Παράρτημα Τα φύλλα αξιολόγησης

398

399

2. Μια ομάδα παιδιών αποφάσισε να επισκεφτεί το Δήμαρχο της πόλης τους για να του ζητήσουν τη δημιουργία περισσότερων κήπων και τη δενδροφυτευση των δρόμων της πόλης.

Με βάση όσα γνωρίζεις για τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης του φυτού, ποιο επιχείρημα θα μπορούσαν να αναπτύξουν τα παιδιά στη συνάντηση τους με το Δήμαρχο;

Τα φυτά κατά τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης ελευθερώνουν στον ατμοσφαιρικό αέρα οξυγόνο που είναι απαραίτητο για την αναπνοή των ζωντανών οργανισμών.

(Σημείωση: Μπορεί να περιγράψουν τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης).

1ο φύλλο αξιολόγησης

Τα φυτά

1. Αντιστοίχισε τα παρακάτω μέρη του φυτού με τις λειτουργίες που κά­ νουν.

400

3. Η Σόνια έχει στο μπαλκόνι της μια γλάστρα με τριανταφυλλιά και μια με κάκτους. Το χειμώνα ποτίζει την τριανταφυλλιά κάθε 8 μέρες και τους κάκτους κάθε 30 μέρες. Το καλοκαίρι ποτίζει την τριανταφυλλιά κάθε 2 ημέρες και τους κάκτους κάθε 10 μέρες.

Με βάση τη λειτουργία της διαπνοής των φυτών και τους παράγοντες που την επηρεάζουν, πώς δικαιολογείς το διαφορετικό ρυθμό με τον οποίο η Σόνια ποτίζει τα φυτά ;

Όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι υψηλή τα φυτά διαπνέουν περισσότερο γι' αυτό χρειάζεται να προσλαμβάνουν περισσότερο νερό το καλοκαίρι παρά το χειμώνα. Η τριανταφυλλιά διαπνέει περισσότερο από τον κάκτο γι' αυτό χρειάζεται περισσότερο νερό.

4. Χαρακτήρισε τις παρακάτω φράσεις βάζοντας (Σ) δίπλα στις σωστές και (Λ) δίπλα στις λάθος. Δικαιολόγησε την επιλογή σου.

α. Το φυτά παρουσιάζουν φωτοτροπισμό (Σ)

Ο βλαστός και τα φύλλα του φυτού αναπτύσσονται προς τα φωτεινά μέρη.

β. Η ρίζα του φυτού παρουσιάζει αρνητικό γεωτροπισμό (Λ)

Η ρίζα αναπτύσσεται πάντα προς τη Γη (προς τα κάτω).

γ. Ο βλαστός του φυτού παρουσιάζει αρνητικό γεωτροπισμό (Σ)

Ο βλαστός αναπτύσσεται πάντα αντίθετα με τη ρίζα δηλ. προς τα πάνω.

401

2ο φύλλο αξιολόγησης

Τα ζώα 1. Οι μαθητές της Ε' τάξης επισκέφτηκαν το μουσείο Φυσικής Ιστορίας.

Στην είσοδο τους δόθηκε η παρακάτω κάρτα με τα ονόματα των ζώων:

• Χταπόδι • Λιοντάρι

• Τσιπούρα • Αετός

• Σαλιγκάρι • Πεταλούδα

• Σαύρα • Πελαργός

• Ακρίδα • σουπιά

Τους ζητήθηκε να ταξινομήσουν τα ζώα σε δύο κατηγορίες χρησιμοποιώντας ένα κριτήριο.

Α) Ποιο κριτήριο προτείνεις να χρησιμοποιήσουν οι μαθητές;

Το κριτήριο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν είναι: αν έχουν ή δεν έχουν σπονδυλική στήλη.

Β) Ποιες κατηγορίες θα προκύψουν και ποια ζώα θα περιλαμβάνει η κάθε κατηγορία;

Κατηγορίες Α) Σπονδυλωτά ζώα Β) Ασπόνδυλα ζώα

Ζώ α

• Τσιπούρα

• Σαύρα

• Πελαργός •Αετός

•Λιοντάρι

•Χταπόδι

•Σουπιά

• Πεταλούδα •Ακρίδα

•Σαλιγκάρι

402

2. Η πρώτη αίθουσα που επισκέφτηκαν οι μαθητές ήταν η αίθουσα με τα σπονδυλωτά ζώα. Εκεί υπήρχαν πέντε προθήκες με ένα ζώο­ αντιπρόσωπο από κάθε κατηγορία των σπονδυλωτών.

Προθήκη 1 Προθήκη 2 Προθήκη 3 Προθήκη 4 Προθήκη 5

πρόβατο χήνα κροταλίας λαβράκι βάτραχος

Γράψε το όνομα της κατηγορίας στο οποίο ανήκει κάθε ζώο.

Περιέγραψε τα χαρακτηριστικά της κάθε κατηγορίας. Βλέπε σελίδα 71 στο βιβλίο του μαθητή.

3. Στην αίθουσα "τα ζώα και το περιβάλλον στο οποίο ζουν" τους δόθηκε η κάρτα με τα ακόλουθα ερωτήματα.

Γράψε τις δικές σου απαντήσεις.

Α) Πώς ερμηνεύεις το ότι η πολική αρκούδα έχει λευκό χρώμα;

Το χρώμα της πολικής αρκούδας είναι λευκό όπως και το χρώμα του περιβάλλοντος στο οποίο ζει για να προστατεύεται από τους εχθρούς της.

Β) Πώς ερμηνεύεις το ότι τα δόντια του λιονταριού είναι μυτερά και κοφτερά;

Το λιοντάρι είναι σαρκοφάγο ζώο. Έχει μεγάλα και μυτερά δόντια για να συλλαμβάνει και να τεμαχίζει την τροφή του.

403

Γ) Πώς ερμηνεύεις το ότι τα πόδια του ιπποπόταμου είναι χοντρά και κοντά;

Ο ιπποπόταμος έχει μεγάλο βάρος. Τα πόδια του είναι χοντρά και κοντά για να μη σπάζουν.

404

3ο φύλλο αξιολόγησης

Το πεπτικό σύστημα του ανθρώπου

1. Η παρακάτω εικόνα αναπαριστά το πεπτικό σύστημα του ανθρώπου. Α) Γράψε δίπλα από κάθε βε'λος το όνομα του οργάνου του πεπτικού

συστήματος. Β) Αντιστοίχισε κάθε όργανο του πεπτικού συστήματος με τις

λειτουργίες που αυτό κάνει.

Όργανα Λειτουργίες που κάνουν • Η τροφή γίνεται χυλός

και διασπώνται οι πρωτεΐνες.

• Σπρώχνει την τροφή στο στομάχι

Η τροφή τεμαχίζεται και γίνεται βλωμός.

Παράγουν ουσίες που πηγαίνουν στο λεπτό έντερο και βοηθούν να διασπαστούν τα λίπη, οι υδατάνθρακες και οι πρωτεΐνες.

Από αυτό αποβάλλονται οι άχρηστες ουσίες ως περιττώματα.

Από τα τοιχώματα του απορροφούνται οι θρε­ πτικές ουσίες οι οποίες με το αίμα μεταφέρονται σε όλο το σώμα.

405

2. Οι γιατροί και οι διαιτολόγοι υποστηρίζουν ότι μία υγιεινή διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία τροφών οι οποίες περιέχουν θρεπτικά συστατικά ( πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη και βιταμίνες).

Ποια ανάγκη του ανθρώπινου οργανισμού ικανοποιεί η κάθε μια από τις παραπάνω κατηγορίες των θρεπτικών συστατικών;

• Οι υδατάνθρακες:

• Οι πρωτεΐνες:

• Τα λίπη:

• Οι βιταμίνες:

δίνουν ενέργεια στον οργανισμό.

είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του οργανισμού.

δίνουν ενέργεια στον οργανισμό, μας

βοηθούν να είμαστε υγιείς.

3. Τι θα συμβεί αν κάποιο από τα όργανα του πεπτικού συστήματος δε λειτουργεί σωστά; Ανέφερε ένα παράδειγμα.

Θα υπάρξει δυσκολία στην πέψη των τροφών και έτσι δε θα μπορέσουν να απορροφηθούν τα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για τη ζωή και την υγεία μας. Για παράδειγμα, αν δε λειτουργεί σωστά το συκώτι, τότε μπορεί να μην παράγεται αρκετή χολή και έτσι να μη διασπώνται τα λίπη και να μην απορροφούνται από το λεπτό έντερο. Αυτό θα έχει ως συνέπεια να μην παίρνει ο ανθρώπινος οργανισμός την ενέργεια που χρειάζεται για να ζήσει.

406

4ο φύλλο αξιολόγησης

Τα στερεά, τα υγρά και τα αέρια 1. Ταξινόμησε τα ακόλουθα υλικά ανάλογα, με το αν είναι στερεά, υγρά ή

αέρια, Βάλε ν στην κατάλληλη θε'ση.

ΥΛΙΚΟ ΣΤΕΡΕΟ ΥΓΡΟ ΑΕΡΙΟ

κύβος ζάχαρης ν

αλάτι ν

τοματοπολτός ν

λάδι ν

λάστιχο ν

πούδρα ν

πορτοκαλάδα ν

το περιεχόμενο ενός φουσκωμένου μπαλονιού

ν

2. Συμπλήρωσε τον πίνακα βάζοντας ν στην κατάλληλη θέση.

Σώμα Καταλαμβάνουν χώρο

Έχουν σταθερό όγκο

Έχουν σταθερό σχήμα

Παίρνουν το όχημα του δοχείου που βρίσκονται κάθε φορά

Παίρνουν το σχήμα και τον όγκο του

δοχείου που βρίσκονται κάθε φορά

Στερεό ν ν ν

Υγρό ν ν ν

Αέριο ν ν ν

3.1 Αν ήθελες να στεγνώσει γρήγορα ένα βρεγμένο σεντόνι θα το άπλωνες διπλωμένο ή όχι;

Δικαιολόγησε την επιλογή σου.

θα το άπλωνα τελείως ανοιχτό για να είναι όσο το δυνατό μεγαλύτερη η επιφάνεια του. Με αυτόν τον τρόπο η εξάτμιση του νερού θα ήταν ταχύτερη μιας και εξαρτάται από το εμβαδόν της επιφάνειας.

407

3.2 Αν ήθελες να στεγνώσει γρήγορα το δάπεδο του σπιτιού που μόλις σφουγγάρισες θα άφηνες τις πόρτες και τα παράθυρα ανοιχτά ή θα τα έκλεινες; Δικαιολόγησε την επιλογή σου.

Θα άφηνα τις πόρτες και τα παράθυρα ανοιχτά για να δημιουργηθούν ρεύματα αέρα. Με αυτό τον τρόπο η εξάτμιση θα ήταν ταχύτερη μιας και εξαρτάται από τα ρεύματα αέρα.

3.3 Αν ήθελες να στεγνώσεις τα βρεγμένα μαλλιά σου θα επέλεγες τον κρύο ή το ζεστό αέρα του στεγνωτήρα μαλλιών; Δικαιολόγησε την επιλογή σου.

θα επέλεγα το ζεστό αέρα μιας και η εξάτμιση εξαρτάται και από τη θερμοκρασία.

4. Συμπλήρωσε τα ακόλουθα διαγράμματα που περιγράφουν τις διαδικασίες (π.χ τήξη) που μπορείς να ακολουθήσεις προκειμένου ένα σώμα να αλλάξει κατάσταση.

408

5ο φύλλο αξιολόγησης

1. Μια ομάδα παιδιών συζητούσε για το πού υπάρχει ατμοσφαιρικός αέρας. Με ποιες από τις φράσεις των παιδιών συμφωνείς και με ποιες

• Γράψε (ΝΑΙ) δίπλα σε κάθε φράση με την οποία συμφωνείς και (ΟΧΙ) δίπλα σ' αυτές που δε συμφωνείς.

1. Στο χώμα δεν υπάρχει αέρας.

3. Σε ένα μπουκάλι από το οποίο μόλις αδειάσαμε το περιεχόμενο του δεν υπάρχει αέρας.

• Με ποια επιχειρήματα θα υποστήριζες ή με ποιο πείραμα θα αποδείκνυες την άποψη σου;

7. Στο χώμα ζούνε πολλοί ζωντανοί οργανισμοί που χρειάζονται τον αέρα για την αναπνοή τους. Αν σε μια λεκάνη με νερό βυθίζουμε χώμα που περιέχεται σ' ένα τούλι δημιουργούνται φυσαλίδες, που αποδεικνύουν την ύπαρξη του αέρα.

2. Τα ψάρια και όλοι οι υδρόβιοι οργανισμοί χρειάζονται αέρα για την αναπνοή τους. Η ύπαρξη του αέρα στο νερό διαπιστώνεται εάν τοποθετήσουμε ένα ποτήρι με νερό βρύσης σε ένα ζεστό μέρος της αίθουσας μας ή του δωματίου μας, δημιουργούνται φυσαλίδες στα εσωτερικά τοιχώματα του ποτηριού.

3. Τοποθετούμε στο στόμιο ενός πλαστικού μπουκαλιού ένα ξεφούσκωτο μπαλόνι, το οποίο φουσκώνει όταν συμπιέσουμε τα τοιχώματα του μπουκαλιού. Αυτό αποδεικνύει την ύπαρξη του αέρα στο μπουκάλι που μεταφέρεται στο μπαλόνι στη συνέχεια.

4. Στην αίθουσα μας ή στο δωμάτιο μας κουνάμε ένα φύλλο χαρτί μπροστά από το πρόσωπο μας, έτσι αισθανόμαστε την παρουσία του αέρα.

Ο ατμοσφαιρικός αέρας

2. Στο νερό υπάρχει διαλυμένος αέρας.

4. Αέρας υπάρχει μόνο όταν φυσά άνεμος.

409

2. Ο Γιώργος κατασκεύασε έναν πίνακα στον οποίο κατέγραψε τις πει­ ραματικές δραστηριότητες με τις οποίες ανακάλυψε κάποιες ιδιότητες του αέρα.

Α) Συμπλήρωσε ποια ιδιότητα ανακάλυψε ο Γιώργος σε κάθε πειραματική δραστηριότητα.

Πειραματική δραστηριότητα Ιδιότητα του αέρα

Έκλεισα με τον αντίχειρα μου το στόμιο μιας σύριγγας και με το άλλο χέρι έσπρωξα το έμβολο της.

Ο αέρας είναι συμπιεστός.

Τοποθέτησα δυο φουσκωμένα μπαλόνια σε ένα αυτοσχέδιο ζυγό και κατόπιν τον ισορρόπησα. Στη συνέχεια τρύπησα το ένα μπαλόνι και ο ζυγός έγειρε προς τη μεριά του φουσκωμένου μπαλονιού.

Ο αέρας έχει βάρος.

Φούσκωσα ένα μπαλόνι με τον αέρα της εκπνοής μου.

Ο αέρας καταλαμβάνει χώρο, έχει όγκο.

Τοποθέτησα μικρή ποσότητα πούδρας σε ένα πλαστικό μπουκάλι και το πωμάτισα. Στη συνέχεια τοποθέτησα το μπουκάλι στην κατάψυξη για περίπου μία ώρα. Όταν το έβγαλα, το ανακίνησα , του αφαίρεσα το πώμα και το τοποθέτησα σε οριζόντια θέση. Παρατήρησα ένα λευκό "σύννεφο" να βγαίνει από το μπουκάλι.

Ο αέρας είναι ρευστό σώμα.

410

Β) Γράψε τις υπόλοιπες τέσσερις ιδιότητες του αέρα.

1. άχρωμος

2. διαφανής

3. άγευστος

4. άοσμος

3. Συμπλήρωσε στο παρακάτω διάγραμμα τα συστατικά του αέρα.

411

6ο φύλλο αξιολόγησης

1. Ο Νικόλας κατασκεύασε ένα ημερολόγιο που το ονόμασε "το ημερολόγιο του μικρού ερευνητή". Για τη διάδοση του ήχου κατασκεύασε ένα διάγραμμα με τις; διαδικασίες που έκανε και τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε.

• Ένωσε με βέλη τις διαδικασίες που έκανε ο Νικόλας με τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε.

Διαδικασίες Συμπεράσματα (διαδίδεται ή δε διαδίδεται ο ήχος;)

Έριξα λίγους κόκκους καφέ στη μεμβράνη ενός αυτοσχέ­ διου τύμπανου. Χτύπησα μια μεταλλική επιφάνεια σε μικρή απόσταση από τη μεμβράνη και παρατήρησα ότι οι κόκκοι του καφέ αναπήδησαν.

Μελέτησα τον τρόπο που επι­ κοινωνούν οι αστροναύτες στην επιφάνεια της Σελήνης.

Ακούμπησα το αυτί μου στην ξύλινη επιφάνεια του τραπε­ ζιού. Με τη μία παλάμη έκλει­ σα το άλλο αυτί και με την άλλη χτύπησα την επιφάνεια του τραπεζιού.

Έκανα βουτιά στη θάλασσα και χτύπησα δυο βότσαλα που κρατούσα στα χέρια μου.

ο ήχος διαδίδεται

ο ήχος διαδίδεται

ο ήχος διαδίδεται

ο ήχος δεδιαδίδεται

412

2. Σε μια άλλη σελίδα του ημερολογίου του, ο Νικόλας κατέγραψε όσα ανακάλυψε για το τι συμβαίνει στον ήχο όταν στην πορεία του συναντήσει κάποιο εμπόδιο. Τύλιγε κάθε φορά ένα ξυπνητήρι με διαφορετικό υλικό.

Α) Βάλε (ν) στην περίπτωση που θεωρείς ότι ο ήχος του ξυπνητηριού απορροφήθηκε περισσότερο.

από ποιον παράγοντα εξαρτάται η

απορρόφησητου ήχου;

• από ένα σφουγγάρι πάχους 2 εκ. με επίπεδη επιφάνεια.

• από ένα σφουγγάρι πάχους 2 εκ. με ανώμαλη επιφάνεια.

Από το είδος της επιφάνειας του σώματος

από ένα σφουγγάρι με επίπεδη επιφάνεια διαστάσεων (30 εκ. Χ 30 εκ. Χ 1 εκ).

από πέντε σφουγγάρια με επίπεδη επιφάνεια διαστάσεων (30 εκ. Χ 30 εκ. Χ 1 εκ.)

Από το πάχος του σώματος

413

Β) Στα παρακάτω πλαίσια περιγράφονται τα φαινόμενα που συμβαίνουν στον ήχο όταν αυτός συναντήσει κάποιο εμπόδιο.

• Γράψε το φαινόμενο του ήχου που αντιστοιχεί σε κάθε περίπτωση.

Όταν ο ήχος συναντήσει ένα εμπόδιο με μεγάλη επιφάνεια σε απόσταση μικρότερη από 17 μέτρα τότε ανακλάται, γίνεται πιο δυνατός και το άκουσμα του διαρκεί περισσότερο.

Όταν ο ήχος συναντήσει ένα εμπόδιο με μεγάλη επιφάνεια σε απόσταση μεγαλύτερη από 17 μέτρα ανακλάται και συμβαίνει επανάληψη του.

Όταν ο ήχος συναντήσει ένα εμπόδιο, αλλάζει κα­ τεύθυνση.

Ανάκλαση του ήχου

Ηχώ ή αντίλαλος

Αντήχηση

414

7ο φύλλο αξιολόγησης

Το φως 1. Ταξινόμησε τις παρακάτω πηγές φωτός σε τεχνητές και φυσικές.

Σημείωσε ∙ στην αντίστοιχη στήλη.

Πηγή Φυσική Τεχνητή

Ήλιος ü

λάβα του ηφαιστείου ü

αστέρια ü

λάμπα πετρελαίου ü

αστραπή ü

φωτιστικό γραφείου ü

ηλεκτρικός λαμπτήρας ü

2. Χρησιμοποίησε κάποιες από τις παρακάτω προτάσεις προκειμένου να φτιάξεις μια νέα πρόταση που να περιγράφει τον τρόπο που διαδίδεται το φως.

Α) Το φως διαδίδεται προς μια κατεύθυνση Β) Το φως διαδίδεται ευθύγραμμα φως Γ) Το φως διαδίδεται προς όλες τις κατευθύνσεις Δ) Το φως διαδίδεται καμπυλόγραμμα

Το φως διαδίδεται ευθύγραμμα και προς όλες τις κατευθύνσεις.

415

3. Με ποιο κριτήριο ταξινομούμε τα σώματα που υπάρχουν γύρω μας σε:

Διαφανή Επιτρέπουν όλο το φως να περάσει μέσα από αυτά.

Ημιδιαφανή Επιτρέπουν σ' ένα μέρος του φωτός να περάσει μέσα από αυτά.

Αδιαφανή Δεν επιτρέπουν στο φως να περάσει μέσα από αυτά.

4.α Πώς δημιουργούνται οι σκιές;

Όταν το φως συναντήσει στην πορεία του ένα αδιαφανές σώμα τότε λόγο» της ευθύγραμμης διάδοσης του δημιουργείται σκιά.

β. Ο Ανδρέας δημιουργούσε σκιές με το σώμα του χρησιμοποιώντας το φωτιστικό του γραφείου του που έμενε σταθερό σε μια θέση. Σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις η σκιά του ήταν μεγαλύτερη; Σημείωσε με ν τη σωστή περίπτωση.

Α) Όταν βρισκόταν μακριά από το φωτιστικό του γραφείου

Β) Όταν βρισκόταν κοντά στο φωτιστικό του γραφείου

416

8ο φύλλο αξιολόγησης

Οι δυνάμεις

"... Το κουδούνισμα του ξυπνητηριού ακούστηκε σ' όλο το σπίτι. Η Μαρία έσπρωξε τα σκεπάσματα από πάνω της και σηκώθηκε χωρίς να διαμαρτυρηθεί όπως κάποια άλλα πρωινά. Σήμερα η τάξη της θα επισκεπτόταν το Μουσείο Τεχνολογίας, κάτι που περίμενε να συμβεί με αγωνία. Φόρεσε βιαστικά τα ρούχα της και έτρεξε στην κουζίνα. Τη στιγμή που ανακάτευε το γάλα, το κουταλάκι έπεσε στο πάτωμα. Κοίταξε γύρω της, σήκωσε το κουταλάκι και το έβαλε στο νεροχύτη. Ούτε γάτα ούτε ζημιά, σκέφτηκε. Κρέμασε στον ώμο της το εκδρομικό σακίδιο και βγήκε από το σπίτι. Στην προσπάθεια της να κλείσει την πόρτα, τα κλειδιά έπεσαν και άρχισαν να κατρακυλούν τις σκάλες. Όποιος βιάζεται σκοντάφτει, μονολόγησε...

1α. Υπογράμμισε στο παραπάνω κείμενο τις φράσεις που δηλώνουν ότι ασκούνται δυνάμεις.

1 β. Ταξινόμησε τις δυνάμεις αυτές ανάλογα με το αν πρόκειται για δυνάμεις επαφής ή δυνάμεις από απόσταση.

δυνάμεις επαφής δυνάμεις από απόσταση

έσπρωξε τα σκεπάσματα ανακάτευε το γάλα σήκωσε το κουταλάκι έβαλε στο νεροχύτη κρέμασε στον ώμο της να κλείσει την πόρτα

το κουτάλι έπεσε

τα κλειδιά έπεσαν

στην προσπάθεια της να

κλείσει

να κατρακυλούν στις

σκάλες

417

2. Από τι εξαρτάται η δύναμη της τριβής; , Σημείωσε με ( ν ) τη σωστή απάντηση.

) Από το είδος της επιφάνειας των σωμάτων που είναι σε επαφή, καθώς και από το εμβαδόν της επιφάνειας του σώματος που μετακινείται.

) Από το είδος της επιφάνειας των σωμάτων που είναι σε επαφή, καθώς και από το βάρος του σώματος που μετακινείται.

) Από το είδος της επιφάνειας των σωμάτων που είναι σε επαφή, από το εμβαδόν της επιφάνειας του σώματος που μετακινείται καθώς και από το βάρος του σώματος που μετακινείται.

3. Υπέθεσε ότι πρόκειται να κάνεις ορειβασία. Θα επέλεγες να φορέσεις παπούτσια των οποίων οι σόλες είναι λείες ή παπούτσια των οποίων οι σόλες έχουν ανώμαλη επιφάνεια;

* Δικαιολόγησε την απάντηση σου.

Θα επέλεγα παπούτσια με ανώμαλη επιφάνεια για να έχω μεγαλύτερη τριβή απ' ότι θα είχα αν τα παπούτσια είχαν λεία επιφάνεια ώστε να μην γλιστρώ..

418

4. Στα γρανάζια και στην αλυσίδα του ποδηλάτου χρησιμοποιούμε λιπαντικά υλικά.

• Πώς δικαιολογείς τη χρήση των λιπαντικών στην παραπάνω περίπτωση;

Η χρήση των λιπαντικών υλικών έχει σχέση με τη μείωση της δύναμης τριβής.

5. Ο κύκλος στο διπλανό σχέδιο αναπαριστά τη Γη.

• Ζωγράφισε πρώτα έναν άνθρωπο στο Βόρειο Πόλο και έναν άνθρωπο στο Νότιο Πόλο.

• Σχεδίασε τη δύναμη του βάρους του κάθε ανθρώπου.

419

9ο φύλλο αξιολόγησης

Η πίεση 1α.Τα παρακάτω σχέδια αναπαριστάνουν τη ροή του νερού καθώς αυτό

βγαίνει από τις τρύπες ενός μπουκαλιού. Οι τρύπες βρίσκονται σε απόσταση 5 εκ., 9εκ. και 11εκ. αντίστοιχα από τον πυθμένα του μπουκαλιού.

• Ποιο από τα τρία σχέδια θεωρείς ότι είναι το σωστό; • Δικαιολόγησε την απάντηση σου.

σχέδιο Α σχέδιο Β

σχέδιο Γ

Θεωρώ ότι το σχέδιο Β είναι το σωστό γιατί η υδροστατική πίεση εξαρτάται το βάθος. Έτσι από την τρύπα που βρίσκεται πιο κοντά στον πυθμένα του μπουκαλιού το νερό θα πεταχτεί πιο μακριά.

420

1β. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε δύο μπουκάλια που περιέχουν διαφορετική ποσότητα νερού. Τα παρακάτω ζευγάρια εικόνων αναπαριστάνουν τη ροή του νερού καθώς αυτό βγαίνει από τις τρύπες που έχουμε ανοίξει σε απόσταση 10 εκ. από τον πυθμένα των μπουκαλιών.

• Ποιο από τα δύο σχέδια θεωρείς ότι είναι το σωστό; • Δικαιολόγησε την απάντηση σου.

Θεωρώ ότι το σχέδιο Β είναι το σωστό γιατί η υδροστατική πίεση σε ένΟ σημείο του υγρού δεν εξαρτάται από την ποσότητα του υγρού που βρίσκεται πάνω από αυτό.

421

2. Στην καθημερινή ζωή άλλοτε επιδιώκουμε την αύξηση και άλλοτε την ελάττωση της πίεσης. • Συμπλήρωσε τον παρακάτω πίνακα με βάση τους παράγοντες από

τους οποίους εξαρτάται η πίεση που υπάρχει στα στερεά.

Επιδιώκουμε αύξηση ή ελάττωση της

πίεσης;

Με ποιον τρόπο επιτυγχάνεται η αύξηση ή η

ελάττωση της πίεσης;

Όταν κάνουμε σκι φοράμε

χιονοπέδιλα.

Ελάττωση της πίεσης

Αυξάνουμε το εμβαδόν της

επιφάνειας του σώματος.

Όταν κόβουμε το ψωμί με ένα μαχαίρι.

Αύξηση της πίεσης Ελαττώνουμε το εμβαδόν της

επιφάνειας του σώματος.

3. Παρατήρησε την εικόνα.

• Σε ποιο από τα σημεία (1,2) της παραπάνω εικόνας η ατμοσφαιρική

πίεση είναι μεγαλύτερη;

Η ατμοσφαιρική πίεση είναι μεγαλύτερη στο σημείο 2.

• Σε ποιο από τα σημεία ( 3, 4) της παραπάνω εικόνας η υδροστατική

πίεση είναι μεγαλύτερη;

Η υδροστατική πίεση είναι μεγαλύτερη στο σημείο 4.

422

10ο φύλλο αξιολόγησης

Ο ηλεκτρισμός 1.α. Ο Παύλος έτριψε με μάλλινο ύφασμα ένα πλαστικό χάρακα και

παρατήρησε ότι αυτός μπορούσε να έλκει μικρά κομμάτια χαρτιού. Πώς ερμηνεύεις αυτό που συνέβει;

Όταν έτριψε τον πλαστικό χάρακα με το μάλλινο ύφασμα τα δύο σώματα φορτίστηκαν με αντίθετα φορτία. Πρόκειται για ηλέκτριση με τριβή. Στη συνέχεια ο φορτισμένος ηλεκτρικά χάρακας όταν τον πλησίασε σε μικρά κομμάτια χαρτιού μπορούσε να τα έλκει λόγοι του φορτίου του.

β. Στη συνέχεια πλησίασε μια φορτισμένη ράβδο στο μπαλάκι από αλουμινόχαρτο του ηλεκτροσκοπίου που κατασκεύασε. Παρατήρησε τα φύλλα του ασημόχαρτου να αποκλίνουν. Πώς ερμηνεύεις αυτό που συνέβει;

Από τη φορτισμένη ράβδο μεταφέρονται φορτία στο μπαλάκι από αλουμινόχαρτο, και από εκεί στα φύλλα του ασημόχαρτου. Έτσι τα φύλλα του ασημόχαρτου αποκλίνουν επειδή έχουν φορτιστεί με ομώνυμα φορτία.

2. Σχεδίασε ένα απλό ηλεκτρικό κύκλωμα στο οποίο το λαμπάκι φωτοβολεί.

βλέπε βιβλίο μαθητή «Ηλεκτρικά Κυκλώματα»

423

3. Πώς ερμηνεύεις τον τρόπο που κατασκευάζονται τα παρακάτω σώματα με βάση τα υλικά που χρησιμοποιούνται;

Το καλώδιο αποτελείται εσωτερικά από μεταλλικό υλικό επειδή είναι αγωγός του ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ περικλείεται με πλαστικό επειδή είναι μονωτικό υλικό.

Το ηλεκτρικό κατσαβίδι έχει ένα μεταλλικό μέρος επειδή απαιτείται να υπάρχει αγωγιμότητα. Τα μέταλλα είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού. Το πλαστικό μέρος είναι μονωτικό υλικό και έτσι δεν κινδυνεύει ο χρήστης από ηλεκτροπληξία.

4. Παρατήρησε τις εικόνες.

424

Πώς το ηλεκτρικό ρεύμα γίνεται επικίνδυνο για τη ζωή των ανθρώπων σε κάθε μια από τις παραπάνω περιπτώσεις ; Δικαιολόγησε την άποψη σου.

1. Όταν αγγίζουμε με βρεγμένα χέρια τις πρίζες κινδυνεύουμε από ηλεκτροπληξία. Το ανθρώπινο σώμα είναι αγωγός του ηλεκτρικοί ρεύματος το βρεγμένο ανθρώπινο σώμα είναι πολύ καλύτερος αγωγός από το στεγνό σώμα.

2. Η καρφοβελόνα είναι μεταλλικό υλικό. Σαν μεταλλικό υλικό είναι καλός αγωγός του ηλεκτρικού ρεύματος. Η καρφοβελόνα και το σώμα μας μπορεί να γίνουν αγωγοί του ηλεκτρικού ρεύματος όταν η καρφοβελόνα αγγίζει την πρίζα, οπότε κινδυνεύουμε από ηλεκτροπληξία.

3. Το γυμνό καλώδιο στο έδαφος μπορεί να συνδέεται με κάποιο ηλεκτρικό κύκλωμα. Αν το αγγίξουμε κινδυνεύουμε να γίνουμε αγωγοί ηλεκτρικού ρεύματος και να πάθουμε ηλεκτροπληξία.

4. Αν ο χαρταετός αγγίξει τα καλώδια του δικτύου της ΔΕΗ κινδυνεύει m άνθρωπος που κρατά το σπόγγο του χαρταετού να πάθει ηλεκτροπληξία επειδή τα καλώδια της ΔΕΗ έχουν υψηλή τάση.

425

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ALLABY Μ., CURTIS Ν., WILLIAMS Β., MUIRDEN J., Visual Engyclopedia of science, Kingfisher, London 1995

ARDLEY N., 101 great science experiments, DORLING KINDERSLEY, London 1993

ARONS Α. Β., Οδηγός διδασκαλίας της Φυσικής, Μετάφ. Βαλαδάκης Ανδρέας Τροχαλία , Αθήνα 1992

AUDEΜ. et al, Physique Chimie, LARROUSSE ­ BORDAS 1998

ASIMOV I., To Χρονικό των Επιστημονικών Ανακαλύψεων, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1998

BARGELLINI Α., La Vie della Scienza, CARLO SIGNORELLI EDITORE, Milano 1996

BERNSTEIN Β., Παιδαγωγικοί κώδικες και Κοινωνικός έλεγχος, Εισαγωγή Μετάφραση­ Σήμειώσεις Ιωσήφ Σολομών, Εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1991

BERTRAND Υ., Σύγχρονες Εκπαιδευτικές θεωρίες Μετάφ. Σιπητάνου Α., Λινάρδου Ε., Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1994

BURNIED., Ανακαλύπτω τη φύση , Μετάφ. Οικονομίδου Ε., Ερευνητές , Αθήνα 1992

BURNIE D., Τα μάτια της Ανακάλυψης ( το δέντρο), Μετάφ. Κέζος Ν., Εκδ. Αστ. Δεληθανάσης, Αθήνα 1988

CARON C., GAREL C., GLORIAN F., RACHDI S., Sciences de la Vie et de la Terre, BELIN, Paris 1996

COHEN M., et al. Discover Science, Scott, Foresman, United States of America 1989

DRIVER R., GUESNE E., TIMBERGHIEN A. (Eds), Οι ιδέες των παιδιών στη Φυσική Μετάφ. Κρητικός θ., Σπηλιωτοπούλου­Παπαντωνίου Β.,Σταυρόπουλος Α. ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ, ΤΡΟΧΑΛΙΑ 1993

DRIVER R., SQUIRES Α., RUSHWORTHP., WOOD­ROBINSON V., Οικοδομώντας τις έννοιες των Φυσικών Επιστημών­ Μια Παγκόσμια σύνοψη των ιδεών των μαθητών, Επιμ. Π. Κόκκοτας, Μετάφ. Μ. Χατζή , Εκδ. τυπωθήτω

FARNDON J., Ανακαλύπτω τη Γη, Μετάφ. Παπακωσταντίνου Π., Ερευνητές, Αθήνα 1993

426

FEATHER R. et al., Science Connections, MERRIL PUBLISHING COMPANY, Colobus, Ohio 1990

GODFREY Η., Εξερευνώ το διάστημα , Απόδοση στα ελληνικά Φερτής Α., Εκδόσεις Σαββάλας

HABER­SCHAIM, DODGE, WALTER, PSSC Φυσική, Απόδοση στα ελληνικά Κωστίκας Θ., Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ ,Αθήνα 1992

HEIMLER C. et al., Focus On Life Science, MERRIL PUBLISHING COMPANY 1989

HANN J., Ανακαλύπτω την Επιστήμη, Επιμ. Γεωργακάκης Β., Ερευνητές, Αθήνα 1995

HAYES Ν., Εισαγωγή στις Γνωστικές Λειτουργίες Επιμ. Α. Κωσταράκου­Ευκλείδη, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1993

HEWITT P., Οι έννοιες της Φυσικής Τόμος Ι, Τόμος Π, Μετάφ. Σηφάκη Ε., Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1994

HOFFMANN Η., JANZEN Κ., KILIAN R., LEUPOLD J., LUTZ W., WEGE IN DIE PHYSIK UNO CHEMIE, BHEINLAND ­ PGALZ 1998

HOWE L., Solids,Liquids and Gases,Collins Primary Science (Published by Collins Educational an imprint of Harpet Collins Publishers, London and Glasgow. Copyright 1991)

JOHNSON K., ADAMSON S., WILLIAMS G., Sportlight Science, Stanley Thornes ( Publishers) Ltd, England 1994

KERROD R., THE OXFORD CHILDREN' S A to Ζ of Technology, Oxford University Press 1996

LAFFERTY P., Ανακαλύπτω την Επιστήμη­ Δύναμη και κίνηση, Επιμ. Γεωργακάκης Β., Δεληθανάσης­ Ερευνητές ΕΠΕ, Αθήνα 1992 '

LAMBERT D., THE CHILDREN' S ANIMAL ATLAS, Apple Press, London 1996

LEMEIGNAN G., WEIL­BARAIS Α., Η οικοδόμηση των εννοιών στη φυσική­ Η διδασκαλία της μηχανικής, Επιμ.­Μετ. Δαπόντες Ν. ΔημητρακοπούλουΑ., Εκδ. τυπωθήτω, Αθήνα 1997

MATURANA Η., VARELA F., Το δέντρο της γνώσης. Οι βιολογικές ρίζες της ανθρώπινης νόησης, Αθήνα 1992

SIOBERG S., OBERG Β., Fysik och Kemi Grundbok, och Bokforlaget Natur och Kultur, Stockholm 1997

427

WALPOLE Β., 175 SCIENCE EXPERIMENTS TO AMUZE AND AMAZE YOUR FRIENDS, Random House, New York 1988

YOUNG Η., Πανεπιστημιακή Φυσική Τόμος Α΄, Τόμος Β΄, Μετάφραση­ επιμέλεια από ομάδα Πανεπιστημιακών, Εκδ. Παπαζήση

Β. Ελληνική

ΑΡΒΑΝΙΤΙΔΟΥ Β., Το τραγούδι της εξοχής. ΑΝΔΡΙΩΤΗΣ Μ., ΓΕΩΡΓΟΥΛΗ Λ., ΓΚΟΥΒΡΑ Μ., ΚΑΤΣΩΡΧΗΣ Θ., ΠΑΥΛΙΔΗΣ Γ., Βιολογία Γ' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1999

ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ Κ., ΜΑΡΙΝΟΣ Δ., Φυσική Τόμος Α' και Β', Εκδ. Ολυμπία, Αθήνα 1992

ΑΡΓΥΡΗΣ Ι., ΚΟΤΣΙΦΑΚΗ Ε., ΜΑΡΓΑΡΗΣ Ν., ΜΑΡΚΟΥ Σ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Ν., ΠΑΠΑΦΙΛΗΣ Α., ΠΑΤΑΡΓΙΑΣ Θ., ΣΕΚΕΡΗΣ Κ., Βιολογία Γ' Λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1995

ΒΛΑΧΟΣ Ι., ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗΣ Ι., ΚΑΡΑΠΑΝΑΠΩΤΗΣ Β., ΚΟΚΚΟΤΑΣ Π., ΠΕΡΙΣΤΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Π., ΤΙΜΟΘΕΟΥ Γ., Φυσική Γενικής Παιδείας Β' τάξη Ενιαίου Λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2000

ΓΚΕΛΤΗ ­ ΔΟΥΚΑ Ε., ΠΑΤΑΡΓΙΑΣ Θ., Βιολογία Γ' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1995

ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ Τ., ΚΑΦΕΤΖΟΠΟΥΛΟΣ Κ., ΠΡΟΒΗΣ Ν., ΣΠΥΡΕΛΛΗΣ Ν., ΧΗΝΙΑΔΗΣ Δ., Χημεία Γ' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1999

ΔΑΠΟΝΤΕΣ Ν., ΚΑΣΣΕΤΑΣ Α., Φυσική Α' τάξη Ενιαίου Λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1997

ΖΕΝΑΚΟΣ Α., ΔΕΚΑΤΗΣ Ν., ΣΧΟΙΝΑΣ Α., Φυσική Γ' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1993

ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗ Α., Εγώ η Φώκια Μοναχός, Εκδ. ΝΕΟΙ ΑΚΡΙΤΕΣ, Αθήνα 1997

ΚΑΣΣΕΤΑΣ Α. Το μακρόν ­ Φυσική­ προ του βραχέως ­διδάσκω. Εκδ Σαββάλας, Αθήνα 1996

ΚΑΣΤΟΡΙΝΗΣ Α., ΚΑΤΣΩΡΧΗΣ Θ., ΜΟΥΤΖΟΥΡΗ ­ ΜΑΝΟΥΣΟΥ Ε., ΠΑΥΛΙΔΗΣ Γ., ΠΕΡΑΚΗ Β., ΣΑΠΑΝΔΕΛΗ ­ ΚΟΛΟΚΑ ΑΙΚ., Βιολογία Α' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1998

ΚΟΚΚΟΤΑΣ Π. (επιμέλεια) Διδακτικές προσεγγίσεις στις φυσικές επιστήμες­ Σύγχρονοι προβληματισμοί, Εκδ. τυπωθήτω, Αθήνα 2000

428

ΚΟΚΚΟΤΑΣ Π. Σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. ­ Η εποικοδομητική προσέγγιση της διδασκαλίας και της μάθησης, Αθήνα 1998

ΚΟΚΚΟΤΑΣ Π. Διδακτική των Φυσικών Επιστημών, Εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1998

ΚΟΥΛΑΪΔΗΣ Β. (Επιμ) Αναπαραστάσεις του φυσικού κόσμου, Εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1995

ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ Κ., ΛΟΪΖΙΔΟΥ Π., ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ Π,. ΜΑΤΣΙΚΑΡΗΣ Γ., ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ Ι., Πρώτα Βήματα στην Επιστήμη Ε' και Στ' Δημοτικού, Λευκωσία 1995

ΛΟΪΖΟΥ Μ., Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα κοσμικό αυγό, Εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1997

ΜΑΤΣΑΓΓΟΥΡΑΣ Η. (Επιμ.) Η εξέλιξη της διδακτικής. Επιστημολογική θεώρηση, Εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1995

ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ Μ., ΚΑΠΕΤΑΝΟΥ Ε., Χημεία Α' Ενιαίου Λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1999

ΜΠΑΝΟΣ Δ., Στοιχεία Αστρονομίας και Διαστημικής , Β' Λυκείου, Αθήνα 1986

ΜΠΑΡΜΑΖΗ ΟΛ., ΠΕΤΡΑΝΤΗ Ε. ( Επιμέλεια), Πανοραμικό Λεξικό, Εκδ. Άλφα, Αθήνα 1995

ΚΟΥΡΕΤΖΗΣ Λ., ΑΛΚΗΣΤΙΣ , Θεατρική Αγωγή Ι, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1993

ΠΑΤΑΠΗΣ Σ. Μεθοδολογία της διδασκαλίας της Φυσικής, Β' Έκδοση, Αθήνα 1995

ΣΤΑΥΡΙΔΟΥ Ε. Μοντέλα Φυσικών Επιστημών και διαδικασίες μάθησης, Εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 1995

ΤΣΑΠΑΡΛΗΣ Γ. Θέματα διδακτικής Φυσικής και Χημείας στη Μέση Εκπαίδευση, Εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1991

429

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή Ί ∙ Σκοποί της διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών 7 2. Οι ιδέες των μαθητών

2.1. Τι είναι οι ιδέες 8 2.2. Πώς δημιουργούνται οι ιδέες των μαθητών 10 2.3. Κοινά χρακτηριστικά των ιδεών των μαθητών 12 3. Κοινά χρακτηριστικά των ιδεών των μαθητών 15 4. Θεωρίες μάθησης και διδακτικές προσεγγίσεις στη διδ/λία των Φ.Ε. 16

4.1. Ο μπιχεβιορισμός ­ Η παραδοσιακή προσέγγιση της διδΑίας των Φ.Ε. 1 / 4.2. Η ανακαλυπτική μάθηση ­ Η ανακαλυπτική προσέγγιση της διδΑίας των Φ.Ε. 1 / 4.3. Εποικοδομητισμός (Constructivism)­Η εποικοδομοτική προσέγγισητης διδ/λίας των Φ.Ε. 18 5. Εποικοδομητισμός και αναλυτικά προγράμματα στη διδ/λία των Φ.Ε. 21 6. Η επιστημονική μέθοδος ­ Οι διαδικασίες της επιστημονικής μεθόδου 25 7. Τα εργαλεία των διδακτικών προσεγγίσεων 30

Το σχολικό εγχειρίδιο «Φυσικές Επιστήμες Ε' και ΣΤ τάξης» 1. Το εισαγωγικό μέρος 37 2. Η δομή του Φύλου Εργασίας 38 3. Το ένθετο «Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογίας» 39 4. Ο νέος ρόλος του δασκάλου στη διδΑία των Φ.Ε. 40 5. Η αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα των Φ.Ε. 40

Ιο Τεύχος • Τα φυτά Επιστημονικό μέρος 44 Οι ιδέες των μαθητών 49 Οι ζωντανοί οργανισμοί 57 Τι χρειάζεται ένα φυτό για να μεγαλώσει 61 Τα μέρη του φυτού 65 Ο ρόλος της ρίζας και του βλαστού στα φυτά 67 Πώς τρέφονται τα φυτά (Ι) 70 Πώς τρέφονται τα φυτά (II) Η λειτουργία της αναπνοής Τα φυτά διαπνέουν.. 76 Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαπνοή των φυτών 80 Πώς προσαρμόζονται τα φυτά στο περιβάλλον Ο γεωτροπισμός και ο φωτοτροπισμός των φυτών 84

430

• Τα ζώα Επιστημονικό μέρος 88 Οι ιδέες των μαθητών 98 Η τροφική αλυσίδα 105 Τα σπονδυλωτά και τα ασπόνδυλα ζώα 107 Τα ασπόνδυλα ζώα 110 Τα σπονδυλωτά ζώα 113 Ο σκελετός και το βάρος των σπονδυλωτών 116 Τα σπονδυλωτά και το περιβάλλον στο οποίο ζουν 119 Η προσαρμογή των ζώων στο περιβάλλον 122 Τα Θηλαστικά 125 Απειλούμενα είδη ζώων 128

• Το πεπτικό σύστημα του ανθρώπου Επιστημονικό μέρος 132 Οι ιδέες των μαθητών 137 Οι τροφές 141 Το «ταξίδι» της τροφής στο σώμα μας 143 Πώς το σώμα παίρνει τις θρεπτικές ουσίες που χρειάζεται 146 Τα δόντια μας Υγιεινές συνήθειες 151

• Τα στερεά, τα υγρά και τα αέρια σώματα Επιστημονικό μέρος 156 Οι ιδέες των μαθητών 161 Τα στερεά, τα υγρά και τα αέρια (Ι) 169 Τα στερεά, τα υγρά και τα αε'ρια (II) 173 Η τήξη και η πήξη των σωμάτων. 176 Η εξάτμιση των υγρών 180 Ο βρασμός ­ η υγροποίηση 1 84 Τα καιρικά φαινόμενα. 187

• Ο ατμοσφαιρικός αέρας Επιστημονικό μέρος 192 Οι ιδέες των μαθητών 195 Που υπάρχει αέρας 197 Ο αέρας και οι ιδιότητες του (Ι) 201 Ο αέρας και οι ιδιότητες του (II) 204 Τα συστατικά του αέρα. 208

431

2ο Τεύχος

• Ο ήχος Επιστημονικό μέρος 212 Οι ιδέες των μαθητών 216 Πώς παράγεται ο ήχος 219 Το «ταξίδι» του ήχου (Ι) Το «ταξίδι» του ήχου (II) Όταν ο ήχος συναντά κάποιο σώμα Ο ήχος στη ζωή μας

• Το φως Επιστημονικό μέρος Οι ιδέες των μαθητών Το φως ναι οι πηγές του Πώς «ταξιδεύει» το φως Τα διαφανή, τα ημιδιαφανή και τα αδιαφανή σώματα Το φως και οι σκιές των σωμάτων

• Οι δυνάμεις Επιστημονικό μέρος Οι ιδέες των μαθητών Γνωριμία με τις δυνάμεις (Ι) Γνωριμία με τις δυνάμεις (II) Δυνάμεις επαφής και δυνάμεις από απόσταση (Ι) Δυνάμεις επαφής και δυνάμεις από απόσταση (II) Η δύναμη της τριβής . Από τι εξαρτάται η δύναμη της τριβής (Ι) Από τι εξαρτάται η δύναμη της τριβής (II) Η τριβή στη ζωή μας Η σημασία του τροχού στη ζωή μας Οι μοχλοί και η χρησιμότητα τους Οι τροχαλίες

• Η πίεση Επιστημονικό μέρος Οι ιδέες των μαθητών Η πίεση στα υγρά (Ι) Η πίεση στα υγρά (II) Η πίεση στα υγρά (111) Η ατμοσφαιρική πίεση (Ι)

432

Η ατμοσφαιρική πίεση (II) Η πι'εση στα στερεά • Ο ηλεκτρισμός Επιστημονικό μέρος Οι ιδέες των μαθητών Η ηλέκτριση με τριβή (Ι) Η ηλέκτριση με τριβή (II) Τα ηλεκτρικά φορτία Το ηλεκτροσκόπιο Ο ατμοσφαιρικός ηλεκτρισμός Ο ηλεκτρισμός στη ζωή μας Γνωριμία με το ηλεκτρολογικό υλικό Το ηλεκτρικό κύκλωμα (Ι) Το ηλεκτρικό κύκλωμα (II) Η φωτοβολία του λαμπτήρα Οι αγωγοί ­ οι μονωτές Πώς αλλάζει η φωτοβολία στο λαμπάκι Οι διακόπτες Το βραχυκύκλωμα Οι ασφάλειες Κίνδυνοι ­ Προστασία από το ηλεκτρικό ρεύμα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ • Τα φύλλα αξιολόγησης

Βιβλιογραφία 399 425

ΕΚΔΟΣΗ 2001 ­ ΑΝΤΙΤΥΠΑ: 5.000 ΕΚΤΫΠΩΣΗ: Σ.(.ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ ­ ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ7Δ.ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ & ΣΙΑ ΕΕ