3η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Ν. Καβάλας

Σχολική ΣύμβουλοςΣαατσόγλου Ελένη

Κατανόηση & Δημιουργία

Κειμένου / Ποιήματος στη Λογοτεχνία

Σχολεία Νέστου-Θάσου

Λογοτεχνία: Τέχνη του Λόγου

○ Έντεχνος λόγος○ Συγκινησιακή-ποιητική γλώσσα○ Ιδιόμορφη χρήση λόγου○ Λογοτεχνικό ύφος

Διδασκαλία της Λογοτεχνίας

� Ευαισθησία στα λογοτεχνήματα

� Αποδοχή της μορφωτικής αξίας τους

� Ενεργοποίηση των μαθητών ομαδοσυνεργατικά

� Προσέγγιση κειμένου / ποιήματος ως ολότητα, ανάλογητου μαθητικού δυναμικού και του διαθέσιμου χρόνου

� Κριτική ανάγνωση

� Συνδιερεύνηση μορφής-περιεχομένου

� Κειμενοκεντρική προσέγγιση

� Επεξεργασία με βάση σκηνές / εικόνες

� Πρωτοβουλία / ανακαλυπτική μέθοδος

� Ελεύθερη απόδοση νοημάτων

� Διαθεματικές συνδέσεις

Σκοπός του μαθήματος

Επαφή με λογοτεχνικά έργα / Μαθητής ως κριτικόςαναγνώστης / Διαμόρφωση συστήματος Αξιών

Στόχοι� Βελτίωση αναγνωστικής ικανότητας� Λογοτεχνική γνώση� Κοινωνική ευαισθητοποίηση� Υιοθέτηση πολιτιστικών αξιών� Βιωματικός λόγος-σεβασμός των διαφορετικών απόψεων� Κριτική σκέψη-επιχειρηματολογία-τεκμηρίωση� Ενίσχυση στρατηγικών κατανόησης και δημιουργίας

κειμένου / ποιήματος

Κριτική Ανάγνωση / Απαγγελία

� Προσωπική ανάγνωση κειμένου / ποιήματος

� Ερμηνεία από την οπτική κάθε μαθητή

� Ελευθερία διερεύνησης νέων ιδεών

� Αντιπαράθεση και εκτίμηση στοιχείων

� Παραγωγή πολλών ιδεών

� Ενθάρρυνση υποκειμενικής αίσθησης τουλογοτεχνήματος

� Ώθηση μαθητή, ως συναναγνώστη με την ομάδατης τάξης

� Εκπαιδευτικός καθοδηγητής και συναναγνώστης

Μεθοδολογία

� Ομαδοσυνεργατική μέθοδος

� Αμοιβαία εκτίμηση και αλληλοσεβασμός δασκάλου-μαθητών

� Υποκίνηση ενδιαφέροντος

� Αυτενέργεια μαθητών

� Διερεύνηση και ανακάλυψη της γνώσης

� Διάλογος και συζήτηση

� Επίτευξη στόχων / αξιολόγηση της διδασκαλίας

Πλαίσιο περιεχομένων

Κείμενα - Ποιήματα� Νεοελληνική και ξένη λογοτεχνία� Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών� Ποιοτικό και αξιόλογο περιεχόμενο� Ενδιαφέροντα και συμβατά με τη μαθητική αντιληπτικότητα� Συνοδεύονται από εικονογράφηση, εισαγωγή (όταν

απαιτείται), επεξηγήσεις λέξεων, κατάλληλες ερωτήσεις,

βιογραφικό συγγραφέα-ποιητή, παράλληλα κείμενα

Ερμηνευτική προσέγγισηκειμένου / ποιήματος

� Σωστή ανάγνωση / απαγγελία (εκπαιδευτικός-μαθητές)

� Καθοδήγηση δασκάλου� Διευκρινήσεις αγνώστων λέξεων και εκφράσεων� Ερωτήσεις - απαντήσεις - διάλογος� Δημοκρατική κατανομή στον λόγο� Μεθοδική πορεία της επεξεργασίας� Ευελιξία δασκάλου / ερμηνεία του νοήματος από μαθητές� Ενθάρρυνση διατύπωσης άποψης μαθητών� Παροχή αναγκαίων πληροφοριών δασκάλου� Ανασύνθεση-αναδημιουργία κειμένου / ποιήματος από

μαθητές� Αυτοαξιολόγηση-ανατροφοδότηση

Διδασκαλία ποιήματος

Μάθηση και ψυχαγωγία

Αφόρμηση (από την εικόνα ή τον τίτλο ή ….)

Προτείνεται ταυτόχρονα

○ Απαγγελία

� Ήχος (μουσική επένδυση)

� Αντίστοιχες εικόνες σκηνών ποιήματος /

στροφών -στίχων (με χρήση Η/Υ)

Διδασκαλία ποιήματος (συνέχεια)

Διαθεματική Σύνδεση� Φιλαναγνωσία� Εικαστικά� Μουσική (τυμπανάκια, ντέφια, τρίγωνα)

� Χορός (τραγούδι – κίνηση – βήματα)

� Άλλα γνωστικά αντικείμενα σε σύνδεση μετίτλο, κεντρικό ήρωα, συγκεκριμένες λέξειςκαι άλλα

Δραστηριότητα 1η

Κάθε ομάδα συνεργατικά○ Απαγγέλλει το ποίημα.

○ Επεξεργάζεται τη στροφή που της τυχαίνει (μεκυκλική σειρά).

○ Κάνει 2 ερωτήσεις στην επόμενη ομάδα και δίνειαπαντήσεις στις 2 ερωτήσεις της προηγούμενης.

(Ενδεικτικές ερωτηματικές λέξειςτι, ποιος-α-ο, πώς, γιατί)○ Κερδίζει 0-4 πόντους ανάλογα με τις σωστέςερωτήσεις και απαντήσεις.

(Στη συνέχεια σε χαρτί Α4 μοιράζεται σε κάθε ομάδαμισοσβησμένο το ποίημα.)

Λούνα παρκ, παππούλη μου(Ανθολόγιο Γ΄- Δ΄ Δημοτικού, σελ. 40)

Θέτη Χορτιάτη

Έχω μαγικό παππούλη

που ’ναι λούνα παρκ τρελό

έχει γόνατα αλογάκια

δίνω μια και καβαλώ

κάνω κούνια σε δυο χέριακαι τσουλήθρα σ’ αγκαλιάπαίζω ένα βουβό ταμπούρλοτη μεγάλη του κοιλιά

φέγγουν πάνω του λαμπιόνιαμάτια πίσω από γυαλιάτραγουδάει βραχνή κασέτακαι λαλεί σοφή μιλιά

έχει τσέπες μαγαζάκιανύχτα μέρα ανοιχτάπαίρνω τσίκλες σοκολάτεςκι ό,τι θες χωρίς λεφτά

μα πληρώνω εισιτήριοκι είναι ακριβό πολύγια να μπω στο λούνα παρκ μουδίνω σφυριχτό φιλί.

Σφυριχτό φιλί παππού

Δραστηριότητα 2η

«Το δένδρο της ποίησης»

Προτείνεται

� Η κάθε μαθητική ομάδα να δημιουργήσει το δικό τηςποίημα συμπληρώνοντας τα κενά με δικές της εκφράσεις

� Το ποίημα να πληρεί τις συγκεκριμένες προδιαγραφές,

όσον αφορά την απόφαση της ολομέλειας της τάξης γιατο θέμα, το είδος του ποιήματος, τον αριθμό (μέγιστο-

ελάχιστο) των στίχων.

� Να το γράψει και να το απαγγείλει στην τάξη.

(Υπενθυμίζεται να γραφεί το όνομα της ομάδας και οτίτλος που έδωσε στο ποίημα.)

� να αποφασίσει η ολομέλεια της τάξης αν το ποίημα έχειτις προϋποθέσεις και τα χαρακτηριστικά των κριτηρίωνπου έχουν τεθεί και να το επιλέξει.

(Προτείνεται ως δημιουργία ομαδοσυνεργατικά)

…………….., παππούλη μου!Έχω μαγικό παππούλη

� ……………………… τρελό� έχει …………………………….

� ………………………καβαλώ

κάνω κούνια σε δυο χέρια� ……………………………αγκαλιά� Παίζω……………………………

� …………………………κοιλιά

φέγγουν πάνω του λαμπιόνια� ………………………………γυαλιά� Τραγουδάει………………………..� ………………………… μιλιά

έχει τσέπες μαγαζάκια� …………………………..ανοιχτά� παίρνω …………………………� ………………………………λεφτά

μα πληρώνω εισιτήριο� …………………………….πολύ� για να μπω…………………

� ………………………………φιλί. όνομα ομάδας………………….

Δραστηριότητα 2η (συνέχεια)

� Τα επιλεγμένα ποιήματα να γίνουν αντικείμενοεικονογράφησης από τις ομάδες

� Να δημιουργηθεί «το δένδρο της ποίησης» στην τάξη,

όπου και θα αναρτηθούν τα επιλεγμένα ποιήματα

√ παιγνιώδης διάσταση / μικροί ανταγωνισμοί μέσα στηντάξη για την έγκριση του ποιήματος

√ ψυχαγωγία / διαδικασία της εικονογράφησης

Διδασκαλία κειμένου

Μάθηση και ψυχαγωγία

○ Αφόρμηση (από την εικόνα ή τον τίτλο ή ….)

○ Μουσική επένδυση με τραγούδι εισαγωγικό (προτείνεταισχετικό με το θέμα)

Διαθεματική Σύνδεση� Φιλαναγνωσία� Εικαστικά� Μουσική (τυμπανάκια, ντέφια, τρίγωνα)

� Χορός (τραγούδι – κίνηση – βήματα)

� Άλλα γνωστικά αντικείμενα σε σύνδεση με τίτλο, κεντρικόήρωα, συγκεκριμένες λέξεις και άλλα

Δραστηριότητα 3η

Κάθε ομάδα συνεργατικά

○ Διαβάζει σιωπηλά το κείμενο.

○ Επεξεργάζεται την/ις παράγραφο/ους που τηςτυχαίνει/ουν (με κυκλική σειρά).

○ Κάνει 2 ερωτήσεις στην επόμενη ομάδα και δίνειαπαντήσεις στις 2 ερωτήσεις της προηγούμενης.

(Ενδεικτικές ερωτηματικές λέξεις

τι, ποιος-α-ο, πώς, γιατί)

○ Κερδίζει 0-4 πόντους ανάλογα με τις σωστές ερωτήσεις και

απαντήσεις.

(Αν χρειαστεί προτείνεται να συμμετέχει και ο εκπαιδευτικός

θέτοντας 1 ερώτηση με πιθανό πόντο στην κάθε ομάδα

ανάλογα με την απάντηση της)

Λέο Μπουσκάλια

Η πτώση του φύλλου που το έλεγαν Φρέντυ

(Ανθολόγιο Γ΄-Δ΄ Δημοτικού, σελ. 12)

Η Άνοιξη είχε περάσει. Το ίδιο και το Καλοκαίρι. Το φύλλο που τοέλεγαν Φρέντυ είχε μεγαλώσει. Είχε εμφανιστεί για πρώτη φορά τηνΆνοιξη σαν ένας μικρός βλαστός σ’ ένα μεγάλο κλωνάρι στην κορυφήενός πανύψηλου δέντρου.Του Φρέντυ του άρεσε που ήταν φύλλο. Αγαπούσε το κλωνάρι του,

τους ανάλαφρους φυλλωτούς❉ φίλους του, τη θέση του ψηλά στονουρανό, το θρόισμα❉ που έφερνε ο άνεμος, τις ηλιαχτίδες που τονζέσταιναν, το φεγγάρι που τον σκέπαζε με απαλές, άσπρες σκιές.Ο Φρέντυ συμπαθούσε ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους. Κάθονταν

πολύ ήσυχα πάνω στο γρασίδι και περνούσαν εκεί την ώρα τουςσχεδόν ακίνητοι. Μιλούσαν ψιθυριστά για τα περασμένα.

Και τα παιδιά ήταν επίσης διασκεδαστικά, παρ’ όλο που ορισμένεςφορές χάραζαν τα ονόματά τους στον κορμό του δέντρου και έσκιζαντις φλούδες του. Ήταν, ωστόσο, διασκεδαστικό να τα βλέπεις νατρέχουν αδιάκοπα και να γελούν τόσο πολύ.

Όμως, το Καλοκαίρι του Φρέντυ πέρασε γρήγορα.Μια μέρα, ένα πολύ παράξενο πράγμα συνέβηκε. Η ίδια αύρα, το

ίδιο αεράκι, που σε άλλη εποχή έκανε τα φύλλα να χορεύουν ανάλα-φρα, τώρα τα φυσούσε δυνατά πάνω στο κοτσάνι τους και τα τράνταζεαγριεμένα. Μερικά φύλλα δεν άντεξαν το ανεμόδαρμα,❉ κόπηκαν απότα κλαράκια τους και βρέθηκαν να πετούν ψηλά στον αέρα. Στο τέλος,έπεφταν μαλακά πάνω στη γη.

Ο Φρέντυ πρόσεξε ότι τ’ άλλα φύλλα συνέχισαν να πέφτουν. «Θα ήρθε η ώρα τους», σκέφτηκε. Είδε, μάλιστα, ότι μερικά φύλλααντιστέκονταν για λίγο στις ριπές❉ του ανέμου πριν πέσουν. Άλλαπάλι αφήνονταν να κοπούν από το κλωνάρι τους με το πρώτοφύσημα του ανέμου κι έπεφταν απαλά στη γη.

Γρήγορα το δέντρο έμεινε σχεδόν γυμνό.

Τώρα ο Φρέντυ ήταν ολομόναχος, το μόνο φύλλο που είχεαπομείνει στο κλαδί.

Τα χαράματα ο άνεμος πήρε τον Φρέντυ από το κλωνάρι του.Καθόλου δεν πόνεσε. Ένιωσε να πλέει ήρεμα, απαλά και αθόρυβαμέσα στο κενό, όλο προς τα κάτω.

Ο Φρέντυ έπεσε πάνω σ’ ένα σωρό από χιόνι. Κατά κάποιο τρόποένιωσε να είναι μαλακά, ακόμα και ζεστά. Σ’ αυτή τη νέα του θέσηήταν πιο άνετα από κάθε άλλη φορά. Έκλεισε τα μάτια του καικοιμήθηκε. Δεν ήξερε ότι ο ξερός και άχρηστος εαυτός του,❉ όπωςτον νόμιζε τώρα, θα γινόταν ένα με το νερό και θα χρησίμευενα γίνει το δέντρο πιο δυνατό. Πιο πολύ απ’ όλα, δενήξερε ότι εκεί, κοιμισμένα μέσα στο δέντροκαι τη γη, υπήρχαν κιόλας σχέδια γιανα βγουν νέα φύλλα την Άνοιξη.

Δραστηριότητα 4η

Στη συνέχεια σε κάθε ομάδα μοιράζεται χαρτί Α4 με

γραμμένες, συγκεκριμένες προτάσεις από το

κομμάτι του κειμένου που επεξεργάστηκε.

� Κάθε ομάδα αρχίζει την ιστορία της και την τελειώνειαφήνοντας όπως είναι τις προτάσεις που της έτυχαν μεκεντρικούς ήρωες τους ίδιους ή άλλους δικούς της.

� Γράφει τον δικό της τίτλο.

� Παρουσιάζει το κείμενο της, στην ολομέλεια της τάξης

(Υπενθυμίζεται να γραφεί το όνομα της κάθε ομάδας στοΑ4)

Δραστηριότητα 5η

«Λογοτεχνικά πορτρέτα»

Προτείνεται

� Να αναρτηθούν στον πίνακα της τάξης φωτοτυπημένεςκόλλες Α4 με τίτλο και εικονογράφηση διδαχθέντωνλογοτεχνικών κειμένων

� Ανά δυάδες και με σειρά, οι μαθητές να επιλέξουν το Α4

της αρεσκείας τους χωρίς να γνωρίζουν οι συμμαθητέςτους, την επιλογή

� Κάθε δυάδα να διαβάσει σιωπηλά το κείμενο που επέλεξε, να εστιάσει σε έναν κεντρικό ήρωα καθώς και στοαπόσπασμα που αναφέρεται στα χαρακτηριστικά (στηνπροσωπικότητα) του

Δραστηριότητα 5η (συνέχεια)

� Στη συνέχεια κάθε ζεύγος να παρουσιάσει το πορτρέτοτου ήρωα

είτε διαβάζοντας το ένα ζευγαράκι, το απόσπασμα με τονχαρακτήρα του ήρωα

είτε το άλλο ζευγαράκι δείχνοντας με παντομίμα τοναναφερόμενο ήρωα

είτε και τα δύο ταυτόχρονα

� Σκοπός του παιγνιδιού

είναι οι δυάδες να μαντέψουν ποιος είναι ο τίτλος του βιβλίουκαι ποιος είναι ο ήρωας

(Κάθε σωστή απάντηση δίνει 2 πόντους στη δυάδα / 1 πόντογια τον τίτλο και 1 για τον ήρωα)

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: ΤΕΧΝΗ ΛΟΓΟΥ