Στρατηγικές κατευθύνσεις για ανταγωνιστικές τουριστικές επενδύσεις

στην Ελλάδα

Βασίλειος ΠατσουράτηςΟικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Γεώργιος ΑναστασόπουλοςΠανεπιστήμιο Πατρών

• Η Θέση του Ελληνικού Τουρισμού στην Ελληνική Οικονομία και στη Διεθνή Σκηνή

• Πώς Φτάσαμε Εδώ• Κόστος και Όφελος• Αναδυόμενες Προκλήσεις• Σχεδιασμός Νέας Στρατηγικής• Προσανατολισμός Επενδύσεων• Ρόλοι και Υπευθυνότητες

ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

Η Θέση του Ελληνικού Τουρισμού στην Ελληνική Οικονομία Και Διεθνή Σκηνή

Συμβολή του Τουρισμού στο ΑΕΠ (% στο συνολικό ΑΕΠ)

15,1%

14,5%

16,2%16,3%

15,5%

14,6%

14,0%

14,6%14,7%

13,5%13,9%

10%

11%

12%

13%

14%

15%

16%

17%

1996 1997 1998 1999 2000E 2001E 2002E 2003E 2004E 2005E 2006E

Πηγή: WTTC

Συμβολή στην Απασχόληση (% συνολικής απασχόλησης)

15,9%17,3%

17,5%17,0%

16,0%

15,6%16,4%

16,4%15,1% 15,4%15,1%

5%

10%

15%

20%

25%

Η Θέση Του Ελληνικού Τουρισμού στην Ελληνική Οικονομία Και Διεθνή Σκηνή

Πηγή: WTTC

1950

1960

1970

1980

1990

2000

Παγκ

όσ

μια

Ευρώ

πη

Ελλ

άδα

1098%

303%

228%

68%

48%

200%133%

61%50%

42%

174%139%

73%60%

52%

0%

200%

400%

600%

800%

1000%

1200%

Παγκόσμια

Ευρώπη

Ελλάδα

Πηγές: WTO (2003), ΕΣΥΕ/ΕΟΤ (2003)

Η Θέση Του Ελληνικού Τουρισμού στην Ελληνική Οικονομία Και Διεθνή Σκηνή

Ποσοστιαία Αύξηση Αφίξεων, ανά δεκαετία 1950-2000

Competitiveness Monitor

Κατάταξη (σε 212 χώρες)

Τιμές 93Υποδομές 76Περιβάλλον 75

Κοινωνικό Περιβάλλον 35

Τεχνολογία 25

Ανθρώπινο Δυναμικό 69

Βαθμός Διεθνοποίησης 33Πηγή: Competitiveness Monitor, WTTC

Η Θέση Του Ελληνικού Τουρισμού στην Ελληνική Οικονομία Και Διεθνή Σκηνή

Πώς Φτάσαμε (κλαδικά)

• Προϊόν• Διαφοροποίηση• Αγορές• Διεθνές marketing• Οργάνωση προϊόντος:

– οι υποδομές παραμένουν ανεπαρκείς και ποιοτικά χαμηλές

– υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης των ειδικών υποδομών

– Η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου παραμένει χαμηλή

– Επιχειρηματικός δυϊσμός – Περιορισμένη ανάπτυξη διεθνούς επιχειρηματικής

δραστηριότητας

Πώς φτάσαμε (μακρο)

• Γραφειοκρατία – πνίγει την επιχειρηματικότητα – αποθαρρύνει επενδύσεις– Περιορίζει αφίξεις (Visa διατυπώσεις)

• Χωροταξικό– Ζώνες και χρήσεις γης

• Τουρισμός και ΟΤΑ• Φορολογικό• Αγορά εργασίας• Απουσία διαχείρισης κρίσεων

Πώς φτάσαμε (ανταγωνιστές)• Όξυνση του ανταγωνισμού

– Διαφοροποίηση προϊόντων ανταγωνιστών– Δυναμική εμφάνιση νέων ανταγωνιστών

• Αλλαγή της φύσης του ανταγωνισμού– Νέες τεχνολογίες– Ρόλος των ξένων επενδύσεων

• στις μεταφορές• Περιορισμένος στον κλάδο ξενοδοχείων και

εστίασης

Πίνακας 1Εξέλιξη της Τομεακής Κατανομής των Ξένων Άμεσων Επενδύσεων

Τομείς% στο συνολικό

παγκόσμιο απόθεμα % μερίδιο των

αναπτυσσόμενων χωρών στο παγκόσμιο

(αποθέματα) 1990 2002 1990 2002

Χρηματοδότηση 40 29 24 23

Εμπόριο 25 18 10 23

Επιχειρηματικές δρασ 13 26 7 39

Μεταφορές, logistics, επικοινωνίες

3 11 43 29

Ξενοδοχεία και εστίαση

3 2 13 29

Σύνολο 100 100 17 28

Πηγή: UNCTAD

Πολιτικές που ασκήθηκαν

• 1η γενιά: 1960-80 • Στόχος: προσέλκυση μαζικού τουρισμού• Χαρακτηριστικά:

- η μεγαλύτερη ανάπτυξη

- πρωταγωνιστές: δημόσιος και ιδιωτικός τομέας

- χρηματοδότηση: άφθονη, χωρίς κριτήρια βιωσιμότητας - ποιότητας

Έλλειψη Οράματος και μακροχρόνιων στόχων

Πολιτικές που ασκήθηκαν

2η γενιά: 1980-90 Στόχος: σύνδεση του τουρισμού με οικονομία,

κοινωνία, περιβάλλονΧαρακτηριστικά:- ανάπτυξη με χαμηλότερους ρυθμούς- επενδυτικά κίνητρα (αναπτυξιακός νόμος – ΜΟΠ)- Έλλειψη κριτηρίου βιωσιμότητας – ποιότητας- μικρού μεγέθους ξενοδοχειακές μονάδες - βοηθητικά καταλύματα

Πολιτικές που ασκήθηκαν

3η γενιά: 1990-2005

Στόχος: βελτίωση της ανταγωνιστικότητας

Χαρακτηριστικά:

- μείωση ρυθμού ανάπτυξης

- ανακαινίσεις – εκσυγχρονισμός

- αναπτυξιακός Νόμος - ΚΠΣ

Α. ΦΘΙΝΟΥΣΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ– Μείωση διεθνών μεριδίων – αφίξεων,

εσόδων– Συνεχίζουμε να προσελκύουμε μαζικό

τουρισμό– Αδυναμία καταπολέμησης της εποχικότητας– Μη προσέλευση ξένων επενδύσεων– Αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς – ζήτησης– Ανάσχεση οικονομικής ανάπτυξης

Το κόστος αυτής της πορείας

Το κόστος αυτής της πορείαςΒ. ΔΙΑΡΡΟΕΣ (από τη μη ολοκλήρωση)Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (καταναλωτικές και

επενδυτικές)Διασύνδεση με άλλους τομείς (links)Γ. ΤΙ ΧΑΣΑΜΕ (2002-4)σε ρυθμό ανάπτυξης: 5,5% του ΑΕΠσε απασχόληση: 65.280 θέσεις εργασίαςστο ισοζύγιο πληρωμών: 18% του ελλείμματοςστην ανάπτυξη άλλων κλάδων της ελληνικής οικονομίαςστις αμοιβές - ημερομίσθιαστην κερδοφορία

Αναδυόμενες προκλήσεις• γεω-πολιτικο-οικονομικό περιβάλλον

• Νέες ανάγκες αγορών – νέα καταναλωτικά πρότυπα

• Νέα επιχειρηματικά μοντέλα

• Επιδράσεις παγκοσμιοποίησης– Σημαντική αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση στη λήψη

αποφάσεων– Νέες τεχνολογίες– Ανάπτυξη και ανακατατάξεις αερομεταφορών– Ανταγωνισμός στην προσέλκυση εξειδικευμένου και έμπειρου

ανθρώπινου δυναμικού

• Διεθνής ζήτηση: – experience

– lifestyles

ταξίδια

χρόνος

απόσταση

επισκέψεις

Καλοκαιρινές διακοπές

shopping

Επαγγελματικά ταξίδια

Δεύτερη κατοικία

Κατανόηση των αλλαγών...

weekends

αναψυχή υγεία

Κύριο μήνυμαΗ διεθνής ζήτηση για τουρισμό και ταξίδια θα

αναπτύσσεται τα επόμενα χρόνια:– διπλασιασμός της διεθνούς ζήτησης

– ποιοτική διαφοροποίηση

συνιστώντας πηγή ανάπτυξης για τη χώρα μας στο βαθμό που: – θα καταφέρει να βελτιώσει το ήδη παρεχόμενο προϊόν

– να αναπτύξει νέες δραστηριότητες και υπηρεσίες, που ανταποκρίνονται στα νέα lifestyles, πέρα από τις κλασικές αλλά συνδεόμενες με αυτές (π.χ. τουρισμός υγείας)

Ανάγκη Χάραξης Νέας Στρατηγικής

• Χάραξη ενός μακροχρόνιου προγράμματος για υποδομές

• Δέσμευση υλοποίησης αυτού από όλους

Προϋποθέσεις επιτυχίας

Όραμα

«βελτίωση της ελκυστικότητας της χώρας ως τουριστικού προορισμού με κεντρικό άξονα την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής»

Core Concept: Άξιος ΒίοςΓια ποιόν;

– ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ (target groups) ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ

– ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΟΝΙΜΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ

Core Concept: Άξιος ΒίοςΩς προς τι;

– ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ως προς τα διεθνή LIFESTYLES (Ελληνικός τρόπος).

– ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας (κοινωνικά και περιβαλλοντικά).

– ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ που απορρέουν από τη θέση της χώρας, την ιστορία της, το περιβάλλον της, την αυθεντικότητα των ανθρώπων της, το προσδόκιμο ζωής, τη μεσογειακή κουζίνα.

Στρατηγικές Επιλογές (πως;)

• Αγορές • Προϊόντα πέραν του παραθεριστικού.• Επιχειρηματικότητα:

– Οι παίκτες

• Διεθνής επιχειρηματικότητα: – Διεθνείς άμεσες επενδύσεις ή επάρκεια εγχώριων πόρων;– Κάθετη ή οριζόντια επένδυση; – Σε κύριες ή συμπληρωματικές δραστηριότητες;– Ξένη άμεση επένδυση ή στρατηγική συνεργασία;– Συνεργασία στην προώθηση ή με τους operators;

Στρατηγικές Επιλογές (πως;)

• Επιχορήγηση vs γενικές/ειδικές υποδομές;• Βελτίωση μέσου ποιοτικού όρου με ενίσχυση

όλων ή επιλογή νικητών;• Μεγιστοποίηση της απασχόλησης μέσω των

επενδύσεων

Κεντρικές κατευθύνσεις

• Καλύτερη αξιοποίηση της υπάρχουσας παραγωγικής δυναμικότητας

• προσανατολισμός της επιχειρηματικότητας σε συγκεκριμένες δραστηριότητες (ενδεικτικά):– Τουρισμός πόλεων– Συνεδριακός τουρισμός– Θαλάσσιος τουρισμός – Αθλητικός τουρισμός– Ιαματικός τουρισμός

Μέσα (χρηματοδότηση)

• Δ ΚΠΣ– Καλύτερη αξιοποίηση– Αναπροσανατολισμός με έμφαση στις δομές στήριξης

• Νέος Αναπτυξιακός Νόμος• Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ)

– 1990-2006: μόνο το 1,6% του προγράμματος πήγε στον τουρισμό

– Αύξηση και σταθεροποίηση των δαπανών για τουρισμό στο 5% του ΠΔΕ

• Αύξηση των επιχορηγήσεων προς τον ΕΟΤ– 1990-2006: μόλις το 1% του συνόλου των επιχορηγήσεων πήγε

στον ΕΟΤ

Μέσα (χρηματοδότηση)

• ΣΔΙΤ– Συνεδριακά κέντρα, υπόγειοι χώροι στάθμευσης οχημάτων, κέντρα

θαλασσοθεραπείας, αθλητικές εγκαταστάσεις– κατασκευή και εκμετάλλευση μαρινών, καταφυγίων σκαφών αναψυχής– Οικιστική ανάπτυξη, ιδίως δευτερεύουσας κατοικίας, σε μεγάλες

εκτάσεις με ανάπτυξη ψυχαγωγικών και αθλητικών εγκαταστάσεων σε συνδυασμό με ξενοδοχειακές υποδομές

• Τραπεζική χρηματοδότηση– 1990-2005: δόθηκε το 3,7-6,2% του συνόλου της χρηματοδότησης

των επιχειρήσεων

• Ξένα Κεφάλαια (επενδύσεις, στρατηγικές συμμαχίες)

Συνολικός απολογισμός Αναπτυξιακών Νόμων

(1982-2005)Ύψος επενδύσεων 2.946 δις €

Ύψος επιχορηγήσεων και επιδοτήσεων

583 δις €

Νέες θέσεις εργασίας 60.000 θέσεις

Νέες κλίνες 458.000 κλίνες

Ειδικές Τουριστικές Υποδομές

Β’ ΚΠΣ Γ’ ΚΠΣ ΣΥΝΟΛΟ

Μαρίνες 4 - 4

Καταφύγια 8 2 10

Υδροθεραπευτήρια 3 1 4

Συνεδριακά κέντρα 13 11 24

Γήπεδα golf 2 2 4

Κέντρα θαλασσοθεραπείας 2 8 10

Δημόσια δαπάνη 140 εκατ. € 320 εκατ. € 460 εκατ. €

Ρόλοι και υπευθυνότητες:δημόσιος τομέας

• Περιστολή της γραφειοκρατίας:• Προσδιορισμός ζωνών και χρήσεων γης• Αποτελεσματική και δίκαιη φορολογική διοίκηση• Eκπαίδευση και επιμόρφωση.• Αποτελεσματικό marketing• Κοινωνία της πληροφορίας • Προστασία καταναλωτή• Tοπική αυτοδιοίκηση

Ρόλοι και υπευθυνότητες:ιδιωτικός τομέας

• Εισαγωγή τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών

• Ανάπτυξη προϊόντων και καινοτομίας• Marketing και προώθηση προϊόντος• Εκπαίδευση και επιμόρφωση προσωπικού• Υιοθέτηση διεθνών πρακτικών κοινωνικής ευθύνης• Safety and security