Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ ΕΝΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Μηρτσέκη Βασιλική2011-2012

ΕΙΔΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

• ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ(ΑΞΟΝΑΣ ΧΡΟΝΙΚΟΣ)

• ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ(ΑΞΟΝΑΣ ΧΩΡΙΚΟΣ)• ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ(ΑΞΟΝΑΣ

ΑΙΤΙΟΚΡΑΤΙΚΟΣ)• ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ(ΑΞΟΝΑΣ

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΣ)• ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΕ ΑΣΑΦΗ ΔΟΜΗΣΗ• ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΕ ΕΛΛΙΠΗ ΔΟΜΗΣΗ

Τι είναι η περίληψη.

• Δεν είναι ένα ξεχωριστό είδος κειμένου.• Αποτελεί έναν ειδικό τρόπο απόδοσης ενός

προϋπάρχοντος κειμένου.• Είναι μετακείμενο όχι μόνο γιατί προέρχεται

από την επεξεργασία ενός άλλου είδους αλλά και γιατί σε αυτό βάζει την προσωπική του σφραγίδα και ο δημιουργός της καθώς αποδίδει το κείμενο από τη δική του μεριά,

Τι χαρακτηρίζει την περίληψη

• Νοηματική πύκνωση

• Λεκτική συνοπτικότητα

• Πληροφοριακή πληρότητα

Πως φτάνουμε σε αυτούς τους στόχους

Οι μαθητές πρέπει:• Συνεχώς να προβαίνουν σε επιλογή

σημαντικών στοιχείων κατά την ανάγνωση ενός κειμένου και διαγραφή των μη σημαντικών. Στην πράξη γίνεται ,στις μεσαίες τάξεις του Δημοτικού,με το να αφαιρούμε λέξεις από μια πρόταση κάνοντάς την όσο γίνεται πιο απλή χωρίς να χάνεται το νόημά της,ενώ στις μεγαλύτερες από μια παράγραφο αφαιρούνται ολόκληρες προτάσεις ή μετασχηματίζονται.

• Να μετασχηματίζουν σε γενικεύσεις και να έχουν αναπτύξει την αφαιρετική ικανότητα.

• Να αναδιοργανώνουν τη δομή ενός κειμένου και να κάνουν πιο οικονομικότερο το λόγο.

• Να προχωράνε σε νέες γλωσσικές διατυπώσεις με γλωσσική συνοχή χρησιμοποιώντας διαρθρωτικές λέξεις και εκφράσεις (σχέσεις)όπως αιτιολογικές εκφράσεις,υποθετικές λέξεις ,διαζευκτικές σχέσεις κλπ(μπορεί να διανεμηθεί σχετικό φυλλάδιο από την/ τον εκπαιδευτικό το οποίο θα έχουν στην τσάντα τους)

• Να αποδώσουν σε συνεχή λόγο και με συγκροτημένο κείμενο την περίληψη

ΕΙΔΗ ΠΕΡΙΛΗΨΕΩΝ

2 ΟΜΑΔΕΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΩΝ• 1η ομάδα:Αναπαραγωγικές .Σε

αυτές τις περιλήψεις οι μαθητές γράφουν το περιληπτικό κείμενο όπως θα το έγραφε ο συγγραφέας ακολουθώντας την ίδια κειμενική μορφή..Με το είδος αυτό ασχολούμαστε στο Δ.Σχολείο και στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση καθώς είναι πιο εύκολο για τα παιδιά ηλικίας από 6 έως 17 ετών..(σε σπειροειδή διάταξη πάντα).

• 2η ομάδα:Δοκιμιακές περιλήψεις Σε αυτή ανήκουν οι περιλήψεις που

εκφράζουν τον συγγραφέα ο οποίος κρίνει ,σχολιάζει κλπ το αρχικό κείμενο ..Εδώ δεν χρησιμοποιείται πολλές φορές η αρχική δομή,γίνεται αναδόμηση του αρχικού κειμένου,χρησιμοποιείται νέο λεξιλόγιο και μπαίνει και η προσωπική άποψη του συντάκτη του νέου κειμένου..Οι περιλήψεις αυτές δημιουργούνται από τους φοιτητές ή από κάποιον που κάνει κριτική ενός βιβλίου ή των πρακτικών ενός συνεδρίου.

Η περίληψη ως μαθησιακή δραστηριότητα

• Προωθεί τη σχολική γνώση. • Προωθεί τη γλωσσική ανάπτυξη.• Αναπτύσσει την κριτική σκέψη.• Αποτελεί αξιόπιστο εργαλείο

αξιολόγησης της σχολικής μάθησης.

Δυσκολίες της περίληψης

• Η μη κατανόηση από τους μαθητές των κειμενικών ειδών και της δομής τους .

• Η μη αναγνώριση των αξόνων γύρω από τους οποίους διαρθρώνεται το κάθε κείμενο.

• Η μη κατάκτηση των γνωστικών δεξιοτήτων (ανάλυση,ταξινόμηση,κατηγοριοποίηση,σύγκριση,αξιολόγηση κλπ).

• Η μη ανάπτυξη της κριτικής σκέψης που εκφράζεται μέσα από έννοιες ,γενικεύσεις,κρίσεις τα οποία χρησιμοποιεί για να εκφράσει τη διαθέσιμη γνώση.

Πως κάνω περίληψη(για τις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού και τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου)

• Διαβάζω προσεκτικά το κείμενο.• Αναγνωρίζω την κεντρική ιδέα γύρω από την

οποία δημιουργήθηκε το κείμενο(βοηθάει πολύ ο τίτλος).

• Αναγνωρίζω το κειμενικό είδος γιατί γνωρίζοντας τη δομή του μπορώ να βρω τις πληροφορίες που αναφέρονται σε κάθε δομικό στοιχείο του και να τις σημειώσω ή να τις αντιγράψω χωρίς πολλές λεπτομέρειες.

• Σημειώνω λέξεις κλειδιά που θα με βοηθήσουν στη δημιουργία γενικεύσεων( πύκνωση).

Πώς δημιουργώ την περίληψη ενός κειμένου.• Ξεκινάω με τις φράσεις: “Ο συγγραφέας αναφέρεται στο...” ή “το κείμενο

αυτό πραγματεύεται ...” ή “ο συγγραφέας αναφέρει ότι..¨”• Συμπληρώνω με τα στοιχεία που θέλω να χρησιμοποιήσω και έχω

επισημάνει ως σημαντικά χρησιμοποιώντας σχέσεις που έχω μάθει(αιτιολογικές ,διαζευκτικές,συμπερασματικές).

• Ξαναδιαβάζω το κείμενο για να δω αν έχει σχέση με την κεντρική ιδέα γύρω από την οποία σχηματίστηκε το αρχικό.

• Προχωράω σε γενικεύσεις στοιχείων ή κάνω ομαδοποιήσεις(πχ Δευτέρα Τρίτη Τεταρτη κλπ μπορούν να αναφερθούν σαν “καθημερινά” ή σαν “μέρες της εβδομάδας”

• Προχωράω στη διόρθωση γραμματικών φαινομένων ,στη διόρθωση σε επίπεδο σύνταξης ,στη διόρθωση της στίξης , στον ελεγχο για την ΄τπαρξη παραγράφων,και ορθογραφίας

• Τσεκάρω με( ν) στο προηγούμενο κείμενο ότι διόρθωσα και καθαρογράφω το καινούργιο

• Προχωράω στο μεταγνωστικό επίπεδο κάνοντας αυτοαξιολόγηση: Ακολούθησα αυτό που ξεκίνησα?Θα το καταλάβει όποιος το διαβάσει?Ικανοποιεί το αρχικό κείμενο ως προς το περιεχόμενο?

•

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

• Η περίληψη είναι μετακείμενο που απαιτεί υψηλού επιπέδου νοητικές διεργασίες

• Στην Πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουμε αναπαραγωγικές περιλήψεις

• Η διαδικασία για τη δημιουργία περιλήψεων μπορεί να ξεκινήσει από τις μεσαίες τάξεις του Δημοτικού

• Οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν τα είδη κειμένων και τα δομικά τους στοιχεία καθώς και τον άξονα τους για να προχωρήσουν σε περιλήψεις.

• Για τη σύνθεση ενός περιληπτικού κειμένου ενεργοποιούνται διαδικασίες επιλογής των σημαντικότερων πληροφοριών,μετασχηματισμός αυτών των στοιχείων σε νοηματικά πυκνότερα σχήματα και λεκτικά πιο συνοπτικά.