ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΩΝ

ΟΤΑ. ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ – ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΤΡΑΕΤΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2007 – 2010

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ : ΠΕΡΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ : ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

ΤΜΗΜΑ : ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

ΕΚΠ. ΣΕΙΡΑ : Γ΄

ΑΘΗΝΑ, ΑΠΡΙΛΙΟΣ – ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ……………………………….5

ΠΕΡΙΛΗΨΗ…………………………………………………………………………………...7

ABSTRACT…………………………………………………………………………………...8

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ……………………………………………………………………………….9

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………………………………..10

1.1 ΣΚΟΠΟΣ…………………………………………………………………………10

1.2 ΣΤΟΧΟΣ………………………………………………………………………….10

1.3 ΜΕΣΑ…………………………………………………………………………….10

1.4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ………………………………………………………………...11

1.5 ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ…………………………………………………………..11

1.6 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ…………………………………………………….12

2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ……………………………………………………13

3. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Ο.Τ.Α…………………………………………14

3.1 Ο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ…………………………...14

3.1.1 Το θεωρητικό υπόβαθρο του τοπικού προγραμματισμού……………… 14

3.1.2 Βασικές αρχές τοπικού προγραμματισμού……………………………..17

3.1.3 Βασικοί σκοποί τοπικού προγραμματισμού…………………………… 18

3.1.4 Διαδικασία κατάρτισης των προγραμμάτων……………………………18

3.1.5 Εισαγωγή των τοπικών αναπτυξιακών προγραμμάτων στην Ελλάδα… .19

3

3.2 ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ Ε.Π. ΤΩΝ Ο.Τ.Α. ΜΕ ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΠΟΥ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙ Η Ε.Ε. (ΤΟΜΕΑΚΑ ΚΑΙ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ)………………………………………………………………..…..21

3.3 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ…………………………………………………………….24

3.3.1 Αρχές που πηγάζουν από το Συνταγματικό Πλαίσιο…………………...24

3.3.2 Νόμος 3230/2004………………………………..……………………...25

3.3.3 Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων (Ν. 3463/2006) ………...…………...25

3.3.4 Υπουργική Απόφαση 18183/2007……………………...………………28

3.3.5 Προεδρικό Διάταγμα 185/2007………………………………..………..34

3.3.6 Οδηγός κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α……….….37

3.3.7 Ειδικότερο θεσμικό πλαίσιο για τα Ετήσια Προγράμματα Δράσης…… 45

3.4 ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ Ε.Π…………………………………47

3.4.1 Σκοποί του Ε.Π…………………………………………………………47

3.4.2 Χαρακτηριστικά του Ε.Π……………………………………………….49

3.5 ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ……………………50

4. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ…………….55

4.1 ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ………………………………………………………………...55

4.2 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ………………………………………...56

4.3 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ……………………………………………………58

4.4 ΟΡΑΜΑ, ΑΞΟΝΕΣ, ΜΕΤΡΑ, ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ……………………………..61

4.4.1 Το όραμα του Δήμου Ηρακλείου……………………………………….61

4.4.2 Άξονες προτεραιότητας, Μέτρα, γενικοί στόχοι……………………… .63

4.5 ΔΕΙΚΤΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ…………………………………………………………..68

4

4.6 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΑΜΑΤΟΣ………………………………………………70

4.6.1 Προτεραιότητες της δημοτικής αρχής……………………………….....70

4.6.2 Υλοποιηθείσες δράσεις προς επίτευξη των προτεραιοτήτων και του

οράματος……………………………………………………………………………………...76

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ………………………………………………………………...……81

5.1 ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ – ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ

ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ………………………………………………………………………...81

5.2 ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ...83

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ…………………………………………………………85

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………………………………………….86

ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………………………….89

5

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ

Α.Ε. : Ανώνυμος Εταιρία

Ε.Ε. : Ευρωπαϊκή Ένωση

Ε.Ε.Τ.Α.Α. : Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης

Ε.Π. : Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

Ε.Π.Δ. : Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης

Ε.Σ.Π.Α. : Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς

Κ.Δ.Κ. : Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων

Κ.Ε.Δ.Κ.Ε. : Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος

Κ.Ε.Π. : Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών

Κ.Π.Α. : Κοινό Πλαίσιο Αξιολόγησης

Ν. : Νόμος

Ο.Ε.Υ. : Οργανισμός Εσωτερικής Υπηρεσίας

Ο.Τ.Α. : Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Π.Δ. : Προεδρικό Διάταγμα

Π.Ε.Π. : Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

Τ.Α. : Τοπική Αυτοδιοίκηση

Τ.Α.Π. : Τοπικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα

Τ.Ε.Δ.Κ. : Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων

Τ.Ε.Ι. : Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα

Τ.Π.Ε. : Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών

Υ.Α. : Υπουργική Απόφαση

6

Υπ.Εσ. : Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης

Φ.Ε.Κ. : Φύλλο Εφημερίδας Κυβερνήσεως

7

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εργασία με τίτλο «Σχεδιασμός και εφαρμογή Επιχειρησιακών

Προγραμμάτων των Ο.Τ.Α. Περίπτωση – μελέτη τετραετούς Επιχειρησιακού

Προγράμματος Δήμου Ηρακλείου Κρήτης περιόδου 2007 – 2010» έχει ως στόχο τη

μελέτη του εργαλείου των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού και τη

διαπίστωση της συμβολής τους στον αποτελεσματικότερο προγραμματισμό των δράσεων

ενός υπόχρεου προς εκπόνηση Δήμου. Το υλικό που χρησιμοποιείται περιλαμβάνει κυρίως

συγγράμματα που υποστηρίζουν τη θεωρητική τεκμηρίωση του τοπικού προγραμματισμού,

το θεσμικό πλαίσιο που διέπει το νέο αυτό θεσμό, συνεντεύξεις από στελέχη του Υπουργείου

Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και του Δήμου Ηρακλείου,

επεξεργασμένους πίνακες και διαγράμματα φορέων του Δημοσίου, στοιχεία από σχετικούς

διαδικτυακούς τόπους και το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης. Ο

τελευταίος επελέγη ως περίπτωση μελέτης λόγω του μεγέθους του (142.112 κάτοικοι – 2001),

της εμπειρίας του σε θέματα Πολιτικών Ποιότητας και προγραμματισμού, αλλά και της

ευχέρειας πρόσβασης του σπουδαστή στο πρωτογενές υλικό του εν λόγω Δήμου.

Τα κύρια συμπεράσματα που προκύπτουν είναι η αυξημένη συμβολή των

Επιχειρησιακών Προγραμμάτων στον αποτελεσματικότερο προγραμματισμό των δράσεων

των Δήμων και η, προς το παρόν, μερική συνεισφορά τους στην επίτευξη του οράματος που

θέτουν οι Δήμοι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να εφαρμοστούν και κάποιες

προτάσεις προς βελτίωση του συγκεκριμένου θεσμικού εργαλείου.

8

ABSTRACT

The present project entitled “Planning and applying Operational Programmes in

Local Government Organizations. Case Study: Operational Programme of Municipality

of Heraklion 2007-2013” studies 1st degree Local Government Organizations’ Operational

Programmes as a tool and the extent to which they contribute to the efficient programming of

mandatory municipal actions. The material used mainly involves

literature/articles/studies supporting the theoretical framework of local programming, the

legal framework sustaining it as a new practice, interviews with administrators at the Ministry

of Interior Affairs, Decentralization and Electronic Governance and the Municipality of

Heraklion, public institutions’ resources such as tables and diagrams, information provided by

related websites and the Operational Programme of the Municipality of Heraklion, Crete. The

Municipality of the city of Herakleion was chosen as the case study subject due to its

population size (142.112 inhabitants - 2001) and its experience on matters of Quality Policies

and programming, but also because it offered to the student easy access to its resources.

The main conclusion drawn is that Operational Programmes do contribute to a more

efficient programming of a Municipality’s actions and partly, for the time being, help to fulfill

a Municipality’s vision, noting, however, that certain suggestions for improvement of this

specific tool should be considered.

9

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Η εκπόνηση της τελικής εργασίας δε θα ήταν δυνατή χωρίς την ουσιαστική

υποστήριξη και τις υποδείξεις του επιβλέποντος εισηγητή κ. Αναστασίου Αναστασίου, τον

οποίο θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω την Εθνική Σχολή

Τοπικής Αυτοδιοίκησης που μου έδωσε την ευκαιρία να ασχοληθώ με το ενδιαφέρον αυτό

θέμα και μου παρείχε το απαραίτητο υλικό και τις χρήσιμες διευκρινήσεις.

Θερμές ευχαριστίες θα ήθελα ακόμη να απευθύνω στα στελέχη της Διεύθυνσης

Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και Διεθνών Οργανισμών του Υπ.Εσ. και ιδιαίτερα στην κ.

Φαρούπου Άννα για το υλικό που μου παρείχε, στο προσωπικό της Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε. και ιδίως

στον κ. Λίτσο Ηλία για το ενδιαφέρον που έδειξε και τα στοιχεία που μου παρέθεσε και τέλος

στα στελέχη της Διεύθυνσης Προγραμματισμού και Οργάνωσης του Δήμου Ηρακλείου και

κυρίως στον κ. Σταυρακάκη Ιωάννη, χωρίς την πολύτιμη συμβολή του οποίου η εργασία αυτή

δε θα είχε ολοκληρωθεί.

10

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1 : ΣΚΟΠΟΣ

Η τελική εργασία «Σχεδιασμός και εφαρμογή Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των

Ο.Τ.Α. Περίπτωση – μελέτη τετραετούς Επιχειρησιακού Προγράμματος Δήμου Ηρακλείου

Κρήτης περιόδου 2007 – 2010» έχει ως σκοπό τη μελέτη του νέου εργαλείου

προγραμματισμού των Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού, ήτοι των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. Τα

Επιχειρησιακά Προγράμματα εξετάζονται ως προς το θεσμικό πλαίσιο που τα διέπει και ως

προς την έως τώρα (Ιούνιος 2010) πρακτική τους εφαρμογή, ιδίως μέσα από την μελέτη

περίπτωσης του Ε.Π. Δήμου Ηρακλείου Κρήτης, ενώ επιχειρείται και μία πρώτη αποτίμηση

ως προς το βαθμό επίτευξης των αποτελεσμάτων που επιδιώκουν.

1.2 : ΣΤΟΧΟΣ

Στόχο της παρούσης εργασίας αποτελεί η προσπάθεια αποτύπωσης του θεσμού των

Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Ο.Τ.Α. κατά την πρώτη περίοδο εφαρμογής τους

(2007/08 – 2010). Η εργασία επιχειρεί να ορίσει με όσο το δυνατόν περισσότερη σαφήνεια το

πεδίο των Ε.Π., βοηθώντας παράλληλα στον ερευνητικό σχεδιασμό και στη συλλογή

πρωτογενών δεδομένων γύρω από το συγκεκριμένο θέμα. Η επιλογή των στόχων έγινε

κυρίως βάσει της σαφήνειάς τους, της εφικτότητάς τους στο συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο

εκπόνησης της εργασίας και της κατεύθυνσής τους προς την επίτευξη συγκεκριμένων

αποτελεσμάτων.

1.3 : ΜΕΣΑ

Η εκπόνηση της εργασίας στηρίζεται κατά πρώτο λόγο στην αναζήτηση πρωτογενών

πηγών (σχετική νομοθεσία και θεσμικό πλαίσιο, άτυπες συνεντεύξεις με στελέχη της

Διεύθυνσης Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και Διεθνών Οργανισμών του Υπ. Ες. και της

11

Διεύθυνσης Προγραμματισμού και Οργάνωσης του Δήμου Ηρακλείου, μελέτη περίπτωσης

του Ε.Π. Δήμου Ηρακλείου, στατιστικά στοιχεία) αλλά και σε περιορισμένη δευτερογενή

βιβλιογραφία (βιβλία, άρθρα, διαδικτυακές πηγές), κυρίως όσον αφορά στο καθαρά

θεωρητικό κομμάτι της εργασίας.

1.4 : ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Κυρίαρχα κριτήρια επιλογής μεθοδολογικού εργαλείου για την εκπόνηση της

εργασίας αποτέλεσαν η πρόσβαση σε πρωτογενές υλικό και βιβλιογραφία, ο διαθέσιμος

χρόνος για την ολοκλήρωση της εργασίας και τα πορίσματα και οι κατευθύνσεις που

προέκυψαν κατά τη συνεργασία με τον επιβλέποντα εισηγητή. Λαμβάνοντας υπόψη τα

παραπάνω κριτήρια, η εργασία εντάσσεται τελικά στις περιγραφικές έρευνες ή αλλιώς

έρευνες πεδίου (Ακρίβος, Ρουμπάνης και Ψαρόπουλος, 2009). Στηρίζεται στην αξιοποίηση

πρωτογενούς υλικού και ιδίως στη μελέτη του θεσμικού πλαισίου, σε άτυπες συνεντεύξεις

και στη μελέτη περίπτωσης του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης. Τα αποτελέσματα της εργασίας

επιχειρούν να προωθήσουν μία σημαντική και ολοκληρωμένη γνώση σχετικά με τα Ε.Π. που

σχεδιάζουν και εφαρμόζουν οι Δήμοι στην Ελλάδα, ενώ μέσα από τη μελέτη της περίπτωσης

του Δήμου Ηρακλείου αποτυπώνεται περισσότερο ανάγλυφα ο θεσμός των Ε.Π. σε

συγκεκριμένο χρόνο και τόπο και γίνεται κατ’ αυτό τον τρόπο μία προσπάθεια αποτίμησης

των αποτελεσμάτων του καινοτόμου αυτού εργαλείου στην πράξη.

1.5 : ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η επιλογή του μεθοδολογικού εργαλείου, όπως αυτό περιγράφεται στην προηγούμενη

ενότητα, υπαγορεύει αυτόματα την υιοθέτηση της υπόθεσης εργασίας (Ακρίβος, Ρουμπάνης

και Ψαρόπουλος, 2009). Το ερευνητικό ερώτημα που τίθεται είναι το εξής:

- Συμβάλλουν τα τετραετή Επιχειρησιακά Προγράμματα που εκπονούν οι Ο.Τ.Α. α΄

βαθμού στον αποτελεσματικότερο προγραμματισμό των δράσεων των Δήμων και

στην επίτευξη του οράματος που οι ίδιοι οι Δήμοι θέτουν;

12

Στην υπόθεση αυτή ως ανεξάρτητη μεταβλητή θεωρούνται τα Επιχειρησιακά

Προγράμματα των Δήμων, ενώ ως εξαρτημένη μεταβλητή δύναται να θεωρηθεί η συμβολή

τους στον προγραμματισμό και την επίτευξη του οράματος των Δήμων. Η ποσοτικοποίηση

της συμβολής αυτής, αν και επιβεβλημένη, δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί, λόγω της μικρής

περιόδου εφαρμογής των Ε.Π. στην ελληνική πραγματικότητα και της συναφούς έλλειψης

σχετικών στοιχείων. Ωστόσο θεωρείται εφικτή η έστω και ποιοτική προσέγγιση του

ζητήματος.

1.6 : ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

Η τελική εργασία διαρθρώνεται σε πέντε (5) Κεφάλαια:

Το πρώτο Κεφάλαιο αποτελεί η Εισαγωγή της εργασίας όπου αναφέρονται ο σκοπός,

ο στόχος, τα μέσα, η μεθοδολογία, η υπόθεση εργασίας και η διάρθρωση της εργασίας.

Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται η βιβλιογραφική επισκόπηση, πάνω στην οποία

στηρίχθηκε η υλοποίηση της παρούσης εργασίας.

Το τρίτο και το τέταρτο Κεφάλαιο αποτελούν τα εκτενέστερα μέρη της εργασίας,

καθώς σε αυτά κυρίως βασίζεται η τεκμηρίωση του όλου έργου. Το τρίτο κεφάλαιο αφορά

στα Επιχειρησιακά Προγράμματα των Δήμων γενικά και ειδικότερα περιλαμβάνει

θεωρητικές αναφορές για τον προγραμματισμό στο τοπικό επίπεδο, το σχετικό θεσμικό

πλαίσιο, τη σχέση των Ε.Π. των Ο.Τ.Α. με τα Ε.Π. που συγχρηματοδοτεί η Ε.Ε. και ορισμένα

στοιχεία από την εφαρμογή των Ε.Π. στην πράξη. Το τέταρτο κεφάλαιο εξειδικεύεται στο

Ε.Π. του Δήμου Ηρακλείου ως μελέτη περίπτωσης και συγκεκριμένα αναφέρεται στο σκοπό

του, στη διάρθρωση, στη διαδικασία κατάρτισης, στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, στο όραμα,

τους άξονες και τα μέτρα που περιέχει, στους δείκτες μέτρησης και στις προτεραιότητες που

θέτει καθώς και στις υλοποιηθείσες έως τώρα δράσεις που συμβάλλουν στην επίτευξη του

οράματος του Δήμου.

Το πέμπτο και τελευταίο Κεφάλαιο αποτελούν τα Συμπεράσματα της εργασίας, όπου

γίνεται μία προσπάθεια εκτίμησης της επίτευξης των στόχων που θέτει η εισαγωγή των Ε.Π.

στην πραγματικότητα των ελληνικών Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού και διατυπώνονται βελτιωτικές

προτάσεις και κρίσεις για τις προοπτικές συνέχιση ς του θεσμού στο μέλλον.

13

2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Η βιβλιογραφική επισκόπηση επιχειρεί να περιγράψει το ερευνητικό πεδίο, το οποίο

στην προκειμένη περίπτωση αποτελούν τα Ε.Π. των Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού. Η βιβλιογραφία που

χρησιμοποιήθηκε σχετίζεται κυρίως με τον ερευνητικό στόχο της εργασίας, ενώ η ανάπτυξη

του μεθοδολογικού εργαλείου βασίστηκε στο σύγγραμμα των Ακρίβου, Ρουμπάνη και

Ψαρόπουλου «Ερευνητική μεθοδολογία, περιγραφική στατιστική και λήψη αποφάσεων» για

την Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης (2009).

Η εκτενής και αναλυτική βιβλιογραφία παρουσιάζεται στο τέλος της εργασίας και

διακρίνεται σε δύο χωριστούς καταλόγους, την κύρια και τη σχετική βιβλιογραφία, η οποία

περιέχει τα κείμενα και τις πηγές που απλώς διαβάστηκαν. Και οι δύο αυτοί κατάλογοι

χωρίζονται επιμέρους σε πρωτογενείς πηγές, βιβλία, άρθρα και διαδικτυακές πηγές και

τόπους. Οι πρωτογενείς πηγές περιλαμβάνουν Νόμους, Προεδρικά Διατάγματα, Υπουργικές

Αποφάσεις, Εγκυκλίους και άλλα νομοθετήματα. Τα άρθρα έχουν αντληθεί από συλλογικούς

τόμους βιβλίων και περιοδικά. Να σημειωθεί ακόμη ότι χρησιμοποιήθηκαν πίνακες και

στατιστικά στοιχεία του Υπ. Εσ. και της Ε.Ε.Τ.Α.Α., τα οποία δεν αναφέρονται στην

αναλυτική παράθεση της βιβλιογραφίας καθώς δεν αποτελούν μέρη κάποιου εκδοθέντος

συγγράμματος.

14

3. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Ο.Τ.Α.

3.1 : Ο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

3.1.1 : Το θεωρητικό υπόβαθρο του τοπικού προγραμματισμού

Ο προγραμματισμός, ως βασική δραστηριότητα που περιέχεται σε όλες τις

δραστηριότητες που ασκεί ο άνθρωπος, αποτελεί θέμα άκρως εκτεταμένο. Συνιστά τη βάση

κάθε ατομικής ή συλλογικής ανθρώπινης προσπάθειας καθώς οποιαδήποτε ατομική ή

συλλογική απόφαση μέχρι την υλοποίησή της διέρχεται αναγκαστικά από ορισμένες

προπαρασκευαστικές φάσεις, οι οποίες υπακούουν σε μία σαφώς ιεραρχημένη τάξη μέσα στη

σκέψη κάθε ατόμου ή συλλογικού οργάνου το οποίο ενεργεί λογικά. Ο προγραμματισμός

πρέπει να γίνεται έγκαιρα. Όσο νωρίτερα ξεκινά αυτός, τόσο ευνοϊκότερα θα είναι τα

προσδοκώμενα αποτελέσματα και τόσο μικρότερο θα είναι το κόστος της επιδιωκόμενης

ανάπτυξης.

Στην περίπτωση της τοπικής ανάπτυξης, ο προγραμματισμός «ασχολείται βασικά με

την ορθολογική ανάπτυξη του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, ώστε μέσω της

πρόσφορης ανάπτυξης των αναγκαίων κοινωνικών λειτουργιών, να καταστεί αυτό

περισσότερο ωφέλιμο και αποδοτικό για τους ανθρώπους που κατοικούν μέσα σε ευρύτερες

περιοχές, οι οποίες εκτείνονται πέρα από τα καθιερωμένα όρια μιας συγκεκριμένης

κοινότητας» (Φαναριώτης, 1999 σελ. 297).

Ο τοπικός προγραμματισμός απασχολεί σοβαρά τις τοπικές αρχές παγκοσμίως, καθώς

υπάρχουν παντού περιοχές των οποίων η διοίκηση, λόγω της απρογραμμάτιστης ανάπτυξης,

βρίσκεται σήμερα προ ανυπέρβλητων δυσκολιών στις προσπάθειές της να δημιουργήσει ένα

πλαίσιο συνθηκών σύγχρονης διαβίωσης των κατοίκων και αποδοτικής λειτουργίας σε

συγκεκριμένους τομείς ενδιαφέροντος, οι οποίοι απασχολούν τις σύγχρονες κοινωνίες, όπως

π.χ. η ύδρευση, η αποχέτευση, η συγκοινωνία, η καθαριότητα, το πράσινο .

Η εμπειρία έχει δείξει ότι ακόμη και η προσπάθεια απλής βελτίωσης ορισμένων

συστημάτων και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, οδηγεί σε μεγαλύτερο ύψος δαπανών και

15

προκαλεί δυσεπίλυτα προβλήματα από την εξ’ αρχής κατασκευή των συστημάτων αυτών

καθώς σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητο να επέλθουν δραματικές μεταβολές στις

υπάρχουσες υποδομές προκειμένου να καταστεί δυνατή η σωστή διαρρύθμιση των διαφόρων

συστημάτων. Οι αδυναμίες αυτές μπορούν να αποφευχθούν με τον έγκαιρο και υπεύθυνο

σχεδιασμό, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα πως πρέπει να θεωρείται βασικό σφάλμα η

ιδέα του να αφεθεί ελεύθερη η ανάπτυξη των οικισμών, χωρίς κάποιο ρυθμιστικό σχέδιο

ανάπτυξης. Για τους λόγους αυτούς οι τοπικές αρχές οφείλουν να είναι ενήμερες για την

απόδοση των αναπτυξιακών τους προσπαθειών. Προκύπτει λοιπόν το συμπέρασμα ότι ο

τοπικός προγραμματισμός είναι η κρίσιμη δραστηριότητα που θα συμβάλλει στη δημιουργία

των αναγκαίων προϋποθέσεων για την απρόσκοπτη ανάπτυξη των πάσης φύσεως

δραστηριοτήτων των κατοίκων προς το σκοπό της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσής τους

στην περιοχή όπου ζουν. Εξάλλου, συναφής προς την ανάγκη δραστηριοποίησης των

κατοίκων μέσα στα όρια της πόλης τους είναι και η ανάγκη βελτίωσης των παρεχομένων

υπηρεσιών δημοσίου χαρακτήρα, που επιτυγχάνεται με την αναδιοργάνωση των απαραίτητων

υπηρεσιών και την εξασφάλιση σύγχρονων μέσων λειτουργίας τους 1 (Φαναριώτης, 1999).

Ένα ζήτημα που δημιουργείται σε αυτό το σημείο είναι η εύρεση του κατάλληλου

προτύπου σχεδιασμού της ανάπτυξης το οποίο θα υιοθετηθεί από τις δημόσιες αρχές. Το

κυρίαρχο πρότυπο σχεδιασμού μέχρι τη δεκαετία του ΄70 ήταν η «ανάπτυξη εκ των άνω»,

όπου οι κυριότερες αποφάσεις λαμβάνονταν από τα ανώτερα όργανα διοίκησης χωρίς την

ουσιαστική συμμετοχή των τοπικών αρχών και πολύ περισσότερο των τοπικών κοινωνιών.

Ωστόσο, κατά τη δεκαετία του ΄80 εδραιώθηκε το πρότυπο της «ανάπτυξης από τα κάτω»

(development from below). Το συγκεκριμένο παράδειγμα και οι στρατηγικές του φαίνεται ότι

επηρέασαν σε ένα μεγάλο ποσοστό και τις ελληνικές πολιτικές τοπικής ανάπτυξης

(Evangelinides – Arachovitou, 1990). Το εν λόγω πρότυπο ενσωματώνει ιδέες και κριτήρια

ευρύτερων κοινωνικών στόχων, συλλογικών δράσεων και κινητοποίησης των ενδογενών

πόρων. Άλλωστε, τα νέα μοτίβα τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης στην Ιταλία και σε

άλλες ευρωπαϊκές χώρες έστρεψαν την προσοχή των επιστημόνων στη σχέση μεταξύ

οικονομικής ανάπτυξης και οριοθετημένης εδαφικής περιοχής, εστιάζοντας στα τοπικά

χαρακτηριστικά της ανάπτυξης, παράλληλα με την εμφάνιση νέων μορφών ανάπτυξης και

βιομηχανοποίησης (Garofoli, 1990). Μεταξύ των προτεινόμενων εργαλείων για την επίτευξη

1 Στα μέσα περιλαμβάνεται και η απόκτηση των απαραίτητων εκτάσεων για ανέγερση σύγχρονων εγκαταστάσεων.

16

της τοπικής ανάπτυξης ξεχωρίζει η ανάπτυξη εκ μέρους των τοπικών αρχών επαρκούς

σχεδιαστικής ικανότητας όσον αφορά σε εξειδικευμένες παρεμβάσεις τοπικού επιπέδου.

Πιο αναλυτικά, οι δημοτικές αναπτυξιακές παρεμβάσεις σχετίζονται με τις ακόλουθες

ανάγκες (Henriques, 1990):

Α) Την ανάγκη για προώθηση τοπικών σχεδίων ανάπτυξης που να στοχεύουν σε

εθελοντική και γεμάτη προθυμία κοινοτική δράση. Στο επίπεδο των τοπικών κοινωνιών, οι

Δήμοι οφείλουν να αναγνωρίσουν τους διεθνείς δομικούς περιοριστικούς παράγοντες όσον

αφορά τις τοπικές δράσεις και να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο για τοπικές εναλλακτικές

στρατηγικές, οι οποίες δίνουν προτεραιότητα στους τοπικούς πόρους. Όπου κρίνεται

απαραίτητη η τοπική πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση προβλημάτων τοπικής φύσης,

επιβάλλεται η κινητοποίηση της κοινότητας γύρω από τοπικά σχέδια ανάπτυξης που μπορούν

να δώσουν συμπαγείς και σαφείς λύσεις. Επομένως, η δράση που προσανατολίζεται προς την

επίλυση των διαφόρων προβλημάτων μπορεί να συνδεθεί με τους στρατηγικούς σκοπούς ενός

προγράμματος δράσης σε τοπικό επίπεδο. Η κατάρτιση ενός τέτοιου σχεδίου προϋποθέτει τα

ακόλουθα βήματα:

i. Αναγνώριση των κρίσιμων και «αισθητών» προβλημάτων της τοπικής

κοινότητας.

ii. Αναγνώριση και οργάνωση των ενδιαφερόντων της κοινότητας.

iii. Ευρεία συνειδητοποίηση των σχέσεων μεταξύ των προβλημάτων και της

τοπικής υπανάπτυξης.

iv. Αναδόμηση της αίσθησης της συμμετοχής στα κοινά.

v. Κατανόηση των εξωγενών περιορισμών και των τρόπων με τους οποίους θα

πραγματωθεί η τοπική αντίδραση στους περιορισμούς αυτούς.

Β) Την ανάγκη να ενισχυθούν οι συλλογικές τοπικές δομές και αρχές. Απαιτείται

πλήρης αξιοποίηση των πολιτικών και σχεδιαστικών αρμοδιοτήτων του Δήμου. Οι θεσμικές

αρμοδιότητες πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την άμυνα των τοπικών ενδιαφερόντων και τη

διατήρηση της πιθανότητας ένταξης των τοπικών πόρων στις στρατηγικές προτεραιότητες

που τίθενται. Ο Δήμος διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στην κινητοποίηση των πόρων αλλά και

των τοπικών πρωτοβουλιών.

Γ) Την ανάγκη να ενισχυθεί η κοινοτική αλληλεγγύη, ώστε να αυξηθεί η συμμετοχή

των πολιτών στα κοινά.

17

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι ο τοπικός προγραμματισμός δεν πρέπει να ασχολείται

μόνο με το παρόν και τη στατική αντιμετώπιση των προβλημάτων, αλλά και με τη

μελλοντική ανάπτυξη και βελτίωση των υπηρεσιών που ο ίδιος ο Δήμος προσφέρει.

3.1.2 : Βασικές αρχές τοπικού προγραμματισμού

Συνολικά, οι βασικές αρχές που πρέπει να συνθέτουν τη φιλοσοφία του

προγραμματισμού σε τοπικό επίπεδο είναι οι ακόλουθες (Φαναριώτης, 1999):

i. Η αρχή του στρατηγικού προγραμματισμού. Όλα τα επίπεδα της διοίκησης

(κεντρική διοίκηση, περιφερειακή διοίκηση, Τοπική Αυτοδιοίκηση)

οφείλουν να συμμετέχουν ισότιμα στον προγραμματισμό, του οποίου

άλλωστε φέρουν και το μεγαλύτερο βάρος. Περαιτέρω, στον

προγραμματισμό συμμετέχουν και οι οργανισμοί κοινωφελούς χαρακτήρα

καθώς επίσης ιδιωτικοί φορείς που αντιμετωπίζουν προβλήματα ανάπτυξης

μέσα στα πλαίσια των περιοχών που δραστηριοποιούνται 2.

ii. Η αρχή της ανάπτυξης εκ των κάτω ( development from below). Όπως

προαναφέρθηκε, η τοπική ανάπτυξη είναι υπόθεση κυρίως της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης και της τοπικής κοινότητας. Καθώς λοιπόν η τοπική

κοινότητα είναι αυτή που επηρεάζεται από τα αποτελέσματα της ανάπτυξης,

θα πρέπει να είναι σε θέση να καθορίζει ουσιωδώς και τα αποτελέσματα

αυτά.

iii. Η αρχή της αυτοδύναμης ανάπτυξης. Τα προγράμματα τοπικής ανάπτυξης

πρέπει να προωθούνται κατά κύριο λόγο με χρηματοδότηση από τοπικούς

πόρους και μέσω της υιοθέτησης οικονομικών κινήτρων. Δευτερευόντως δε

με την ενίσχυση της κεντρικής διοίκησης.

iv. Η αρχή της επικουρικότητας. Στις περιπτώσεις όπου οι μονάδες τοπικού

επιπέδου δεν έχουν τη δυνατότητα να προωθήσουν τα απαραίτητα για την

περιοχή αναπτυξιακά προγράμματα, πρέπει τα προγράμματα αυτά να

εκτελούνται από φορείς ανώτερου διοικητικού επιπέδου.

2 Οι ιδιωτικοί φορείς περιλαμβάνουν ιδίως τις τράπεζες, τους διάφορους επαγγελματικούς συνεταιρισμούς, επιμελητήρια, επιχειρήσεις κ.ά.

18

v. Η αρχή της εναρμόνισης των τοπικών προγραμμάτων ανάπτυξης με ευρύτερα

αναπτυξιακά προγράμματα περιφερειακού επιπέδου. Η αρχή αυτή συνδέεται

με την προηγούμενη και εννοεί ότι η ανάπτυξη, ως ενιαία διαδικασία,

εξειδικεύεται κατά επίπεδα.

3.1.3 : Βασικοί σκοποί τοπικού προγραμματισμού

Βασικός αντικειμενικός σκοπός του προγραμματισμού σε τοπικό επίπεδο είναι η

συντονισμένη προσπάθεια για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού των

μονάδων της Τ.Α. μέσω της κινητοποίησης και ορθολογικής αξιοποίησης των τοπικών

πόρων. Πιο συγκεκριμένα, ο τοπικός προγραμματισμός αποσκοπεί (Φαναριώτης, 1999):

A. Στη διαμόρφωση γενικών πλαισίων αντιμετώπισης των αναγκών μιας

περιοχής. Τα πλαίσια αυτά στοχεύουν στην ισόρροπη ανάπτυξη μέσω της

κάλυψης των διαφόρων αναγκών (οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών,

πνευματικών) σε τοπικό και διατοπικό επίπεδο.

B. Στο συντονισμό των διαφόρων προγραμμάτων που αναπτύσσονται σε τοπικό,

περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο.

3.1.4 : Διαδικασία κατάρτισης των προγραμμάτων

Σε θεωρητικό πάντα επίπεδο, η κατάλληλη διαδικασία κατάρτισης των προγραμμάτων

τοπικής ανάπτυξης είναι η εξής (Φαναριώτης, 1999):

1. Μελέτη και ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης της περιοχής και

καθορισμός των αναπτυξιακών αναγκών.

2. Κατάρτιση μακροχρόνιου αναπτυξιακού σχεδίου.

3. Εκπόνηση οικονομοτεχνικών μελετών και πινάκων.

4. Κατάρτιση επιμέρους μεσοπρόθεσμων και βραχυπρόθεσμων προγραμμάτων.

5. Συμμετοχή στη διαδικασία των Ο.Τ.Α. της ευρύτερης περιοχής, των

υπηρεσιών προγραμματισμού διατοπικού και περιφερειακού επιπέδου, των

19

οργανισμών παροχής κοινωφελών υπηρεσιών και των ιδιωτικών φορέων και

πολιτών.

Σχήμα 1 Βασικά στάδια σχεδιασμού της τοπικής αναπτύξεως. Πηγή: Φαναριώτης 1999 σελ. 314

3.1.5 : Εισαγωγή των τοπικών αναπτυξιακών προγραμμάτων στην Ελλάδα

Απόρροια των διεθνών τάσεων και πρακτικών υπήρξε η αυξανόμενη αμφισβήτηση

και στον ελληνικό χώρο των παραδοσιακών μεθόδων και πρακτικών προγραμματισμού. Τα

τελευταία χρόνια παρατηρείται μία σταδιακή εισαγωγή μεθόδων στρατηγικού και

ολοκληρωμένου σχεδιασμού με τη χρήση στόχων. Βαθμιαία λοιπόν εισάγονται στους

ελληνικούς Ο.Τ.Α. (Δαλιέτου, Καλλιαντάσης και Κοττάκη, 2009):

Διαδικασίες εντοπισμού των υπαρχουσών και πρόβλεψης των μελλοντικών

αναγκών

Διαδικασίες καθορισμού στόχων για κάθε λειτουργία

Διαδικασίες αξιολόγησης εναλλακτικών λύσεων για την επίτευξη των

στόχων

Σύνδεση των διαδικασιών προγραμματισμού με τις διαδικασίες

προϋπολογισμού

Μελέτη καιανάλυση

υφιστάμενης καταστάσεως στο

τοπικό επίπεδο

Κατάρτιση μακροχρόνιου αναπτυξιακού

σχεδίου

Καθορισμός προτεραιοτήτων

Εκπόνηση οικονομοτεχνικώ

ν μελετών

Κατάρτιση βραχυπρόθεσμων

και μεσοπρόθεσμων προγραμμάτων

Εφαρμογή των προγραμμάτων

20

Συνεχής παρακολούθηση και αξιολόγηση της δράσης των υπηρεσιών και της

συνολικής πολιτικής του Δήμου

Σκοπός είναι η υπέρβαση της αποσπασματικής επίλυσης των προβλημάτων, ώστε

η δημοτική πολιτική σε όλους τους τομείς να πάρει ένα χαρακτήρα σχεδιασμού και

διαχείρισης με μακροχρόνια προοπτική.

Αρχικά, με το Ν. 1622/1986 εισάγεται ο θεσμός των Τοπικών Αναπτυξιακών

Προγραμμάτων, τα οποία εκπονούνται από τους Δήμους στα πλαίσια των σχετικών

κατευθύνσεων που προσδιορίζονται από τα αντίστοιχα Νομαρχιακά Αναπτυξιακά

Προγράμματα (Νικολόπουλος, Σαββαϊδου και Σαπουνάκης, 2008). Ωστόσο, η εφαρμογή

των προγραμμάτων αυτών υπήρξε προβληματική, πολλά από αυτά δεν κατάφεραν να

υλοποιηθούν και παρέμειναν στη φάση της σχεδίασης.

Οι κυριότερες αδυναμίες των Τ.Α.Π. που έχουν αναφερθεί θεωρείται ότι οφείλονται

στους εξής λόγους:

Σχεδίαση των προγραμμάτων σε εξωτερικά γραφεία μελετών, τα οποία μη

γνωρίζοντας τις πραγματικές ανάγκες κάθε περιοχής προχωρούσαν σε

εξωπραγματικές μελέτες, που δεν ανταποκρίνονταν στα πραγματικά τοπικά

δεδομένα.

Η ελλιπής συνεργασία με τους φορείς και κατοίκους οι οποίοι θα έπρεπε

φυσιολογικά να έχουν τον «πρώτο λόγο» στις αποφάσεις και την υλοποίηση

του προγράμματος.

Η έλλειψη αξιολόγησης και συνεχούς αναπροσαρμογής τους μετά τη

διαδικασία εφαρμογής.

Η εγγενής αδυναμία των Ο.Τ.Α. στη συνέχιση της αναπτυξιακής διαδικασίας

μετά την παράδοση του Προγράμματος στις υπηρεσίες τους, λόγω

ανεπάρκειας του προσωπικού, τόσο ποιοτικής όσο και ποσοτικής.

Η ανεπάρκεια των οικονομικών πόρων οι οποίοι ήταν δυσανάλογοι σε σχέση

με αυτούς που απαιτούσε το Τ.Α.Π.

Η τελική εγκατάλειψη των Τ.Α.Π. οδήγησε με το Ν. 3463/2006 στην εισαγωγή των

τετραετών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων στους Δήμους. Το Ε.Π. αποτελεί έγγραφο που

καλύπτει το σύνολο των δράσεων τοπικής ανάπτυξης καθώς και οργάνωσης των υπηρεσιών

των Ο.Τ.Α. και των Νομικών τους Προσώπων. Περιέχει τη στρατηγική και τις

21

προτεραιότητες δράσης, τους ειδικούς στόχους τους και τους χρηματοδοτικούς πόρους. Το

έγγραφο αυτό διαιρείται σε άξονες προτεραιότητας των οποίων η κατάρτιση προβλέπεται

μέσω μιας σύνθετης διαδικασίας που περιλαμβάνει το πολιτικό όραμα, την επιστημονική

προσέγγιση και το αποτέλεσμα των συμμετοχικών διαδικασιών.

Το Ε.Π. ως βασικό εργαλείο σχεδιασμού και υλοποίησης πολιτικών αποκτά

βαρύνουσα σημασία καθώς:

Αποτελεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης των τοπικών

προβλημάτων αποφεύγοντας τις αποσπασματικές ενέργειες.

Αποτελεί ένα μέσο για την ορθολογικότερη οικονομική διαχείριση του Ο.Τ.Α.

καθώς συμβάλλει τόσο στην εξεύρεση νέων πόρων όσο και στην

αποδοτικότερη κατανομή και αξιοποίηση των περιορισμένων πόρων.

Διευκολύνει τη χάραξη του Σχεδίου Ανάπτυξης σε Εθνικό και Περιφερειακό

Επίπεδο.

Αποτελεί μέσο Δημοκρατικού Προγραμματισμού ενισχύοντας τη συμμετοχή

όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε κάθε πολιτική και εκφράζοντας τις

πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες του τοπικού πληθυσμού.

Αναβαθμίζει την εικόνα του Ο.Τ.Α. προσδίδοντάς της το κύρος της

διαχείρισης θεμάτων μείζονος σημασίας.

Βελτιώνει την εσωτερική οργάνωση του Δήμου προσανατολίζοντας τις

εσωτερικές λειτουργίες σε νέα πρότυπα εργασίας και εισάγοντας νέες τεχνικές

μεθοδολογίες. Λειτουργεί συνεκτικά και συντονίζει τις επιμέρους δράσεις του

Οργανισμού αλλά και των επιμέρους Νομικών Προσώπων του.

3.2 : ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ Ε.Π. ΤΩΝ Ο.Τ.Α. ΜΕ ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΠΟΥ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙ Η Ε.Ε. (ΤΟΜΕΑΚΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ)

Από το 1988 η περιφερειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας συνδέεται

άρρηκτα με την περιφερειακή πολιτική κάθε χώρας, και ο προγραμματισμός της

περιφερειακής ανάπτυξης εντάσσεται στο πλαίσιο ανάπτυξης του ευρωπαϊκού χώρου ως

σύνολο (Γεώρμας, Γκανά και Ζαχαράκη, 2009). Με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής

Επιτροπής οι διαρθρωτικές παρεμβάσεις της Ε.Ε. στηρίζονται στο στρατηγικό σχεδιασμό και

22

την εφαρμογή Επιχειρησιακών Προγραμμάτων για την προώθηση της Πολιτικής της Συνοχής

στην Κοινότητα. Με τον τρόπο αυτόν εισάγονται στην άσκηση των δημόσιων πολιτικών στην

Ελλάδα τα Ε.Π. μέσω των οποίων κατευθύνονται οι κοινοτικές χρηματοδοτήσεις σε

συγκεκριμένους στόχους χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του στρατηγικού σχεδιασμού.

Η μέχρι σήμερα εμπειρία ανέδειξε το Ε.Π. «ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την

προσαρμογή ενός δημόσιου φορέα στις απαιτήσεις του συνεχώς μεταβαλλόμενου εξωτερικού

περιβάλλοντος. Δημιούργησε επίσης μία νέα πραγματικότητα σε ένα σημαντικό τμήμα της

Δημόσιας Διοίκησης που εργάζεται στο σχεδιασμό, τη διαχείριση και την υλοποίηση των

συγχρηματοδοτούμενων έργων με γνώμονα την αποτελεσματικότητα, την αυστηρή τήρηση

χρονοδιαγραμμάτων και την μετρήσιμη παραγωγή παραδοτέων έργων. Σήμερα ο στρατηγικός

σχεδιασμός, ως μια διαδικασία καθορισμού μακροπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων στόχων

επιλογής πολιτικών υλοποίησης η οποία βασίζεται στην επιστημονική ανάλυση, τη διεθνή

εμπειρία, τις συμμετοχικές διαδικασίες και τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν στην

οικονομία, την κοινωνία και τις υποδομές ενός τομέα ή μιας γεωγραφικής περιοχής,

θεσμοθετείται και εξαπλώνεται σε ολοένα και μεγαλύτερο εύρος φορέων του δημόσιου

τομέα» (Γκανά, 2010 σελ. 1-2). Στην Τ.Α. καταρτίζονται ήδη στην πράξη τα αντίστοιχα Ε.Π.,

ώστε να οι Δήμοι να προγραμματίζουν τις δράσεις τους με βάση ένα συνεκτικό και ευέλικτο

τετραετές πρόγραμμα προσανατολισμένο σε μετρήσιμα αποτελέσματα, από τη στιγμή

μάλιστα που οι φορείς αυτοί λειτουργούν σε ένα περιβάλλον ανταγωνιστικό σε σχέση με τις

δυνατότητες άντλησης οικονομικών πόρων για τη χρηματοδότηση των αναπτυξιακών τους

πρωτοβουλιών.

Οι ομοιότητες μεταξύ των Ε.Π. (Τομεακών και Π.Ε.Π.) που συγχρηματοδοτεί η

Κοινότητα σε Εθνικό και Περιφερειακό επίπεδο και των Ε.Π. που εκπονούν οι Ο.Τ.Α. είναι

πολυάριθμες και ουσιαστικές και πιστοποιούν το γεγονός ότι τα Ε.Π. των Ο.Τ.Α. έχουν

προκύψει ως ιδέα και πρακτική από τα πρώτα. Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω

σημαντικές ομοιότητες που παρατηρούνται κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή και των δύο

τύπων Ε.Π.:

Στην αρχή κάθε προγραμματικής περιόδου τίθεται ένας στρατηγικός στόχος,

με βάση τον οποίο γίνεται ο προγραμματισμός των δράσεων.

Κατά το σχεδιασμό των Προγραμμάτων εφαρμόζεται η διαδικασία της

διαβούλευσης.

23

Στα αρχικά στάδια της κατάρτισης γίνεται κοινωνικοοικονομική ανάλυση

της περιοχής ή των τομέων πολιτικής.

Η γενική διάρθρωση είναι παρόμοια και περιλαμβάνει και στις δύο

περιπτώσεις ανάλυση της κατάστασης κατά την έναρξη της περιόδου

προγραμματισμού, αναπτυξιακή στρατηγική, άξονες προτεραιότητας και

χρηματοδότηση.

Η αποτύπωση της στοχοθεσίας γίνεται σε τρία επίπεδα: στρατηγικοί στόχοι

– γενικοί στόχοι – ειδικοί στόχοι.

Οι στόχοι πρέπει να ποσοτικοποιούνται όπου είναι δυνατό και να εισάγονται

δείκτες μέτρησης αποτελεσμάτων.

Στα Προγράμματα πρέπει να καταγράφονται σε ειδικό κεφάλαιο αναλυτικοί

χρηματοδοτικοί πίνακες.

Τα Προγράμματα θα πρέπει να λαμβάνουν τη μέγιστη δυνατή προβολή και

δημοσιότητα, με κάθε πρόσφορο μέσο.

Υπάρχουν ωστόσο και κάποιες διαφορές μεταξύ των δύο διαφορετικών τύπων

Προγραμμάτων λόγω και της ιδιαίτερης φύσης τους αλλά και των ειδικότερων σκοπών που

εξυπηρετούν:

Στα Κοινοτικά Ε.Π. προβλέπεται η «εκ των προτέρων» (ex ante) αξιολόγηση,

σε αντίθεση με τα Ε.Π. των Ο.Τ.Α.

Στα Ε.Π. των Ο.Τ.Α συγχέονται μερικές φορές αντικειμενικά δεδομένα με

πολιτικούς στοχασμούς, προσδοκίες και περιττά στοιχεία, γεγονός που δεν

παρατηρείται σε τέτοιο βαθμό στα συγχρηματοδοτούμενα Προγράμματα.

Στα Κοινοτικά Ε.Π. υπάρχει σύνδεση των δράσεων με ευρύτερες στρατηγικές

(π.χ. Στρατηγική της Λισσαβώνας), ενώ στα Ε.Π. των Ο.Τ.Α. δεν είναι τόσο

σαφείς αντίστοιχες συνδέσεις.

Στα Ε.Π. που καταρτίζουν οι Ο.Τ.Α δεν προβλέπονται διατάξεις εφαρμογής,

ώστε να καθίσταται ευχερέστερη η παρακολούθηση της πορείας τους.

Στα Ε.Π. των Ο.Τ.Α. δεν εφαρμόζεται η διαδικασία της Στρατηγικής

Περιβαλλοντικής Εκτίμησης.

Σε κάθε περίπτωση και παρά τις μικρές διαφοροποιήσεις, γίνεται φανερό από τα

παραπάνω ότι η εισαγωγή των Ε.Π. των Δήμων στη χώρα μας οφείλεται σε πολύ μεγάλο

βαθμό στις διαδικασίες στρατηγικού σχεδιασμού που καθιερώθηκαν μέσω των μορφών

24

κοινοτικής παρέμβασης που είχαν προηγηθεί (ιδίως Τομεακά και Περιφερειακά

Επιχειρησιακά Προγράμματα των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης και του Ε.Σ.Π.Α.).

3.3 : ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

3.3.1 : Αρχές που πηγάζουν από το Συνταγματικό Πλαίσιο

Οι κύριες αρχές που πηγάζουν από το Σύνταγμα της Ελλάδας 1975/1986/2001 και

διαμορφώνουν το πλαίσιο σύνταξης των Ε.Π. είναι οι κάτωθι (Φαναριώτης, 1999):

Α. Το πολίτευμα της χώρας είναι δημοκρατικό (Άρθρα 1-3): Η διαδικασία του

προγραμματισμού πρέπει να επιτρέπει τη συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού ή των

εκπροσώπων του στις διαδικασίες κατάρτισης και εφαρμογής των Ε.Π. κατά τρόπο

αποφασιστικό.

Β. Το Σύνταγμα προστατεύει τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών (Άρθρα 4-25):

Κατά τη διαδικασία του προγραμματισμού, πρέπει να εξασφαλίζονται κατά δίκαιο και

αντικειμενικό τρόπο τα συμφέροντα και τα δικαιώματα των πολιτών.

Γ. Το κράτος έχει κοινωνική αποστολή (Άρθρα 4-25): Η έννοια του κοινωνικού

κράτους προσδιορίζει τα πλαίσια του προγραμματισμού, τα οποία αποτελούν τις βασικές

προϋποθέσεις για την εφαρμογή της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο προγραμματισμός ουδέποτε

μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξασφάλιση αδικαιολόγητων πλεονεκτημάτων υπέρ

συγκεκριμένων ομάδων και εις βάρος άλλων.

Δ. Η αποκέντρωση και η Τοπική Αυτοδιοίκηση κατοχυρώνονται δια του

Συντάγματος ως απαραίτητα στοιχεία του δημόσιου βίου (Άρθρα 101-102): Οι μονάδες

της αποκεντρωμένης διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να έχουν τη

δυνατότητα συμμετοχής σε ένα σημαντικό τμήμα του προγραμματισμού και ιδίως στο τμήμα

εκείνο που τις αφορά άμεσα. Μία ακόμη βασική αρχή που απορρέει από το τελευταίο

στοιχείο είναι η αρχή της επικουρικότητας, σύμφωνα με την οποία «κάθε τι το οποίο μπορεί

να ασκηθεί στο περιφερειακό ή στο τοπικό επίπεδο, πρέπει να ασκείται εκεί, και ουδέποτε να

μεταφέρεται σε ανώτερα επίπεδα διοικήσεως» (Φαναριώτης, 1999 σελ. 302 – 303).

25

3.3.2 : Νόμος 3230/2004

Με το Ν. 3230/2004 εισάγεται στη Δημόσια Διοίκηση ένα σύστημα διοίκησης με

στόχους σε συνδυασμό με τη μέτρηση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των

υπηρεσιών. Σκοπός του συστήματος «Διοίκηση μέσω Στόχων» είναι η «αποτελεσματικότερη

λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών και η ανταπόκριση του ανθρώπινου δυναμικού στις

σύγχρονες ανάγκες και τα νέα πρότυπα διοίκησης», ενώ σκοπός της μέτρησης είναι «η

αξιολόγηση των υπηρεσιών της Διοίκησης με την οποία επιδιώκεται η εξυπηρέτηση του

πολίτη, η επαύξηση της εμπιστοσύνης του και του βαθμού ικανοποίησης των αναγκών του

από αυτή, η ενίσχυση της διαφάνειας, η πληρέστερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων και

γενικότερα η άσκηση της διοίκησης προς όφελος του πολίτη» (άρθρο 1).

Είναι προφανές ότι ο συγκεκριμένος Νόμος αξιοποιείται σε μεγάλο βαθμό στην

περίπτωση των Ε.Π. των Ο.Τ.Α., καθώς όπως αναφέρεται στη συνέχεια, ο σχεδιασμός τους

αλλά και ο βαθμός υλοποίησής τους σχετίζονται άμεσα με την υιοθέτηση στρατηγικών,

γενικών και ειδικών στόχων και την αξιοποίηση δεικτών μέτρησης της αποτελεσματικότητας

και αποδοτικότητας των υπηρεσιών των Ο.Τ.Α. Εξάλλου, ο Νόμος στο άρθρο 8 προβλέπει τη

σύνταξη εκθέσεων αποτελεσμάτων και σε ετήσια βάση έκθεση απολογισμού από τις

αρμόδιες υπηρεσίες για την παρακολούθηση του συστήματος. Παρόμοια διαδικασία

προβλέπεται και στην περίπτωση των Ε.Π. από το Π.Δ. 185/2007, το οποίο προβλέπει τη

σύνταξη ενδιάμεσης, τελικής έκθεσης αξιολόγησης και έκθεσης απολογισμού δράσης από

την αρμόδια για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του Ε.Π. υπηρεσία προγραμματισμού.

Παρατηρείται επομένως η ένταξη των διαδικασιών στοχοθεσίας και μέτρησης

αποτελεσμάτων του εν λόγω Νόμου στην εφαρμογή των Ε.Π.

3.3.3 : Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων (Ν. 3463/2006)

Τα Ε.Π. εισάγονται για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη με το νέο Κ.Δ.Κ. (Ν.

3463/2006), άρθρα 203 – 207.

Το άρθρο 203 του Κ.Δ.Κ. αναφέρει ότι επιχειρησιακά προγράμματα εκπονούν οι

Δήμοι, οι Κοινότητες και οι Σύνδεσμοι στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους και για την

26

εκπλήρωση της αποστολής τους. Το Ε.Π. περιέχει ένα συνεκτικό σύνολο αξόνων

προτεραιότητας για δράσεις τοπικής ανάπτυξης και αποσκοπεί στην υλοποίηση του

αναπτυξιακού σχεδιασμού των Ο.Τ.Α.

Το άρθρο 204 καθορίζει τους υπόχρεους εκπόνησης Ε.Π. οι οποίοι είναι α) οι Δήμοι

με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων και Δήμοι πρωτευουσών Νομών, β) οι Δήμοι που

προέρχονται από εθελούσια συνένωση, γ) οι Δήμοι, οι Κοινότητες και οι Σύνδεσμοι που

καλύπτουν τις προϋποθέσεις οι οποίες καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών

και μετά από γνώμη της Κ.ΕΔ.Κ.Ε. και δ) άλλοι Δήμοι ή Κοινότητες σε εθελοντική βάση.

Ορίζεται ακόμη ότι το Ε.Π. καταρτίζεται από το Δημοτικό Συμβούλιο και καλύπτει το

σύνολο των δράσεων τοπικής ανάπτυξης καθώς και οργάνωσης των υπηρεσιών των Ο.Τ.Α.

Συμπεριλαμβάνει όλες τις δράσεις των δημοτικών ή κοινοτικών κοινωφελών επιχειρήσεων,

των δημοτικών ή κοινοτικών ανωνύμων εταιρειών, των νομικών προσώπων δημοσίου

δικαίου και των δημοτικών ή κοινοτικών ιδρυμάτων τους.

Το άρθρο 205 αναφέρει ότι η εκπόνηση του Ε.Π. πραγματοποιείται μέσα στο πρώτο

εξάμηνο της δημοτικής περιόδου και μπορεί να αναθεωρείται κάθε διετία.

Το άρθρο 206 θέτει το πλαίσιο για το περιεχόμενο και τη δομή των Ε.Π. Πιο

συγκεκριμένα, στο Ε.Π. καθορίζονται οι στρατηγικοί στόχοι, οι προτεραιότητες της τοπικής

ανάπτυξης, καθώς και η οργάνωση των υπηρεσιών των Ο.Τ.Α. και των επιχειρήσεών τους, με

παράλληλη εξειδίκευση των δράσεων της τετραετίας που απαιτούνται για την επίτευξη των

στόχων αυτών. Υπάρχει επίσης πρόβλεψη για τη χρηματοδότηση όλων των δράσεων που

περιλαμβάνονται στο Ε.Π. Το τελευταίο, μετά τον έλεγχο νομιμότητας για την τήρηση της

διαδικασίας κατάρτισης από την Περιφέρεια, εξειδικεύεται σε Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης

των Ο.Τ.Α. και διακεκριμένα Ετήσια Προγράμματα Δράσης των δημοτικών ή κοινοτικών

επιχειρήσεων, ανωνύμων εταιρειών, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου και ιδρυμάτων

τους. Μέρος του Ε.Π.Δ. είναι το ετήσιο τεχνικό πρόγραμμα του Ο.Τ.Α., ενώ οι δράσεις

υλοποιούνται μόνον εφόσον περιλαμβάνονται στο Ε.Π.Δ. και καλύπτονται από τον

προϋπολογισμό. Το περιεχόμενο, η δομή και ο τρόπος υποβολής των Ε.Π. στις Περιφέρειες

καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών μετά από γνώμη της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε. 3

Τέλος, το άρθρο 207 που αφορά στην κατάρτιση και εκτέλεση των Ε.Π. ορίζει ότι η

διαδικασία κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης, καθώς και τα όργανα σύνταξης,

3 Η εν λόγω απόφαση είναι η Υ.Α. 18183/2007.

27

ελέγχου και αξιολόγησης των Προγραμμάτων καθορίζονται με Προεδρικό Διάταγμα που

εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών4.

Προς διευκρίνιση των παραπάνω διατάξεων του Κ.Δ.Κ. εκδόθηκε η Εγκύκλιος

45/2006, η οποία αναφέρεται μεταξύ άλλων στο σκοπό, στους επιμέρους στόχους και στη

γενική διάρθρωση των Ε.Π.

Ως σκοπός των Ε.Π. ορίζεται η εισαγωγή μόνιμων εσωτερικών διαδικασιών και

συστημάτων προγραμματισμού στην πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση. Στόχος είναι η διαδικασία

του προγραμματισμού, της παρακολούθησης και της μέτρησης των αποτελεσμάτων των

δράσεων του κάθε Ο.Τ.Α. να αποτελέσει μια σταθερή εσωτερική λειτουργία και διαδικασία,

στην οποία θα συμμετέχει σε όλες τις φάσεις και με συγκεκριμένο ρόλο το ανθρώπινο

δυναμικό του. Ως επιμέρους στόχοι της υποχρέωσης εκπόνησης Ε.Π. από τους Ο.Τ.Α.

ορίζονται:

η βελτίωση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας της λειτουργίας

τους,

η προώθηση του αναπτυξιακού και κοινωνικού τους ρόλου,

η καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών,

η αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη κατανομή και αξιοποίηση των

πόρων,

η προσέλκυση πρόσθετων οικονομικών πόρων,

η επίσπευση της ωρίμανσης και υλοποίησης των δράσεων,

ο περιορισμός της αποσπασματικής αντιμετώπισης των προβλημάτων,

ο συντονισμός των δομών του Ο.Τ.Α., η βελτίωση του τρόπου διοίκησης και

η προώθηση του εσωτερικού μετασχηματισμού του Ο.Τ.Α.,

η ανάπτυξη συνεργασιών με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και

η ενίσχυση της τοπικής δημοκρατίας σε συνδυασμό με την αύξηση της

δυνατότητας κοινωνικού ελέγχου.

Σύμφωνα πάντα με την ίδια Εγκύκλιο, στο πλαίσιο ενός Ε.Π. συνοπτικά:

Αναλύεται το εξωτερικό περιβάλλον του Ο.Τ.Α.

Αναλύεται το εσωτερικό περιβάλλον του Ο.Τ.Α.

Διατυπώνεται το όραμα, η στρατηγική και οι αναπτυξιακές προτεραιότητες. 4 Το εν λόγω Διάταγμα είναι το Π.Δ. 185/2007.

28

Οι προτεραιότητες εξειδικεύονται σε άξονες, μέτρα, δράσεις,

προϋπολογισμούς, χρονοδιαγράμματα κ.ά.

3.3.4 : Υπουργική Απόφαση 18183/2007

Με την Υ.Α. 18183/2007 καθορίζονται το περιεχόμενο, η δομή και ο τρόπος

υποβολής των Ε.Π. των Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 206 του Κ.Δ.Κ.

Το Ε.Π. περιλαμβάνει τουλάχιστον τις ακόλουθες ενότητες και κεφάλαια:

Α. Ενότητα 1: Στρατηγικός σχεδιασμός

Κεφάλαιο 1.1: Περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης

Κεφάλαιο 1.2: Στρατηγική του Ο.Τ.Α. και αναπτυξιακές προτεραιότητε ς

Β. Ενότητα 2: Επιχειρησιακός προγραμματισμός

Κεφάλαιο 2.1: Στόχοι και δράσεις

Κεφάλαιο 2.2: Τετραετής προγραμματισμός των δράσεων

Γ. Ενότητα 3: Οικονομικός προγραμματισμός και δείκτες παρακολούθησης και

αξιολόγησης

Κεφάλαιο 3.1: Οικονομικός Προγραμματισμός

Κεφάλαιο 3.2: Δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης του προγράμματος

Στο πρώτο κεφάλαιο του στρατηγικού σχεδιασμού περιγράφονται τα χαρακτηριστικά

της περιοχής του Ο.Τ.Α., τα χαρακτηριστικά του ίδιου του Ο.Τ.Α. και των Νομικών

Προσώπων του ως οργανισμών και αξιολογείται η υφιστάμενη κατάσταση. Η περιγραφή της

υφιστάμενης κατάστασης περιλαμβάνει τουλάχιστον:

α. Τα βασικά γεωγραφικά, πληθυσμιακά, κοινωνικά, οικονομικά, πολεοδομικά,

περιβαλλοντικά και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της περιοχής του Ο.Τ.Α. καθώς τις σχέσεις

και αλληλεξαρτήσεις του με τους γειτονικούς Ο.Τ.Α. και την ευρύτερη περιοχή.

β. Τα βασικά οργανωτικά και οικονομικά χαρακτηριστικά του Ο.Τ.Α.

29

Η αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης περιλαμβάνει τουλάχιστον:

α. Τα κρίσιμα ζητήματα ανάπτυξης, τα οποία είναι σκόπιμο να αντιμετωπιστούν

από τον Ο.Τ.Α. κατά την επόμενη μεσοπρόθεσμη περίοδο, ιεραρχημένα κατά σειρά

προτεραιότητας.

β. Τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα της περιοχής του Ο.Τ.Α. ως προς τα

κρίσιμα ζητήματα, τις ανάγκες των πολιτών και την εκτιμώμενη ζήτηση για την παροχή

δημοτικών ή κοινοτικών υπηρεσιών.

γ. Τις δυνατότητες και τις υφιστάμενες αδυναμίες των υπηρεσιών του Ο.Τ.Α. και

των Νομικών Προσώπων του, σε σχέση με τις λειτουργίες που επιτελούν, το ανθρώπινο

δυναμικό και την υλικοτεχνική υποδομή τους, την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών,

καθώς και σε σχέση με την οικονομική τους κατάσταση.

δ. Τις ευκαιρίες και τους περιορισμούς από εξωγενείς παράγοντες (όπως θεσμικό

πλαίσιο, εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές και χρηματ οδοτήσεις).

Στο δεύτερο κεφάλαιο του στρατηγικού σχεδιασμού περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:

α. Διατύπωση του αναπτυξιακού οράματος για την περιοχή του Ο.Τ.Α. και των

κατευθυντήριων αρχών που πρέπει να διέπουν τον τρόπο λειτουργίας του και τον τρόπο

διοίκησης των τοπικών υποθέσεων.

β. Προσδιορισμός της στρατηγικής του Ο.Τ.Α., δηλαδή των γενικών

στρατηγικών στόχων προκειμένου να πετύχει το όραμά του.

γ. Προσδιορισμός των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων, σύμφωνα με τις οποίες θα

διαρθρωθεί το Ε.Π., λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές και περιφερειακές αναπτυξιακές

προτεραιότητες.

Σημειώνεται ότι το όραμα αποτελεί συνοπτική διατύπωση της μελλοντικής

επιδιώξιμης κατάστασης της περιοχής του Ο.Τ.Α. αλλά και του ίδιου του Ο.Τ.Α. ως

οργανισμού για την επόμενη μεσοπρόθεσμη περίοδο, την οποία θα επιδιώξει να επιτύχει με

την εφαρμογή της στρατηγικής που θα επιλέξει και με την ευρύτερη δυνατή κοινωνική

συναίνεση.

Η διατύπωση της στρατηγικής του Ο.Τ.Α. γίνεται μέσω του καθορισμού γενικών

στρατηγικών στόχων, οι οποίοι θα αφορούν:

30

α. Στην προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της

περιοχής.

β. Στην ικανοποίηση των αναγκών των αποδεκτών των υπηρεσιών του.

γ. Στην αναβάθμιση της διοικητικής ικανότητάς του (με τη βελτίωση της

λειτουργίας των υπηρεσιών και των οργάνων του, την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού

και της υλικοτεχνικής υποδομής του).

δ. Στη βελτίωση της οικονομικής του κατάστασης.

Οι αναπτυξιακές προτεραιότητες εκφράζονται με τη μορφή αξόνων, οι οποίοι μπορεί

να είναι:

α. «Φυσικό και Οικιστικό Περιβάλλον – Τεχνικές υποδομές».

β. «Κοινωνική Πολιτική, Παιδεία και Πολιτισμός».

γ. «Τοπική Οικονομία και Απασχόληση».

δ. «Ο Ο.Τ.Α. ως οργανισμός και οι σχέσεις του με τους πολίτες, την πολιτεία και

τους τοπικούς φορείς». Ο άξονας αυτός αφορά στη γενική οργάνωση και λειτουργία του

Ο.Τ.Α. και σε ζητήματα αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας και χρηστής τοπικής

διοίκησης, στις οριζόντιες ή υποστηρικτικές λειτουργίες του Ο.Τ.Α. και των Νομικών του

Προσώπων και στις ανάγκες υποστήριξης των οργάνων διοίκησης και των υπηρεσιών για την

αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη άσκηση των αρμοδιοτήτων τους καθώς και για τη

γενικότερη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας του Ο.Τ.Α.

Στο πρώτο κεφάλαιο του επιχειρησιακού προγραμματισμού εξειδικεύονται οι

γενικοί στρατηγικοί στόχοι σε ειδικότερους στόχους. Ακολούθως, κάθε άξονας εξειδικεύεται

σε μέτρα, που αντιστοιχούν σε έναν ή περισσότερους ειδικότερους στόχους, που πρέπει να

επιτευχθούν κατά προτεραιότητα από τον Ο.Τ.Α. την επόμενη τετραετία. Τα μέτρα μπορεί να

αφορούν τους τομείς Ύδρευση και Αποχέτευση, Διαχείριση απορριμμάτων, Κοινωνική

φροντίδα, Πολιτισμό και Αθλητισμό, Απασχόληση, Τουριστική ανάπτυξη, Οικονομικά του

Ο.Τ.Α. καθώς και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού του Ο.Τ.Α. και των Νομικών του

Προσώπων. Εν συνεχεία, για την επίτευξη των στόχων του κάθε μέτρου σχεδιάζεται ένα

ολοκληρωμένο υποπρόγραμμα δράσεων. Οι δράσεις είναι δυνατό να είναι κατηγορίες έργων

ή μεγάλα έργα ή να είναι συνεχώς επαναλαμβανόμενες λειτουργίες των υπηρεσιών και

31

οργάνων διοίκησης. Τα έργα είναι δυνατό να περιλαμβάνουν τεχνικά έργα, μελέτες, έρευνες,

ενέργειες κατάρτισης, ενέργειες δημοσιότητας, κανονιστικές ρυθμίσεις. Οι συνεχείς

λειτουργίες είναι δυνατό να περιλαμβάνουν τόσο τις κύριες5, όσο και τις υποστηρικτικές ή

οριζόντιες6 λειτουργίες του Οργανισμού. Υπεύθυνοι υλοποίησης των δράσεων μπορεί να

είναι υπηρεσίες του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του, σύνδεσμοι Ο.Τ.Α. στους

οποίους αυτός συμμετέχει, ή οι δομές που ορίζονται ως φορείς υλοποίησης στις συμβάσεις

συνεργασίας του Ο.Τ.Α. με άλλους φορείς. Ακόμη, σε ειδική παράγραφο του κεφαλαίου

αυτού είναι δυνατό να προσδιορίζονται τυχόν δράσεις διαδημοτικής σημασίας και δράσεις

υπερτοπικής σημασίας (ως προτάσεις προς τα υπερκείμενα επίπεδα προγραμματισμού).

Στο δεύτερο κεφάλαιο του επιχειρησιακού προγραμματισμού ιεραρχούνται οι

δράσεις για την επίτευξη των στόχων του κάθε μέτρου και προσδιορίζονται οι δράσεις

πρώτης προτεραιότητας, για τις οποίες συμπληρώνεται τυποποιημένο έντυπο

προγραμματισμού, στο οποίο προσδιορίζονται τουλάχιστον:

α. Ο άξονας και το μέτρο του Ε.Π. όπου εντάσσεται η δράση.

β. Οι στόχοι του μέτρου στην επίτευξη των οποίων θα συμβάλουν τα

αναμενόμενα αποτελέσματα της δράσης.

γ. Οι εκροές που θα παραχθούν από την υλοποίηση της δράσης.

δ. Οι φάσεις υλοποίησης της δράσης.

ε. Η υπηρεσία του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του που είναι υπεύθυνη

για την υλοποίηση της δράσης.

στ. Η χωροθέτηση της δράσης.

ζ. Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης ανά έτος.

η. Οι αναγκαίοι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι και άλλες προϋποθέσεις για την

υλοποίηση της δράσης.

θ. Ο προϋπολογισμός δαπανών και οι πηγές χρηματοδότησης. 5 Οι κύριες λειτουργίες αποτελούν δραστηριότητες μέσω των οποίων ασκούνται οι αρμοδιότητες και εκπληρώνεται ο σκοπός του Ο.Τ.Α. (κοινωνικές, πολιτιστικές, περιβαλλοντικές δραστηριότητες κλπ.) 6 Ο ρόλος των υποστηρικτικών ή οριζόντιων λειτουργιών συνίσταται στην παροχή υπηρεσιών υποστήριξης στις υπηρεσίες και τα όργανα διοίκησης του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του (διαχείριση θεμάτων προσωπικού, οικονομική διαχείριση, προμήθειες, διοικητική και νομική υποστήριξη, υποστήριξη του προγραμματισμού, τεκμηρίωση πληροφοριών).

32

Για τη διευκόλυνση της κατάρτισης των Ε.Π.Δ. που θα ακολουθήσουν, το

χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των δράσεων, το χρονοδιάγραμμα απόκτησης των

απαιτούμενων πόρων και ο προϋπολογισμός δαπανών συντάσσονται για κάθε έτος της

επόμενης τετραετίας.

Στο κεφάλαιο «Οικονομικός προγραμματισμός» περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:

α. Εκτιμώνται τα έσοδα του Ο.Τ.Α. και των Νομικών του Προσώπων, ανά πηγή

χρηματοδότησης για κάθε έτος της επόμενης τετραετίας.

β. Υπολογίζονται συνοπτικά οι λειτουργικές και επενδυτικές δαπάνες των

προγραμματικών δράσεων.

γ. Καταρτίζονται οι χρηματοδοτικοί πίνακες του προγράμματος ανά άξονα και

μέτρο.

Στο κεφάλαιο «Δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης του προγράμματος»

καταρτίζονται δείκτες αποτελεσμάτων για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του βαθμού

επίτευξης των στόχων και δείκτες υλοποίησης ή εκροών για την παρακολούθηση και

αξιολόγηση του βαθμού υλοποίησης των δράσεων του προγράμματος. Οι δείκτες αυτοί

αξιοποιούνται για την ποσοτικοποίηση των στόχων, προκειμένου αυτοί να καταστούν

μετρήσιμοι.

Κατά την ολοκλήρωση του Ε.Π. υποβάλλεται με ευθύνη του Δημάρχου έκθεση με τις

διαδικασίες κατάρτισης του Ε.Π., εγκεκριμένη από το Δημοτικό Συμβούλιο, στην

Περιφέρεια7, για έλεγχο νομιμότητας.

Η δομή και το περιεχόμενο των Ε.Π.Δ. που εξειδικεύουν κατ’ έτος τις δράσεις που

αναφέρονται στο Ε.Π. περιγράφονται στο άρθρο 8 της ίδιας Υ.Α.

Η διάρθρωση των Ε.Π.Δ. του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του αντιστοιχεί

στην οργανωτική δομή των υπηρεσιών τους. Το περιεχόμενό τους προκύπτει από την ετήσια

εξειδίκευση του Ε.Π. καθώς προσδιορίζονται οι δράσεις ή τμήματα πολυετών δράσεων του

Ε.Π. που θα υλοποιηθούν από τις υπηρεσίες του Ο.Τ.Α. και των Νομικών του Προσώπων.

Για κάθε δράση προσδιορίζονται τουλάχιστον:

7 Πιο συγκεκριμένα υποβάλλεται συνοδευόμενη από το ολοκληρωμένο τετραετές Ε.Π. στη Διεύθυνση Τοπικής Αυτοδιοίκησης και κοινοποιείται στη Διεύθυνση Σχεδιασμού και Ανάπτυξης της οικείας Περιφέρειας, σύμφωνα με την Εγκύκλιο 8/2008 ΥΠ.ΕΣ. και τις Διευκρινίσεις του Υπ.Ες. επί της ίδιας Εγκυκλίου.

33

α. Ο άξονας και το μέτρο του Ε.Π. όπου εντάσσεται η δράση.

β. Ποσοτικά στοιχεία των εκροών που θα παραχθούν από τη δράση κατά το

επόμενο έτος.

γ. Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της δράσης ανά τρίμηνο.

δ. Ο προϋπολογισμός δαπανών και οι πηγές χρηματοδότησης.

ε. Οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την υλοποίηση της δράσης.

Στο Ε.Π.Δ. μπορεί να τροποποιείται ο προγραμματισμός υλοποίησης των δράσεων

που έχουν προβλεφθεί στο Ε.Π. Το Ε.Π.Δ. μπορεί επίσης να περιλαμβάνει νέες δράσει ς.

Ειδικά για το έτος 20078, προβλέπεται ότι Ε.Π.Δ. του Ο.Τ.Α. αποτελεί το τεχνικό

πρόγραμμα και ο οικονομικός προϋπολογισμός του ιδίου έτους, ενώ δεν είναι υποχρεωτική η

σύνταξη Ε.Π.Δ. από τα Νομικά Πρόσωπα του Ο.Τ.Α.

Σχετική με την Υ.Α. 18183/2007 είναι η Εγκύκλιος 66/2007 ΥΠ.ΕΣ. η οποία

διευκρινίζει κάποια σημεία της εν λόγω Υ.Α. Δύο παρατηρήσεις της Εγκυκλίου χρήζουν

ιδιαίτερης προσοχής:

Η πρώτη αναφέρεται στη χρήση δεικτών κατά το σχεδιασμό και εφαρμογή του Ε.Π.

και των Ε.Π.Δ. Αιτιολογείται η χρήση τους με το σκεπτικό ότι αποβλέπουν στη διασφάλιση

της νομιμότητας και της διαφάνειας της δράσης των Ο.Τ.Α., δεδομένης της πληθώρας των

χρηματοδοτήσεων που διαχειρίζονται. Οι δείκτες μέτρησης της αποτελεσματικότητας και

αποδοτικότητας προβλέπονται στο Ν. 3230/2004 (αναφορά στο Νόμο γίνεται σε επόμενη

ενότητα) και η χρήση τους θα επιτρέπει την εφαρμογή διορθωτικών κινήσεων προς όφελος

των Ε.Π. Η υποχρεωτική χρήση τους πάντως θα ισχύσει από την επόμενη δημοτική περίοδο

(2011 – 2014)9.

Η δεύτερη σημαντική παρατήρηση αφορά στις διαδικασίες διαβούλευσης που

προηγούνται της κατάρτισης του Ε.Π. Η διαβούλευση αποτελεί μια ουσιαστική και όχι απλά

τυπική διαδικασία με ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς σχετίζεται τόσο με τη διαφάνεια της δράσης

του Ο.Τ.Α., όσο και με την ευρύτερη αποδοχή των δράσεων του Ε.Π. Η μη σωστή τήρησή

8 Ανάλογες διατάξεις ισχύουν και για το έτος 2008 σύμφωνα με την Εγκύκλιο 8/2008 ΥΠ.ΕΣ. 9 Ο Δήμος Ηρακλείου Κρήτης που αποτελεί τη μελέτη περίπτωσης εισήγαγε μία επιλεκτική χρήση δεικτών κατά την κατάρτιση των Ε.Π.Δ. 2009 και 2010.

34

της μπορεί να αποτελέσει και αιτία απόρριψης του Ε.Π. κατά τον έλεγχο νομιμότητας από

την Περιφέρεια.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η προθεσμία κατάρτισης που προβλέπεται στην Υ.Α.

18183/2007 οριστικοποιείται με την Απόφαση τροποποίησης της 17ης Απριλίου 2008. Η

τελική προθεσμία κατάρτισης του Ε.Π. είναι η 31/07/2008.

3.3.5 : Προεδρικό Διάταγμα 185/2007

Το Π.Δ. 185/2007 καθορίζει τα όργανα και τη διαδικασία κατάρτισης,

παρακολούθησης και αξιολόγησης των Ε.Π. των Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού κατ’ εξουσιοδότηση του

άρθρου 207 του Κ.Δ.Κ.

Η κατάρτιση του Ε.Π. πραγματοποιείται μέσα στο πρώτο εξάμηνο της δημοτικής

περιόδου από το Δημοτικό Συμβούλιο. Για το σκοπό αυτό συγκροτείται διεπιστημονική

ομάδα έργου, η οποία συντάσσει σχέδιο Ε.Π. σε συνεργασία με τα όργανα διοίκησης του

Δήμου και των Νομικών του Προσώπων, με την υποστήριξη της υπηρεσίας

προγραμματισμού. Το σχέδιο εγκρίνεται από το Δημοτικό Συμβούλιο. Η διεπιστημονική

ομάδα έργου συγκροτείται με απόφαση του Δημάρχου, η οποία ορίζει και τον υπεύθυνο της

ομάδας ως πρόεδρό της. Ο Δήμαρχος έχει τη γενική εποπτεία της προόδου των εργασιών της

ομάδας. Στην ομάδα έργου συμμετέχουν μέλη των οργάνων διοίκησης, εκ των οποίων

τουλάχιστον ένας Αντιδήμαρχος, και υπάλληλοι των υπηρεσιών του Δήμου και των Νομικών

Προσώπων του, προερχόμενοι κατά προτίμηση από την Οικονομική Διεύθυνση, την Τεχνική

Υπηρεσία και την Υπηρεσία Προγραμματισμού. Ο αριθμός των μελών δεν υπερβαίνει τα έξι.

Είναι δυνατή επίσης η συμμετοχή ειδικών συμβούλων, ειδικών επιστημονικών συνεργατών

του Δημάρχου και εξωτερικών συμβούλων με γνώσεις σε οικονομικά, τεχνικά,

περιβαλλοντικά και αναπτυξιακά θέματα (μέχρι τρεις σύμβουλοι και συνεργάτες). Ακόμη, για

τη συμβουλευτική υποστήριξη των εργασιών της ομάδας, μπορεί να ανατίθενται σχετικές

υπηρεσίες σε εξωτερικούς συμβούλους.

Τα βήματα κατάρτισης του Ε.Π. είναι τα εξής:

1. Η ομάδα έργου εισάγει προς συζήτηση στις υπηρεσίες του Δήμου και των

Νομικών Προσώπων αρχικό κείμενο σχετικά με την υφιστάμενη κατάσταση

35

και την αξιολόγησή της και αφού λάβει υπόψη τις γραπτές εισηγήσεις των

υπηρεσιών, συντάσσει σχέδιο με το στρατηγικό σχεδιασμό του Δήμου, το

οποίο υποβάλλει στο Δήμαρχο.

2. Ο Δήμαρχος εισηγείται το σχέδιο στρατηγικού σχεδιασμού στο Δημοτικό

Συμβούλιο για ψήφιση και συζήτηση.

3. Το εγκεκριμένο από το Δημοτικό Συμβούλιο κείμενο στρατηγικού

σχεδιασμού, δημοσιοποιείται για διαβούλευση, τουλάχιστον επί δύο

εβδομάδες, με καταχώριση στην ιστοσελίδα του Δήμου και με κάθε πρόσφορο

μέσο. Κατά τη διάρκεια της περιόδου δημοσιοποίησης υποβάλλονται

προτάσεις, εγγράφως ή ηλεκτρονικά, από τα τοπικά ή διαμερισματικά

συμβούλια, από πολίτες ή ενώσεις πολιτών και από τοπικούς, κοινωνικούς και

οικονομικούς φορείς. Με απόφαση του Δημάρχου μπορεί να οργανωθεί όποια

ενέργεια διαβούλευσης κρίνεται αναγκαία.

4. Οι υπηρεσίες του Δήμου και των Νομικών Προσώπων του, αφού λάβουν

υπόψη τους το εγκεκριμένο σχέδιο στρατηγικού σχεδιασμού, προτείνουν με

γραπτή εισήγησή τους, κατ’ αντιστοιχία προς τους άξονες και τα μέτρα του

Ε.Π., τους στόχους της κάθε υπηρεσίας για την επόμενη περίοδο και τις

δράσεις για την επίτευξη των στόχων αυτών, ιεραρχημένες κατά σειρά

προτεραιότητας.

5. Το διοικητικό συμβούλιο του κάθε Νομικού Προσώπου του Δήμου, εντός μιας

εβδομάδας από την εισήγηση των υπηρεσιών του, λαμβάνει απόφαση για τους

στόχους και τις δράσεις που το αφορούν.

6. Η ομάδα έργου επεξεργάζεται και συνθέτει τις προτάσεις των υπηρεσιών, τις

αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων των Νομικών Προσώπων του Δήμου

και τις προτάσεις που προέκυψαν από τη διαδικασία της διαβούλευσης και

συντάσσει το σχέδιο του Ε.Π., το οποίο υποβάλλει στο Δήμαρχο.

7. Ο Δήμαρχος εισηγείται το σχέδιο Ε.Π. στο Δημοτικό Συμβούλιο για συζήτηση

και ψήφιση, επισυνάπτοντας τις αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων των

Νομικών Προσώπων του Δήμου.

8. Το εγκεκριμένο Ε.Π., μετά τον έλεγχο νομιμότητας για την τήρηση της

διαδικασίας κατάρτισής του από την Περιφέρεια, καταχωρείται στην

ιστοσελίδα του Δήμου και δημοσιοποιείται με κάθε πρόσφορο μέσο.

36

Όσον αφορά στην παρακολούθηση και αξιολόγηση του Ε.Π., αρμόδιος κρίνεται ο

Δήμαρχος, με την υποστήριξη της υπηρεσίας προγραμματισμού. Η τελευταία συνεργάζεται

με τις υπηρεσίες του Δήμου και των Νομικών Προσώπων του και συντάσσει την ενδιάμεση

και την τελική έκθεση αξιολόγησης, τις οποίες υποβάλλει στον Δήμαρχο. Μετά την ενδιάμεση

αξιολόγηση είναι δυνατή η αναθεώρηση των στόχων του Ε.Π. με αιτιολογημένη απόφαση

του Δημοτικού Συμβουλίου, η οποία λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου

των μελών του. Με σκοπό την αντικειμενικότερη αξιολόγηση του Ε.Π. χρησιμοποιούνται

δείκτες αποτελεσματικότητας που επιτρέπουν να εκτιμηθεί ο βαθμός επίτευξης των στόχων

σε σχέση με τα αποτελέσματα των δράσεων όπως επίσης και δείκτες αποδοτικότητας, που

συσχετίζουν το κόστος πραγματοποίησης με τις εκροές των δράσεων 10.

Το Ε.Π. εξειδικεύεται σε Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης του Δήμου και σε αντίστοιχα

ετήσια προγράμματα των Νομικών του Προσώπων. Τα Ε.Π.Δ. καταρτίζονται κάθε έτος της

δημοτικής περιόδου, μαζί με τον ετήσιο προϋπολογισμό τους. Ο ετήσιος προϋπολογισμός των

ανωτέρω φορέων καλύπτει τις δράσεις που προβλέπονται στο αντίστοιχο Ε.Π.Δ.

Το Ε.Π.Δ. του Δήμου καταρτίζεται από τη Δημαρχιακή Επιτροπή και εγκρίνεται από

το Δημοτικό Συμβούλιο. Για την κατάρτιση του Ε.Π.Δ. του Δήμου, η υπηρεσία

προγραμματισμού αφού λάβει υπόψη τις γραπτές εισηγήσεις των υπηρεσιών, συντάσσει

σχέδιο Ε.Π.Δ., το οποίο υποβάλλει στη Δημαρχιακή Επιτροπή. Επιτρέπεται η τροποποίηση

του Ε.Π.Δ. ύστερα από αιτιολογημένη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, η οποία

λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του. Το Ε.Π.Δ. των

δημοτικών ιδρυμάτων καταρτίζεται από την εκτελεστική επιτροπή και εγκρίνεται από το

Διοικητικό Συμβούλιο αυτών. Το Ε.Π.Δ. των λοιπών Νομικών Προσώπων του Δήμου

καταρτίζεται από τον Πρόεδρο και εγκρίνεται από το Διοικητικό Συμβούλιο αυτών.

Τα όργανα κατάρτισης των Ε.Π.Δ. είναι αρμόδια για την παρακολούθηση και τον

απολογισμό τους, με την υποστήριξη της υπηρεσίας προγραμματισμού. Η τελευταία, κατά τη

διάρκεια εφαρμογής του Ε.Π.Δ. του Δήμου, συντάσσει εκθέσεις παρακολούθησης, ενώ πριν

από τη σύνταξη του οικονομικού απολογισμού, υποβάλλει στη Δημαρχιακή Επιτροπή έκθεση

με τον απολογισμό δράσης του προηγούμενου έτους. Για τη διευκόλυνση του συντονισμού

των δημοτικών υπηρεσιών είναι δυνατή η συγκρότηση και λειτουργία επιτροπών

συντονισμού, στις οποίες μπορούν να συμμετέχουν προϊστάμενοι των υπηρεσιών,

εκπρόσωποι των Νομικών Προσώπων του Δήμου, Αντιδήμαρχοι και ο Δήμαρχος. 10 Οι διατάξεις αυτές τελούν σε άμεση συσχέτιση με τις επιταγές του Ν. 3230/2004 περί στοχοθεσίας.

37

3.3.6 : Οδηγός κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α.

Το Σεπτέμβριο του 2007 εκδίδεται από την Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε. ο «Οδηγός κατάρτισης

Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α.» με σκοπό την υποστήριξη των Ο.Τ.Α. στην

προσπάθειά τους να εκπονήσουν τα πρώτα τους Ε.Π. για την περίοδο 2007 – 2010. Ο Οδηγός

αυτός βασίζεται στο νομοθετικό πλαίσιο που είχε διαμορφωθεί στο μεταξύ, το οποίο

περιγράφεται στις προηγούμενες ενότητες, και αναφέρεται κυρίως στο περιεχόμενο και τη

διαδικασία κατάρτισης ενός Ε.Π.

Σύμφωνα λοιπόν με τον Οδηγό, το τελικό κείμενο του Ε.Π. ενός Δήμου θα

περιλαμβάνει τουλάχιστον τις ακόλουθες ενότητες και κεφάλαια:

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Το εισαγωγικό κεφάλαιο θα περιλαμβάνει:

Παρουσίαση της ομάδας έργου που συνέταξε το Ε.Π. και του συντονιστή της

Παρουσίαση του τρόπου με τον οποίο συμμετείχαν οι υπηρεσίες και τα

Νομικά Πρόσωπα του Δήμου στην εκπόνηση του Ε.Π.

Παρουσίαση των διαδικασιών διαβούλευσης

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Κεφάλαιο 1.1: ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

1.1.1. Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης περιοχής του

Δήμου

1.1.2. Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης

του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων, ως οργανισμών

Κεφάλαιο 1.2: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

1.2.1. Το όραμα και οι αρχές του Δήμου

1.2.2. Η στρατηγική του Δήμου

38

1.2.3. Οι άξονες και τα μέτρα του προγράμματος

ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

Κεφάλαιο 2.1: ΣΧΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ

2.1.1. Τα σχέδια δράσης για την εφαρμογή της στρατηγικής

2.1.2. Δράσεις διαδημοτικής και υπερτοπικής σημασίας

Κεφάλαιο 2.2: ΤΕΤΡΑΕΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ

2.2.1. Ιεράρχηση και συνοπτικός προγραμματισμός των δράσεων

2.2.2. Ομαδοποίηση των δράσεων του προγράμματος

2.2.3. Αναλυτικός προγραμματισμός των δράσεων Α΄ προτεραιότητας

Κεφάλαιο 2.3: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

2.3.1. Εκτίμηση των εσόδων

2.3.2. Κατανομή των εσόδων για την κάλυψη των δαπανών των δράσεων

2.3.3. Χρηματοδοτικοί πίνακες του προγράμματος

Το παραπάνω κείμενο θα αποτελεί προϊόν μιας διαδικασίας εννέα βημάτων, η οποία

αντιστοιχεί στη διάρθρωση του Ε.Π.:

Βήμα 1: Προετοιμασία και οργάνωση

Σκοπός του βήματος είναι η προετοιμασία και οργάνωση της όλης διαδικασίας

κατάρτισης του Ε.Π. και περιλαμβάνει τις εξής ενέργειες:

Συγκρότηση της ομάδας έργου

Διατύπωση των αρχικών κατευθύνσεων της δημοτικής αρχής

Οργάνωση και προγραμματισμός του έργου

Ενημέρωση του προσωπικού των υπηρεσιών και των Νομικών Προσώπων του

Δήμου

Βήμα 2: Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης της περιοχής του Δήμου

39

Σκοπός είναι ο εντοπισμός των σημαντικότερων ζητημάτων τοπικής ανάπτυξης που

πρέπει να αντιμετωπίσει ο Δήμος την επόμενη τετραετία. Η ομάδα έργου περιγράφει

συνοπτικά τη γενική, μακροσκοπική εικόνα της περιοχής του Δήμου και αναφέρει τα

γεωγραφικά, πληθυσμιακά, κοινωνικά, οικονομικά, πολεοδομικά, περιβαλλοντικά και

αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της. Στη συνέχεια αξιολογεί την κατάσταση της περιοχής και

εντοπίζει τα κρίσιμα ζητήματα τοπικής ανάπτυξης σε κάθε θεματικό τομέα («Περιβάλλον και

ποιότητα ζωής», «Κοινωνική Πολιτική, Παιδεία, Πολιτισμός και Αθλητισμός», «Τοπική

Οικονομία και Απασχόληση»).

Βήμα 3: Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων

ως οργανισμών

Σκοπό αποτελεί ο εντοπισμός των κρίσιμων ζητημάτων εσωτερικής ανάπτυξης. Οι

προϊστάμενοι των υπηρεσιών του Δήμου και των Νομικών Προσώπων του συμπληρώνουν

ερωτηματολόγιο, στο οποίο περιγράφουν και αξιολογούν συνοπτικά τα βασικά λειτουργικά,

οργανωτικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της οικείας υπηρεσίας στις εξής ενότητες:

Αποδέκτες της υπηρεσίας

Δραστηριότητες και Διαδικασίες λειτουργίας της υπηρεσίας

Οργάνωση και συνεργασίες

Ανθρώπινο δυναμικό και υλικοτεχνική υποδομή

Οικονομικά της υπηρεσίας

Στη συνέχεια η ομάδα έργου συνθέτει τη γενική εικόνα του εσωτερικού

περιβάλλοντος του Δήμου και των Νομικών Προσώπων του και αναφέρει τα βασικά

χαρακτηριστικά του στις προαναφερθείσες ενότητες, πλην της ενότητας «Αποδέκτες της

υπηρεσίας». Τέλος η ομάδα έργου εντοπίζει τα κρίσιμα ζητήματα εσωτερικής ανάπτυξης σε

κάθε μία από τις προηγούμενες θεματικές ενότητες.

Βήμα 4: Καθορισμός της στρατηγικής και των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων του Δήμου

Σκοποί του βήματος είναι α) η επιλογή της στρατηγικής που θα ακολουθήσει ο Δήμος

μέσω του καθορισμού γενικών στόχων και πολιτικών δράσης β) η ομαδοποίηση των γενικών

στόχων σε Άξονες και Μέτρα και γ) η διατύπωση του οράματος και των αρχών λειτουργίας

και διακυβέρνησης. Οι ενέργειες αυτές εκτελούνται από την ομάδα έργου σε συνεργασία με

τη Δημοτική Αρχή.

40

Α) Η διαμόρφωση της στρατηγικής ενός Δήμου σημαίνει α) τον προσδιορισμό των

κρίσιμων ζητημάτων τοπικής ανάπτυξης που θα αντιμετωπίσει ο Δήμος (γενικοί στόχοι

τοπικής ανάπτυξης) και β) τη διαμόρφωση των κατάλληλων εσωτερικών στρατηγικών

επιλογών που θα διασφαλίσουν επιτυχή προσέγγιση των ως άνω γενικών στόχων τοπικής

ανάπτυξης (γενικοί στόχοι εσωτερικής ανάπτυξης και πολιτικές δράσης). Οι γενικοί στόχοι

τοπικής ανάπτυξης και οι γενικοί στόχοι εσωτερικής ανάπτυξης αντιστοιχούν στις ενότητες

που περιγράφτηκαν στο Βήμα 3. Οι πολιτικές δράσης αποτελούν γενικές κατευθύνσεις της

Δημοτικής Αρχής που καθοδηγούν, προσανατολίζουν ή περιορίζουν τις ειδικότερες

αποφάσεις των υπηρεσιών κατά την επιλογή των δράσεων. Ακολουθεί πίνακας που

απεικονίζει το επίπεδο λήψης των αποφάσεων σε σχέση με τα επίπεδα στόχων και δράσεων.

Επίπεδο λήψης αποφάσεων

Προϊόν προγραμματισμού

Περιεχόμενο

Δημοτικό Συμβούλιο και Δήμαρχος

Στρατηγική Γενικοί στόχοι και πολιτικές δράσης

Υπηρεσίες Σχέδια δράσης Στόχοι και δράσεις

Πίνακας 1 Επίπεδα λήψης αποφάσεων και προϊόντα προγραμματισμού Πηγή: Οδηγός κατάρτισης Επιχειρησιακών

Προγραμμάτων Ο.Τ.Α., σελ. 47

Β) Στη συνέχεια, οι συναφείς γενικοί στόχοι ομαδοποιούνται σε προτεραιότητες –

Μέτρα και τα συναφή Μέτρα ομαδοποιούνται σε ευρύτερες προτεραιότητες – Άξονες.

Επίσης ορίζεται η αρμόδια υπηρεσία που θα έχει την ευθύνη για την επίτευξη καθενός από

τους γενικούς στόχους.

41

Σχήμα 2 Διάρθρωση του Ε.Π. Πηγή: Δαλιέτου, Καλλιαντάσης και Κοττάκη, σελ 98

Γ) Διατυπώνεται το όραμα και οι κατευθυντήριες αρχές που θα οδηγήσουν στην

τοπική αλλά και στην εσωτερική ανάπτυξη του Δήμου.

Βήμα 5: Έγκριση του στρατηγικού σχεδίου και διαδικασίες διαβούλευσης

Το Βήμα περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενέργειες:

Έγκριση του στρατηγικού σχεδίου

Δημοσιοποίηση του στρατηγικού σχεδίου μέσα από τα διαθέσιμα μέσα

επικοινωνίας

Διοργάνωση δημοσίων εκδηλώσεων

Σύνοψη των συμπερασμάτων των διαδικασιών διαβούλευσης και ενημέρωση

των αρμόδιων υπηρεσιών

Βήμα 6: Κατάρτιση σχεδίων δράσης

Στο Βήμα αυτό καταρτίζεται ένα σχέδιο δράσης για την επίτευξη του κάθε ενός από

τους γενικούς στόχους του στρατηγικού σχεδίου. Ένα σχέδιο δράσης περιλαμβάνει στόχους

και δράσεις που εξειδικεύουν τη στρατηγική του Δήμου και καταρτίζεται από την υπηρεσία

που είναι αρμόδια για το γενικό στόχο. Για την κατάρτισή του απαιτούνται οι εξής ενέργειες:

Προσδιορισμός των στόχων

Προσδιορισμός των δράσεων

ΑΞΟΝΕΣ

ΜΕΤΡΑ

ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

42

Συνοπτική περιγραφή του σχεδίου δράσης

Ακολουθεί πίνακας που δείχνει την εξειδίκευση της στρατηγικής του Δήμου σε σχ έδια

δράσης.

Στρατηγική Δήμου

Σχέδιο δράσης

Γενικοί στόχοι

Στόχοι

Πολιτικές δράσης

Δράσεις

Πίνακας 2 Εξειδίκευση Στρατηγικής Δήμου Πηγή: Οδηγός κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α. σελ. 72

Αρχικά καταρτίζονται τα σχέδια δράσης για τους γενικούς στόχους τοπικής

ανάπτυξης και στη συνέχεια καταρτίζονται τα σχέδια δράσης για τους γενικούς στόχους

εσωτερικής ανάπτυξης.

Βήμα 7: Τετραετής προγραμματισμός των δράσεων

Σκοποί του βήματος είναι α) η ιεράρχηση και ο προγραμματισμός των δράσεων που

περιλαμβάνονται στα σχέδια δράσης που έχουν προτείνει οι αρμόδιες υπηρεσίες, β) η

ομαδοποίηση, ο έλεγχος και η οριστικοποίηση όλων των δράσεων του Ε.Π. από την ομάδα

έργου και γ) ο αναλυτικός προγραμματισμός των δράσεων πρώτης προτεραιότητας. Πιο

αναλυτικά:

α) Η αρμόδια υπηρεσία που έχει καταρτίσει ένα σχέδιο δράσης συντάσσει πίνακα με

τα βασικά στοιχεία προγραμματισμού των δράσεων του σχεδίου (ιεράρχηση,

χρονοδιάγραμμα, δαπάνες, πηγή χρηματοδότησης).

β) Προκειμένου να αποκτηθεί η συγκεντρωτική εικόνα των δράσεων του Ε.Π. η

ομάδα έργου δημιουργεί συγκεντρωτικούς πίνακες και τους ομαδοποιεί ανάλογα με το Μέτρο

στο οποίο συμβάλλουν, με την υπηρεσία που είναι υπεύθυνη για την υλοποίησή τους και με

το είδος τους.

43

γ) Γίνεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες ο αναλυτικός προγραμματισμός υλοποίησης

των δράσεων πρώτης προτεραιότητας, συμπληρώνοντας σχετικό έντυπο.

Βήμα 8: Οικονομικός προγραμματισμός

Στο βήμα αυτό α) εκτιμώνται τα έσοδα του Δήμου και των Νομικών Προσώπων του,

ανά πηγή χρηματοδότησης, για κάθε έτος της επόμενης τετραετίας, β) γίνεται κατανομή των

εσόδων στις δράσεις πρώτης προτεραιότητας, γ) καταρτίζεται συγκεντρωτικός πίνακας

δαπανών ανά Μέτρο και Άξονα και δ) συντάσσονται οι χρηματοδοτικοί πίνακες του

προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα:

α) Προκειμένου να αποκτηθεί η συγκεντρωτική εικόνα των εκτιμώμενων εσόδων από

τις πιθανές πηγές χρηματοδότησης, συντάσσεται πίνακας των προσδοκώμενων εσόδων του

Δήμου ανά πηγή χρηματοδότησης και ανά έτος, ως εξής:

ΠΗΓΕΣ

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΣΟΔΩΝ

1ο έτος 2ο έτος

3ο έτος

4ο έτος

ΣΥΝΟΛΑ ΕΣΟΔΩΝ

ΤΕΤΡΑΕΤΙΑΣ

Πηγή 1

Πηγή 2

Πηγή 3

Πηγή 4

Πηγή 5

ΣΥΝΟΛΑ

Πίνακας 3 Εκτίμηση εσόδων Πηγή: Οδηγός κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α, σελ. 99

β) Δεδομένου ότι τα έσοδα συνήθως δεν επαρκούν για την κάλυψη των δαπανών

όλων των δράσεων, αξιοποιείται η ιεράρχηση των δράσεων και προσδιορίζονται οι δράσεις

που θα χρηματοδοτηθούν κατά προτεραιότητα από κάθε πηγή χρηματοδότησης.

γ) Προκειμένου να αποκτήσουμε τη συνολική εικόνα των δαπανών του προγράμματος

και να ελεγχθεί η κατανομή των οικονομικών πόρων καταρτίζεται συγκεντρωτικός πίνακας

δαπανών ανά Άξονα και Μέτρο.

44

δ) Τέλος, συντάσσονται οι χρηματοδοτικοί πίνακες του προγράμματος (ανά σχέδιο

δράσης, Μέτρο και Άξονα), στους οποίους συσχετίζονται οι δαπάνες με τα έσοδα.

ΓΕΝΙΚΟΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ, ΜΕΤΡΟ ΚΑΙ ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ (σε ΕΥΡ.)

ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΕΤΡΑΕΤΙ

ΑΣ

ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ

ΠΗΓΗΣ 1

ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΠΗΓΗΣ 2

ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΠΗΓΗΣ 3

ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΠΗΓΗΣ 4

ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΠΗΓΗΣ 5

ΠΟΣΟ % ΠΟΣΟ % ΠΟΣΟ % ΠΟΣΟ % ΠΟΣΟ %

ΑΞΟΝΑΣ 1: …….

ΜΕΤΡΟ 1.1. : …….

ΜΕΤΡΟ 1.2. : …….

…………

ΑΞΟΝΑΣ 2 : …….

……………

……………

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Πίνακας 4 Πηγή: Οδηγός κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α. σελ. 103

Βήμα 9: Ολοκλήρωση του προγράμματος και τελικές ενέργειες

Το βήμα περιλαμβάνει τις εξής ενέργειες:

Ολοκλήρωση του σχεδίου Ε.Π. από την ομάδα έργου και υποβολή του στον

Δήμαρχο

Έγκριση του σχεδίου από το Δημοτικό Συμβούλιο

Έλεγχος της διαδικασίας κατάρτισης του προγράμματος από την Περιφέρεια

Δημοσιοποίηση του προγράμματος από το Δήμο

45

3.3.7 : Ειδικότερο θεσμικό πλαίσιο για τα Ετήσια Προγράμματα Δράσης

Εγκύκλιος 8/2009 ΥΠ.ΕΣ.: Για την υποβοήθηση των Ο.Τ.Α κατά την κατάρτιση των Ε.Π.Δ.

εξεδόθη η συγκεκριμένη Εγκύκλιος, η οποία περιέχει τον Οδηγό κατάρτισης Ε.Π.Δ. 2009 της

Ε.Ε.Τ.Α.Α.

Σύμφωνα με τον Οδηγό και τη σχετική νομοθεσία, σκοπός των Ε.Π.Δ. είναι η

εξειδίκευση και ο λεπτομερέστερος προγραμματισμός των δράσεων που προβλέπεται από το

τετραετές Ε.Π. ότι θα υλοποιηθούν κατά το επόμενο έτος. Στο Ε.Π.Δ. επομένως, θα πρέπει να

εξειδικευτούν οι κατηγορίες έργων του Ε.Π. σε συγκεκριμένα έργα. Καθώς το Ε.Π. αποτελεί

πρόγραμμα – πλαίσιο για την κατάρτιση του Ε.Π.Δ., οι προϊστάμενοι των δημοτικών

υπηρεσιών θα πρέπει να ανατρέχουν στο τετραετές πρόγραμμα, προκειμένου να εντοπίζουν

τις δράσεις όπου εμπλέκεται η υπηρεσία τους. Στις περιπτώσεις εκείνες όπου στο Ε.Π.Δ.

εντάσσονται νέες δράσεις, θα πρέπει να σημειώνεται η διαφοροποίηση που υπάρχει σε σχέση

με το Ε.Π. και να τεκμηριώνεται η σκοπιμότητα της νέας δράσης.

Όσον αφορά στη σχέση μεταξύ Ε.Π.Δ. και προϋπολογισμού, το πρώτο αποτελεί

λογικό προαπαιτούμενο για την κατάρτιση του δεύτερου. Στο Ε.Π.Δ., πέρα από το ύψος και

τα είδη των δαπανών ενός Δήμου, αποτυπώνονται οι λειτουργίες και οι υπηρεσίες που

παρέχει ο Δήμος. Με τον τρόπο αυτό, η διοίκηση του Δήμου αλλά και ο δημότης μπορούν

πλέον να γνωρίζουν τις δραστηριότητες που θα εκτελέσουν οι δημοτικές υπηρεσίες

αξιοποιώντας τις δαπάνες που προβλέπονται στον προϋπολογισμό καθώς και το αναμενόμενο

προϊόν των προγραμματιζόμενων δραστηριοτήτων.

Η διάρθρωση του Ε.Π.Δ. αντιστοιχεί στην οργανωτική δομή των υπηρεσιών, δηλαδή

συσχετίζεται με την οργάνωση του υπηρεσιακού μηχανισμού που θα το υλοποιήσει. Οι

δημοτικές υπηρεσίες θα πρέπει να προγραμματίσουν τις δράσεις για την υλοποίηση των

οποίων ευθύνονται. Επομένως, προτείνεται η διάρθρωση των Ε.Π.Δ. ανά Διεύθυνση καθώς

και ανά αυτοτελή διοικητική ενότητα.

46

Σχήμα 3 Διάρθρωση του Ετήσιου Προγράμματος Δράσης Πηγή: Δαλιέτου, Καλλιαντάσης και Κοττάκη σελ 97

Το έγγραφο με το Ε.Π.Δ. ενός Δήμου διαρθρώνεται στα ακόλουθα τρία μέρη:

Α. Συνολική παρουσίαση του Ε.Π.Δ. Αποτελεί το γενικό μέρος του εγγράφου στο

οποίο ενδεικτικά αναφέρονται:

Οι τρέχουσες εξελίξεις που επηρεάζουν τη δράση του Δήμου .

Οι γενικές κατευθύνσεις και οι προτεραιότητες της δημοτικής αρχής για το

επόμενο έτος.

Η συνοπτική παρουσίαση των σημαντικών δράσεων του προγράμματος σε

αντιστοιχία με τους γενικούς στόχους και τις προτεραιότητες (Άξονες και

Μέτρα) του Ε.Π.

Β. Παρουσίαση του Ε.Π.Δ. ανά Διεύθυνση. Περιλαμβάνει τη συμπλήρωση πινάκων

με το πρόγραμμα δραστηριοτήτων και το πρόγραμμα επενδύσεων της κάθε Διεύθυνσης.

Γ. Παραρτήματα – Πίνακες. Παρουσιάζονται συγκεντρωτικοί πίνακες του Ε.Π.Δ. του

Δήμου όπως για παράδειγμα:

Τεχνικό πρόγραμμα έργων και μελετών και πρόγραμμα έργων ανά δημοτικό

διαμέρισμα

Πρόγραμμα προμηθειών

Πρόγραμμα επενδύσεων και ενεργειών ανά Άξονα και Μέτρο του Ε.Π.

Πρόγραμμα επενδύσεων ανά πηγή χρηματοδότησης

Έργα προς ένταξη σε χρηματοδοτούμενα Εθνικά ή Κοινοτικά προγράμματα

Εγκύκλιος 23/2009 ΥΠ.ΕΣ.: Ορίζεται η τελική προθεσμία ολοκλήρωσης και υποβολής του

Ε.Π.Δ. για το έτος 2009 (29 Μαϊου).

Ετήσιο Πρόγραμμα

Δράσης Δήμου

Πρόγραμμα Διεύθυνσης Α

Πρόγραμμα Διεύθυνσης Β

Πρόγραμμα Διεύθυνσης Γ

47

Έγγραφο με Α.Π. 60256/30.9.2009 ΥΠ.ΕΣ.: Με το έγγραφο αυτό δίδονται συμπληρωματικές

οδηγίες και διευκρινίσεις για την κατάρτιση του Ε.Π.Δ. 2010. Εντοπίζονται επίσης οι

κυριότερες δυσκολίες ή συγχύσεις των Δήμων κατά την εφαρμογή του Οδηγού κατάρτισης,

οι οποίες εστιάζονται στα εξής σημεία:

Καταγραφή των λειτουργιών και αδυναμία ποσοτικοποίησης των εκροών

Ποσοτικά μεγέθη των λειτουργιών

Αποτύπωση συχνά επαναλαμβανόμενων ενεργειών

Αναλυτική παράθεση λειτουργικών δαπανών των Διευθύνσεων

Καταγραφή παγίων ενεργειών των Διευθύνσεων

Καταγραφή μελετών και συντηρήσεων ή έργων που εκτελούνται με ίδια μέσα

Αποτύπωση των δράσεων των οριζόντιων υπηρεσιών

Προβλήματα «φουσκωμένου» Ε.Π. και «διεκδικητικών» προϋπολογισμών

Σχεδόν αυτούσια επανάληψη τμημάτων του Ε.Π. στο Ε.Π.Δ.

Αντιγραφή των αρμοδιοτήτων του Ο.Ε.Υ. για την αποτύπωση των

λειτουργιών του Ε.Π.Δ.

Αντιγραφή των εγγραφών του προϋπολογισμού για την καταγραφή των

αντίστοιχων ενεργειών

3.4 : ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ Ε.Π.

3.4.1 : Σκοποί του Ε.Π.

Οι γενικοί σκοποί των τετραετών Ε.Π., όπως άλλωστε προκύπτει και από το θεσμικό

πλαίσιο που τα διέπει, είναι «η προώθηση της τοπικής και εσωτερικής ανάπτυξης των Ο.Τ.Α.,

σε εναρμόνιση με τις κατευθύνσεις αναπτυξιακού σχεδιασμού σε περιφερειακό και εθνικό

επίπεδο» (Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε. – Οδηγός κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α.,

2007 σελ. 9). Πιο αναλυτικά:

Α) Προώθηση της τοπικής ανάπτυξης. Το Ε.Π. προσδιορίζει κυρίως τις νέες

δραστηριότητες που θα πρέπει να εκτελέσει ο Δήμος στο πλαίσιο των θεσμοθετημένων

48

αρμοδιοτήτων του, με απώτερους σκοπούς α) την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού

και δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής του και β) τη βελτίωση της κοινωνικής και

οικονομικής ευημερίας των κατοίκων της περιοχής του.

Η προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος

συνεπάγεται την ενεργοποίηση του Δήμου στους τομείς:

- Της προστασίας και της αειφόρου διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος

- Της βελτίωσης του οικιστικού περιβάλλοντος

- Των τεχνικών υποδομών και των δικτύων εξυπηρέτησης

Οι αποδέκτες των σχετικών δράσεων είναι οι διάφορες γεωγραφικές ενότητες του Ο.Τ.Α.

(Δημοτικά ή Τοπικά διαμερίσματα, συνοικίες).

Η βελτίωση της ευημερίας των κατοίκων συνεπάγεται την παροχή υπηρεσιών στους

τομείς Κοινωνικής Πολιτικής, Παιδείας/Πολιτισμού/Αθλητισμού και Οικονομικής ανάπτυξης

και απασχόλησης. Οι αποδέκτες των δράσεων αυτών είναι οι διάφορες

κοινωνικοοικονομικές ομάδες της περιοχής.

Β) Εσωτερική ανάπτυξη του Ο.Τ.Α. ως οργανισμού. Το Ε.Π. περιλαμβάνει

υποπρογράμματα για τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας του Ο.Τ.Α. ως δημόσιου

οργανισμού, με σκοπούς τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της

νομιμοποίησης της λειτουργίας του. Οι σχετικές δράσεις αποσκοπούν:

Στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της

εξυπηρέτησης του πολίτη.

Στη βελτίωση της παραγωγικής ικανότητας του Ο.Τ.Α. μέσω του

μεσοπρόθεσμου προγραμματισμού προσλήψεων, της ανάπτυξης του

προσωπικού, της μηχανοργάνωσης, της προμήθειας εξοπλισμού και της

εξασφάλισης γης και κτιριακών εγκαταστάσεων.

Στη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των Ο.Τ.Α., μέσω του

οικονομικού προγραμματισμού, της παρακολούθησης του κόστους των

παρεχόμενων υπηρεσιών και της ορθολογικότερης οικονομικής διαχείρισης.

Γ) Ανάπτυξη των συνεργασιών του Ο.Τ.Α. και της επιρροής άλλων φορέων. Ο ρόλος

ενός Ο.Τ.Α. θεωρείται ότι δεν πρέπει να περιορίζεται στις οριοθετημένες από το θεσμικό

πλαίσιο αρμοδιότητές του και ότι οι Ο.Τ.Α. πρέπει να μεριμνούν για τη συνολική ευημερία

49

της περιοχής τους. Επομένως το Ε.Π. οφείλει να επισημαίνει τη συμβολή που μπορούν να

έχουν στην ανάπτυξη της περιοχής του Ο.Τ.Α.:

Οι τοπικοί κοινωνικοί και οικονομικοί φορείς (ιδιωτικές επιχειρήσεις,

σύλλογοι και μη κυβερνητικές οργανώσεις).

Οι γειτονικοί Ο.Τ.Α.

Οι λοιποί φορείς άσκησης δημόσιας εξουσίας (κεντρικοί φορείς, Περιφέρεια,

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση).

Το Ε.Π. οφείλει να προσδιορίζει τις αναγκαίες ενέργειες συνεργασίας και επιρροής

των φορέων αυτών από τον Ο.Τ.Α. και να στοχεύει στην αναβάθμιση του επιπέδου

συνεργασίας του με τους παραπάνω φορείς, για τη συντονισμένη προώθηση της τοπικής

ανάπτυξης και την από κοινού παροχή τοπικών υπηρεσιών.

3.4.2 : Χαρακτηριστικά του Ε.Π.

Τα κύρια χαρακτηριστικά του Ε.Π. όπως προκύπτουν από το θεσμικό πλαίσιο και

την εφαρμογή του στην πράξη είναι τα εξής (Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε. – Οδηγός κατάρτισης

Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α., 2007):

i. Είναι ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης και βελτίωσης της

διοικητικής ικανότητας του Ο.Τ.Α.

ii. Αποτελεί το τετραετές πρόγραμμα δράσης του Ο.Τ.Α. και των Νομικών του

Προσώπων.

iii. Είναι οργανικό στοιχείο της καθημερινής λειτουργίας και διοίκησης του

Δήμου και μέρος του κύκλου προγραμματισμού11 του.

iv. Εξειδικεύεται και υλοποιείται μέσω του Ε.Π.Δ. του Ο.Τ.Α. και των Νομικών

Προσώπων του.

v. Εκπονείται με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων: αιρετά όργανα

(Δημοτικό Συμβούλιο και επιτροπές του, Αντιδήμαρχοι, Διοικητικά

Συμβούλια δημοτικών επιχειρήσεων, Τοπικά Συμβούλια), υπηρεσιακά στελέχη

(προϊστάμενοι υπηρεσιών, Διευθυντές επιχειρήσεων, υπηρεσία

11 Περιλαμβάνει διαδικασίες προγραμματισμού – παρακολούθησης – αξιολόγησης.

50

Προγραμματισμού), τοπικοί φορείς και ομάδες δημοτών, φορείς του

διοικητικού συστήματος της χώρας (κεντρικοί φορείς, Περιφέρεια, Νομαρχία).

vi. Αξιοποιεί δείκτες απόδοσης για την παρακολούθηση της επίτευξης των

γενικών και ειδικών στόχων.

3.5 : ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

Στην ενότητα αυτή παρατίθενται πίνακες και διαγράμματα που απεικονίζουν

ανάγλυφα μερικές όψεις από την κατάρτιση και την πορεία υλοποίησης των Ε.Π. και των

Ε.Π.Δ. κατά την αρχική περίοδο εφαρμογής τους (2007 – 2010).

Ο πρώτος πίνακας προέκυψε μέσω έρευνας που διεξήχθη στη Διεύθυνση

Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και Διεθνών Οργανισμών του Υπ.Εσ. στα πλαίσια τη

εργασίας και απεικονίζει τους υπόχρεους Δήμους προς εκπόνηση Ε.Π. στο σύνολο της

χώρας:

Περιφέρεια Σύνολο Νομών Σύνολο υπόχρεων Ο.Τ.Α.

Ανατολική Μακεδονία –

Θράκη

5 16

Αττική 4 73

Βόρειο Αιγαίο 3 3

Δυτική Ελλάδα 3 17

Δυτική Μακεδονία 4 6

Ήπειρος 4 4

Θεσσαλία 4 14

Ιόνιοι Νήσοι 4 5

Κεντρική Μακεδονία 6 23

Ν. Θεσσαλονίκης 23

Κρήτη 4 13

Νότιο Αιγαίο 2 10

51

Πελοπόννησος 5 13

Στερεά Ελλάδα 5 12

Σύνολο 54 232 Πίνακας 5 Υπόχρεοι Ο.Τ.Α.

Τα γραφήματα που ακολουθούν προέρχονται από επεξεργασμένα στοιχεία της

Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε. του Σεπτεμβρίου 2009.

Γράφημα 1 Ολοκλήρωση εκπόνησης Ε.Π.

Γράφημα 2 Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π.

Ολοκλήρωση εκπόνησης Ε.Π.

Δήμοι που το ολοκλήρωσαν

Δήμοι που δεν το ολοκλήρωσαν

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

Από τις υπηρεσίες του Δήμου Ανατέθηκε σε εξωτερικό συνεργάτη

Άλλο

Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π.

52

Γράφημα 3 Εμπειρία εκπόνησης Ε.Π.Δ. από το προηγούμενο έτος (2009)

Γράφημα 4 Ολοκλήρωση εκπόνησης Ε.Π.Δ. 2010

Εμπειρία εκπόνησης Ε.Π.Δ. από το προηγούμενο έτος (2009)

Ολοκλήρωση εκπόνησης Ε.Π.Δ. 2010

52

Γράφημα 3 Εμπειρία εκπόνησης Ε.Π.Δ. από το προηγούμενο έτος (2009)

Γράφημα 4 Ολοκλήρωση εκπόνησης Ε.Π.Δ. 2010

Εμπειρία εκπόνησης Ε.Π.Δ. από το προηγούμενο έτος (2009)

Ολοκλήρωση εκπόνησης Ε.Π.Δ. 2010

52

Γράφημα 3 Εμπειρία εκπόνησης Ε.Π.Δ. από το προηγούμενο έτος (2009)

Γράφημα 4 Ολοκλήρωση εκπόνησης Ε.Π.Δ. 2010

Ναι

Όχι

Ναι

Όχι

53

Γράφημα 5 Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π.Δ. 2010

Γράφημα 6 Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π.Δ. των Νομικών Προσώπων

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

Από τις υπηρεσίες του Δήμου Ανατέθηκε σε εξωτερικό συνεργάτη

Άλλο

Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π.Δ. 2010

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Από τις υπηρεσίες των

Νομικών Προσώπων

Από την υπηρεσία

εκπόνησης του Ε.Π.Δ.

Ανατέθηκαν σε εξωτερικό

συνεργάτη

Άλλο

Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π.Δ. των Νομικών Προσώπων

Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π.Δ. των Νομικών Προσώπων

54

Γράφημα 7 Συμβολή Οδηγού κατάρτισης Ε.Π.Δ., διευκρινίσεων και ημερίδων

Γράφημα 8 Είδος προβλημάτων κατά την εκπόνηση του Ε.Π.Δ.

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

Πολύ σημαντική

Αρκετή

Συμβολή Οδηγού κατάρτισης Ε.Π.Δ., διευκρινίσεων και ημερίδων

Προβλήματα κατά την εφαρμογή του Οδηγού

Διαδικαστικές ασάφειες

Προβλήματα συνεργασιών των Διευθύνσεων

Αδιευκρίνιστο πλαίσιο για τον υπεύθυνο

Θεσμικές ελλείψεις

Δυσκολίες σε σχέση με τον προϋπολογισμό

Έλλειψη κουλτούρας προγραμματισμού

Προβλήματα με τα Νομικά Πρόσωπα

Είδος προβλημάτων κατά την εκπόνηση του Ε.Π.Δ.

54

Γράφημα 7 Συμβολή Οδηγού κατάρτισης Ε.Π.Δ., διευκρινίσεων και ημερίδων

Γράφημα 8 Είδος προβλημάτων κατά την εκπόνηση του Ε.Π.Δ.

Μικρή Καθόλου

Συμβολή Οδηγού κατάρτισης Ε.Π.Δ., διευκρινίσεων και ημερίδων

Συμβολή Οδηγού κατάρτισης Ε.Π.Δ., διευκρινίσεων και ημερίδων

0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00%

Προβλήματα κατά την εφαρμογή του Οδηγού

Διαδικαστικές ασάφειες

Προβλήματα συνεργασιών των Διευθύνσεων

Αδιευκρίνιστο πλαίσιο για τον υπεύθυνο

Θεσμικές ελλείψεις

Δυσκολίες σε σχέση με τον προϋπολογισμό

Έλλειψη κουλτούρας προγραμματισμού

Προβλήματα με τα Νομικά Πρόσωπα

Άλλα

Είδος προβλημάτων κατά την εκπόνηση του Ε.Π.Δ.

54

Γράφημα 7 Συμβολή Οδηγού κατάρτισης Ε.Π.Δ., διευκρινίσεων και ημερίδων

Γράφημα 8 Είδος προβλημάτων κατά την εκπόνηση του Ε.Π.Δ.

Συμβολή Οδηγού κατάρτισης Ε.Π.Δ., διευκρινίσεων και ημερίδων

20,00%

55

4. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

4.1 : ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ

Το Ε.Π. του Δήμου Ηρακλείου «συνιστά ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής και

οργανωτικής - λειτουργικής ανάπτυξης για την περίοδο 2008 – 201012, σε εναρμόνιση με τις

κατευθύνσεις αναπτυξιακού σχεδιασμού σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο» (Δήμος

Ηρακλείου Κρήτης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου 2008 - 2010 Α΄ Ενότητα:

Στρατηγικός Σχεδιασμός 2008 σελ. 1). Αποτελεί ένα πλαίσιο στρατηγικών στόχων και

προτεραιοτήτων που εξειδικεύονται σε δράσεις με ορίζοντα τριετίας, για την προώθηση της

τοπικής ανάπτυξης και την αναβάθμιση της οργάνωσης των υπηρεσιών του Δήμου. Αφορά

δηλαδή όχι μόνον στις υποδομές και τις τοπικές επενδύσεις στην περιοχή του Ηρακλείου,

αλλά και στη βελτίωση της υφιστάμενης οργάνωσης και λειτουργίας του ίδιου του Δήμου, ως

φορέα Τ.Α., μεριμνώντας για τη βελτίωση της διαβίωσης των δημοτών και επισκεπτών και

την παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών.

Οι γενικοί σκοποί του Ε.Π. είναι η προώθηση της τοπικής και εσωτερικής ανάπτυξης

του Δήμου και η ενίσχυση των συνεργασιών του και της επιρροής άλλων φορέων13, σε

εναρμόνιση με εθνικές και περιφερειακές αναπτυξιακές προτεραιότητες και κατευθύνσεις.

Το Ε.Π.Δ. του 2009 όπως και το αντίστοιχο του 2010 έχουν ως σκοπό την εξειδίκευση

και τον λεπτομερέστερο προγραμματισμό των δράσεων που προβλέπονται στο τριετές Ε.Π.

του Δήμου για τα αντίστοιχα έτη αναφοράς (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Ετήσιο Πρόγραμμα

Δράσης 2009 Δήμου Ηρακλείου και Νομικών Προσώπων).

12 Το Ε.Π. του Δήμου Ηρακλείου καλύπτει ορίζοντα τριετίας και όχι τετραετίας, καθώς σύμφωνα με την Απόφαση τροποποίησης της 18183/2007 Υ.Α. στις 17/4/2008, η προθεσμία κατάρτισης του Ε.Π. παρατάθηκε ως την 31η Ιουλίου 2008. 13 Δεδομένου ότι το Ηράκλειο αποτελεί έδρα του Νομού Ηρακλείου αλλά και μέρος του πολεοδομικού συγκροτήματος Ηρακλείου μαζί με τους Δήμους Γαζίου και Νέας Αλικαρνασσού με πληθυσμό 163.384 κατοίκους, επιβάλλεται εκ των πραγμάτων η ανάπτυξη συνεργασιών με όλους τους κοινωνικοοικονομικούς φορείς, τους όμορους Δήμους και τις άλλες αρχές με στόχο την προώθηση της συνολικής ευημερίας της περιοχής.

56

4.2 : ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Το Ε.Π. του Δήμου Ηρακλείου ακολουθεί σε γενικές γραμμές τη διάρθρωση που

καθορίζεται στην Υ.Α. 18183/2007 και προτείνεται στον Οδηγό κατάρτισης Επιχειρησιακών

Προγραμμάτων Ο.Τ.Α. (βλέπε ενότητες εργασίας 3.3.3 και 3.3.5 αντίστοιχα), με την εξής

διαφοροποίηση: η 2η (Επιχειρησιακός προγραμματισμός) και 3η Ενότητα (Οικονομικός

προγραμματισμός και δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης) αποτελούν κοινή Ενότητα

με τίτλο «Επιχειρησιακός Προγραμματισμός». Στην Ενότητα αυτή οι Άξονες και τα Μέτρα

του Προγράμματος εξειδικεύονται σε σχέδια δράσης των υπηρεσιών του Δήμου και των

Νομικών του Προσώπων στη βάση χρονικού και οικονομικού προγραμματισμού.

Οι Άξονες που έχουν επιλεγεί θεωρείται ότι ταιριάζουν στη φυσιογνωμία του Δήμου

Ηρακλείου, επιλύουν προβλήματα, αξιοποιούν δυνατότητες και μπορούν να οδηγήσουν σε

επιτυχημένες επιλογές έργων και δραστηριοτήτων. Οι Άξονες χωρίζονται σε Μέτρα και τα

Μέτρα σε γενικούς στόχους και επιμέρους κύριες δράσεις (έργα, λειτουργίες) και

υποστηρικτικές (προμήθειες και προσλήψεις) που συμβαδίζουν με την υφιστάμενη

κατάσταση, τις τάσεις και τις πολιτικές του Δήμου και τα αποτελέσματα της διαδικασίας

διαβούλευσης (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου

2008 – 2010 Β΄ Ενότητα: Επιχειρησιακός Σχεδιασμός 2008).

Το Ε.Π.Δ. του Δήμου για το έτος 2009 διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες. Αρχικά,

γίνεται μία συνοπτική παρουσίαση του Ε.Π.Δ. του Δήμου και ειδικότερα των τρεχουσών

εξελίξεων που καθορίζουν τη δράση του Δήμου, των γενικών κατευθύνσεων και

προτεραιοτήτων της δημοτικής αρχής και των σημαντικότερων έργων που έχουν

προγραμματιστεί για το ίδιο έτος. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται αναλυτικά το Ε.Π.Δ. ανά

Διεύθυνση και Νομικό Πρόσωπο και στο τρίτο μέρος (Παράρτημα) επισυνάπτονται συνολικά

οικονομικά στοιχεία για την τεκμηρίωση του Προγράμματος (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης,

Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης 2009 Δήμου Ηρακλείου και Νομικών Προσώπων).

Το Ε.Π.Δ. περιλαμβάνει τα ετήσια προγράμματα δράσης των ακόλουθων διοικητικών

ενοτήτων:

Α. Δημοτικές Υπηρεσίες

Διεύθυνση Διοικητικών Υπηρεσιών

57

Διεύθυνση Πολιτιστικών και Κοινωνικών Υπηρεσιών

Διεύθυνση Καθαριότητας, Περιβάλλοντος και Τεχνικής Υποστήριξης

Διεύθυνση Πολεοδομικών Λειτουργιών

Διεύθυνση Τεχνικών Έργων

Διεύθυνση Προγραμματισμού και Οργάνωσης

Διεύθυνση Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών

Διεύθυνση Δημοτικής Αστυνομίας

Διεύθυνση Προσόδων

Διεύθυνση Οικονομικού Προγραμματισμού και Δαπανών

Τμήμα Πληροφορικής

Γραφείο Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων

Β. Νομικά Πρόσωπα

Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης Ηρακλείου

(ΔΕΠΤΑΗ)

Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Ηρακλείου (ΔΕΥΑΗ)

Δημοτικός Οργανισμός Κέντρων Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων

(ΔΟΚΑΠΗ)

Δημοτικός Αθλητικός Οργανισμός Ηρακλείου (ΔΑΟΗ)

Δημοτικός Οργανισμός Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Ηρακλείου

(ΔΟΠΑΕΗ)

Το Ε.Π.Δ. για το 2010 ακολουθεί την ίδια δομή και διάρθρωση με τη μόνη διαφορά

ότι στο επίπεδο των γενικών στόχων του Προγράμματος υπάρχει μεγαλύτερη εξειδίκευση σε

σχέση με το 2009, καθώς στον σχετικό πίνακα αναγράφεται πλέον και ο συνολικός αριθμός

δράσεων ανά γενικό στόχο (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης 2010

Δήμου Ηρακλείου και Νομικών Προσώπων).

58

4.3 : ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

Σύμφωνα με το κείμενο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Δράσης περιόδου 2008

– 2010 Δήμου Ηρακλείου Ενότητα Α΄: Στρατηγικός Σχεδιασμός, η σύνταξη της Α΄

Ενότητας του Ε.Π. πραγματοποιήθηκε με βάση τη μεθοδολογία που προτείνεται στον Οδηγό

κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α. της Ε.Ε.Τ.Α.Α. σε αντιστοιχία με όσα

προβλέπονται στο σχετικό θεσμικό πλαίσιο (Υ.Α. 18183/2007 και Π.Δ. 185/2007).

Ακολουθήθηκαν δηλαδή τα εξής βήματα:

- Προετοιμασία και οργάνωση

- Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης της περιοχής του

Δήμου

- Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση του Δήμου και των Νομικών

Προσώπων του ως οργανισμών, όπου μάλιστα αξιοποιήθηκαν τα

αποτελέσματα από την εφαρμογή του Κ.Π.Α.

- Καθορισμός της στρατηγικής και των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων του

Δήμου

- Έγκριση του στρατηγικού σχεδίου και διαδικασίες διαβούλευσης

Η κατάρτιση της Β΄ Ενότητας που αναφέρεται στον επιχειρησιακό και οικονομικό

προγραμματισμό ολοκληρώθηκε με τα ακόλουθα βήματα (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης,

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου 2008 – 2010 Β΄ Ενότητα: Επιχειρησιακός

Σχεδιασμός 2008):

- Κατάρτιση σχεδίων δράσης

- Τετραετής προγραμματισμός των δράσεων

- Οικονομικός προγραμματισμός

- Ολοκλήρωση του προγράμματος και τελικές ενέργειες

Για την κατάρτιση του Ε.Π. συγκροτήθηκε Διεπιστημονική Ομάδα Έργου με

επικεφαλής Αντιδήμαρχο και στελέχη από τη Διεύθυνση Προγραμματισμού και Οργάνωσης,

τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών, τη Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών, το Τμήμα

Πληροφορικής, τις Διοικήσεις των Νομικών Προσώπων, ενώ έλαβαν μέρος και δύο ειδικοί

Σύμβουλοι του Δημάρχου. Στο έργο συμμετείχαν επίσης υπάλληλος της Διεύθυνσης

Διοικητικών Υπηρεσιών και υπάλληλος του Γραφείου Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων.

59

Απαραίτητη κρίθηκε η παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης από εξωτερικό συνεργάτη για

το σύνολο των ενοτήτων του Ε.Π. Τη συνολική εποπτεία της Ομάδας Έργου ανέλαβε ο

Δήμαρχος.

Η πορεία υλοποίησης του τρέχοντος Ε.Π. παρακολουθείται από τη Διεύθυνση

Προγραμματισμού και Οργάνωσης. Γενικά οι διαδικασίες κατάρτισης, παρακολούθησης και

αξιολόγησης του Ε.Π. απαιτεί τη χρήση ενός ειδικού πληροφοριακού συστήματος

καταγραφής, διαχείρισης και παρακολούθησης της εξέλιξης και των μεταβολών του. Μέσω

αυτού, παρακολουθούνται με βάση έγκυρες πληροφορίες που παρέχει ή συλλέγει ο αρμόδιος

χειριστής του κάθε έργου, τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου και η φάση στην οποία

βρίσκεται. Το σύστημα αυτό λειτουργεί με την ευθύνη της Διεύθυνσης Προγραμματισμού και

Οργάνωσης, η οποία υποστηρίζεται μέσω α) της απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου και

των Διοικητικών Συμβουλίων των Νομικών Προσώπων για μεταβολές του Προγράμματος

και β) του μηνιαίου Πληροφοριακού Δελτίου που συντάσσει έντυπα ή ηλεκτρονικά κάθε

Διεύθυνση για όλα τα έργα που παρακολουθεί.

Πιο αναλυτικά, πρόκειται για ένα Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα

καταγραφής και παρακολούθησης του Ε.Π. του Δήμου Ηρακλείου στο οποίο αποτυπώνονται

οι πολιτικές και η στοχοθεσία, οι δράσεις, τα έργα, οι μελέτες, οι επιμέρους εργολαβίες, τα

στάδια υλοποίησης των έργων, οι αντίστοιχες δαπάνες, τα χρονοδιαγράμματα και οι

μετρήσιμοι δείκτες που έχουν τεθεί. Καθώς το Ε.Π. εξελίσσεται, δίνεται η δυνατότητα να

προστίθενται, να μεταβάλλονται ή να αφαιρούνται δράσεις ή έργα προκειμένου επιτευχθούν

αποτελεσματικότερα οι στόχοι του Προγράμματος. Παράλληλα, το σύστημα παρακολουθεί

ιστορικά την εξέλιξη του Προγράμματος σε επίπεδο Αξόνων, έργων ή υποέργων και στο

σύνολό του. Η εφαρμογή λειτουργεί στο τοπικό δίκτυο (Intranet) του Δήμου, ώστε η

αρχιτεκτονική της να λαμβάνει υπόψη την υφιστάμενη δομή του Δήμου σε δικτύωση,

ηλεκτρονικούς υπολογιστές και εκδόσεις λειτουργικών συστημάτων (Δήμος Ηρακλείου

Κρήτης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου 2008 – 2010 Β΄ Ενότητα:

Επιχειρησιακός Σχεδιασμός 2008).

Η μεθοδολογία κατάρτισης του Ε.Π.Δ. 2009 ακολουθεί και αυτή τις κατευθύνσεις

του αντίστοιχου Οδηγού που συνέταξε η Ε.Ε.Τ.Α.Α. (Εγκύκλιος 8/2009) και την ισχύουσα

νομοθεσία και ολοκληρώθηκε σε τέσσερις φάσεις:

ΦΑΣΗ Α: Ενημέρωση στελεχών του Δήμου.

60

Κατά την αρχική φάση πραγματοποιήθηκαν πέντε τεχνικές συναντήσεις με τη συμμετοχή του

αρμόδιου Αντιδημάρχου, των Προϊσταμένων των Διευθύνσεων του Δήμου, στελεχών από τις

υπηρεσίες και τα Νομικά Πρόσωπα του Δήμου και μελών της Ομάδας Έργου, η οποία είναι

υπεύθυνη για την προετοιμασία και κατάρτιση του Προγράμματος. Στις συναντήσεις δόθηκαν

οδηγίες, διευκρινίσεις και το απαραίτητο υλικό για την κατάρτιση του Προγράμματος.

ΦΑΣΗ Β: Κατάρτιση σχεδίου Ε.Π.Δ.

Στη φάση αυτή στελέχη από κάθε υπηρεσία και Νομικό Πρόσωπο που ορίστηκαν για το

σκοπό αυτό, σε συνεργασία με τους Προϊσταμένους τους και την Ομάδα Έργου

επεξεργάστηκαν τα διαθέσιμα στοιχεία (τεχνικό πρόγραμμα 2009, προϋπολογισμός 2009,

Ε.Π. 2008 – 2010) και προχώρησαν στο σχεδιασμό του Ε.Π.Δ. της υπηρεσίας τους.

ΦΑΣΗ Γ: Τελική επεξεργασία σχεδίου Ε.Π.Δ.

Στο επόμενο στάδιο τα μέλη της Ομάδας Έργου μέσα από συναντήσεις με τα αρμόδια

στελέχη παρείχαν τις απαραίτητες διευκρινίσεις για την οριστικοποίηση των επιμέρους

σχεδίων του Ε.Π.Δ.

ΦΑΣΗ Δ: Ολοκλήρωση και έγκριση του Ε.Π.Δ.

Κατά την τελευταία φάση η Διεύθυνση Προγραμματισμού και Οργάνωσης δέχθηκε τις

γραπτές εισηγήσεις των Διευθύνσεων με τα αντίστοιχα Προγράμματά τους. Τα Διοικητικά

Συμβούλια των Νομικών Προσώπων ενέκριναν τα αντίστοιχα Προγράμματα Δράσης τους και

απέστειλαν τις σχετικές αποφάσεις στο Δημοτικό Συμβούλιο. Παράλληλα, η Ομάδα Έργου

συγκέντρωσε όλα τα επιμέρους Προγράμματα Δράσης και συνέταξε το σχέδιο Ε.Π.Δ. του

Δήμου και των Νομικών Προσώπων, το οποίο υπέβαλε στη Δημαρχιακή Επιτροπή που είναι

αρμόδια για την κατάρτισή του, η οποία με τη σειρά της το υπέβαλε στο Δημοτικό Συμβούλιο

για έγκριση. Τέλος, το σχέδιο υπεβλήθη στην Περιφέρεια για τον έλεγχο νομιμότητας.

Να σημειωθεί επίσης ότι κατά τη διαδικασία κατάρτισης του Ε.Π.Δ. 2009 κρίθηκε

σκόπιμη από τη δημοτική αρχή η παροχή συμβουλευτικής στήριξης από εξωτερικό

συνεργάτη.

Τα όργανα κατάρτισης του Ε.Π.Δ. (Δημαρχιακή Επιτροπή, Πρόεδροι Νομικών

Προσώπων) είναι επίσης αρμόδια για την παρακολούθηση και τον απολογισμό του, με την

υποστήριξη πάντα της Διεύθυνσης Προγραμματισμού και Οργάνωσης. Η τελευταία

συντάσσει εκθέσεις παρακολούθησης σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες ανά τακτά

61

χρονικά διαστήματα που ορίζονται με απόφαση του Δημάρχου, ενώ πριν από τη σύνταξη του

οικονομικού απολογισμού υποβάλλει στη Δημαρχιακή Επιτροπή έκθεση με τον απολογισμό

δράσης του προηγούμενου έτους, αφού λάβει υπόψη τις απολογιστικές εκθέσεις των

υπηρεσιών (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης 2009 Δήμου

Ηρακλείου και Νομικών Προσώπων).

Όσον αφορά στο Ε.Π.Δ. για το έτος 2010, δεν υπάρχουν διαφοροποιήσεις σε σχέση

με όσα αναφέρθηκαν για την κατάρτιση, παρακολούθηση και αξιολόγηση του Ε.Π.Δ. 2009. Η

μοναδική αλλά αξιοσημείωτη διαφορά συγκριτικά με το προηγούμενο Ε.Π.Δ. είναι ότι κατά

την κατάρτισή του δεν χρησιμοποιήθηκε εξωτερικός συνεργάτης (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης,

Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης 2010 Δήμου Ηρακλείου και Νομικών Προσώπων) .

4.4 : ΟΡΑΜΑ, ΑΞΟΝΕΣ, ΜΕΤΡΑ, ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

4.4.1 : Το όραμα του Δήμου Ηρακλείου

Το όραμα του Δήμου Ηρακλείου για την περίοδο αναφοράς 2008 - 2010, ως χωρική

ενότητα, με βάση την ανάλυση του Ε.Π., τις ευρωπαϊκές, εθνικές και αναπτυξιακές

προτεραιότητες, τις επιδιώξεις και δεσμεύσεις της δημοτικής αρχής και τις παραμέτρους που

επηρεάζουν την εξέλιξη του Δήμου, αφορά στη «δημιουργία μιας σύγχρονης, λειτουργικής,

φιλικής, συμμετοχικής και ανθρώπινης πόλης, κέντρο ανάπτυξης και πολιτισμού στη

Νοτιοανατολική Μεσόγειο» (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

Δράσης περιόδου 2008 - 2010 Α΄ Ενότητα: Στρατηγικός Σχεδιασμός 2008 σελ. 492).

Το παραπάνω όραμα προτείνεται να υλοποιηθεί μέσω των ακόλουθων έργων και

δράσεων:

Ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων και ανάδειξη του Ιστορικού Κέντρου

και των Μνημείων.

Αποκατάσταση των Ενετικών τειχών και παράδοσή τους για χρήση στον

πολίτη.

Ολοκλήρωση του Πολιτιστικού Κέντρου Ηρακλείου.

62

Διεκδίκηση της έδρας της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.

Διεύρυνση του δικτύου κοινωνικής φροντίδας με νέες υποδομές, προγράμματα

και καινοτόμες υπηρεσίες κοινωνικής μέριμνας.

Διαμόρφωση και αξιοποίηση του παραλιακού μετώπου σε χώρο πολλαπλών

ψυχαγωγικών – πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων.

Θεσμοθέτηση σύγχρονων και δημοκρατικών συμμετοχικών διαδικασιών.

Συνεργασία με τις παραγωγικές τάξεις, το Πανεπιστήμιο, το Τ.Ε.Ι. και τα

ερευνητικά ιδρύματα.

Σεβασμός στο περιβάλλον, με στόχο το Ηράκλειο να γίνει «πράσινη πόλη».

Όσον αφορά στον ίδιο το Δήμο ως διοικητική μονάδα, το όραμα αναφέρεται στην

(Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου 2008 - 2010 Α΄

Ενότητα: Στρατηγικός Σχεδιασμός 2008 σελ. 493).

Το όραμα του Δήμου για την εσωτερική λειτουργία και ανάπτυξή του εξυπηρετείται

από στρατηγικές και επιχειρησιακές επιλογές που στοχεύουν στην αντιμετώπιση των

προβλημάτων και περιορισμών που εντοπίστηκαν κατά την ανάλυση του εσωτερικού και

εξωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου. Οι επιλογές αυτές αποσκοπούν στη δημιουργία των

προϋποθέσεων για την:

Εσωτερική ανάπτυξη του Δήμου στη βάση των αρχών της χρηστής

διακυβέρνησης, της αξιοκρατίας, της διαφάνειας και της

αποτελεσματικότητας.

Άμεση και αποτελεσματική εξυπηρέτηση του πολίτη.

Καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και διαρκή αναβάθμιση της ποιότητας των

παρεχόμενων υπηρεσιών.

Δημιουργία μιας σύγχρονης, αποτελεσματικής και αποκεντρωμένης

διοικητικής δομής, με την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε.

Παροχή σύγχρονων κοινωνικών και προνοιακών υπηρεσιών.

Συμμετοχή των πολιτών και των φορέων στη διαχείριση των τοπικών

υποθέσεων στο πλαίσιο του δημοκρατικού προγραμματισμού και του

αποτελεσματικού ελέγχου.

Ενίσχυση της εξωστρέφειας και της συνεργασίας με φορείς και οργανώσεις

εντός και εκτός της χώρας.

63

4.4.2 : Άξονες προτεραιότητας, Μέτρα και γενικοί στόχοι

Με απώτερο στόχο την υλοποίηση του οράματος του Δήμου, το Ε.Π. δομείται στη

συνέχεια σε πέντε Άξονες προτεραιότητας, ο κάθε ένας από τους οποίους εξειδικεύεται σε

μια σειρά από Μέτρα και γενικούς στόχους. Όλα τα παραπάνω απεικονίζονται στον

ακόλουθο πίνακα:

ΑΞΟΝΕΣ

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΡΑ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Α.Π. 1:

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

ΜΕΤΡΟ 1.1.:

Προστασία και

διαχείριση φυσικών

πόρων

1. Προστασία των φυσικών πόρων

από κάθε μορφής ρύπανση

2. Αξιοποίηση των Ανανεώσιμων

Πηγών Ενέργειας

3. Διαμόρφωση οικολογικής

συνείδησης των πολιτών

ΜΕΤΡΟ 1.2:

Υποδομές

περιβάλλοντος και

δημόσιας υγείας

1. Προστασία της δημόσιας υγείας

2. Πλήρης κάλυψη των αναγκών

ύδρευσης

3. Σύγχρονη διαχείριση και

αξιοποίηση απορριμμάτων και

στερεών αποβλήτων

4. Ολοκληρωμένη διαχείριση και

αξιοποίηση των υγρών αποβλήτων

ΜΕΤΡΟ 1.3:

Κατοικία, χωροταξία,

πολεοδόμηση και

κοινόχρηστοι χώροι.

1. Ολοκλήρωση και θεσμοθέτηση

των χωροταξικών και

πολεοδομικών μελετών

2. Αύξηση του αστικού πρασίνου

3. Ολοκλήρωση παρεμβάσεων σε

υποβαθμισμένες περιοχές

64

4. Αξιοποίηση περιοχών για τη

δημιουργία κοινόχρηστων χώρων

5. Ανάπλαση διατηρητέων οικιστικών

συνόλων

ΜΕΤΡΟ 1.4:

Υποδομές

προσβασιμότητας και

κινητικότητας

1. Βελτίωση των συνθηκών

πρόσβασης και ασφάλειας της

κίνησης των πολιτών

2. Αντιμετώπιση των προβλημάτων

κυκλοφορίας και στάθμευσης

3. Ανάπτυξη δικτύου εναλλακτικών

μέσων μεταφοράς

4. Ενθάρρυνση και ανάπτυξη

καθαρών μεταφορών

ΜΕΤΡΟ 1.5:

Ασφάλεια-Πολιτική

Προστασία

1. Βελτίωση των συνθηκών

ασφαλούς διαβίωσης των πολιτών

2. Ανάπτυξη υποδομών πολιτικής

προστασίας

3. Βελτίωση ικανότητας

αντιμετώπισης φυσικών

καταστροφών

Α.Π. 2: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ,

ΠΑΙΔΕΙΑ,

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ,

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

ΜΕΤΡΟ 2.1:

Κοινωνική Αρωγή,

Συνοχή και

Ενσωμάτωση

1. Βελτίωση υφιστάμενων και

δημιουργία νέων υποδομών

προσχολικής αγωγής

2. Βελτίωση υφιστάμενων και

δημιουργία νέων προγραμμάτων

και δομών κοινωνικής μέριμνας

και ενσωμάτωσης

3. Ανάπτυξη δομών πρωτοβάθμιας

φροντίδας υγείας

4. Προώθηση του εθελοντισμού

ΜΕΤΡΟ 2.2:

Σχολικές Μονάδες

1. Συντήρηση και παρεμβάσεις

μικρής κλίμακας στις σχολικές

μονάδες

65

ΜΕΤΡΟ 2.3:

Αθλητισμός και

Νεολαία

1. Αξιοποίηση Παγκρήτιου Σταδίου

2. Ολοκλήρωση δικτύου αθλητικών

υποδομών στα τοπικά και δημοτικά

διαμερίσματα

3. Παροχή υψηλού επιπέδου

υπηρεσιών και προγραμμάτων

άθλησης

4. Εφαρμογή Προγραμμάτων

Εθελοντισμού

5. Δημιουργία κινήτρων για την

ενεργή συμμετοχή των νέων στην

τοπική ανάπτυξη και θεσμική

λειτουργία

6. Ανάπτυξη ευέλικτων διαδικασιών

διοίκησης και λειτουργίας των

υφιστάμενων και νέων αθλητικών

υποδομών του Δήμου.

7. Προώθηση συνεργασιών με

τοπικούς, εθνικούς και διεθνείς

αθλητικούς φορείς και οργανώσεις

ΜΕΤΡΟ 2.4:

Τουρισμός και

Πολιτισμός

1. Ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού

2. Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων

3. Ανάδειξη του Ιστορικού Κέντρου

και αποκατάσταση της ιστορικής

φυσιογνωμίας της πόλης

4. Διοργάνωση εκδηλώσεων εθνικής

και διεθνούς εμβέλειας

5. Αξιοποίηση υφιστάμενων και

δημιουργία νέων υποδομών για

πολιτιστική χρήση

Α.Π. 3:

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

ΜΕΤΡΟ 3.1:

Απασχόληση και

ανθρώπινοι πόροι

1. Δημιουργία κατάλληλων συνθηκών

κατάρτισης και ευκαιριών

απασχόλησης

66

ΜΕΤΡΟ 3.2: Τοπική

επιχειρηματικότητα

1. Ενθάρρυνση-στήριξη της

επιχειρηματικής δραστηριότητας

2. Στήριξη του κλάδου μεταποίησης

προϊόντων του πρωτογενή τομέα

3. Αξιοποίηση Μητροπολιτικού

Δικτύου Οπτικών Ινών προς

όφελος των πολιτών και των

επιχειρήσεων

4. Δημιουργία επιχειρηματικών

υποδομών

ΜΕΤΡΟ 3.3:

Καινοτομία και

Οικονομία της

Γνώσης

1. Αξιοποίηση του ακαδημαϊκού και

ερευνητικού δυναμικού της πόλης

για την ανάπτυξη και χρήση

καινοτομιών σε όλο το φάσμα των

λειτουργιών του Δήμου, των

φορέων και των πολιτών.

Α.Π. 4: ΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ

ΜΕΤΡΟ 4.1:

Οργάνωση και

διαδικασίες των

Υπηρεσιών του

Δήμου

1. Βελτίωση διοικητικής ικανότητας,

αποτελεσματικότητας και

αποδοτικότητας του Δήμου

2. Αναδιοργάνωση και ορθολογική

λειτουργία Δημοτικών

Επιχειρήσεων και Νομικών

Προσώπων

ΜΕΤΡΟ 4.2:

Ανθρώπινο Δυναμικό

και υλικοτεχνική

υποδομή

1. Βελτίωση της ενεργειακής

απόδοσης του εξοπλισμού και των

εγκαταστάσεων του Δήμου

2. Διαμόρφωση ενός ασφαλούς,

υγιούς και λειτουργικού

περιβάλλοντος εργασίας

3. Ανάπτυξη του ανθρώπινου

δυναμικού του Δήμου και των

Νομικών Προσώπων-επιμόρφωση

4. Αναβάθμιση μηχανολογικού,

67

τεχνολογικού και λοιπού

εξοπλισμού

ΜΕΤΡΟ 4.3:

Οικονομικός

Προγραμματισμό και

Δημοτική Περιουσία

1. Βελτίωση των οικονομικών του

Δήμου

2. Ανάπτυξη σύγχρονων μεθόδων

παρακολούθησης και διαχείρισης

έργων

3. Αξιοποίηση της Δημοτικής

περιουσίας

ΜΕΤΡΟ 4.4:

Εταιρικές σχέσεις και

Συνεργασίες

1. Ενίσχυση διαδημοτικών

συνεργασιών

2. Θεσμοθέτηση Μητροπολιτικού

Δήμου

ΜΕΤΡΟ 4.5:

Εξυπηρέτηση του

πολίτη και των

επιχειρήσεων

1. Ανάπτυξη υπηρεσιών

ηλεκτρονικής διακυβέρνησης

2. Βελτίωση της πρόσβασης των

πολιτών στις υπηρεσίες του Δήμου

ΜΕΤΡΟ 4.6:

Ψηφιακή Σύγκλιση

1. Αξιοποίηση της ευρυζωνικότητας

2. Συντήρηση και περαιτέρω

ανάπτυξη του Portal του Δήμου.

ΜΕΤΡΟ 4.7:

Δημοτικά και Τοπικά

Διαμερίσματα

1. Ισόρροπη και ολοκληρωμένη

ανάπτυξη των Δημοτικών και

Τοπικών Διαμερισμάτων

Α.Π. 5: ΤΕΧΝΙΚΗ

ΒΟΗΘΕΙΑ

ΜΕΤΡΟ 5.1: Τεχνική

στήριξη του

προγράμματος

1. Δημιουργία μηχανισμού

υλοποίησης του προγράμματος

ΜΕΤΡΟ 5.2:

Παρακολούθηση-

αξιολόγηση και

επανασχεδιασμός

1. Υποστήριξη των υπηρεσιών για

την παρακολούθηση, τον έλεγχο

και τον επανασχεδιασμό του

προγράμματος

ΜΕΤΡΟ 5.3: 1. Διάχυση των αποτελεσμάτων του

68

Δημοσιότητα-

Προβολή

προγράμματος

Πίνακας 6 Δομή του Ε.Π. Ηρακλείου Πηγή: Ε.Π. Δήμου Ηρακλείου – Α΄ Ενότητα: Στρατηγικός Σχεδιασμός 2008 σελ. 495 – 498

Εν συνεχεία, στα Ε.Π.Δ. 2009 και 2010, το όραμα, οι Άξονες, τα Μέτρα και οι στόχοι

δεν μεταβάλλονται, απλώς τα Μέτρα εξειδικεύονται σε περισσότερο συγκεκριμένες δράσεις.

4.5 : ΔΕΙΚΤΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ

Ο Ν. 3230/2004 δίνει τις βασικές κατευθύνσεις για την εισαγωγή δεικτών μέτρησης

της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των δημοσίων φορέων, μεταξύ των οποίων

συγκαταλέγονται και οι Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού.

Στο Ε.Π.Δ. 2009 του Δήμου Ηρακλείου καθορίστηκαν για πρώτη φορά δείκτες

μέτρησης της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των υπηρεσιών του Δήμου και των

Νομικών τους Προσώπων14. Έτσι, για κάποιες λειτουργίες καθορίστηκαν δείκτες μέτρησης

και ποσοτικοί στόχοι παραγόμενου έργου. Αποφασίστηκε η επιλογή ενός μικρού αριθμού

δεικτών σε αρχική φάση, με σκοπό την εξοικείωση των υπηρεσιών με τις ποσοτικές και

ποιοτικές μετρήσεις μέσω δεικτών (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης

2009 Δήμου Ηρακλείου και Νομικών Προσώπων). Η εφαρμογή δεικτών συνεχίζεται και στο

Ε.Π.Δ. για το έτος 2010, με την προσθήκη επιπρόσθετων δεικτών (Δήμος Ηρακλείου

Κρήτης, Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης 2010 Δήμου Ηρακλείου και Νομικών Προσώπων).

Ακολουθεί πίνακας που εκπονήθηκε στα πλαίσια της εργασίας, ο οποίος απεικονίζει τον

αριθμό των δεικτών που χρησιμοποιούνται στα Ε.Π.Δ. 2009 και 2010 ανά Διεύθυνση του

Δήμου και Νομικό Πρόσωπο.

14 Η εισαγωγή των δεικτών στο Ε.Π.Δ. του 2009 έχει πιλοτικό χαρακτήρα.

69

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ – ΝΟΜΙΚΑ

ΠΡΟΣΩΠΑ

ΔΕΙΚΤΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ

2009 2010

Διεύθυνση Διοικητικών

Υπηρεσιών

5 7

Διεύθυνση Κοινωνικών και

Πολιτιστικών Υπηρεσιών

7 13

Διεύθυνση Καθαριότητας,

Περιβάλλοντος και

Τεχνικής Υποστήριξης

5 8

Διεύθυνση Πολεοδομικών

Λειτουργιών

4 5

Διεύθυνση Τεχνικών

Έργων

9 9

Διεύθυνση

Προγραμματισμού και

Οργάνωσης

10 21

Διεύθυνση Κ.Ε.Π. 4 3

Διεύθυνση Δημοτικής

Αστυνομίας

9 13

Διεύθυνση Προσόδων 3 3

Διεύθυνση Οικονομικού

Προγραμματισμού και

Δαπανών

6 3

Τμήμα Πληροφορικής 14 14

Γραφείο Ευρωπαϊκών

Προγραμμάτων

2 2

Δημοτική Επιχείρηση

Πολιτισμού, Τουρισμού και

Ανάπτυξης Ηρακλείου

(ΔΕΠΤΑΗ)

15 15

Δημοτική Επιχείρηση

Ύδρευσης – Αποχέτευσης

18 18

70

Ηρακλείου (ΔΕΥΑΗ)

Δημοτικός Οργανισμός

Κέντρων Ανοικτής

Προστασίας Ηλικιωμένων

(ΔΟΚΑΠΗ)

9 9

Δημοτικός Αθλητικός

Οργανισμός Ηρακλείου

(ΔΑΟΗ)

6 6

Δημοτικός Οργανισμός

Προσχολικής Αγωγής και

Εκπαίδευσης Ηρακλείου

(ΔΟΠΑΕΗ)

18 18

ΣΥΝΟΛΟ 144 167 Πίνακας 7 Δείκτες μέτρησης Δήμου Ηρακλείου

4.6 : ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΑΜΑΤΟΣ

4.6.1 : Προτεραιότητες της δημοτικής αρχής

Το Ε.Π. του Δήμου Ηρακλείου για την περίοδο 2008 – 2010 βαίνει προς την

ολοκλήρωση του. Σε αυτό το χρονικό σημείο σκόπιμη θα ήταν η αποτίμηση της μέχρι τώρα

πορείας υλοποίησής του. Το ιδανικό θα ήταν να υπάρχουν διαθέσιμα ποσοτικά στοιχεία που

να βασίζονται σε οικονομικά δεδομένα και στους δείκτες μέτρησης που έχουν υιοθετηθεί,

ωστόσο κατά την εκπόνηση της συγκεκριμένης εργασίας τα στοιχεία αυτά δεν ήσαν

διαθέσιμα, καθώς αυτή την περίοδο (Μάιος 2010) τα αρμόδια στελέχη επεξεργάζονται αυτά

τα δεδομένα και επομένως δεν τίθενται σε δημοσιότητα. Επίσης, στο Ε.Π. του Δήμου

Ηρακλείου δεν έχουν υιοθετηθεί συντελεστές βαρύτητας για τους Άξονες προτεραιότητας

του Προγράμματος, ώστε να γίνει γνωστό σε ποιόν ή ποιους Άξονες δίνει πρωτεύουσα

σημασία ο Δήμος. Εφόσον λοιπόν δεν υπάρχουν προς το παρόν διαθέσιμα ποσοτικά στοιχεία,

προκειμένου να διαπιστωθεί το κατά πόσον έχουν επιτευχθεί οι κυριότεροι στόχοι και ειδικά

το όραμα του Δήμου, θα πρέπει να γίνει μία ποιοτική προσέγγιση του ζητήματος. Από τη

71

στιγμή μάλιστα που το όραμα του Δήμου Ηρακλείου, τόσο ως χωρική ενότητα, όσο και ως

οργανισμός, είναι διατυπωμένο με τέτοιον τρόπο που περιλαμβάνει όλους τους τομείς δράσης

του Δήμου (βλέπε υποενότητα 4.4.1), θα πρέπει να εξεταστούν οι προτεραιότητες της

δημοτικής αρχής, τις οποίες το Ε.Π. επιχειρεί να καλύψει, και στη συνέχεια οι

σημαντικότερες δράσεις που έχουν υλοποιηθεί ως τώρα, οι οποίες με τη σειρά τους

υποστηρίζουν ουσιωδώς την επίτευξη των προτεραιοτήτων της δημοτικής αρχής και άρα του

οράματος του Δήμου Ηρακλείου.

Όπως προκύπτει από το κείμενο του Ε.Π., μία από τις προτεραιότητες του Δήμου

Ηρακλείου είναι η Πολιτική Ποιότητας, σύμφωνα με την οποία: «Πρωταρχικό στόχο του

Δήμου Ηρακλείου αποτελεί η αποτελεσματική και συστηματική ικανοποίηση των

απαιτήσεων κάθε Δημότη και συνεργάτη, με τον πιο αποδοτικό τρόπο. Προτεραιότητά μας

αποτελεί η συνεχής αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρονται από το

Δήμο» (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου 2008 -

2010 Α΄ Ενότητα: Στρατηγικός Σχεδιασμός 2008 σελ. 476). Για την επίτευξη του στόχου

αυτού, η Διοίκηση του Δήμου έχει αναλάβει δέσμευση για:

Σταθερή βελτίωση των μεθόδων εργασίας, των συνθηκών και των μέσων που

χρησιμοποιούνται κατά τη διεκπεραίωση των τοπικών υποθέσεων.

Εξυπηρέτηση των δημοτών μέσω της ικανοποίησης των αναγκών τους.

Διαμόρφωση ενός υγιούς και ασφαλούς περιβάλλοντος εργασίας.

Δημιουργία υπεύθυνου καναλιού επικοινωνίας με καινοτόμες ιδέες.

Καθορισμό και επίτευξη στόχων που αφορούν την ποιότητα.

Διατήρηση κανόνων και οδηγιών αναφορικά με την εκτέλεση των εργασιών.

Παροχή σε όλο το προσωπικό του απαραίτητου εξοπλισμού, πληροφόρησης

και εκπαίδευσης για τη διεκπεραίωση της εργασίας του.

Διορισμό ικανού και έμπειρου προσωπικού, με την κατάλληλη οργανωτική

δομή.

Συνεχή βελτίωση του συστήματος λειτουργίας του Δήμου.

Ενθάρρυνση για εισαγωγή καινοτομιών στις διαδικασίες και δ ιεργασίες του

Δήμου.

Προγραμματισμό δράσεων, καθορισμό και παρακολούθηση στόχων.

Άλλη σημαντική προτεραιότητα για το Δήμο, η οποία μάλιστα συνδέεται με την

προηγούμενη, είναι η υλοποίηση μέσω δράσεων της «Ψηφιακής Στρατηγικής» του Δήμου

72

που συνοψίζεται στις παρακάτω αρχές (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Ετήσιο Πρόγραμμα

Δράσης 2009 Δήμου Ηρακλείου και Νομικών Προσώπων):

I. Δικαιώματα πρόσβασης στο Διαδίκτυο

II. Ψηφιακό περιεχόμενο

III. Ηλεκτρονικές υπηρεσίες

IV. Ηλεκτρονική δημοκρατία

Η τρίτη μεγάλη προτεραιότητα για το δήμο είναι η πρωτοβουλία «Πράσινο

Ηράκλειο», που αφορά σε ένα σύνολο συγκεκριμένων δράσεων με σκοπό την προστασία του

περιβάλλοντος και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Το περιεχόμενο της

πρωτοβουλίας αναλύεται στους παρακάτω άξονες:

1. Πολεοδομικά – οικιστικά – θέματα πρασίνου

2. Πράσινο

3. Νερό αγαθό για όλους – διαχείριση λυμάτων

4. Ηράκλειο πόλη ανακύκλωσης – καθαριότητας

5. Πράσινη πολιτική του Δήμου

Α) Η Πολιτική Ποιότητας τεκμηριώνεται αρχικά μέσα από την αξιολόγηση του

Δήμου και την ανάδειξη των ακόλουθων κρίσιμων ζητημάτων ανάπτυξης που προέκυψαν

(Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου 2008 - 2010 Α΄

Ενότητα: Στρατηγικός Σχεδιασμός 2008):

- Σαφέστερος καθορισμός αρμοδιοτήτων και υποχρεώσεων ανάμεσα στις

υπηρεσίες.

- Καθορισμός, αξιολόγηση και ιεράρχηση προτεραιοτήτων και στόχων,

ρεαλιστικός προγραμματισμός εργασιών και τακτική αυτοαξιολόγηση.

- Ολοκλήρωση του έργου «Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών και

Εξυπηρέτηση του Πολίτη».

- Αυτοματοποίηση των διαδικασιών.

- Δημιουργία ηλεκτρονικού φακέλου έργου και διασύνδεση με το διπλογραφικό

σύστημα.

- On line σύνδεση διάσπαρτων τμημάτων και υπηρεσιών που διεξάγουν

οικονομικές πράξεις.

- Υλοποίηση μελετών πληροφορικής και επικοινωνιών.

73

- Συντήρηση διαδικτυακής πύλης (portal).

- Πληρέστερη αλληλοενημέρωση, συντονισμός, συνεργασία και κοινά

αποδεκτός καθορισμός στόχων/προτεραιοτήτων.

- Οργάνωση ηλεκτρονικής σχέσης Δήμου και πολίτη.

- Σύσταση τμήματος ποιότητας.

- Αναδιοργάνωση υπηρεσιών.

Το ενδιαφέρον του Δήμου Ηρακλείου για μία Πολιτική Ποιότητας πιστοποιείται

εξάλλου μέσω μιας σειράς ενεργειών στις οποίες είχε προβεί ο Οργανισμός πριν την έναρξη

του Ε.Π. και οι οποίες αναφέρονται στα Ε.Π.Δ. 2009 και 2010. Οι ενέργειες αυτές

συνοψίζονται στα εξής:

Με Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου εγκρίθηκε η εφαρμογή συστήματος

διαχείρισης ποιότητας του Δήμου σύμφωνα με τα πρότυπα EN ISO 9001: 2000

και Κ.Π.Α.

Αποφασίστηκε η εφαρμογή του Κ.Π.Α. σε όλες τις Διευθύνσεις του Δήμου και

στο Τμήμα Πληροφορικής.

Με την επιβεβαίωση της Διαχειριστικής Επάρκειας Τύπου Α (έργα με Τεχνικό

Αντικείμενο) και την επιβεβαίωση Διαχειριστικής Επάρκειας Τύπου Β (έργα

χωρίς Τεχνικό Αντικείμενο).

Με την ένταξη δεικτών στα Ε.Π.Δ.

Οι δράσεις που αποβλέπουν στην επίτευξη της Πολιτικής Ποιότητας εντάσσονται

στα Μέτρα 4.1 και 4.2 του Άξονα 4 του τετραετούς Ε.Π. Μάλιστα, η πλειοψηφία των

δράσεων του Ε.Π.Δ. 2010 εντάσσεται στο Μέτρο 4.2: Ανθρώπινο Δυναμικό και

υλικοτεχνική υποδομή όπου καταγράφονται 210 εγγραφές (Δήμος Ηρακλείου Κρήτης,

Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης 2010 Δήμου Ηρακλείου και Νομικών Προσώπων) .

Β) Η σημασία της Ψηφιακής Στρατηγικής για το Δήμο Ηρακλείου τεκμηριώνεται

μεταξύ άλλων στο Ε.Π., όπου αναγνωρίζεται πως «τα ευρυζωνικά δίκτυα αποτελούν τη νέα

λεωφόρο της πληροφορίας και της επικοινωνίας που επιτρέπει στους χρήστες τη χρήση

δικτύων υψηλής ποιότητας, χωρητικότητας και απόδοσης, ορθολογικά ανεπτυγμένα και

κοστολογημένα. Επίσης, παρέχουν απεριόριστες δυνατότητες ανταλλαγής δεδομένων,

εικόνας και ήχου συμβάλλοντας σημαντικά στην προώθηση του ηλεκτρονικού επιχειρείν, της

απασχόλησης και της οικονομικής ανάπτυξης και εξασφαλίζουν πλήθος εφαρμογών και

74

υπηρεσιών σε διάφορους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας» (Δήμος

Ηρακλείου Κρήτης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου 2008 - 2010 Α΄ Ενότητα:

Στρατηγικός Σχεδιασμός 2008). Στο πλαίσιο της Ψηφιακής Στρατηγικής προβλέπονται

συγκεκριμένες κατηγορίες δράσεων και πιο συγκεκριμένα:

Ανάπτυξη ευρυζωνικών υποδομών. Εδώ εντάσσονται η κατασκευή του

Μητροπολιτικού Ευρυζωνικού Δικτύου Οπτικών Ινών, η δημιουργία Σημείων

Ασύρματης Ευρυζωνικής Πρόσβασης στο Διαδίκτυο σε χώρους προσβάσιμους

από το κοινό και η δημιουργία Τοπικών Κέντρων Ελεύθερης Πρόσβασης στο

Διαδίκτυο στο Πολύκεντρο Νεολαίας, στο Αθλητικό Κέντρο Πατελών και

στην πρώην Λαχαναγορά.

Ανάπτυξη ευρυζωνικού περιεχομένου και υπηρεσιών. Οι σχετικές δράσεις

περιλαμβάνουν την ανάπτυξη συστήματος ηλεκτρονικών υπηρεσιών μέσω

Διαδικτύου, ηλεκτρονικό σύστημα περιήγησης στην πόλη του Ηρακλείου και

την ψηφιοποίηση των αρχείων της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης.

Γ) Η πρωτοβουλία για το «Πράσινο Ηράκλειο» και η άμεση προτεραιότητα για

δράσεις περιβαλλοντικού περιεχομένου αιτιολογούνται σε πολυάριθμα σημεία της Α΄

Ενότητας του Ε.Π. (Στρατηγικός Σχεδιασμός).

Η σύγχρονη πόλη δέχεται μεγάλες πολεοδομικές πιέσεις15, ενώ και η τάση του

πληθυσμού παραμένει έντονα αυξητική16. Στα όρια του όρια του Δήμου η δασική βλάστηση

είναι ανύπαρκτη και παρατηρούνται μόνο τεχνητά αλσύλλια, ενώ οι υδάτινοι πόροι είναι κι

αυτοί περιορισμένοι. Εντός αστικού ιστού, χώροι πρασίνου υπάρχουν μόνο στις πλατείες του

κέντρου και των προαστίων καθώς και στις νέες οδικές αρτηρίες, στους κόμβους και τις

νησίδες, συνολικής έκτασης 323 στρεμμάτων, επομένως παραμένει η ανάγκη για τη

δημιουργία περισσότερων πάρκων και κοινόχρηστων χώρων εντός του αστικού κέντρου αλλά

και στα δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου. Η έλλειψη χώρων πρασίνου στις επεκτάσεις της

πόλης οφείλεται κατά βάση στην αυθαίρετη δόμηση και στη μη υλοποίηση του σχεδίου

πόλης. Από την άλλη, τα προβλήματα λειψυδρίας λειτουργούν και αυτά ανασταλτικά στη

φύτευση πρασίνου.

15 Οι άδειες για την κατασκευή νέων οικοδομών στο Δήμο Ηρακλείου αυξήθηκαν κατά 40% περίπου κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας. 16 Είναι χαρακτηριστικό ότι στο διάστημα της περιόδου 1981 – 2001 η αύξηση του πληθυσμού του Δήμου ανήλθε στο 30% περίπου, ενώ κατά την περίοδο 2001 – 2021 αναμένεται αύξηση κατά 20,1% (από 142.112 σε πάνω από 170.000 κατοίκους).

75

Η πόλη του Ηρακλείου αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια έντονο πρόβλημα σχετικά με

την εξασφάλιση ικανών ποσοτήτων πόσιμου νερού για την υδροδότησή της και κυρίως κατά

τους θερινούς μήνες, όπου παρατηρείται σημαντική αύξηση της ζήτησης λόγω του

τουρισμού. Το πρόβλημα οφείλεται, μεταξύ άλλων, στην έλλειψη υδάτινων πόρων, στη

ραγδαία αύξηση του πληθυσμού και στην παλαιότητα του δικτύου που οδηγεί σε βλάβες και

σε απώλειες νερού. Ακόμη, η υποβάθμιση των υπόγειων υδροφορέων, λόγω ρύπανσης ή

υφαλμύρωσης οδηγεί στην παραγωγή νερού ακατάλληλου για πόσιμη χρήση.

Επιπρόσθετα, τα περιβαλλοντικά προβλήματα που εντοπίζονται στους όμορους του

Ηρακλείου Δήμους, αποτελούν μια ακόμη αιτία επιβάρυνσης της ποιότητας του

περιβάλλοντος. Η έλλειψη συντονισμού και κοινού σχεδιασμού σε οικονομικό, φυσικό,

χωροταξικό και πολεοδομικό επίπεδο οδήγησε στην άναρχη ανάπτυξη της πόλης και σε

μείζονα περιβαλλοντικά προβλήματα όπως αέριους ρύπους, θερμική μόλυνση της θάλασσας,

τοξικά απόβλητα, ηχορρύπανση και κυκλοφοριακή επιβάρυνση. Ταυτόχρονα, οι αλλαγές στις

χρήσεις γης, η αλόγιστη χρήση φυσικών πόρων και η ανεξέλεγκτη διάθεση αστικών

αποβλήτων, πέρα από τις περιβαλλοντικές έχουν και έντονες οικονομικές και κοινωνικές

προεκτάσεις για την πόλη.

Οι κύριες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι η βιομηχανική ρύπανση, αφού το

Ηράκλειο συγκεντρώνει το 60% της βιομηχανίας της Κρήτης, η αστική δραστηριότητα και οι

κυκλοφοριακές συνθήκες που δημιουργούν σημαντικές αέριες εκπομπές (κεντρική θέρμανση,

κίνηση οχημάτων κ.ά.).

Το Ηράκλειο αντιμετωπίζει και έντονα προβλήματα ηχορρύπανσης, με

σημαντικότερη πηγή θορύβου την οδική κυκλοφορία, καθώς σε αυτήν εκτίθεται συστηματικά

το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού. Το πρόβλημα αυτό επιβεβαιώνεται και από

παλαιότερη μελέτη χαρτογράφησης του αστικού θορύβου (1987 – 1993). Στην παραλιακή

ζώνη της πόλης εντοπίζεται πρόβλημα ηχορρύπανσης από τις δραστηριότητες των κέντρων

διασκέδασης και τον κυκλοφοριακό φόρτο σε όλη τη διάρκεια της μέρας. Άλλες πηγές

θορύβου πιο σημειακές είναι η βιομηχανία και το αεροδρόμιο.

Η ανεξέλεγκτη διάθεση των απορριμμάτων συμβάλλει και αυτή με τη σειρά της στην

όξυνση πολλών δυσάρεστων φαινομένων: οσμές, ρύπανση του εδάφους, μετάδοση

ασθενειών, κίνδυνοι πυρκαγιάς και αισθητική ρύπανση. Στο Ηράκλειο παρατηρείται ραγδαία

αύξηση της παραγόμενης ποσότητας και του όγκου των αστικών απορριμμάτων. Οι δημότες

76

διαμαρτύρονται συχνά για οικόπεδα – χωματερές, επιλεκτική καθαριότητα στο κέντρο της

πόλης, ελλείψεις κάδων και ανεπάρκεια αριθμού οδοκαθαριστών.

Το θαλάσσιο περιβάλλον υφίσταται επίσης ασφυκτική πίεση, οι απειλές για το οποίο

προέρχονται από πολλές πηγές, όπως βιομηχανικά απόβλητα, αστικά λύματα, στερεά

απορρίμματα, υπεραλίευση, αλλά και χερσαίες δραστηριότητες, όπως υπερβολική χρήση

λιπασμάτων, αμμοληψίες, εκχερσώσεις και αυθαίρετη εκμετάλλευση των παραλιών.

Τα ποικίλα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Δήμος δικαιολογούν τη

βαρύτητα που δίνεται στις περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, κάτι που αποδεικνύεται και από το

ποσό που στο χρηματοδοτικό σκέλος του Ε.Π. προβλέπεται να δοθεί σε δράσεις του Άξονα

«Περιβάλλον και ποιότητα ζωής», ποσό που φτάνει στο 61,7% περίπου του συνολικού ποσού

των δράσεων όλων των Αξόνων17.

4.6.2 : Υλοποιηθείσες δράσεις προς επίτευξη των προτεραιοτήτων και του οράματος

Στην υποενότητα αυτή αναφέρονται κάποιες σημαντικές και καινοτόμες δράσεις που

έχουν ήδη υλοποιηθεί κατά την περίοδο 2008 – 2010 και συνδράμουν προς την επίτευξη των

προτεραιοτήτων που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη υποενότητα και όλες από κοινού

συντελούν στην πραγματοποίηση του οράματος του Δήμου Ηρακλείου.

Α) Στην Πολιτική Ποιότητας του Δήμου συμβάλλουν ιδιαιτέρως οι ακόλουθες

δράσεις:

Η εφαρμογή του Κ.Π.Α. στις υπηρεσίες του Δήμου. Ο Δήμος Ηρακλείου

έλαβε την Τετάρτη 20 Μαϊου 2009 το 2ο Εθνικό Βραβείο Ποιότητας

Υπηρεσιών του Δημοσίου για την επιτυχημένη εφαρμογή του Κ.Π.Α. και

μάλιστα χωρίς τη βοήθεια κάποιου εξωτερικού συμβούλου ή με τη βοήθεια

επιπλέον οικονομικής ενίσχυσης από εθνικούς ή κοινοτικούς πόρους

(http://www.heraklion.gr/press/2009/20-05-09a.html, τελευταία επίσκεψη

2/5/2010).

Η υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας στις 25/9/2009 για τη δημιουργία

Δικτύου Προώθησης του Κ.Π.Α. Ο Δήμος Ηρακλείου ανέλαβε την 17 Το ποσό του Άξονα «Περιβάλλον και ποιότητα ζωής ανέρχεται σε 351.951.281 €, ενώ το συνολικό ποσό του Ε.Π. είναι 570.449.000 €.

77

πρωτοβουλία προώθησης του εργαλείου του Κ.Π.Α. σε άλλους Δήμους της

Κρήτης (http://www.heraklion.gr/press/2009/25-09-09a.html, τελευταία

επίσκεψη 2/5/2010).

Δράσεις δημόσιας διαβούλευσης και μέτρησης ικανοποίησης (e – democracy).

Ο Δήμος Ηρακλείου κατά το έτος 2008 έθεσε δημόσια διαβούλευση το

Πρακτικό της Επιτροπής Κυκλοφορίας που αφορά σε κυκλοφοριακές

ρυθμίσεις στην πόλη. Με αυτό τον τρόπο δόθηκε η δυνατότητα ενημέρωσης

των δημοτών για τις προτεινόμενες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και για τη

διατύπωση γνώμης μέσω του διαδικτυακού τόπου του Δήμου. Επίσης, στα

πλαίσια της ανάπτυξης του Συστήματος Διαχείρισης Ποιότητας των

υπηρεσιών του ο Δήμος διέθεσε ηλεκτρονικά «Ερωτηματολόγιο για τη

Μέτρηση Ικανοποίησης των Δημοτών». Υλοποιήθηκαν ακόμη υπηρεσίες

ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, ηλεκτρονικής διατύπωσης γνώμης και η

δημοσίευση πληροφοριών για τις δημοπρασίες και τις προσλήψεις

προσωπικού (http://www.heraklion.gr/press/press-releases-

2008/delib012008.html, τελευταία επίσκεψη 2/5/2010).

Β) Στην «Ψηφιακή Στρατηγική» του Δήμου συνεισφέρουν οι παρακάτω δράσεις:

Η δημιουργία ασύρματου δικτύου στην πόλη. Στο Ηράκλειο δημιουργήθηκαν

ασύρματα δίκτυα σε 22 σημεία, από τα οποία καταγράφονται 460 προσβάσεις

ημερησίως, 3 κέντρα ελεύθερης πρόσβασης στο Διαδίκτυο και δημοτική πύλη

παροχής υπηρεσιών. Η τελευταία διαθέτει πάνω από 850 εγγεγραμμένους

χρήστες και δέχεται περίπου 1.250 επισκέψεις τις καθημερινές και 600 τα

Σαββατοκύριακα, ενώ υποβάλλονταν 35 ηλεκτρονικά αιτήματα το μήνα κατά

το πρώτο έτος λειτουργίας της. Η δημοτική πύλη κατέχει πλέον την τρίτη θέση

σε επισκεψιμότητα μεταξύ όλων των δημοτικών πυλών της χώρας (Περιοδικό

«Επιθεώρηση Τοπικής Αυτοδιοίκησης», 2009 τεύχος 123).

Η διαδημοτική σύμπραξη «Ίκαρος – ΝΕΤ». Ο Δήμος Ηρακλείου ανέλαβε

πρωτοβουλία για την ηλεκτρονική διασύνδεση περιοχών της Κρήτης με τα

νησιά του Αιγαίου. Το «Ίκαρος – ΝΕΤ» αποτελεί σύμπραξη 14 Δήμων σε

θέματα πληροφορικής και τεχνολογιών και συγκεκριμένα συμμετέχουν οι

Δήμοι Αγίου Νικολάου, Βαθέος Σάμου, Ερμούπολης, Ηρακλείου, Ιεράπετρας,

Μυτιλήνης, Νάξου, Νέας Αλικαρνασσού, Πάρου, Ρεθύμνου, Ρόδου, Σητείας,

78

Χανίων και Χίου (Περιοδικό «Επιθεώρηση Τοπικής Αυτοδιοίκησης», 2009

τεύχος 123).

Η δημιουργία υποδομής για την πραγματοποίηση ηλεκτρονικών υπηρεσιών.

Στις 13/1/2010 ο Δήμος υλοποίησε τα μικρά Κ.Ε.Π. γειτονιάς στα Δημοτικά

και Τοπικά Διαμερίσματα. Επίσης, έθεσε σε λειτουργία τις «Ηλεκτρονικές

Πληρωμές Οφειλών», με τις οποίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να

ενημερώνονται για τις βεβαιωμένες οφειλές τους προς το Δήμο και να

πληρώσουν ηλεκτρονικά το σύνολο ή μέρος αυτών με κατάθεση σε τραπεζικό

λογαριασμό του Δήμου ή με πιστωτική κάρτα VISA. Ακόμη, ο Δήμος

συνέταξε οδηγό υπηρεσιών προς το δημότη και προχώρησε στην

«Ηλεκτρονική Υποβολή Αιτημάτων», δυνατότητα που του προσφέρει η πύλη

στα πλαίσια της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Η παροχή αφορά 30 υπηρεσίες

που ανήκουν στις κατηγορίες «Πιστοποιητικά Δημοτολογίου»,

«Πιστοποιητικά Ληξιαρχείου», «Ηλεκτρονικές Πληρωμές» και «Αντίγραφα

Οικοδομικών Αδειών». Επιπλέον οι δημότες αναφέρονται ηλεκτρονικά και

ενημερώνονται για τα την εξέλιξη και τον προγραμματισμό των παρεμβάσεων

για βλάβες οδοστρώματος, βλάβες δημοτικού φωτισμού, τοποθέτηση

πινακίδων σήμανσης, συντήρηση πάρκων και παιδικών χαρών και συντήρηση

πρασίνου (http://www.heraklion.gr/press/municipality-press-releases/13-01-

10a.html., τελευταία επίσκεψη 2/5/2010).

Γ) Τέλος, στην υλοποίηση της πρωτοβουλίας «Πράσινο Ηράκλειο» συνεισφέρουν,

μεταξύ άλλων, οι ακόλουθες σημαντικές ενέργειες:

Η υπογραφή σύμβασης του Δήμου Ηρακλείου με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα

Επενδύσεων. Στις 25/1/2010 υπογράφτηκε Σύμβαση Συνεργασίας για τη

χρηματοδότηση του Δήμου από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ποσού

50.000.000 €, μέσω του οποίου υλοποιείται ένα τμήμα της πρωτοβουλίας

«Πράσινο Ηράκλειο» (http://www.heraklion.gr/municipality/municipality-

press-releases/25-01-10a.html, τελευταία επίσκεψη 2/5/2010).

Η ένταξη στο πρόγραμμα αστικής συγκοινωνίας Ad Personam. Το Ad

Personam είναι ένα καινοτόμο πρόγραμμα εξατομικευμένου marketing για την

προώθηση της αστικής συγκοινωνίας. Το έργο προωθεί τη χρήση των τοπικών

79

Μέσων Μαζικής Μεταφοράς σε μεσαίου μεγέθους Ευρωπαϊκές πόλεις

(http://www.heraklion.gr/adpersonam/, τελευταία επίσκεψη 2/5/2010).

Η συνεργασία Δήμου και Τ.Ε.Ι. Κρήτης σε εναλλακτικές μορφές παραγωγής

και εξοικονόμησης ενέργειας. Υπογράφτηκε μεταξύ των δύο πλευρών

Προγραμματική Σύμβαση που σε πρώτη φάση προβλέπει την εγκατάσταση

συστημάτων παραγωγής ενέργειας σε διάφορα δημοτικά κτίρια

(http://www.heraklion.gr/press/press-releases-2008/30-12-08a.html,

τελευταία επίσκεψη 2/5/2010).

Η εκδήλωση Δήμου και Τ.Ε.Ι. για τη διανομή οργανικού λιπάσματος. Η

συνεργασία του Δήμου με το Τ.Ε.Ι. επεκτάθηκε στη διανομή 6 τόνων

«ΚΟΜΠΟΣΤ – Οργανικού Λιπάσματος» στα πλαίσια της καλύτερης

διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων

(http://www.heraklion.gr/press/2009/21-09-09b.html, τελευταία επίσκεψη

2/5/2010).

Η σταδιακή εισαγωγή νέου συστήματος διαλογής των απορριμμάτων.

Εισάγεται νέο σύστημα διαλογής στην πηγή, ανακύκλωσης και αποκομιδής

των αστικών στερεών αποβλήτων αρχικά στη συνοικία της Αγίας Τριάδας με

προοπτική επέκτασης σε όλο το Δήμο. Η δράση σχεδιάζεται σε συνεργασία με

το Τ.Ε.Ι. Κρήτης και περιλαμβάνει τη σταδιακή αντικατάσταση των κάδων

στους δρόμους με ατομικούς κάδους σε κάθε σπίτι, όπου θα γίνεται και η

απαραίτητη διαλογή των ανακυκλώσιμων υλικών

(http://www.heraklion.gr/press/municipality-press-releases/08-04-10b.html,

τελευταία επίσκεψη 2/5/2010).

Η επιτυχής εφαρμογή προγράμματος ανακύκλωσης. Η ποσότητα των

απορριμμάτων που ανακυκλώθηκε αυξήθηκε από 638,49 τόνους το 2006, σε

7.918,2 τόνους το 2007, σε 9.049,53 τόνους το 2008 και σε 10.557,87 τόνους

το 2009

(http://www.heraklion.gr/files/197/11114/stoiheia_anakyklosis_eos_dekembri

o_2009-1.pdf?rnd=1264584557, τελευταία επίσκεψη 2/5/2010).

Η εφαρμογή της ανταποδοτικής ανακύκλωσης. Στις 10/3/2010 ξεκίνησε η

λειτουργία των πρώτων δύο κέντρων ανταποδοτικής ανακύκλωσης στην πόλη.

Σε κάθε κέντρο μπορούν να τοποθετηθούν προς ανακύκλωση πλαστικά

μπουκάλια, γυάλινα μπουκάλια και μεταλλικά κουτιά. Για κάθε μεταλλικό

80

κουτί υπάρχει συμβολικό αντίτιμο ενός λεπτού, ενώ ανά τρία πλαστικά ή

γυάλινα μπουκάλια ένα λεπτό. Υπάρχει όμως και η επιλογή της δωρεάς του

αναλογούμενου ποσού προς κάποιο ‘Ιδρυμα. Το κάθε κέντρο διαθέτει και

χώρους απόρριψης χαρτιού, μικροαντικειμένων, πλαστικών σάκων αλλά και

μπαταριών και λειτουργεί όλο το 24ωρο

(http://www.heraklion.gr/press/municipality-press-releases/10-03-10b.html,

τελευταία επίσκεψη 2/5/2010).

Το πιλοτικό πρόγραμμα δωρεάν διάθεσης ποδηλάτων σε πολίτες. Κάθε

Σαββατοκύριακο πραγματοποιείται στο νέο παραλιακό μέτωπο της πόλης

δωρεάν διάθεση ποδηλάτων για χρήση στους δημότες. Ο ενδιαφερόμενος

Δημότης προσκομίζει την ταυτότητά του ή άλλο επίσημο έγγραφο και

συμπληρώνει μία αίτηση για τη χρήση του ποδηλάτου

(http://www.heraklion.gr/press/municipality-press-releases/08-04-10d.html,

τελευταία επίσκεψη 2/5/2010).

81

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

5.1 : ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ – ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ

ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ

Τα Ε.Π. επιφέρουν μεγάλες αλλαγές στον τρόπο διοίκησης και άσκησης των

λειτουργιών των Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού στην Ελλάδα. Οι αλλαγές αυτές είναι ως επί το πλείστον

θετικές, καθώς εισάγουν στους Δήμους διαδικασίες στρατηγικού προγραμματισμού των

δράσεων και ενεργειών, συνδέουν την υλοποίηση των δράσεων με ένα ευρύτερο όραμα της

επιθυμητής μεσοπρόθεσμης κατάστασης στην οποία θα ήθελε να βρεθεί ο Δήμος και

συμβάλλουν στην καλύτερη διαχείριση των οικονομικών εσόδων και στην εξεύρεση νέων

πηγών χρηματοδότησης. Επίσης, επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργία του Δήμου και

στρέφουν τη δράση του συνόλου των υπηρεσιών προς την επίτευξη σαφέστερα

καθορισμένων στόχων και μετρήσιμων αποτελεσμάτων. Μέσα από την ανάλυση που

προηγήθηκε σχετικά με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, την έως τώρα πρακτική εφαρμογή των

Ε.Π. στον ελλαδικό χώρο αλλά και τη μελέτη περίπτωσης του Δήμου Ηρακλείου, προκύπτει

η απάντηση στην υπόθεση εργασίας που τέθηκε στο 1ο κεφάλαιο. Το γενικό συμπέρασμα

που προκύπτει είναι ότι τα Ε.Π. όντως συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στον

αποτελεσματικότερο προγραμματισμό των δράσεων των Δήμων. Όσον αφορά στην επίτευξη

του οράματος, είναι φανερό ιδίως από την περίπτωση μελέτης, ότι οι Δήμοι έχουν την τάση

να υιοθετούν οράματα εξαιρετικά φιλόδοξα που είναι αντικειμενικά πολύ δύσκολο να

επιτευχθούν σε μια περίοδο τριετίας ή τετραετίας. Όμως και σε αυτή την περίπτωση τα Ε.Π.

τους βοηθούν ώστε να προσεγγίσουν το όραμα που υιοθετούν και να το επιτύχουν έστω και

εν μέρει.

Τα τετραετή Ε.Π. μαζί με τα Ε.Π.Δ. που τα εξειδικεύουν, ως νέοι θεσμοί, χρειάζονται

τον αναγκαίο χρόνο προκειμένου να αξιοποιηθούν πλήρως από την Τ.Α. και να αφομοιωθούν

από το ανθρώπινο δυναμικό της. Η πλήρης αξιοποίησή τους απαιτεί ορισμένες προσαρμογές

του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου αλλά και ουσιαστικές αλλαγές του υφιστάμενου τρόπου

διοίκησης και οικονομικής διαχείρισης των δημοτικών υπηρεσιών.

Παρά τα αναμφισβήτητα ενθαρρυντικά αποτελέσματα από την πρώτη περίοδο

εφαρμογής των Προγραμμάτων, υπάρχουν κάποια σημεία που χρήζουν βελτιωτικών

82

προτάσεων, με στόχο να καταστούν αυτά ακόμα πιο αποτελεσματικά εργαλεία

προγραμματισμού. Οι προτάσεις που προέκυψαν στα πλαίσια της εργασίας συνοψίζονται ως

εξής:

Συσχέτιση των δαπανών του προϋπολογισμού με το έργο που θα παραχθεί από

κάθε Διεύθυνση. Προκειμένου η Διοίκηση ενός Δήμου αλλά και ο δημότης να

μπορούν να γνωρίζουν τι δαπανά ο Δήμος και ποιο το αναμενόμενο προϊόν

αυτής της δαπάνης, υπάρχει ανάγκη συσχέτισης των δαπανών του

προϋπολογισμού με το έργο που θα παραχθεί από τις επιμέρους Διευθύνσεις.

Επομένως υπάρχει ανάγκη σύνταξης του προϋπολογισμού ενός Δήμου ανά

Διεύθυνση.

Οι Διευθύνσεις να αποτελούν τα κέντρα ευθύνης του Ε.Π. και του Ε.Π.Δ. Η

σύνταξη του προϋπολογισμού ενός Δήμου ανά Διεύθυνση παρέχει τη

δυνατότητα άσκησης από τους Διευθυντές ουσιαστικού έργου διοίκησης, έτσι

ώστε οι Διευθύνσεις να αποτελέσουν κέντρα κόστους του προϋπολογισμού και

κέντρα ευθύνης προγραμματισμού. Ο Διευθυντής θα φέρει την ουσιαστική

ευθύνη υλοποίησης του Ε.Π.Δ. και του Ε.Π. συνολικά εντός των ορίων του

διαθέσιμου προϋπολογισμού.

Κατάρτιση ρεαλιστικών προϋπολογισμών από τους Δήμους. Στο πλαίσιο του

«διεκδικητικού» προϋπολογισμού που συντάσσεται από όλους σχεδόν τους

Ο.Τ.Α., ορισμένες κατηγορίες εσόδων υπερμεγεθύνονται με αποτέλεσμα την

κατάρτιση υπερβολικά φιλόδοξων Ε.Π. ως προς τους επιθυμητούς στόχους.

Επέκταση του συστήματος διοίκησης μέσω στόχων. Οι ετήσιοι στόχοι μιας

Διεύθυνσης θα μπορούν να αναλυθούν σε στόχους Τμημάτων και στη

συνέχεια σε στόχους ανά Γραφείο.

Επιμόρφωση των προϊσταμένων και των αιρετών πάνω στις διαδικασίες

προγραμματισμού. Οι επιμορφωτικές δράσεις θα μπορούσαν να

υποστηριχθούν από εσωτερικές υπηρεσίες του Δήμου όπως οι Διευθύνσεις

Προγραμματισμού, ώστε να εμπεδωθεί μία κουλτούρα ορθολογικού

προγραμματισμού των δράσεων σε όλα τα επίπεδα διοίκησης ενός Δήμου.

Περισσότερο έγκαιρος προγραμματισμός. Όπως προκύπτει από τις συνεχώς

μεταβαλλόμενες τελικές προθεσμίες για την υποβολή των Ε.Π. αλλά και από

τα στοιχεία της Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε. σχετικά με το ποσοστό ολοκλήρωσης των

Προγραμμάτων, πολλοί Δήμοι έχουν πρόβλημα να τηρήσουν τις προθεσμίες

83

με αποτέλεσμα ο προγραμματισμός να είναι τελικά εκπρόθεσμος και να

καθίσταται ουσιαστικά ανενεργός. Απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια και

τυποποίηση των διαδικασιών προγραμματισμού, ώστε οι Δήμοι να είναι σε

θέση να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του νέου θεσμού.

Πιο ουσιαστικές διαδικασίες διαβούλευσης. Λόγω κυρίως της χρονικής

καθυστέρησης των Ο.Τ.Α. κατά την εκπόνηση των Προγραμμάτων, οι

διαδικασίες διαβούλευσης συνήθως είναι εξαιρετικά σύντομες σε διάρκεια και

καθαρά τυπικού χαρακτήρα. Απαιτείται λοιπόν ορθότερος

χρονοπρογραμματισμός και επιδίωξη ουσιαστικών επαφών με τους εταίρους

της τοπικής κοινωνίας, γεγονός που αναμένεται να συμβάλει στην ευκολότερη

προσέγγιση των στόχων ενός Δήμου.

Αποσύνδεση του Ε.Π. από πολιτικούς στοχασμούς. Το Ε.Π. θα πρέπει να

περιέχει κυρίως διοικητικούς στόχους και να είναι αποτέλεσμα διοικητικών

διεργασιών και να μην περιορίζεται στις προεκλογικές δεσμεύσεις και

επιθυμίες των αιρετών.

Ένταξη της εκ των προτέρων αξιολόγησης στο Ε.Π. Με την εκ των προτέρων

αξιολόγηση επιχειρείται μία πρώτη εκτίμηση του ποσοστού επίτευξης των

τιθέμενων στόχων. Σε περίπτωση που εκτιμηθούν σημαντικές αποκλίσεις, το

Πρόγραμμα θα πρέπει να αναπροσαρμόζεται κατάλληλα και έγκαιρα.

Ένταξη της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης στο Ε.Π. Δεδομένης της

σημασίας που διαθέτει το περιβάλλον για τη βιώσιμη ανάπτυξη των

σύγχρονων Δήμων, θεωρείται επιβεβλημένη η εισαγωγή της εκτίμησης των

επιπτώσεων του Ε.Π. συνολικά στο περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής του

Ο.Τ.Α.

5.2 : ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Η χρησιμότητα των Ε.Π. αναγνωρίζεται πρώτιστα από την αρμόδια για την

υποστήριξή τους σε πανελλαδικό επίπεδο υπηρεσία του Υπ.Εσ. Διεύθυνση Αναπτυξιακών

Προγραμμάτων και Διεθνών Οργανισμών. Τα στελέχη της εν λόγω Διεύθυνσης αναφέρονται

στο νέο θεσμό με αισιοδοξία όσον αφορά στη μελλοντική προοπτική του. Η πρώτη εφαρμογή

84

έδειξε πως οι Δήμοι συνολικά αντιμετώπισαν κάποιες αρχικές δυσκολίες κατά την εκπόνηση

και εφαρμογή των Προγραμμάτων, ενώ κάποιοι δεν κατάφεραν να ανταπεξέλθουν στις

απαιτήσεις του θεσμού. Παρά ταύτα, η ανταπόκρισή τους απέναντι στο νέο αυτό εργαλείο

προγραμματισμού υπήρξε θετική, καθώς βαθμιαία αναγνωρίζουν και οι ίδιοι την

αναγκαιότητα εδραίωσής του στην καθημερινή λειτουργία του Δήμου. Μάλιστα, η συνέχιση

του θεσμού των Ε.Π. προβλέπεται και στο προσχέδιο Νόμου «Καλλικράτης» για τη

διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας.

Όσον αφορά στη συνέχιση του Προγράμματος του Δήμου Ηρακλείου, που αποτελεί

και την περίπτωση μελέτης της παρούσης εργασίας, αυτή θεωρείται απαραίτητη και κατά τις

επόμενες προγραμματικές περιόδους, τόσο από την πολιτική όσο και από την διοικητική

ηγεσία του Δήμου Ηρακλείου, αλλά και από όλους τους δημοτικούς υπαλλήλους. Μέσα από

μία άτυπη συνέντευξη που έλαβε χώρα με στελέχη της Διεύθυνσης Προγραμματισμού και

Οργάνωσης του Δήμου, προέκυψε η επιθυμία του συνόλου των εργαζομένων για συνέχιση

της λειτουργίας του νέου αυτού θεσμού στο μέλλον. Με το Ε.Π. εξασφαλίζεται η ορθολογική

διαδικασία προγραμματισμού των δράσεων του Δήμου και επομένως ενισχύονται σημαντικά

οι πιθανότητες και δυνατότητες επίτευξης των στόχων που θέτει ο Οργανισμός και του

ιδιαίτερα φιλόδοξου οράματος που έχει επιλεγεί. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος που επιδιώκει να

διαδραματίσει το Ηράκλειο στον ευρύτερο χώρο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου μπορεί να

προσεγγιστεί μόνο μέσω του ορθού προγραμματισμού και προσανατολισμού των αναγκαίων

δράσεων και ενεργειών, μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο και περισσότερο

ανταγωνιστικό εσωτερικό και διεθνές περιβάλλον. Εξάλλου, το Πρόγραμμα που

περιγράφεται στην εργασία αυτή αποτελεί το πρώτο Ε.Π. που εκπονεί ο Δήμος, επομένως

είναι λογικό το ότι έχουν υπάρξει κάποιες αστοχίες στον προγραμματισμό και κάποιες

υπερεκτιμήσεις των διαθέσιμων πόρων. Επομένως, το Ε.Π. 2008 – 2010 δεν έχει υλοποιηθεί

σε απόλυτο βαθμό. Ωστόσο κινείται σε σωστή κατεύθυνση και σταδιακά επιτυγχάνονται οι

τρεις μεγάλες προτεραιότητες του Δήμου, ήτοι η «Πολιτική Ποιότητας», η «Ψηφιακή

Στρατηγική» και το «Πράσινο Ηράκλειο». Η συνέχιση λοιπόν των προσπαθειών κατά την

επόμενη περίοδο προγραμματισμού για την ολοκλήρωση και τη διεύρυνση των απαραίτητων

δράσεων κρίνεται άκρως επιβεβλημένη.

85

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ

ΣΧΗΜΑ 1: Βασικά στάδια σχεδιασμού της τοπικής αναπτύξεως ................................ .......... 19

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Επίπεδα λήψης αποφάσεων και προϊόντα προγραμματισμού .......................... 40

ΣΧΗΜΑ 2: Διάρθρωση του Ε.Π. ................................ ................................ ............................ 41

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Εξειδίκευση Στρατηγικής Δήμου ................................ ................................ ..... 42

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Εκτίμηση εσόδων…….……………………………………………………….43

ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Γενικός χρηματοδοτικός πίνακας του Προγράμματος ανά Άξονα, Μέτρο και

πηγή χρηματοδότησης (σε ΕΥΡ.)…………………………………..…………………………44

ΣΧΗΜΑ 3: Διάρθρωση του Ετήσιου Προγράμματος Δράσης…………….………………...46

ΠΙΝΑΚΑΣ 5: Υπόχρεοι Ο.Τ.Α………………………………………………………….50 - 51

ΓΡΑΦΗΜΑ 1: Ολοκλήρωση εκπόνησης Ε.Π……………………………………………….51

ΓΡΑΦΗΜΑ 2: Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π……...…………………………………………..51

ΓΡΑΦΗΜΑ 3: Εμπειρία εκπόνησης Ε.Π.Δ. από το προηγούμενο έτος (2009)…………..…52

ΓΡΑΦΗΜΑ 4: Ολοκλήρωση εκπόνησης Ε.Π.Δ. 2010…………………………………...…52

ΓΡΑΦΗΜΑ 5: Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π.Δ. 2010………………………..……………….53

ΓΡΑΦΗΜΑ 6: Διαδικασία εκπόνησης Ε.Π.Δ. των Νομικών Προσώπων……………….….53

ΓΡΑΦΗΜΑ 7 : Συμβολή Οδηγού κατάρτισης Ε.Π.Δ., διευκρινίσεων και ημερίδων……….54

ΓΡΑΦΗΜΑ 8: Είδος προβλημάτων κατά την εκπόνηση του Ε.Π………………………......54

ΠΙΝΑΚΑΣ 6: Δομή του Ε.Π. Ηρακλείου………………………………………..……..63 – 68

ΠΙΝΑΚΑΣ 7: Δείκτες μέτρησης Δήμου Ηρακλείου………………………………...….69 - 70

86

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α) Πρωτογενείς πηγές (κατά χρονολογική σειρά)

Βουλή των Ελλήνων (2001). Το Σύνταγμα της Ελλάδας 1975/1986/2001. Αθήνα: ΕΘΝΙΚΟ

ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ

Νόμος υπ’ αριθ. 3230/2004 (ΦΕΚ 44Α΄ /11.2.2004), Καθιέρωση συστήματος διοίκησης με

στόχους, μέτρηση της αποδοτικότητας και άλλες διατάξεις

Νόμος υπ’ αριθ. 3463/2006 (ΦΕΚ 114/Α΄/8.6.2006), Κύρωση του Κώδικα Δήμων και

Κοινοτήτων

Εγκύκλιος υπ’ αριθ. 45/25.10.2006 (Α.Π. 58939 – 25.10.2006), Επιχειρησιακά

Προγράμματα (Ε.Π.) Ο.Τ.Α.

Υπουργική απόφαση υπ’ αριθ. 18183/2.4.2007 (ΦΕΚ 534Β/13.4.2007), Περιεχόμενο, δομή

και τρόπος υποβολής των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής

Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α΄ βαθμού

Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθ. 185/2007 (ΦΕΚ Α 221/3.5.2007), Όργανα και διαδικασία

κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων των

Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α΄ βαθμού

Εγκύκλιος υπ’ αριθ. 66/14.9.2007 (Α.Π. 50837 – 14.10.2007), Επιχειρησιακά Προγράμματα

(Ε.Π.) Ο.Τ.Α.

Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (Σεπτέμβριος 2007), Οδηγός

κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α. (Έκδοση Α

Εγκύκλιος υπ’ αριθ. 8/12.2.2008 (Α.Π. 8910 – 12.2.2008), Επιχειρησιακά Προγράμματα

(Ε.Π.) Ο.Τ.Α.

Διευκρινίσεις επί της Εγκυκλίου υπ’ αριθ. 8/12.2.2008 (Α.Π. 15814 – 13.3.2008)

87

Υπουργική απόφαση τροποποίησης της 18183/2.4.2007 Υπουργικής απόφασης, όπως

αυτή τροποποιήθηκε με τις αριθ. 45038/8.8.2007 και 71841/21.12.2007 Υπουργικές

αποφάσεις (Α.Π. 16422 – 17.4.2008)

Δήμος Ηρακλείου Κρήτης (2008), Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου 2008 –

2010: Α΄ Ενότητα: Στρατηγικός Σχεδιασμός. Α΄ παραδοτέο

Δήμος Ηρακλείου Κρήτης (2008), Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δράσης περιόδου 2008 –

2010: Β΄ Ενότητα: Επιχειρησιακός Σχεδιασμός. Β΄ παραδοτέο

Εγκύκλιος υπ’ αριθ. 8/23.2.2009 (Α.Π. 10809/23.2.2009) , Οδηγός κατάρτισης ετήσιου

προγράμματος δράσης 2009

Εγκύκλιος υπ’ αριθ. 23/30.4.2009 (Α.Π. 26103/30.4.2009) , Παράταση της προθεσμίας για

την ολοκλήρωση της κατάρτισης και υποβολής του ετήσιου προγράμματος δράσης 2009

Έγγραφο του Υπ.Ες. (Α.Π. 60256/30.9.2009), Συμπληρωματικές οδηγίες και διευκρινίσεις

για την κατάρτιση του Ετησίου Προγράμματος Δράσης 2010

Δήμος Ηρακλείου Κρήτης (2009), Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης 2009 Δήμου Ηρακλείου και

Νομικών Προσώπων

Δήμος Ηρακλείου Κρήτης (2010), Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης 2010 Δήμου Ηρακλείου και

Νομικών Προσώπων

Β) Βιβλία

Ακρίβος, Χ., Ρουμπάνης, Η. και Ψαρόπουλος, Χ. (2009). Ερευνητική μεθοδολογία,

περιγραφική στατιστική και λήψη αποφάσεων. Αθήνα: Ε.Σ.Τ.Α.

Γεώρμας, Κ., Γκανά, Δ. και Ζαχαράκη, Ε. (2009). Τεχνικές σχεδιασμού, διαχείρισης και

αξιολόγησης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (Περιφερειακών και Τομεακών). Αθήνα:

Ε.Σ.Τ.Α.

88

Γκανά, Δ. (2010). Επιχειρησιακά Προγράμματα και διαδικασίες επιχειρησιακού σχεδιασμού

για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης μέσα από μελέτες περιπτώσεων. Αθήνα:

Ε.Σ.Τ.Α.

Δαλιέτου, Μ., Καλλιαντάσης, Γ. και Κοττάκη, Σ. (2009). Υποστηρικτικό εργαστήριο για τα

οικονομικά των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αθήνα: Ε.Σ.Τ.Α.

Νικολόπουλος, Κ., Σαββαϊδου, Κ. και Σαπουνάκης, Α. (2008). Οικονομική διοίκηση και

διαχείριση των Ο.Τ.Α.: Πόροι, έσοδα, δαπάνες, δημοσιονομικός έλεγχος. Αθήνα: Ε.Σ.Τ.Α.

Φαναριώτης Π. (1999). Δημόσια Διοίκηση Αποκέντρωση και Αυτοδιοίκηση. Αθήνα:

ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ

Γ) Άρθρα

Αφιέρωμα έκδοσης (2009) . «Ηράκλειο: Ασύρματο Internet σε 22 σημεία της πόλης».

Επιθεώρηση Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τ. 123, σελ. 19

Evangelinides – Arachovitou, M. (1990). “Some theoretical aspects concerning local

development policies in Greece” in: Konsolas N. Local development p. 65 Athens:

REGIONAL DEVELOPMENT INSTITUTE

Garofoli, G. (1990). “Local development: Patterns and policy imlications” in: Konsolas N.

Local development p. 88 - 95 Athens: REGIONAL DEVELOPMENT INSTITUTE

Henriques, J. M. E. (1990). “Theories and policies of local development” in: Konsolas N.

Local development p. 109 - 112 Athens: REGIONAL DEVELOPMENT INSTITUTE

Δ) Διαδικτυακές πηγές – τόποι

http://www.heraklion.gr «Επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου» (Τελευταία επίσκεψη

2/5/2010)

89

ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α) Πρωτογενείς πηγές (κατά χρονολογική σειρά)

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 του Συμβουλίου, της 11ης Ιουλίου 2006, περί

καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το

Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής και την κατάργηση του Κανονισμού (ΕΚ)

Αριθ. 1260/1999, Διορθωτικό στον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1083/2006

Τελικό Κείμενο του Ε.Σ.Π.Α. 2007 – 2013 όπως συμφωνήθηκε μεταξύ των Ελληνικών

Αρχών και των Κοινοτικών Υπηρεσιών – 12 Μαρτίου 2007

Υπουργική απόφαση τροποποίησης της 18183/2.4.2007 Υπουργικής Απόφασης (Α.Π.

45038/8.8.2007)

Νόμος υπ’ αριθ. 3614/2007 (ΦΕΚ 267/Α/3.12.2007), Διαχείριση, έλεγχος και εφαρμογή

αναπτυξιακών παρεμβάσεων για την προγραμματική περίοδο 2007 – 2013

Υπουργική απόφαση τροποποίησης της 18183/2.4.2007 Υπουργικής Απόφασης, όπως

αυτή τροποποιήθηκε με την αριθ. 45038/8.8.2007 Υπουργική Απόφαση (Α.Π.

71841/21.12.2007)

Υπουργική απόφαση τροποποίησης της 18183/2.4.2007 Υπουργικής Απόφασης –

Διευκρινίσεις

Έγγραφο του Υπ.Ες. (Α.Π. 70770/14.11.2008) Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης

Β) Βιβλία

Αναστασίου, Α. (2009). Θεσμοί – Νομικές μορφές άσκησης λειτουργιών – Αναπτυξιακές

υπηρεσίες – Αναπτυξιακοί θεσμοί. Αθήνα: Ε.Σ.Τ.Α.

90

Καφατσάκη, Σ. (2009). Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, Περιφερειακά και Τομεακά

Επιχειρησιακά Προγράμματα – Κοινοτικές Πρωτοβουλίες. Αθήνα: Ε.Σ.Τ.Α.

Γ) Άρθρα

Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε. (2007). «Τετραετή επιχειρησιακά προγράμματα Ο.Τ.Α.». Τοπική Ανάπτυξη

και Αυτοδιοίκηση, τ. Ιουλίου – Σεπτεμβρίου, σελ. 10

Κουράκης, Γ. (2009). «Με το Πράσινο Ηράκλειο αλλάζουμε δραστικά την πόλη».

Επιθεώρηση Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τ. 121, σελ. 43

Πετράκος, Γ. (2000). Οικονομία και χώρος: Προς μια επανεξέταση σχέσεων και πολιτικών

στο: Πετράκος, Γ. (επιμ.) Δεκαεπτά κείμενα για το σχεδιασμό, τις πόλεις και την ανάπτυξη

σελ. 318 – 319 Βόλος: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Δ) Διαδικτυακές πηγές – τόποι

http://www.eetaa.gr «Επίσημη ιστοσελίδα της Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε.» (Τελευταία επίσκεψη

4/5/2010)

http://www.ita.org.gr «Επίσημη ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης»

(Τελευταία επίσκεψη 4/5/2010)

http://www.kedke.gr «Επίσημη ιστοσελίδα της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε.» (Τελευταία επίσκεψη 5/5/2010)

http://www.ota.gr «Ιστοσελίδα ενημέρωσης για τους Ο.Τ.Α.» (Τελευταία επίσκεψη 5/5/2010)

http://www.ypes.gr «Επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και

Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης» (Τελευταία επίσκεψη 5/5/2010)

91

92