1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Σχεδιασµός και ∆ιδασκαλία της ενότητας «χηµική ισορροπία» Σχέδιο µαθήµατος

Τάξη Β΄ Λυκείου θετική κατεύθυνση

∆ιδακτική ενότητα Χηµική ισορροπία

Μάθηµα

Παράγοντες που επηρεάζουν τη θέση της χηµικής ισορροπίας

– Αρχή Le Chatelier Στόχοι Στο τέλος του µαθήµατος θα πρέπει να µπορείτε :

1. Να αναφέρετε τους παράγοντες που επηρεάζουν τη θέση της

χηµικής ισορροπίας.

2. Να διατυπώνετε την αρχή Le Chatelier.

3. Να προβλέπετε θεωρητικά προς ποια κατεύθυνση µετατοπίζεται

η θέση µιας ισορροπίας ( χηµικής ή φυσικής ) µε βάση την αρχή

Le Chatelier.

4. Να ερµηνεύετε διάφορα φαινόµενα της καθηµερινής ζωής καθώς

και φαινόµενα που σχετίζονται µε τον άνθρωπο και το

περιβάλλον.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Πορεία µαθήµατος

Έλεγχος προαπαιτούµενων γνώσεων και ανάκλησή τους.

( συγκέντρωση διαλύµατος , ενδόθερµες – εξώθερµες αντιδράσεις ,

ενθαλπία αντίδρασης , καταστατική εξίσωση αερίων , µερικές

πιέσεις αερίων , τάση ατµών , ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ – ∆ΥΝΑΜΙΚΗ

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ – ΚΛΕΙΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ).

Παρουσίαση – επεξεργασία νέου µαθήµατος

Παράγοντες που επηρεάζουν τη θέση της χηµικής ισορροπίας

1. Η συγκέντρωση των αντιδρώντων ή των προϊόντων

2. Η θερµοκρασία

3. Η πίεση

Αρχή Le Chatelier

Όταν µεταβάλλουµε ένα από τους παράγοντες της ισορροπίας

(συγκέντρωση , θερµοκρασία , πίεση) η θέση ισορροπίας

µετατοπίζεται προς εκείνη την κατεύθυνση που τείνει να αναιρέσει

την µεταβολή που επιφέραµε.

Τάση ατµών – δυναµική ισορροπία – Χηµική ισορροπία

Ταχύτητα εξάτµισης = ταχύτητα υγροποίησης.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Παρά γ ο ν τ ε ς που επηρ ε ά ζ ο υ ν τ η θ έ σ η τ η ς χ ηµ ι κ ή ς

ι σ ο ρ ρ οπ ί α ς

1. Η συγκέντρωση των αντιδρώντων ή των προϊόντων 2 . Η θ ε ρµοκρασ ί α 3 . Η π ί εση

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Αρ χ ή L e C h a t e l i e r

Όταν µεταβάλλουµε ένα από τους παράγοντες της

ισορροπίας (συγκέντρωση , θερµοκρασ ία , πίεση ) η

θέση ισορροπίας µετατοπ ίζετα ι προς εκε ίνη την

κατεύθυνση που τε ίνε ι να ανα ιρέσε ι την µεταβολή

που επ ιφέραµε .

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΥ ΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ

• Υ∆ΑΤ Ι ΚΟ ∆ Ι ΑΛΥΜΑ ∆Ε Ι Κ ΤΗ

∆H + OH2 →← −∆ + +OH3

ΦΑΙΝΟΛΟΦΘΑΛΕΪΝΗ Ζ

ΑΧΡΩΜΟ

•

ΒΑΣΙΚ

Όργανα – συσκευές

δοκιµαστικοί σωλήνες

σταγονόµετρα

1. Σε δοκιµαστικό σωλήν

σταγόνες δείκτη φαινολοφθ

2. προσθέτουµε µε σταγ

σηµειώνουµε το χρώµα του

3. Κατόπιν προσθέτουµε

το χρώµα του διαλύµατος.

4. Ερµηνεύουµε τις παρ

Chatelier.

5. Μπορούµε να επαναλ

άλλο δείκτη , πχ. Ηλιανθίνη

ΡΟ

Η ΜΟΡΦΗ

ΟΞΙΝΗ ΜΟΡΦΗpH<8

Αντιδραστήρια – υλικά

δείκτης ( ασθενές οξύ)

νερό

υδροχλωρικό οξύ HCl 1M

διάλυµα NaOH 1 M

α ρίχνουµε περίπου 3 ml νερού και 2-3

αλεïνης.

ονόµετρο 2-3 σταγόνες ΝαΟΗ 1Μ και

διαλύµατος.

3-4 σταγόνες HCl 1M και σηµειώνουµε

ατηρήσεις µας µε βάση την αρχή Le

άβουµε τη διαδικασία χρησιµοποιώντας

.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

• Ι Σ Ο Ρ ΡΟΠ Ι Α ∆ Ι Χ Ρ ΩΜ Ι Κ ΩΝ – Χ ΡΩΜ Ι Κ ΩΝ Ι Ο Ν Τ ΩΝ

−272OCr + −OH2 →← −2

42CrO + OH2

Ο

Ό

∆

1(

Α

2π

3µ

ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ

ργανα Αντιδ

οκιµαστικοί σωλήνες

. Σε δοκιµαστικό σωλήνα ρ

πορτοκαλί χρώµα). Προσθέτο

νακινούµε το σωλήνα.

. Προσθέτουµε στη συνέχε

αρατηρήσουµε αλλαγές.

. Καταγράφουµε τις µεταβο

εταβολές αυτές µε βάση την

ΚΙΤΡΙΝ

ραστήρια – υλικά

∆ιάλυµα διχρωµικού καλίου K2Cr2O7

∆ιάλυµα θειϊκού οξέος H2SO4

∆ιάλυµα υδροξειδίου νατρίου NaOH

ίχνουµε 2 ml διαλύµατος K2Cr2O7

υµε κατά σταγόνες δ/µα NaOH.

ια διάλυµα H2SO4 µέχρι να

λές χρωµάτων και εξηγούµε τις

αρχή Le Chatelier.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

• «ΧΗΜ Ι ΚΟΣ ΜΕΤΡΗΤΗΣ » Υ ΓΡΑΣ Ι Α Σ

– ΑΝ Ι ΧΝΕΥΣΗ Υ ΓΡΑΣ Ι Α Σ

)(6 22 sOHCoCl ⋅ →← )(2 sCoCl + )(6 2 gOH

ΡΟΖ ΧΡΩΜΑ ΜΠΛΕ ΧΡΩΜΑ

Βροχερός καιρός , ο αέρας έχει πολλή υγρασία ( υδρατµούς ).

[ ] ↑)(2 gOH ⎯⎯ ⎯← ..IX

Ξηρός καιρός , [ ] ↓)(2 gOH ⎯

ΡΟΖ ΧΡΩΜΑ

⎯⎯ →IX . ΜΠΛΕ ΧΡΩΜΑ

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΥ ΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ – ΕΤΕΡΟΓΕΝΗΣ

Ι Σ ΟΡΡΟΠ Ι Α

3 3( ) ( ) ( ) ( )AgNO aq NaCl aq AgCl s NaNO aq→+ +

( ) ( ) ( )AgCl s Ag aq Cl aq+ −⎯⎯→←⎯⎯ +

( ) ( )3 3 2( ) 2 ( ) aqAgCl s NH aq Ag NH Cl⎡ ⎤⎯⎯→←⎯⎯ ⎢ ⎥⎣ ⎦

+−+ +

Όργανα – συσκευές Αντιδραστήρια – υλικά

δοκιµαστικοί σωλήνες

διάλυµα AgNO3

διάλυµα NaCl

πυκνό διάλυµα ΝΗ3

διάλυµα HCl

1. Αναµειγνύουµε διάλυµα AgNO3 µε διάλυµα NaCl.

2. Στη συνέχεια προσθέτουµε πυκνό διάλυµα ΝΗ3

3. Τέλος προσθέτουµε διάλυµα NaCl ή διάλυµα HCl.

4. Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας και εξηγήστε µε βάση την

αρχή Le Chatelier.

5. Το αποτέλεσµα θα είναι το ίδιο αν χρησιµοποιήσουµε διάλυµα

NaCl ή διάλυµα HCl;

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

ΜΕΤΑΒΟΛΗ Σ Υ ΓΚΕΝ Τ ΡΩ ΣΗ Σ – ΘΕΡΜΟΚΡΑ Σ Ι Α Σ

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΥΜΠΛΟΚΩΝ ΙΟΝΤΩΝ

+262 )( OHCo + −Cl4 →← −2

4CoCl + OH26 , H∆ >0

ΜΠΛΕ ΧΡΩΜΑ

ΟΚ

µίγ

1. χλ

στο

2. µε

ιώΑν

στα

πρ

ΡΟΖ ΧΡΩΜΑ

ΤΑΕ∆ΡΙΚΟ ΤΕΤΡΑΕ∆ΡΙΚΟ

µα : , +262 )( OHCo −2

4CoCl : Ιώδες χρώµα

Όργανα –Συσκευές Αντιδραστήρια - Υλικά

∆οκιµαστικοί σωλήνες

Σταγονόµετρο

Λύχνος

Παγόλουτρο

∆ιάλυµα CoCl2 0,1 M

HCl(l) πυκνό

νερό

Σε δοκιµαστικό σωλήνα ρίχνουµε 3ml διαλύµατος CoCl2 0,1 M

ωριούχου κοβαλτίου , που έχει ρόδινο ( ροζ ) χρώµα και οφείλεται

σύµπλοκο ιόν +262 )( OHCo .

Προσθέτουµε 3 – 6 ml πυκνού HCl ( υδροχλωρικού οξέος ) ,

συνεχή ανακίνηση. Το διάλυµα που προκύπτει πρέπει να έχει

δες χρώµα , για να αντιστοιχεί σε µίγµα των συµπλόκων ιόντων.

το διάλυµα έχει γαλάζιο χρώµα , προσθέτουµε προσεκτικά

γόνες νερού , ενώ αν έχει ρόδινο χρώµα προσθέτουµε

οσεκτικά σταγόνες HCl , ώστε να αποκτήσει ιώδες χρώµα.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

3. Μοιράζουµε το ιώδες διάλυµα σε τρεις στεγνούς δοκιµαστικούς

σωλήνες και τους αριθµούµε.

1ο σωλήνας : σωλήνας αναφοράς για σύγκριση.

2ο σωλήνας : θερµαίνεται προσεκτικά σε λύχνο , αποφεύγοντας το

βρασµό.

3ο σωλήνας : τοποθετείται σε ποτήρι που περιέχει πάγο.

4. Καταγράφουµε τις παρατηρήσεις µας και τις ερµηνεύουµε µε

βάση την αρχή Le Chatelier.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Συµπαθητική – αόρατη µελάνη

+262 )( OHCo + −Cl4 →← −2

4CoCl + OH26 , H∆ >0

ΜΠΛΕ ΧΡΩΜΑ

Αρ

ιόν

κα

µπ

Στη

απ

Όρ

ΡΟΖ ΧΡΩΜΑ

αιό υδατικό διάλυµα COCl2 µε απαλό ροζ χρώµα , λόγω των

των , το αναµειγνύουµε µε διάλυµα NaCl (αλάτι)

ι µε ένα πινέλο γράφουµε σε ένα άσπρο χαρτόνι στο οποίο δεν

ορούµε να διαβάσουµε λόγω του απαλού-αχνού χρώµατος.

+262 )( OHCo

συνέχεια θερµαίνουµε χρησιµοποιώντας «πιστολάκι» οπότε

οκτά γαλάζιο χρώµα και έτσι διαβάζουµε τι γράφει το χαρτόνι.

γανα – συσκευές Αντιδραστήρια – Υλικά

Ποτήρι ζέσεως 200 ml

Γυάλινη ράβδος

Πινέλο

Άσπρο χαρτόνι

Ζυγό

Σπάτουλα

«Πιστολάκι»

υδροβολέα-ψεκαστήρα νερού

χλωριούχο κοβάλτιο

CoCl2·6H2O(s) 15 g

µαγειρικό αλάτι

NaCl 7,5 g

νερό

κόλλα(αραβικό κόµµι)

σε 15 ml ζεστού νερού , το

αφήνουµε 48h και διηθούµε.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

ΜΕΤΑΒΟΛΗ Π Ι Ε ΣΗ Σ

• ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ – ∆ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ )(2 gCO ΣΤΟ ΝΕΡΟ

)(32 aqCOH →← )(2 aqCO + )(2 lOH

)(2 aqCO →← )(2 gCO , H∆ > 0

Όταν ανοίγουµε ένα αναψυκτικό ελαττώνεται η πίεση ( γίνεται ίση µε

την ατµοσφαιρική ) και το CO2 διαφεύγει στην ατµόσφαιρα.

Το ίδιο συµβαίνει και όταν το αναψυκτικό ζεσταθεί.

Η µεταβολή πίεσης που οφείλεται σε µεταβολή του όγκου ,

επηρεάζει τη θέση της χηµικής ισορροπίας µόνο όταν :

στην ισορροπία συµµετέχουν αέριες ουσίες

κατά την αντίδραση παρατηρείται µεταβολή του αριθµού των

mol των αερίων.

)(2 2 gNO →← , )(42 gON H∆ < 0

ΑΧΡΩΜΟ Ε

θε

ελ

ΚΑΦ

Εξώθερµη αντίδραση → έκλυση θερµότητας αύξηση

ρµοκρασίας

→

Ενδόθερµη αντίδραση →απορρόφηση θερµότητας → άττωση θερµοκρασίας

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Ερ µ η ν ε ί α , µ ε β άση τ η ν α ρ χ ή L e C h a t e l i e r , φα ι ν ο µ έ νω ν που σχ ε τ ί ζ ο ν τ α ι µ ε τ ο ν ά ν θ ρωπο

κ α ι τ ο π ε ρ ι β ά λ λ ο ν

2 2 6 12 6 26 ( ) 6 ( ) 6 (CO g H O l C H O O g)φωτοσυνθεσηαναπνοη

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→+ +←⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ , ∆H>0

Φαινόµενο θερµοκηπίου

Οι καύσεις των απολιθωµένων καυσίµων ( πετρέλαιο , κάρβουνο )

αυξάνουν τη συγκέντρωση του CO2 στην ατµόσφαιρα το οποίο

απορροφά µέρος από τη θερµότητα που ανακλάται από την

επιφάνεια της γης προς το διάστηµα.

Έτσι η αύξηση της συγκέντρωσης του CO2 στην ατµόσφαιρα ,

αυξάνει τη µέση θερµοκρασία της επιφάνειας της Γης και αυτό θα

επιφέρει αλλαγές στις κλιµατολογικές συνθήκες του πλανήτη µας.

Όµως το CO2 απορροφάται και από την θάλασσα και συµµετέχει

στην καταβύθιση και αναδιάλυση του CaCO3 που αποτελεί βασικό

συστατικό του κελύφους πολλών θαλασσίων οργανισµών (

κοράλλια , οστρακοειδή ,στρείδια , µύδια κλπ) αλλά και

ασβεστολιθικών αποθέσεων και βράχων.

Οι ισορροπίες καταβύθισης και αναδιάλυσης του CaCO3 είναι :

)()()( 23

23 aqCOaqCasCaCO −+ +→

← ( 1 )

)(2)()( 3223 2 aqHCOOHaqCOaqCO −− →

←++ ( 2 )

[ ] ⎯⎯⎯ →⎯ΙΧ

⎥⎦⎤

⎢⎣⎡⎯⎯⎯ →⎯ ΙΧ ↓↑ − )1(.

)()2.(.)( 232 aqCOaqCO

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Άρα έχουµε αναδιάλυση του των ασβεστολιθικών

αποθέσεων και των κελυφών των θαλασσίων οργανισµών µε

σοβαρότατες συνέπειες για τα θαλάσσια οικοσυστήµατα , λόγω της

µαζικής εξαφάνισης των οργανισµών αυτών.

)(3 sCaCO

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Ασβεστολιθικά σπήλαια – σταλακτίτες – σταλαγµίτες.

Το CaCO3 είναι αρκετά δυσδιάλυτο , διαλύεται όµως εύκολα σε

όξινα διαλύµατα. Το νερό στη πορεία του φιλτράρει σαπισµένη

φυτική ύλη και περιέχει ανθρακικό οξύ καθώς και άλλα οξέα.

Όταν το διάλυµα αυτό έρθει σε επαφή µε το ασβεστόλιθο τον

κατατρώγει σχηµατίζοντας σπήλαια και το νερό γίνεται διάλυµα

όξινου ανθρακικού ασβεστίου.

2( ) ( ) ( ) ( ) ( )3 2 2 32s l aq aqCaCO H O CO Ca HCO⎯⎯→←⎯⎯ aq+ −+ + +

Καθώς το διάλυµα του όξινου ανθρακικού ασβεστίου διεισδύει µέσω

ρωγµών στον ασβεστόλιθο και στάζει µέσα στα σπήλαια , το νερό

εξατµίζεται και το CO2 διαφεύγει στον αέρα µε αποτέλεσµα να

καθιζάνει CaCO3 σχηµατίζοντας παγόµορφους κρυστάλλους , τους

σταλακτίτες. Περίσσεια διαλύµατος στάζει στο δάπεδο του

σπηλαίου , όπου οι αποθέσεις του CaCO3 αναπτύσσονται προς τα

πάνω δηµιουργώντας τους σταλαγµίτες. Ενώσεις του σιδήρου στο

διάλυµα προσδίδουν στους σχηµατισµούς κίτρινα και καστανά

χρώµατα. Μεγαλώνουν µε ταχύτητα 1cm κάθε 300 χρόνια.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Μ ε γ ά λ α υ ψ ό µ ε τ ρ α – « κ ό κ κ ι ν α µ ά γ ο υ λ α »

- έ ν τ ο ν η ά σ κ η σ η

Η δέσµευση του οξυγόνου από την αιµοσφαιρίνη οδηγεί στο

σχηµατισµό της οξυαιµοσφαιρίνης, που µεταφέρει το οξυγόνο στους

ιστούς του ανθρώπινου οργανισµού.

)(2)(2)( aqaqaq HbOOHb →←+

αιµοσφαιρίνη οξυαιµοσφαιρίνη

Καθώς το υψόµετρο αυξάνεται , η µερική πίεση του οξυγόνου στην

ατµόσφαιρα ελαττώνεται µε αποτέλεσµα την ελάττωση του

διαλυµένου οξυγόνου στο αίµα.

[ ↓)(2 aqO ] , έτσι ⎯⎯ ⎯←IX .

, εποµένως [ ]↓)(2 aqHbO

Ο ανθρώπινος οργανισµός για να αντιµετωπίσει την ελάττωση της

οξυαιµοσφαιρίνης παράγει αιµοσφαιρίνη ώστε η ισορροπία να

µετατοπιστεί και πάλι προς το σχηµατισµό οξυαιµοσφαιρίνης , µε

αποτέλεσµα η αυξηµένη παραγωγή αιµοσφαιρίνης να δηµιουργεί το

χαρακτηριστικό έντονο «κόκκινο χρώµα».

• Μελέτες έχουν δείξει ότι όσοι ζουν σε µεγάλα ύψη , εµφανίζουν

έως και 50% υψηλότερα επίπεδα αιµοσφαιρίνης στο αίµα σε σχέση

µε αυτούς που ζουν κοντά στο επίπεδο της θάλασσας.

• Η έλλειψη της οξυαιµοσφαιρίνης δηµιουργεί πονοκεφάλους ,

ναυτίες κλπ σε άτοµα που επιχειρούν απότοµη άνοδο σε µεγάλα

ύψη , ενώ η σταδιακή άνοδος δεν δηµιουργεί προβλήµατα γιατί ο

οργανισµός προλαβαίνει να προσαρµόζει την ποσότητα της

αιµοσφαιρίνης.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

ΜΕ Τ ΑΦΟ Ρ Α Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α Σ Σ Τ Α Κ Υ Τ Τ Α Ρ Α - Α Τ Ρ

P P P

→←

∆εσµοί υψηλής ενέργειας

+ PP

ΚΑΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ∆ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ – ∆ΙΑΣΠΑΣΕΙΣ – ΚΑΥΣΕΙΣ

ΕΞΩΘΕΡΜΕΣ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΕΙΣ

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ

ATP

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΕΝΕΡ

ΑΝΑΒΟΛΙΚΕΣ ∆ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ ( ΠΡΩΤΕΪΝΟΣ

ΕΝ∆ΟΘΕΡΜΕΣ ∆ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ

ΓΙΩΡΓ

P

ΤΡΙΦΩΣΦΟΡΙΚΗ Α∆ΕΝΟΣΙΝΗΑΤΡ

∆ΙΦΩΣΦΟΡΙΚΗ Α∆ΕΝΟΣΙΝΗ ΑDΡ

ADP + P

ΓΕΙ

ΥΝ

ΟΣ

+ 7 Kcal

Α

ΘΕΣΗ κλπ)

Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

Α Σ Κ Η Σ Ε Ι Σ 1. Σε κενό δοχείο έχει αποκατασταθεί η ισορροπία :

Ε

Ν

∆

ΕΛΘΕΑΥ

ΕΙΑΕΠΡΠΡΠΡV,TΑΥCO

πιφέρουµε στο µείγµα ισορροπίας τις ακόλουθες µεταβολές.

α συµπληρώσετε τα κενά του πίνακα χρησιµοποιώντας τις λέξεις

ΕΞΙΑ – ΑΡΙΣΤΕΡΑ –ΣΤΑΘΕΡΗ – ΑΥΞΗΣΗ – ΕΛΑΤΤΩΣΗ.

ΕΙ∆ΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΘΕΣΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΠΟΣΟΤΗΤΑ CO2

ΟΛΙΚΗ ΠΙΕΣΗ

ΑΤΤΩΣΗ ΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ , V σταθ

ΑΥΞΗΣΗ

ΕΛΑΤΤΩΣΗ

ΞΗΣΗ ΟΓΚΟΥ, T σταθ ΕΛΑΤΤΩΣΗ

ΕΛΑΤΤΩΣΗ

ΣΑΓΩΓΗ Α∆ΡΑΝΟΥΣ ΡΙΟΥ , V,T σταθερά

ΣΤΑΘΕΡΗ

ΣΤΑΘΕΡΗ

ΑΥΞΗΣΗ

ΟΣΘΗΚΗ ΣΚΟΝΗΣ C. ΣΤΑΘΕΡΗ ΣΤΑΘΕΡΗ ΣΤΑΘΕΡΗ ΟΣΘΗΚΗ ΚΑΤΑΛΥΤΗ. ΣΤΑΘΕΡΗ ΣΤΑΘΕΡΗ ΣΤΑΘΕΡΗ ΟΣΘΗΚΗ NaOH. σταθερά

ΕΛΑΤΤΩΣΗ

ΕΛΑΤΤΩΣΗ

ΞΗΣΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ . V,T σταθερά

ΑΥΞΗΣΗ

ΑΥΞΗΣΗ

( ) 2( ) ( )2 ,s g gC CO CO⎯⎯→+ ∆←⎯⎯ 0Η >

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

2. Σε δοχείο έχει αποκατασταθεί η ισορροπία :

⎯⎯→

12θ

…

ο

3τ

σ

( ) 2 ( ) 3 4( ) 2( )3 4 4 ,s g s gFe H O Fe O H+ +←⎯⎯ 0∆Η <

) Η χηµική ισορροπία είναι : α) οµογενής , β) ετερογενής

) Αν διπλασιάσουµε τον όγκο του δοχείου µε σταθερή

ερµοκρασία ,τότε η ποσότητα του Η2 ………………………

………………, η συγκέντρωσή του Η2 ………………………. και η

λική πίεση…………………………

) Να αναφέρετε ένα τρόπο µε τον οποίο µπορούµε να αυξήσουµε

ην ποσότητα του Fe στο δοχείο, διατηρώντας σταθερή τη µάζα του

υστήµατος.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

3. Σε ένα δοχείο περιέχονται σε κατάσταση ισορροπίας

2 mol SO2 , 2 mol O2 και 4 mol SO3 σε θ οC και πίεση

20 atm , σύµφωνα µε τη χηµική εξίσωση :

⎯⎯→

1

2

3

2( ) 2( ) 3( )2 2 , 0g g gSO O SO+ ∆←⎯⎯ Η <

. Αν προσθέσουµε στο αρχικό µείγµα ισορροπίας 1 mol O2 , στο

δοχείο τελικά είναι δυνατόν να περιέχονται :

α) 3 mol O2 , β) 2 mol O2 , γ) 2,4 mol O2 , δ) 1,6 mol O2

. Αν αυξήσουµε την θερµοκρασία ,εξηγήστε πως θα µεταβληθεί η

απόδοση της αντίδρασης.

. Αν διπλασιάσουµε τον όγκο του δοχείου διατηρώντας σταθερή τη

θερµοκρασία , η τελική πίεση που θα αποκτήσει το σύστηµα δεν

είναι δυνατόν να έχει τιµή :

α) 12 atm , β) 18 atm , γ) 16,3 atm , δ) 10 atm .

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

4. Σε δοχείο όγκου V και στους θ οC έχει αποκατασταθεί η χηµική

ισορροπία :

22( ) 4( )2 ,g gNO N O⎯⎯→←⎯⎯ ∆Η < 0 .

Τη χρονική στιγµή t1 µεταβάλλεται ένας από τους συντελεστές της

χηµικής ισορροπίας µε συνέπεια τη µεταβολή των συγκεντρώσεων

των δύο αερίων σύµφωνα µε το παρακάτω διάγραµµα.

⎯⎯→

C 22( ) 4( )2 ,g gNO N O←⎯⎯ 0∆Η <

t1 t

1. Να προσδιορίσετε σε ποιο αέριο αντιστοιχεί η κάθε καµπύλη αντίδρασης.

2. Να εξηγήσετε ποιον από τους συντελεστές της χηµικής ισορροπίας µεταβάλλαµε και µε ποιο τρόπο.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

5. Σε δοχείο όγκου V και στους θ οC έχει αποκατασταθεί η χηµική

ισορροπία :

2 4( ) 2( )2 ,g gN O NO⎯⎯→←⎯⎯ ∆Η > 0

Τη χρονική στιγµή t1 µεταβάλλεται ένας από τους συντελεστές της

χηµικής ισορροπίας µε συνέπεια τη µεταβολή των συγκεντρώσεων

των δύο αερίων σύµφωνα µε το παρακάτω διάγραµµα.

2 , 0N O NO⎯⎯→←⎯⎯ ∆Η >

C 2 4( ) 2( )g g

t1 t

1. Να προσδιορίσετε σε ποιο αέριο αντιστοιχεί η κάθε καµπύλη αντίδρασης.

2. Να εξηγήσετε ποιον από τους συντελεστές της χηµικής ισορροπίας µεταβάλλαµε και µε ποιο τρόπο.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

6. Σε δοχείο έχει αποκατασταθεί η ισορροπία :

Τ

χ

δ

⎯⎯→

η χρονική στιγµή t1 µεταβάλλεται ένας από τους συντελεστές της

ηµικής ισορροπίας µε συνέπεια τη µεταβολή των συγκεντρώσεων

ύο σωµάτων σύµφωνα µε το παρακάτω διάγραµµα.

( ) 2 ( ) 3 4( ) 2( )3 4 4 ,s g s gFe H O Fe O H⎯⎯→+ +←⎯⎯ 0∆Η <

( ) 2 ( ) 3 4( ) 2( )3 4 4 ,s g s gFe H O Fe O H+ +←⎯⎯ 0∆Η <

C

t1 t

1. Να προσδιορίσετε σε ποια σώµατα αναφέρονται οι καµπύλες αντίδρασης.

2. Να εξηγήσετε ποιον από τους συντελεστές της χηµικής ισορροπίας µεταβάλλαµε και µε ποιο τρόπο.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

7. Σε κενό δοχείο έχει αποκατασταθεί η ισορροπία :

Τ

Α

Β

Γ

Α

π

σ

( ) 2( ) ( )2 ,s g gC CO CO⎯⎯→+ ∆←⎯⎯ 0Η >

η χρονική στιγµή t1 :

) µειώνουµε την ποσότητα του CO2 , µε V , T σταθερά.

) µειώνουµε την θερµοκρασία , µε V σταθερό.

) αυξάνουµε τον όγκο του δοχείου , µε Τ σταθερή.

ν οι παραπάνω µεταβολές γίνονται η κάθε µια χωριστά , να κάνετε

οιοτικά , τις καµπύλες αντίδρασης των σωµάτων της ισορροπίας

ε κάθε περίπτωση.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

8. Σε δοχείο όγκου V περιέχονται σε ισορροπία 0,3 mol A , 0,2

mol B , 0,3 mol Γ και 0,3 mol ∆ µε ολική πίεση 4 atm , σύµφωνα µε

τη χηµική εξίσωση : ( ) ( ) 2 ( ) ( )A g B g g gx ⎯⎯→+ Γ + ∆←⎯⎯

∆ιατηρώντας σταθερή τη θερµοκρασία διπλασιάζουµε τον όγκο του

δοχείου , οπότε η πίεση γίνεται τελικά 2 atm.

Να εξηγήσετε ποια είναι η τιµή του συντελεστή x.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

9. Σε δοχείο σταθερού όγκου V περιέχεται σε κατάσταση

ισορροπίας αέριο µείγµα N2O4 και ΝΟ2 µε αναλογία mol 2 : 1

αντίστοιχα σύµφωνα µε τη χηµική εξίσωση : 2 4 2( ) 2 ( )N O g NO g⎯⎯→←⎯⎯ .

Αν αυξήσουµε τη θερµοκρασία του συστήµατος το µείγµα στη νέα

κατάσταση ισορροπίας γίνεται ισοµοριακό. Εξηγήστε αν η

αντίδραση διάσπασης του N2O4 είναι εξώθερµη ή ενδόθερµη.

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ

1ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΥΡΓΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2005-2006

The commercial production of hydrogen is carried out by treating natural gas with steam at high temperatures and in the presence of a catalyst (“steam reforming of methane”): CH4 + H2O ® CH3OH + H2 Given the following boiling points: CH4 (methane) = –161°C, H2O = 100°C, CH3OH = 65°, H2 = –253°C, predict the effects of an increase in the total pressure on this equilibrium at 50°, 75° and 120°C. temp equation Dng shift 50° CH4(g) + H2O(l) ® CH3OH(l) + H2(g) 0 none 75° CH4(g) + H2O(l) ® CH3OH(g) + H2(g) +1 to left 120° CH4(g) + H2O(g) ® CH3OH(g) + H2(g) 0 none

temp equation ∆ng shift 50° CH4(g) + H2O(l) -> CH3OH(l) + H2(g) 0 none 75° CH4(g) + H2O(l) -> CH3OH(g) + H2(g) +1 to left120° CH4(g) + H2O(g) -> CH3OH(g) + H2(g) 0 none

ΓΙΩΡΓΟΣ Α∆ΑΜΟΠΟΥΛΟΣ