Είδος: Εφημερίδα / ΚύριαΗμερομηνία: Κυριακή, 03-01-2010Σελίδα: 19Μέγεθος: 1113 cm ²Μέση κυκλοφορία: 24230Επικοινωνία εντύπου: (210) 4808000

Λέξη κλειδί: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

Παραμύθια, ένας κόσμος γεμάτος μυστικά Tt συμβολίζει n Χιονάτη, πού -γεννήθηκε n Σταχτοπούτα, οε ποιους απευθύνεται ο Κοντορεβυθούλης; - Μια αφηγήτρια αποκαλύπτει

ΓπςΤΑΝΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΠΟΥΛΟΥ

Τη Σταχτοπούτα θα τη βρει κάθε φορά ο πρίγκιπας ins, n Κοκκινοσκουφίτσα θα νικήσει τον κακό λύκο

και ο Κοντορεβυθουληε θα επιστρέ¬

ψει τελικά σπίτι. Και πάντα είμαστε έτοιμοι (και πρόθυμοι) να ακούσουμε

πώε τα κατάφεραν. Τα παραδοσιακά παραμύθια, ννωστέε

_* ^» ιστορίες... αγνώ¬ στου πατρότη-

ξιδεύουν από στόμα σε στόμα και από χώρα οε χώρα, αιώνες τώρα, προσφέροντας

ψυχαγωγία και παρηγοριά. Οι σύγχρονοι παραμυθάδεε -στη

Γαλλία περισσότεροι από 3.000, στο Βέλγιο 60Ο- naipvovras τα ηνία ms npoepopuois αφήγησηε από tous προηγούμενοι

έχουν αναλάβει το δύσκολο έργο ms napaSoons, κάποιοι ωε εργασία

πλήρουε και αποκλειστική3 απασχόλησα και άλλοι παράλληλα με

τη συγγραφή παραμυθιών, την ηθοποιία ή κάποια εντελώ5 διαφορετική

δουλειά για τα npos το ζην. Μια από αυτούς τους παραμυθάδες, n κ. Λϊλη Λαμπρέλλη που ζει και εργάζεται (us μεταφράστρια

στις Βρυξέλλες από το 1981, βρέθηκε στην Ελλάδα προκειμένου να

συμμετάσχει οε παγκόσμια - -

συνάντηση αφηγητών, μα3 αποκαλύπτει τα μυστικά των παραμυθιών.

Evos λόγου εύθραυστου και αθάνατου όπως επιγράφεται το βιβλίο ms που πρόκειται να εκδοθεί σύντομα από τις εκδόσεις Πατάκη.

Λέμε λοιπόν σε όλο τον κόσμο τα ιδία παραμύθια; «Ναι αυτό ανακάλυψα

όταν ξεκίνησα τα σεμινάρια αφήγησηε στο Παρίσι με τον Henri Gougaud. Υπάρχουν δύο θεωρίες, n πρώτη ότι γεννήθηκαν σε έναν τόπο και από εκεί

ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο και n δεύτερη, ότι γεννήθηκαν σε πολλά σημεία,

σι iSitrs ιστορίε5 γιατί οι ανάγκες ms i|)uxns είναι παντού οι ίδιεε» λέει στην «Κ» n κ. Λαμπρέλλη. Τα παραδοσιακά

παραμύθια είναι πολύ παλαιά, δημιουργήθηκαν cnous προχριστιανιkous

xpovous -ένα από αυτά βρέθηκε οε αιγυπτιακό πάπυρο- γι* αυτό και δεν έχουμε παραδοσιακά Χριστουγεννιάτικα

παραμύθια και οι αντίστοιχεε αναφορές προστέθηκαν αργότερα. To

1910, πραγμα¬

τοποιήθηκε μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής από τον Φινλανδό Αρν και

τον Αμερικανό Τόμσον οπότε δημιουργήθηκε ο διεθνής κατάλογοε ΑρνΤόμσον,

που περιλαμβάνει 2.340 παραμύθια, τα οποία χωρίζονται οε πέντε

μεγάλεε κατηγορίεε: Παραμύθια με ζώα, μαγικά, Νοβελιστικά, Ευτράπελα, Κλιμακωτά.

To κατ' εξοχήν «παραμύθι» ωστόσο λέει n κ. Λαμπρέλλη είναι το μαγικό

παραμύθι.

Τελετουργικά ενηλικίωσης «Τα 350 μαγικά παραμύθια συνδέονται

με τελετουργικά ενηλικίωσης πρωτόγονων λαών. Γι' αυτό και ο ήρωας

αυτού του παραμυθιού ξεκινάει από μια ομαλή κατάσταση, πολύ σύντομα

υπάρχει μια έλλειψη, μετά περνάει από δοκιμασίες μέχρι να γίνει βασιλιάς

ή βασίλισσα, δηλαδή αυτόνομος. Η τελική κατάσταση του ήρωα είναι πάντα ανώτερη από την αρχική» εξηγεί

n ίδια. Η Σταχτοπούτα λοιπόν δεν είναι μόνο μια ρομαντική ιστορία αγάπηε

αλλά συμβολίζει την ενηλικίωση που έρχεται μέσα από τη σύγκρουση

ms μάναε με την / κόρη. «Η Σταχτοπούτα θεω-

j ρείται ότι γεννήθηκε στην Ελλάδα γιατί εδώ βρίσκουμε τις

περισσότερεΒ παΛ ραλλαγές. Στην ^m

-, ~9s~ αρχική καταmfrw \^ ' ΥΡαΦη έχουμε

*5'- TC^^^ ^ια ^ανα ^ε

Εικονογράφηση Τόνι Γουλφ από το «Η Σταχτοπούτα και άλλα

παραμύθια», εκδ. Στρατίκη.

τρεις κόρες που γνέθουν και πεινάνε. Αποφασίζουν λοιπόν ότι θα φάνε όποια ms σπάσει nporms το νήμα. Πρώτη φορά,

σπάζει ms pavas, αλλά τη συγχωρούν, δεύτερη φορά πάλι το νήμα

ms μάνας, τη συγχωρούν, τρίτη πάλι το νήμα ms μάναε οπότε την τρώνε. Η Σταχτοπούτα είναι αυτή που δεν έφαγε,

μόνο μάζεψε τα κοκαλάκια και πένθησε».

Σεξ, βία, τρόμοβ - Γιατί τα παραδοσιακά παραμύθια

είναι τόσο τρομαχτικά; - Στα παραμύθια δεν υπάρχει τζάμπα

αγριότητα. Καθετί κάτι συμβολίζει. Σε πολλέε τελετουργίε3 το να (pas

τον νεκρό σήμαινε ότι έδειχνεε σεβασμό, ότι έπαιρνεε τη δύναμη του. Τα

παραμύθια είναι δημιουργήματα σοφών που έχουν φτιαχτεί για να pas μεγαλώσουν,

δεν απευθύνονταν αρχικά σε παιδιά. Η Χιονάτη, as πούμε, είναι το πιο ακραίο παραμύθι σύγκρουση με τη μάνα. Ολα αυτά τα παραμύθια μιλάνε για αυτονομία, τον απογαλακτισμό,

την ενηλικίωση, διαδικασία πολλέε φορέε οδυνηρή. Ομωε ο ήρωas

πάντα στο τέλοε νικάει και έρχεται n παραμυθία, n παρηγοριά ότι τελικά και εμείς θα νικήσουμε τον δράκο.

Οι Αδελφοί Γκριμ που συνέλεξαν παραδοσιακά παραμύθια «για τα παιδιά

και την οικογένεια» χρειάστηκε να βγάλουν επτά εκδόσεις προκειμένου n συλλογή τους να γίνει αποδεκτή. «Σε κάθε

μία από αυτέε» onois επισημαίνει n διεθνολόγοε κ. Αννα Αγγελοπούλου το τρίπτυχο «σεξ, βία, τρόμος» συρρικνωνόταν.

Οι σημερινοί παραμυθάδεε ωστόσο συχνά απευθύνονται σε παιδιά κυρίως σχολικής ηλικίας. Onais λέει μάλιστα n κ. Λαμπρέλλη τα συναινούντα παιδιά

είναι το καλύτερο ακροατήριο. Σπάνια θα κατεβάσουν το βλέμμα όταν tous

απευθύνεσαι και αυτό είναι μεγάλη βοήθεια για έναν παραμυθά που n «δουλειά

του» βασίζεται στην επικοινωνία. «Την ώρα που αφηγείσαι δεν είσαι κάποιοε που υποδύεσαι τον αφηγητή, είσαι εσύ

ο ioios όμορφος άσχημος, ψευδός ή αλλήθωροε δεν έχει σημασία. Δεν μπορείς να απομνημονεύσει ένα παραμύθι,

και απλώς να το απαγγείλεις. Αλλωστε οι περισσότερες καταγραφέε παραμυθιών έγιναν τον 19ο αιώνα οπότε

n γλώσσα είναι εντελώς διαφορετική. Αν χρησιμοποιήσει αυτή τη

γλώσσα είσαι ηθοποιόε που λες ένα κείμενο, όχι αφηγητής».

Η ιστορία του «καημού »

To αγαπημένο παραμύθι ms κ. Λίληε Λαμπρέλλη είναι ο «Καημός». «To πρωτοάκουσα από την Αγνή Στρουμπουλή

καθισμένη στον καναπέ της» θυμάται και ξεκινά τη διήγηση...

Βασιλιάς, βασίλισσα και δύο παιδιά, yios και κόρη. Η κόρη έχει μια

παραμάνα που όλη μέρα αναστενάζει «ωχ καημός». Η καταγραφή λέει «υπηρέτρια»,

εγώ λέω «παραμάνα» γιατί είναι n μητρική φιγούρα που τη μυεί στην ενηλικίωση, κάτι που n μάνα ms δεν μπορεί να κάνει.

Ρωτάει λοιπόν n κόρη την παραμάνα «τι είναι αυτός ο καημός».

Και εκείνη τηε απαντά «a πα, πα παιδάκι μου να μη ρωτάδ να μάθειε τι

είναι καημός». Εκείνη τη στιγμή περνάει απέξω από τα δώματα ms βασιλοπούλα3

ένα5 πωλητής καημού που φωνάζει «καημό πουλώ». Κατεβαίνει

n βασιλοπούλα και αγοράζει -xcopis κανείε να την εμποδίσει

παρόλο που είναι βασιλοπουλακαημό, που είναι ένα μικρό σκουλήκι

σε ένα κουτί. Και τον έτρεφε και τον έτρεφε και ο καημός μεγάλωνε και έγινε θεριό και έφαγε τη μάνα ms και έφαγε τον πατέρα ms, έφαγε τον αδελφό της, έφαγε όλο το χωριό. Ρήμαξε

n πολιτεία αλλά εκείνη δεν την έτρωγε.

Καταρρέει λοιπόν όλος ο κόσμος της παιδικήε ηλικίαε. Και βρίσκεται μόνη ms, όπωε όλοι \ias άλλωστε. Πήρε, λέει το παραμύθι, τα μάτια Tns και περπάτησε στην ερημιά. Η «ερημιά»

στο παραμύθι είναι ο τόποε όπου όλα μπορούν να συμβούν, όλα

είναι δυνατά, γιατί δεν υπάρχει τίποτα και μπορούν να τεθούν ερωτήματα.

Περπάτησε, περπάτησε, ξάφνου βλέπει ένα δέντρο. Στιε ρίζεε του είχε

πηγή. Η βασιλοπούλα ανέβηκε στα κλαριά του. Οταν ο ήρωας ανεβαίνει

στα κλαδιά, ανεβαίνει σε ένα άλλο επίπεδο συνείδησης. Εκεί τότε

βλέπει να έρχεται ένας καβαλάpns, το βασιλόπουλο. To άλογο, λέει,

δεν έπινε. Σκιαζόταν. Κοιτάει μέσα στο νερό και βλέπει να καθρεφτίζεται

n όμορφη βασιλοπούλα. Γυρνάει, και τη ρωτά. «Είσαι φάντασμα;»

και αυτή απαντά «άνθρωπος είμαι». Την αγάπησε με τη

μια και αυτή κατέβηκε από το δέντρο ανέβηκε στα καπούλια του αλόγου και πήγε στο παλάτι του. Εκεί υπάρχει

n μάνα του. Αρα αυτός δεν

είναι εντελώς αυτόνομο5. Λέει στη μάνα του «Μάνα αυτή είναι n γυναίκα

μου θα τη στεφανωθώ». Την παντρεύεται και αυτή έμεινε έγκυο3. Οταν ήρθε n ώρα να γεννήσει,

αυτός είναι στον πόλεμο. ΤρείΞ φορέε έχει παιδί και tis τρεΐ5 φορέ3 amos λείπει και γεννά με την πεθερά ms. Την πρώτη γεννά αγόρι.

Ομορφο. Την πρώτη ημέρα το πλύνανε, το ταΐσανε. Τη δεύτερη το ταχταρίσανε. Την τρίτη το νανουρίσανε.

Την τρίτη το βράδυ έκλαιγε το μωρό. Ακούστηκε βουητό και

ήταν το θεριό. Και είναι n πρώτη φορά που n κόρη λέει «ωχ καημόε». Του

λέει φάε με. Ομωε αυτόε ανοίγει το στόμα και τρώει το μωρό. Μπαίνει μέσα n πεθερά λέει «κόρη μου δεν το ακούω να κλαίει το μωρό» και της απαντά «μάνα το έφαγα». Και εκείνη

Tns λέει «πώε θο το πούμε στον άντρα σου;».

Γυρνάει το βασιλόπουλο ρωτάει τη μάνα. «Μάνα n γυναίκα μου γέννησε;». «Γέννησε αλλά το χάσαμε

το παιδί» του απαντά. Και το βασιλόπουλο... «Δεν πειράζει, αυτή

να είναι καλά». Δεύτερη φορά τα ίδια. Τρίτη φορά γεννάει κορίτσι. Και αυτή τη φορά n μάνα αποφασίζει να τη μαρτυρήσει.

Οταν γυρνά το βασιλόπουλο λέει «άκου παιδί μου. Τα παιδιά δεν πέθαναν μόνο, τα τρώει αυτή. Εκεί που τη βρήκες μέσα στην ερημιά θα είναι καμία άγρια. Πρέπει να τη διώξειε».

Και τη διώχνει και δεύτερη φορά παίρνει τον δρόμο της ερημιάς. Onojs συμβαίνει πάντα εκεί που

λε5 ότι τα κατάφερα, έκανα παιδιά (τα παιδιά είναι δημιουργία και δυνατότητες),

έρχονται νέα βάσανα. Τώρα βρίσκεται μπροστά οε ένα βουνό.

Και όταν φτάνει στην κορφή, γυρνάει, κοιτάει και βλέπει το θεριό. Γυρνάει και του λέει. «Ωχ καημόε. Φάε

με». Τώρα είναι διαφορετικό γιατί δεν έχει να χάσει τίποτα.

Και τότε το θεριό ms λέει «Δε σε τρώω. Γιατί με τόσα που σου έκανα δεν με πρόδωσες. Αλλά θα σου δώσω

πίσω τα τρία σου παιδιά να γυρίσεις στον άντρα σου. Ανοίγει το

στόμα και ξερνάει τα τρία παιδιά μεγαλωμένα, γιατί τα είχε προσέξει.

Πήρε τα παιδιά από το χέρι, γύρισε στον άντρα της και του τα είπε όλα.

Και ζήσανε αυτοί καλά και εμείε καλύτερα».

Η τεχνική του αφηγητή

Η Κοκκινοσκουφίτσα «θα μπορούσε να είναι συμβολικά n πρώτη ημέρα της εφηβείας, γι" αυτό και φοράει κόκκινο σκουφί», λέει n κ. Λαμπρέλλη ενώ «ο λύκος είναι ο φόβος του άλλου φύλου που όμως n Κοκκινοσκουφίτσα θα καταφέρει να ξεπεράσει».

- Ποιοι μπορούν να γίνουν αφηγητές; - Ολοι μπορούν να αφηγηθούν, γιατί όλοι αφηγούμαστε στη ζωή και μάλιστα

εξαιρετικά αν \ias ενδιαφέρει το αντικείμενο ή n ποιότητα Tns στιγμή5. Αν θέλουμε να κάνουμε πρόταση γάμου για παράδειγμα είμαστε εξαιρετικοί

αφηγητέε. - Οχι πάντα...

- Είμαστε συγκινητικοί και αυτό είναι το ζητούμενο. Μιλάω για πρόταση

γάμου που δεν είσαι σίγουρος για την απάντηση. Τότε μπαίνεις στον κόπο

Tns αφήγησης με την έννοια ότι σε πονάει πολύ το τι θα γίνει. Παρακολουθείς,

δέχεται δε δέχεται, και δοκιμάζει να προσαρμόσεις το «κείμενο»

σου στη ζωντανή στιγμή. - Ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι που διηγούνται καλύτερα από άλλουε.

- Ναι, υπάρχει οε κάποιους ανθρώπους n έμφυτη τάση να είσαι μαζί

με τον άλλο, να 6es να μοιραστείε. Οταν Kanoios δεν διηγείται με πάθος είναι γιατί είναι αποστασιοποιημένος, δεν έχει το ισχυρό κίνητρο να μοιραστεί

εκείνη την ώρα. As πούμε λοιπόν ότι όλοι μπορούν να διηγηθούν

απλώε όχι όλα τα παραμύθια και όχι όλεε tis στιγμέε.

- Ποια είναι n τεχνική του παραμυθά;

- Ο λόγος του παραμυθά δεν είναι τυχαίος, είναι ποιητικός, δεν βρίσκουμε

τα λόγια ms αφήγησηε μέσα στο ποτάμι της καθημερινότητας. Εχει δεκαπεντασύλλαβο, έχει χάϊκού, έχειε έτοιμα στοιχεία. Μετά είναι n τεχνική του ανεκδότου. Δεν υπάρχει τίποτα περιττό στο παραμύθι, δεν χρειάζεται να Kavtis περτγραωέε. Οταν λες «n Κοκκινοσκουφίτσα είναι μέσα στο δάσος», ξέρεις σε ποιο δάoos

είναι, ξέρειε τι χρώμα κάλτσεε φοράει, τη βλέπεις ολοζώντανη. Θα την

περιγράψεις έτσι ώστε όλοι να «δουν» τη δική tous κοκκινοσκουφίτσα.

Autos που παρασταίνει είναι ο ακροατής και όχι ο αφηγητής. Ο δεύτεροε παραδίδει προφορικέε εικόνες.

Η βασική τεχνική του παραμυθά είναι n ποιότητα της σχέσης του

με τον εκφερόμενο λόγο και με αυtous που είναι μαζί του. Περισσότερο

είναι σχέση napa τέχνη. Ο ιδανικός αφηγητής είναι aums που λέει

την κατάλληλη ιστορία, στον κατάλληλο άνθρωπο, την κατάλληλη

στιγμή. Πώε μπορείε όμωε να το οργανώσει αυτό;

Σκοτώνοντας τον δράκο Η κ. Λϊλη Λαμπρέλλη λέει, μιλώντας

στην «Κ», ότι δεν μπορείς να αποκωδικοποιήσεις ένα παραμύθι

απολύτως γιατί κάθε φορά «ανοίγεις μια πόρτα και βλέπεις άλλες 100 κλειστές». Ωστόσο μπορείς να δώσεις μια εξήγηση στα βασικά συμβολικά στοιχεία. Ο Κοντορεβυθούλης είναι μαγικό παραμύθι απθ τα ελάχιστα που απευθύνονται

πραγματικά σε παιδιά, γΓ αυτό και ο ήρωας επιστρέφει

τελικά σπίτι. Ο Κοντορεβυθούλης ακούει ότι δεν έχουν

να τον θρέψουν και ότι γΓ αυτό θα τον αφήσουν οτο δάσος. «Elval

σαν τα παιδάκια που τους λένε ότι θα πάνε σχολείο και τρομοκρατούνται.

Υπάρχουν πάντα τα χνάρια γιατί n μαμά και ο μπαμπάς

έρχονται πάντα και τα παίρνουν και έτσι τελειώνει n ταλαιπωρία.

Την άλλη μέρα τα ξαναπάνε και κάθε μέρα τα χνάρια είναι

πιο αδύναμα και έτσι τα παιδιά

καταλαβαίνουν ότι πρέπει να έχουν μια άλλη θέση με την εστία.

Ο Κοντορεβυθούλης τελικά σκοτώνει τον δράκο, τον φόβο δηλαδή,

και γυρνάει στο σπίτι με ένα θησαυρό, to πρώτο βήμα στην αυτονομία, στη γνώση», τονίζει. Η Κοκκινοσκουφίτσα «θα μπορούσε

να είναι συμβολικά n πρώτη ημέρα της εφηβείας, γι' αυτό και φοράει κόκκινο σκουφί. Πρόκειται νια μια σχέση μεταξύ γυναικών, τη στέλνει n μαμά της στη γιαγιά για να τη δει που φοράει

το κόκκινο σκουφί, και να μοιραστεί μαζί της τη χαρά, ότι είναι μια εν δυνάμει μάνα. Ομως για να το κάνει αυτό πρέπει να περάσει από το δάσος όπου υπάρχει

ο λύκος και άρα ο κίνδυνος. Ο λύκος οε αυτή την περίπτωση

είναι ο φόβος του άλλου φύλου που όμως n Κοκκινοσκουφίτσα

θα καταφέρει να ξεπεράσει».

www.clipnews.gr