ΠΟΛΙΟΡΚΙΕΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

Χρήστος Λουκάς

Μια πολυπόθητη πόλη

Η Κωνσταντινούπολη υπήρξε η πολυπόθητη πόλη από την ίδρυση της. Χωρίς να αναφερθούμε εκτενώς στις συνθήκες κατά τις οποίες ιδρύθηκε η πόλη από τον Μέγα Κωνσταντίνο, είναι απαραίτητο να αναφερθούμε στην σημασία της γεωγραφικής της θέσης, ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, σε επαφή με σημαντικούς πολιτισμούς της εποχής και στο σταυροδρόμι μεγάλων εμπορικών δρόμων στην ξηρά και στην θάλασσα. Επιπλέον, μέσα από πολλές κατακτήσεις και την εκ νέου κατακτήσεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο βυζαντινός κόσμος είχε έρθει σε πολλές επαφές με λαούς, συχνά εχθρικούς, που εποφθαλμιούσαν την υπεροχή της πόλης, όπως οι Βούλγαροι, οι Πέρσες, οι Οθωμανοί, όπως επίσης οι Ιταλοί, οι Νορμανδοί, χωρίς να παραλείψουμε και τους Σταυροφόρους. Από τις περιγραφές της Κωνσταντινούπολης κατά τον Μεσαίωνα, από τους Δυτικούς και τους Άραβες, αναφέρεται ότι η πόλη ήταν γεμάτη με πλούτη που προσέλκυσαν το φθόνο.Κατά την διάρκεια της χιλιετούς ιστορίας της, η Κωνσταντινούπολη, ως κληρονόμος της παλαιάς πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας της περίλαμπρης Ρώμης, είχε πάντα μια ιδιαίτερη αύρα. Κατά την διάρκεια της ιστορίας της έζησε τριάντα απόπειρες κατάκτησής της, από τις οποίες μόνο δύο κατέληξαν σε άλωση της πόλης, το 1204 από τους Σταυροφόρους και το 1453 από τους Οθωμανούς.

Περσικές και αραβικές πολιορκίες

• Πολιορκία Κωνσταντινούπολης 626Η Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το 626 από τους Σασσανίδες Πέρσες και τους Αβάρους, βοηθούμενοι από μεγάλους αριθμούς συμμάχων τους, Σλάβων, κατέληξε σε μια στρατηγική νίκη για τους Βυζαντινούς. Η αποτυχία της πολιορκίας έσωσε την αυτοκρατορία από την κατάρρευση, και, σε συνδυασμό με άλλες νίκες που πέτυχε ο αυτοκράτορας Ηράκλειος (610-641) το προηγούμενο έτος και το 627, το Βυζάντιο κατάφερε να επανακτήσει τα εδάφη του και τον τερματισμό των καταστροφικών Βυζαντινοπερσικών πολέμων με επιβολή ευνοϊκής συνθήκης και με σύνορα σταθερά. Τέλος στη διάρκεια της πολιορκίας πραγματοποιήθηκε και η συγγραφή του γνωστού Ακάθιστου Ύμνου.

Α΄ Πολιορκία της Πόλης από Άραβες(674-678)

Το 672 τρεις αραβικοί στόλοι επέδραμαν στα παράλια της Μικράς Ασίας και κατέλαβαν την Σμύρνη, ενώ την επόμενη χρονιά καταλήφθηκε η Ρόδος, όπου εγκαταστάθηκε ισχυρή φρουρά, και η Ταρσός στην Κιλικία.Οι Άραβες δεν προχώρησαν σε στενή πολιορκία της πόλης, αλλά προτίμησαν να διατηρούν ένα χαλαρό αποκλεισμό, σε συνδυασμό με περιοδικές επιθέσεις κατά των τειχών. Οι Βυζαντινοί όμως απέκρουαν τις επιθέσεις, ενώ με τη χρήση του υγρού πυρός διατηρούσαν τις θαλάσσιες οδούς ανεφοδιασμού ανοιχτές. Το χειμώνα οι Άραβες επέστρεψαν σην Κύζικο και ζήτησαν ενισχύσεις από την Συρία, ενώ άρχισαν να ξαναχτίζουν τον στόλο τους. Την επόμενη άνοιξη επιτέθηκαν ξανά, αλλά και πάλι δεν επέτυχαν το σκοπό τους. Επι πενταετίας επαναλάμβαναν το σκοπό τους χωρίς επιτυχία, μέχρι που το 678 έλυσαν την πολιορκία και αποχώρησαν. Οι Βυζαντινοί απέτρεψαν την κυρίευση της Κωνσταντινούπολης, και την κατάλυση του Βυζαντίου. Το Βυζάντιο απέκρουσε αποτελεσματικά και για πρώτη φορά την διείσδυση των Αράβων στην Ευρώπη.

Πολιορκία της Κων/πολης (717-718) Β΄ πολιορκία από τους Άραβες

Η Δεύτερη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Άραβες το 717-718 υπήρξε κορυφαίο γεγονός των αραβοβυζαντινών πολέμων, καθώς ήταν η δεύτερη και τελευταία απόπειρα του Χαλιφάτου των Ομεϋαδών να καταλάβει την βυζαντινή πρωτεύουσα και να καταλύσει το βυζαντινό κράτος. Η εκστρατεία αυτή αποτέλεσε το αποκορύφωμα είκοσι χρόνων επιτυχών αραβικών επιδρομών κατά βυζαντινών εδαφών, βοηθούμενων και από την περίοδο αναρχίας στο Βυζάντιο μεταξύ 695 και 717.Οι Άραβες χάνουν ξανά από τους Βυζαντινούς και εγκαταλείπουν την Πόλη.

Πολιορκίες εμφύλιων πολέμων

Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (821-823)

Η πολιορκία αυτή πραγματοποιήθηκε απο τον θωμά τον Σλάβο και ορισμένους στασιαστές μετά από εμφύλια σύρραξη.Οι στόλοι των στασιαστών ηττήθηκαν από τον κεντρικό στόλο της Κων/πολης με τη χρήση του υγρού πυρός.Έκβαση=Λήξη εμφυλίου και εκτέλεση του Θωμά.

Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1047)

Ο Τορνίκιος συγκέντρωσε τους υποστηρικτές του και μια σειρά από δυσαρεστημένους στρατηγούς και τους έθεσε σε εξέγερση κατά της κακοδιοίκησης του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Μονομάχου. Αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας, βάδισε εναντίον της πρωτεύουσας με τις δυνάμεις του και δημιουργήσε στρατόπεδο απέναντι από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, όντας έτοιμος για να την πολιορκήσει. Η Πόλη βρισκόταν σε εμφύλιο πολεμo.Ένα ένοπλο απόσπασμα που επιδίωξε να διαλύσει τους στασιαστές νικήθηκε εύκολα και συνελήφθη από τους εξεγερμένους.Ο Λέων Τορνίκιος όμως, δίστασε και έχασε την ευκαιρία να καταλάβει την πόλη. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο αυτοκράτορας κατόρθωσε να αποκαταστήσει την τάξη και να οργανώσει και πάλι την άμυνα, αναμένοντας την άφιξη στρατιωτικών ενισχύσεων. Η πολιορκία διήρκεσε 4 ημέρες, από τις 25 Σεπτεμβρίου έως 28 Σεπτεμβρίου. Δύο επιθέσεις των ανδρών του Τορνίκιου εναντίον των τειχών της Πόλης, δεν είχαν αποτέλεσμα. Μετά την αποτυχία των επιθέσεων του, ο Τορνίκιος αναγκάστηκε να αποσυρθεί, ενώ οι οπαδοί του άρχισαν να τον εγκαταλείπουν.Ο Λέων Τορνίκιος τιμωρήθηκε με τύφλωση τα Χριστούγεννα του 1047 στην Κωνσταντινούπολη και πιθανόν λίγο αργότερα πέθανε.

Σταυροφορικές πολιορκίες

• Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1203)Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το 1203 έγινε για την παλινόρθωση του έκπτωτου αυτοκράτορα Ισαάκιου β άγγελου και του γιου του Αλέξιου Δ στον βυζαντινό θρόνο σηματοδοτώντας την κύρια έκβαση και την κατάληξη της τετάρτης σταυροφορίας. Ο Αλέξιος Γ΄, που δεν είχε ούτε τη θέληση ούτε τη δύναμη να αντισταθεί, εγκατέλειψε την πόλη και διέφυγε παίρνοντας μαζί του το δημόσιο θησαυροφυλάκιο. Ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος απελευθερώθηκε από τη φυλακή και επανήλθε στον θρόνο, ενώ ο γιος του Αλέξιος που είχε φτάσει μαζί με τους Σταυροφόρους ανακηρύχθηκε συν-αυτοκράτορας (Αλέξιος Δ΄). Η πρώτη αυτή πολιορκία και κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους έγινε με σκοπό την αποκατάσταση του Ισαακίου Β΄ στον θρόνο.Η έκβαση της ήταν η άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204.

Πολιορκίες επανάκτησης των Βυζαντινών

Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1235)

Η Πόλη πολιορκείται από την Αυτοκρατορία της Νίκαιας και τους Βούλγαρους με στόχο να ελευθερωθεί από τους Σταυροφόρους κατακτητές και να την επανεκτήσουν οι Βυζαντινοί.Η πολιορκία καθίσταται ανεπιτυχής,τουλάχιστον προσωρινά.

Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1260)

Είναι η δεύτερη πολιορκία από Βυζαντινούς για να ξαναπάρουν την Πόλη.Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας πολιορκεί την Πόλη και το 1961 την ανακαταλαμβάνει νικώντας εύκολα τους σταυροφόρους με επικεφαλή τον Αλέξιο Στρατηγόπουλο.Η Κωνσταντινούπολη αναπνέει ξανά.

Οθωμανικές πολιορκίες

Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1391-1392)

Αυτή την φορά η πολιορκία γίνεται από τους Οθωμανούς του Βαγιαζήτ που δεν καταφέρνουν να αλώσουν την Πόλη και ο σουλτάνος αποχωρεί ταπεινωμένος.

Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1393-1398)

Ο Βαγιαζήτ επιστρέφει.Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τον Οθωμανό διήρκεσε οκτώ χρόνια, 1394 – 1402.Αυτός ο αποκλεισμός ή πολιορκία της Κωνσταντινούπολης οδήγησε τους Χριστιανούς της Δύσης να κινητοποιηθούν εναντίον της ολοένα και πιο ηγεμονικής τουρκικής δύναμης. Πράγματι οργανώθηκε μεγάλη σταυροφορία από τη Δύση με τη συμμετοχή χιλιάδων Γάλλων,Γερμανών και Άγγλων ιπποτών και άλλων Σλαβικών λαών υπό την ηγεσία του Γερμανού αυτοκράτορα Σιγισμόνδιου. Ο Βαγιαζήτ Α' αναγκάστηκε τότε να διακόψει προσωρινά την πολιορκία για να τους αντιμετωπίσει τελικά νικηφόρα στην Νικόπολη της σημερινής Βουλγαρίας. Η ανυπομονησία και η ανυπακοή των Γάλλων ιπποτών στον κατά τ'άλλα ικανό Σιγισμόνδιο ήταν η κυριότερη αιτία της ήττας. Ως αποτέλεσμα η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης έγινε ακόμα πιο ασφυκτική. Ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ Α' βλέποντας όμως τον Ταμερλάνο να επεκτείνεται προς τα εδάφη που είχαν κατακτήσει οι Οθωμανοί, έλυσε την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης και έσπευσε να τον αντιμετωπίσει.

Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1411)

Η Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1411) έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Οθωμανικού Εμφυλίου Πολέμου.Ο Μουσά συγκέντρωσε δυνάμεις κατά των συμμάχων του Σουλεϊμάν, συμπεριλαμβανομένου και του Μανουήλ Β,Αυτοκράτορα του Βυζαντίου,και προχώρησε στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το 1411.Ο Μανουήλ Β΄ ζήτησε τη βοήθεια του Μωάμεθ Α΄, ο οποίος πρόδωσε τον Μουσά και σύναψε συμμαχία με τους Βυζαντινούς. Ο Μουσά αναγκάστηκε να προχωρήσει στην άρση της πολιορκίας κάπου στον ίδιο χρόνο.

Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1422)Η Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1422) ήταν η πρώτη πλήρους κλίμακας πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς και ήταν αποτέλεσμα των προσπαθειών του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Μανουήλ Β' να παρεμβαίνει στη διαδοχή των Οθωμανών Σουλτάνων, μετά τον θάνατο του Μωάμεθ Α' το 1421. Ο Μουράτ Β' έλαβε τον θρόνο, βάδισε κατά της βυζαντινής επικράτειας. Οι Τούρκοι είχαν αποκτήσει το δικό τους κανόνι μέχρι την πολιορκία του 1422, το «φάλκονετ».Οι δύο πλευρές είχαν αναπτυχθεί τεχνολογικά, γι' αυτό και οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να σκάψουν οδοφράγματα,προκειμένου να λάβουν...τις πέτρες των βομβαρδισμών.Οι Βυζαντινοί υπερασπιστές νίκησαν. Οι σύγχρονες βυζαντινές παραδόσεις θεωρούν πως η άρση της πολιορκίας οφειλόταν στην εμφάνιση της Θεοτόκου.

Πολιορκία και Άλωση της Πόλης(1453)

Η Αλωση της Κωνσταντινούπολης υπήρξε το αποτέλεσμα της πολιορκίας της βυζαντινής πρωτεύουσας, της οποίας Αυτοκράτορας ήταν ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος,από τον οθωμανικό στρατό,με επικεφαλής τον σουλτάνο Μωάμεθ Β'. Η πολιορκία διήρκεσε από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη, 29 Μαΐου 1453. Η άλωση αυτή της Κωνσταντινούπολης, σήμανε και το τέλος της υπερχιλιετούς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το Βυζάντιο ήταν ήδη εξασθενημένο και διαιρεμένο τους τελευταίους δύο αιώνες, σκιά της παλιάς Αυτοκρατορίας.Δυνάμεις=Οι Βυζαντινοί ήταν 8.500 άνδρες και 25 πλοία ενώ οι Οθωμανοί ηταν 180.000 άνδρες και 150 πλοία.Ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι οι οθωμανοί έφταναν ακόμα και τους 250.000.Απώλειες=Περίπου 5.000 νεκροί στρατιώτες και άμαχοι για τους Βυζαντινούς και 32.000 νεκροί και 260 αιχμάλωτοι θανατώθηκαν για τους Οθωμανούς.

ΠΗΓΕΣ

• ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΑ• ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ• Ikee.lib.auth.gr(Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο)