ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οργανικές ονομάζονται οι ενώσεις που στο μόριο τους περιέχουν τουλάχιστον ένα

ατομο άνθρακα. Εξαίρεση αποτελούν

του.

Σ' όλες τις οργανικές ενώσεις ο άνθρακας έχει

με άλλα ατομα είτε είναι ακόμη ένα άτομο άνθρακα είτε κάποιο άλλο ατομο (π.χ.

Η,Ο,Ν κλπ).

α) Άκυκλες: Ονομάζονται οι ενώσεις που τα άτομα του άνθρακα σχηματίζουν

αλυσίδα, ευθεία ή διακλαδισμένη. Λέγονται επίσης και λιπαρές ή αλειφατικές

β) Κυκλικές: Ονομάζονται οι ενώσεις που τα άτομα του άνθρακα σχηματίζουν

κλειστή (κυκλική) αλυσίδα η οποία ονομάζεται δακτύλιος.

γ) Ισοκυκλικές: Ονομάζονται οι κυκλικές ενώσ

μόνο απο άτομα άνθρακα.

δ) Ετεροκυκλικές: Ονομάζονται οι κυκλικές ενώσεις που ο δακτύλιος τους περιέχει

και άτομα άλλων στοιχείων όπως Ν,Ο

ε) Αρωματικές: Ονομάζονται οι ενώσεις που στο μόριο τους περιέχεται

ένας εξαμελής δακτύλιος με τρεις διπλούς δεσμούς.

στ) Αλεικυκλικές: Ονομάζονται ισοκυκλικές ενώσεις που παρουσιάζουν χημικές

ιδιότητες ανάλογες των άκυκλων.

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

Οργανικές ονομάζονται οι ενώσεις που στο μόριο τους περιέχουν τουλάχιστον ένα

ατομο άνθρακα. Εξαίρεση αποτελούν CΟ2, CΟ, ανθρακικό οξύ (Η2CΟ

γανικές ενώσεις ο άνθρακας έχει 4 δεσμούς με τους οποίους ενώνεται

με άλλα ατομα είτε είναι ακόμη ένα άτομο άνθρακα είτε κάποιο άλλο ατομο (π.χ.

Ονομάζονται οι ενώσεις που τα άτομα του άνθρακα σχηματίζουν

αλυσίδα, ευθεία ή διακλαδισμένη. Λέγονται επίσης και λιπαρές ή αλειφατικές

Ονομάζονται οι ενώσεις που τα άτομα του άνθρακα σχηματίζουν

κλειστή (κυκλική) αλυσίδα η οποία ονομάζεται δακτύλιος.

Ονομάζονται οι κυκλικές ενώσεις που ο δακτύλιος τους αποτελείται

μόνο απο άτομα άνθρακα.

Ονομάζονται οι κυκλικές ενώσεις που ο δακτύλιος τους περιέχει

και άτομα άλλων στοιχείων όπως Ν,Ο,Β .

Ονομάζονται οι ενώσεις που στο μόριο τους περιέχεται

ένας εξαμελής δακτύλιος με τρεις διπλούς δεσμούς.

Ονομάζονται ισοκυκλικές ενώσεις που παρουσιάζουν χημικές

ιδιότητες ανάλογες των άκυκλων.

1

Οργανικές ονομάζονται οι ενώσεις που στο μόριο τους περιέχουν τουλάχιστον ένα

Ο3) και τα άλατα

δεσμούς με τους οποίους ενώνεται

με άλλα ατομα είτε είναι ακόμη ένα άτομο άνθρακα είτε κάποιο άλλο ατομο (π.χ.

Ονομάζονται οι ενώσεις που τα άτομα του άνθρακα σχηματίζουν ανοικτή

αλυσίδα, ευθεία ή διακλαδισμένη. Λέγονται επίσης και λιπαρές ή αλειφατικές

Ονομάζονται οι ενώσεις που τα άτομα του άνθρακα σχηματίζουν

εις που ο δακτύλιος τους αποτελείται

Ονομάζονται οι κυκλικές ενώσεις που ο δακτύλιος τους περιέχει

Ονομάζονται οι ενώσεις που στο μόριο τους περιέχεται τουλάχιστον

Ονομάζονται ισοκυκλικές ενώσεις που παρουσιάζουν χημικές

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ ΣΕΙΡΩΝ

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΠΙΝΑΚΑΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ ΣΕΙΡΩΝ

2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ ΣΕΙΡΩΝ

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

1._ Επιλέγουμε την κύρια ανθρακική αλυσίδα η οποία πρέπει κατά σειρά προτεραιότητας να έχει:

(1)Τις περισσότερες χαρ. ομάδες.(2)Τους περισσότερους πολλαπλούς (3)Τα περισσότερα άτομα άνθρακα.

2._ Αριθμούμε τη κύρια ανθρακική αλυσίδα από το άκρο εκείνο που είναι πιο κοντά κατά σειρά προτεραιότητας

(1)Στην χαρακτηριστική ομάδα.(2)Στους πολλαπλούς δεσμούς.(3)Στο αλογόνο(4)Στη διακλάδωση.

3._ Ονομάζουμε κατ' αρχήν τητα ονόματα και τη θέση των υποκαταστατών πριν την αρχή του ονόματος.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

• Όταν υπάρχει πολλαπλός δεσμός η θέση του γράφεται μπροστά από το όνομα της κύριας ανθρακικής αλυσίδας:

CΗ3CΗ=CΗCΗ2CΗ3 : 2

• Όταν υπάρχει 1 δ.δ και της κύριας ανθρακικής αλυσίδας και η θέση του τ.δ. μπροστά από το

CΗ2=CΗ≡CΗ : 1-βουτ

• Όταν υπάρχει μία ομάδα η θέση της γράφεται ανθρακικής αλυσίδας:

CΗ3-CΗ-CΗ3 : 2-│

ΟΗ

• Όταν υπάρχει ένας πολ/πλός δεσμός και μία ομάδα: η θέση του πολλαπλού δεσμού γράφεται μπροστά από το όνομα της κύριας ανθρακικής αλυσίδας και η θέση της ομάδας πρίν από την κατάληξη.

CΗ2= CΗ-CΗ -CΗ3 : 3- │

ΟΗ• Οταν η θέση της χαρακτηριστικής ομάδας ή του πολλαπλού δεσμού είναι η μοναδική (Δεν μπορεί να είναι σε άλλη θέση) μπορεί και να παραλείπεται

• Οταν στην ένωση υπάρχουν περισσότερες χαρακτηρ. ομάδες χαρακτηρίζεται αυτή που είναι πρώτη στον πίνακα προτεραιότητας και οι υπόλοιπες θεωρούνται σαν υποκαταστάτες.

( 2-υδροξυ-προπανικό οξύ

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

πιλέγουμε την κύρια ανθρακική αλυσίδα η οποία πρέπει κατά σειρά

Τις περισσότερες χαρ. ομάδες.Τους περισσότερους πολλαπλούς δεσμούς.Τα περισσότερα άτομα άνθρακα.

2._ Αριθμούμε τη κύρια ανθρακική αλυσίδα από το άκρο εκείνο που είναι πιο κοντά κατά σειρά προτεραιότητας :

Στην χαρακτηριστική ομάδα.Στους πολλαπλούς δεσμούς.

Στη διακλάδωση.

3._ Ονομάζουμε κατ' αρχήν την κύρια ανθρακική αλυσίδα και στη συνέχεια γράφουμε τα ονόματα και τη θέση των υποκαταστατών πριν την αρχή του ονόματος.

Όταν υπάρχει πολλαπλός δεσμός η θέση του γράφεται μπροστά από το όνομα της κύριας ανθρακικής αλυσίδας:

2-πεντένιο.

δ.δ και 1 τ.δ. τότε η θέση του δ.δ. γράφεται μπροστά από το όνομα της κύριας ανθρακικής αλυσίδας και η θέση του τ.δ. μπροστά από το -ιν

βουτέν-3-ινιο

Όταν υπάρχει μία ομάδα η θέση της γράφεται μπροστά από το όνομα της κύριας

προπανόλη.

Όταν υπάρχει ένας πολ/πλός δεσμός και μία ομάδα: η θέση του πολλαπλού δεσμού γράφεται μπροστά από το όνομα της κύριας ανθρακικής αλυσίδας και η θέση της

ό την κατάληξη.-βουτ-εν-2-όλη

Οταν η θέση της χαρακτηριστικής ομάδας ή του πολλαπλού δεσμού είναι η μοναδική (Δεν μπορεί να είναι σε άλλη θέση) μπορεί και να παραλείπεται

Οταν στην ένωση υπάρχουν περισσότερες χαρακτηρ. ομάδες χαρακτηρίζεται αυτή που είναι πρώτη στον πίνακα προτεραιότητας και οι υπόλοιπες θεωρούνται σαν υποκαταστάτες.

προπανικό οξύ CΗ3- CΗ -CΟΟΗ ) │ ΟΗ

3

πιλέγουμε την κύρια ανθρακική αλυσίδα η οποία πρέπει κατά σειρά

2._ Αριθμούμε τη κύρια ανθρακική αλυσίδα από το άκρο εκείνο που είναι πιο κοντά

ν κύρια ανθρακική αλυσίδα και στη συνέχεια γράφουμε τα ονόματα και τη θέση των υποκαταστατών πριν την αρχή του ονόματος.

Όταν υπάρχει πολλαπλός δεσμός η θέση του γράφεται μπροστά από το όνομα της

τ.δ. τότε η θέση του δ.δ. γράφεται μπροστά από το όνομα ιν-.

μπροστά από το όνομα της κύριας

Όταν υπάρχει ένας πολ/πλός δεσμός και μία ομάδα: η θέση του πολλαπλού δεσμού γράφεται μπροστά από το όνομα της κύριας ανθρακικής αλυσίδας και η θέση της

Οταν η θέση της χαρακτηριστικής ομάδας ή του πολλαπλού δεσμού είναι η μοναδική (Δεν μπορεί να είναι σε άλλη θέση) μπορεί και να παραλείπεται

Οταν στην ένωση υπάρχουν περισσότερες χαρακτηρ. ομάδες τότε κύρια χαρακτηρίζεται αυτή που είναι πρώτη στον πίνακα προτεραιότητας και οι υπόλοιπες

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΙΣΟΜΕΡΕΙΑ

Ισομέρεια ονομάζουμε το φαινόμενο κατά το οποίο δύο ή περισσότερες ενώσεις έχουν

τον ίδιο μοριακό τύπο αλλά διαφορετικό συντακτικό ή στερεοχημικό τύπο, έχουν

δηλαδή διαφορετικές χημικές ιδιότητες.

Η ισομέρεια ταξινομείται σε

στερεοϊσομέρεια που αναφέρεται στο

• Τα είδη της συντακτικής ισομέρειας είναι

Ισομέρεια αλυσίδας που οφείλεται στο διαφορετικό τρόπο που συνδέονται οι

άνθρακες.

Ισομέρεια θέσης που οφείλεται στη διαφορετική θέση που μπορεί να έχει μια

χαρακτηριστική ομάδα ή ένας ακόρεστος δεσμός.

Ισομέρεια ομόλογης σειράς

Οι κυριότερες περιπτώσεις συντακτ. ισομέρειας

παρακάτω πίνακα:

ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΥΡΕΣΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΩΝ

Για να βρούμε τις ισομερείς ενώσεις όταν γνωρίζουμε τον μοριακό τύπο, εργαζόμαστε ώς εξής :

1. Βρίσκουμε την ομόλογη σειρά που ανήκει η ισομέρεια ομόλογης σειράς.2. Για κάθε ομόλογη σειρά που υπάρχει γράφουμε όλες τις δυνατές

ευθείες και διακλαδισμένες, χωρίς να ξεχνάμε ότι δεν τίθεται διακλάδωση σε πρώτο ή τελευταίο άτομο άνθρακα.

3. Σε κάθε αλυσίδα βάζουμε τον ακόρεστο δεσμό ή την χαρακτηριστική ομάδα σε όλες τις πιθανές θέσεις. χαρακτηριστικές ομάδες βάζουμε τον πρώτο στη πρώτη θέση και μετακινούμε τον δεύτερο σε όλες τις δυνατές θέσεις. Όταν γράψουμε όλες τις ενώσεις που μπορούμε, τότε μετακινούμε και τον πρώτο και ξανακάνουμε όλη τη διαδικασία μέχρι να καλύψουμε όλες τις πιθανές θέσεις.

4. Ονομάζουμε όλες τις ενώσεις και ελέγχουφορές.

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ονομάζουμε το φαινόμενο κατά το οποίο δύο ή περισσότερες ενώσεις έχουν

τον ίδιο μοριακό τύπο αλλά διαφορετικό συντακτικό ή στερεοχημικό τύπο, έχουν

δηλαδή διαφορετικές χημικές ιδιότητες.

ισομέρεια ταξινομείται σε συντακτική που αναφέρεται στο επίπεδο

που αναφέρεται στο χώρο.

α είδη της συντακτικής ισομέρειας είναι :

που οφείλεται στο διαφορετικό τρόπο που συνδέονται οι

που οφείλεται στη διαφορετική θέση που μπορεί να έχει μια

χαρακτηριστική ομάδα ή ένας ακόρεστος δεσμός.

Ισομέρεια ομόλογης σειράς που οφείλεται στη διαφορετική χαρακτηριστική ομάδα.

Οι κυριότερες περιπτώσεις συντακτ. ισομέρειας ομολόγων σειρών φαίνονται στον

ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΥΡΕΣΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΩΝ ΙΣΟΜΕΡΩΝ

Για να βρούμε τις ισομερείς ενώσεις όταν γνωρίζουμε τον μοριακό τύπο,

ρίσκουμε την ομόλογη σειρά που ανήκει η ένωση και ελεγχουμε εάν υπάρχειισομέρεια ομόλογης σειράς.

Για κάθε ομόλογη σειρά που υπάρχει γράφουμε όλες τις δυνατέςευθείες και διακλαδισμένες, χωρίς να ξεχνάμε ότι δεν τίθεται διακλάδωση σε πρώτο ή τελευταίο άτομο άνθρακα.

Σε κάθε αλυσίδα βάζουμε τον ακόρεστο δεσμό ή την χαρακτηριστική ομάδα σε όλες τις πιθανές θέσεις. Εάν έχει περισσότερους από ένα ακόρεστους δεσμούς ή χαρακτηριστικές ομάδες βάζουμε τον πρώτο στη πρώτη θέση και μετακινούμε τον δεύτερο σε όλες τις δυνατές θέσεις. Όταν γράψουμε όλες τις ενώσεις που μπορούμε, τότε μετακινούμε και τον πρώτο και ξανακάνουμε όλη τη διαδικασία μέχρι να

ψουμε όλες τις πιθανές θέσεις.νομάζουμε όλες τις ενώσεις και ελέγχουμε εάν γράψαμε κάποια ένωση δύο

4

ονομάζουμε το φαινόμενο κατά το οποίο δύο ή περισσότερες ενώσεις έχουν

τον ίδιο μοριακό τύπο αλλά διαφορετικό συντακτικό ή στερεοχημικό τύπο, έχουν

που αναφέρεται στο επίπεδο και

που οφείλεται στο διαφορετικό τρόπο που συνδέονται οι

που οφείλεται στη διαφορετική θέση που μπορεί να έχει μια

που οφείλεται στη διαφορετική χαρακτηριστική ομάδα.

φαίνονται στον

ΩΝ

Για να βρούμε τις ισομερείς ενώσεις όταν γνωρίζουμε τον μοριακό τύπο,

ένωση και ελεγχουμε εάν υπάρχει

Για κάθε ομόλογη σειρά που υπάρχει γράφουμε όλες τις δυνατές αλυσίδες, ευθείες και διακλαδισμένες, χωρίς να ξεχνάμε ότι δεν τίθεται διακλάδωση σε πρώτο ή

Σε κάθε αλυσίδα βάζουμε τον ακόρεστο δεσμό ή την χαρακτηριστική ομάδα σε ακόρεστους δεσμούς ή

χαρακτηριστικές ομάδες βάζουμε τον πρώτο στη πρώτη θέση και μετακινούμε τον δεύτερο σε όλες τις δυνατές θέσεις. Όταν γράψουμε όλες τις ενώσεις που μπορούμε, τότε μετακινούμε και τον πρώτο και ξανακάνουμε όλη τη διαδικασία μέχρι να

με εάν γράψαμε κάποια ένωση δύο

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

5

ΣΧΟΛΙΟ : Η ονοματολογία και η γραφή των οργανικών ενώσεων βασίζεται στη

τετρασθένια του άνθρακα. Δηλαδή κάθε άτομο άνθρακα έχει 4 δεσμούς και άρα ότι δεν

αναφέρεται στο όνομά του είναι τα υδρογόνα τα οποία και 'γεμίζουν' τους άνθρακες

μέχρι τους 4 δεσμούς.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

1.1. Ερωτήσεις πoλλαπλής επιλογής

Στις παρακάτω ερωτήσεις (1-53) να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1. Οργανικές είναι οι ενώσεις που:α. απομονώθηκαν από τον ενόργανο κόσμο (ζώα και φυτά)β. περιέχουν το στοιχείο άνθρακαγ. περιέχουν άνθρακα και υδρογόνοδ. περιέχουν άνθρακα εκτός από ορισμένες περιπτώσεις.

2. Το CO2 είναι:α. οργανική ένωση β. ανόργανη ένωσηγ. οργανική ένωση όταν προέρχεται από ζωϊκούς οργανισμούς δ. οργανική ένωση όταν προέρχεται από ζωντανούς οργανισμούς.

3. Το ανθρακικό ασβέστιο (CaCO3) θεωρείται:α. οργανική ένωση, διότι περιέχει άνθρακαβ. οργανική ένωση μόνο όταν κατά τη διαδικασία παρασκευής του παρεμβάλλεται

ο ενόργανος κόσμος (ζώα και φυτά)γ. ανόργανη ένωση μόνο όταν περιέχεται στα πετρώματα δ. πάντα ανόργανη ένωση.

4. Από τις ενώσεις: CO2, NaHCO3, CH4, H2CO3, CHCl3 και NaCl, οργανικές είναι οι:

α. CO2, NaHCO3, CH4, H2CO3, CHCl3 γ. NaClβ. CH4, CHCl3, H2CO3 δ. CH4, CHCl3.

5. Η ζωική δύναμη ( Vis - Vitalis) πίστευαν ότι είναι:α. η δύναμη των ζωντανών οργανισμώνβ. η ικανότητα ορισμένων ζώων να επιβάλλονται σε άλλαγ. η απαραίτητη δύναμη που διαθέτουν οι ζωντανοί οργανισμοί για να παράγουν οργανικές ενώσεις δ. η δυνατότητα των ζωντανών οργανισμών να παράγουν γενικά χημικές ενώσεις.

6. Ο Wohler παρασκεύασε την ουρία με θέρμανση διαλύματος:α. νιτρικού αμμώνιου γ. κυανιούχου αμμώνιουβ. υπερχλωρικού αμμώνιου δ. κυανικού αμμώνιου.

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

6

7. Το 1828 ο Wohler απέδειξε ότι:α. όλες οι οργανικές ενώσεις μπορούν να παρασκευαστούν στο εργαστήριο β. οργανικές ενώσεις σχηματίζονται και στο εργαστήριο γ. η ουρία είναι οργανική ένωσηδ. η ζωϊκή δύναμη απαιτείται όταν γίνεται σύνθεση των οργανικών ενώσεων.

8. Μία από τις αιτίες για τις οποίες ο άνθρακας σχηματίζει μεγάλο αριθμό χημικών ενώσεων είναι το ότι: α. περιέχεται στο CO2 της ατμόσφαιρας β. μπορεί να υπάρχει με μορφή πολλών ισοτόπων γ. διαθέτει τέσσερα μονήρη ηλεκτρόνια στην εξωτερική του στοιβάδα δ. βρίσκεται στη φύση σε σημαντικές ποσότητες.

9. Από τις παρακάτω οργανικές ενώσεις:CH2=CH2 CH3- C -CH3 CH2=CH-CH3 CH CH CH4

││ O

(I) (II) (III) (IV) (V)

κορεσμένες είναι:

α. οι (II) και (V) β. η (V) γ. όλες δ. καμία.

10. Από τις οργανικές ενώσεις:CH3-CH=O H-CH=O CH3-C=N CH2=CH-COOH

(Ι) (ΙΙ) (ΙΙΙ) (IV)ακόρεστες είναι:α. οι (ΙΙΙ) και (IV) β. η (IV) γ. όλες δ. καμία.

11. Από τους άκυκλους υδρογονάνθρακες με μοριακούς τύπους C2H4, C4H6, C5H10, C3H6, C6H10, C8H16 και C5H12 έχουν στο μόριό τους ένα μόνο διπλό δεσμό οι:

α. C2H4, C4H6, C5H10, C3H6, C6H10 και C8H16

β. C2H4, C5H10, C3H6, και C8H16

γ. C5H12

δ. C4H6 και C6H10.

12. Η ένωση με μοριακό τύπο C11H24 ανήκει:α. στους κορεσμένους υδρογονάνθρακες β. στους ακόρεστους υδρογονάνθρακες με ένα διπλό δεσμό γ. στους ακόρεστους υδρογονάνθρακες με ένα τριπλό δεσμό δ. σε άλλη κατηγορία υδρογονανθράκων.

13. Δύο ή περισσότερες χημικές ενώσεις είναι ισομερείς όταν έχουν:α. τον ίδιο μοριακό τύπο (Μ.Τ.), αλλά διαφορετικές ιδιότητες

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

7

β. τον ίδιο εμπειρικό τύπο (Ε.Τ.)γ. την ίδια χημική σύσταση, αλλά διαφορετικές ιδιότητες δ. τον ίδιο συντακτικό τύπο.

14. Δύο ενώσεις παρουσιάζουν το φαινόμενο της συντακτικής ισομέρειας όταν έχουν:

α. διαφορετικό συντακτικό τύπο β. το ίδιο μοριακό βάροςγ. την ίδια διάταξη των ατόμων στο μόριο της ένωσης δ. ίδιο μοριακό τύπο, αλλά διαφορετικό συντακτικό.

15. Από τις οργανικές ενώσεις CΗ4, CΗ2Ο, C2Η6, C4Η8, CΗ3ΟΗ και C2Η4Ο ανήκουν στην ίδια ομόλογη σειρά οι:

α. CΗ4, C2Η6 και C4Η8 γ. CH3OH και C2H4Oβ. CΗ3ΟΗ, C2H4O και CH2O δ. CH4 και C2H6.

16. Από τις οργανικές ενώσεις:

CΗ2Ο2 CΗ2Ο C2Η5-Ο-CΗ3 C2Η5CΟΟΗ

(I) (II) (III) (IV)ανήκουν στην ίδια ομόλογη σειρά οι:

α. (I) και (III) β. (I) και (IV) γ. (II) και (III) δ. (II) και (IV).

17. Η οργανική ένωση με μοριακό τύπο C6Η6 είναι:α. κορεσμένος υδρογονάνθρακας β. ακόρεστος υδρογονάνθρακας με ένα διπλό δεσμό γ. ακόρεστος υδρογονάνθρακας με ένα τριπλό δεσμό δ. τίποτε από τα παραπάνω.

18. Από τους άκυκλους υδρογονάνθρακες με μοριακούς τύπους: CΗ4, C3Η6, C10Η18, C5Η8, C6Η10, C4Η8 ακόρεστοι είναι:

α. οι C10H18, C5H8, C6H10 γ. οι C3H6 και C4H8

β. το CH4 δ. όλοι εκτός από το CH4

19. Οι οργανικές ενώσεις που ανήκουν στην ομόλογη σειρά των αλκανίων έχουν το γενικό τύπο:

α. CνΗ2ν+2 με ν > 2 γ. CνΗ2ν με ν > 2β. CνΗ2ν-2 με ν > 2 δ. CνΗ2ν+2 με ν > 1.

20. Στο γενικό τύπο CνΗ2ν+2Ο με ν > 2 ανήκουν:α. οι αλδεϋδες και οι κετόνεςβ. μόνο οι κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλεςγ. οι κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλες και οι αιθέρεςδ. οι αλδεΰδες.

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

8

21. Το τρίτο μέλος της ομόλογης σειράς των αλκινίων έχει το μοριακό τύπο:

α. C3H4 β. C4H6 γ. C3H6 δ. C4H8.

22. Οι οργανικές ενώσεις που περιέχουν μόνο την ομάδα ονομάζονται:

α. οξέα β. κετόνες γ. αλκοόλες δ. αλδεΰδες.

23. Δίνονται οι χαρακτηριστικές ομάδες:

1) -ΟΗ, 2) -OΗ=Ο, 3) -ΟΟΟΗ, 4) -C(O)-

Oι αντίστοιχες καταλήξεις των ονομάτων των ενώσεων στις οποίες περιέχονται αυτές είναι:

α. -όλη, -άλη, -όνη, -ικό οξύβ. -όλη, -όνη, -ικό οξύ, -άληγ. -όλη, -άλη, -ικό οξύ, -όνηδ. -άλη, -όνη, -ικό οξύ, -όλη.

24. Οι κορεσμένοι μονοαιθέρες έχουν το γενικό τύπο:

α. R-Ο-R' β. RΟΟR' γ. RΟΟΟR' δ. R-Ο-Ο-R

25. Με το γενικό τύπο CχΗψCΟΟΗ συμβολίζονται τα:α. κορεσμένα μονοκαρβοξυλικά οξέα β. οξέαγ. οργανικά οξέαδ. μονοκαρβοξυλικά οξέα.

26. Τα κορεσμένα μονοκαρβοξυλικά οξέα έχουν γενικό μοριακό τύπο:α. CνΗ2νΟ2 γ. CνΗ2νCΟΟΗβ. CνΗ2ν+2Ο δ. CνΗ2ν+2Ο2.

27. Ο γενικός μοριακός τύπος των κορεσμένων μονοκαρβονυλικών κετονών είναι:α. CνΗ2νΟ ν > 1 γ. CνΗ2ν+2Ο ν > 3β. CνΗ2νΟ ν > 3 δ. CνΗ2νΟ2 ν > 2

28. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις ισχύει για το προπάνιο και για το προπένιο;α. είναι κορεσμένοι υδρογονάνθρακεςβ. έχουν ανά μόριο τον ίδιο αριθμό ατόμων άνθρακαγ. ανήκουν στην ίδια ομόλογη σειράδ. έχουν την ίδια περιεκτικότητα σε άνθρακα.

29. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις ισχύει για το προπένιο και για το 1-βουτένιο:

α. είναι αλκάνιαβ. περιέχουν ανά μόριο τον ίδιο αριθμό ατόμων υδρογόνου

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

9

γ. ανήκουν στην ίδια ομόλογη σειρά δ. είναι ανόργανες ενώσεις.

30. Ποιος από τους παρακάτω μοριακούς τύπους δεν ανήκει σε κορεσμένη μονοσθενή κετόνη;α. C3Η3Ο β. C4Η10Ο γ. C5Η10Ο δ. C2H2Ο.

31. Η οργανική ένωση της οποίας το κάθε μόριο αποτελείται από δύο μεθύλια ονομάζεται κατά IUPAC:

α. αιθύλιο β. μεθυλο-μεθάνιο γ. μεθάνιο δ. αιθάνιο.

32. Αν δύο χημικές ενώσεις έχουν τον ίδιο μοριακό τύπο, τότε οι ενώσεις αυτές:α. θα έχουν και τον ίδιο συντακτικό τύποβ. θα έχουν την ίδια ποιοτική και ποσοτική σύστασηγ. θα έχουν τις ίδιες ιδιότητεςδ. δε θα ισχύει τίποτε από τα παραπάνω.

33. Στερεοϊσομέρεια ονομάζουμε το φαινόμενο κατά το οποίο δύο ή περισσότερες χημικές ενώσεις έχουν:

α. ίδιο μοριακό και διαφορετικό συντακτικό τύποβ. ίδιο στερεοχημικό και διαφορετικό συντακτικό τύπογ. ίδιο στερεοχημικό τύποδ. ίδιο συντακτικό και διαφορετικό στερεοχημικό τύπο.

34. Μια χημική ένωση Ε έχει μοριακό τύπο C6Η12. Με την Ε η ένωση δεν είναι ισομερής η ένωση:

α. 3,3-διμεθυλο-1-βουτένιο γ. 3,3-διμεθυλο-1-πεντένιοβ. 2,3-διμεθυλο-1-βουτένιο δ. 3-μεθυλο-1-πεντένιο.

35. Πόσοι υδρογονάνθρακες υπάρχουν που περιέχουν στο μόριό τους ένα άτομο άνθρακα;

α. δύο β. κανένας γ. τρεις δ. ένας.

36. Το πλήθος των άκυκλων συντακτικών ισομερών που αντιστοιχούν στον μοριακό τύπο C5Η10 είναι:

α. επτά β. έξι γ. πέντε δ. τρία.

37. Το 3-μεθυλο-1-πεντένιο είναι ισομερές με το:α. 1-πεντένιο γ. 3-μεθυλο-πεντάνιοβ. 3-μεθυλο-1-πεντίνιο δ. 3,3-διμεθυλο-1-βουτένιο.

38. Κατά την πλήρη καύση οργανικής ένωσης ο άνθρακας μετατρέπεται σε CO2, το οποίο δίνει ίζημα όταν αντιδράσει με:

α. H2O β. NaOH γ. ΚΟΗ δ. Ca(OH)2.

39. σκοπός της ποιοτικής ανάλυσης μιας ένωσης είναι η εύρεση:α. του είδους των στοιχείων που περιέχονται στην ένωση

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

10

β. της μάζας των στοιχείων που περιέχονται σ' αυτή γ. της εκατοστιαίας περιεκτικότητας των στοιχείων της δ. του εμπειρικού της τύπου.

40. Ο σκοπός της ποσοτικής ανάλυσης μιας οργανικής ένωσης είναι η εύρεση:α. των στοιχείων από τα οποία αποτελείταιβ. της μάζας του άνθρακα που περιέχεται στην ένωσηγ. του % ποσοστού της ένωσης σε άνθρακαδ. της μάζας του κάθε στοιχείου που περιέχεται σε ορισμένη μάζα της ένωσης.

41. Όταν διαιρούμε τις μάζες των στοιχείων που περιέχονται σε ορισμένη ποσότητα μιας ένωσης με τις ατομικές τους μάζες βρίσκουμε:

α. τον αριθμό ατόμων του κάθε στοιχείου

β. τα moles ατόμων του κάθε στοιχείου

γ. τα moles μορίων του κάθε στοιχείου

δ. την % περιεκτικότητα κάθε στοιχείου στην ένωση.

1.2 Ερωτήσεις αντιστοίχησης

1. Να αντιστοιχήσετε τα ονόματα των χημικών ενώσεων της πρώτης στήλης με τους μοριακούς τύπους της δεύτερης.

(I) (II)Α. Προπένιο 1. C4Η6

Β. αιθίνιο 2. C5Η12

Γ. 2-βουτίνιο 3. C2Η6

Δ. διμεθυλο-προπάνιο 4. C3Η6

Ε. μεθυλο-προπένιο 5. C2Η6

Ζ. Αιθάνιο 6. C4Η8.

2. Να αντιστοιχήσετε τη χαρακτηριστική ομάδα της στήλης (Ι) με την ονομασία της που περιέχεται στην στήλη (ΙΙ).

(I) (II)Α. -CΟΟΗ 1. Καρβοξύλιο

Β. - C- Ο-C- 2. Υδροξύλιο

Γ. -CΗ=Ο 3. αλδεϋδομάδα

Δ. =C=Ο 4. Κετονομάδα

Ε. -CΟΟ- 5. Αιθερομάδα

6. καρβονύλιο.

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

3. Να αντιστοιχήσετε το κάθε όνομα του υδρογονάνθρακα της στήλης (ΙΙ) με το μοριακό τύπο που βρίσκεται στη στήλη (Ι), καθώς και με την ομόλογη σειρά στην οποία ανήκει (στήλη

(I)A. C2H4 α. προπένιοB. C3H6 β. Γ. C2H2 γ. αιθένιοΔ. C2H6 δ. προπάνιοΕ. C3H8 ε. αιθίνιο

4. Να αντιστοιχήσετε τις ενώσεις της στήλης (I) με την ονομασία της ομόλογης σειράς στη στήλη (II).

5. Βρείτε για κάθε ένωση της στήλης (Ι) τις αντιστοιχήσετε.

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

Να αντιστοιχήσετε το κάθε όνομα του υδρογονάνθρακα της στήλης (ΙΙ) με το μοριακό τύπο που βρίσκεται στη στήλη (Ι), καθώς και με την ομόλογη σειρά στην οποία ανήκει (στήλη ΙΙ).

(II) (III)α. προπένιο 1. κορεσμένος υδρογονάνθρακαςβ. αιθάνιο 2. αλκένιογ. αιθένιο 3. αλκίνιο.δ. προπάνιοε. αιθίνιο

Να αντιστοιχήσετε τις ενώσεις της στήλης (I) με την ονομασία της ομόλογης σειράς στη στήλη (II).

Βρείτε για κάθε ένωση της στήλης (Ι) την ισομερή της που βρίσκεται στη στήλη (ΙΙ) και να

11

Να αντιστοιχήσετε το κάθε όνομα του υδρογονάνθρακα της στήλης (ΙΙ) με το μοριακό τύπο που βρίσκεται στη στήλη (Ι), καθώς και με την ομόλογη

κορεσμένος υδρογονάνθρακας

Να αντιστοιχήσετε τις ενώσεις της στήλης (I) με την ονομασία της

την ισομερή της που βρίσκεται στη στήλη (ΙΙ) και να

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

12

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Α Β Γ

1. 2- μέθυλο-πεντάνιο 3,3-διαίθυλο-4-πρόπυλο-2,5,5-τριμέ

θυλο-επτάνιο

ισοπρόπυλο-4-μέθυλο-2-πεντ

ένιο2. διμέθυλο-προπάνιο μεθυλο-2-βουτένιο 1-βουτεν-3-ινιο3. 2,2,3-τριμέθυλο-πεντάνιο διμέθυλο-2-βουτένιο 1-ιωδο-βουτάνιο4. τετραμέθυλο-βουτάνιο τετραμέθυλο-1,3,5-εξατριένιο

1-βρώμο-μεθυλο-προπάνιο5. τριαίθυλο-εξάνιο αίθυλο-2-πεντένιο διμέθυλο-χλωρο-προπάνιο6.

2,3-διμεθυλο-3-χλωρο-πεντάνιοΜεθυλο,προπένιο 3-χλωρο-βουτίνιο

7. τριχλωρο-αιθυλένιο 3,3-διβρωμο-πεντένιομεθυλο-3,3-διχλωρο-βουτένιο

8.αιθυλο-3-βρωμο-3-ιωδο-4-χλωρο

-πεντένιο

1,2,3,4-τετραχλωρο-βουταδιένιο 2-προπανολη

9. μεθυλο-1 -προπανόλη διμεθυλο-προπανολη2,2-διμεθυλο-1,1,1-τριχλωρο-

πεντανόλη10. 4,5-διαίθυλο-εξενο-2,3-διόλη διμεθυλαιθέρας τριμεθυλο-2-βουτανόλη11.

2-μεθυλο-2-χλωρο-προπανόλημεθυλο-αιθυλο-αιθέρας

ισοπροπυλο-προπυλαιθέρας12. αιθυλο-βουτανάλη διμέθυλο-διχλωρο-προπαναλη τριμέθυλο-βουτενάλη13.

4,5-διβρωμο-4-ύδροξυ-πεντενάλ

η

τετραμέθυλο-πεντινάληδιμεθυλο-υδροξυ-προπανάλη

14. 2-χλωρο-προπανάλη προπανοδιάλη βουτανόνη15. 2- μεθυλο-πεντανόνη 1-αμινο-3-νιτρο-προπανόνη πενταδιέν-3-ονη16. 4-αμινο-2-υδροξυ-πεντανόνη 4-αιθυλο-πεντενόνη Διμέθυλο,πενταδιέν-3-ονη17. βουτανοδιονη μεθανικό οξύ μεθυλο-προπανικό οξύ18. τριχλωρο-οξικό οξύ

τριμεθυλο-2-χλωρο-βουτανικό οξύπροπενικό οξύ

19. 3-αιθυλο-βουτενικό οξύ αιθανοδιϊκό οξύ μεθυλο-προπανοδιικό20. προπανικό κάλιο μεθυλο βουτανικό ασβέστιο.

4-χλωρο-4-υδροξυ-βουτινικό

οξύ.

1.1. Να γραφούν οι σ.τ. των παρακάτω ενώσεων:

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

13

1.2. Να γραφούν τα ονόματα των παρακάτω ενώσεων:

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

14

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΥΡΕΣΗΣ Ε.Τ. & Μ.Τ.

1. Σε 4,4 gr οργανικής ένωσης βρέθηκε ότι περιέχει 3,6 gr C και 0,8 gr H.

Να βρεθεί ο ε.τ.

2. Μια ένωση έχει εμπειρικό τύπο (CHO2)x. Ποιος ο μ.τ. αν το MB της είναι 90;

3. Το μοριακό βάρος ενός υδρογονάνθρακα είναι 40. Ποιος είναι ο μ.τ. του;

4. Τα 0,4 gr ενός υδρογονάνθρακα περιέχουν 0,36 gr άνθρακα. Αν σε πίεση 0.82 atm η

ίδια ποσότητα του υδρογονάνθρακα έχει όγκο 300 cm3 σε θερμοκρασία 27 °C , να βρεθούν

οι πιθανοί Σ.Τ.

5. Τα 11 gr μιας οργανικής ένωσης περιέχουν 6 gr άνθρακα, 1 gr υδρογόνο και τα

υπόλοιπα είναι οξυγόνο. Να βρεθεί ο εμπειρικός της τύπος. Αν το 1,5 mol της ένωσης

αυτής ζυγίζει 132 gr ποιος είναι ο μ.τ. ;

6. O ε.τ. τριών ενώσεων είναι (C2H4O)V. Αν τα μοριακά βάρη είναι 44, 132 και 176

αντίστοιχα, να βρεθούν οι μοριακοί τύποι.

7. Οργανική ένωση περιέχει 26,667% οξυγόνο. Να βρεθεί το μικρότερο Μ.Β. που

μπορεί να έχει η ένωση.

8. Να βρεθεί ο μ.τ. οργανικής ένωσης που έχει την εξής σύσταση: 2,1% Η, 12,8% C,

85,1% Br. 1 gr αυτής της ένωσης σε κατάσταση έχει όγκο 179 cm3 στους 140°C και πίεση

765 mm Hg.

9. Οργανική ένωση περιέχει 62,07% C και 10,34% Η. Το μοριακό βάρος της ένωσης

είναι 58. Να βρεθεί ο ε. τ. και ο μ.τ.

10. 6 gr αέριου υδρ/κα καίγονται πλήρως προς με οξυγόνο και παράγονται 17,6 gr CO2.

Να βρεθεί ο μ.τ. του υδρ/κα. Δίνεται Μ.Β.=30.

11. 0,9 gr αζωτούχου οργανικής ένωσης έδωσαν με κατάλληλη κατεργασία αέρια ΝΗ3

που διαβιβασθηκε σε 50ml κανονικού διαλύματος θειικού οξέος και το διάλυμα που

πρέκυψε είναι όξινο και εξουδετερώθηκε πλήρως με 60ml διαλύματος NaΟΗ 0,5Ν. Να

βρεθεί η εκατοστιαία σύσταση της οργανικής ένωσης σε άζωτο.

ΧΗΜΕΙΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ– ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

15

12. 0,6 gr οργανικής ένωσης έδωσαν με στοιχειακή ανάλυση 0,88 gr CO2 και 0,36 gr

H2O. Δίνεται ΜΒ=30. Να βρεθεί η εκατοστιαία σύσταση, ο ε.τ., ο μ.τ.

13. 2,9 gr οργανικής ένωσης καίγονται πλήρως με οξυγόνο και παράγονται 8,8 gr CO2

και 4,5 gr H2O. Να βρεθεί ο μ.τ. της ένωσης. Δίνεται ΜΒ= 58.

14. Ένας υδρ/κας περιέχει 80% C. Σε 1 mol αυτού περιέχονται τόσα gr-at Η, όσα

περιέχονται σε 54 gr H2O. Να βρεθούν: α) ο ε.τ., β) ο μ.τ. του υδρ/κα.

15. Ένας υδρ/κας περιεχει 85,71% C. 0,75 gr αυτού καταλαμβάνουν όγκο 0,66L σε πίεση

P=38cmHg στους 27°C. Να βρεθεί ο μ.τ. του υδρ/κα.

16. 0,89 gr οργ. ένωσης που περιέχει C,H,O καίγονται πλήρως με CuO και τα πτητικά

προϊόντα τα περνάμε πρώτα από θειικό οξύ οπότε παρατηρείται αύξηση βάρους κατά 0,63

gr και στη συνέχεια από σωλήνα με ΚΟΗ οπότε παρατηρείται αυξηση βάρους κατά 1,32

gr. Το αέριο που μένει έχει όγκο 112 cm σε s.t.p. Τα 5,6 L ατμών της ένωσης αυτής σε s.t.p.

έχουν μάζα 22,25 gr. Να βρεθεί ο μ.τ. της ένωσης.

17. 2,2 gr υδρ/κα καίγονται πλήρως με οξυγόνο και παράγονται 3,6 gr υδρατμών. Η ίδια

ποσότητα του υδρ/κα καταλαμβανει όγκο 1,12L σε s.t.p. Να βρεθεί ο μ.τ. του υδρ/κα.

18. 11,2g υδρ/κα καίγονται πλήρως με οξυγόνο και τα προϊόντα της καύσης

διαβιβάζονται σε διάλυμα Βα(ΟΗ)2, οπότε παράγονται 157,6 g ιζήματος. Δίνεται ΜΒ=56.

Να βρεθεί ο μ.τ. του υδρ/κα.

19. Oργανική ένωση περιέχει 40% άνθρακα 6,67 % υδρογόνο και το υπόλοιπο είναι

οξυγόνο. Να βρεθεί ο ε.τ. Αν το ΜΒ είναι 30, ποιος είναι ο συντακτικός τύπος της ένωσης;

20. Oργανική ένωση περιέχει 40% C, 6,67 % Η. Όταν διαλύθηκαν 6 g της ένωσης αυτής

σε 100 mL νερού, σχηματίζει ένα διάλυμα του οποίου η μοριακότητα κατά όγκο είναι 0,5.

Αν ΑΒ C=12 και Η=1 να καθοριστεί ο μοριακός της τύπος.

21. Τα 1,48 g μιας ένωσης που περιέχει άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο όταν καίγονται

δίνουν 2,64 g CO2 και 1,08 g νερού. Αν το Μ.Β. είναι 74 να βρεθεί ο μ.τ. της.