαλοπούλου, Αν. Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2009, σσ. 197) είναι βιβλίο χρήσιμο στις νηπιαγωγούς και τους φοιτητές, γιατί εντός του «με-λετάται ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ωθήσουμε τα νήπια να παράγουν αφηγηματικό, περιγραφικό και επεξηγηματικό λόγο στο νηπιαγωγείο». Άλλω-στε, είναι γνωστό ότι η προφορική καλλιέργεια του παιδικού λόγου συμβάλ-

Page 55: diadromes teuxos 100

53ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

λει σημαντικά στη δόμηση των γνώσεων. Το βιβλίο περιλαμβάνει τέσσερεις μεγάλες ενότητες: (α) Προφορικός λόγος και διδασκαλία στο νηπιαγωγείο, (β) Καλλιέργεια ειδών λόγου στο νηπιαγωγείο, (γ) Προφορικός λόγος και αναλυτικό πρόγραμμα, και (δ) Δραστηριότητες προφορικού λόγου. Ακολου-θεί εκτενής βιβλιογραφία, ελληνική και ξένη.

Από τις εκδόσεις Πατάκη εκδόθηκε το βιβλίο του Γιάννη Παπαδάτου, λέ-κτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία – Θεω-ρητικές αναφορές και προσεγγίσεις-δραστηριότητες (Αθήνα 2009, σσ. 300). Το βιβλίο προλογίζει η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία σημειώνει: «Το βιβλίο του Γιάννη Παπαδάτου, του συστημα-τικού και ακάματου αυτού μελετητή της Λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, έρχεται να καλύψει ένα κενό στο χώρο της διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και όχι μόνο, παρέχοντας ουσιαστικές προτάσεις για την προώθηση της φιλαναγνωσίας και βοηθώντας τους εκπαιδευτικούς να εμφυσήσουν στους μαθητές και τις μαθήτριές τους την αγάπη για το βι-βλίο». Η ύλη διαιρείται σε τέσσερα μέρη: (α) Βιβλίο και φιλαναγνωσία – Η εικόνα του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα, (β) Τρία σχέδια, τρεις διαδρομές φιλαναγνωσίας: όψεις του κριτικού αναγνώστη, (γ) Αναγνωστικές και συγ-γραφικές δραστηριότητες φιλαναγνωσίας, και (δ) Η σχολική τάξη, οι βιβλιο-θήκες, η οικογένεια, η επιλογή των βιβλίων και οι αναγνώστες. Βιβλίο ενδια-φέρον, χρηστικό και χρήσιμο.

Από τις εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας εκδόθηκε ο συλλογικός τόμος Σύγχρονα κοινωνικά θέματα στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία – Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της σημερινής κοινωνίας, με επιμέλεια Τασούλας Τσιλιμένη (Βόλος 2009, σσ. 231). Περιλαμβάνει εισηγήσεις Συνεδρίου του 2007 στη Θεσσαλονίκη («Κύκλος» και «Διαδρομές»), που αναφέρονται σε κρίσιμα κοινωνικά θέματα όπως αυτά παρουσιάζονται στην παιδική λο-γοτεχνία, θέματα όπως το φεμινιστικό μυθι-στόρημα για παιδιά, ο πόλεμος, η βία, η διαφορετικότητα, η παραβατικότητα, ο ρατσισμός, κ.ά. Το βιβλίο αποτελεί ουσιαστική συμβολή στην έρευνα της παιδικής λογοτεχνίας.

Page 56: diadromes teuxos 100

54ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφόρησε σε νέα, συμπληρωμένη έκδοση, το Λεξικό Συγγραφέων, Βιογραφίες-Εργογραφίες, των Β. Δ. Αναγνωστόπουλου, ομότιμου Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και Κώστα Τ. Φωτάκη, εκπαι-δευτικού, με εικονογράφηση Σταύρου Παλάντσα (Αθήνα 2010, σσ. 495). Περιέ-χει πάνω από 600 συγγραφείς και καλλιτέχνες, πεζογράφους, δοκιμιογράφους, ιστοριογράφους, κ.λπ., έργα των οποίων περιλαμβάνονται στα βιβλία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στα Νεοελληνικά κείμενα Λυκείου και Γυμνασίου, στα βιβλία γλώσσας, στα Ανθολόγια του Δημοτικού σχολείου και Νηπιαγωγείου. Επίσης περιλαμβάνονται πρόσωπα της ελληνικής και παγκόσμιας γραμματείας. Είναι χρηστικό και χρήσιμο εργαλείο για μαθη-τές και εκπαιδευτικούς καθώς και για όσους ενδιαφέρονται για τα γράμματα. Βοηθάει στην πληρέστερη προσέγγιση και κατανόηση των κειμένων και των συγγραφέων, περιέχοντας κάθε νεότερο στοιχείο για τη ζωή και το έργο των δημιουργών-λογοτεχνών και δίνοντας τη δυνατότητα στον αναγνώστη να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη εικόνα της προσφοράς τους στα γράμματα και τον πολιτισμό.

Μια σπουδαία μελέτη γραμμένη από μια εξαίρετη παραμυθού, τη Λίλη Λα-μπρέλλη, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη με τίτλο Λόγος εύθραστος κι αθάνατος – Προσεγγίσεις στην τέχνη της αφήγησης και στην αθέατη πλευ-ρά των μαγικών παραμυθιών (Αθήνα 2010, σσ. 205). Περιλαμβάνει τέσσερα μέρη: (α) Τι είναι παραμύθι; (λόγος προφορικός, λόγος παλιός, οικουμενικός, επαναστατικός, ονειρικός, συμβολικός, κ.λπ.), (β) Τι είναι παραμυθάς; (είναι αληθινός, ενήλικος, σύγχρονος, ανοιχτός στη ζωή, κ.λπ.), (γ) Η αφήγηση εί-ναι τέχνη; (προφορική παράδοση, τεχνική απλότητα, ελαφράδα και ελευθε-ρία, ρεπερτόριο, προτάσεις, κ.λπ.), (δ) «Ο Καημός» – Συμβολική προσέγγιση. Στο τέλος εμπεριέχεται ενδεικτική βιβλιογραφία, ελληνική και ξένη. Η κ. Λα-μπρέλλη (με νομικές σπουδές, ζει στις Βρυξέλλες) αφηγείται παραμύθια προ-φορικής παράδοσης, ενώ είχε την ευτυχία να συναντήσει την ανθρωπολόγο Nicole Belmont και πολλούς παραμυθάδες από Αφρική, Αραβία, Γαλλία, κ.α. Ιδιαίτερα έχει επηρεαστεί από το Γάλλο αφηγητή Henri Gougund. Το βιβλίο,

γραμμένο με γνώση και πολλή αγάπη, απευθύνεται στους αφηγητές παραμυθιών, τους εκπαιδευ-

τικούς, τους φοιτητές και σε όλους τους εραστές της παράδοσης.

Είναι πολύ ενθαρρυντική για τη δημιουργία αναγνωστών λογο-

τεχνίας κάθε προσπάθεια από την οικογένεια και το σχολείο

να καλλιεργηθεί η βιβλιοφι-λία στις μικρές ηλικίες. Ιδι-αίτερη βαρύτητα έχουν οι ανάλογες μελέτες (δυστυ-χώς λίγες) που ανήκουν σε μάχιμους εκπαιδευτικούς.

Page 57: diadromes teuxos 100

55ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

Μια τέτοια μελέτη, βασιζόμενη σε ερευνητικό πρόγραμμα, είναι ο τόμος Η διδασκα-λία της Λογοτεχνίας στο πλαίσιο του Προγράμμα-τος της Ευέλικτης Ζώνης, με συγγραφείς τις δασκά-λες Παρθένα Ιωαννίδου, Ζωή Καλαφάτη και Σωτη-ρία Μητσαρά (εκδ. Τζιόλα, Θεσσαλονίκη 2010, σσ. 245). Τα βασικά σημεία της έρευνας είναι πέντε: (α) Κίνητρα και ανάγνωση, (β) Κριτήρια επιλογής λογοτεχνικών βιβλίων στο πλαίσιο του σχολείου, (γ) Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, (δ) Δραστηριότη-τες των μαθητών γύρω από τα λογοτεχνικά βιβλία, και (ε) Παραγωγή γραπτού λόγου. Ακολουθούν δύο παραρτήματα και η σχετική βιβλιογραφία. Βιβλίο χρή-σιμο σε κάθε εκπαιδευτικό (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης), γιατί ερευνά την καρδιά του προβλήματος: το πώς τα παιδιά θ’ αγαπήσουν τη λογοτεχνία. Όπως επισημαίνεται στην εισαγωγή, «το πρόγραμμα έχει ως βασι-κή επιδίωξη την προσέγγιση της παιδικής λογοτεχνίας και γενικά του εξωσχο-λικού βιβλίου (...) κρίνοντας ότι η τέρψη και η αισθητική απόλαυση ελλοχεύει μέσα σε κάθε αισθητικά καταξιωμένο κείμενο».

Κυκλοφόρησε ο επιβλητικός τόμος της Ανέμης, Επιθεώρησης Κυπριακής Παιδικής λογοτεχνίας (τχ. 18, έκδοση Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού Νεα-νικού Βιβλίου, Λευκωσία 2010, σσ. 228). Περιλαμβάνει τρία αφιερώματα: Στα 35χρονα του Κ.Σ.Π.Ν.Β., στα 20χρονα της Ανέμης, και ειδικό αφιέρωμα στην Κίκα Πουλχερίου, από τους πρώτους στυλοβάτες της κυπριακής παιδικής λο-γοτεχνίας. Ο Κ.Σ.Π.Ν.Β., ήδη από το 1974, αλλά και αργότερα η Ανέμη, απο-τέλεσαν με τις ανάλογες δράσεις τους ουσιαστική παρέμβαση στην πολιτιστι-κή και λογοτεχνική ζωή του κυπριακού αλλά και του ελλαδικού χώρου. Την προσπάθεια αυτή στήριξαν προσωπικότητες των Γραμμάτων όπως ο Κύπρος Χρυσάνθης, η Ευγενία Παλαιολόγου-Πετρώνδα, ο Σπύρος Επαμεινώνδας, η Φιλίτσα Χατζηχάννα, ο Κώστας Μόντης, κ.ά. Περιλαμβάνεται ένα πλήθος πληροφοριών από τον κόσμο του βιβλίου και των συγγραφέων, μελετήματα, παρεμβάσεις, βιβλιοπαρουσιάσεις, διαγωνισμοί, κ.λπ. Ευχόμαστε, μαζί με τον Προόεδρο του Κ.Σ.Π.Ν.Β. Κώστα Κατσώνη, «ο Σύνδεσμος να συνεχίσει να υπηρετεί με τον ίδιο ζήλο και την ίδια επιτυχία για πολλά ακόμη χρόνια».

Στη μονογραφία Σύγχρονη Παιδική Μικροαφήγηση (Ζυγός, Θεσσαλονίκη 2010, σσ. 261) ο καθηγητής του Α.Π.Θ. Ανδρέας Καρακίτσιος, με τη γνώση και τη διεισδυτικότητα που τον διακρίνει, επιχειρεί να φωτίσει το θολό ειδο-λογικά τοπίο που καλύπτει μεγάλη ποικιλία κειμένων «βραχείας φόρμας» της παιδικής πεζογραφίας. Τέτοιες εργασίες είναι απαραίτητες για την κριτική της Παιδικής Λογοτεχνίας και ανοίγουν δρόμους ευοίωνους στους νεότερους

Page 58: diadromes teuxos 100

56ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

μελετητές, γιατί πέρα από τις ειδολογικές αποσαφηνίσεις που διαθέτουν και πρακτικό χαρακτήρα, συνδέουν την ελληνική λογοτεχνική πραγματικότη-τα με την αντίστοιχη θεωρητική τεκμηρίωση της ευρωπαϊκής Κριτικής. Στα τέσσερα κεφάλαια της μελέτης γίνεται διεξοδική ανάλυση της αφήγησης, της θεωρίας του G. Genette, των αφηγηματικών τύπων, κ.λπ. Κάθε κεφάλαιο συ-νοδεύεται από ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Μελέτημα χρήσιμο.

Στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας πριν από δύο χρόνια οργανώθηκε από το Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης διημερίδα με θέμα: «Η τέχνη της μυθοπλασίας και της δημιουργικής γραφής», με συμμετοχή θεωρητικών λογοτεχνίας, συγγραφέων και πλήθος νέων κυρίως ανθρώπων. Το ομότιτλο βιβλίο, με επιμέλεια Τασούλας Τσιλιμένη & Μαρίτας Παπαρούση, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο (Θεσσαλονίκη 2010, σσ. 182), και «αποτελεί ένα σημαντικό και ιδιαίτερα ενδιαφέρον εγχειρίδιο της συγγραφικής τέχνης» γιατί εξετάζεται πολύπλευρα το θέμα και καταγράφονται απόψεις και προβληματι-σμοί καταξιωμένων δημιουργών. Συγγραφείς και θεωρητικοί μιλούν για την τέχνη της γραφής: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος, Δημ. Ποταμίτης, Άρης Μαραγκό-πουλος, Σοφία Νικολαΐδου, Κώστας Ακρίβος, Μάνος Κοντολέων, Φίλιππος Μανδηλαράς, Πόλυ Μηλιώρη, Αλέξης Σταμάτης. Στο Β΄ μέρος περιέχονται «Συμβουλές» για μελλοντικούς συγγραφείς καθώς και πλούσια βιβλιογραφία. Βιβλίο χρήσιμο και χρηστικό.

Η φιλόλογος και διδάκτωρ της Παιδικής Λογοτεχνίας Ευαγγελία Μουλά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κριτική την εξαιρετική μελέτη Αρχαία τρα-γωδία και παιδί. Όροι πρόσληψης και διαμόρφωσης εθνικής συνείδησης στη μεταπολεμική Ελλάδα (Αθήνα 2010, σσ. 379). Η Αλεξάνδρα Ζερβού, Καθηγή-τρια Πανεπιστημίου, στον πρόλογο σημειώνει: «Η μελέτη αυτή είναι μια πολύ χρήσιμη ψηφίδα στο πεδίο της έρευνας, που εστιάζει το ενδιαφέρον της στον “πολιτισμό της παιδικής ηλικίας”, καθώς και τα παράγωγά του, όπως είναι το παιδικό βιβλίο, το σχολικό εγχειρίδιο, το παιδικό θέατρο». Η ύλη κατανέμεται σε έξι ενότητες: α) Αρχαία τραγωδία και εθνική διαπαιδαγώγηση, β) Κανόνας και Ελληνικότητα στην παιδική λογοτεχνία, γ) Το πολιτιστικό συγκείμενο ως πλαίσιο διαμόρφωσης και πρόσληψης, δ) Ο τραγικός μύθος στην εκπαίδευση, ε) Οι μεταμορφώσεις των τραγικών μύθων για την παιδική ηλικία, και στ) Συμπεράσματα και προοπτικές. Ακολουθεί βιβλιογραφία, ελληνική και ξένη. Είναι ένα βιβλίο «γραμμένο με τόλμη», ιδιαίτερα ενδιαφέρον για μελετητές, εκπαιδευτικούς, φοιτητές.

Page 59: diadromes teuxos 100

57ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

Από τις εκδόσεις του Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού έχουν εκδοθεί τα Πρακτικά του 3ου και 4ου Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου: Α. Προφορι-κός και Γραπτός Λόγος. Τόποι και σημεία συνάντησης (Βόλος 2008, σσ. 94), με επιμέλεια Τασούλας Τσιλιμένη. Περιλαμβάνει στο α΄ μέρος τις εισηγήσεις των: Αλεξιάδη Αλ. Μηνά, Καθηγητή Παν/μίου Αθηνών, Δαμιανού Δέσποινας, Επίκουρης Καθηγήτριας του Παν/μίου Θράκης, και Λαμπρέλη Λίλης, αφηγή-τριας. Στο β΄ μέρος καταγράφονται οι προφορικές, βιωματικού χαρακτήρα, αφηγήσεις από ανθρώπους της περιοχής. Β. Μορφές Αφήγησης (Βόλος 2010, σσ. 110), με επιμέλεια Τασούλας Τσιλιμένη. Περιέχει στο α΄ μέρος θεωρητι-κές προσεγγίσεις των: Χρυσούλας Χατζητάκη-Καψωμένου, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας ΑΠΘ, Ιφιγένειας Τριάντου, Επίκουρης Καθηγήτριας Παν/μίου Ιωαννίνων, Antony Nanson, Λέκτορα στο Bath Spa University. Στο β΄ μέρος καταγράφονται οι αφηγήσεις παραμυθιών και ιστοριών από τους Antony Nanson, Kirsty Hartsiotis, Δημήτρη Προύσαλη, Ανθή Θάνου, Παναγιώτη Κούλελη, Βάσω Μακρή και Εύη Γεροκώστα. Τελικά, όπως τονίζεται από την Πρόεδρο του Φεστιβάλ Τασούλα Τσιλιμένη, το Φεστιβάλ Ολύμπου, που διορ-γανώνεται ανά διετία, αποτελεί «αντίσταση στις σειρήνες του καναπέ».

Από τις εκδόσεις Επίκεντρο, σε μετάφραση Πέτρου Πανάου και Έλενας Ξενή, με επιστημονική και μεταφραστική επιμέλεια Τασούλας Τσιλιμένη, κυκλοφόρησε η βραβευμένη μελέτη της Γερμανίδας Καθηγήτριας Παν/μίου Emer O’Sullivan με τίτλο Συγκριτική Παιδική Λογοτεχνία (Αθήνα 2010, σσ. 427). Είναι το βιβλίο που αναδύει στην επιφάνεια των επιστημονικών μελετών για τη μεταφρασμένη και διασκευασμένη παιδική λογοτεχνία προβλήματα και προβληματισμούς για τη διεθνή παραγωγή, τη διακειμενικότητα, τη διαμε-σικότητα και την εικόνα, την αφηγηματολογία, τη μεταφρασιολογία, κ.ά. Το νέο ερευνητικό πεδίο ανοίγει πολλά θέματα και ορίζοντες μελέτης σε όσους ασχολούνται με την Παιδική Λογοτεχνία. Διαβάζεται με πολύ ενδιαφέρον (πράγμα που οφείλεται, βέβαια, και στην καλή μετάφραση) και εμπλουτίζει τη βιβλιογραφία. «Το βιβλίο της O’ Sullivan», σημειώνει η κα Τσιλιμένη, «είναι ένα χρήσιμο και εύληπτο εισαγωγικό εγχειρί-διο, το οποίο μας δίνει σπουδαίες πληροφορίες για την εφαρ-μογή ζητημάτων της συγκρι-τικής λογοτεχνίας ενηλίκων στο σώμα της Παιδικής λογο-τεχνίας».

Ο Perry Nodelman, ομότιμος Κα-θηγητής του Παν/μίου Winnipeg στον Καναδά, εξέδωσε το 1988 μελέτη με την οποία έθεσε καίρια προβλή-ματα σχετικά με την εικόνα και τις λέξεις, την εικονο-γράφηση του παιδικού βιβλίου και όχι μόνο. Κυ-

Page 60: diadromes teuxos 100

58ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

κλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη με τίτλο Λέξεις για εικόνες. Η αφηγηματική τέχνη του Παιδικού εικονογραφημένου βιβλίου, σε μετάφραση Πέτρου Πανά-ου και με επιμέλεια και εισαγωγή Τασούλας Τσιλιμένη (Αθήνα 2010, σσ. 454). Αναλύει με μεγάλη εμβρίθεια την αλληλεπίδραση μεταξύ εικόνας και λόγου και «αποκαλύπτει πώς η αφηγηματική των εικονογραφημένων βιβλίων επηρεάζεται από τις αποκλειστικά οπτικές πληροφορίες του σχεδιασμού και της εικονογρά-φησης, καθώς κι από τις σχέσεις μεταξύ εικόνων και συνοδευτικών κειμένων».

Η ανάγνωση διαχρονικά αποτέλεσε θέμα προς έρευνα από τους ψυχολό-γους, τους γλωσσολόγους, τους παιδαγωγούς, κ.λπ., και πάντοτε συνδέθη-κε με τη γραφή. Στις τελευταίες δεκαετίες πολύς λόγος γίνεται, κυρίως από γνωσιακούς νευροεπιστήμονες, για το ότι «ο άνθρωπος δεν είναι γενετικά σχεδιασμένος να διαβάζει και να γράφει», αλλά πρόκειται για θέμα άσκησης του εγκεφάλου, με τις σχετικές νευρωνικές διασυνδέσεις. Η Maryanne Wolf, Καθηγήτρια Παν/μίου στη Μασαχουσέτη και διευθύντρια του Κέντρου Έρευ-νας για την Ανάγνωση και τη Γλώσσα, υποστηρίζει ότι «η εκμάθηση της ανά-γνωσης ξεκινά από την πρώτη φορά που θα διαβάσουμε μια ιστορία σε κάποιο βρέφος στην αγκαλιά μας». Στο βιβλίο της Ο Προυστ και το καλαμάρι. Πώς ο εγκέφαλος έμαθε να διαβάζει, σε μετάφραση Βιλελμίνης Σωσών-Δασκαλάκη και εικονογράφηση Catherine Stoodley (εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2009, σσ. 400) μιλάει για τον αναγιγνώσκοντα εγκέφαλο και τι συμβαίνει όταν δυσκολεύεται να διαβάσει, για τη γραφή των Σουμερίων και για τις αντιρρήσεις του Σωκρά-τη σχετικά με το γραπτό κείμενο. Επισημαίνει μάλιστα ότι, καθώς «η υιοθέτη-ση της γραφής περιόρισε την ανάγκη για μνήμη, η διάχυση των πληροφοριών και οι ιδιαίτερες απαιτήσεις που θέτει ο ψηφιακός πολιτισμός είναι δυνατόν να έχουν επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο θα σκέφτεται ο άνθρωπος στο μέλλον». Βιβλίο αξιοπρόσεχτο!

Page 61: diadromes teuxos 100

Γυρεύοντας μια ΑγκαλίτσαΔιονύσησ Βαλεριανοσ - Εικονογράφηση: Θανασησ Γκιοκασ

ISBN.: 978-960-6738-24-1 • Διάσταση 22x30 εκ. • σελ.: 56Ένα απίστευτα γλυκό πουλάκι, ο κοκουλίνος,

αναζητά το θαύμα του κόσμου, τη μητρική αγάπη!Γυρίζει τον κόσμο όλο γυρεύοντας τη στοργή και τη θαλπωρή που μόνο η αγκαλίτσα μιας μανούλας μπορεί να προσφέρει!

εκείνο, όμως, που τελικά διαπιστώνει ο κοκουλίνος είναι ότι για να φτάσει κανείς στη χώρα των θαυμάτων, εκεί δηλαδή όπου η αγάπη κατοικεί, το μόνο

που χρειάζεται είναι μια ζεστή καρδούλα που να γνωρίζει να αγαπά και ν’ αγαπιέται.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

σοφια Παρασχού

Μιράντα & Μελίνα

Δύο μικρές κυρίες

στην κατασκήνωση

Εικονογράφηση: Βανεσσα ιωαννού

ΣΥνΤΟμΑ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

σοφια Παρασχού

Τσίκο

Το σκυλάκι που δεν μπορούσε

να κουνήσει την ουρά του

Εικονογράφηση: Θανασησ Γκιοκασ

ΣΥνΤΟμΑ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

Το χελιΔονι Πού Περιμενε Τα χρισΤούΓεννα

Δοξα κωΤσαλιΔού - Εικονογράφηση: Βανεσσα ιωαννούISBN.: 978-960-6738-20-3 • Διάσταση 29x40 εκ. • σελ.: 48

η νεραΪΔούλα & ο αΪ-Βασιλησ

Δοξα κωΤσαλιΔού - Εικονογράφηση: Θανασησ ΓκιοκασISBN.: 978-960-6738-21-0 • Διάσταση 29x40 εκ. • σελ.: 48

Αναλυτική παρουσίαση και ξεφύλλισμα

w w w. e l l i n o e k d o t i k i . g r

Προδημοτική εκπαίδευση και Δημοτικό / Γυμνάσιο / Λύκειο / Πανεπιστημιακά / Παιδαγωγικά / Εκπαίδευση Ενηλίκων / Λεξικά / Μέθοδοι Εκμάθησης Ξένων ΓλωσσώνΧάρτες / Εκπαιδευτικές Αφίσες / Μελέτες - Δοκίμια / Ποίηση / Λογοτεχνία / Εικονογραφημένα Βιβλία / Comics και Graphic Novels

Kx_diadromes.indd 1 19/10/2010 11:14:18 πμ

Page 62: diadromes teuxos 100

60ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

διαχρονικά*

H ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ

Μαρία Κουρκουμέλη

«Φ ιλαναγνωσία» καλείται η τάση, η συνήθεια του ατόμου να επιλέγει την ενασχόλησή του με το βιβλίο στα πλαίσια του ελεύθερου χρό-νου του.

Στο σχολείο την ευθύνη για την καλλιέργεια θετικής και φιλικής στάσης των παιδιών απέναντι στο διάβασμα την επωμίζεται ο δάσκαλος, καθώς «κα-νένας άλλος θεσμός δεν μπορεί να έχει μια τόσο μαζική εμβέλεια προς την κατεύθυνση των μη αναγνωστών όσο το σχολείο»1.

Σημαντικό ρόλο καλείται να παίξει ο εκπαιδευτικός στην ανάπτυξη της βιβλιοφιλίας, στη μέθεξη λογοτέχνη-λογοτεχνήματος και αναγνώστη και στη βαθύτερη ερμηνεία του κειμένου. Η ανάγνωση, πράξη επικοινωνίας ανάμεσα στο συγγραφέα και τον αναγνώστη, αποτελεί την πιο απλή μορφή «πρόσλη-

ψης» του κειμένου, κι αυτή η «απλοϊκή» ανάγνωση είναι μια πρώτη, πρωτόγονη έστω, ερμηνεία του προσλαμβανόμενου έργου2.

Η εξέλιξη ενός απλού αναγνώστη ή ακροατή (όταν πρόκειται για την προσχολική ή για

την πρώτη σχολική ηλικία) σε προσεκτι-κό, κριτικό και δημιουργικό αναγνώστη μπορεί να επιτευχθεί μόνο με συστημα-τική παιδευτική προσπάθεια εκ μέρους των διδασκόντων και των διδασκομέ-νων. Εξάλλου, η «ανακάλυψη» σε μικρή ηλικία της απόλαυσης της ανάγνωσης είναι ένα στοιχείο σχολικής επιτυχίας3.

Μέχρι σήμερα οι σκοποί της ανά-γνωσης ορίζονται ή περιορίζονται από το αναλυτικό πρόγραμμα, το δάσκα-λο και τους γονείς. Στα πλαίσια των

* Στις σελίδες αυτές επαναδημοσιεύονται κείμενα με διαχρονική αξία, που είχαν παρουσιαστεί στις Διαδρομές κατά τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια της κυκλοφορίας τους. Το κείμενο αυτό είχε δημοσιευτεί στο τεύχος 48, Χειμώνας 1997, σσ. 253-255. Η Μαρία Κουρκουμέλη είναι εκπαι-δευτικός στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και Γενική Γραμματέας του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου/Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (International Board on Books for Young People/ΙΒΒΥ).

Page 63: diadromes teuxos 100

61ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

διδακτικών ωρών ο εκπαιδευτικός, ίσως αξίζει να προσπαθήσει να αποδεσμευτεί από τον ασφυκτικό κλοιό του αναλυτικού προγράμματος και των σχο-λικών εγχειριδίων4, να ξεπεράσει τα εμπόδια, να διαβάσει και να ανακαλύψει μαζί με τους μαθητές του τα λογοτεχνικά βιβλία.

Η ιδιαιτερότητα της παιδικής ηλικίας, η ανω-ριμότητα, η έλλειψη γνώσεων και εμπειριών σε συνδυασμό με τους στόχους της εκπαιδευτικής διαδικασίας επιβάλλουν την αναγκαιότητα επι-λογής των προς ανάγνωση βιβλίων5 από το δά-σκαλο.

Τα κριτήρια επιλογής θα πρέπει, γενικά6, να είναι σύμφωνα με την ηλικία, τις γνώσεις, τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις των μα-θητών, ανάλογα με την παρουσίαση και τη δι-απραγμάτευση του θέματος του λογοτεχνικού έργου, απόρροια προβληματισμού ενός βιβλιό-φιλου και ενημερωμένου δασκάλου-αναγνώστη γύρω από τις παλαιότερες και νεότερες εκδόσεις, τα σύγχρονα θέματα, τους παλαιούς και νέους συγγραφείς, και ενός δασκά-λου-γνώστη της παιδικής ψυχής.

Ο ρόλος του όμως δεν περιορίζεται στην επιλογή των βιβλίων που μπο-ρούν να διαβάσουν και να κατανοήσουν οι μαθητές, αλλά επεκτείνεται και στον τρόπο ανάγνωσης. Ο ίδιος οφείλει να διαθέτει ευελιξία και εφευρετι-κότητα στην αναζήτηση νέων πρακτικών ανάγνωσης. Οι συνήθεις πρακτικές του παρελθόντος (επετειακή χρήση της λογοτεχνίας, χρήση της δανειστικής βιβλιοθήκης της τάξης, εκθέσεις βιβλίων στα σχολεία, ανάγνωση λογοτεχνι-κών κειμένων σε ανύποπτο χρόνο του ωρολογίου προγράμματος, περιστασια-κή σύνδεση ορισμένων μαθημάτων πέραν των γλωσσικών, όπως της Ιστορίας, κ.λπ., με τη λογοτεχνία, προσκλήσεις συγγραφέων) σε συνδυασμό με τις πιο πρόσφατες (δραματοποίηση ή διασκευή κειμένου, θεατρικό παιχνίδι στηριζό-μενο στο λογοτέχνημα, σκυταλοδρομίες ανάγνωσης, θέσπιση βραβείων για τους φιλαναγνώστες μαθητές, έκδοση μαθητικού εντύπου, όπως περιοδικού ή εφημερίδας, συνδρομή της αισθητικής αγωγής, κ.λπ.) δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για την καλλιέργεια μιας «ουσιαστικής αναγνωστικής ιδεολογίας»7.

Η αβαθής και βεβιασμένη όμως προσπέλαση του κειμένου ενέχει τον κίν-δυνο μιας πρόσκαιρης, ελάχιστα ωφέλιμης και δημιουργικής φιλαναγνωσίας, ενώ συγχρόνως μετατρέπει το μαθητή-αναγνώστη σε άβουλο αποδέκτη και καταναλωτικό ον8 των προτεινόμενων αναγνωσμάτων. Κι εδώ προβαίνει η ευ-θύνη του δασκάλου για την μετάπλαση ενός απλού αναγνώστη σε ενεργητικό και κριτικό αναγνώστη. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να τον οπλίσει με ερείσματα, κριτήρια, νόημα και σκοπό. Οδηγός στα μυστικά μονοπάτια του κειμένου, αξί-ζει να προσπαθήσει να προκαλέσει την εμπλοκή του μαθητή στην ανακάλυψη

Page 64: diadromes teuxos 100

62ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

των διαφόρων επιπέδων9 και των διαφορετικών εισόδων ανάγνωσης των λο-γοτεχνικών έργων, ώστε από κοινού να ξεκινήσουν μια αναγνωστική περιπέ-τεια με σκοπό την εξερεύνηση του σημαίνοντος και του σημαινόμενου. Αυτό προϋποθέτει τη συνεργασία τους, ώστε σ’ αυτή τη διαδικασία να χωρούν τόσο η κατανόηση όσο και η απόλαυση του αναγνώσματος που θα ακυρώνουν τον στείρο διδακτισμό, τη σοβαροφάνεια, το μονόλογο και τους περιορισμούς των διαφόρων αναλυτικών προγραμμάτων. Συνοδοιπόροι, πλέον, να εντρυ-φήσουν στο κείμενο, ώστε να δοθεί στο μαθητή η δυνατότητα να το νιώσει, «να το κάνει δικό του, μέρος του εαυτού του»10, να το κρίνει δημιουργικά και όχι με ψυχρούς φορμαλιστικούς μηχανισμούς. Ακόμα, έργο του δασκάλου εί-ναι η καλλιέργεια μοχλών αντίστασης σε κάθε τι ισοπεδωτικό, υποβιβαστικό ή κατώτερο των προσδοκιών ενός παιδιού-αναγνώστη.

Ο νέου τύπου εκπαιδευτικός με ευρεία όραση και θέαση ζωής, όπως τον φανταζόταν το 1990 ο Β. Δ. Αναγνωστόπουλος11, μπορεί και πρέπει σήμερα μέσα από τη λογοτεχνία να μυήσει τους νεαρούς αναγνώστες σε έναν κόσμο οικείο και διαφορετικό από αυτόν της κάθε ημέρας12 και να ενσταλάξει την αγάπη για το βιβλίο, ώστε να τους γίνει βίωμα και προσφιλής δραστηριότητα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Ποσλιάνεκ Κρίστιαν, Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα, Καστανιώτης, σ. 198. 2. Βελουδής Γιώργος, Γραμματολογία, θεωρία της λογοτεχνίας, Δωδώνη, σ. 245. 3. Helias Yverlina “Lire est un plaisir”, στο περιοδικό Le monde de l’éducation, Avril 1994. 4. Βλ. σχετικά: Κατσίκη-Γκίβαλου Άντα, «Λογοτεχνία – Αναλυτικά προγράμματα και διδακτι-

κά βιβλία στη γενική εκπαίδευση», στο βιβλίο Το θαυμαστό ταξίδι, Πατάκης, σσ. 76-88. 5. Για τη θεωρητική υποστήριξη της αναγκαιότητας επιλογής, βλ. σχετικά: Καρποζήλου Μάρ-

θα, «Η επιλογή των παιδικών αναγνωσμάτων», Εισήγηση στο 5ο Σεμινάριο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου δημοσιευμένη στο βιβλίο Φιλαναγνωσία και παιδική λογοτε-χνία, Δελφίνι, σσ. 130-135.

6. Για περισσότερα στοιχεία, βλ. σχετικά: Κοντολέων Μάνος, «Το κέρδος των παιδιών από την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων και κριτήρια επιλογής τους», στο βιβλίο Απόψεις για την

παιδική λογοτεχνία, Πατάκης, σσ. 22-25, και Αγγελοπούλου Βίτω, «Κρι-τήρια που αξιολογούν το βιβλίο για παιδιά», στο περιοδικό Διαλέ-

γουμε βιβλία για παιδιά, αρ. 2, Χειμώνας 1978. 7. Παπαδάτος Γιάννης, «Η σχολική εμπειρία και ο

εμπειρικός αναγνώστης της λογοτεχνίας», στο πε-ριοδικό Μανδραγόρας, τεύχος 16-17.

8. Βλ. σχετικά: Κοντολέων Μάνος, «Τα παιδιά ως ανα-γνώστες σήμερα», στο περιοδικό Η λέξη, τεύχος 118.

9. Ποσλιάνεκ Κρίστιαν, ό.π., σσ. 154, 156-159.10. Σπινκ Τζων, Τα παιδιά ως αναγνώστες, Κέδρος, σ. 93.11. Αναγνωστόπουλος Β.Δ., «Λογοτεχνία και εκπαι-

δευτικός», στο περιοδικό Διαδρομές, τεύχος 19. 12. Βασιλαράκης Ιωάννης, «Πριν και γύρω από το κεί-

μενο: Όροι προσδιοριστικοί κάποιων σύγχρονων προσεγγίσεων της λογοτεχνίας μέσα στην τάξη», Ει-σήγηση στη διοργανωμένη συνάντηση του Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Κρήτης (12-13 Μαΐου 1995), με θέμα: «Διδασκαλία της λογοτεχνίας στην Πρωτο-βάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση».

Page 65: diadromes teuxos 100

63ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

συνέντευξη

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Βησσαρία Ζορμπά-ΡαμμοπούλουΗ Βησσαρία Ζορμπά-Ραμμοπούλου γεννήθη-κε στο Αγρίνιο όπου και ζει με την οικογένειά της. Σπούδασε Φιλολογία στην Αθήνα, Αρ-χαιολογία στα Ιωάννινα και μετεκπαιδεύτηκε στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού δι-πλώματος ειδίκευσης (Master) στην Εκπαι-δευτική Πολιτική («Η ίδρυση των μουσικών σχολείων στην Ελλάδα») από το Παιδαγωγικό

Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών. Σήμερα εκπονεί τη διδακτορική της διατριβή με θέμα: «Στρατηγικές γονεϊκής επιλογής στην ελληνική δημόσια εκπαίδευση».

Πεζά και ποιήματά της για παιδιά και ενηλίκους διακρίθηκαν και βραβεύ-τηκαν σε Πανελλήνιους Διαγωνισμούς. Για τη συγγραφή θεατρικών έργων για παιδιά έχει αποσπάσει Έπαινο από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά το 2003, και Κρατικό Βραβείο από το Υπουργείο Πολιτισμού το 2004, για το έργο της Ιβάν ο τρυφερός.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ• Η Σαββίνα, η Μοένια και τα χρώματα, Ακρίτας, 2001.• Ο Ευγένιος, η Ισαβέλλα και τα μυστήρια, Ακρίτας, 2001.• Η Σαββίνα, ο Τζίμης και τα φαντάσματα, Ακρίτας, 2002.• Κάθε γωνιά και Αϊ-Βασίλης, Ψυχογιός, 2002.• Μακριά... πολύ μακριά... ως το σπίτι, Ψυχογιός, 2003.• Ο παππούς του Ρόκο, Μικρή Μίλητος, 2003.• Ο μικρός τυμπανιστής... των Εξαρχείων, Ψυχογιός, 2004.• Καλοκαιρινό μπουρίνι, Κέδρος, 2004.• Μελέαγρος: Το παληκάρι και ο κάπρος, Ακρίτας, 2004.• Η Σαββίνα, η κατασκήνωση και οι...

εξωγήινοι, Ακρίτας, 2004.• Το κάστρο της κυρα-Ρήνης,

Πορτοκάλι, 2005.• Το κρυμμένο εργοστάσιο των

παιχνιδιών, Ελληνικά Γράμματα, 2009.

• Ο Κωστής και το θαύμα των Χριστουγέννων, Ακρίτας, 2009.

• Το μυστήριο της Μυρτιάς, Ακρίτας, 2009.

Page 66: diadromes teuxos 100

64ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ• Νινιάν: Οι περιπέτειες ενός ευτυχισμένου νάνου που έγινε δυστυχισμένος γίγαντας.

• Ιβάν ο... τρυφερός.• Το κάστρο της κυρα-Ρήνης και ο Βασιλιάς

Ανήλιαγος.• Το μυστικό τραγούδι.

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΕΝΗΛΙΚΕΣ• Η συνέντευξη, Καστανιώτης, συλλογικός τόμος.• Με την πορφύρα και το χρωστήρα, Πατάκης, 2009.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΑΡΕΛΛΑ: Πότε άρχισε η σχέση σου με την παιδική λογοτεχνία;ΒΗΣΣΑΡΙΑ ΖΟΡΜΠΑ-ΡΑΜΜΟΠΟΥΛΟΥ: Η σχέση μου με την παιδική λο-γοτεχνία ξεκινά από την παιδική μου ηλικία. Αρχικά, είχα την τύχη να μπω σ’ αυτόν τον όμορφο κόσμο μέσα από το παραδοσιακό, λαϊκό ελληνικό παρα-μύθι και την προφορική του αφήγηση. Ήμουν, βλέπετε, από τα τυχερά παιδιά που μεγάλωναν με γιαγιά. Αργότερα, όταν πια έμαθα να διαβάζω, αναζητούσα μόνη μου βιβλία με παραμύθια, έψαχνα τα βιβλία των οποίων αποσπάσματα υπήρχαν στα αναγνωστικά, και σε κείνη την ηλικία άρχισα να σκαρώνω τις πρώτες δικές μου ιστορίες. Στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου ανακάλυψα την ποίηση και άρχισα να συνθέτω τα πρώτα μου ποιήματα στα διαλείμματα ή στις ώρες των βαρετών παραδόσεων. Η σχέση μου με τη λογοτεχνία ήταν πλέον μια υπαρξιακή ανάγκη…

Α.Β.: Ασφαλώς, τα παιδιά σου θα έπαιξαν μεγάλο ρόλο στο να γίνεις συγγρα-φέας παιδικής λογοτεχνίας…Β.Ζ.-Ρ.: Άρχισα να καταγράφω τις παιδικές μου ιστορίες όταν απέκτησα τα δύο μου παιδιά. Μέχρι τότε έγραφα και δημοσίευα ποιήματα και διηγήματα. Αργότερα, όταν άρχισαν να αυξάνονται οι υποχρεώσεις των παιδιών μου, προέκυψε ένα πρακτικό ζήτημα: έπρεπε να καταγράφω την ιστορία που τους έλεγα, για να μπορώ να συνεχίσω από εκεί που είχαμε διακόψει αναγκαστικά την αφήγηση. Βέβαια, όλη αυτή η δραστηριότητα δεν προέκυψε τυχαία: και ως εκπαιδευτικός και ως μητέρα απέδιδα πάντα πολύ μεγάλη σημασία στην οικείωση των ανθρώπων με το βιβλίο, με τη λογοτεχνία, με την Τέχνη… Θεω-ρώ πως, πέρα από το γεγονός ότι η λογοτεχνία –σε όποια της μορφή και για κάθε ηλικία– είναι ένα θαυματουργό μέσο αγωγής, η οικείωση με κάθε μορφή τέχνης αρχίζει από πολύ νωρίς και οι ενήλικες συνήθως «χτίζονται» στην παι-δική ηλικία. Σε εκείνη τη φάση, ήταν καθοριστικές για την πορεία μου, όπως και για πολλούς νέους συγγραφείς, οι βραβεύσεις κάποιων έργων μου από τη

Page 67: diadromes teuxos 100

65ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά… Ουσιαστικά από κει και μετά άρχισε η εκδοτική μου δραστηριότητα…

Α.Β.: Γιά πες μου την άποψή σου αλλά και τι έχεις ακούσει για την παιδική και νεανική λογοτεχνία.Β.Ζ.-Ρ.: Ο σεβασμός προς το είδος της παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας προ-κύπτει από το σεβασμό προς την παιδική και εφηβική ηλικία του ανθρώπου. Πολλοί θεωρούν ότι η παιδική λογοτεχνία είναι ένα εύκολο είδος –και πολλά παιδικά βιβλία επιβεβαιώνουν την αντίληψη αυτή– επειδή θεωρούν το παιδί κα-τώτερη κατηγορία αναγνώστη, άρα εύκολα χειραγωγήσιμη. Αλλά, ως γνωστόν, από μικρό κι από τρελλό μαθαίνεις την αλήθεια, και την πασιφανή γύμνια του βασιλιά μόνο το παιδί τόλμησε να την ανακοινώσει. Ο άνθρωπος από πολύ νω-ρίς μπορεί να διακρίνει το όμορφο από το άσχημο, το αληθινό από το ψεύτικο. Το ότι λόγω ηλικίας το παιδί έχει ιδιαίτερες ανάγκες από την ανάγνωση, δεν το καθιστά ευκολότερο αλλά απαιτητικότερο αναγνώστη. Κι αν κάποιος δεν έχει αρθρώσει ακόμα λόγο επαρκή για να εκφράσει την κρίση του, αυτό δεν αναιρεί την ευθύνη των ενηλίκων: συγγραφέων, εκδοτών, εκπαιδευτικών, γονέων.

Α.Β.: Υπάρχει κάποια μαγική συνταγή;Β.Ζ.-Ρ.: Η μαγική συνταγή για την παιδική λογοτεχνία είναι, πρώτα απ’ όλα, το να είναι λογοτεχνία: το παιδικό μυθιστόρημα πρέπει να είναι μυθιστόρημα, το παιδικό ποίημα να είναι ποίημα, το παιδικό διή-γημα πράγματι διήγημα και το παιδικό θέατρο ένα κανονικό θεατρικό έργο, με σεβασμό προς όλους τους περιορισμούς και τις προϋποθέ-σεις του κάθε είδους. Ένα παιδικό ανάγνωσμα ή ένα παιδικό θέαμα θα πρέπει να μπορεί να το διαβάσει και να το παρακολουθήσει και ένας ενήλικας χωρίς να προσβάλλεται η αισθητική του, χωρίς να χρειάζεται να κάνει παραχωρή-σεις τους τύπου «ε, απλοϊκό βέβαια, ή αφελές εύρημα, αλλά… τέλος πάντων, για παιδιά είναι». Και μιας και μιλήσαμε για συνταγές, καμία συνταγή, όσο μαγική κι αν είναι, δεν μπορεί να πετύχει αν δεν προσέξουμε τα υλικά και την ποιότητά τους… Και για τη λογοτεχνία βασικό υλικό είναι η γλώσσα και η διαχείρισή της, η διαπραγμάτευση ενός θέματος μέσω αυτής.

Page 68: diadromes teuxos 100

66ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Α.Β.: Ποιο ρόλο έπαιξε το επάγγελμά σου, δεδομένου ότι είσαι καθηγήτρια, στη λογοτεχνική σου δραστηριότητα;Β.Ζ.-Ρ.: Η σχέση του επαγγέλματός μου με τη λογοτεχνική μου δραστηριότη-τα είναι αμφίδρομη και πολύπλευρη: Διάλεξα το επάγγελμά μου επειδή αγαπώ τα παιδιά και τη λογοτεχνία. Ήταν το είδος του επαγγέλματος που θα μου επέτρεπε λόγω της φύσης του να ασχολούμαι με τις ηλικίες που αγαπώ και θα μου χάριζε χρόνο για συγγραφή, κυρίως τα καλοκαίρια. Αλλά η επιλογή του επαγγέλματος καθόρισε και την εξέλιξη της λογοτεχνικής μου πορείας: η επα-φή με τα παιδιά, με τα θέματα που τα απασχολούν, με τη γλώσσα που μιλούν, καθόρισε τα θέματα των βιβλίων μου, γέννησε τους χαρακτήρες των ηρώων μου, υπαγόρευσε τη γλώσσα και τους διαλόγους τους. Οι παιδαγωγικές σπου-δές μου, επίσης, καθόρισαν σε πολλές περιπτώσεις τη διαπραγμάτευση ενός θέματος, τον τρόπο παρουσίασής του μέσω των βιβλίων στα παιδιά. Όρισαν, ας πούμε, ένα αόρατο μεν αλλά πανταχού παρόν πλαίσιο δεοντολογίας.

Α.Β.: Ένα βιβλίο για παιδιά απαιτεί περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι ένα βιβλίο για ενήλικες;Β.Ζ.-Ρ.: Η ενασχόλησή μου με τη λογοτεχνία για ενήλικο αναγνωστικό κοι-νό πορεύεται ταυτόχρονα με τη συγγραφή για παιδιά. Προϋπήρχε μάλιστα – απλά παλαιότερα δεν εξέδιδα αλλά δημοσίευα ποιήματα και διηγήματα σε

Page 69: diadromes teuxos 100

67ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

λογοτεχνικά περιοδικά. Συχνά, ακούω την άποψη ότι με την παιδική λογο-τεχνία ασκείται κανείς, και όταν θεωρήσει ότι είναι έτοιμος και έχει αποκτή-σει προσωπικό ύφος και λογοτεχνική επάρκεια, μπορεί να προχωρήσει στη συγγραφή λογοτεχνήματος για ενήλικους αναγνώστες. Δεν συμφωνώ με την άποψη αυτή. Όπως είπα ήδη, δεν ξεχωρίζω την παιδική λογοτεχνία από τον κορμό της λογοτεχνίας και δεν θεωρώ τη συγγραφή για παιδιά άσκηση ύφους. Τέτοιες απόψεις υποτιμούν και το είδος και τα παιδιά. Το εφηβικό μου μυθι-στόρημα Το κρυμμένο εργοστάσιο παιχνιδιών γράφτηκε και εκδόθηκε μετά το ιστορικό μου μυθιστόρημα Με την πορφύρα και το χρωστήρα. Και σας διαβε-βαιώ πως με απασχόλησαν εξίσου και τα δύο, με τις λογοτεχνικές προκλήσεις που έθετε το καθένα στο είδος του: επιλογή γλώσσας, αληθοφάνεια χαρακτή-ρων, παραστατικότητα διαλόγων, διάταξη κεφαλαίων. Θέλω να πω, δηλαδή, πως σκοπεύω να ασχολούμαι και με τα δύο ταυτόχρονα και ελπίζω να έχω τις δυνάμεις για να το κατορθώσω…

Α.Β.: Μίλησέ μου για το ιστορικό σου μυθιστόρημα.Β.Ζ.-Ρ.: Το ιστορικό μυθιστόρημα δεν προέκυψε ξαφνικά. Είναι το αγαπημένο μου είδος και η Ιστορία η αγαπημένη μου επιστήμη. Έγραφα το μυθιστόρημα Με την πορφύρα και το χρωστήρα επί πέντε ολόκληρα χρόνια. Κάποιες φο-ρές οι δυσκολίες με «γονάτιζαν» και σταματούσα. Οφείλω την ολοκλήρωσή του και την έκδοσή του αποκλειστικά στη διαρκή ενθάρρυνση του συντρόφου μου, ο οποίος είναι μανιώδης αναγνώστης του είδους. Η αλήθεια είναι πως με τρόμαζε ο όγκος του υλικού, η διασταύρωση και η επαλήθευση των ιστορι-κών πληροφοριών… Από την άλλη, φοβόμουν μήπως χάσω το στοίχημα της λογοτεχνικότητας, μήπως δηλαδή το μυθιστόρημα καταλήξει μια παράθεση ιστορικών πληροφοριών χωρίς λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Έτσι δούλεψα πολύ την πλοκή, την περιπέτεια και τις ανατροπές, το «βάθεμα» των χαρακτήρων, τη δραματικότητα των διαλόγων. Παράλληλα, ήθελα η ιστορία και η εποχή να

Page 70: diadromes teuxos 100

68ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

«παίζουν» και να δρουν στη σκηνή, να μην είναι δηλαδή απλά ένα διακοσμη-τικό σκηνικό. Συχνά διαβάζω μυθιστορήματα που απλώς φέρουν την ετικέτα του ιστορικού μυθιστορήματος – στην πραγματικότητα είναι μια αισθηματική ιστορία παρουσιασμένη τις πιο πολλές φορές με μελό τρόπο, που πλαισιώνε-ται από ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος. Ήθελα να αποφύγω αυτή την παγίδα, ήθελα να «ανασαίνει» ο πολιτισμός της εποχής μέσα από τα λόγια και τις πράξεις των χαρακτήρων, χωρίς προβολές σκέψεων και ιδεολογιών τού σήμερα, χωρίς κριτική και σχόλια από το συγγραφέα. Αλλά, έπρεπε ταυτόχρο-να να αποκτά και ένα ενδιαφέρον γενικότερο, διαχρονικότερο, πέρα από τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Έτσι, προσπάθησα μέσω της γλώσσας να φανεί η σκέψη και ο λόγος, η mentalité της εποχής, η επιλογή των λέξεων να αναδίδει την οσμή των συναισθημάτων και το ήθος επώνυμων και ανώνυμων ανθρώπων, συγκε-κριμένων χώρων, αλλά παράλληλα να διατρέχει το κείμενο ένας βαθύτερος στοχασμός για τη ροή της ιστορίας, για την τύχη που διέπει τα ανθρώπινα, τη θέση και τη στάση των ατόμων, επώνυμων και μη, όταν καλούνται να ζήσουν μέσα σε μια δεδομένη συγκυρία. Και όλα αυτά έπρεπε να δοθούν σε ισορροπία. Οι δυσκολίες αυτές επέβαλλαν έρευνα, υπομονή, και απαιτούσαν χρόνο. Μια δυσκολία που δεν φανταζόμουν, ας πούμε, όταν άρχιζα τη συγγραφή, ήταν οι τουρκικές λέξεις, τόσο συνηθισμένες στην καθημερινή νεοελληνική γλώσ-σα… και τόσο φυσικές σε ένα τέτοιο θέμα… Αβίαστα, ας πούμε, μου ερχόταν να γράψω «στα στενά σοκάκια της Πόλης». Αλλά για τον 9ο αιώνα αυτό ήταν ένας αναχρονισμός, οι Τούρκοι δεν υπήρχαν ούτε στη φαντασία των λαών της εποχής. Να φανταστείτε, υπήρχε προφητεία για την άλωση της Πόλης από ένα φύλο «κομμένο», δηλαδή περιτμημένο, και ο νους τους πήγαινε στους Άραβες ή στους Εβραίους, γιατί οι Τούρκοι απλούστατα δεν είχαν εμφανιστεί στον ιστορικό ορίζοντα. Ένα άλλο ζήτημα προέκυπτε από την αυτονόητη σήμερα χρήση των λέξεων «Βυζάντιο» και «Βυζαντινός» – οι όροι αυτοί δεν υπήρχαν στο μυαλό των υπηκόων της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι όροι είναι μεταγενέστερες επινοημένες κατασκευές για επιστημονικούς λόγους… Άρα, δεν μπορούσα να βάζω στο μυαλό και στο λόγο των χαρακτήρων μου σκέψεις, ιδέες και λόγια που δεν υπήρχαν τότε ούτε στη σφαίρα της φαντα-σίας. Το δούλεψα πολύ… Ελπίζω οι αναγνώστες να το χαίρονται – σ’ αυτούς ανήκει πάντα η τελική κρίση.

Α.Β.: Πώς βλέπεις τη σημερινή κατάσταση;Β.Ζ.-Ρ.: Ελπίζω και εύχομαι, μέσα από τη σημερινή δύσκολη συγκυρία, οι άν-θρωποι να ξαναβρούν –και μέσα από τη λογοτεχνία– αξίες και ποιότητες χα-

μένες, όχι απαραίτητα παλιές, αλλά οπωσδήποτε ξεχασμένες. Δεν μπορεί να αναμένουμε βελτίωση και πρόοδο μιλώντας μόνο για ποσά

και αριθμούς. Ακόμα και για την οικονομική ευημερία, προϋπόθεση είναι οι όροι ποιότητας και οι αξίες… Ας επιδιώξουμε έναν επαναπρογραμματισμό της σκέψης

μας πάνω σε άλλη βάση δεδομένων…

Page 71: diadromes teuxos 100

Αναλυτική παρουσίαση και ξεφύλλισμα

w w w. e l l i n o e k d o t i k i . g r

Προδημοτική εκπαίδευση και Δημοτικό / Γυμνάσιο / Λύκειο / Πανεπιστημιακά / Παιδαγωγικά / Εκπαίδευση Ενηλίκων / Λεξικά / Μέθοδοι Εκμάθησης Ξένων ΓλωσσώνΧάρτες / Εκπαιδευτικές Αφίσες / Μελέτες - Δοκίμια / Ποίηση / Λογοτεχνία / Εικονογραφημένα Βιβλία / Comics και Graphic Novels

Το βιβλιο Της Γλώςςας μου ςΤο ΝηπιαΓώΓειο

Νικος ΧαΤζοπουλος ΔιοΝυςης βαλεριαΝος

ISBN.: 978-960-6738-53-1 Διάσταση 21x29 εκ. • σελ.: 136

Το βιβλιο ΤώΝ μαθημαΤικώΝ μου ςΤο ΝηπιαΓώΓειο

ΔιοΝυςης βαλεριαΝος Νικος ΧαΤζοπουλοςISBN.: 978-960-6738-54-8

Διάσταση 21x29 εκ. • σελ.: 128

Το πρώτο μου ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΠΡΩΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ για την α’ ΔημοΤικου

ΔιοΝυςης βαλεριαΝος Νικος ΧαΤζοπουλοςISBN.: 978-960-6738-49-4

Διάσταση 21x29 εκ. • σελ.: 128

ΧρώμαΤιζώ Τα ζώακια και μαθαιΝώ ΓραμμαΤακια

ΔιοΝυςης βαλεριαΝοςISBN.: 978-960-6738-31-7

Διάσταση 33,5x24 εκ. • σελ.: 80

ΧρώμαΤιζώ Τα ζώα Της θαλαςςας και μαθαιΝώ Τους αριθμους

ΔιοΝυςης βαλεριαΝοςISBN.: 978-960-6738-33-3

Διάσταση 33,5x24 εκ. • σελ.: 56

ΧρώμαΤιζώ Τα ζώα Της ξηρας και μαθαιΝώ Τους αριθμους

ΔιοΝυςης βαλεριαΝοςISBN.: 978-960-6738-35-7

Διάσταση 33,5x24 εκ. • σελ.: 56

Βιβλία και εκπαιδευτικό υλικό...για το νηπιαγωγείο και το δημοτικό

Εκπαιδευτικές αφίσες

Kx_diadromes.indd 2 19/10/2010 6:07:50 μμ

Page 72: diadromes teuxos 100

70ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Ο Anthony Nanson αφηγείται ιστορίες από το 1996. Είναι ιδρυτικό μέλος της αφη-γηματικής εταιρίας Fire Springs, με την

οποία δημιούργησε τα έπη Arthur’s Dream, Robin of the Wildwood, Return to Arcadia, και ποικίλα άλλα θεάματα. Το 1999 ίδρυσε το Bath Storytelling Circle. Είναι επίσης συγγραφέας και διδάσκει δημιουργική γραφή στο Πανε-πιστήμιο του Bath Spa. Στις δημοσιεύσεις του περιλαμβάνονται οι ιστορίες Εξωτικές Εξορ-μήσεις και η μονογραφία Αφήγηση και Οικο-λογία: επανασύνδεση ανθρώπου και φύσης διαμέσου της προφορικής αφήγησης. Με την εταιρία Fire Springs συνέταξε την «Οικοποιη-

τική Διακήρυξη». Είναι τακτικός συνεργάτης στη «Διατήρηση των Παραμυ-θιών» στη Βρετανία. Στην Ελλάδα έχει αφηγηθεί στο 4ο Φεστιβάλ Αφήγη-σης Ολύμπου, που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Έδωσε επίσης διάλεξη το 2007, στη διημερίδα «Αφήγηση και Περιβαλλοντική Εκπαίδευ-ση», στο ΚΠΕ Ολύμπου, σε συνεργασία με τον ΠΟΦΑ και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Η αγάπη του για την Ελλάδα αποδεικνύεται με τα πολλά ταξίδια του σε διάφορες περιοχές της και την κατ’ έτος διαμονή του στην Αρκαδία. Έχει συνεργασθεί με την Τασούλα Τσιλιμένη για τις ανάγκες του Φεστιβάλ. Στην ίδια παραχώρησε τη συνέντευξη που ακολουθεί.

Τ.Τσ.: Κύριε Nanson, τι σας οδήγησε στην ενα-σχόλησή σας με την αφήγηση;A.Ν.: Ήταν κάτι που ονειρευόμουν, που συ-

νάντησα σε βιβλία στο παρελθόν, αλλά δεν φανταζόμουν ότι μπορεί να συμβαίνει στην Αγ-γλία. Σε ιδιωτικά πάρτι ή γύρω από τη φωτιά στην κατασκήνωση, σποραδικά, προσπαθού-σα να πω μια ιστορία, δίχως όμως τη γνώση

Page 73: diadromes teuxos 100

71ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

τού πώς να προετοιμάσω την ιστορία. Τότε, το 1995, συνάντησα απροσδόκητα τη συντροφιά των παραμυθάδων: η παράστασή τους «Τα φύλλα των τριών φιδιών» με οδήγησε στο εργαστήρι του Hugh Lupton. Ένα χρόνο αργότερα έγινα μέλος στη συντροφιά αφήγησης στην Οξφόρδη, που ιδρύθηκε από την Katy Cawkwell, και πήρα το πρώτο βάπτισμα ως παραμυθάς, προτού μετακινηθώ στο Bath, όπου ίδρυσα το Bath Storytelling Circle και ξεκίνησα να λέω ιστορίες επαγγελματικά.

Ποιο είναι για σας το νόημα του να λέτε ιστορίες;Στοχεύω στο να δώσω νόημα και σπουδαιότητα στο κοινό μέσα από την αφήγηση ιστοριών, και βρίσκω ότι η διαδικασία προετοι-μασίας μιας παραδοσιακής ιστορίας μού επιτρέπει να αφοσιωθώ στο νόημα που περιέχει. Όταν αφηγούμαι μια ιστορία, ενθουσιά-ζομαι από τη λεπτή διαφορά του νοήματος, η οποία δεν υφίστατο πριν. Οι αντιδράσεις από το ακροατήριο συχνά ανοίγουν νέες προ-οπτικές στα παραμύθια.

Με ποια κριτήρια επιλέγετε τις ιστορίες που αφηγείσθε;Το πιο σημαντικό είναι να αρέσουν σε μένα τον ίδιο, η καρδιά μου να ανταπο-κρίνεται σε αυτές σε μεγάλο βαθμό. Αν δεν με ενδιαφέρει η ιστορία σε βάθος, τότε είμαι ανίκανος να τη μεταφέρω στο κοινό ως κάτι πολύτιμο και μεγάλης αξίας, κάτι που εγώ θέλω να μοιραστώ μαζί του. Συχνά όμως πρέπει να δια-λέξω ιστορίες που όχι μόνο μου αρέσουν, αλλά δένουν με τα θεματικά μοτίβα που παρουσιάζονται στα συγκεκριμένα φεστιβάλ ή εκδηλώσεις. Μου αρέσει ιδιαίτερα να αφηγούμαι ιστορίες που μεταφέρουν κάτι για τη σχέση του αν-θρώπινου γένους με τον φυσικό κόσμο – ένα θέμα το οποίο για μένα συχνά συνδέεται με το θέμα της ανθρώπινης θνησιμότητας που όλοι μας θα αντιμε-τωπίσουμε.

Πόσο πιστά ακολουθείτε τις πηγές των ιστοριών; Παρεμβαίνετε σε αυτές ώστε να τις διαμορφώσετε;Προσπαθώ να σεβαστώ τις παραδοσιακές πηγές κατά τη δημιουργική δια-σκευή της ιστορίας σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις και τις παρορμήσεις της δικής μου καρδιάς. Η αντίληψή μου για το σεβασμό στην παράδοση λει-τουργεί σε ένα αρκετά μυθοποιητικό επίπεδο. Είμαι πρόθυμος να παρέμβω και να «διορθώσω» ιστορίες αρκετά δραστικά, ακόμη και να συνδυάσω στοιχεία από διαφορετικές ιστορίες ή και διαφορετικές κουλτούρες. Ας διευκρινίσω τι εννοώ με ένα παράδειγμα από μια μέτρια αφήγηση: οι ταινίες «Excalibur» και «King Arthur» βρίσκονται πολύ κοντά στον παραδοσιακό «Αρθουριανό Κύ-κλο», αλλά το «Excalibur» προσεγγίζει την παράδοση με έναν τρόπο που το «King Arthur» δεν μπορεί – είναι η καταλληλότερη ταινία για να το κάνει αυτό.

Page 74: diadromes teuxos 100

72ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Έχετε σπουδάσει σε κάποιο εργαστήριο αφήγησης ή είστε αυτοδίδακτος;Στα πρώτα χρόνια παρακολού-θησα πολλά εργαστήρια με δια- κεκριμένους αφηγητές στην Αγ- γλία, καθώς και αρκετές σημα-ντικές διαλέξεις. Έμαθα πολλά μέσω της προετοιμασίας ομαδι-κών παραστάσεων με τα άλλα μέλη της συντροφιάς αφήγησης του Fire Springs, αφηγούμενοι

μυθοποιητικά στοιχεία από πολλές ιστορίες και κάνοντας πρόβα και κριτική ο ένας στον άλλο ως ομάδα. Επίσης έχω διδαχθεί πολλά από την προσωπική μου μελέτη, ακούγοντας άλλους αφηγητές ή διδάσκοντας αφήγηση.

Ποιας ειδικότητας, ηλικίας και φύλου είναι συνήθως οι συμμετέχοντες;Ποικίλλουν. Αφηγούμαι σε ενήλικες και ανάμεικτο κοινό, συχνά και σε παι-διά. Μολονότι δεν δουλεύω με παιδιά νηπιαγωγείου, συχνά στις παραστάσεις έρχονται πολύ μικρά παιδιά, ενώ οι ιστορίες προορίζονται για μεγαλύτερους ανθρώπους. Τότε αποδεικνύεται ότι ο αφηγητής πρέπει να έχει την ικανότητα να προσαρμόζει και να κάνει οποιονδήποτε συνδυασμό για το κοινό που πα-ρακολουθεί.

Διαθέτοντας πείρα ετών σχετικά με την αφήγηση, είστε ευχαριστημένος από την πορεία και την εξέλιξή της στη χώρα σας;Και ναι και όχι. Έχει γίνει πολύ καλή δουλειά. Υπάρ-χουν όλο και περισσότερα φεστιβάλ και λέσχες. Οι αφηγητές δουλεύουν όλο και πιο πολύ σε

Page 75: diadromes teuxos 100

73ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

διαφορετικά πλαίσια. Παρ’ όλα αυτά επικρατεί ακόμη ευρέως η αντίληψη ότι η αφήγηση είναι κυρίως για παιδιά. Αυτό εγκυμονεί τον κίνδυνο να εστιάσεις προς την κατεύθυνση ανάπτυξης ρεπερτορίου κατάλληλου μόνο για παιδιά, γεγονός το οποίο με τη σειρά του θα ενισχύσει την αντίληψη των μεγαλύτε-ρων παιδιών, των εφήβων που παρακολουθούν τις αφηγήσεις, ότι η αφήγηση είναι για πολύ νεαρά παιδιά. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που δεν προωθεί όπως αρμόζει την αφήγηση που απευθύνεται και σε ενήλικες.

Στην Ελλάδα, όπου η αναβίωση της αφήγησης είναι πολύ πρόσφατη, έχουν υιοθετηθεί οι όροι «νεο-αφηγητής», «σύγχρονος αφηγητής» ή «επαγγελμα-τίας παραμυθάς». Γύρω από αυτό έχει αναπτυχθεί ένας προβληματισμός για την ορθότητα των όρων. Ποια η γνώμη σας; Εσείς στη χώρα σας είχατε σχε-τικούς προβληματισμούς; Οι όροι που είναι διαθέσιμοι στα ελληνικά για να ονομάσουν τον παραμυθά (storyteller) φαίνονται διαφορετικοί από τις αντίστοιχες επιλογές στα αγγλι-κά. Ο όρος «storyteller» έχει μεγάλη αποδοχή στον αγγλόφωνο αφηγηματικό κόσμο. Το κύριο πρόβλημα είναι η χρήση του όρου «storyteller». Αναφέρεται σε μια ευρύτερη γκάμα προσώπων, όπως τους συγγραφείς, τους παραγωγούς ταινιών και άλλες κατηγορίες ατόμων που επικοινωνούν με το κοινό. Μερικές φορές, ωστόσο, πρέπει να δηλώσεις αυτό που κάνεις με τη χρήση κάποιων όχι και τόσο ταιριαστών εκφράσεων όπως «live storyteller», «προφορικός αφη-γητής» (oral storyteller) ή «παραδοσιακός αφηγητής». Στην Αγγλία ο όρος «αφηγητής» (narrator) αποδίδεται κυρίως σε παρουσιαστές τηλεοπτικών ή

ραδιοφωνικών προγραμμάτων και δεν έχει να κάνει με την αφήγηση.

Page 76: diadromes teuxos 100

74ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Ποιες ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου καλύπτει ο σημερινός αφηγητής;Μεγάλη ερώτηση. Η αφήγηση παραμυθιών έχει πολλά κοινά στοιχεία με τις άλλες τέχνες αφήγησης όπως είναι το μυθιστόρημα, το θέατρο και οι ταινίες. Πιο έντονα από οτιδήποτε άλλο, προκαλεί τη φαντασία του κοινού μέσα από μια δημιουργική συνεργασία, μεταφέροντας την ιστορία στη ζωή, και διευ-κολύνει τη συνδεσιμότητα διαμέσου της συλλογικής εμπειρίας της ιστορίας μεταξύ του αφηγητή, του κοινού και του φυσικού περιβάλλοντος. Η αφήγη-ση, επομένως, συνεισφέρει στην άμεση ανάγκη του παρόντος χρόνου για δη-μιουργικές, φανταστικές εμπειρίες, που φέρνουν κοντά τους ανθρώπους. Οι συζητήσεις που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια αλλά και μετά από μια αφηγηματική παράσταση, φαίνονται σε μένα συχνά ως το σημαντικότερο μέ-ρος της εμπειρίας της ίδιας της αφήγησης.

Πιστεύετε ότι η ιστόρηση μπορεί να καταστεί κοινωνικό φαινόμενο όπως συ-νέβαινε στις παλαιότερες εποχές;Η αφήγηση είναι σήμερα ανταγωνιστική ως μία περιθωριοποιημένη αντιπολι-τιστική θέση, ενάντια στα ποικίλα, πιο τεχνολογικά είδη διασκέδασης. Υπάρ-χουν λόγοι να πιστεύουμε ότι ο σημερινός πολιτισμός μας, που έχει ανάγκη από πηγές, είναι έρμαιο της περιορισμένης διαθεσιμότητας της ενέργειας και των άλλων φυσικών πηγών. Αν οι κοινωνίες είναι υποχρεωμένες να γίνουν τεχνολογικά πιο απλές και έχουν λιγότερο ανάγκη από πηγές, τότε προσδοκώ ότι η αφήγηση θα κατακτήσει ξανά δεσπόζουσα θέση στην κουλτούρα μας, μιας και απαιτεί πολύ λίγες πηγές.

Μπορεί το σημερινό κοινό να λειτουργήσει όπως εκείνο της παραδοσιακής προφορικής αφήγησης; Δηλ. να περνά η ιστορία από στόμα σε στόμα;Ναι, αυτό συμβαίνει ήδη στην Αγγλία. Οι παραμυθάδες αποκτούν ρεπερτόριο

Page 77: diadromes teuxos 100

75ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

μέσω της προφορικής μετάδοσης (ακούγοντας τους άλλους παραμυθάδες) καθώς και μέσω της ανάπτυξης ιστοριών από προσωπική μελέτη και σύνθεση. Οι πιο απλές ιστορίες –οι οποίες είναι εύκολες στην απομνημόνευση– ίσως περνούν στο κοινό από άτομα που δεν θεωρούν τους εαυτούς τους αφηγητές. Η ερώτηση που προκύπτει από αυτό είναι: «ποιος είναι και ποιος δεν είναι αφηγητής». Η αφήγηση είναι τόσο θεμελιώδες κομμάτι της ανθρώπινης συ-μπεριφοράς, ώστε ο επαγγελματισμός της αφήγησης άνετα μπορεί να φτάσει στο κοινό μέσα από άλλες μορφές τέχνης. Υποψιάζομαι ότι η παραδοσιακή ιδέα των «ενεργών» και «παθητικών» κλασικών κομιστών είναι εφαρμόσιμη στη σύγχρονη αναβίωση της αφήγησης.

Ποιες ιστορίες έχει ανάγκη περισσότερο ο σημερινός ακροατής; Ιστορίες από την αρχαιότητα, τη μυθολογία, τη λαϊκή παράδοση, αφηγήσεις ιστορικής μνήμης;Όλα τα παραπάνω λογοτεχνικά είδη έχουν σημαντική θέση. Θα πρόσθετα σε αυτά ιστορίες από την Ιστορία και την επιστήμη, καθώς και αυθεντικές ιστορίες δημιουργημένες από παραμυθάδες. Ένα λογοτεχνικό είδος το οποίο χρησιμο-ποιείται από την αφήγηση και είναι πολύ σπουδαίο στις μέρες μας, περιλαμ-βάνει ιστορίες από το μέλλον, γνωστές ως ιστορίες επιστημονικής φαντασίας.

Πιστεύετε ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες αφηγητές;Όχι. Νομίζω ότι οι ατομικές, ψυχολογικές και πολιτιστικές διαφορές είναι πιο καθοριστικές για το στυλ του αφηγητή, παρά το φύλο. Χωρίς αμφιβολία πα-λιότερα, τα πράγματα διέφεραν όταν ο ρόλος του φύλου ήταν ξεκάθαρα διαχω-ρισμένος. Σε κάποιους πολιτισμούς τέτοιοι ρόλοι είναι ακόμα διαχωρισμένοι.

Page 78: diadromes teuxos 100

76ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Θεωρείτε ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να αφηγηθεί αντεξαρτήτως ταλέντου, εκπαίδευσης και εξάσκησης;Φυσικά, εάν βέβαια δεν έχει κάποιο σο-βαρό πρόβλημα (περιπτώσεις ατόμων με ειδικές ανάγκες), αν και γνωρίζω μια «αφηγηματική ομάδα» που αποτελείται από άτομα με διανοητικά προβλήματα, τα οποία συμμετέχουν στην αφήγηση βοηθώντας έναν επαγγελματία αφηγητή να λέει ιστορίες δημόσια. Όλοι οι άνθρω-ποι λένε ιστορίες στους φίλους και στην οικογένειά τους: ιστορίες από τις εμπει-ρίες τους, τις αναμνήσεις τους και από τα

νέα που έχουν ακούσει. Σε μια πιο τυπική, δημόσια συνθήκη, όπως ένα κλαμπ αφήγησης,

έχω παρατηρήσει ότι όλοι οι αρχάριοι αφηγητές μπορούν να κρατήσουν την προσοχή του κοινού όταν μοιράζονται μια ιστορία που κατέχουν καλά και είναι σύντομη, όχι παραπάνω από 5 λεπτά. Όσο μεγαλύτερη η διάρκεια της ιστορίας τόσο περισσότερη ικανότητα και εμπειρία χρειάζεται για να κρατή-σεις την προσοχή του κοινού.

Αν ήταν να διαρθρώσετε το δεκάλογο του καλού αφηγητή, ποια σημεία θεω-ρείτε τα πιο σημαντικά;• Χωρίς συγκεκριμένη σειρά...• Να θεωρείς την ιστορία ως δώρο μεγάλης αξίας, το οποίο μοιράζεσαι με το

κοινό σου.• Να λες αποκλειστικά ιστορίες οι οποίες αγγίζουν πραγματικά την καρδιά σου.• Μην δικαιολογείσαι στο κοινό προτού αρχίσει η ιστορία.• Μην διαβάζεις μέσα από το κείμενο.• Θυμήσου την ιστορία χωρίζοντάς τη σε μέρη.• Στην προετοιμασία της ιστορίας βίωσε τη φανταστική εμπειρία της και κάνε

την μέρος των δικών σου εμπειριών.• Χρησιμοποίησε τη φωνή και τον τρόπο έκφρασής σου, όπως πραγματικά

είναι.• Χρησιμοποίησε την οπτική επαφή σταθερά, αλλά και σεβόμενος κάθε ένα

από τα μέλη του κοινού στο οποίο απευθύνεσαι.• Γίνε κυρίαρχος του σώματός σου και μάθε να δαμάζεις τις εντάσεις του.

Πώς σχολιάζετε τον εναγκαλισμό της αφήγησης από κλάδους όπως αυτός της παιδαγωγικής, της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας, κ.ά.Χαίρομαι που η αφήγηση χρησιμοποιείται από αυτούς τους τομείς και από άλ-

Page 79: diadromes teuxos 100

77ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

λους, όπως η περιβαλλοντολογία, οι θρησκευτικές κοινότητες, κ.λπ. Υπάρχουν πολλές τάσεις στη σύγχρονη κοινωνία που λειτουργούν εις βάρος της ικανότη-τας των ανθρώπων να επικοινωνούν μεταξύ τους πρόσωπο με πρόσωπο, όπως το διαδίκτυο, η τηλεόραση, το διάβασμα... Έτσι η αφήγηση είναι ένα δυναμικό εργαλείο που καλλιεργεί την ικανότητα των ανθρώπων να συναναστρέφονται μεταξύ τους ως αληθινά ανθρώπινα όντα, στην εποχή μιας τεχνολογικής κοι-νωνίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η αξιοποίηση της αφήγησης, ιδιαίτερα στην εκπαί-δευση, φαίνεται σημαντική.

Ποια χώρα θεωρείτε ότι προηγείται στον τομέα της αφήγησης και πού οφεί-λεται αυτό;Δύσκολο να απαντήσω. Γνωρίζω ότι η αναβίωση της αφήγησης στη Βρετανία επηρεάστηκε από μια πρώιμη αναβίωση στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά έχω την εντύπωση ότι η βρετανική αφήγηση ακολουθεί μια πορεία κάπως διαφο-ρετική από την αμερικανική εμπειρία. Π.χ., οι αφηγητές ενσωματώνουν πιο ελεύθερα στο ρεπερτόριό τους παραδοσιακές ιστορίες καθώς και τις τοπικές τους παραδόσεις. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν χώρες στην Ασία όπου αρχαίες ποιητικές παραδόσεις έχουν παραμείνει άθικτες. Χωρίς αμφιβολία, πρέπει να διδαχτεί από αυτές ο αφηγητής στη Δύση.

Μέσα από την εμπειρία σας, τι θα είχατε να συμβουλεύσετε τους Έλληνες παραμυθάδες καθώς και όσους στην Ελλάδα αναλαμβάνουν ρόλο δασκάλου της τέχνης της αφήγησης, ώστε να παρακαμφθούν εμπόδια και δυσκολίες που εσείς αντιμετωπίσατε και τα οποία έβλαψαν την αφήγηση;Για μένα η διαδικασία εκμάθησης του να αφηγείσαι ιστορίες είναι γοητευτική, απελευθερωτική και ισχυροποιημένη: μια σταδιακή διαδικασία αυτοβελτίω-σης. Θα συμβούλευα κάποιον που παρακολουθεί μαθήματα αφήγησης, να λέει στον εαυτό του όσο το δυνατόν πιο πολλές ιστορίες και να ακούει τους άλλους αφηγητές όσο δυνατόν πιο πολύ. Η αίσθησή μου για τη δυσκολία, δεν έγκειται τόσο στην αφήγηση, όσο στην διοργάνωση εκδηλώσεων. Έχω διαπι-στώσει ότι είναι σημαντικό να ξεκαθαρίζεις εκ των προτέρων τι απαιτείται ώστε μια εκδήλωση αφήγησης να έχει επιτυχία. Άτομα με μικρή εμπειρία στην αφήγηση, μερικές φορές δεν καταλαβαίνουν πώς δουλεύει η αφήγηση και τι βαθμός συγκέντρωσης χρειάζεται για να αποσπάσεις την προσοχή των ακρο-ατών. Σημαντικό είναι να αποσαφηνίσω ότι καμία άλλη δραστηριότητα δεν θα έπρεπε να εξελίσσεται στον ίδιο χώρο ταυτόχρονα με την αφήγηση. Με έχει εκπλήξει το πόσο συχνά οι διοργανωτές μιας εκδήλωσης αφήγησης θεωρούν ότι ένα παράλληλο δρώμενο θα προσελκύσει μεγαλύτερο πλήθος κοινού.

Κύριε Nanson, σας ευχαριστώ πολύ. Eύχομαι να σας έχουμε σύντομα ξανά στην Ελλάδα που αγαπάτε!

Page 80: diadromes teuxos 100

78ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

TO 32ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΙΒΒΥΣΤΟ SANTIAGO DE COMPOSTELA ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ

Εύα Καλισκάμη*

«Υπάρχουν λόγοι για τους οποίους η πλειονότητα θα επιθυμούσε να αλλάξει την κοινωνία στο πλαίσιο της οποίας απολαμβάνει την άνεση και τα προνό-μια που της έχουν εκχωρηθεί; Ρίχνοντας μία πρώτη ματιά, εύκολα θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι η πλειονότητα αποτελεί την κύρια δύναμη σε κάθε κοι-νωνία· ωστόσο, όσοι προκαλούν δραματικές αλλαγές στον κόσμο –όχι μόνο στο παρελθόν αλλά και σήμερα– πάντα ανήκουν στη μειονότητα. Οι μειονότητες –κοινωνικές, εθνικές, γλωσσικές, θρησκευτικές, κ.τ.λ.– κατέχουν τη δύναμη και τον εσωτερικό δυναμισμό ώστε να επιφέρουν αλλαγές και να επεμβαίνουν στην εξέλιξη της ιστορίας».

«Η Δύναμη των Μειονοτήτων» ήταν το θέμα του 32ου Συνεδρίου της ΙΒΒΥ, που έλαβε χώρα στο Συνεδριακό Κέντρο Palacio de Congresos e Exposicións de Galicia της πόλης Santiago de Compostela στην Ισπανία, από τις 8 έως τις 12 Σεπτεμβρίου του 2010, και διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του Ισπανικού Τμήματος της IBBY. Το συνέδριο παρακολούθησαν περισσότερα από 600 άτο-μα, ενώ οι εισηγήσεις, τα σεμινάρια και οι συζητήσεις σχετίζονταν με τους εξής θεματικούς άξονες: ➢ Λογοτεχνία για παιδιά και νέους: Μειονότητα στη λογοτεχνική αρένα;➢ Λογοτεχνία για παιδιά και νέους γραμμένη σε γλώσσες μειονοτήτων: Από

τη διαφορετικότητα στην προσπάθεια για επιβίωση. ➢ Παιδιά και νέοι με ειδικές ανάγκες: Αναγνώστες μειονότητας;➢ Αναγνώστες που στερήθηκαν την παιδική τους ηλικία: Αποτελούν ένα ιδι-

αίτερο αναγνωστικό κοινό;➢ Αγόρια και κορίτσια που διαβάζουν: Αποτελούν το ίδιο αναγνωστικό κοινό;➢ Ανοχή της διαφορετικότητας στην Παιδική και Νεανική Λογοτεχνία ως

μέσο για τη δημιουργία ενός πιο δίκαιου κόσμου.

Στο πλαίσιο του Συνεδρίου, η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ) παρουσίασε τα εξής: ➢ Απονομή Αναμνηστικών Διπλωμάτων σε συγγραφείς, εικονογράφους και

μεταφραστές που προτάθηκαν και συμπεριλήφθηκαν στον Τιμητικό Πίνα-κα 2010 (IBBY Honour List 2010).

➢ Απονομή Αναμνηστικών Διπλωμάτων και Οικονομικού Επάθλου στους νι-κητές των βραβείων IBBY – Asahi Reading Promotion Awards.

* Η κ. Εύα Καλισκάμη είναι μεταφράστρια και μέλος του Δ.Σ. του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου/Ελλ. Τμήματος της ΙΒΒΥ, με καθήκοντα «συνδέσμου» του Κύκλου με την ΙΒΒΥ. Παρακολούθησε το Συνέδριο ως εκπρόσωπος του Κύκλου.

Page 81: diadromes teuxos 100

79ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

➢ Συνάντηση των ανταποκριτών του περιοδικού για την παιδική και νεανική λογοτεχνία Bookbird.

➢ Παρουσίαση και απονομή των Βραβείων Hans Christian Andersen για το 2010.

➢ Συνάντηση των εκπροσώπων των εθνικών τμημάτων της ΙΒΒΥ. ➢ Γενική Συνέλευση και ανάδειξη νέας Εκτελεστικής Επιτροπής για τα επό-

μενα δύο χρόνια.

Η επίσημη έναρξη του συνεδρίου έγινε στις 8 Σεπτεμβρίου, στην κεντρική αί-θουσα του Εκθεσιακού Κέντρου, όπου απηύθυναν χαιρετισμούς ο Πρόεδρος της Διοικητικής Περιφέρειας της Γαλικίας Alberto Núñez Feijóo, η Υπουργός Πολιτισμού Ángeles González-Sinde Reig, ο Δήμαρχος του Santiago de Com-postela, Xosé Antonio Sánchez Bugallo, o Υπουργός Πολιτισμού και Τουρι-σμού της Διοικητικής Περιφέρειας της Γαλικίας Roberto Varela Fariña, ο Πρό-εδρος Βιβλίων, Υλικών Αρχείου και Βιβλιοθηκών του Υπουργείου Πολιτισμού Rogelio Blanco Martínez και η Πρόεδρος της ΙΒΒΥ Patricia Aldana. Ακολού-θησε δείπνο στο χώρο του Εκθεσιακού Κέντρου.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας του Συνεδρίου, τα θέματα που δια-πραγματεύτηκαν οι κεντρικοί ομιλητές αφορούσαν στην Παιδαγωγική αξία της ποικιλομορφίας των κειμένων Παιδικής και Νεανικής Λογοτεχνίας και στη Δύναμη των μειονοτήτων. Τα σεμινάρια της ημέρας αυτής ανέλυσαν θέματα που σχετίζονταν με τον Προ-σανατολισμό των δύο φύλων στο πλαίσιο της Παι-δικής και Νεανικής Λογοτεχνίας, την Προφορική παράδοση, τις έννοιες της Γλωσσικής και πολιτι-στικής μειονότητας και την Ποίηση, την Προώθη-ση της φιλαναγνωσίας, την Πολιτιστική ποικιλό-τητα, την Πολιτιστική αορατότητα και τα Κόμικς. Συζητήσεις οι οποίες έγιναν, σχολίασαν θέματα όπως αυτά της Προφορικής παράδοσης και των μει-ονοτήτων δίχως γραπτή παράδοση στη λογοτεχνία, την Προώθηση της φιλαναγνωσίας με τη βοήθεια κέντρων ερευνών, ενώ τα εργαστήρια της ημέρας αυτής έγιναν με αφορμή τη θεωρία και την πράξη σε ό,τι αφορά στα Εικονογραφημένα βιβλία αφής και τους Αναγνώστες-Μετανάστες.

Στο τέλος της πρώτης ημέρας απονεμήθηκαν Αναμνηστικά Διπλώματα στους συγγραφείς, ει-κονογράφους και μεταφραστές που προτάθηκαν και συμπεριλήφθηκαν στον Τιμητικό Πίνακα 2010 (IBBY Honour List 2010). Τα ελληνικά βιβλία που αναγράφηκαν στον Τιμητικό Πίνακα 2010 ήταν τα ακόλουθα: Άλλα τα μάτια της μαϊμούς και άλλα της κουκουβάγιας (Εκδόσεις Πατάκη) της Σοφίας

Page 82: diadromes teuxos 100

80ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Μαντουβάλου για τη συγγραφή, Η βροχή των αστεριών (Εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί) για την εικονογράφηση της Έφης Λαδά, και Πού έμπλεξες πάλι, Κλά-ρις Μπιν; (Εκδόσεις Πατάκη) για τη μετάφραση του Φίλιππου Μανδηλαρά.

Τη δεύτερη ημέρα του Συνεδρίου οι κεντρικοί ομιλητές διαπραγματεύτηκαν θέματα όπως Η Δύναμη και η αναζήτηση της ταυτότητας μέσα από τη λογοτε-χνία ιθαγενών, ενώ τα σεμινάρια αφορούσαν θεματικές ενότητες που σχετίζο-νταν με τον Κινηματογράφο, τα κόμικς και την εικονογράφηση, την Προφορική παράδοση και το θέατρο, τις Πολιτιστικές μειονότητες καθώς και Άλλων ειδών μειονότητες, την Προώθηση της φιλαναγνωσίας και τις Αφίσες. Γενικότερες συ-ζητήσεις ανέλυσαν το Ρόλο της εικονογράφησης ως μέσο εκπροσώπησης των μειονοτήτων, ενώ τέθηκαν ερωτήματα σχετικά με το αν το Αναγνωστικό κοινό των κοριτσιών αποτελεί μειονότητα ή πλειονότητα.

Το ίδιο απόγευμα συναντήθηκαν οι ανταποκριτές του περιοδικού Bookbird, το οποίο διαπραγματεύεται θέματα που αφορούν στην παγκόσμια παιδική και νεανική λογοτεχνία, για την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τη βελτίωση του περιεχομένου του καθώς και την αποστολή ανταποκρίσεων από πολλά και δια-φορετικά εθνικά τμήματα της ΙΒΒΥ με στόχο την εκπροσώπηση βιβλίων που δεν γράφονται σε γλώσσες που η πλειονότητα των λαών μιλάει στον κόσμο. Αίσθηση προκάλεσε η απόφαση ιαπωνικού εκδοτικού οίκου να μεταφράζει το περιοδικό στην ιαπωνική γλώσσα και να το διανέμει στη χώρα.

Η ημέρα ολοκληρώθηκε με την Απονομή του Βραβείου IBBY – Asahi Read-ing Promotion Awards (Βραβείο για την Προώθηση της Φιλαναγνωσίας). Πιο συγκεκριμένα, το βραβείο απονέμεται κάθε δύο χρόνια σε δύο προγράμματα φιλαναγνωσίας για παιδιά και νέους, ενώ η παρουσίαση των νικητών γίνεται κατά τη διάρκεια του εκάστοτε συνεδρίου της ΙΒΒΥ. Ανάμεσα σε 12 υποψήφια προγράμματα, τα οποία προτάθηκαν από διαφορετικά τμήματα της ΙΒΒΥ, για τα έτη 2009 και 2010, νικητές αναδείχθηκαν το πρόγραμμα Osu Children’s Library Fund, που έλαβε χώρα στην Γκάνα και προτάθηκε από το καναδικό τμήμα της ΙΒΒΥ, καθώς και το πρόγραμμα Convenio de Cooperación al Plan de Lectura de Medellín, που έλαβε χώρα στην Κολομβία και προτάθηκε από το τμήμα της Κολομβίας. Το ίδιο βράδυ, οι διοργανωτές του συνεδρίου παρέ-θεσαν δεξίωση στο Hostal dos Reis Católicos προς τιμή των νικητών.

Την τρίτη ημέρα οι σύνεδροι παρακολούθησαν ομιλίες που αφορούσαν στο ερώτημα αν η Παιδική και Εφηβική Λογο-

τεχνία αποτελεί μειονότητα στην αρένα της λογοτεχνίας, ενώ Αφγανός ομιλητής ανέλυσε την κατάσταση που επι-

κρατεί στο Αφγανιστάν σε σχέση με τα Παιδιά του δρόμου και τη γνώση γραφής και ανάγνωσης. Τα σεμινάρια σχετί-

στηκαν με την Προώθηση της φιλαναγνωσίας, τη Μετάφραση και την εικονογράφηση, τις Εκδόσεις για ομάδες μειονοτήτων, την

Πολιτιστική αορατότητα, τα ΜΜΕ και την παγκοσμιοποίηση. Οι συζη-τήσεις που έλαβαν χώρα σχετίστηκαν με τις Γλωσσικές μειονότητες και

την Ανάγνωση και τους αναγνώστες με ειδικές ανάγκες.

Page 83: diadromes teuxos 100

81ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

Το ίδιο απόγευμα έλαβε χώρα η τελετή Απονομής των Βραβείων Hans Christian Andersen, κατά τη διάρκεια της οποίας η πρόεδρος της επιτροπής Zohreh Ghaeni (Ιράν) απένειμε στο Βρετανό David Almond το βραβείο για τη συγγραφή και στη Γερμανίδα Jutta Bauer το βραβείο για την εικονογρά-φηση. Από την Ελλάδα υποψήφια για τη συγγραφή ήταν η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου και η Διατσέντα Παρίση για την εικονογράφηση.

Νέα ζητήματα τα οποία θίχτηκαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας μέρας του συνεδρίου ήταν η Προώθηση της φιλαναγνωσίας σε σχέση με το διαδίκτυο.

Τέλος, κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης των χωρών-μελών της ΙΒΒΥ, η οποία έγινε το ίδιο απόγευμα, οι εκπρόσωποι των τμημάτων ανέδειξαν τη νέα Εκτελεστική Επιτροπή που διαμορφώθηκε ως εξής:

Πρόεδρος: Ahmad Redza Ahmad Khairuddin (Mαλαισία). Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής για τα Βραβεία Hans Christian An-

dersen: Maria-Jesus Gil Iglesias (Ισπανία). Μέλη: Marilar Aleixandre (Ισπανία), Gülçin Alpoge (Τουρκία), Hasmig

Chaninian (Γαλλία), Wally de Doncker (Βέλγιο), Nadia El Kholy (Αίγυπτος), Jehan Helou (Παλαιστίνη), Kiyoko Matsuoka (Ιαπωνία), Linda Pavonetti (Η.Π.Α.), James Tumusiime (Ουγκάντα), Mingzhou Zhang (Κίνα).

Ελεγκτές: Peter Gyr (Eλβετία), Fritz Rothacher (Ελβετία). Κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης και μεταξύ άλλων, αποδοκιμά-

στηκε και καταδικάστηκε το γεγονός ότι πολλοί συμμετέχοντες δυσκολεύτη-καν ή ακόμα και δεν κατάφεραν τελικά να ταξιδέψουν στον τόπο του Συνεδρί-ου εφόσον δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν όλα τα απαραίτητα έγγραφα.

Το ραντεβού ανανεώθηκε για τις 23 Αυγούστου του 2012 στο Λονδίνο. Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επισκεφτείτε την εξής ηλεκτρονική διεύθυνση: www.ibbycongress2012.org

Page 84: diadromes teuxos 100

82ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

νέα

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΤΗΣΙΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΙΒΒΥ/«ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ» ΓΙΑ ΤΟ 2011

Αθήνα, 2 Δεκεμβρίου 2010

Το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ (Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα)/Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου προκηρύσσει πανελλήνιους διαγω-νισμούς για τα εξής βραβεία:

Α. Βραβεία για τη συγγραφή και εικονογράφηση λογοτεχνικών βιβλίων για παιδιά. Τα βιβλία πρέπει να έχουν εκδοθεί για πρώτη φορά το 2010:1. Βραβείο «Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου» σε πρωτοεμφανιζόμε-

νο συγγραφέα βιβλίου για παιδιά ή νέους (ο/η συγγραφέας θα πρέπει να εκδίδει κείμενο, ανεξαρτήτως είδους, για πρώτη φορά).

2. Βραβείο «Πηνελόπη Μαξίμου» σε συγγραφέα βιβλίου αφήγησης βρα-χείας φόρμας για παιδιά (σε αυτή την κατηγορία ανήκουν βιβλία με κείμενο μικρής έκτασης, τα οποία απευθύνονται σε παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού).

3. Βραβείο σε εικονογράφο και συγγραφέα βιβλίου με πολύχρωμη εικο-νογράφηση (picture book ή album) για το κείμενο και την εικονογρά-φηση.

4. Βραβείο «Φανή Αποστολίδου» σε συγγραφέα μυθιστορήματος ή εκτε-νούς παραμυθιού για παιδιά έως 12 ετών.

5. Βραβείο σε συγγραφέα εφηβικού ή νεανικού μυθιστορήματος. 6. Βραβείο «Βίτω Αγγελοπούλου» σε συγγραφέα βιβλίου γνώσεων για

παιδιά.

Ο κάθε δημιουργός, Έλληνας πολίτης, μπορεί να συμμετάσχει σε όλες τις κα-τηγορίες, αλλά μόνο με ένα βιβλίο σε κάθε κατηγορία. Αποκλείονται οι δια- σκευές. Επίσης, αποκλείονται βιβλία χωρίς χρονολογία έκδοσης καθώς και βραβευμένα από άλλους φορείς.

Στους διαγωνισμούς δεν μπορούν να συμμετάσχουν: [Α] Συγγραφείς των οποίων έργα βραβεύτηκαν από τον Κύκλο τα τελευταία πέντε (5) χρόνια, [Β] τα μέλη των κριτικών επιτροπών, και [Γ] τα μέλη του Δ.Σ. του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.

Τα βιβλία μπορούν να κατατεθούν έως 25 Ιανουαρίου του 2011, από τον

Page 85: diadromes teuxos 100

83ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

εκδότη ή το δημιουργό σε πέντε (5) αντίτυπα στη διεύθυνση: Μπουμπουλί-νας 28, 106 82, Αθήνα, από 11/1/2011 έως 25/1/2011, κάθε Τρίτη, και ώρες: 11:00-13:00 & 17:00-19:00

Απαραίτητη είναι η έγκριση του δημιουργού για τη συμμετοχή του έργου του και η υπόδειξή του για την κατηγορία υποβολής, η οποία και είναι δεσμευ-τική για τις επιτροπές.

Τα διαγωνιζόμενα βιβλία δεν επιστρέφονται (ένα αντίτυπο παραμένει στη βιβλιοθήκη του Κύκλου, τα υπόλοιπα δωρίζονται στη Διεθνή Νεανική Βιβλι-οθήκη του Μονάχου και σε παιδικές βιβλιοθήκες). Β. Βραβεία σε φυσικά πρόσωπα και φορείς:

1. Βραβείο «Κ.Π. Δεμερτζή – στον Έλληνα Δάσκαλο» σε εν ενεργεία εκπαι-δευτικό πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που δείχνει έμπρακτα και αποτε-λεσματικά το ενδιαφέρον του για την Παιδική Λογοτεχνία.

Έπαθλο: 500 Ευρώ (χορηγός ο κ. Πάνος Αλέφαντος) και βιβλία αξίας 600 Ευρώ από τις Εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ.

2. Βραβείο σε εν ενεργεία εκπαιδευτικό δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που δείχνει έμπρακτα και αποτελεσματικά το ενδιαφέρον του για τη Νεανική Λογοτεχνία.

Έπαθλο: 500 Ευρώ και βιβλία αξίας 600 Ευρώ, αμφότερα από τις Εκδό-σεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.

3. Βραβείο σε παιδική/νεανική βιβλιοθήκη για τη συνολική της δράση. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 1.000 Ευρώ από τις Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ.4. Βραβείο σε πρόγραμμα για την προώθηση της φιλαναγνωσίας στα

παιδιά και τους νέους, το οποίο εκπόνησε και εφάρμοσε σχολείο, βι-βλιοθήκη, άλλος φορέας ή φυσικό πρόσωπο.

Έπαθλο: Βιβλία αξίας 1.000 Ευρώ από τις Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ.5. Βραβείο σε σχολείο, βιβλιοθήκη ή άλλο φορέα που καλλιεργεί την

αγάπη για το παιδικό/νεανικό βιβλίο με τη χρήση των νέων τεχνολο-γιών και κυρίως μέσω του διαδικτύου.

Έπαθλο: Βιβλία αξίας 1.000 Ευρώ από τις Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ. 6. Βραβείο σε Σύλλογο Γονέων μαθητών Δημοτικού Σχολείου, Γυμνασίου

ή Λυκείου που με τις δραστηριότητές του προωθεί την Παιδική/Νεανι-κή Λογοτεχνία.

Έπαθλο: Βιβλία αξίας 1.000 Ευρώ από τις Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ.7. Βραβείο σε βιβλιοθηκονόμο που προωθεί συστηματικά και αποτελε-

σματικά την Παιδική/Νεανική Λογοτεχνία και την καλλιέργεια της φι-λαναγνωσίας.

Έπαθλο: Βιβλία αξίας 1.000 Ευρώ από τις Εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ.8. Βραβείο σε Σχολικό-μαθητικό έντυπο το οποίο καλλιεργεί τη φιλανα-

γνωσία και προωθεί την ανάγνωση Παιδικής Λογοτεχνίας. Έπαθλο: Βιβλία αξίας 1.000 Ευρώ από τις Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ.

Page 86: diadromes teuxos 100

84ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Η υποβολή της υποψηφιότητας γίνεται είτε με αίτηση του ιδίου του ενδια-φερόμενου ή, αν πρόκειται για φορέα, του εκπροσώπου του, είτε με αίτηση τρίτου, ο οποίος προτείνει πρόσωπο ή φορέα. Την αίτηση συνοδεύουν πλή-ρες βιογραφικό και αναλυτική παρουσίαση της δράσης που να αιτιολογεί την υποβολή υποψηφιότητας. Απαραίτητη η σημείωση του Βραβείου για το οποίο υποβάλλεται η υποψηφιότητα.

Υποβολή υποψηφιοτήτων: έως 25 Ιανουαρίου 2011, ταχυδρομικά ή ηλε-κτρονικά ([email protected] & [email protected]). Τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν στις 2 Απριλίου του 2011, σε ειδική εκδήλωση για την Παγκό-σμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου στην Αθήνα.

Ευχαριστούμε πολύ τους χορηγούς που στηρίζουν τα Βραβεία μας. ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Στους διαγωνισμούς δεν μπορούν να συμμετάσχουν οι κάτωθι καθώς και τα μέλη των κριτικών επιτροπών:

Συγγραφείς Εικονογράφοι Μέλη Δ.Σ.Αλεξοπούλου-Πετράκη Φ. Ανδρικόπουλος Νικ. Αυτζής Μερκούριος

Βανέλλης Δημήτρης Δεληβοριά Μυρτώ Ηλιόπουλος Βαγ.

Δαρλάση Αγγελική Λαδά Έφη Καλισκάμη Εύα

Δενεζάκη Λιάνα Μπαχά Μαρία Κουρκουμέλη Μαρία

Δημητριάδου Κική Παπατσαρούχας Β. Μπίνιου Αθηνά

Δικαίου Ελένη Παρίση Διατσέντα Νίκα Βάσω

Ζορμπά-Ραμμοπούλου Β. Σταματιάδη Νταν. Παπαμόσχου Ηρώ

Κάντζολα-Σαμπατάκου Β. Χαδουλού Κατερίνα

Λυρατζή Μαρία

Μπουλώτης Χρήστος

Νευροκοπλή Βασιλική

Παπαγιάννη Μαρία

Παπαθεοδώρου Βασίλης

Παπαλιού ΝτορίναΠέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου Λ.Σταμάτης Αλέξης

Τσιαμπαλή-Κελεπούρη Χρυσ.

Φραγκούλη Φωτεινή

Ψαραύτη Λίτσα

Page 87: diadromes teuxos 100

85ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

4η ΕΚΘΕΣΗ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) και το Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠΠΟΤ) διοργανώνουν την 4η Έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου η οποία θα πραγματοποιηθεί από τις 28 έως τις 31 Ιανουαρίου του 2011 στις εγκατα-στάσεις της HELEXPO στο Μαρούσι. Η Έκθεση διοργανώνεται με τη συ-νεργασία των εκδοτών παιδικού-εφηβικού βιβλίου, του Συνδέσμου Εκδο-τών Βιβλίου (ΣΕΚΒ) και του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ). Στη διάρκεια του τετραημέρου, οι μικροί και οι μεγάλοι επισκέπτες της Έκ-θεσης θα έχουν την ευκαιρία ν’ αγκαλιάσουν τα βιβλία και να ταξιδέψουν μαζί τους στον υπέροχο κόσμο της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για μια ξεχωριστή συνάντηση, που όχι μόνον κεντρίζει το ενδια-φέρον των παιδιών και των εφήβων, αλλά διευρύνει και τους ορίζοντές τους μέσα από τη γραφή και την ανάγνωση.

Τι θα βρει ο επισκέπτης στην Έκθεση:

Όπως κάθε χρόνo:◉ Όλη τη βιβλιοπαραγωγή της χρονιάς για όλες τις ηλικίες και όλα τα γού-

στα. ◉ Μια τεράστια Παιδική Γωνιά (5-12 ετών) με ένα πλούσιο πολιτιστικό πρό-

γραμμα.

…αλλά και τρεις καινοτομίες: ◉ Τη Γωνιά των Εφήβων (13-17 ετών). ◉ Τη Γωνιά Εκπαιδευτικών και Γονέων. ◉ Το Περίπτερο του «Μικρού Αναγνώστη» (ο νέος κόμβος του ΕΚΕΒΙ για

παιδιά).

ΟΡΓΑΝΩΣΗ:Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) /

Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού (ΥΠΠΟΤ)

με τη συνεργασία: των Eκδοτών παιδικού και εφηβικού βιβλίου,

του Συνδέσμου Εκδοτών Βιβλίου (ΣΕΚΒ), και του Κύκλου Ελληνικού

Παιδικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ).

Η Έκθεση θα φιλοξενηθεί στο Εκθεσιακό & Συνεδριακό Κέντρο Αττικής «Helexpo Palace» (Λεωφ. Κηφισίας 39, Μαρούσι) και θα λειτουργεί από τις 9 το πρωί έως τις 8 το βράδυ.

Page 88: diadromes teuxos 100

86ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 55ου ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ

ΓΙΑ ΤΟ 2010

Στις 21 Δεκεμβρίου του 2010, στη Στοά του Βιβλίου, απονεμήθηκαν τα βρα-βεία του 55ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού της Γ.Λ.Σ. για το 2010.1) Μυθιστόρημα με ελεύθερο θέμα για παιδιά 9-10 ετών Αθλοθέτης: Εκδόσεις Ψυχογιός. Έπαινος στον Γιάννη Μπάρτζη για το μυθιστόρημα UFO από το μέλλον. Έπαινος στη Γλυκερία Καραγκούνη για το μυθιστόρημα Ολλανδική Εται-

ρεία Ανατολικών Ινδιών. Εύφημη μνεία στη Μαρία Δασκαλάκη για το μυθιστόρημα Δυο πατρίδες κι

ένα δάσος.2) Μυθιστόρημα για παιδιά 9-10 ετών, με θέμα την ξενοφοβία-διαφορετικότητα Αθλοθέτης: Εκδόσεις Μίνωας. Έπαινος στην Ειρήνη Βεκρή για το μυθιστόρημα 88 π.Χ.3) Μυθιστόρημα με θέμα: «Αλησμόνητες πατρίδες του Μικρασιατικού Ελ-

ληνισμού» Αθλοθέτης: Ιερά Μητρόπολη Νέας Σμύρνης. Έπαινος στην Ειρήνη Βεκρή για το μυθιστόρημα Κυδωνότοπος. Εύφημη μνεία στην Ειρήνη Κατσίπη-Σπυριδάκη για το μυθιστόρημα Οι

Αμαζόνες της Ανατολής.4) Μυθιστόρημα για παιδιά του Δημοτικού, με θέμα: «Θησαυροί της ελλη-

νικής γης» Αθλοθέτες: Ελένη Μαυρουλίδου-Δάβαρη και Βίλμα Μαυρουλίδου-Σαλιβέρου. Εύφημη μνεία στην Αθηνά Μπίνιου για το μυθιστόρημα Ο δρόμος που βγή-

κε απ’ τη γη.5) Τρεις μικρές ιστορίες για παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας, 6-8 ετών Αθλοθέτης: Λούλα Παπιδάκη-Πιπίνη. Εύφημη μνεία στην Κική Δημητριάδη.6) Μονογραφία για το έργο Έλληνα συγγραφέα ή ποιητή της παιδικής λο-

γοτεχνίας, εν ζωή, πλήρως τεκμηριωμένη με στοιχεία βιογραφικά, θεμα-τικής, ύφους, τεχνοτροπίας, κ.λπ.

Αθλοθέτης: Λούλα Παπιδάκη-Πιπίνη. Εύφημη μνεία στη Νένα Κοκκινάκη για τη μονογραφία της για την Αγγε-

λική Βαρελλά.7) Σχολικό Έντυπο Αθλοθέτης: Εκδόσεις Πατάκη. Βραβείο στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών για την εφημερίδα του Οι φι-

λίες των παιδιών. Έπαινος στο 5ο Δημοτικό Σχολείο Γιαννιτσών «Πηνελόπη Δέλτα» για την

εφημερίδα του Η πένα του Πέμπτου. Έπαινος στο Ιατροκοινωνικό Κέντρο Αγ. Παρασκευής Βόλου για την εφη-

μερίδα του Κικιρίκου.

Page 89: diadromes teuxos 100

87ΤΕΥΧΟΣ 100 / 2010

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Το περιοδικό Διαδρομές λειτουργεί με κριτές. Την κριτική επιτροπή αποτελούν μέλη της συντακτικής επιτροπής, πανεπιστημιακοί και άλλοι ειδικοί επιστή-μονες, ανάλογα με τη θεματική του κειμένου που υποβάλλεται προς δημοσί-ευση.

Τα κείμενα υποβάλλονται σε ηλεκτρονική μορφή είτε μέσω e-mail είτε σε CD (με τη συνοδεία δύο εκτυπώσεων). Στην πρώτη περίπτωση τα κείμενα υποβάλ-λονται σε: α) Πέγκυ Σκουλίδα ([email protected]), β) Τασούλα Τσιλιμέ-νη ([email protected]) και γ) Ελένη Ηλία ([email protected]).

Στη δεύτερη περίπτωση αποστέλλονται ταχυδρομικά στη διεύθυνση: Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, υπ’ όψιν Π. Σκουλίδα, Τατοΐου 121 & Σπ. Μερκούρη 1, 144 52 Μεταμόρφωση Αττικής.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κάθε κείμενο δεν θα πρέπει να ξεπερνά στο σύνολό του τις 3.000 λέξεις.

Page 90: diadromes teuxos 100

88ΔΙΑΔΡΟμΕΣ

Στην πρώτη σελίδα υποβολής της πρότασης θα πρέπει να περιέχεται κατά σειρά:• Τίτλος άρθρου: στο κέντρο, με στοιχεία 14΄ έντονα (bold), και από κάτω

κενό 2 στίχων (αράδων).• Ονοματεπώνυμο συγγραφέα ή συγγραφέων (στιλ γραμματοσειράς απλό,

μέγεθος 12΄).• Ιδιότητα, ταχυδρομική διεύθυνση, ηλεκτρονική διεύθυνση, τηλέφωνο.

Ακολουθεί μία (1) σελίδα όπου επαναλαμβάνεται ο τίτλος του άρθρου, όπως παραπάνω, και στη συνέχεια το πλήρες κείμενο, το οποίο θα είναι πλήρως στοιχισμένο ως εξής:• Γραμματοσειρά: Times New Roman Greek, σε μέγεθος 12΄ (για το κείμενο).• Διάστιχο: μονό. • Εισαγωγικά τύπου: « » για τις παραθέσεις και: ‘’ για όρους, κ.λπ.• Εφόσον υπάρχουν τίτλοι ενοτήτων εντός του κειμένου, αυτοί θα πρέπει να

έχουν στοίχιση αριστερά, με στοιχεία 12΄ bold. 

Οδηγίες για τις βιβλιογραφικές αναφορέςΣε ό,τι αφορά τις παραπομπές, σας παραθέτουμε στη συνέχεια παραδείγματα σύμφωνα με την American Psychological Association (4η έκδοση).

Αναφορά σε άρθρα περιοδικών:Turner, J. C. (1975). Social comparison and social identity: Some prospects for intergroup behaviour. European Journal of Social Psychology, 5, 5-34.

Αναφορά σε βιβλίο:Maccoby, E. E., & Jacklin, C. N. (1974). The psychology of sex differences. Stan-ford, CA: Stanford University Press.

Αναφορά σε άρθρα που αποτελούν κεφάλαιο βιβλίου ή συλλογικού τόμου:Pratto, F., Sidanius, J., & Stallworth, L. M. (1993). Sexual selection and Sexual and ethnic basis of social hierarchy. In L. Ellis (Ed.), Social stratificatio αnd socioeconomic inequality (pp. 111-137). Westport, CT: Praeger.

Αναφορές σε ηλεκτρονικές πηγές:Άρθρο σε περιοδικό:Kaplan, A., & Krueger, J. (1999). Compliance after threat: Self-affirmation or self-presentation? Current Research in Social Psychology, 4, 178-197. Retrieved November 2, 1999 from the World Wide Web:http://www.uiowa.edu/~grpproc/crisp/crisp.4.7.htm

Page 91: diadromes teuxos 100

Πέντε αδέρφια αποφασίζουν να πάνε

στο σπίτι του Αϊ-Βασίλη και να του χαρίσουν από

ένα δώρο. Το ταξίδι τους θα είναι δύσκολο

μέσα στο σκοτεινό δάσος με τους κινδύνους που

παραμονεύουν. Ποια είναι, όμως, τα πέντε

δώρα και πώς θα καταφέρουν τα παιδιά να φτάσουν στο χωριό

του Αϊ-Βασίλη; Ένα πρωτότυπο βιβλίο για την αξία της αγάπης και της προσφοράς.

1η ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ

Το πιο πολύτιμο κι ευλογημένο δέντρο μιας πλαγιάς είναι

η ασημόφυλλη ελιά. ΄Ολα τ’ άλλα δέντρα

την αγαπούν και τη θαυμάζουν. Γι’ αυτό

και δείχνουν θυμωμένα, όταν

μαθαίνουν ότι κάθε χρόνο δέντρο

χριστουγεννιάτικο γίνεται το έλατο

κι όχι εκείνη, που θα την άξιζε

περισσότερο τέτοια τιμή μεγάλη.

1η ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ

Μια χριστουγεννιάτικη βραδιά η Γαλάτεια

προσκαλεί για καφέ την κυρία Έμπνευση και αρχίζουν την κουβέντα!

Για την ακρίβεια, η κυρία Έμπνευση

αρχίζει την κατσάδα... Και, κουβέντα στην κουβέντα,

προέκυψε συνέντευξη με το Αστέρι το Χρυσό!

Διαβάστε τη γνωστή ιστορία των

Χριστουγέννων έτσι όπως μόνο η Γαλάτεια

θα μπορούσε να τη γράψει.

2η ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ

Όλα τα τραγούδια έχουν την ιστορία τους. Το ίδιο

και η «Άγια Νύχτα». Aυτό όμως το

χριστουγεννιάτικο τραγούδι έχει κάτι

μαγικό. Η ιστορία του μοιάζει με παραμύθι

και η μελωδία του δονεί τις χορδές της ψυχής,

φέρνει δάκρυα στα μάτια και τονώνει τα αισθήματα αγάπης τις άγιες μέρες των

Χριστουγέννων.

1η ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ

ΠΕΝΤΕ ΔΩΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΪ-ΒΑΣΙΛΗ

ΜΙΛΗΣΤΕ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΗΣ ΑΣΗΜΟΦΥΛΛΗΣ ΕΛΙΑΣ

ΑΓΙΑ ΝΥΧΤΑ, ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Τ’ ΟΥΡΑΝΟΥ

Λίτσα Ψαραύτη

Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη

Αγγελική Βαρελλά

Λότη Πέτροβιτς- Ανδρουτσοπούλου

Κάθε βιβλίο μάς φέρνει πιο κοντά! Στις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, την τελευταία σελίδα τη γράφουμε όλοι μαζί στο www.psichogios.gr. Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας. Γνώρισε τους συγγραφείς και τους αναγνώστες μας μέσα από τα blogs, το forum και τις εκδηλώσεις μας. Στείλε τις κριτικές σου και λάβε μέρος σε κληρώσεις. Γίνε μέλος του FAN CLUB μας. Στείλε e-mail στο [email protected] ή sms στο 6955 805 192 γράφοντάς μας ΔΙΑΔ, ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ, Τ.Κ., ΠΟΛΗ με κενό ανάμεσα, ή κάλεσε χωρίς χρέωση στο 80011-646 464. Εσείς κι εμείς πάντα σ’ επαφή!w w w . p s i c h o g i o s . g r

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ...και για νεαρούς αναγνώστες με απαιτήσεις

Page 92: diadromes teuxos 100

100 ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2010

Οι ΔΙΑΔΡΟμΕΣείναι το περιοδικό που ασχολείται

με τη θεωρητική θεμελίωση της Παιδικής Λογοτεχνίας,

την παρουσίαση παιδικών βιβλίων,την πληροφόρηση γύρω από

την κίνηση των παιδικών βιβλίων καθώς και με τη διδακτική της λογοτεχνίας

και τις εφαρμογές στο σχολείο.

Ε ν δ ι α φ έ ρ ε ι :

εκπαιδευτικούς γονείς

εικονογράφους βιβλιοθηκάριους

εκδότες παιδοψυχολόγους

ερευνητές σπουδαστές

και γενικά όσους ενδιαφέρονται για τα παιδικά βιβλία.