Α. ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΆ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1914-1922 2. ΑΛΛΑ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ

Μπακάλης Κώστας : history-logotexnia.blogspot.com

Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλουςΠηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος

Παράλληλα με την άφιξη προσφύγων από την Τουρκία, πρόσφυγες ήλθαν το 1916 από την Ανατολική Μακεδονία, την οποία είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι ως σύμμαχοι των Γερμανών. Μετά τη λήξη των εχθροπραξιών το 1918, αυτοί επέστρεψαν στις εστίες τους και η «Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας» μερίμνησε για την επανεγκατάσταση τους.

1916 : Αν.Μακεδονία

«Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας»

Το Νοέμβριο του 1919 υπογράφηκε η συνθήκη του Νεϊγύ, που προέβλεπε την παραχώρηση της Δυτικής Θράκης από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα. Στη συνθήκη ήταν συνημμένο το «Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας». Με βάση αυτό, αναχώρησαν από την Ελλάδα περίπου 50.000 Βούλγαροι και από τη Βουλγαρία περίπου 30.000 Έλληνες (περίπου 20.000 ακόμη Έλληνες είχαν μεταναστεύσει πριν από την υπογραφή της συνθήκης).

1919 : συνθήκη Νεϊγύ και «Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως Ελλάδος και Βουλγαρίας»

Την περίοδο 1919-1921, λόγω της Ρωσικής Επανάστασης και της κατάληψης ρωσικών επαρχιών από τους Τούρκους, μεγάλο μέρος των Ελλήνων της Ρωσίας κατέφυγε στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και από εκεί διαπεραιώθηκε στην Ελλάδα. Τους Έλληνες ακολούθησαν Αρμένιοι και Ρώσοι.

1919-1921: Ρωσία

Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλουςΠηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος

Έλληνες πρόσφυγες ήλθαν επίσης κατά το διάστημα αυτό από τη Βόρειο Ήπειρο (κυρίως το 1914), τη Ρουμανία (το 1919 από περιοχές που αποτέλεσαν πεδίο πολεμικών συγκρούσεων), την υπό ιταλική κατοχή Νοτιοδυτική Μικρά Ασία (1919), το Αϊδίνιο και το εσωτερικό της Μικράς Ασίας (1919), καθώς και από τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα (κατά διαστήματα από το 1912 και εξής).

1914 :Β.Ήπειρος, 1919: Ρουμανία, ΝΔ.Μ. Ασία, Αϊδίνιο, εσωτερικό Μ. Ασίας, 1912 κε. : Δωδεκάνησα

Συνολικά, μέχρι και το 1920, είχαν καταφύγει στην Ελλάδα περίπου 800.000 πρόσφυγες. Αυτοί, είτε έφθασαν μόνοι τους, είτε μεταφέρθηκαν με φροντίδα και μέσα που διατέθηκαν για το σκοπό αυτό από το κράτος (ζώα, οχήματα, αμαξοστοιχίες, πλοία). Μεγάλος αριθμός προσφύγων συγκεντρώθηκε στην Αθήνα και τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη και γενικότερα τη Μακεδονία, και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος). Μικρότερος αριθμός κατευθύνθηκε στην Κρήτη (Ηράκλειο, Χανιά), το Βόλο, την Πάτρα, την Καλαμάτα και τα νησιά του Αργοσαρωνικού.

συνολικός αριθμός

μέσα μεταφοράς

περιοχές εγκατάστασης

ΑΛΛΑ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ

έτος

προέλευση

Αιτία - Περιγραφή προσφυγικού ρεύματος

1 1916 ΑΝΑΤΟΛΙΚ

Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Παράλληλα με την άφιξη προσφύγων από την Τουρκία, πρόσφυγες ήλθαν το 1916 από την Ανατολική Μακεδονίατην οποία είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι ως σύμμαχοι των Γερμανών. Μετά τη λήξη των εχθροπραξιών το 1918, αυτοί επέστρεψαν στις εστίες τους και η «Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας» μερίμνησε για την επανεγκατάσταση τους.

2 1919

ΕΛΛΑΔΑΒΟΥΛΓΑΡΙΑΑΜΟΙΒΑΙΑΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

Το Νοέμβριο του 1919 υπογράφηκε η συνθήκη του Νεϊγύ, που προέβλεπε την παραχώρηση της Δυτικής Θράκης από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα. Στη συνθήκη ήταν συνημμένο το «Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας». Με βάση αυτό, αναχώρησαν από την Ελλάδα περίπου 50.000 Βούλγαροι και από τη Βουλγαρία περίπου 30.000 Έλληνες (περίπου 20.000 ακόμη Έλληνες είχαν μεταναστεύσει πριν από την υπογραφή της συνθήκης).

3 1919-1921

ΡΩΣΙΑ Την περίοδο 1919-1921, λόγω της Ρωσικής Επανάστασης και της κατάληψης ρωσικών επαρχιών από τους Τούρκους, μεγάλο μέρος των Ελλήνων της Ρωσίας κατέφυγε στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και από εκεί διαπεραιώθηκε στην Ελλάδα. Τους Έλληνες ακολούθησαν Αρμένιοι και Ρώσοι.

έτος

προέλευση

Αιτία - Περιγραφή προσφυγικού ρεύματος

4 1914

ΒΟΡΕΙΟ ΗΠΕΙΡΟ

Έλληνες πρόσφυγες ήλθαν επίσης κατά το διάστημα αυτό από τη Βόρειο Ήπειρο (κυρίως το 1914 – μετά την ίδρυση αλβανικού κράτους).

5 1919

ΡΟΥΜΑΝΙΑ Από τη Ρουμανία (το 1919 από περιοχές που αποτέλεσαν πεδίο πολεμικών συγκρούσεων).

6 1919

Ν.Δ. Μ.ΑΣΙΑ

Από την υπό ιταλική κατοχή Νοτιοδυτική Μικρά Ασία (1919),

7 1919

ΑΪΔΙΝΙΟΕΣΩΤΕΡΙΚΟΜ.ΑΣΙΑΣ

Από το Αϊδίνιο και το εσωτερικό της Μικράς Ασίας (1919),

8 1912 κ. εξής

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

καθώς και από τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα (κατά διαστήματα από το 1912 και εξής).

1919

Συνθήκη του Νεϊγύ

Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος

Εκβολές του Αξιού στον κόλπο της Θεσσαλονίκης γύρω στο 1919.Μια ελαφριά ομίχλη ταξιδεύει αργά πάνω από τη λασπωμένη γη που απλώνεταιγυμνή σαν στέπα ως τον ορίζοντα. Πιο πέρα ένα πλατύ ποτάμι κυλάει τα ήσυχα νερά του.Από μακριά, 6γαίνοντας από την ομίχλη, μια μεγάλη ανθρώπινη ομάδα εμφανίζεται.Άντρες, γυναίκες, παιδιά. Προχωρούν αργά στη λάσπη που άφησε κάποια πρόσφατη βροχή, με μπόγους και βαλίτσες στα χέρια. Τα ρούχα τους φθαρμένα και συχνά σκισμένα μαρτυρούν ωστόσο μια παλιά αρχοντιά. Ένας άνεμος που έρχεται από πέρα σαρώνει το τοπίο.Φτάνοντας κοντά στο ποτάμι η ανθρώπινη ομάδα σταματά από μια φωνή.- Έι !Ένας από τους ψαράδες που ψαρεύουν στο ποτάμι με μια μικρή βάρκα έχειπαρατήσει το δίχτυ και τους κοιτάει με περιέργεια.Η φωνή του ψαρά πάλι. - Από πού έρχεστε; Ποιοι είστε;Ο άντρας που μοιάζει να ηγείται της ομάδας. ένας άντρας στα σαράντα, βγαίνειμπροστά και απαντά βραχνιασμένα.- Έλληνες είμαστε ... Πρόσφυγες απ' την Οντέσσα ... Τα καράβια μας βγάλανε στη Σαλονίκη.

► "Το Λιβάδι που Δακρύζει" είναι η πρώτη ταινία της "Τριλογίας" του

Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Συνολικός αριθμός

• Συνολικά, μέχρι και το 1920,

• είχαν καταφύγει στην Ελλάδα περίπου

800.000 πρόσφυγες.

Μέσα μεταφοράς

•Αυτοί, είτε έφθασαν μόνοι τους, είτε μεταφέρθηκαν με φροντίδα και μέσα που διατέθηκαν για το σκοπό αυτό από το κράτος (ζώα, οχήματα, αμαξοστοιχίες, πλοία).

Περιοχές εγκατάστασης

•Μεγάλος αριθμός προσφύγων συγκεντρώθηκε στην Αθήνα και τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη και γενικότερα τη Μακεδονία, και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος). •Μικρότερος αριθμός κατευθύνθηκε στην Κρήτη (Ηράκλειο, Χανιά), το Βόλο, την Πάτρα, την Καλαμάτα και τα νησιά του Αργοσαρωνικού.

ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ Κ.Ε.Ε.

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως Ελλάδος και Βουλγαρίας (Νοε. 1919) Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Αν. Μακεδονίας (1918)

ΠΙΝΑΚΑΣ : ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΠΟΥ ΗΡΘΑΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟ 1912 ΩΣ ΤΟ 1920 Ο ακόλουθος πίνακας δείχνει τον αριθμό των προσφύγων που ήρθαν στην Ελλάδα στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, του Μεγάλου Πολέμου και στην περίοδο που ακολούθησε την Ανακωχή του Μούδρου:

Αν και είναι αλήθεια ότι ένα μεγάλο μέρος των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία επέστρεψαν στα σπίτια τους μετά την Ανακωχή του Μούδρου, αυτοί από τις άλλες περιοχές έμειναν στην πλειονότητά τους στην Ελλάδα, και ο παρακάτω πίνακας πρέπει να ληφθεί υπόψη σε οποιαδήποτε εκτίμηση του καθήκοντος και της ικανότητας της Ελλάδας να αντιμετωπίσει το προσφυγικό πρόβλημα. Οι πρόσφυγες που συνέρρευσαν στην Ελλάδα στη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου απομυζούσαν ένα μεγάλο μέρος των οικονομικών πόρων της ελληνικής κυβέρνησης. Η φυγή αυτών των προσφύγων στην Ελλάδα οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην είσοδο της Ελλάδας στο Μεγάλο Πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Edward Hale Bierstadt, H Μεγάλη Προδοσία, εκδ. «Νέα Σύνορα» - Α. Α. Λιβάνη, Αθήνα 1997, σ. 316

Oι πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα μεταβάλλουν το γεωγραφικό πλαίσιο ολόκληρης της βαλκανικής χερσονήσου και διαμορφώνουν νέα δεδομένα που επηρεάζουν με άμεσο ή έμμεσο τρόπο τη ζωή των κατοίκων της.Oι πολεμικές συγκρούσεις προκάλεσαν προσφυγικά κύματα, εκτοπίσεις, εγκαταστάσεις και επανεγκαταστάσεις των πληθυσμών και έθεσαν σε κίνηση μεγάλα πληθυσμιακά σύνολα. Στην περίοδο που ακολούθησε τους Βαλκανικούς Πολέμους και βέβαια στη διάρκεια του A' Παγκόσμιου Πολέμου οι συγκρούσεις και η έντονη εχθρότητα μεταξύ των βαλκανικών κρατών δεν καθιστούσαν εύκολη την παραμονή αλλοεθνών πληθυσμών στο εσωτερικό τους. Aνάλογα με τις υποχωρήσεις ή τις προελάσεις στρατευμάτων μετακινούνταν μεγάλες ομάδες ανθρώπων. Παράλληλα, οι βαλκανικές κυβερνήσεις εκμεταλλεύονταν την παρουσία ξένων πληθυσμών στην εθνική τους επικράτεια, για να εκβιάσουν τους αντιπάλους τους.Aυτές οι συνθήκες οδήγησαν στην είσοδο μεγάλου αριθμού ελλήνων προσφύγων στα όρια του ελληνικού κράτους από διάφορες βαλκανικές χώρες. Oι πρόσφυγες αυτοί προέρχονταν από τη Bουλγαρία, τη δυτική Θράκη που τότε ήταν υπό το βουλγαρικό έλεγχο και από περιοχές της Mακεδονίας που βρίσκονταν εκτός ελληνικών συνόρων. Eπίσης, προέρχονταν από τη Mικρά Aσία και την ανατολική Θράκη, όπου οι Nεότουρκοι είχαν ξεκινήσει τη συστηματική καταδίωξη του ελληνικού στοιχείου με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να έρθουν στην Eλλάδα, ενώ άλλοι να εκτοπιστούν στο εσωτερικό της Mικράς Aσίας.Η προσάρτηση μεγαλύτερου τμήματος της Μακεδονίας στον ιστό του ελληνικού κράτους πέρα από τις ουσιαστικές οικονομικές και πολιτικές της επιπτώσεις σήμανε και την ένταξη νέων ακτημόνων καλλιεργητών συχνά διαφοροποιημένης εθνοπολιτισμικής προέλευσης στο παραγωγικό δυναμικό της χώρας. Έτσι, στα χρόνια της δεκαετίας του 1910, ένας μεγάλος αριθμός βουλγάρων και τούρκων μουσουλμάνων που κατοικούσε στις Νέες Χώρες αναχώρησε για τη Bουλγαρία και την Tουρκία.

Επίσης, πρέπει να προστεθεί το γεγονός ότι στη διάρκεια του A' Παγκόσμιου Πολέμου ένα μέρος της Mακεδονίας είχε καταστεί πεδίο μαχών, κάτι που συνέτεινε ακόμη περισσότερο στη μετακίνηση των πληθυσμών. Aκόμη, το 1919 έφτασαν στην Ελλάδα πρόσφυγες από το σοβιετικό Πόντο, σε οργανωμένη αποστολή που ανέλαβε το ελληνικό κράτος για τη διάσωσή τους και τη μεταφορά τους στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στα εδάφη της Μακεδονίας.Προς τα τέλη του 1914 οι πρόσφυγες στη Mακεδονία έφτασαν τις 150.000, ενώ δεν έχει προσδιοριστεί ο αριθμός τους στη νότια Eλλάδα. O συνολικός αριθμός των προσφύγων που ζήτησαν τη βοήθεια των υπηρεσιών περίθαλψης έφτασε εκείνη την περίοδο τις 117.484. Έγιναν κάποιες προσπάθειες να τους παρασχεθεί περίθαλψη, πράγμα που δεν ήταν εύκολο υπό τις συνθήκες που επικρατούσαν. Στον τομέα της κατοικίας τα αποτελέσματα δεν ήταν αξιόλογα λόγω της έλλειψης υλικών και πόρων. Eπιχειρήθηκε η αγροτική εγκατάστασή τους κυρίως σε δημόσιες γαίες, γιατί οι τσιφλικάδες σε γενικές γραμμές δεν τους δέχονταν ως μισθωτούς εργάτες γης. Eξίσου δύσκολη στάθηκε η απορρόφησή τους ως βιομηχανικών εργατών στις πόλεις. Ως το 1915 τα συνολικά έξοδα του κράτους για την αποκατάσταση των προσφύγων έφτασαν στις 15.817.640 δραχμές. H αδυναμία ουσιαστικής στήριξής τους ήταν ένας από τους παράγοντες που συνέτειναν στην απόφαση για την αγροτική μεταρρύθμιση του 1917.Mετά το τέλος του A' Παγκόσμιου Πολέμου ένα μεγάλο μέρος των ελλήνων προσφύγων αυτής της περιόδου επέστρεψαν στις περιοχές προέλευσής τους. Όσοι προέρχονταν από τη δυτική Θράκη εγκαταστάθηκαν μόνιμα στις εστίες τους, ενώ ξαναγύρισε στις περιοχές του μεγάλο μέρος των Μικρασιατών και των κατοίκων της ανατολικής Θράκης στη διάρκεια της ελληνικής κατοχής, για λίγα βέβαια χρόνια, ως την Καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή των πληθυσμών.http://www.ime.gr/chronos/13/gr/society/facts/02.html

Να αξιολογήσετε το έργο της Υπηρεσίας Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες από την ιστοσελίδα του δήμου Δοξάτου.

Η περιοχή της Δράμας κατελήφθη από τους Βουλγάρους τον Οκτώβριο του 1912, κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, αλλά ελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό την 1η Ιουλίου 1913, κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου. Κατά την αποχώρησή τους από την περιοχή της Δράμας οι Βούλγαροι κατέστρεψαν την κωμόπολη του Δοξάτου. Στις 26 Ιουνίου 1913 οι Βούλγαροι εγκατέλειψαν το Δοξάτο και σχηματίστηκε ελληνική ομάδα πολιτοφυλακής που απέκρουσε επίθεση των Βουλγάρων στις 28 Ιουνίου. Μετά την απελευθέρωση της Καβάλας η οπισθοφυλακή των Βουλγάρων που υποχωρούσαν προς τη Δράμα μέσω του Δοξάτου δέχτηκε πυρά από Έλληνες στρατιώτες χωρίς να υπάρξουν θύματα. Με αφορμή αυτό το γεγονός οι Βούλγαροι αποφάσισαν να στραφούν κατά του Δοξάτου. Η επίθεση του βουλγαρικού στρατού (με πεζικό, ιππικό και 4 πυροβόλα) άρχισε στις 7 το πρωί της Κυριακής της 30ής Ιουνίου. Οι κάτοικοι του Δοξάτου που βρίσκονταν στο ναό του Αγίου Αθανασίου έτρεξαν να κρυφτούν στα σπίτια τους. Οι Βούλγαροι στρατιώτες, μαζί με 30 περίπου Τούρκους της κωμόπολης, λόγχιζαν αδιάκριτα άνδρες, γυναίκες και παιδιά, εισέβαλαν στα σπίτια, τα λαφυραγωγούσαν και τα πυρπολούσαν –συνολικά δολοφόνησαν 650 άνδρες, γυναίκες και παιδιά και πυρπόλησαν 240 σπίτια και 80 καταστήματα.Επειδή με την καταστροφή του Δοξάτου ισοπεδώθηκε σχεδόν το σύνολο του οικισμού, το Δοξάτο εντάχθηκε στην ομάδα πόλεων και χωριών της Ανατολικής Μακεδονίας όπου προγραμματίστηκε η οργανωμένη ανοικοδόμηση (ήδη από το 1919 η Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως είχε στείλει στη Δράμα 30 εμπειροτέχνες τοπογράφους και μηχανικούς). Το σχέδιο ρυμοτομίας του Δοξάτου –ορθογώνιος κάνναβος με κάποιες αποκλίσεις από την απόλυτη κανονικότητα– του 1923 αγνόησε τον παλαιότερο ιστορικό πολεοδομικό ιστό του Δοξάτου, με αποτέλεσμα τη ριζική αλλαγή της παραδοσιακής κλίμακας και της μορφολογίας του οικισμού του 19ου αιώνα.http://istoriakatblog.blogspot.gr/2010/10/2_4199.html

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ1. Να αναφερθείτε στα

προσφυγικά ρεύματα της περιόδου 1912-1920, εκτός από το διωγμό του 1914.

2. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των όρων : Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας, Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως Ελλάδος και Βουλγαρίας

3. Σε ποιες περιοχές εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Ελλάδα έως το 1920;

Ελληνίδα πρόσφυγας κρατώντας στην αγκαλιά της το παιδί της, το οποίο πιθανόν να έχει σπάσει το πόδι του (Lindi Tristi )

Σ’ αυτήν εδώ λοιπόν τη μικρή κοσμογωνιάφτιάξαμε όνειρο μικρό φονιάπου μπορεί και να σκοτώσει πρώτα εμάςούτε να φοβάσαι μα ούτε και να γελάς.Όλοι οι άλλοι οι παγκόσμιοι ανάγκη δεν έχουναν βγει στην πιάτσα η μόδα πίσω της τρέχουννα της ψωνίσουν νυφικό να της τάξουνε γάμοκαι ν’ αφήσουν την ψυχή τους στα πόδια της χάμω.Όμως εμάς η φωτιά κι η προσφυγιά μαςείναι γκόμενες πιστές στην αγκαλιά μαςπου ποτέ τους δε θα φύγουν μέσα απ’ την ψυχή μαςκι αν θα χαθούμε νωρίς θα `ρθουν μαζί μας.Φτάνει που ζήσαμε παρέα χωρίς ζωή κανείς να κλέψεικι ούτε απλώσαμε χέρι σε ό,τι είχαμε ζηλέψειφτιάξαμε μόνοι στη λάσπη το όνειρό μαςτο ίδιο μισούμε μετά το λυτρωμό μας.Το ίδιο ψέμα φτύνουμε απ’ το στόμακι αν φοβάστε δεν είναι αργά ακόμαο ήλιος θα σας φέρει τα πιο κακά μαντάτασε τούτη τη γωνιά θα `μαστε πρόσφυγες για πάντα.Κι άντε να δώ κουράγιο που θα βρειτεστους αφέντες σαν ξανά υποκλιθείτεγια να κρεμάσουν το όνειρό μας όμως δε φτάνουν τα σκοινιάμέχρι εδώ στου κόσμου τη γωνιά.

Στίχοι:   Active MemberΜουσική: B.D Foxmoοr1.Έλλη Πασπαλά & Active Member