jqjB. c. T).

DISSERTATIO ACADEMICA '

OFFICIISPARENTUM

ERGA

LIBEROS,QUAM

EXCONS. AMTLISS.THILOS.INREGIA ACAT)ΕMlAVTSALIENSI.

PRTSIDEVIRO CELEBERRIMO

MAG. JOHANNE; ■ IHREELOgU. Er POLir. PROFFESS, REG, ET SKTfr,

S. Rt S. M.PUBLICiE ERUDITORUM CENSURS

COΜΜ ITT ITStipendiarius Regius

DANIEL SCHEIDENBURG(sudermannus.

In Audit. Carol. Maj. die XX/ Dec.MDCCXLVIII.

HO LΜΙATypis LAURENT!! SALYII.

, VIRΟ NOBILISSIMO AMPLISSIMO

D:n JOHAN MI FRIED,FLACH.

SVΜMI <DICASTERH SVIONIC1 ASSES-SORI GRAVI

Plurima Tua, quee in lares paternos exßiterunt?beneficia , oratione pro merito perjeqtti nonequidem valeo; id autem inter maxima refe¬

rendum arbitror, qnod, poft parentismei fata, o-mnem curam, cogitationem omnem in eo pofueris,ut familia fuperfliti bene ejfet, Gratia hecatombispro«feäo celebranda; ego vero, cum tura non fuppetantjnolajalfa Utare decrevi: Chartaceum videlicet munufeulum Ti-hi,VivAmplijfime& Confultijjime, offero, quodgratijßmeementis Interpretern agere benignijjlme patiarisjnequepa~trocinio Tuo ut hucusque ita in poßerum dignerisjupplexoro & ohtefior. Mearum vicijfm erit partium pro Tuaperenni falute vota nuncupare calidißima. Vivas diuyVir Ampliffime^ vivas, inquam, felix &fofpes * fic The¬nns noflra in Te habebit decus, & clientes emolumen-

tum ac preefidium exoptatiffimum.Nobiliffimi atque Ampliilinii Nominis Tui

Cultor humillimus,Danjel Scheidenburg*

VIRO NOBILISSIMO AMPLISSIMO

D:n CAROLO MAGNOADLERMARK.

SVTREMI SEIONVΜ AS¬SESSOR! ÄiQVISSIMO,ΨA-TRONO

CVLI Loco, iEtemum Sufpiciendo.V

i

um vita hafienus aPla vicijftudines examino, lu-culentijjima, qua in me japius exftare voluifti,favoris ac benevolentia documenta, animo ju

mul obverfantur, & itaquidem obverJantur, ut eademt,ndlis offjciis, nulla unqvam cura me demereripofje vi-deam. Verumtamen ingsnua ér ßngularis qua Te,Vir generofe, exornat facilitas, //>£/72 mihi facit cer-tijfimam, fore^ ut triviales hafce lucubratmies jerena aclata accipias fronte. S/V multis nominibus Tibi antea ob-flriäus, hoc ipjö are tuo totus obraar, Quodfuperefi5Jummumfelicitatis noftraStatorem ardentijßmisJufpiriisveneror\ dignetur Te, VAr Generofe, /V/ longam felicijji-mamque anmrumferimPatria & Caritatibus TttisJer-vare fuperßitem. Quoad vita hujus mihi contigeri t

ufura, permaneoNobiliffimi Ampliifimi Nominis Tui

Cliens humillxmug

Daniel Scheidenburg.

ηddmoditm Reverendls, Traclarjfimis,

D:n Mag. CaROLO F. LJUNGBERG,Dioeceieos Strengnef. Archi- Prapoßto meritiffimo, EceleiiacCathedralis Antißiti accuratiffimo,& Venerandi ConiifE

Adfejfori Primario, graviilimo.

D:n Mag. JACOBO SERENIO.Eccleiiae, quae ad orientem Nycopiae partem Deo colligitur,

Paftori digniifimo. & vicini diftridtusPrapoßto accuratifiimo.

D:n Mag. JOHANNI DaLENIO.Ecclefiae, qnaeDEO in ftora Malm colligitur, Paßori

Vigilantifiimo.

D:n LAURENTIO TORSK.Paßori in Wefterhaninge fideliilimo.

Tßatronis Oßtimis ac

Ev 7&τφ τω λόγω £ιε£ιεναι πείξωμένος πεξι £υμπάντωναγαΒων , απεξ ύμεΐς > Ανόξες αισεσιμωτατοι , καΒ1Sνα εμε εΐξγάαταιΒε (τπευ^οντες , £« απεικότως civ

7οΊς vüv εχ%σ·ι σωφζονεψεξος μη φανε'ιην γενόμενος τ5 ιπιχει·ξϊίντος εγκλεία-αι εις καξύχ λέπια-μα την Ιλιάόα) Τι χν*τη μεν νπεξβολη της έϊνργηο-εως ητ}ηΒε)ς, τ5 όε εγκωμιά,ζειναπέχων , k μην 2η ων πέπονΒα ihv επιλαΒέ&αι ΰυνάμενος,ηκω νυν) ταύτα τα %β>ξΐψηξΐα <φέξων ευτελή και πμικξαΎμεΐς h , Αν^ξες αιόεσ-ιμωτατωι και <όιαπξεπές·ατοι , πξαωςηόη κοί) ασμένως JifcaoBe ταύτην την συζήτησιν , έκ ακ^ιβωί

Adm. & Plurim. Reverend

Culior & CliceDANIEL

rA risis, Tlurimum Reverendis ^ Clarißmis

}. D:n Mag. ER1CO HUMBLA.: In Reg. Gymnai. S. Theologie Lettori Primario > Vener.

Confiii Aäfejflori aeqviflimo , Pafiori in Sello &adjacentis ditfridus Prapofito Dextcrrimo.

D:n Mag. LAUR. STIERNER ♦Paflori inSornnda meritiffimo& adhaerentis Contradus

Prapoßto laudatiiiimo.

D:n Mag. ERICO BECKMAN.Paflori in öfterhaninge optime merito

D:n Mag. JOHANNI SÖDERHALL.Comminiftro inWesfland & Tolita digniiiimo.

C Fautoribus Troflensißmist.

μεν 'üts yxv τεχνικώς x&rεσχευασ'μενην ^ α?λ' ωσττεξ της ίμης7Τ%ος ύμας νπίίζεως αχμη^ον , το και" εμε^ μé?i&if<rav sVecr-Scti κατά$ηλον< Τελευτων ε-ι ως οΐόν τε μάλι^α και έι>-σεβίςατα τω Ύψι<?ω και ΏαντθΧ£μτο£/ ΙΙαμβα<Γΐλνι εύχομαι<Ριλοτιμύνίενος , 'ίνα πάντα τηί ίε^μτειας μίξη , ην επι^ευ»&ητε , κατά τζβπ$ν ε'πιτελζντες 5 τα κα&εκατα των ερτιχεμξημάτων ευτυχητε* το él τέλος ? τ^-παόντος βία το $ύ<ΓΗ0·λον και πε^/λυπον κατΑςφ^αντες > ιης Θε<τπεσ·ίας και ευ^αι*μονες-άτης^ ζωής τα7ς μακαζ/cίις ψυχαίς ν&ποτ αν ληγητε<τυγ κοινωνών τες,

Nominum Veftrorum,

ens' Etimiliiirtusä SCHEIDENBURG.

Viris Speffiatijfimis & *PrudentiJfimi$D:n ABRAHAMO Dm Η Ε NR ICOl[ARWEDSON. NORDENHOLM,

Civibus acMercatoribusHolm} temaxime con[picuis.

Viro SpeBatiJJimo _ Viro SpetlatiJJimoDm NICOLAO D;n NICOLAO

SCHEIDENBURG. WESSMAN.Ad vettigalia Nycopenßa GonUa- Secretario SollertiJJimo\

Rotulario accuratijjimo

Ja debitse obfervantiae pignus & grati animi tefleraniob multa in me collata beneficia has qualescunqueftudiorum primitias Vobis, Patroni Optimi, confe-

cratum ivi, cum gratiae Divinae ac perpetuae felicitatisadprecatione permanfurus

Spettatijf. Nominum Veßr.

Cultor ObfervantiffimusDaniel Scheidenburg.

§. I.

Onfervationem & propagationemcreaturarum quisquis oculis ani-moq. iubjiciat, in admirationemOptimi & Sapientiffiini Conditorisrapiatur, neceile eii Quae e ter¬rae gremio naicuntur Vegetabilia,ita eile comparata detexerunt fa-gaces naturae fcrutatores,utin qua-

vis plantarum fpecie, iexus maiculinus & femininas de-prehendatur, & exmutuo intcr utrumque cönnubiogenerentur alia ejusdetn fpeciei widividua. In regno et-jam animali fimilem propagandi rationen cum naturaliquodam huc tcnden«:e appetitu conjun&am, & fingu-lis ipeciebus ftudium fetus iuos alendi & ab injuriisdefendendi, iniitum obiervamus, Qux tarnen omniadum in mundo irrationali, nonnifi per icönftitutum na¬tura ordinem absque ulla voluntatis libertate fiericonftat, Hominem lolum, quemabrutis animantibus

A feeer-

2 »4φ-§ C ο ) |·Φ3~fecerriit exiniia "iiU'cögnoicendi facultas» qua? nexumre-runi & veritatum peripicit, quarqne alias Ratioiiis nomi¬ne infigniri lueuit, hujus beneficio in a&ionibus iuis li-beris, & ipeciatim in iis, quaead matrimonium ipechmt,fines legi naturali & poiitivae confentientes inveüigare ,mediaque huc duccntia optima eligere, decet.

S- ILInftitutione matrimonii Deus inprimis genus hu¬

manuni per fubolis procreationem & Iegitimam educa-tionem propagatum voluit. Hinc reiultat ibcietas pa-terna inter Parentes & Liberos, communis utilitatis pro-movendae cauffa, conienfu tacito & interpretando fta-bilita. Scilicet, infantes, nifi aliorum accedat induftria,vitam fuam tueri, & varise, qua premuntur indigentiacper ié occurrere haudquaquam poilimt: cum vero vo-iuntas in omne bonum naturaliter feratur, vitae autemhujus ufura omnis felicitatis futurae vehiculum quaii fit;inid conientire intelliguntur,utobRacula,qux bonisiftisconfequendis & fruendis remoram objiciunt, quantocyusEraevertantur& removeantur. Ad parentes quod attinet, utancin fefufcipiant curam,ipfageneratione,faltem moralt-ter, confentiunt Moralem vero voluntatis aftum cumphyiico heic pari paiTu ambulare, ex difciplinae prafticaeinftitutis patet. Ut vero res tanto luculentior evadat,eandem fequenti cafu illuftrabo: Qui eum animumpraefeiert, quem ierio jurantes gerunt, nec tarnen jurandivoluntatem tacita cogitatione habet, ille ii fidem ver-bis datam violaverit, in ioro tarn divino, quamhuma-no, licet phyfice non confenferit, reus perjurii utiquecenfebitur: imputatio autem iine conienfu locum nonhabet, hic igitur moralis fit oportet Adeo ut ceu canonhaec aiTertio valere debeat: confenfus in primarium a-übonis finem intentione aliena non evanefcit, utut a-gens iraudulenter illum enervare ftudeat §. ΠΙ.

-ΦΙ ( ® ) Ι-Φ?** 3

§. ΙΠ,Prseterea meminerint Parentes, fuaruni eiTe partium

profpicere, ut civitas, etjam poii mortemeorumftatumiuum perpetuet ac floreat, quod itaque finibus divinisconveniens eft, agunt, dum iis formandis operam dant,qui in reipublicae & eccleiiac ufus iuccreicere debent.Egregie hanc in rem ediiTerit Fenelonius Archi-Epiico-pus quondam Cameracenfis. "Les cnfcns appartiennent''moins å leurs parens, qu' a la republique. Iis font les''enfens du peuple, ils en Tont l'efperance & la force.La jeunefle eil la fleur de tonte la Nation, C'eft dans"la fleur , qmil faut preparer les fruits, Adhsc Deus inverbo fuo revelato plus fimplici vice, praemiis & poenispropofitis, fobriam & exaclam Liberorum curam Pa-rentibus injungit.

§. IV.

Quo plura &majora a&ionum iunt motiva, eo ma¬jor natcitur obligatio:, Parentes multa eaque maximiponderis habent motiva educationem fubolis rite procu-randi ( § §, II. IIb ) ad hoc igitur negotium arcliflimefunt obilricli. Non itaque iatis demirari poiTum mul-torum parentum ingenium, qui hane obligationen! tamparum vel norunt vel curant, ut fterifefcere liberorunxingenia» ipfosque rebus quibusvis necellariis carere per-mittant, ut ita al'iquod fumtuumcompendiumiaciant. Eteosdem tarnen ii loquentes audias, aliutn in finem num«morum acervos non diices congeri, quam ut aliquandoliberis benefit*. quafi vero fi hberos pluris quam nurn-mos facerent, in loco iis iuccurrere gravarentur, &aliqua divitiarum jacdura iolidx eorum iortunae profpi-cere. Quod cum ita fit, iördidam tenacitatenx ante o-mnia fugiant parentes: nam nulluni, judiceCicerone,''

Α ζ efl"

HW f O ) S-Φ*"

^eft officium tam fandum atque lolemne, quod non ava-*ritia comminuere ac violare ioleat, Nec ujlum tam fir-"mt;m habuit prxfidium, quod avaritia non infregerit"& debi l itaverit»'' Qui enim infatiabili rerum terrena-rum deiiderio torquentur, & citato quaii gradu ad hi¬erum properant, ne minimo quidem honerti feniu ad-verius ambitionem, avaritiam & voluptatis cupiditatemle ac iuos munire ftudent. Agris plantisque hortulanos& olitores praeficere poiTunt: art vero ingenia filioruminculta jaeere & pertüentiflimis vitiorum zizaniis obruipatiuntur». Quareida pecunia primum , virtus pofl nummos,ut habet Poeta. En prudentem parfimoniam ! idem fci-licet hifaciunt, ac quibus calceus curae ert, pes negle-dui: divitias liberis corradunt & exaggerant, pietateminterea, juftitiam & fapientiam, fine quibus opes recrtecollocari & adminirtrari nequeunt, parum penii haben»tes, unde non mirum, quod plurimi patrimonia teme-re profundant, magnoque pretio feralem faepius emantperniciem. Haec ae obligatione parentum in generedida funto; ad ipiä horum officia. delineanda acce-damus.

§. v;

Prima parentum cura in eo verfabitur, ut corporainfantum, qupad ejus fieri poflit, ab aegritudine & näs¬vis immunia prxftentur..

Quam ftupendös in corpora infantum effcdus pro-duxerint iidek fortiorcs matribus, diim uterum gerta-runt, imprertk, loquuntur exempla in fcriptis Erudito-rum partim obvia. Maiebranchius juvenem in Nofoco*mio Parifienii adfervatum commemorat, qui a primanativitate & mente fuerat captus 3 & iisdcm corporis

partibus

*#■§ C ö ) 5

partibus fra&us, quibus matcr gravida' retim quendam?frangi haud absque ingenti horrore viderat (a). SicCeleb, Bartholinus in j A (Ris Haffnienfibus- (b) in-dueit uxorem honeiii cujusdam Civis Haffnieniis , quacuterum gerens mendicantem manu truncatum & pedejfiaccidum tam intentis oculis forte conipexerat, ut ejusimago diebus ac no&ibus ipii obveriaretur» Et quidaccidit? parit tandem filium una manu mancum, alte-ro pede curvum. },Dehujusmodi phsenomenis ita Liee-"tusj nullum, inqvit, tam horribile&multiforme exflat"monftrum, cui imaginationis viscauiTam dare non pos-'fitjquum mäter toto conceptionis & cfformationis tern-"pore apprehenik rei impreffionem in fetu excudendi''poteftatem habeat (c)." In ideis quoque maternis farpecontinetur ratio diverförum prolis appetituum & aver-iationum, Jacobus I. Magnae Britanniae Rex gladiumRricRum per totam vitam intueri non potuit, quod Ma¬ter Regina pregnans Secretarium fuum Rizium confodividiifet Complures ex iimili fonte habent, quod neodorem quidem cibi ferre poffint, quem tarnen alii indelictis habent» Nonnulli ad certorum animalium, fe¬lis, ranae, foricis &e. pradentiam vehementer anguntur& fudant» Hinc mulieres prägnantes jfibi cavere diicant,ne ipecie quadam horibili percellantur, neque oculosin monifris & portentis diu defigant.

§. vi;

Varia efculentorum & potionum genera ad valetu-dinem & mores fingendos haud parum facere con-

ί A 3 Rat

(a) In fuo de inquirenda veritate Lib. 2· cap 7. §. 3,(b) Vol. 2. obf. ι.(c) Lib. 2. cap, 3. de perf, hora, eonft. in utero & de monftre.

g ~ίφ-§ Co)flat (ef)* Sic multum refert, quarum lade infantes nu-triantur. Tiber ius Nero ab altrice ilia bibacula mera-citatem fuxiiTe dicitur. Quare, ii matres morbo, all-isvecauffis impcdiuntur,quominus fetum fuo lade alant,nutricem iobriam 6c moribus verecundam adhibeant.Cetera , quac ad dktam fpedant, Machaotiis filiis discutienda relinquimus, Ofticia circa facultates animse e-mendandas breviter examinaturi,

§. VIL·

Homines ad felicitatem naici,Lemmatis inflar heic fup-ponimus.Media ad huncfinem plurima 6c efficaciilima cr-dinavit,nec»non facultates iisdcm utendi clementer con-ceflit DEUsoptimus, fapientisiimus; has vero in transver-fum adas, kpiusaberrarc,immo variecorruptas morbisla-borare graviffimis, experimur, dolemus. Emendatio i-gitur mature & gnaviter procurari debet, inprimisvcum ut morbi inveterati nullis facile medicamentisfanantur; fie vitiofi habitus diuturna adfuetudine fir-mati vix infringi poflint, II n'eft pas temsde corriger'7les enfens, quand ils fe font corronipus, ü vaut bien"mieux prevenir le mal, que d3 étre reduit å le punir."Fenelon»

§, VIII.

In recens natis anima vim fuam primum maxi-me exferit repraeientando res extra fe pofitas, fecun-dum mutationes, qtrras in certa corporis parte organi-ca ilk prockicunt. Repraeientationes non per fe appe-titum movent, unde efl , quod licet ilk fiant, haudraro tarnen indifferentes fimus ad appetendum 6t aver-

iaa-

(d) Hippocrates de Dixta Üb. I, Seö, 36, §. g£

-ίΦΊ C ο ) §-§§·"fand tim , fed tum demum voluptate affieimur , curxialiquid boni rebus perceptis inefle fentimus & judica«mus, feu, quod perindc efl, fenfationcs ad perhdio-nein flatus noflri rcferimus. Sic infantes unum idem-que objedum fapidum, quod palato eorum arrifit, a-lio tempore averiantur, & quod voluptatem quandamolim procreavit, ab imaginatione reprodudum, nullatxdii cauila intercedente/ iteruni iterumque fentire co-nantur, quoque f^pius eodem obledantur, eo vehe-menfior eorum confpicitur appetitus. Ex hoc föntemagnam partem icaturiunt immoderati afFedus, quiin tcnera artate foventur, aluntur & per integram dein-ceps vitam anima: corporisque ftaturn mirifice, im-mo mifere turbant.

Inter illos ira, fuperbia, invidia focietati humanacpotiflimum adverlantur. Ira ex opinione raali, fadoalterius, in nos vel amicos noftros redundantis naici-tur, Superbus perfedioiiibus fuis aut veris autfidis in-tumefcit. Invidia oritur, ii alterum indignum judica-mus bono, quo potitur velfruitur. Horum itaqueaffe-duumoeftro perciti omnem movent lapidem, ut aliosa felicitate confequenda & fruenda arceant& excludant.Hinc obtredationes, titulomaniae & neicio quas vitiorummonflra prorumpunt* Qvidam parentes liberos ab i-piis incunabuh's per ludos& jocos crudelitate imbui pa-tiuntur, adeo ut fola faepe membrorum imbecillitasprohibcat, quo minus alios tadant. Verba ad pe-tulantiam, lafeiviam, contemtum ac perniciem aliorummaxime compoiita, rifu & ofeulo ab illis excipiuntur,immo, ex calliditate, nequitia & reliquis ejusmodi vi-tiis omen eredse indolis ac futurac felicitatis non raro

capeffitur. Novis veftimentis induti, criflas tollere& imodiea efferri lstitia difcunt. Sic vanitas in cujtu,

avctU

8 «Ίφ-f C 0 ) %■&"■dmiåua in vultu fovetur & magnopere acuitur. Qaid-quid per contumaciam petunt, pro libidiae iua ooti-nfcnt. Et hoc pado moroiiores tandem fadi, ipretoparentuni imperio, increpationes forfan pro deliriis ha-bebunt, ac in pofterum aliis cedcre & obedire grava-buntur,

j. IX.Cum morbis ejusmodi contagiolis tenellos animos

laborare comperimusi remedia tempeftiVc circumfpice#re fas éft» Primum hoc eiTe arbitror, ut fenfibus ad-moveantur objeda, quac fenfätiones male affedis con¬trarias producere valeant; hac eiiim ratione, iecundumtrjtam Medicorum regulam , contraria conträriis t x-pöilere conabimur, operamque dabimus , ut fenfätio¬nes y dum adhuc debiliores funt> a fortioribus (uffla-minentur. Sic affedusaftedibus compefcuntnr, & gau-dium, propoiito triilitiae objedo, ad mediocritatem re-vocatur*

§· X.Modus obligandi infantes frequens non minus,quam

utilis eft praemiorum & poenarum cum adionibus con-nexio; 111 eledione autcm & praxi error fapius com-mettitur. v. g. alii liberorum vehementem quidquamobtinendi ardorem reftinguere conantur, fubftituéndoaliud, quod ipfis magis placeat, fic mutato objedo,concupifcentise iatisfit, quat hac ratione infigmter augc-ri (ölet. Alii vero in eos, quos negligentia iua anteacorruperunt, nimia leveritate poftea graiTantur* Per-pendendum itaque fedulo erit, quis hic modus teneridebeat. Indulgentia nonnunquam plus prodeft,quam ri¬gor. Delida a liberis primum perpetrata, quaii quaeim.providis exciderint, tevimanu tangere iatpe convenit, &

•*§>-3 ( · ) ty

fpern pra: fe ferre, foré, ne ad idem iäxum iterum im-pingant. Si vero eveneritj ut ad ingenium redeant* & er-rori iuo iterum iterumque fuccumbant; exhortationes& comminationes addantur , oportet: quibus ii nihilefficiatur , adeoque contumaciam luculenter prodant,,plagis prudenter coerceti debent, idque ita, ut cafliga-turus fuggerat adplelcentulo, quam lem aairno lüb ipenieiioris frugis poenam promeritam ipii condonaverit,jam vero officii partes poiluiare, ut durioribus mediispervicacise obicemponat: amorem, quo ipfum profequiitur, in cauiTa eile, cur fumma anirni acgritudine poenaminfligat. Paucis, omnia e?o tendent, ut tam pudore ,

quam dolore afficiatur cailigandus^ Dolor enim absquepudore nemini odiura vitiorum infpirare valet Deliclaautem ejus divulgare, (St iarpius ipii exprobrare iuperfe-deas, ne tui reverentiam animo ejiciat, & ipe gratiae re-céperandae amilTa, virtuiis itudium penitus deponat.

§. XI.Dein de-, jtidicio maturefcente, nötiones boni & ma-

Ii diftindius evolvantur,&pro re nata educandis adpliccn-tur, oportet. Voluptatibus corpus effetum reddi, inge-riii viresiencrvari, & aüa iiialorum monilra arceifi,perfua-deantur. Mul'ta & maxima, quae honoribus ac divitiispraepoftere inhiantes premunt, incommoda, oculis eo-rum fubjiciantur. Ad amorem erga alios fincerum & fuciexpertein, quotiescunque aequitas & occaiio permiferit,declarandum, idoneis argumentis compellantur*

§· XU*Plures virtutum ftimulos fuppeditabunt Religionis

Chriflianac elementaj quac in fuccum quafi & fanguinemita convertere debent liberi, ttt ad quaeßiones propofitas

B vené-

ic C ο ) §-φ§—vencrabunda mente refpondere adfuefcant. Inprfmisdeexiftentia & atrributis Divinis convincantur, quse, crinitota rerum natura ore velut aperto Ioquatur, inde quo-que argumenta aerati 6c tempori accommodatiilima de*cerpipoiTunt». Heic notari meretur abfurda &impiaplu-rimorum veiania, qui ad adiones infantum dirigendasvarios fingunt genios, 6c incptas prorius opiniones men-tibus eorum tam alte infinuantut aduljtiores fadi aiuperditiofa credulitate 6c intempeftiva iormidine fe avo-carivix, ac ne vix quidem, patiantur. Quod fi ha:c eo¬rum indudria circa verum & Iegitimum cbjeihmi verfa#retur, multo feliciori fucceflu ad perfecliones Divinasagnofcendas 6c aftionum iuarum motiva ex ill is repe-tenda manuducerentur. Difcant proinde infantes, ubi-que praeiens eiTe Nutnea, & iordes omnes vitxque fpur-citiem abomitiari; guae idea ii fatis alte mentibus juve-num a teneris unguiculis imprimeretur, Deo tantumial-tem honoris habere adfuefcerent, quantum perionx con-fpedfiori alteri, in cujus conipeclu a turpibus vitiis lu-benter abflinent Difcant,eiTe poft hane vitam alteram,felicem, ii pii ffierimus, inieliciflimam, ii peccatisnosmaculaverimus. Norint mitem eiTe Deuiti, fed 6c ea-dem menfura juflurm Et hx ides pluresque aliae talesfunt, ut in fubndium ^οξ^ολΰκ&ιον aliquod non defidqcent.

§+ XIII*Ad formandos juvenum animos efficacia funt, fa-

teor, praecepta, longe tarnen efficaciora deprehendun-tur exempla* iJt ebrioius pater amorem iobrietatis infilio excitet: ut iracundus vel luxuriofus leges tranqnilli-tatis aut frugalitatis cum fruftu praefcribat, fieri nonpoteih Liberi illos, quos impenfius amant, mentisqueperipicacia poliere arbitrantur^preflius imitariiludent:un-dehiimprudentesvitiatetefriina infe transfundunt. Paren¬

tes

«ίφ-i (o ) iites igitur ab exiecrationibus, perjariis, commeiTationrbus, rixis & qute funt rciiqua Jborrenda nomina, prafiertim coram liberis, prorius ie abftinebunt, naevosiuosin juventute commiiTos reticeant, ne receniione illorumaudorati reddautur liberi ad fimilia audenda. Quo ten-dunt prscclara hxcce Juvenalis:

Nil diHu foedum vifuque hac limina tangat,Inträ qua puer efi ·, Procul hinc, procul inde puellnLenonum {β cantus ρerηgclantis parafiti.Maxima debetur puer o revererttia: β quidTurpe paros, nes tu pueri contemfcris annos,Sed peccaturo obfißat tibi filius infans (a).;Quin etjani prtfcavere debent, ne ab aHisad vitiix

abducantur: idcirco rigore non comcnittant, ut Uber/a confortio eorum, tanquam ergaftulo, abhorreant, aliasprofedo fodalitia pernicioilffima fedabuntur. Quod ilpia, juila & circumfpeda aliorum vita oculis auribus-ve percipiatur, laudari & liberis ad imitandum propo-ni debet. Hane rationem docendi, a Salvatore noilroikpenumero uiurpatam tuto ac lubenter ineamus,

§'XIV'Virtutes morales fine intelledualibus vix addifci

pofiunt: ad intelledum vero perficiendum maxime fa-ciunt adteutio, reflexio, abftradio; harum igitur facul-tatum exercitiuni mature comparare, multum iane re-fert. In hoc negotio Hiftoria Naturalis & Geonietriaprorius infignem praeilant ulum. Colligas, e. plan¬tas nonnullas ejusdem fpeciei, & oftendas iimitudines ea-rum, delnde diverfås fpecies infer fe conferas, ex qua-rum fimilitudine emergit Genus, a Generibus ad gene-raliora in icala fie dicta praedicamentali eadem via de-

B 2 venire(a) Sartr- 14· v. 44.

« -*§>-! C ° ) <r&'venire licebiir, Propolitionum Géometricariim continuademonftratione & folutione Rationcm excoli &habitumadtendendi, adtentionemque diu cqniervandi compara·"*ri,' nemo, naturam Matheicos confiderans, in dubiunyvocabit. Hifce quoque difciplinis operantes aliquantoclariores iibi adquirere poiTunt multarum rerum con-teptus, quos aut non, aut majori moleilia■& temporisjaaura alias adfequantur, Tales,exempli loco, iunt notionesfenlationis; abftradTionis, ingenii , rationis, attributi,modi, ordinis,Xpatii, loci, generis,fpeciei, individuietc.Exinde quoque eo facilius ad regulas, quas anima injudicando & ratiocinando iequitur, cognofcendas ma·nuduci poiTunt tirones. Sic prseparati non vulgares inPiychologia, Logica & Ontologia iacient progreiTus,

§. XV.Ärtificia, quibus mermoriae iuccurritur, eo redeunt*

ut res, obiervato ordine, quo Te invicem exeipiunt,diiTindle eognoicantur* · 111. Wolfius ita de ie Iequitur:''Initia fludii Mathematici & inprimis Algebraici, in le-clo decumbens, meris tenebris Problemata Algebraica"iolvi, & calculo ad finem perdudo formulas geome-"tricas conftruxi fola imaginatioms ac memoriae vi,''cumque interdiu folutionem ac conitrudlionem repe-"terem, me nihil a vero aberraiTe deprehendi. Addiitindlam Cognitionen pervenire non datur line opeadtentionis & Reflexionis: at nemo objedta adtente per-pendit, ac memoirae mandat, nifi voluptatem quandam.exinde elicere pofiit; idcirco], qui violenta ratione li-beros ad utilia perdiTcendä compellere conatur, ie,autnaturam ammas* humanse ignorarc, aut perniciem cfiici-puli moliri declarat. Qyid - quod potuis utilitas reicogniocendae animis inexpertis ita infinuari debet, utdeiiderium ejus accendatur r quod plana & facili infli-

tiitionei

~*H> C o ) 1 i?

tuttone commode alitun Res aut fada, quoad fieripoteß, oculis difcentium fubjicere, aut perjimagines velwudas vel hieroglyphicas repraefentare juvabit: in viil*fylibus enim quantitatera, qualitatem, iitum & motum^iftingueré licet: hitic eil:, quod ideas viiü adquiiitas,ceteris paribus, facilius reproduCamus, & memoria di«utius retineamus, Liberis quoque integrum erif, quar¬re rc , cur hoc vel illud iit, & efle debeat hac vel illaratione: fileutio aut objurgatione cupiditås iciendi nun*quam eftiupprimenda.

' §. XVLv . .. .

Taedium fåcile fuboritur tironibus, ii difciplinaeau*praepoitere tradantur, aut aetati minus convenientia in"cuicentur, Hiice incommodis ocurrere fatagit D:nus E+Eklund, ordinem inter difciplinas addifcendas deducen"do ex mutuo harum nexu, iucceffivo facultatum meli¬tis humanae uiu& mediorumacfinium iubordinatione(aXlisdem etjam ex fontibus eruit ac dilucide oftendit,qnaenam diiciplinae omnibus, citra reipedum ad pecu-liare quoddam vitae genus, iint coguitu neceiTariar, quae-num iccus (b),

§. XVII.Ut perfectio corporis animati in eo confiilit* ut

membra ffingula fun&iones iuas rite expediant; ita adfiorem reipublicae conferunt Ci.ves, ii munia iibi de-mandata fideliter obeant. (Quodlibet Vero munus cer-tarum reruni notitianl requirere docetur in libro cita-to (c). Åt quoniam finguli ad quaelibet negotia pera-

B 5 gen-

(a) In Iibro, qui inicribitur Upfoftringslåra Cap. 4. §, 11,15. feqq..(b) Cap. 3. §§. 35.36.37·44·{c) Cap, 3. §§. 12 - - 30 «oll, cum Cap. 2*.

14 -«ΦΊ C ö ) §-Φϊ~genda aeque apti ndn itint, parentum eilliberos iili vi-tac generi deilmare, in quo Regi & Patriae felicifiime in-iervire queant, Aptitudo .non folum aeilimari debetlacultatibus animae <Srcorporisa fedetjam adjumentisex-ternis. Abfit vero omnino5 ut fperata otia, lauta fala¬ria, auro argentove diilin&a veilimenta offucias oculisulli fufFundant. Ratio habenda eil utilitatis publicae,qusemi-nime promovetur, ii juiio plures ad Civitatem dirigen-dam equis vclisque contendant: agricultura, mercaturametalkirgia & attificiis iusque deque habitis.

§. XVfll.Parentes pignora fuä Prarceptoribus doftis, induflriis

& virtutum iludioiis informanda committant: quorumvita ii minus ipiis probatur , coram difcipulis non funtredarguendi, ne contemtus pariatur. Ad ludos literariosablegatis Inipedores praeficiant, quibusrationem iludio-rum reddituri ad diligentiam incitentur, ne cum maleferiatisconfuefcant, qui tempus ^lea & compotationibusturpiter difperdunt.

§. XIX:Plura circa hoc ipfum argumentum moneripoilent;

at per circumcifas facultates longiusprovehi non datur.Invotis tantum habeo, ut Parentes", Tutores aliiquejuventuti educandae Praefecfti ofhcia jatn levi penicilloadumbrata rite exiequantur: fic ialuti & publica &pri-vatae laudabiliter infervient

Gloria ht Patri, Nato iit gloria, SanctoGloria Spiritui, TrIaoi iit gloria Sancto.

iTil ίΐη Van och Landsman.

T födas, åta, lefva, doGemeafamtår påverldfensoMed männfkjor och de {tum¬

ma djuren;Naturen dock en fkilnad ter ,Om man allenaft litet fer,På båda flag af creaturen.De flefte djuren födas framForfedde med bad' tand och ram,Hvarmed de vårja iig och föda ,De kunna åta, löpa, gå ,Faft far och mor ej koftat påSin fofters fkötfel fårdels möda.Men månnfKan fodes blott och barHar ej det ringfta til forfvar

Mot våld Och Kold , kan fg ej ikota_Ej iitta, gå ell' ftå ; hon vor'Et ufelt KraK , cm Fer och MerEj henne vårdfamt fkulle mota.Förnuftet och uptuktan å',Som fkilja folk från biftert få;Och detta bor Foråldrar veta,Som fina plantor vårda måft'Med högfia flit for fl ättjans fråft,For lafters qualm, och luftans heta.Med fagnad jag frånfkilder fpor,AtJ, min Vån, i pennan för,Hvad fig Foråldrar bör påminna.Bland många prof år det ock ettAf god upfoftran, flit och vettJag ynfitar hvad Er dygd bår vinna.

P* HEDBERG*

Dileftiiftmo Sodali.DoclriniE Daniel Dum Dat Documenta Decenter,Sat Scio? Sedulitas Splendida Serta Seret.

, Debuit, ScripfitP* FLODMARK.

-ir·.. ..i3m ' . ίΐι

»·?. ■ ■ ■ '■

: .3 - :.

. - i ;'■ i-i , - · · - " ·

•- : " ' r-L i t- . Ί .■

> *isifoÖ iv! ' ·' : ';£

f, .

.... ■ </' : ■ ■"

■2åjt'l'■!*>!·■ j!fi .. ;· iHO T« ii··"' V ' 'i;

.tiLiVt ·- ' i i i ·; ΜΪ: J V;

- ,G;:r lam ,'i ·■ i.i -iX''.:" ix-'--.- ■ ·· " .»· r&:>

...

C -

■

, .. .,..· f<q ■■■ \ .·"·_ i; '

·. ' ..· ::-i χ:,: :VÄÄaiÜ"

- Ä -

■. irf* r-x-

.ife&cS cmmGlaM.fw;.· "f ftlnvruac"! 3 "Cl ivrtl I ' . <T Ϊ'<!·Γ·

* "::Ί ;y " _ i. i I i ;. - . . .· > rf f I . . - ·' rf 3 V Ϊ. .·

- · .; ^ » :· - Λ · ■ ' r ' - " "i

.M kMQQJ^l ,1

imM

li

■V- ^

' χ· · ' Κ~>%

· -