ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

MULTICULTURAL MONUMENTS OF THESSALONIKI

ΛΕΥΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ

Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης είναι οχυρωματικό έργο οθωμανικής κατασκευής του 15ου αιώνα (χτίστηκε πιθανόν μεταξύ 1450-70). Σήμερα θεωρείται χαρακτηριστικό μνημείο της Θεσσαλονίκης και είναι ό,τι έχει σωθεί από την κατεδαφισμένη οθωμανική οχύρωση της πόλης. Η σημερινή μορφή του πύργου αντικατέστησε βυζαντινή οχύρωση του 12ου αιώνα, για να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια ως κατάλυμα φρουράς Γενίτσαρων και ως φυλακή θανατοποινιτών. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και είναι ένα από τα πιο γνωστά κτίσματα-σύμβολα πόλεων στην Ελλάδα. Έχει 6 ορόφους, 34 μέτρα ύψος και 70 μέτρα περίμετρο. Στην αρχή ονομαζόταν Πύργος του Λέοντος, όπως αναφέρει τουρκική επιγραφή του 1535-1536, η οποία υπήρχε στην είσοδό του εξωτερικού περιβόλου (τώρα κατεδαφισμένος) και η οποία μάλλον αναφερόταν στη χρονολογία κατασκευής του περιβόλου. Από τον 17ο αιώνα και μετά ονομαζόταν ανεπίσημα Φρούριο της Καλαμαριάς/Kelemeriye Kal’asi και Πύργος των Γενιτσάρων.

Μετά την διάλυση του τάγματος των Γενιτσάρων το 1826 αποκτά το όνομα Kanli-Kule, δηλαδή Πύργος του Αίματος λόγω των σφαγών των Γενιτσάρων. Το όνομα διατηρείται και μετά το 1826 λόγω της λειτουργίας του ως φυλακή μελλοθανάτων βαρυποινιτών και τόπο βασανιστηρίων, οι οποίοι συχνά εκτελούνταν από τους Γενιτσάρους γεμίζοντας με αίμα τους τοίχους. Το σύγχρονο όνομά του φαίνεται να το πήρε όταν ένας Εβραίος κατάδικος, ο Nathan Guidili[, τον ασβέστωσε με αντάλλαγμα την ελευθερία του, το 1891. Μέχρι το 1912 ο χριστιανικός πληθυσμός συνεχίζει να τον αναφέρει Kanli-Kule, ενώ ο εβραϊκός υιοθετεί το Torre Blanca, που υιοθετούν και οι Τούρκοι ως Beyaz-Kule, δηλαδή Λευκός Πύργος. Άλλη εκδοχή, στηριγμένη στις έρευνες του Βασίλη Κ. Γούναρη πάνω σε βρετανικά αρχεία αναφέρει πως η σημερινή ονομασία του κτίσματος δόθηκε μεταξύ των ετών 1883 και 1884 μετά από απαίτηση του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄ ή από πρωτοβουλία του βαλή της πόλης Γκαλίπ, ο οποίος για να πετύχει την αλλαγή του ονόματος επικαλέστηκε το όνομα του σουλτάνου. Σύμφωνα με τον γενικό πρόξενο της Σερβίας στο Λονδίνο, James George Cotton Minchin που επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη το 1884 "όλοι οι ασπριστάδες της Θεσσαλονίκης δεν θα ξεπλύνουν το αθώο αίμα που χύθηκε εκεί".

Νεότερη χρήση

Το Ναυτικό, λόγω της καίριας θέσης της Θεσσαλονίκης και του Λευκού Πύργου, εγκατέστησε σταθμό ασυρμάτου τύπου σπινθήρα (spark transmitter) με κεραία τον ιστό της σημαίας του Λευκού Πύργου. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λευκός Πύργος στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, ενώ το 1916 χρησιμοποίησαν έναν όροφό του για τη φύλαξη αρχαιοτήτων από αρχαιολογικές εργασίες στη ζώνη ευθύνης του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος. Τα επόμενα χρόνια, μέχρι και το 1983, ο Λευκός Πύργος χρησιμοποιήθηκε ως χώρος εγκατάστασης της αεράμυνας της πόλης, ως εργαστήριο Μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ως έδρα των συστημάτων Ναυτοπροσκόπων της πόλης. Στις 25 Μαρτίου του 1927 ο πρωτοπόρος ραδιοφωνικός παραγωγός Χρίστος Τσιγγιρίδης (1877-1947) πραγματοποίησε την πρώτη του ραδιοφωνική εκπομπή με την κεραία του Ναυτικού που ήταν εγκατεστημένη στο κτήριο.

Ανήκει διοικητικά στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και από το 2006 λειτουργεί μόνιμα ως Μουσείο Πόλης της Θεσσαλονίκης. Από το 2008 στεγάζει μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στην ιστορική διαδρομή της πόλης από την ίδρυση της μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

H Πλατεία Αριστοτέλους είναι μία από τις κεντρικές πλατείες της Θεσσαλονίκης. Βρίσκεται στην αρχή της οδού Αριστοτέλους στη θάλασσα, στην καρδιά της πόλης. Η πλατεία αποτελεί ένα δημοφιλές σημείο για τους τουρίστες και τους ντόπιους, με πολλά καφέ, εμπορικά καταστήματα και ξενοδοχεία.

Όταν η πλατεία σχεδιάστηκε το 1917, o Ερνέστ Εμπράρ, ο οποίος σχεδίασε ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης Θεσσαλονίκης, με σκοπό την πλατεία που ονομάζεται πλατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ένα μεγάλο άγαλμα του Αλεξάνδρου θα ήταν να στη μέση της πλατείας και θα οδηγούσε σε ένα υπέροχο παλάτι της Δικαιοσύνης στην οδό Αριστοτέλους.

Τα αρχικά σχέδια όμως απλοποιήθηκαν, ενώ η διαμόρφωση της πλατείας τελείωσε στα πλαίσια των δεκαετιών 1950 και 1960

Η παραθαλάσσια πλατεία, που φέρνει στο νου τις πλατείες άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων, διανοίχθηκε προκειμένου να αποτελέσει τον πυρήνα-τοπόσημο της Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της πολεοδομικής ανάπλασης της πόλης μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, που κατέστρεψε το κέντρο της. Συνυφασμένη με τις σημαντικότερες πτυχές της κοινωνικής ζωής και της πολιτιστικής δραστηριότητας των Θεσσαλονικέων, η πλατεία, ο σπουδαιότερος ενιαίος υπαίθριος χώρος της Θεσσαλονίκης, στάθηκε η γέφυρα μεταξύ του αρχιτεκτονικού παρελθόντος και του σύγχρονου προσώπου της πόλης, μεταξύ του χθες και του σήμερα.

ΑΓΑΛΜΑ Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Στην παραλία της Θεσσαλονίκης, δίπλα στον Λευκό Πύργο βρίσκεται το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Βασιλέα των Μακεδόνων. Αναπαρίσταται ο Μέγας Αλέξανδρος να ιππεύει τον Βουκεφάλα, πολεμικό ίππο ο οποίος συνόδεψε για 20 χρόνια τον Μακεδόνα στρατηλάτη στις εκστρατείες του. Ανεγέρθηκε το 1973 με δαπάνες από ερανικές επιτροπές και εγκαινιάστηκε το 1974. Είναι έργο του γλύπτη Ευάγγελου Μουστάκα,ο οποίος το φιλοτέχνησε στο εργαστήριό του στην Παλλήνη. Το μπρούντζινο άγαλμα χυτεύτηκε στα χυτήρια "Ρέντζο Μικελούτσι" στην Πιστόϊα της Ιταλίας. Το ύψος του αγάλματος είναι 6 μέτρα και έχει βάρος 4 τόνους. Το συνολικό ύψος μαζί με το βάθρο ανέρχεται στα 11 μέτρα.

Το βάθρο πάνω στο οποίο δεσπόζει το μπρούντζινο άγαλμα είναι επενδεδυμένο με μάρμαρο Μελισσοχωρίου σκούρου χρώματος. Ο περιβάλλων χώρος επίσης είναι επενδεδυμένος με λευκό μάρμαρο από τη Βέροια, γεγονός που καθιστά το μέρος ελκυστικό σε άτομα που ασχολούνται με σκέϊτμπορντινγκ. Επίσης στη δυτική πλευρά του μνημειακού συγκροτήματος υπάρχει τοιχίο με μπρούντζινη ανάγλυφη αναπαράσταση της Μάχης της Ισσού, κατά την οποία ο Μέγας Αλέξανδρος έτρεψε σε φυγή από το πεδίο της μάχης τον Δαρείο τον Γ', Βασιλιά των Περσών. Η καλλιτεχνική απεικόνιση αποτελείται 45 μορφές με τον Μέγα Αλέξανδρο να ηγείται σαρισσοφόρων Μακεδόνων οπλιτών και τον Δαρείο Γ' των περσικών στρατευμάτων.

Στο συγκρότημα υπάρχουν επίσης δύο συστοιχίες από ασπίδες και σάρισες. Η συστοιχία στα δυτικά αποτελείται από 5 ασπίδες και σάρισες ενώ αυτή που βρίσκεται στα βόρεια από 3 ασπίδες και σάρισες. Οι συστοιχίες ασπίδων με σάρισες συμβολίζουν τους απλούς Μακεδόνες στρατιώτες που πήραν μέρος στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι συνολικές διαστάσεις του συγκροτήματος είναι 23 x 30 μέτρα.

Ρωμαϊκή Αγορά

Η Ρωμαϊκή Αγορά της Θεσσαλονίκης, που για τρεις περίπου αιώνες αποτέλεσε κύριο σημείο αναφοράς της πόλης, καθώς και διοικητικό κέντρο, ανεγέρθηκε στη Θεσσαλονίκη κατά το τέλος του 2ου αι. και το πρώτο τρίτο του 3ου αι. μ.Χ. Χτίστηκε ως κάτι αντίστοιχο προς την ελληνική Αγορά, με αρχέτυπο όμως το κέντρο της Ρώμης. Την ίδια εποχή διαμορφώθηκαν πανομοιότυπες αγορές σε όλη τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο το συγκρότημα της Ρωμαϊκής Αγοράς υπέστη αλλαγές, διατήρησε ωστόσο κάποιες από τις λειτουργίες του σαν κοινωνικό κέντρο της πόλης.

Ιστορικά στοιχεία: Ο χώρος της Ρωμαϊκής Αγοράς ήταν καλυμμένος μέχρι το 1966 που πραγματοποιήθηκαν εκσκαφές με σκοπό την ανέγερση του Δικαστικού Μεγάρου της πόλης. Ενώ οι ανασκαφές είχαν ξεκινήσει, ανακαλύφθηκαν στο χώρο αυτό τα πρώτα ευρήματα μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας.

Σήμερα στο χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς λειτουργεί μουσείο η είσοδος του οποίου γίνεται από την Κρυπτή Στοά. Στο Ωδείο πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Όταν λειτουργούσε κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, η Αγορά αποτελούνταν από δύο πλατείες, αυτή που έχει ανασκαφεί και περιλαμβάνει την Κρυπτή Στοά, το Μουσείο της Ρωμαϊκής Αγοράς και το Ωδείο και αυτή που στα βυζαντινά χρόνια λειτουργούσε ως ανοιχτή πλατεία χωρίς στοές και παραμένει κάτω από το ανώτερο τμήμα της Πλατείας Αριστοτέλους χωρίς να έχει ερευνηθεί.

Σύμφωνα με τα τμήματα της Ρωμαϊκής Αγοράς που έχουν αποκαλυφθεί, αποτελούνταν από μία μεγάλη ορθογώνια πλατεία με ίχνη μαρμάρινων πλακοστρώσεων στο βορειοδυτικό τμήμα της, ένα Ωδείο-βουλευτήριο με διαμορφωμένες κτιστές κερκίδες και σκηνή στο ανατολικό τμήμα της και το ισόγειο τμήμα πολυώροφης στοάς (cryptoporticus-Κρυπτή Στοά) στο νότιο τμήμα της. Ακόμα στη νοτιοανατολική γωνία του χώρου έχει αποκαλυφθεί ένα τμήμα λουτρικού συγκροτήματος (βαλανείο) που περιλαμβάνει ένα πυριατήριο (κυκλική αίθουσα εφίδρωσης) με εικοσιπέντε λουτήρες.

Στα ευρήματα περιλαμβάνονται ψηφιδωτά δάπεδα, τμήμα λιθόστρωτου δρόμου, αγωγοί και οχετοί αποχέτευσης, καθώς και αργυρά νομίσματα και λίθινα και μαρμάρινα γλυπτά.

Η μεγαλοπρεπής αρχαία στοά των ειδώλων (Las Incantadas-Οι μαγεμένες) υπήρχε στο ύψος περίπου της σημερινής Εγνατίας και ήταν μέρος του συγκροτήματος της Ρωμαϊκής Αγοράς. Από τη στοά αυτή μάλιστα πραγματοποιούνταν η είσοδος στην Αγορά. Ανάγλυφες παραστάσεις οκτώ μυθικών προσώπων στόλιζαν τη στοά. Κατά το μεγαλύτερο μέρος της Τουρκοκρατίας τα ερείπια της στοάς βρισκόταν στην αυλή ενός Εβραϊκού σπιτιού. Το 1864, μετά από εντολή της Οθωμανικής κυβέρνησης, τα γλυπτά μεταφέρθηκαν στο Μουσείο του Λούβρου από το Γάλλο E. Miller. Εκεί βρίσκονται μέχρι σήμερα.

Μονή Βλατάδων

H Μονή Βλατάδων ή Βλαττάδων ή Βλατταίων, γνωστή και ως Τσαούς Μοναστήρι, είναι μοναστήρι στην περιοχή της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης, 80 περίπου μέτρα από τα τείχη του Επταπυργίου. Είναι το μοναδικό μοναστήρι της βυζαντινής περιόδου της πόλης που εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Ιδρύθηκε κατά τα μέσα του 14ου αιώνα σε χώρο που πιθανώς να φιλοξενούσε παλαιότερο ναό, από τον κρητικής καταγωγής μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Δωρόθεο Βλαττή και τον αδελφό του Μάρκο.

Σήμερα η Μονή ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Από το αρχικό κτίσμα σώζεται μόνο το ιερό και λίγα άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Κοντά στο καθολικό της Μονής, που τιμάται στο όνομα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, υπάρχει θολωτό παρεκκλήσιο του 14ου αιώνα με τοιχογραφίες της εποχής των Παλαιολόγων. Σύμφωνα με τοπική παράδοση η Μονή είναι κτισμένη στον τόπο όπου κήρυττε ή διέμενε ο Απόστολος Παύλος κατά τη διαμονή του στην πόλη. Σώζονται 93 κώδικες και το αρχείο της Μονής, που κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μεταφέρθηκαν για ασφάλεια στη Μονή Ιβήρων.

Η Μονή Βλαττάδων βρίσκεται σε υψόμετρο 120 μέτρων περίπου και έχει ωραία θέα προς την πόλη της Θεσσαλονίκης.

Ροτόντα-Ναός Αγ. Γεωργίου

Μωσαϊκό στην Ροτόντα

H Ροτόντα είναι κτίσμα το οποίο προοριζόταν για ναό του Διός. Λόγω της μη χρήσης του αργότερα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό του Αγίου Γεωργίου και συμπεριλήφθηκε στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.] Πρόκειται για θολωτό στρογγυλό κτίσμα του 4ου αιώνα, όμοιο με το Πάνθεον στη Ρώμη. Κτίστηκε στα χρόνια του Καίσαρα Γαλέριου γύρω στο 304 μ.Χ. ενώ προοριζόταν ως ναός του Δία ή των Καβείρων, ή ως Μαυσωλείο του Γαλέριου. Ωστόσο, εξαιτίας του θανάτου του Γαλέριου το 311 μ.Χ., η Ροτόντα ως λέξη έμεινε κενή χωρίς χρήση. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε με διαφορετική λειτουργία απο λαούς της εγγύς ανατολής.

Στα τέλη του 4ου αιώνα, την εποχή του Θεοδόσιου Α' και αφότου στη Θεσσαλονίκη είχε επικρατήσει ο Χριστιανισμός, Η Ροτόντα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό των Ασωμάτων Δυνάμεων ή Αρχαγγέλων.

Στα 1590/91 μετατράπηκε σε τζαμί, οπότε και χτίστηκε ο μιναρές.

Από την Αψίδα του Γαλερίου μία "πομπική οδός" οδηγούσε προς το ΒΑ στη Ροτόντα, το κορυφαίο κτίριο του Γαλεριανού Συγκροτήματος, στο επιβλητικό, πλινθόκτιστο, κυκλικό στην κάτοψή του οικοδόμημα. Η διάμετρος του κτηρίου είναι 24,50 μέτρα και το ύψος περίπου 30 μέτρα. Εσωτερικά στο πάχος των τοίχων, που είναι 6,30 μέτρα, ανοίγονται οκτώ καμαροσκέπαστες κόγχες. Πάνω από αυτές υπάρχουν μεγάλα παράθυρα με τοξωτές απολήξεις και πιο πάνω, στα ενδιάμεσα, μια ακόμη σειρά από μικρότερα παράθυρα. Το οικοδόμημα είναι καλυμμένο με μεγάλο ημισφαιρικό τρούλο, στην κορυφή του οποίου υπήρχε οπαίο, για να διαχέεται στο εσωτερικό το φως της ημέρας. Τον τρούλο κρύβει εξωτερικά ο υπερυψωμένος περιμετρικός τοίχος, που κλείνει επάνω με ξύλινη κεραμοσκεπή. Η είσοδος του μνημείου, στην αρχική κατασκευή, ήταν από τα ΝΔ, όπου υπάρχει ένα πρόπυλο και όπου κατέληγε η πομπική οδός.

Ροτόντα ονομάστηκε από το κυκλικό της σχήμα, ενώ το όνομα Άγιος Γεώργιος πήρε από το γειτονικό ομώνυμο εκκλησάκι. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο.

Στις 18 Δεκεμβρίου 2015 με μία εορταστική εκδήλωση εγκαινιάστηκε η νέα περίοδος λειτουργιάς του εμβληματικού μνημείου της Ροτόντας στην Θεσσαλονίκη.

ΚΑΣΤΡΑ-ΕΠΤΑΠΥΡΓΙΟ

Το κάστρα και τα τείχη στη Θεσσαλονίκη είναι δημιουργήματα προγενέστερων εποχών καθώς ήταν απαραίτητα για την οχύρωση της πόλης και η δημιουργία τους υπολογίζεται κατά την ίδρυση της. Τα κάστρα πήραν την οριστική τους μορφή κατά την εποχή του Μ. Θεοδοχίου (379 – 395).

Στο ψηλότερο τμήμα της Θεσσαλονίκης από τα αρχαία χρόνια, κατά την οχύρωση της πόλης, δημιουργήθηκε η Ακρόπολη, δεύτερη βαθμίδα οχυρού χώρου, στον οποίο θα κατέφευγε ο πληθυσμός σε περίπτωση κατάληψης της πόλης από επιδρομείς. Εκεί τα κάστρα είναι ψηλά, οι πύργοι πυκνοί, όπου το έδαφος επέτρεπε υπήρχε και προτείχισμα.

Στη βορειοανατολική κορυφή της Ακρόπολης και όλης της πόλης δημιουργήθηκε η τρίτη βαθμίδα οχύρωσης, το τελευταίο και ισχυρότερο οχυρό άμυνας, με ισχυρά τείχη και εφτά πύργους, το Επταπύργιο. Στη σημερινή μορφή είναι, μάλλον, έργο της Παλαιολόγειας εποχής (14ος αι.), εντυπωσιακό φρουριακό συγκρότημα.

Από τους εφτά πύργους του φρουρίου ο μεσαίος της εισόδου είναι έργο των Τούρκων, του 1431. Χτίστηκε αμέσως μετά την άλωση της πόλης (1430) από κάποιον Τσαούς μπέη. Είναι ο πύργος του Γεντί Κουλέ, ο οποίος έδωσε το όνομά του σε όλο το φρουριακό συγκρότημα.

Το Επταπύργιο ως το 1989 χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή. Κατά τα τελευταία χρόνια στο φρούριο πραγματοποιούνται πολλές επισκευές, αναστηλώσεις, αναπλάσεις, δημιουργούνται χώροι για μουσεία, άλλοι για πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Πύργος του Τριγωνίου (Πύργος της Αλύσεως)

Ίσως το εντυπωσιακότερο σημείο τον τειχών και ένα από τα πιο πολυσύχναστα και δημοφιλή σε όλη την Θεσσαλονίκη αποτελεί ο Πύργος του Τριγωνίου. Έχοντας κατασκευασθεί πιθανότατα στο δεύτερο μισό του 15ου μΧ αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως οπλοστάσιο και πύργος πυροβολικού σε ένα από τα σημεία όπου θεωρούνταν κρίσιμα για την αντιμετώπιση πολεμικών ενεργειών.

Η συνεχής οχύρωση της τοποθεσίας μαρτυρά την σημασία που δίνονταν στο συγκεκριμένο σημείο καθώς συνόρευε με την Ακρόπολη η οποία και αποτελούσε το ασφαλέστερο καταφύγιο για τον πληθυσμό κατά τη διάρκεια των επιδρομών.

Ενώ σήμερα ο πύργος είναι γνωστός και με τα δύο ονόματα, υπάρχουν έρευνες και προσεγγίσεις που υποστηρίζουν ότι η ονομασία αυτή παρέπεμπε σε άλλο παραπλήσιο κτίσμα με τριγωνική κάτοψη και προβολή κάτι που καθιστά ακριβέστερη την προσφώνηση του ως "Πύργος της Αλύσεως". Κατά την Οθωμανική περίοδο ήταν επίσης γνωστός ως Πύργος της Αλυσίδας (Zincirli Kule) και Ζωσμένος Πύργος (Kusakli Kule), πιθανότατα εξαιτίας της διακοσμητικής ταινίας που έφερε στην περιφέρεια του.

Όταν θα επισκεφτείτε τον Πύργο του Τριγωνίου και την κύρια πύλη των τειχών (Πορτάρα) θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε την υπέροχη θεά του Θερμαϊκού κόλπου που προσφέρει το μέρος, ενώ μια προσεκτικότερη ματιά θα σας αποκαλύψει τα παλιά όρια των τειχών που χάνονται στο σημερινό κέντρο της Θεσσαλονίκης αλλά και τα όρια της ιστορικής άνω πόλης.

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

Ναός της Βυζαντινής εποχής αφιερωμένος όχι σε άγιο αλλά στη σοφία του Θεού.

Ο ναός της Αγίας Σοφίας της Θεσσαλονίκης χτίστηκε κατά τα μέσα του 7ου αιώνα[1] στη θέση μιας μεγάλης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, που καταστράφηκε, πιθανόν από σεισμό, στις αρχές του συγκεκριμένου αιώνα. Υπήρξε ο μητροπολιτικός ναός της πόλης από το 1246, όταν η Θεσσαλονίκη περιήλθε στα χέρια της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας, μέχρι το 1523/24 οπότε και μετατράπηκε σε τζαμί από τους Οθωμανούς μετά από ενέργειες του Ιμπραήμ Πάργαλη πασά. Στις 29 Ιουνίου του 1913, και ενώ είχε μεσολαβήσει η κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό, ο ναός έγινε εκ νέου τόπος ορθόδοξης χριστιανικής λατρείας μετά από τελετή καθαγιασμού που πραγματοποιήθηκε από τον τότε μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γεννάδιο Αλεξιάδη και τους μητροπολίτες Καμπανίας και Αμισού[4].

Η Αγία Σοφία είναι χτισμένη στον αρχιτεκτονικό τύπο της βασιλικής με θολωτό. Οι κίονες του κεντρικού κλίτους είναι τραβηγμένοι προς τα πλάγια, ώστε ο κεντρικός χώρος του ναού να έχει σχήμα ισοσκελούς σταυρού. Μπορεί έτσι να θεωρηθεί μια μεταβατική μορφή μεταξύ της βασιλικής με τρούλο και του εγγεγραμμένου σταυροειδούς, που κυριαρχεί στη βυζαντινή ναοδομία από το 10ο αιώνα και μετά. Στον τρούλο εικονίζεται η Ανάληψη του Χριστού, όπου παρίστανται οι Δώδεκα Απόστολοι, η Παναγία και δύο άγγελοι.

ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου είναι ναός στη Θεσσαλονίκη αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο, τον πολιούχο της πόλης. Βρίσκεται στην ομώνυμη οδό και είναι πεντάκλιτη βασιλική του «ελληνιστικού τύπου», αλλά με πολλά ιδιαίτερα και σπάνια χαρακτηριστικά σε σχέση με άλλους ναούς της ίδιας περιόδου στην Ελλάδα, με εγκάρσιο κλίτος και με πλούσιο ζωγραφικό και μαρμάρινο διάκοσμο με περίτεχνα κιονόκρανα. Στο υπόγειο του ναού βρίσκεται ο χώρος μαρτυρίου του Αγίου. Από τα ψηφιδωτά του, ξεχωρίζει αυτό που απεικονίζει τον ίδιο τον άγιο με δύο μικρά παιδιά και ένα άλλο, που απεικονίζει τον άγιο ανάμεσα στον επίσκοπο και στον έπαρχο, οι οποίοι ανακαίνισαν το ναό τον 7ο αι. Ο Ι. Ναός του Αγίου Δημητρίου χτίστηκε στα μέσα του 5ου αιώνα (413), πάνω στον τόπο του μαρτυρίου του Αγίου, από τον έπαρχο του Ιλλυρικού Λεόντιο, ο οποίος θεραπεύτηκε από ανίατη ασθένεια. Στο χώρο αυτό βρισκόταν το «στάδιο» όπου γίνονταν μονομαχικοί αγώνες. Σ’ αυτό το στάδιο μονομάχησε ο πιστός μαθητής του Αγίου Δημητρίου, Νέστορας, και κατατρόπωσε τον Λυαίο. Ολόκληρο το ισόγειο συγκρότημα του αρχαίου λουτρού, όπου ήταν φυλακισμένος ο Άγιος, διατηρήθηκε και διασκευάσθηκε σε κρύπτη του ναού, η οποία έγινε για αιώνες και παραμένει κέντρο λατρείας.

Κρύπτη

Ήταν το Ρωμαϊκό λουτρό όπου κατά την παράδοση μαρτύρησε ο Άγιος. Η είσοδος γίνεται από μία σκάλα στο ανατολικό τμήμα του νότιου κλίτους. Το ιερότερο τμήμα της κρύπτης είναι η ημικυκλική δεξαμενή αγιάσματος με τις μαρμάρινες κολώνες, κάτω ακριβώς από το Άγιο Βήμα. Από την κεντρική κόγχη έτρεχε μύρο που έπαιρναν σε φιαλίδια οι προσκυνητές ως τα χρόνια της Τουρκοκρατίας όταν μετατράπηκε σε τζαμί. Στην κρύπτη λειτουργεί μουσειακή έκθεση από γλυπτή διακόσμηση του ναού κατά τις διάφορες φάσεις της ιστορίας του. Εκτίθενται τμήματα του μαρμάρινου κιβωρίου που περιείχε τη λάρνακα του Αγίου, θωράκια του 6ου - 7ου αιώνα, σχέδια και παλιές φωτογραφίες του ναού.

Η ΚΑΜΑΡΑ Ή Η ΑΨΙΔΑ ΤΟΥ ΓΑΛΕΡΙΟΥ

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά μνημεία της Θεσσαλονικης είναι η Θριαμβική Αψίδα του Γαλέριου, γνωστή και ως Καμάρα, που βρίσκεται στην πάνω πλευρά της οδού Εγνατίας και σε μικρή απόσταση από την Ροτόντα. Αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά σημεία συνάντησης των κατοίκων και επισκεπτών της πόλης.

Η Καμάρα είναι κτίσμα της εποχής της Ρωμαϊκής «Τετραρχίας» (αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα) και αποτελεί το ένα σκέλος (δυτικό) μίας στεγασμένης στοάς, που σχηματιζόταν από αψίδες και τόξα. Κατασκευάστηκε για να τιμηθεί ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Γαλέριος, όταν αυτός επέστρεψε νικητής στην πόλη (περί το 306 μ.Χ.) μετά από πολέμους του κατά των Περσών. Η θριαμβική αυτή αψίδα ήταν τοποθετημένη κάθετα στην αρχαία Εγνατία, που διέσχιζε την πόλη (δυτικά προς ανατολικά) και αποτελούσε μέρος του λεγόμενου Γαλεριανού συγκροτήματος (Ρωμαϊκά Ανάκτορα), που αναπτύσσονταν κύρια νοτιοδυτικότερα, στις σημερινές πλατείες Ναυαρίνου και Ιπποδρομίου.

Σήμερα σώζονται δύο κύριοι πεσσοί και ένας δευτερεύων, που συνδέονται με πλίνθινο τόξο. Οι κύριοι πεσσοί φέρουν επένδυση από μαρμάρινες πλάκες με ανάγλυφες παραστάσεις, που αφηγούνται γεγονότα από τις πολεμικές επιχειρήσεις του Γαλερίου κατά των Περσών.

Η αψίδα στη σημερινή της μορφή είναι αποσπασματική. Λείπει ο τέταρτος πεσσός του τόξου που θα πατούσε στο οδόστρωμα της σημερινής Εγνατίας, και όλο το αντίστοιχο ανατολικό τόξο. Τα δύο αυτά τόξα ενώνονταν σχηματίζοντας τρούλο, ενώ από κάτω περνούσε πομπική οδός που πλαισιωνόταν με κιονοστοιχίες δεξιά και αριστερά και ένωνε τα ανάκτορα με τη Ροτόντα. Κάτω από την Αψίδα περνούσε η Εγνατία, η οποία ήταν βασιλική οδός (Via Regia), ένας συγκεκριμένος τύπος οδού στρατηγικής σημασίας και συγκεκριμένης νομικής υπόστασης κατά τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

Τη νίκη λοιπόν του Γαλέριου εναντίον του Ναρσή αφηγούνταν οι τέσσερις κύριοι πεσσοί του μνημείου. Τα εικονογραφικά θέματα αναπτύσσονται σε ζώνες, από τέσσερις στις τρεις πλευρές κάθε πεσσού και από δύο σε κάθε πλευρά που βρίσκεται απέναντι από τους δευτερεύοντες πεσσούς.

Η τέχνη των ανάγλυφων της Καμάρας είναι αφηγηματική και συγχρόνως διακοσμητική. Το κυριότερο χαρακτηριστικό είναι ο πληθωρισμός των παραστάσεων και των μορφών.

Βόρειος Πεσσός Ζώνη 1η, Μάχη στη χώρα των Κούρδων Ζώνη 2η, Έξοδος αιχμαλώτων από μια ασσυριακή πόλη. Ζώνη 3η, Ειρηνική υποδοχή του αυτοκράτορα σε μια

εχθρική περιοχή Ζώνη 9η, Η επιείκεια του Καίσαρα Ζώνη 11η, Όμιλος γυναικών Ζώνη 16η, Άφιξη του αυτοκράτορα σε μια πόλη της

Ανατολής Ζώνη 20η, Τιμή στο νικητή της Ανατολής Ζώνη 24η, Ο Γαλέριος δέχεται πρεσβεία των Περσών Ζώνη 27η, Βωμός με ασπίδα, Νίκες

Πύργος του ΟΤΕ

Ο Πύργος του ΟΤΕ είναι πύργος τηλεπικοινωνιών ύψους 76 μέτρων στη Θεσσαλονίκη, Ελλάδα. Βρίσκεται στην κεντρική Θεσσαλονίκη, στο χώρο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, η οποία είναι ένα από τα πιο μεγάλα γεγονότα του είδους της σε όλη την Ευρώπη.

Κατασκευάστηκε το 1970 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αλ. Αναστασιάδη, και χρησιμοποιήθηκε για αρκετά χρόνια ως περίπτερο του Οργανισμού Τηλεπικοινωνιών της Ελλάδας στη Διεθνή Έκθεση. Ανακαινίστηκε εσωτερικά το 2005. Σήμερα, χρησιμοποιείται από το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας Cosmote.

Στην κορυφή του πύργου λειτουργεί περιστρεφόμενο εστιατόριο.

Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης

Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 1926 από τον Ν. Γερμανό. Από το 1940 λειτουργεί στις σημερινές εγκαταστάσεις. Τα παλιότερα κτίρια της Δ.Ε.Θ. είναι δύο περίπτερα βιομηχανικής παραγωγής που χτίστηκαν στα 1937-39. Τα περισσότερα περίπτερα κτίστηκαν στα 1960-75.

Τα πλέον σύγχρονα έργα είναι οι πύλες της Έκθεσης και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Το γλυπτό του Ζογγολόπουλου θεωρήθηκε σύμβολο της μεταπολεμικής ανάπτυξης της χώρας.

Αγορά Μοδιάνο Θεσσαλονίκης

Η ιστορία της πόλης μας είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις παραδοσιακές αγορές…Αγορές οι οποίες φυσικά στενάζουν σήμερα γιατί δεν έχει γίνει τίποτα προς την βελτίωση και ανάδειξη τους.. Μια από αυτές τις αγορές είναι η Αγορά Μοδιάνο.

Η πιο φημισμένη αγορά της πόλης, η αγορά Μοδιάνο, είναι η παραδοσιακή κεντρική αγορά τροφίμων της Θεσσαλονίκης η οποία στις μέρες μας έχει πάρει έναν πιο σύνθετο χαρακτήρα. Ανεγέρθηκε από το μηχανικό Ελί Μοδιάνο το 1922 και καλύπτει τμήμα του οικοδομικού τετραγώνου μεταξύ των οδών Αριστοτέλους, Ερμού, Κομνηνών και Βασ. Ηρακλείου. Η αγορά Μοδιάνο κατασκευάστηκε στον πιο σημαντικό εμπορικό άξονα της πόλης και ακολουθεί αρχιτεκτονικά το μοντέλο μιας ανάλογης αγοράς του Παρισιού. Οκτώ χρόνια αργότερα (1930) η αγορά είναι έτοιμη να δεχτεί τους καταναλωτές και η παράλληλη διαδρομή της στην ιστορική πορεία της πόλης ξεκινά.

Είναι ένα απλό ορθογώνιο κτίσμα με αετωματική πρόσοψη που σκεπάζεται με γυάλινη στέγη. Το συνολικό συγκρότημα διασχίζεται από πέντε στοές, κατά μήκος των οποίων διατάσσονται μικρά εν σειρά καταστήματα τροφίμων.

Ένας αριθμός από αυτά τα καταστήματα λειτουργεί ακόμη με την αρχική χρήση, ένας άλλος έχει μετατραπεί σε καταστήματα εστίασης (ταβέρνες, μπαρ, εστιατόρια) και ορισμένα, όχι λίγα, έχουν κλείσει αναμένοντας την αναβίωση μέσα από μια «νέα χρήση».

Χτισμένη με τον εντυπωσιακό «ευρωπαϊκό» τρόπο των οργανωμένων αγορών, διαθέτει ενδιαφέρουσα εσωτερική «ρυμοτομία», πατάρια περιμετρικά στον κεντρικό χώρο και πολλές εξόδους προς την Ερμού και τη Βασιλέως Ηρακλείου.

Η σημασία όμως της αγοράς δεν είναι μόνο αυτή. Εκτός από έναν τόπο κοινωνικής συνάθροισης, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Προϊόν της ανοικοδόμησης μετά την πυρκαγιά του '17, μάρτυρας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και των μετέπειτα ιστορικών εξελίξεων, η εικόνα της σήμερα αν και απέχει πολύ από την αρχική οργάνωση του 1930, διατηρεί αναπόσπαστες τις μνήμες μιας άλλης Θεσσαλονίκης. Είναι από τους λίγους χώρους μέσα στην πόλη (μαζί με τις άλλες παραδοσιακές αγορές πχ Καπάνι κλπ ) που διατηρεί κάτι από την εποχή της μικρασιατικής καταστροφής και το κύμα μετανάστευσης συνδυάζοντας το με την σύγχρονη Ευρωπαική ιστορία της Θεσσαλονίκης.. Όλες αυτές οι Αγορές δίνουν ένα μοναδικό χαρακτήρα στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Μονή Λατόμου-Ναός του Οσίου Δαβίδ

Η Μονή Λατόμου (ή αλλιώς ναός του Οσίου Δαβίδ) βρίσκεται στην Άνω Πόλη Θεσσαλονίκης, νοτιοδυτικά της Μονής Βλατάδων. Για την ιστορία του ναού, που δε σώζεται στην αρχική του μορφή, πληροφορίες μας δίνει ένα κείμενο του 9ου αι. (η ‘Διήγηση’ του Ιγνατίου). Ο ναός, άλλοτε καθολικό Μονής, υπολογίζεται ότι ιδρύθηκε τον 5ο μ.Χ. αι. πάνω σε ρωμαϊκά ερείπια και διακοσμήθηκε με τη χορηγία ανώνυμης γυναίκας. Αρχικά αφιερώθηκε στο Προφήτη Ζαχαρία. Κατά τη διάρκεια της Εικονομαχίας, ο ψηφιδωτός διάκοσμος της κόγχης του Ιερού καλύφθηκε με δέρμα βοδιού και κονίαμα για να προστατευθεί και αποκαλύφθηκε, ύστερα από σεισμό, στα χρόνια του αυτοκράτορα Λέοντος του Αρμενίου (813-820 μ.Χ.). Προς τιμήν αυτού του γεγονότος, η Μονή αφιερώθηκε στο Σωτήρα Χριστό του Λατόμου ή των Λατόμων (από τα λατομεία που ίσως υπήρχαν στην περιοχή). Το 12ο αι. το καθολικό ανακαινίστηκε και κοσμήθηκε με τοιχογραφίες, που ανανεώθηκαν στα τέλη 13ου-αρχές 14ου αι. Η μετατροπή του σε τζαμί, γνωστό με το όνομα Suluca ή Murat ή Κερεμεντίμ, πιθανότατα τον 16ο αι., οδήγησε ξανά στην κάλυψη της εντοίχιας διακόσμησης με κονίαμα. Το 1921 αποδόθηκε εκ νέου στη χριστιανική λατρεία και αφιερώθηκε στον Όσιο Δαβίδ. Τότε ανακαλύφθηκε και ο διάκοσμός του.

Ο ψηφιδωτός και τοιχογραφικός διάκοσμος του ναού περιλαμβάνει έργα σταθμούς για την ιστορία και την εξέλιξη της βυζαντινής τέχνης. Ξεχωρίζουν τρεις φάσεις στη διακόσμηση του ναού. Το ψηφιδωτό που κοσμεί το τεταρτοσφαίριο της κόγχης του Ιερού χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο 5ου αι. και απεικονίζει μια Θεοφάνεια. Στο κέντρο της σύνθεσης κυριαρχεί ο νεαρός Χριστός που περιβάλλεται από τα σύμβολα των τεσσάρων Ευαγγελιστών. Στο βόρειο σκέλος του σταυρού σώζονται σπαράγματα από τοιχογραφίες του τέλους του 13ου - αρχών 14ου μ.Χ. αι. που αντιπροσωπεύουν τα παλαιότερα δείγματα της Παλαιολόγειας τέχνης στη Θεσσαλονίκη.

ΡΩΜΑΪΚΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ-ΙΠΠΟΔΡΟΜΟΣ

Μία εικόνα της ακμής και αίγλης της Θεσσαλονίκης κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, δίνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα των Ρωμαϊκών Ανακτόρων και του Ιπποδρόμου στις σημερινές πλατείες Ναυαρίνου και Ιπποδρομίου του ανατολικού τμήματος της παλιάς περιτειχισμένης πόλης.

Τα ευρήματα αυτά, που ήρθαν στο φως μόλις πριν από δύο σχεδόν δεκαετίες, συνθέτουν ένα επιβλητικό κτιριακό σύνολο, το λεγόμενο Γαλεριανό Συγκρότημα. Είναι σχεδόν βέβαιο πως το συγκρότημα αυτό που κτίστηκε την περίοδο της Ρωμαϊκής Τετραρχίας (297-307 μ.Χ.) για το ρωμαίο αυτοκράτορα Γαλέριο, περιλαμβάνει: τα Ανάκτορα, το Οκτάγωνο, τον Ιππόδρομο, την Αψίδα του Γαλερίου, (πομπική στοά και αψίδα) και πιθανά και τη Ροτόντα.

Μεγάλης σημασίας ήταν επίσης και τα αρχαιολογικά ευρήματα του Ρωμαϊκού Ιπποδρόμου που αποκαλύφθηκαν ανατολικά των ανακτόρων, στην ομώνυμη πλατεία και μέχρι τη σημερινή οδό Τσιμισκή.

Ο Ρωμαϊκός Ιππόδρομος (Circus) είχε ως βάση τον αντίστοιχο Ιππόδρομο της Αρχαίας Ελλάδας, αλλά είχε μεγαλύτερο μήκος, αφού κύρια χρησιμοποιούνταν για ιπποδρομίες και αρματοδρομίες. Έτσι το μήκος του έφτανε κατά κανόνα τα 400-500 μέτρα. Για την πραγματοποίηση αθλητικών αγώνων χρησιμοποιούνταν τα στάδια (μικρά ή μεγάλα), που συνδυάζονταν συνήθως με θέρμες (δημόσια λουτρά).

Από το Ρωμαϊκό Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης αποκαλύφθηκαν τμήματα του ανατολικού μακρού σκέλους, καθώς και λείψανα καμαρών της δυτικής πλευράς, που χρησιμοποιούνταν πιθανά σαν δίοδοι προς τον Ιππόδρομο (carceres). Μία επιγραφή με τη λέξη "μονομάχου", πάνω σε πήλινο εδώλιο που βρέθηκε στο χώρο αυτό, πείθει πως ο Ιππόδρομος Θεσσαλονίκης χρησιμοποιούνταν για μονομαχίες, θέαμα τόσο προσφιλές στους Ρωμαίους.

Στο χώρο του Ρωμαϊκού Ιπποδρόμου της Θεσσαλονίκης έγινε, το 390 μ.Χ. η μεγάλη σφαγή 7.000 Θεσσαλονικέων κατά διαταγή του αυτοκράτορα Μ. Θεοδοσίου, όταν οι κάτοικοι της πόλης ξεσηκώθηκαν εναντίον της γοτθικής αυτοκρατορικής φρουράς σκοτώνοντας το μισθοφόρο αρχηγό της Βουτέριχο.

Σε κάποια ιστορική φάση της πόλης, που δεν προσδιορίστηκε χρονικά, οι μαρμάρινες κερκίδες του Ρωμαϊκού Ιπποδρόμου της Θεσσαλονίκης ξηλώθηκαν, για να κατασκευασθεί με αυτές εσπευσμένα τμήμα των δυτικών Τειχών, κοντά στη Χρυσή Πύλη της σημερινής πλατείας Δημοκρατίας (Βαρδαρίου).

Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης

Κατηφορίζοντας την οδό Εθνικής Αμύνης (πάνω από την Εγνατία), δύσκολα μένει κάποιος αδιάφορος περνώντας έξω από το κτίριο της παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής.Πρόκειται για ένα από τα πιο χαρακτηριστκά κτίσματα της τελευταίας δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα.

Το κτίριο (που αρχικά ονομάστηκε Ιδαδιέ), χτίστηκε στην τουρκοκρατούμενη πόλη το 1888, σε μια προσπάθεια συγκρότησης διοικητικού κέντρου από την πλευρά των Οθωμανών, ως αντιστάθμισμα στη φθίνουσα πορεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Λειτούργησε αρχικά σαν δημόσια προπαρασκευαστική σχολή της Διοίκησης του Οθωμανικού Κράτους. Το 1913 και μετά την παράδοση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, λειτούργησε ως Στρατιωτικό Νοσοκομείο.

Αργότερα, το 1925 αποφασίστηκε με νόμο η ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (με πρώτη σχολή, τη Σχολή Φιλολογίας). Αρχικά το πανεπιστήμιο στεγάστηκε στην έπαυλη Αλλατίνι. Ωστόσο το 1927-1928 αποφασίστηκε πως το κτίριο Αλλατίνι δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που έπρεπε. Αντίθετα το επιβλητικό, νεοκλασικό Μέγαρο κοντά στην πλατεία Σιντριβανίου επί της λεωφόρου Χαμιντιέ (σημερινή οδός Εθνικής Αμύνης), κρίθηκε κατάλληλο για να φιλοξενήσει στο εξής το πανεπιστήμιο.

Το κτίριο είναι έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli (ο ίδιος σχεδίασε και άλλα παρόμοια κτίρια αρχιτεκτονικής αξίας, όπως το πολεμικό μουσείο, το Διοικητήριο, το Γενί Τζαμί, το Γ΄ Σώμα Στρατού). Κτίστηκε το 1887. Ήταν τριώροφο αρχικά και στη συνέχεια (1908), προστέθηκαν δύο διώροφες πτέρυγες πλαγίως, για να καλυφθούν οι ανάγκες της Οθωμανικής σχολής σε χωρητικότητα.

Όταν αποφασίστηκε η μεταφορά του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης χρειάστηκαν περισσότερες επεμβάσεις (τις ανέλαβαν οι αρχιτέκτονες Α. Δραγούμης, Ι. Δημητριάδης και Α. Μεταξά). Το 1932 ολοκληρώθηκε η προσθήκη ενός επιπλέον ορόφου σε κάθε μια από τις πλαϊνές πτέρυγες. Ακόμη δημιουργήθηκε ένα κεντρικό αίθριο, ένα αμφιθέατρο, αίθουσα τελετών, αίθουσες διδασκαλίας και βιβλιοθήκες.

Τον Οκτώβριο του 1944, ο Γάλλος αρχιτέκτονας Hebrard εκπόνησε σχέδια αναμόρφωσης του πανεπιστημίου, που ωστόσο δεν πραγματοποιήθηκαν λόγω της δεινής οικονομικής κατάστασης της χώρας. Το 1949 κατατέθηκε νέο πολεοδομικό σχέδιο. Επιδίωξη ήταν να λυθεί το πρόβλημα χωρητικότητας του κτιρίου. Οι εργασίες που ξεκίνησαν τότε ολοκληρώθηκαν σταδιακά στα τέλη του 1970.

Ο σεισμός του 1978 δυστυχώς προκάλεσε σοβαρές ζημιές στο διατηρητέο κτίριο προκαλώντας το κλείσιμό του για 8 χρόνια. Το 1986 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες επισκευής, οπότε άρχισε και πάλι να λειτουργεί.

Η γοητεία και η μεγαλοπρέπεια του κτιρίου είναι άμεσα συνδεδεμένες με την ιστορική και αρχιτεκτονική του αξία αλλά και τη συμβολική του υπεραξία. Ίσως από τα πλέον χαρακτηριστικά γνωρίσματά του είναι το επίγραμμα που υπάρχει πάνω από την είσοδό του, το επιβλητικό «ΜΟΥΣΑΙΣ ΧΑΡΙΣΙ ΘΥΕ» του Χ. Χαριτωνίδη (καθηγητή αρχαίων ελληνικών στη Φιλοσοφική σχολή), παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, μαζί με εκείνη την αύρα που αιχμαλωτίζει το βλέμμα και τις αισθήσεις μόλις κάποιος περάσει την κεντρική είσοδο!