Download - Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

Transcript
Page 1: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 2: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 3: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 4: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 5: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

3ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΠΕΡΙΛΗΨH / ABSTRACT

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.1 Κληροδοτούμενοι περιορισμοί2

2.1 Όρια φυσικής συνέχειας1

14

29

9

6

16

30

20

35

23

42

1.2 ”Αεί ο Θεός γεωμετρεί”3

2.2 “Η τυραννία της οικειότητας”2

1.3 ”Body and building”4

2.3 Pubic space // City Hall of London & Lincoln Center

1.4 ”Κλιμακωτές” αναζητήσεις

2.4 Private space // Koshino House & Rue des Suisses

1 Boudon Ph. Sur l’ espace architectural. Essai d’ epistemologie de l’ architecture, Paris, Dunod, éditeur Bordas,19712 Licklider H., Architectural scale, The Architectural Press London, 1965, σελ.163 Ρήση Πλάτωνα, 4ος αιώνας π.Χ.4 George Dodds and Robert Tavernor, Body and Building: Essays on the Changing Relation of Body and Architecture, Massachusetts Institute of Technology, 2002

1 Castells M., The rise of the Network society, Blackwel, 2000, σελ. 4412 Richard Sennett, Η Τυραννία της Οικειότητας. Ο Δημόσιος και ο Ιδιωτικός Χώρος στον Δυτικό Πολιτισμό, Αθήνα: εκδόσεις Νεφέλη. Μετάφραση από το αγγλικό πρωτότυπο: Flesh and Stone. The Body and the City in western Civilization, Norton, New York, 1994

Page 6: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ”FROM CYBER TO HYBRID”1

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ

1 Gibson,William, Neuromancer, publicer ACE, 1984, σελ. 322 Andriana de Souza e Silva, From Cyber to Hybrid, Mobile Technologies as Interfaces of Hybrid Spaces, 20063 Ling R. & Yttri B., Hyper-coordination via mobile phones in Norway, Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2002 4 Andriana de Souza e Silva, From Cyber to Hybrid, Mobile Technologies as Interfaces of Hybrid Spaces, 2006, σελ. 263

3.1 Μια συναινετική παραίσθηση2 51

69

75

52

57

65

3.2 ”Hyper-Coordination”3

3.3 Hybrid [spaces] as connected [spaces]4

3.4 Hololens

Page 7: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

Θερμές ευχαριστίες στους καθηγητές μας, τις οικογένειές μας

και σε όλους τους καλούς μας φίλους.

Ιδιαίτερα ευχαριστώ στο Γιώργο Κ. για τη γραμματοσειρά

και στην Έφη Κ. για την αγγλική μετάφραση.

Page 8: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα ερευνητική εργασία έχει ως στόχο την κριτική διε-ρεύνηση της έννοιας της κλίμακας ξεκινώντας από τη συμβα-τική πραγματικότητα και καταλήγοντας στην υβριδική συνθήκη της σύγχρονης εποχής. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε βα-σίστηκε στην άντληση του θεωρητικού υπόβαθρου μέσα από βιβλιογραφικές πηγές και στη συνέχεια διαμέσου της κριτικής διαδικασίας αναλύθηκαν έννοιες σχετικές με την αρχιτεκτονική κλίμακα, την επιρροή της σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους και τέλος στο κατά πόσο η κλίμακα ως σχεδιαστικό εργαλείο έχει υπόσταση στον υβριδικό χώρο. Μετά την εισαγωγή στο θέμα της μελέτης ακολουθεί το πρώτο κεφάλαιο το οποίο μας εισαγάγει σε βασικές πτυχές και έννοιες που αφορούν την αρ-χιτεκτονική κλίμακα. Η ανάλυση της φυσικής και ανθρώπινης κλίμακας αλλά και οι σχέσεις αλληλεπίδρασης του κτιρίου και της κλίμακας του με το περιβάλλον, τον άνθρωπο και τα μέρη του, είναι μια προσπάθεια προσέγγισης της έννοιας κλίμακας. Το δεύτερο κεφάλαιο ασχολείται με τον συμβατικό-αναλογικό χώρο και τη θέση που κατέχει η κλίμακα ως εργαλείο σε αυτόν. Για την επίτευξη αυτής της διερεύνησης ως υπόθεση εργασίας χρησιμοποιείται το δίπολο δημόσιο- ιδιωτικό και στη συνέχεια εξετάζεται διαμέσου σύγχρονων παραδειγμάτων η κλίμακα του συμβατικού δημόσιου και ιδιωτικού χώρου αντίστοιχα. Στο τρί-το κεφάλαιο της ερευνητικής εργασίας η μελέτη επικεντρώνε-ται στην σημερινή πραγματικότητα της ψηφιακής εισχώρησης στον καθημερινό αρχιτεκτονικό χώρο. Η μελέτη του κεφαλαί-ου, βασιζόμενη στην υπόθεση εργασίας του δίπολου δημόσιο-ι-διωτικό παρουσιάζει τις επιδράσεις του υβριδικού χώρου στα όρια των εννοιών και η θέση που κατέχει η κλίμακα σε αυτόν τo νέο χώρο. Στο τέλος παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που εξήχθησαν διαμέσου της μελέτης και απαντώνται διάφορα ερω-τήματα σχετικά με την νέα υβριδική πραγματικότητα.

Page 9: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ABSTRACT

7ABSTRACT

The present study aims at the critical research of the meaning of the scale, starting from the conventional reality and end-ing in the hybrid situation of modern times. The methodology which has been used was based on the collection of the the-oretical base through bibliography sources. After that, there were analyzed through critical process, meanings relevant to the architectural scale, the impact on public and private spaces and finally, tο what extend, the scale as e designing tool, exists in the hybrid space. Following the introduction to the study, the first chapter comes with the input to the basic sides as well as, the meanings which refer to the architectural scale. The natural and human analysis of the scale, along with the interactive relations between the structure and the scale of its surroundings, the human and its parts, is an effort to approach the meaning of scale. The second chapter examines the conventional- analogical space and the role of the scale, as a tool in it. For the accomplishment of this research, it is used as a case study the dipole between the public and the private space. Afterwards, the scale of conventional public and private space is examined, by means of modern examples, re-spectively. The third unit of the study focuses on the contem-porary reality of digital penetration in the everyday architec-tural space. The study of this chapter, based on the case study of the dipole of public and private space, presents the effects of the hybrid space to the borders of these meanings, as well as the place that the scale has taken into this space. Finally, the results which have been derived from this research are presented, and as a consequence, various questions related to this new hybrid reality, are being answered.

Page 10: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 11: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

9ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η παρούσα ερευνητική εργασία έχει ως αντικείμενο την κριτική διερεύνηση της έννοιας της κλίμακας ξεκινώντας από τη συμ-βατική πραγματικότητα και καταλήγοντας στην υβριδική συν-θήκη της σύγχρονης εποχής . Αποτελεί μια προσπάθεια κατα-νόησης σε πρώτο βαθμό κάποιων μόνων εννοιών που αφορούν την έννοια της κλίμακας με σκοπό την ουσιαστική κατανόηση του όρου ως σχεδιαστικό εργαλείο για τη δημιουργία του αρχι-τεκτονικού αποτελέσματος. Αφορμή για την επιλογή του θέματος αποτέλεσε το εν-διαφέρον μας για τον τρόπο που τα σχεδιαστικά μέσα και κυρί-ως η κλίμακα, καθορίζουν το κτιριακό αποτέλεσμα και την βιω-ματική εμπειρία του χρήστη. Στην πορεία της μελέτης, η οποία προέκυψε από συνδυασμό της βιβλιογραφικής εμβάθυνσης με την προσωπική παρατήρηση του σύγχρονου αρχιτεκτονικού χώρου, προέκυψαν προβληματισμοί σχετικά με την έντονη ει-σχώρηση στην καθημερινή ζωή και κατ’ επέκταση και στον κα-θημερινό χώρο της ψηφιακής τεχνολογίας. Με αυτόν τον τρόπο γεννήθηκαν ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο η έντονη αυτή η ψηφιακή εισχώρηση επηρέασε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του χώρου όπως η κλίμακά του. Θεωρήθηκε σκόπιμο οι παρα-πάνω προβληματισμοί να περιληφθούν στην ερευνητική εργα-σία, με σκοπό την προσέγγιση της έννοιας της κλίμακας . Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε όπως φαίνεται και στην περιληπτική απόδοση που αναλύθηκε παραπάνω βασίστη-κε στη μελέτη θεωρητικού υπόβαθρου. Αρχικά εντοπίστηκαν οι σχετικές βιβλιογραφικές πηγές και στη συνέχεια διαμέσου της κριτικής διαδικασίας αναλύθηκαν έννοιες με σκοπό την προ-σέγγιση της αρχιτεκτονικής κλίμακας. Στην προσπάθειά μας να διερευνήσουμε τη μετάβαση από τον συμβατικό χώρο στον υβριδικό χώρο του σήμερα, εστιάσαμε την μελέτη μας σε μια

Απέναντι σελίδα:(εικ. 1) Δημόσια σκάλα στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας.Σχέση μεγεθών και κλίμακας.

Page 12: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

πιο συγκεκριμένη υπόθεση εργασίας η οποία θα αναλυθεί πα-ρακάτω διαμέσου της παρουσίασης των κεφαλαίων της ερευ-νητικής εργασίας. Πιο συγκεκριμένα στο πρώτο κεφάλαιο προκειμένου να κατανοήσουμε το αντικείμενο της ερευνητικής θεωρήσα-με σκόπιμο να επισημάνουμε μερικές πτυχές και έννοιες που αφορούν την αρχιτεκτονική κλίμακα, έτσι ώστε να δημιουργη-θεί το κατάλληλο υπόβαθρο για να μπορέσει ο αναγνώστης να εντρυφήσει στην βαθύτερη ουσία. Το δεύτερο κεφάλαιο, λοι-πόν, χωρίζεται σε τέσσερις υποενότητες κάθε μία από τις οποίες αναλύει μια συγκεκριμένη θεματική. Η ανάλυση της φυσικής και ανθρώπινης κλίμακας, των συστημάτων αναλογιών ως αναπόσπαστο εργαλείο της κλίμακας, αλλά και οι βασικές σχέ-σεις αλληλεπίδρασης του κτιρίου και της κλίμακας του με το περιβάλλον, τον άνθρωπο και τα μέρη του, είναι μια προσπά-θεια σφαιρικής προσέγγισης της έννοιας κλίμακας. Το δεύτερο κεφάλαιο ασχολείται με τον συμβατικό-α-ναλογικό χώρο και τη θέση που κατέχει η κλίμακα ως εργα-λείο σε αυτόν. Για πρώτη φορά παρουσιάζεται στην παρούσα ερευνητική η υπόθεση εργασίας με σκοπό να περιοριστεί το εύρος της μελέτης, ώστε να παραχθεί ένα ικανοποιητικό απο-τέλεσμα. Το δίπολο δημόσιο-ιδιωτικό αποτελεί το ερευνητικό πεδίο διαμέσου του οποίο θα μελετηθεί η μετάβαση από τον συμβατικό-αναλογικό χώρο στον υβριδικό. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο θα εξεταστούν αυτές οι έννοιες, ως προς την κλίμακα των χώρων που ορίζουν, στην συμβατική πραγματικότητα. Σε πρώτο επίπεδο αναλύονται σφαιρικά οι όροι δημόσιο και ιδιω-τικό με μια κριτική παρουσίαση των ιστορικών και κοινωνιολο-γικά εμπεριστατωμένων προσεγγίσεων επιφανών επιστημόνων όπως της Hanna Arendt, του Richard Sennett και του Herman Hertzberger. Στη συνέχεια μέσα από την παράθεση σύγχρονων παραδειγμάτων εξετάζεται η κλίμακα και οι εκφάνσεις στους

Page 13: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

11ΕΙΣΑΓΩΓΗ

συμβατικούς δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους. Επιλέξαμε να συγκεκριμενοποιήσουμε το χρονικό πλαίσιο από το οποίο αντλήσαμε τα παραδείγματα, θεωρώντας πως με αυτόν τον τρόπο θα οδηγηθούμε σε πιο αντικειμενικά συμπεράσματα. Στο τρίτο κεφάλαιο της ερευνητικής εργασίας η μελέτη επικεντρώνεται στην σημερινή πραγματικότητα της ψηφιακής εισχώρησης. Αρχικά γίνεται μια σύντομη αναφορά στον ευρύτε-ρο πλαίσιο του ψηφιακού χώρου και στη συνέχεια η μελέτη του κεφαλαίου βασίζεται στην υπόθεση εργασίας που αναφέρθηκε παραπάνω. Το δεύτερο υποκεφάλαιο αναφέρεται στην εισχώρηση της ψηφιακής πληροφορίας στον αναλογικό χώρο. Επικεντρώ-νεται στην σύμπτυξη ψηφιακού και αναλογικού με αποτέλεσμα της δημιουργία ενός νέου χώρου του υβριδικού. Μετέπειτα από την ανάλυση του νέου χώρου που προκύπτει και των ιδιοτήτων που ο ίδιος φέρει ασχολούμαστε με τις επιπτώσεις που προκύ-πτουν στην υπόθεση εργασίας μας μέσα από τον νέο παραγόμε-νο χώρο. Στο τέλος παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που εξή-χθησαν διαμέσου της μελέτης και απαντώνται διάφορα ερωτή-ματα σχετικά με τη νέα υβριδική πραγματικότητα.

Page 14: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 15: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

13ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ

Η κλίμακα είναι μια έννοια του αρχιτεκτονικού λεξιλογίου που είναι δύσκολο να οριστεί σαφώς, γεγονός που οφείλεται στο ότι η συγκεκριμένη έννοια επιτρέπει τη δημιουργία πολλαπλών προσεγγίσεων. Ο Boudon προτείνοντας την κλίμακα ως βασικό στοι-χείο της αρχιτεκτονικής προσπαθεί να οριοθετήσει το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται, παραθέτοντας μια σειρά από όρους, «τεχνική διαστασιολόγηση των τμημάτων μιας κατασκευής σε σχέση με το φορτίο που φέρουν, μέγεθος ενός κτιρίου ως πολ-λαπλάσιο σταθερών τεχνικών στοιχείων, προσαρμογή του περι-έχοντος χώρου στις διαστάσεις του περιεχομένου, προσαρμογή του χώρου στην ψυχολογική ανάγκη για οικείο περιβάλλον, δι-αφορετικότητα των επιπέδων σύλληψης του χώρου, διαφορές στην αντίληψη του χώρου ανάλογα με την απόσταση υποκειμέ-νου-αντικειμένου κ.ά.»1

Προσπαθώντας, λοιπόν, να καλύψουμε το ευρύ φά-σμα του όρου κλίμακα, θα λέγαμε πως πρόκειται για ένα αρ-χιτεκτονικό σύστημα κωδικοποίησης2, με σκοπό τη δημιουργία συγκεκριμένων αισθητικών και ψυχολογικών αποτελεσμάτων, ενώ παράλληλα ως όρος έχει σαφείς αναφορές σε μετρικά και τεχνικά μεγέθη. Έτσι, η κλίμακα ως πολυσύνθετο αρχιτεκτονικό εργα-λείο και τα αποτελέσματα που προκύπτουν μέσα από την χρήση

1 Boudon P., Sur l’ espace architectural, Essai d’ épistémologie de l’ archi tecture, Paris: Dunod éditeur Bordas, 1971, σελ. 20 2 Steven Holl, Juhani Pallasmaa and Alberto Perez-Gomez, Questions of per ception, phenomenology of architecture, San Francisco: Wiliam Stout Pub lishers, 1994, σελ. 68

(εικ. 3) Πίνακας ζωγραφικής με τίτλο ‘‘The Artist Moved by the Grandeur of Antique Fragments’’(1778-9) του καλλιτέχνη Henry Fuseli.

Απέναντι σελίδα:(εικ. 2) Εσωτερική σχέση κλίμακας από το ‘‘Long Museum West Bund’’ στην Κίνα, φωτογράφος: Su Shengliang

Page 16: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

της, εναπόκεινται στα χέρια του δημιουργού που τη χρησιμοποι-εί. Ο αρχιτέκτονας με τις επιλογές του, ενσυνείδητα ή ασυνείδη-τα, προκαλεί διαμέσου της κλίμακας ποικίλα αποτελέσματα. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να δημιουργηθούν κτίρια με αρμονικές αναλογίες ή όχι, κτίρια που χειραγωγούν τα συναισθήματα του χρήστη και τον κάνουν να αισθάνεται σημαντικός ή όχι, ή ακόμη και κτίρια που δεν προκαλούν τίποτα από τα παραπάνω, παρά μια ουδέτερη αίσθηση στο χρήστη. Θεμιτό θα ήταν σε κάθε περί-πτωση ο αρχιτέκτονας να έχει επίγνωση και να λαμβάνει υπόψιν του τη λειτουργία και τη χρήση του κτιρίου, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η κλίμακα και τα συναισθήματα που θα προκαλεί το κτίριο στους χρήστες.

1.1 Κληροδοτούμενοι περιορισμοί

Κάθε κτίριο είναι ένα κέλυφος, το οποίο αποτελείται από δια-φορετικά μέρη, η σύνθεση των οποίων δημιουργεί το τελικό αποτέλεσμα. Κάθε μέρος ξεχωριστά έχει το δικό του μέγεθος, το οποίο είτε καθορίζεται αποκλειστικά από τη φύση του υλι-κού από το οποίο είναι φτιαγμένο, είτε προκύπτει από επιλογή του δημιουργού. Τα μεγέθη των διαφόρων υλικών ήταν από παλιά σε μεγάλο βαθμό καθορισμένα, αλλά στις μέρες λόγου του βιομηχανοποιημένου τρόπου παραγωγής είναι ακόμη πιο επακριβή. Το κτίριο πρέπει με το χειρισμό της κλίμακας και των αναλογιών του να φιλοξενεί τα συμβατικά μεγέθη των υλικών με τα οποία κατασκευάζεται. Με τον όρο «φυσική κλίμακα»3, εννοούμε όλους τους φυσικούς ή κατασκευαστικούς παράγοντες που συντέλεσαν στον καθορισμό των διαστάσεων κάθε τμήματος του κτιρίου. Το μέγεθος των επιμέρους μερών καθορίζεται από την φύση

3 Licklider Η., Architectural scale, London: The Architectural Press, 1965, σελ. 15

Page 17: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

15ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

των υλικών από τα οποία είναι φτιαγμένο, από τη βιομηχανική διαδικασία, από την ευκολία κατά την ανοικοδόμηση και από τη λειτουργία που προορίζεται να πραγματοποιήσει. Παραδείγμα-τος χάριν, το μέγεθος ενός συμβατικού τούβλου προέκυψε από την ανάγκη του χτίστη να το πιάνει με την παλάμη του και να το σηκώνει με το ένα χέρι4. Επιπρόσθετα, σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται η κληρονόμηση ενός αυθαίρετου σχήματος και μεγέθους, με αποτέλεσμα τη δημιουργία κληροδοτούμενων περιορισμών για τα μεγέθη των αρχιτεκτονικών υλικών και μερών, με τις οποίες ο αρχιτέκτονας καλείται να συνυπάρξει. Σε άλλες περιπτώσεις πάλι, ο δημιουργός έρχεται αντιμέτωπος με αυτό που ονομά-ζουμε «συμβατικό μέγεθος»5, όπου το μέγεθος έχει καθοριστεί πλήρως, είτε έχει προκύψει μέσα από ένα εύρος διαστάσεων με βάση τους στατικούς υπολογισμούς. Το παραπάνω είδος «φυ-σικού μετρήματος» δημιουργείται από το δομικό σύστημα του κτιρίου. Ο πρακτικός σχεδιασμός διεξάγεται μέσα σε ένα πλαί-σιο προαποφασισμένων διαστάσεων, που αφορούν τη διάταξη του σχεδίου και των δομικών στοιχείων. Ο σχεδιαστής καλείται κάθε φορά να διαχειριστεί τις προαποφασισμένες ή χωρίς περι-θώρια οριοθετημένες διαστάσεις υλικών- μερών και ο τρόπος που θα καθορίσει κάθε μέρος του συστήματος του κτιρίου και κατ’ επέκταση και το τελικό αποτέλεσμα. Αποτέλεσμα που απο-τελεί ένα σύνολο διαστάσεων σωστά διευθετημένων κατόπιν δοκιμών, λαθών και πείρας του παρελθόντος. Ο Heath Licklider στο βιβλίο του Architectural scale, υποστήριζε πως η φύση των υλικών και όλες αυτές οι οπτικές ποιότητες που προκύπτουν απ’ αυτές θα έπρεπε να είναι εμφα-νείς στο τελικό αποτέλεσμα του κτιρίου, ως ίχνη που τοποθε-

4 Βλέπε όπως υποσημείωση 3 5 Licklider Η., Architectural scale, London: The Architectural Press, 1965, σελ. 55

Page 18: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

τούνται σαν κριτήριο για την καταλληλότητα του οπτικού σχε-διασμού6. Προτείνει ουσιαστικά, ο φυσικός διαχωρισμός των υλικών, τα δομικά συστήματα και η διαρρύθμιση του σχεδίου να αξιοποιούνται από την κλίμακα της κατασκευής, γεγονός που μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν η φυσική πραγματικότητα και η οπτική εντύπωση ταυτιστούν ή έστω δημιουργήσουν μια ικανο-ποιητική σχέση μεταξύ τους. Σε κάποιες περιπτώσεις η φυσική τάξη -που βασίζε-ται στις πρακτικές διαστάσεις των υλικών, των δομικών συ-στημάτων και της χωρικής διαρρύθμισης- είναι κρυμμένη από το οπτικό πεδίο, σε άλλες φαίνεται αλλά δεν εκφράζει καμία αντιστοιχία με την οπτική τάξη και τέλος σε άλλες περιπτώσεις αυτό που φαίνεται είναι παραπλανητικό. Για παράδειγμα το εξωτερικό περίβλημα ή αλλιώς οι όψεις ενός κτιρίου, μπορεί να δείχνουν ακριβώς, περίπου ή και καθόλου τί γίνεται στην εσωτερική οργάνωση του χώρου. Ωστόσο, η πλήρης αποκάλυψη της φυσικής κλίμακας διαμέσου της έκθεσης όλων των υλικών από τα οποία αποτε-λείται μια κατασκευή μπορεί να καταστεί άβολο θέαμα και να οδηγήσει των χρήστη σε αμηχανία, λόγω της δυσκολίας το να επεξεργαστεί τον όγκο της οπτικής πληροφορίας που του επι-βάλλεται.

1.2 “Αεί ο Θεός γεωμετρεί”

Στα κτίρια με αυστηρή και συνεπή φυσική τάξη, είναι λογικό ο σχεδιαστής να αναζητήσει την κατάλληλη τάξη διαίρεσης και οπτικής αρμονίας. Η οπτική κλίμακα του κτιρίου βασίζεται σε αυτές τις διαιρέσεις, οι οποίες επιτυγχάνονται μέσα από το οπτι-κό-αναλογικό σύστημα.7 Η οπτική τάξη του κτιρίου ως παρά-

6 Bλέπε όπως υποσημείωση 57 Licklider Η., Architectural scale, London: The Architectural Press, 1965, σελ. 37

Page 19: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

17ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

γωγο της λειτουργικότητας και του αποτελεσματικού τρόπου κατασκευής, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον οπτικό σχεδι-ασμό του. Η βάση των συστημάτων αναλογιών βρίσκεται στα μα-θηματικά και τη γεωμετρία. Ο Πλάτωνας υποστήριζε ότι το σύ-μπαν έχει μαθηματική τάξη, στην οποία τα στοιχεία της φωτιάς, της γης, του νερού αναπαριστούνται από γεωμετρικά σχήματα. Στη δυτική αρχιτεκτονική, λοιπόν, η μακρά επιβίωση και η επαναλαμβανόμενη αναγέννηση μερικών νεοπλατωνικών θεωριών μας οδήγησαν στο να συνδέσουμε το καλό σχεδιαστι-κό αποτέλεσμα του κτιρίου με τη χρήση συστημάτων αναλο-γιών. Η χρήση της γεωμετρίας στον σχεδιασμό απέκτησε σταδιακά ολοένα και πιο σημαντικό χαρακτήρα - ιδίως στον Μεσαίωνα- αφού το σύμπαν των μαθηματικών και της γεωμε-τρικής ισορροπίας αποτέλεσε καθρέφτισμα της θεϊκής τάξης και επιπρόσθετα ταυτίστηκε με την πρακτικότητα. Η γεωμετρία πάνω στην οποία βασίζονταν τα κτίρια απέκτησε βαθιά θρησκευτική σημασία, έτσι και κατά τη διάρ-κεια της αναγέννησης ισχυρίζονταν ότι αν μια εκκλησία κατα-σκευάζονταν σύμφωνα με τη στοιχειώδη μαθηματική αρμονία, αυτή η αρμονία χωρίς λογική εξήγηση θα μεταφέρονταν και στον ίδιο τον χρήστη ως εικόνα του Θεού. Αυτή η διαδικασία εξέλιξης από τον Μεσαίωνα προς την Αναγέννηση μας καθιστά ξεκάθαρο πως ουσιαστικά οι ίδιες αναλογίες και γεωμετρίες χρησιμοποιούνται από τους αρχιτέ-κτονες ως μιας προσπάθεια διατήρησης της πεποίθησης πως η γεωμετρική αρμονία ταυτίζεται με τη θρησκευτικότητα. Αυτό που είναι σίγουρο πάντως είναι πως τα συστήματα αναλογιών μπορούν να εξεταστούν ως ένα συστατικό της αρ-χιτεκτονικής κλίμακας και ότι συνδέονται άμεσα με το οπτικό αποτέλεσμα του κτιρίου, αλλά και με την πρακτική του σύνθε-

Page 20: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 21: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

19ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ση. Τόσο σε επίπεδο κάτοψης, όσο και σε επίπεδο όψης. Στην πράξη τα συστήματα αναλογιών είναι ένα εργαλείο στα χέρια του αρχιτέκτονα που τον βοηθάει να συνδυάσει μια πληθώ-ρα διαβαθμισμένων διαιρέσεων-μικρές και μεγάλες διαστά-σεις-μεταξύ τους, αλλά και με το σύνολο του έργου, στην οποία η μικρότερη υποδιαίρεση σχετίζεται με τα μέρη του κτιρίου με τον ίδιο τρόπο που τα μεγαλύτερα τμήματα σχετίζονται με ολό-κληρο το μήκος του κτιρίου. Έτσι, φτάνουμε σε ένα σημείο όπου το κάθε μέγεθος του κτιρίου, από το πιο μικρό στο πιο μεγάλο, σχετίζονται όλα με αναλογία μεταξύ τους. Φυσικά οποιοδήποτε σχήμα, μέγεθος, σύστημα αναλο-γιών τροποποιείται άρδην από το φαινόμενο της προοπτικής και την αλληλεξάρτηση των πραγμάτων που αντιλαμβανόμαστε την ίδια στιγμή. Ο Arnheim αποτελεσματικά εξήγησε το παραπά-νω λέγοντας το εξής : «Όταν δύο σχήματα είναι αντικειμενικώς ίσου μεγέθους, το ένα από αυτά θα φανεί μεγαλύτερο αν ιδωθεί ως τοποθετημένο πιο μακριά και το δεύτερο σχήμα αντικειμε-νικώς ως άνισου μεγέθους θα γίνει αντιληπτό αν τοποθετηθεί σε αντιστοίχως διαφορετικές αποστάσεις, αν ιδωθούν ως εξίσου μεγάλα».8

Επιπρόσθετα, πρέπει να αναφερθεί πως το περιβάλλον μέσα στο οποίο εντάσσεται ένα αντικείμενο, μια επιφάνεια ή ακόμα και ένα κτίριο επηρεάζει την αίσθηση του μεγέθους στον τρόπο με τον οποίο ο παρατηρητής την προσλαμβάνει. Έτσι, πα-ραδείγματος χάριν η αντίληψη του ύψους ενός τοίχου μπορεί να επηρεαστεί από το μήκος του, την υφή του και το κατά πόσο το περιβάλλον στο οποίο τοποθετείται είναι ευχάριστο ή όχι.9

Κανένας μας, λοιπόν, δε μπορούμε να πούμε πως αντι-λαμβάνεται με αληθοφάνεια την κλίμακα, τις αναλογίες και τις

8 Arnheim R., Art and visual perception - a psychology of the creative eye, Los Angeles and Berkeley: University of California Press, 1960 9 Licklider Η., Architectural scale, London: The Architectural Press, 1965, σελ.115

(εικ. 5) Το έργο ‘‘Relics’’ από τη συλλογή ‘‘Little People, a Tiny Street Art Project’’ του καλλιτέχνη Slinkachu. (2009)

(εικ. 6) ‘‘Figural art’’. Το ζήτημα των αναλογιών.

Απέναντι σελίδα:(εικ. 4) Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου ή αλλιώς ο Κανόνας των αναλογιών από τον Leonardo Da Vinciτο έτος 1487.

Page 22: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

διαστάσεις. Η παραποίηση που προκύπτει εξαιτίας της προοπτι-κής ποτέ δεν μπορεί να εξαλειφθεί τελείως. Αυτό το αντιλαμ-βανόμαστε και με μια απλή βόλτα στους δρόμους της πόλης, όπου τα κτίρια κοντά μας φαίνονται μεγαλύτερα απ’ όσο τα πιο απομακρυσμένα στη βαθμιαία μεταβολή της απόστασης. Οδηγούμαστε, λοιπόν, στο σημείο να αναρωτηθούμε για ποιο λόγο σχεδιάζουμε με τα συστήματα αναλογιών από τη στιγμή που αντιλαμβανόμαστε όλο το κτισμένο περιβάλλον παραπλανητικά, εξαιτίας της προοπτικής. Η απάντηση βρίσκε-ται στο γεγονός ότι τα συστήματα αναλογιών ενώ συμβάλλουν στον μετωπικό σχεδιασμό, ο άνθρωπος τα αντιλαμβάνεται και μετά την παρεμβολή της προοπτικής.

1.3 “Body and building”

Οι διαστάσεις ενός κτιρίου με το οποίο έρχονται σε επαφή οι άνθρωποι δεν αποτελεί μόνο θέμα οπτικό, αλλά είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις αισθήσεις του ανθρώπου και φυσικά με την ίδια του τη σωματικότητα. Οι ανθρώπινες αναλογίες και οι σωματικές κινήσεις με-τατρέπονται σε σχεδιαστικό παράγοντα τη στιγμή που γεννιέται η ανάγκη για στέγαση και προστασία του ανθρώπινου σώματος. Ο χώρος καθορίζεται από τη χρήση και φυσικά οι διαστάσεις του επηρεάζονται από την ανθρώπινη κλίμακα. Καθώς, λοιπόν, τα κτίρια φτιάχνονται για ανθρώπους10 που τα κατοικούν, τα βιώνουν και τα παρατηρούν, δημιουργεί-ται η πεποίθηση πως η ίδια η ανθρώπινη φιγούρα αποτελεί ένα μέγεθος μέτρησης το οποίο αφήνει τα αποτυπώματα του σε όλα τα μέρη του κτιρίου.

10 Π.Α. Μιχελής, H αρχιτεκτονική ως τέχνη, Αθήνα: Ίδρυμα Μιχελή, 2002, σελ. 174-183

(εικ. 7) Le corbusier, ModulorΣύστημα αναλογιών και μεγε-θών συναρτημένων προς το «τυπικό» ανθρώπινο σώμα.

Page 23: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

21ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Ένας από τους κύριους εκφραστές αυτής της άπο-ψης στον Δυτικό κόσμο υπήρξε ο Le Corbusier, για τον οποίο το ανθρώπινο σώμα θα θεωρηθεί ως ένας αντιληπτικός μη-χανισμός.11 Γράφοντας το Modulor δημιούργησε ένα εργαλείο μέτρησης που βασίζεται στο ανθρώπινο σώμα, όχι μόνο ως στατική φιγούρα αλλά και ως μια κινούμενη αναλογία, και το συσχετίζει άμεσα με τα μαθηματικά. Η ανθρώπινη κλίμακα θα συλλάβει την ολότητα του ανθρώπου, τον άνθρωπο όχι ως ένα αρμονικό φυσικό φαινόμενο σωματικών αναλογιών, αλλά και ως φαινόμενο κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό, ψυχολογικό. Με άλλα λόγια, η κλίμακα προσπαθεί να συνυπολογίσει τον σωματικό χώρο του υποκειμένου που συνδέεται άμεσα με τις διαδικασίες αντίληψης και αναπαράστασης του περιβάλλοντος. Τέλος, οι απόψεις του κατά πόσο πρέπει η ανθρώπινη κλίμακα να επηρεάζει τον σχεδιασμό δεν περιορίζονται μόνο σε ότι αφορά τις διαστάσεις του κτιρίου και των μερών του, αλλά επηρεάζει άμεσα όλα τα καθημερινά χρηστικά αντικείμενα. Έτσι, τα χρηστικά τμήματα της κατασκευής, όπως κλίμακες, κι-γκλιδώματα κ.α.12, καθορίζονται από τις στάσεις και τις διαστά-σεις του ανθρώπινου σώματος με σκοπό να διευκολύνουν τον χρήστη.

11 Le corbusier, The Modulor: A Harmonious Measure to the Human Scale Universally Applicable to Architecture and Mechanics, Peter de Francia and Anna Bostock, trans., London: Faber and Faber, 1950, σελ. 7512 Π.Α. Μιχελής, H αρχιτεκτονική ως τέχνη, Αθήνα: Ίδρυμα Μιχελή, 2002, σελ. 174-183

(εικ. 8) Σχέση του ανθρώπινου σώμα-τος με το κτίριο και τα μέρη του. Φωτογράφος: Vittorio Ronconi.

Page 24: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 25: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

23ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

1.4 “Κλιμακωτές” αναζητήσεις

Κτίριο και περιβάλλον

Κάθε κτίριο αποτελεί ένα είδος επέμβασης στο περιβάλλον-φυ-σικό ή ανθρωπογενές-στο οποίο τοποθετείται. Θα λέγαμε πως αποτελεί απόρροια της αρχιτεκτονικής δημιουργίας, αφού αυτή έχει την ικανότητα να προσδώσει σχήμα και κλίμακα στον ελεύ-θερο χώρο. Ποιοι είναι, ωστόσο, οι παράγοντες που καθορίζουν τη μορφή και την κλίμακα ενός κτιρίου ; Η λειτουργία του χώρου από μόνη της είναι σίγουρα ανεπαρκής για να καθορίσει το ένα και μοναδικό σχήμα που θα έχει το κτίριο,13 καθώς οποιοδήποτε λειτουργικό θέμα μπορεί να λυθεί από πολλά και διαφορετικά σχήματα. Επομένως, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η επι-λογή σχήματος καθορίζεται από τον δημιουργό, οι σκέψεις του οποίου μορφοποιούνται με αποτέλεσμα τη δημιουργία του κτι-ρίου. Η επιλογή αυτού του σχήματος βασίζεται σε πολιτιστικά και προσωπικά πρότυπα, αλλά και σε αρχέτυπες καταβολές που διαμέσου του πολιτισμού μεταφέρονται στις γενιές.14 Το τελικό εξωτερικό κέλυφος, το σχήμα, η μορφή του, η κλίμακα, τα υλικά του και ο τρόπος με τον οποίο αυτό διαχέ-εται και ρέει στο περιβάλλον του καθορίζουν τον βαθμό επικοι-νωνίας που έχει με το περιβάλλον που το περιτριγυρίζει. Αυτό σαφώς αποτελεί επιλογή του αρχιτέκτονα, ο οποίος μπορεί να επιλέξει είτε να εντάσσεται αρμονικά το δημιούργημα του στο περιβάλλον του, είτε να αποστασιοποιείται και να διαφοροποι-είται πλήρως διαμέσου της μορφής και της κλίμακας.

13 Charles Moore & Gerald Allen, Dimensions. Space, shape & scale in architecture, Hardcover, 1977, σελ. 50 14 Βλέπε όπως υποσημείωση 13, σελ. 175

Απέναντι σελίδα:(εικ. 9)‘‘Cordal’s Respecting the Yellow Line’’Καλλιτέχνης: Slinkachu

Page 26: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Κτίριο και άνθρωπος

Η σχέση του κτιρίου με τον άνθρωπο καθορίζεται κυρίως από δυο παράγοντες. Ο πρώτος αφορά την αλληλεπίδραση του αν-θρώπου με το κτίριο ως αντιληπτικό εργαλείο. Ο τρόπος, λοιπόν, που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τα πάντα γύρω του-συμπερι-λαμβανομένου και του κτισμένου χώρου-επηρεάζεται από μια πληθώρα συνιστωσών. Η ηλικία, το φύλο, οι κοινωνικές κατα-βολές, οι θρησκευτικές καταβολές και το πολιτιστικό υπόβαθρο μέσα στο οποίο έχει ανατραφεί, είναι μερικές απ’ αυτές. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Edward T.Hall, οι άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς δε μιλάνε απλά δια-φορετικές γλώσσες, αλλά κατοικούν διαφορετικούς αντιληπτι-κούς κόσμους. Η εμπειρία που προσλαμβάνεται διαμέσου των αντιληπτικών πολιτισμικών αισθητήρων είναι πολύ διαφορετι-κή απ’ όλες τις άλλες. Όλα τα παραπάνω αποτελούν φίλτρα με τη βοήθεια των οποίων ο άνθρωπος αποκτά βιωματική σχέση με τον χώρο. Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τις βασικές αναλογίες ενός χώρου, όχι τις ακριβείς διαστάσεις αλλά την ιδέα πίσω απ’ αυτές. Ου-σιαστικά ο χρήστης προσλαμβάνει και επεξεργάζεται τη σχέση των μεγεθών. Οι διαστάσεις που αντιλαμβάνεται ο ανθρώπινος εγκέφαλος μεταφράζονται στον αντιληπτό χώρο. Ο αντιληπτός χώρος δεν προσδιορίζεται απ’ όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο και αυτό επηρεάζεται από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος φιλτράρει και ερμηνεύει τα ερεθίσματα του εκάστοτε χώρου. Καταλήγουμε κατά κάποιον τρόπο στο συμπέρασμα ότι ο χώρος ξεκινάει να γίνεται κατανοητός από τον τρόπο με τον οποίο το άτομο τον βιώνει και τον αντιλαμβάνεται. Ο δεύτερος παράγοντας αφορά τον ρόλο που διαδρα-ματίζει ο αρχιτέκτονας διαμέσου του σχεδιασμού του. Ο σχεδια-στής επιλέγει κάθε φορά την προσέγγιση που επιθυμεί να έχουν

Page 27: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

25ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

οι χρήστες με το κτίριο του. Διαμέσου των μορφών, των σχημάτων και της κλίμα-κας που χρησιμοποιεί δημιουργεί χώρους, είτε που αποτελούν προέκταση του ανθρώπινου σώματος και βοηθούν τον άνθρω-πο να κατανοήσει το κτίριο, είτε, μπορεί να δημιουργήσει χώ-ρους αφιλόξενους για το ανθρώπινο σώμα, που το κάνουν να αισθανθεί ανοίκεια και άβολα. Η δεύτερη περίπτωση μπορεί να συμβεί από σχεδιαστική επιλογή ή από έλλειψη ευαισθησίας του αρχιτέκτονα, ο οποίος δεν λαμβάνει υπόψιν του τον χρήστη, τις αναλογίες και τα συναισθήματα του.

Page 28: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 29: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

27ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Κτίριο και επιμέρους τμήματα

Τα κτίρια αποτελούνται από επιμέρους τμήματα ο συνδυασμός των οποίων δημιουργεί το τελικό αποτέλεσμα. Το μέγεθος των μερών συγκριτικά με το σύνολο μπορεί να αποτελέσει ένα εί-δος κλίμακας από μόνο του. Κάθε κτίριο είναι ένα κέλυφος που αποτελείται από διάφορα μέρη καθένα από τα οποία έχει κα-θορισμένο μέγεθος. Όπως έχουμε αναφέρει και παραπάνω το μέγεθος αυτό καθορίστηκε από την ευκολία στην ανοικοδόμη-ση, από την λειτουργία του, από την βιομηχανική διαδικασία ή ακόμα από την φύση των υλικών από τα οποία είναι φτιαγμέ-νο. Για την οπτική κατανόηση του κτιρίου από τον άνθρω-πο καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι υποδιαιρέσεις του, δηλαδή η κατανόηση των μερών από το οποίο αποτελείται το σύνολο. Τα επιμέρους αυτά τμήματα εκφράζουν την φύση των υλικών και τις αρχές του σχεδιασμού, καθώς οι οπτικές μονά-δες δεν τοποθετούνται απλά πάνω στα κτίρια, αλλά αντίθετα κτίζονται μέσα σ’ αυτά. Πολλαπλές κλίμακες μπορούν να αποκαλυφθούν απευθείας. Ένα από τα πιθανά μέρη όπου μπορεί να συμβεί αυτό είναι στην πρόσοψη του κτιρίου, όπου σύνολα από παρόμοια στοιχεία καθίστανται σε διαφορετικά μεγέθη και σε διαφορετική σχέση με το σύνολο. Υπάρχουν πολλοί τρόποι, ώστε διαφορετικά είδη κλί-μακας να συνδυαστούν. Κάθε τμήμα ενός κτιρίου έχει το δικό του μέγεθος και αυτό το μέγεθος έχει μια άμεση συσχέτιση με το γενικότερο κτιριακό σύνολο και με τα υπόλοιπα τμήματα, με το συνηθισμένο μέγεθος του τμήματος και με το ανθρώπινο μέ-γεθος.

Απέναντι σελίδα:(εικ. 10)Σχέση του κτιρίου με τα επιμέρους τμήματά του μέσα από το Βυζαντινό Μουσείου Πολιτισμού Θεσσα-λονίκης του Κυριάκου Κρόκου.

Page 30: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 31: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

29ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

2.1. Όρια φυσικής συνέχειας

Όλα όσα έχουμε αναφέρει παραπάνω αφορούν την έννοια της κλίμακας του κτισμένου κόσμου, ο οποίος εντάσσεται μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, αυτό του αναλογικού χώρου. Ο αναλογικός χώρος “είναι ένα υλικό προϊόν που σχετίζεται με τους ανθρώπους που συμμετέχουν σε αυτό διαμέσου των κοι-νωνικών σχέσεων, δημιουργώντας χώρο με μορφή, λειτουργία και κοινωνική σημασία”1. Ο αναλογικός χώρος είναι ένα μετρίσιμο μέγεθος και οριοθετείται στα πλαίσια της αρχιτεκτονικής ή της επιστήμης της γεωγραφίας. Είναι τόπος, και γι’ αυτόν τον λόγο η θέση του μπορεί να προσδιοριστεί από γεωγραφικές σταθερές. Είναι ο χώρος που φιλοξενεί το ανθρώπινο σώμα και ταυτόχρονα βι-ώνεται και κατοικείται καθημερινά από αυτό. Ο πραγματικός ή αναλογικός χώρος είναι ένα προσδι-ορισμένο μέρος του υπαρκτού περιβάλλοντος και μπορούμε να τον αντιληφθούμε μέσα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Αποτελείται από ύλη, έχει διαστάσεις και όρια. Τα πραγμα-τικά-φυσικά υλικά είναι αυτά που οριοθετούν χώρους, δημό-σιους-ιδιωτικούς, ανοιχτούς-κλειστούς, πλήρεις-διάτρητους, συμπαγείς-διάσπαρτοι, το μέγεθος των οποίων ποικίλει αλλά έχει την ικανότητα να δημιουργεί την αίσθηση του προσανατο-λισμού. Ο άνθρωπος υπάρχει μέσα σε αυτόν τον χώρο και τον βιώνει. Στον τρισδιάστατο αναλογικό χώρο μπορούμε να μετρή-

1 Castells M., The Rise of the Network Society: The Information Age: Economy, Society, and Culture Volume I, Wiley- Blackwel, 2000, σελ. 441

Απέναντι σελίδα:(εικ. 11)Σχέσεις μεγεθών και κλίμακας στο συμβατικό χώρο.

Page 32: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

σουμε τις αποστάσεις και έχουμε αίσθηση της κλίμακας. Ακόμα, ο αναλογικός χώρος είναι σταθερός, η δυνατότητα μεταβολής του είναι περιορισμένη, ενώ σχεδόν πάντα αναφέρεται στο έδα-φος και στην ιδιότητα της βαρύτητας. Σύμφωνα με τον Manuel Castells ο αναλογικός χώρος είναι μια τοποθεσία της οποίας η μορφή, η λειτουργία και το νόημα περι-έχονται μεταξύ των ορίων της φυσικής συνέχειας.2

2.2. “Η τυραννία της οικειότητας”

Ο κτισμένος χώρος αποτελεί ένα σύστημα οργάνωσης επιμέρους στοιχείων, όπως η κλίμακα, η μορφή, το σχήμα, η λειτουργία και γίνεται αντιληπτός στον άνθρωπο διαμέσου σχέσεων όπως “το κενό και το πλήρες”, “το περίκλειστο και το ελεύθερο”, “το εσωτερικό και το εξωτερικό”, “το δημόσιο και το ιδιωτικό”.3 Η διερεύνηση των εννοιών δημόσιο και ιδιωτικό είναι διαχρονική. Αποτελεί μια κρίσιμη διπολική σχέση της αρχιτε-κτονικής που έχει απασχολήσει αρκετούς συγγραφείς, όπως την Hanna Arendt και τον Richard Sennett που μελετούν το συγκε-κριμένο δίπολο μέσα από πολιτικό και φιλοσοφικό πρίσμα. Στο βιβλίο “ The human condition “, η Hanna Arendt παρουσιάζει τους ορισμούς του δημόσιου και ιδιωτικού στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Έτσι, ως δημόσιο ορίζονταν αυτό που μπορούσε να το δει και να το ακούσει ο καθένας, διέθετε την πλήρη δυνατή δημοσιότητα και λόγω του έντονου επικοινωνι-ακού χαρακτήρα που διέθετε ο όρος είχε ταυτιστεί με την πολι-τική. Αντίθετα, ο όρος ιδιωτικό θα λέγαμε πως είχε μια έντονη αρνητική χροιά, καθώς συνδέονταν με την αποξένωση από τους

2 Castells M., The Rise of the Network Society: The Information Age: Economy, Society, and Culture Volume I, Wiley- Blackwel, 2000, σελ. 4533 Ψυλλίδης A., Το δίπολο δημόσιο-ιδιωτικό: Οι κλασικές προσεγγίσεις, Ιούνιος 2006

Page 33: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

31ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

δεσμούς της κοινωνίας και άρα τη στέρηση των σχέσεων που ήταν ουσιώδεις για την ανθρώπινη ζωή. Η “ιδιωτικότητα” κατά την αρχαία Ελλάδα είχε συνδυαστεί με την στέρηση, κάτι που η Hanna Arendt παρατηρεί πως δεν ισχύει στις μεταγενέστερες εποχές, και κάποιος ο οποίος ζούσε αποκλειστικά μια ιδιωτική ζωή θεωρούνταν ίσος με τον δούλο.4

Σε αντίθεση με την επικοινωνιακή χροιά που κατείχαν οι όροι στην αρχαιοελληνική καθημερινότητα, κατά τη διάρκεια των Ρωμαϊκών χρόνων η ποιότητα των λέξεων περιορίστηκε στη σχέση με το δημόσιο νομικό πλαίσιο. Κατά συνέπεια, ο όρος «δημόσιο» χαρακτήριζε οτιδήποτε συνδεόταν με την υποχρεω-τική τήρηση των νόμων, ενώ το «ιδιωτικό» επέτρεπε τη διαφυ-γή από αυτούς. Η Hanna Arendt σχολιάζει ότι οι άνθρωποι εισέρχονταν στο δημόσιο χώρο γιατί επιθυμούσαν κάτι που ήταν δικό τους ή κάτι που είχαν από κοινού με άλλους να διαρκέσει περισσότε-ρο από την πεπερασμένη ύπαρξή τους πάνω στη γη. Άλλωστε, κανένας τέτοιος χώρος «…δεν μπορεί να οικοδομείται μόνο για μια γενιά και να σχεδιάζεται μόνο για τους ζώντες… Χωρίς αυ-τήν την υπέρβαση σε μια δυνάμει επίγεια αθανασία … κανένας δημόσιος χώρος δεν είναι δυνατός». Από την άλλη μεριά ο Richard Sennett στο βιβλίο του «Η Τυραννία της Οικειότητας», ισχυρίζεται ότι οι πρώτες κατα-γραμμένες χρήσεις της λέξης «δημόσιο» στην αγγλική γλώσσα, ταύτιζαν, τον 17ο αιώνα, το «δημόσιο» με το κοινό συμφέρον της κοινωνίας, τη κοινή συμπόρευση ανθρώπων, χωρίς δε-σμούς οικογενειακούς ή προσωπικούς. Αντίθετα ο όρος «ιδι-ωτικό» περιέγραφε τον προνομιούχο τρόπο ζωής κοινωνικών ομάδων που αντιστοιχούσαν στις υψηλότερες κοινωνικά τάξεις

4 Arendt Hannah, «Η Ανθρώπινη Κατάσταση», μετάφραση: Στέφανου Ροζάνη, Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου, Τίτλος πρωτοτύπου: “The Human Condition”, The University of Chicago, Αθήνα: εκδόσεις Γνώση, 1958, σελ. 189

Page 34: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ή στο ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο. Επομένως, το «δημόσιο» κατέληξε να σημαίνει όλα εκείνα που παρέμειναν προσιτά στην εξονυχιστική εξέταση του καθενός, ενώ το «ιδιωτικό» σήμαινε τελικά την προστατευμένη περιοχή της ζωής που προοριζόταν για την οικογενειακή ζωή και τις φιλικές συναναστροφές. Στην καλύτερη περίπτωση, το «δημόσιο» συνδεόταν με την κοινωνική πλευρά του ανθρώ-που, ενώ το «ιδιωτικό» περιέγραφε την πιο οικεία ανθρώπινη κατάσταση.5 Στην προσπάθεια του ο Richard Sennett να εξά-γει κάποια συμπεράσματα στην έρευνα του αναφέρει πως “Το δημόσιο είναι επίσης και γεωγραφία υπάρχει εν αναφορά προς μιαν άλλη σφαίρα, την ιδιωτική. Το δημόσιο είναι μέρος μιας ευρύτερης κοινωνικής ισορροπίας”.6

Στους σύγχρονους ορισμούς των λεξικών7 ως «δημό-σιο» ορίζεται οτιδήποτε σχετίζεται με το «κοινό, με το λαό, το κράτος ως νομικό πρόσωπο, οι κρατικές υπηρεσίες» κλπ. Αντί-στοιχα ως «ιδιωτικό» ορίζεται αυτό που σχετίζεται με «ιδιώτες, που δεν ανήκει στο κράτος» ή ειδικότερα «αυτό που αποτελεί αυστηρά προσωπική υπόθεση και δεν αφορά σε τρίτους». Το «ιδιωτικό» επομένως, αφορά άμεσα την προσωπική ζωή κά-ποιου και δεν σχετίζεται με την επίσημη κοινωνική ιδιότητά του ή την εργασία (όπως συνέβαινε σε άλλες χρονικές περιόδους). Προσπαθώντας να μεταφέρουμε τη διερεύνηση του δίπολου δημόσιο-ιδιωτικό στον αρχιτεκτονικό τομέα, είναι απαραίτητο να εστιάσουμε στην χωρική απόδοση των όρων. Ο Herman Hertzberger ορίζει το «δημόσιο» ως την «…περιοχή

5 Richard Sennett, Η Τυραννία της Οικειότητας. Ο Δημόσιος και ο Ιδιωτικός Χώρος στον Δυτικό Πολιτισμό, Αθήνα: εκδόσεις Νεφέλη. Μετάφραση από το αγγλικό πρω τότυπο: “Flesh and Stone. The Body and the City in western Civilization”, Norton, New York, 1994, σελ. 200 6 Castells M., The Rise of the Network Society: The Information Age: Economy, Society, and Culture Volume I, Wiley- Blackwel σελ., 2000, σελ. 1217 Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Β’ Έκδοση, Γ. Μπαμπινιώτης

Page 35: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

33ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

που είναι προσπελάσιμη από όλους ανά πάσα στιγμή και η ευ-θύνη για τη συντήρησή της είναι συλλογική». Αντίθετα το «ιδι-ωτικό» αφορά την «…περιοχή της οποίας η προσπέλαση είναι δυνατή από μια μικρή ομάδα ή ένα άτομο, που έχει και την ευ-θύνη της συντήρησής της».8

Από τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι καθώς οι χω-ρικές ποιότητες και σχέσεις διαφοροποιούνται από τη μία έννοια στην άλλη και οι ανάγκες που καλούνται να καλύψουν ο δημό-σιος και ο ιδιωτικός χώρος είναι διαφορετικές. Λογικό επακό-λουθο, λοιπόν, είναι αυτή η διαφοροποίηση να καθρεφτίζεται και σε επίπεδο κλίμακας και μορφής.

8 Hertzberger Herman, Μαθήματα για Σπουδαστές της Αρχιτεκτονικής, Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ, Πρωτότυπη έκδοση: Lessons for students in Architecture, 2002

Page 36: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 37: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

35ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

2.3 Public space // City Hall of London & Lincoln Center

Για την καλύτερη κατανόηση της θεωρίας περί κλίμακας στο συμβατικό χώρο, κρίθηκε απαραίτητη η ανάλυση συγκεκριμέ-νων παραδειγμάτων, μέσα από τα οποία παρατηρούμε χειρι-σμούς των εργαλείων της κλίμακας καθώς και τα αποτελέσμα-τά τους. Έτσι, για το δημόσιο συμβατικό χώρο εξετάζονται το City Hall of London, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά και το Lincoln Center όσον αφορά τον εξωτερικό του χώρο. Αντίστοι-χα για τον ιδιωτικό χώρο, μελετάται η κατοικία Koshino House εξωτερικά και εσωτερικά, καθώς και το συγκρότημα κατοικιών Rue de Suisses εξωτερικά. Τα παραπάνω κτίρια επιλέχθηκαν με βάση την αυθεντία των αρχιτεκτόνων και με γνώμονα την εξαγωγή συμπερασμά-των σε ότι αφορά τη σχέση του κτιρίου, των μερών του, του περιβάλλοντα χώρου και του ανθρώπου.

City Hall_London

Πρόκειται για ένα κτίριο κατασκευασμένο το 2002 από τον αρ-χιτέκτονα Norman Foster και τους συνεργάτες του με σκοπό να στεγάσει το Δημαρχείο της πόλης. Το συγκεκριμένο κτίριο ανήκει σε μια γενικότερη ανά-πλαση της περιοχής η οποία είναι γνωστή με το όνομα «More London» και περιλαμβάνει δημόσια κτίρια μικτών χρήσεων μαζί με τους ανάλογους δημόσιους ελεύθερους χώρους. Σχετικά με το Δημαρχείο, αυτό αποτελείται από δέκα ορόφους με συνολικό ύψος 45 μέτρων. Πρόκειται για ένα κτίριο κυκλοτερούς σχήματος με αποκλειστική χρήση του γυαλιού και του μετάλλου στην όψη του. Εξετάζοντας την κλίμακά του, δεν θα ήμασταν αντικει-μενικοί αν δεν λέγαμε ότι είναι ένα έργο με σαφέστατα μεγάλες

Απέναντι σελίδα:(εικ. 12)Εξωτερική άποψη του City Hall of London του Norman Foster.

Page 38: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

διαστάσεις, οι οποίες και προδίδουν ή αλλιώς εκφράζουν το δη-μόσιο χαρακτήρα του κτιρίου. Ωστόσο, η αντικειμενική ύπαρξη μεγάλης ή μικρής κλίμακας διαφέρει στις περισσότερες περιπτώσεις κτιρίων με την αίσθηση που αυτά προσδίδουν. Εξετάζοντας το κτίριο αρ-χικά εξωτερικά, διαπιστώνουμε με μια πρώτη ματιά ότι παρά τις μεγάλες του διαστάσεις, μας αφήνει μια αίσθηση μικρότε-ρης κλίμακας χωρίς να απειλεί τα μάτια μας ή να έρχεται σε αντιπαράθεση με τον περιβάλλοντα χώρο. Για να απαντηθεί το ερώτημα που γεννάται, δηλαδή, με ποιον τρόπο επιτυγχάνεται αυτή η συνύπαρξη μεγάλων διαστάσεων και μικρής κλίμακας, χρειάζεται να ανατρέξουμε στους παράγοντες που επηρεάζουν την αίσθηση της κλίμακας του κτιρίου, όπως αυτοί αναλύθηκαν στο Κεφάλαιο 1. Οι παράγοντες που επηρεάζουν αυτή την αί-σθηση της κλίμακας είναι η σχέση του κτιρίου με το περιβάλλον του, με τον άνθρωπο αλλά και με τα μέρη του ίδιου του κτιρίου. Όσον αφορά τη σχέση του κτιρίου με τον περιβάλλο-ντα χώρο του, βλέπουμε ότι ανήκει σε ένα σύμπλεγμα κτιρίων παρόμοιων διαστάσεων και μορφολογίας τα οποία βρίσκονται στη μια πλευρά του, ενώ από την άλλη υπάρχει ο ποταμός Τά-μεσης και άπλετος δημόσιος υπαίθριος χώρος, είτε προϋπάρχο-ντας είτε διαμορφωμένος από το συγκρότημα των κτιρίων More London. Επιπλέον ο παρατηρητής του συγκεκριμένου κτιρίου, έχει στο οπτικό του πεδίο, συγχρόνως με το Δημαρχείο, κτίσμα-τα όπως τις γέφυρες London Bridge και Tower Bridge, τον Πύρ-γο του Λονδίνου, το HMS Belfast και άλλα, τα οποία έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τις μεγάλες τους διαστάσεις. Από όλους αυτούς του παράγοντες σχέσης του κτιρίου με το ευρύτερο πε-ριβάλλον, συμπεραίνουμε ότι εναρμονίζεται ως προς αυτό, και δεν δημιουργεί στον παρατηρητή αρνητικά συναισθήματα απει-λής ως προς το χώρο. Ή κατάσταση θα ήταν σίγουρα διαφορε-τική αν δεν συνυπήρχαν με το συγκεκριμένο κτίριο, παρόμοιων διαστάσεων κτίρια, ή αν μεταξύ αυτών δεν υπήρχε ο απαραίτη-

(εικ. 13)Το «γλίστριμα» των ορόφων εξυπηρετεί την εύκολη διάκριση και υποδιαίρεση του συνολικού ύψους.

Page 39: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

37ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

τος ελεύθερος χώρος που φαίνεται να δίνει πνοή στην περιοχή και να την αποσυμπιέζει. Αναφορικά με την σχέση του κτιρίου με τον άνθρωπο ως προς το εξωτερικό του περίβλημα, θα λέγαμε ότι υπάρχει ένας ακόμη παράγοντας που δίνει μια μικρότερη αίσθηση κλί-μακας, αυτός της υποδιαίρεσης. Η όψη του κτιρίου είναι ευκρι-νώς διαχωρισμένη σε οριζόντια τμήματα, αφού σε κάθε όροφο το κτίριο ελαφρώς «γλιστράει» από τη μια πλευρά σε σχέση με τον πιο κάτω όροφο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συνειδητο-ποιεί ο παρατηρητής την αίσθηση του ύψους του ορόφου σαν μια υποδιαίρεση του συνολικού ύψους και να μπορεί κατ’ επέ-κταση να φέρει τις διαστάσεις του κτιρίου πιο κοντά στις δικές του ανθρωπομετρικές διαστάσεις, δίνοντάς του την αίσθηση της οικειότητας. Όσον αφορά τα μέρη του κτιρίου συγκριτικά με το κτίριο εξωτερικά, παρατηρούμε και πάλι μια έντονη υποδιαίρε-ση της όψης σε μικρότερα τμήματα με αναλογίες, η οποία εξοι-κειώνει τον άνθρωπο με τις συνολικές διαστάσεις του κτιρίου. Προχωρώντας στο εσωτερικό χώρο του κτιρίου, η αντί-ληψη σχετικά με την αίσθηση της κλίμακας αλλάζει ριζικά. Εδώ τα υλικά του στατικού φορέα γίνονται εμφανή, αφού ο μεταλ-λικός σκελετός του κτιρίου δεν γίνεται αντιληπτός εξωτερικά λόγω του γυαλιού-καθρέφτη. Όπως είναι φυσικό, οι διατομές του φορέα είναι ιδιαίτερα μεγάλες, όσο και οι ανάγκες στήριξης. Καθώς ο στατικός φορέας είναι ελεύθερα εμφανής στο χώρο, ο άνθρωπος μοιάζει δίπλα του μικρός ίσως και ασήμαντος. Επι-πλέον, η υποδιαίρεση των ορόφων που είναι τόσο έντονη στην όψη του κτιρίου, εσωτερικά παρατηρούμε ότι δεν γίνεται κα-θόλου αντιληπτή, αφού κυριαρχούν κεκλιμένες αναβάσεις και χώροι που καταλαμβάνουν ύψος μεγαλύτερο του ενός ορόφου, εντείνοντας με αυτό τον τρόπο την αίσθηση του ανθρώπου ότι κυριαρχεί μια μεγάλη κλίμακα. Εξαίρεση αποτελούν οι χώροι των εργαζομένων, οι οποίοι για λόγους αναγκών και εξυπηρέ-τησης της εργασίας, επιζητούν μια πιο μικρή κλίμακα χώρου.

(εικ. 14)Μεγάλες διατομές στον εσωτε-ρικό χώρο του Δημαρχείου.

(εικ. 15)Η ύπαρξη ύψους περισσότερων του ενός ορόφων δημιουργεί αίσθηση μεγάλης κλίμακας.

Page 40: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 41: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

39ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Lincoln center_ Manhattan

Το Lincoln center περιλαμβάνει ένα οικοδομικό τετράγωνο στο κέντρο του Μανχάταν της Νέας Υόρκης και αποτελείται από δη-μόσια κτίρια πολιτιστικής χρήσης καθώς και τους ελευθέρους χώρους που αφήνουν ανάμεσα τους, και διαμορφώνονται σε πλατείες και διαδρομές. Η κατασκευή του συγκεκριμένου δημόσιου χώρου πραγματοποιήθηκε το χρονικό διάστημα 1955-1969 και προέ-κυψε από συνεργασία αρχιτεκτόνων, ενώ το 2009 οι Diller and Scofidio και Renfro έδωσαν νέα πνοή στο χώρο με την ανάπλα-ση τους. Όσον αφορά τη κλίμακα του έργου, είμαστε σε θέση αρχικά να παρατηρήσουμε την μεγάλη εδαφική κάλυψη, τόσο των κτιρίων όσο και του ελεύθερου χώρου, ο οποίος συμβαδί-ζει με τα μεγέθη του δομημένου. Τα κτίρια, ως επί το πλείστον, έχουν μεγάλο μέγεθος ως προς τις επίπεδες διαστάσεις τους, ενώ ως προς το ύψος θα τα χαρακτηρίζαμε χαμηλά, συγκριτικά πάντα με τα ύψη με τα οποία συνυπάρχουν στην περιοχή του Μανχάταν. Επομένως, σχετικά με τη σχέση των κτιρίων με το περιβάλλον τους θα λέγαμε ότι επικρατεί η μικρή κλίμακα τους, κυρίως από άποψη ύψους και δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ολό-κληρο το οικοδομικό τετράγωνο είναι ελαφρώς υπερυψωμένο ως προς το ύψος του δρόμου, και τοποθετημένο σε ένα βάθρο, σε μια προσπάθεια ανύψωσης και κατάκτησης περισσότερου χώρου. Ενώ, η κλίμακα του χώρου ως προς το περιβάλλον του χαρακτη-ρίζεται μικρή, δεν κυριαρχεί όμοια αίσθηση και από την πλευ-ρά του ανθρώπου. Ο περιηγητής του χώρου, καθώς τον βιώνει περνά από ποικίλα συναισθήματα σε σχέση με την κλίμακα. Από τη μια πλευρά, ο ελεύθερος, υπαίθριος χώρος, είναι σημαντικά ικανοποιητικός σε μέγεθος ώστε να αφήνει τα απαραίτητα κενά

Απέναντι σελίδα:(εικ. 16)Lincoln Center, Manhattan, Νέα Υόρκη. Εξωτερική άποψη όπου γίνεται εμφανής η σχέση κλίμα-κας ως προς το περιβάλλον.

Page 42: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ανάμεσα στα κτίρια και να μην ενεργεί αποπνικτικά σε αυτόν. Από την άλλη πλευρά, τα σχήματα των κτιρίων είναι αυστηρά με έντονες γωνίες και παρά τη σχετικά μικρή κλίμακα τους εναντι-ώνονται στον κενό χώρο προσπαθώντας να τον κατακτήσουν. Με αυτό τον τρόπο ο περιηγητής αισθάνεται μικρός σε σχέση με το χώρο. Αυτά τα συναισθήματα του ανθρώπου εντείνονται και από τον χειρισμό των κτιρίων σε σχέση με τα μέρη από τα οποία αποτελούνται. Όπως είναι ξεκάθαρο, κυριαρχούν οι γυάλινες επιφάνειες και αφήνεται φανερός και αντιληπτός ο δομικός σκελετός των κτιρίων. Η έντονη επίδειξη του μεγάλου κατα-σκευαστικού φορέα και η παντελής έλλειψη υποδιαιρέσεων στις όψεις, είτε σε στατικά σημεία είτε στις γυάλινες επιφάνειες, προσδίδουν μια οφθαλμαπάτη και φανερώνουν την πρόθεση για επίδειξη μιας μεγάλης κλίμακας. Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η προσέγγιση της ανάπλα-σης του χώρου από τους Diller and Scofidio από την σκοπιά της κλίμακας. Σχετικά με τον υπαίθριο χώρο δημιούργησαν στέ-γαστρα για ημιυπαίθριες διαδρομές οι οποίες είχαν ως αποτέ-λεσμα την ομαλότερη μετάβαση από το ανοιχτό στο κλειστό. Είναι φυσικό επόμενο αυτή η μεταβολή να επηρέασε και την κλίμακα του χώρου αφού δεν είναι τόσο εύκολα αντιληπτή η διαφορά αδόμητου και δομημένου. Με αυτόν τον τρόπο, το μάτι αντιλαμβάνεται έναν ενδιάμεσο χώρο τόσο σε ύψος όσο και στο γενικότερο όγκο που καταλαμβάνει, και μέσω αυτού μπορεί να συνηθίσει πιο εύκολα τη μεγάλη κλίμακα των συμπαγών κτιρί-ων.Ανάμεσα στις παρεμβάσεις των αρχιτεκτόνων ήταν και η προ-σθήκη ενός κτιρίου με χώρους ψυχαγωγίας. Ο συγκεκριμένος χώρος είναι υπόγειος από την εσωτερική υπαίθρια αυλή και ισόγειος από την πλευρά του δρόμου –εξαιτίας του προαναφερ-θέντος «βάθρου» και έχει σε όλη του την έκταση μια κεκλιμένη

(εικ. 17)Οι ημιυπαίθριες διαδρομές, διαμορφωμένες από τους Diller and Scofidio κατά την ανάπλαση του χώρου.

Page 43: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

41ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

υπερύψωση που λειτουργεί ως φυτεμένο δώμα. Πρόκειται για άλλη μια ομαλοποίηση ανάμεσα στις διάφορες κλίμακες του χώρου αφού δημιουργεί ποικιλία στα υπάρχοντα ύψη. Συμπερασματικά θα λέγαμε πως αρχικά διακρίνουμε την ξεκάθαρη ύπαρξη μια μικρής κλίμακας του έργου ως προς το περιβάλλον του και μιας μεγαλύτερης όσον αφορά το χει-ρισμό του απέναντι στα μεγέθη του ανθρώπου. Την κλίμακα ως προς τον άνθρωπο ενέτεινε ακόμη περισσότερο η παρου-σία τελείως αδόμητων χώρων με συνδυασμό με ιδιαίτερα συ-μπαγή κτίρια. Έπειτα από την ανάπλαση του έργου, παύουμε να διακρίνουμε τόσο εύκολα τα καθαρά σχήματα στο χώρο και οι παρεμβάσεις έρχονται να ομαλοποιήσουν τις αντιθέσεις δομη-μένου και αδόμητου. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ποικιλίας ως προς τα μεγέθη και τις κλίμακες, μεταφέροντας τη μεγάλη κλίμακα των κτιρίων πιο κοντά στις ανθρώπινες αναλο-γίες.

(εικ. 18)Η προσθήκη του κτιρίου από τους DIller and Scofiodio ομα-λοποιεί τις διάφορες κλίμακες του χώρου.

Page 44: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

2.4 Private space // Koshino House & Rue des Suisses

Η έννοια του ιδιωτικού χώρου και της ιδιωτικότητας έχει ταυ-τιστεί σε μεγάλο βαθμό με την κατοικία. Σκοπός της κατοικίας είναι να καλύψει τις βασικές ανάγκες του χρήστη και με βάση τον Adolf Loos “ να τον υπηρετήσει”9. Μια ακόμη λειτουργία της κατοικίας είναι να προφυλάξει την ιδιωτική σφαίρα του ανθρώ-που, αποβάλλοντας τον αστάθμητο παράγοντα της δημόσιας έκθεσης. Η οικειότητα που μας παρέχει η κατοικία ύστερα από μια κουραστική μέρα συνεχούς έκθεσης στον δημόσιο χώρο, είναι σαφώς κάτι το επιθυμητό. Έτσι, η κατοικία είναι το υλικά προσδιορισμένο χωρικό κουβούκλιο που περιβάλλει το ανθρώ-πινο σώμα και του επιτρέπει να απομονώνεται κατά βούληση. Παρέχοντας του, ταυτόχρονα, ρυθμισμένες συνθήκες ιδιωτικής ποιότητας. Η κατοικία-εμφανιζόμενη ως η έννοια του καταφυγί-ου- αποτελούσε ένα από τα πρώτα κτίσματα που δημιουργή-θηκαν με σκοπό τη προστασία του ανθρώπου και καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την κλίμακα του ιδιωτικού χώρου. Αφού ως κτίσμα προορίζεται στο να καλύψει τις ανθρώπινες ανάγκες οι διαστάσεις και οι αναλογίες της καθορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από το ανθρώπινο σώμα. Όπως ήδη έχει αναφερθεί πέρα από τα παραπάνω η κα-τοικία έχει ως σκοπό να δημιουργήσει ένα είδος εσωστρέφει-ας το οποίο θα προστατέψει τον άνθρωπο από τον έξω κόσμο. “Η οικιστική κλίμακα”10 η οποία είναι προσαρμοσμένη στην ανθρώπινη κλίμακα, στοχεύει στο να λειτουργήσει ως “καθη-συχαστικός παράγοντας στο ανθρώπινο εγώ”.11 Συνειδητοποι-

9 Παύλος Λέφας, Αρχιτεκτονική και κατοίκηση από τον Ηeidegger στον Koolhas, εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα 2008 10 Licklider Η., Architectural scale, London: The Architectural Press, 1965, σελ. 15 11 Βλέπε όπως υποσημείωση 9

Page 45: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

43ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ούμε, λοιπόν, πως η κλίμακα ως σχεδιαστικό εργαλείο έχει άμε-ση επιρροή στο πως κάνει τον άνθρωπο να αισθάνεται για τον εαυτό του και την ύπαρξή του γενικά. Με αυτόν τον τρόπο μια κατοικία η οποία είναι σχεδιασμένη σε διαστάσεις και αναλογίες κοντά σε αυτές του ανθρώπου κατορθώνει να κάνει τον χρή-στη να νιώθει πιο σημαντικός απ’ ότι συνήθως, αισθάνεται ότι βρίσκεται στο επίκεντρο προκαλώντας του με αυτόν τον τρόπο φιλικά και οικεία συναισθήματα για το ίδιο το κτίριο. Ωστόσο, παρατηρείται και το αντίθετο παράδειγμα, στο οποίο η κατοικία χρησιμοποιείται ως μέσο επίδειξης της οικονο-μικής ευμάρειας και της κοινωνικής ισχύος. Σε αυτές τις περι-πτώσεις ο ιδιωτικός χώρος απομακρύνεται από την ανθρώπινη κλίμακα, χάνοντας την αίσθηση της οικειότητας και αποκτά χα-ρακτηριστικά δημόσιας κλίμακας.

Koshino house_Ashiya, Japan

Πρόκειται για μια κατοικία κατασκευασμένη το 1984 από τον αρχιτέκτονα Tadao Ando στην περιοχή Ashiya της Ιαπωνίας. Όσον αφορά την αρχιτεκτονική σύνθεση του έργου, αυτό περι-λαμβάνει δύο επιμήκεις όγκους, οι οποίοι είναι τοποθετημένοι παράλληλα ο ένας στον άλλον και αφήνουν μεταξύ τους έναν παραλληλόγραμμο υπαίθριο χώρο που εξυπηρετεί τους χώ-ρους εκτόνωσης. Επιπλέον, ο ένας επιμήκης όγκος της σύνθε-σης συνδέεται με ένα κυκλοτερές κτίσμα που κατασκευάστηκε ως προσθήκη έπειτα από τέσσερα χρόνια, αφήνοντας μεταξύ τους μια υπαίθρια αυλή. Προχωρώντας στην κλίμακα του έργου ως προς το πε-ριβάλλον του, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι κυριαρχεί η πλή-ρης ένταξη των κτιρίων στο εδαφικό ανάγλυφο με αποτέλεσμα, παρά τις μεγάλες διαστάσεις τους, να αφομοιώνονται από τον

Page 46: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 47: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

45ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

χώρο που τα περιβάλει. Η ενσωμάτωση αυτή επιτυγχάνεται με δύο τρόπους. Αρχικά, με την παραλαβή της υψομετρικής δια-φοράς του οικοπέδου από τα κτίρια, ώστε να είναι σχεδόν εγκι-βωτισμένα στη γη από τη μια πλευρά, και δεύτερον με τη επιλο-γή των υλικών, αφού το συγκεκριμένο σκυρόδεμα εντάσσεται πλήρως χρωματικά, αλλά και ως υφή στον περιβάλλοντα χώρο. Αναφορικά με τη σχέση της κλίμακας του έργου ως προς τον άνθρωπο, βλέπουμε ότι αυτή καθορίζεται έντονα από τα μέρη του κτιρίου. Τα κτίρια σαν ολότητα έχουν μέτριο μέ-γεθος αφού από τη μια είναι αρκετά επιμήκη, αλλά ως προς το ύψος φτάνουν μόλις τους δύο ορόφους. Παρόλα αυτά, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την κλίμακα του έργου ως μεγάλη. Αυτό συμβαίνει λόγω του χειρισμού των υλικών του κτιρίου και της έλλειψης των υποδιαιρέσεων αυτών. Το βασικό υλικό όπου χρησιμοποιείται είναι το εμφανές σκυρόδεμα, με έναν ιδιαίτερο ξυλότυπο που συνηθίζει να χρησιμοποιεί στα κτίρια του ο Tadao Ando. Στο συγκεκριμένο υλικό, οι αρμοί είναι ελάχιστοι και σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να μην μπορεί εύκολα να συσχετίσει τις ανθρώπινες διαστάσεις του με αυτές των υλικών και κατ΄ επέκταση του κτιρίου, συγκρινό-μενα πάντα και με ένα εμφανές σκυρόδεμα κλασικού τύπου. Η αίσθηση αυτή εντείνεται από το γεγονός ότι το υλικό αυτό δια-τρέχει όλο σχεδόν το έργο χωρίς έντονες διαμερισματοποιήσεις στις όψεις του. Τέλος, η κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό της κατοικίας ως προς την κλίμακα, είναι όμοια με την εξωτερική αφού τα εμφανή υλικά του κτιρίου συνεχίζονται και εδώ. Επιπλέον σε πολλούς χώρους της κατοικίας, όπως στο καθιστικό, επικρατεί το διπλό ύψος το οποίο μεγαλώνει ακόμη περισσότερο την κλί-μακα του έργου.

Απέναντι σελίδα:(εικ. 19)Γενική άποψη των δωμάτων του Koshino House.

(εικ. 20,21)Τόσο στον εξωτερικό όσο και στον εσωτερικό χώρο κυριαρ-χούν συμπαγείς μορφές χωρίς έντονες υποδιαιρέσεις.

Page 48: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 49: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

47ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

12 Διαμερίσματα (arrondissements): ορίζονται ως οι 20 γεωγραφικές υποδιαιρέσεις της πόλης του Παρισιού.

Rue des Suisses_Paris

Το συγκεκριμένο συγκρότημα διαμερισμάτων βρίσκεται σε μια περιοχή του 14ου διαμερίσματος12 του Παρισιού, όπου κυριαρ-χεί η έντονη τυπολογία όψεων πολυκατοικιών του 19ου αιώνα. Πρόκειται για ένα έργο του αρχιτεκτονικού γραφείου Herzog and de Meuron, το οποίο πραγματοποιήθηκε τα έτη 1996-2000 και περιλαμβάνει ένα συγκρότημα από 57 διαμερί-σματα έντονων διαφορετικών τυπολογιών και μεγεθών. Η ποικιλία στην τυπολογία εναπόκεινται στους περιο-ρισμούς του χώρου που επιβάλλουν κάθε φορά διαφορετικούς χειρισμούς. Από τη μια, το συγκρότημα περιλαμβάνει δύο μεγά-λους κτιριακούς όγκους διαμερισμάτων που έχουν πρόσοψη σε δυο κεντρικές οδούς ενώ από την άλλη, υπάρχει ένας αδόμητος χώρος τύπου ακάλυπτου ανάμεσα στις υπάρχουσες πολυκατοι-κίες του οικοδομικού τετραγώνου, ο οποίος καλείται να δομη-θεί. Όπως, είναι φυσικό οι διαφορετικές αυτές συνθήκες επηρεάζουν και τις συνθετικές αποφάσεις των αρχιτεκτόνων, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν τον ανάλογο αντίκτυπο και στην κλίμακα των κτιρίων. Οι δυο κεντρικοί όγκοι διαμερισμάτων εντάσσονται στα μεγέθη των υπαρχουσών όψεων φτάνοντας μέχρι ένα συγκε-κριμένο ύψος 37 μέτρων το οποίο προσδίδει σαφέστατα ένα έργο μετρίου μεγέθους. Επομένως ως προς το περιβάλλον τους μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τα κτίρια διαθέτουν μια ουδέτε-ρη κλίμακα, όμοια προς την όμορη δόμηση. Τα συγκεκριμένα μέτωπα των επταώροφων κτιρίων δι-αθέτουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αφού καλύπτονται από συνεχή πτυσσόμενα μεταλλικά πετάσματα τα οποία προσφέ-

Απέναντι σελίδα:(εικ. 22)Γενική άποψη του συγκροτήματος Rue des Suisses από την οπτική γωνία του ακάλυπτου χώρου.

Page 50: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ρουν μια εναλλασσόμενη όψη. Αυτή η πολυμορφική όψη έχει επιρροή και στην κλίμακα του κτιρίου όσον αφορά τα μέρη του κτιρίου με το σύνολο. Από τη μια, όταν είναι όλα τα μεταλλικά φύλλα κλειστά, δεν φαίνεται κάποια διαμερισματοποίηση της όψης και η κλίμακα που δημιουργείται είναι μεγάλη. Ο άνθρω-πος κατ’ επέκταση δεν μπορεί εύκολα να συσχετίσει το ύψος του με αυτό του τυπικού ορόφου, οπότε αντιλαμβάνεται το κτί-ριο σαν μια ολότητα και βιώνει τη μεγάλη κλίμακά του. Από την άλλη, όταν τα πτυσσόμενα πετάσματα ανοίξουν, γίνεται εμφα-νής η έντονη υποδιαίρεση των χώρων, έτσι τα μέρη του κτιρίου εσωτερικά δημιουργούν μια αίσθηση μικρότερης κλίμακας την οποία βιώνει και ο άνθρωπος. Μιλάμε επομένως, για μια εναλ-λασσόμενη όψη η οποία δημιουργεί και εναλλασσόμενη κλίμα-κα του χώρου. Εκτός, από τους δυο αυτούς κτιριακούς όγκους, η συν-θετική λύση περιλαμβάνει και έναν ιδιαίτερα στενό και μακρύ κτιριακό όγκο, το σχήμα του οποίου δημιουργήθηκε από τους περιορισμούς του υπάρχοντος χώρου στο οποίο δομήθηκε. Το συγκεκριμένο κτίριο κρατήθηκε σε χαμηλό ύψος τριών ορό-φων, αφού επιδίωξη των αρχιτεκτόνων ήταν η αίσθηση μια μι-κρής κλίμακας που να μην μοιάζει επιθετική στο μικρό ελεύ-θερο χώρο που αφήνεται από όλες τις πλευρές. Την ίδια μικρή κλίμακα που διατηρεί επομένως το κτίριο ως προς το περιβάλ-λον του, την εντείνουν τα μέρη του κτιρίου. Γίνονται έντονα εμ-φανείς οι υποδιαιρέσεις με τα ξύλινα πετάσματα περσίδων των όψεων και η λεπτότητα των στοιχείων παραπέμπει στην αίσθη-ση της μικρής κλίμακας η οποία περνάει και στον ίδιο τον άν-θρωπο. Όμοια χειριζόμενα είναι και κάποια παρόμοια κτίσματα του συγκεκριμένου χώρου που διατηρούν διώροφο ύψος και στεγάζουν οικογένειες.

(εικ. 23)Εναλλασσόμενη όψη και μεταβαλλόμενη κλίμακα στην κεντρική όψη του κτιρίου από την πλευρά του δρόμου.

(εικ. 24)Έντονες υποδιαιρέσεις στις όψεις του τριώροφου κτιρίου.

Page 51: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

49ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Γενικά συμπεράσματα

Συμπερασματικά, παρατηρούμε ότι η αίσθηση μεγάλης ή μικρής κλίμακας ενός έργου δεν συνδέεται άμεσα με την ιδιότητα του δημόσιου ή ιδιωτικού χώρου αντίστοιχα. Πολλές φορές συμ-βαίνει μεγάλου μεγέθους κτίρια –δημόσια ή ιδιωτικά- να βι-ώνονται ως μικρής κλίμακας ή και το αντίστροφο. Το γεγονός αυτό, εναπόκεινται στο χειρισμό του αρχιτέκτονα ως προς τον περιβάλλοντα χώρο του έργου, τα υλικά που χρησιμοποιεί και τον τρόπο με τον οποίο τα εφαρμόζει. Φυσικά, οι χειρισμοί αυ-τοί μπορεί να γίνονται άλλοτε εσκεμμένα με την επιδίωξη μια συγκεκριμένης αίσθησης της κλίμακας από τον αρχιτέκτονα και άλλοτε να είναι τυχαίες επιλογές, χωρίς να αποσκοπούν κάπου. Επιπλέον παρατηρούμε ότι μια μετρίου βαθμού υποδι-αίρεση των όψεων στα υλικά της ή στην ολότητα της, εξυπηρε-τεί την συσχέτιση του έργου με τις διαστάσεις του ανθρώπου ή του περιβάλλοντα χώρου επιδιώκοντας την αρμονική ένταξη. Από την άλλη, η υπερβολική επανάληψη των υποδιαιρέσεων ή η παντελής έλλειψη αυτών, μπορεί να οδηγήσει στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, για αυτό οι συγκεκριμένοι χειρισμοί είναι λεπτοί και χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή.

Page 52: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 53: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRIDΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

51ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

FROM CYBER TO HYBRID

3.1 Μια συναινετική παραίσθηση

Αρχικά είναι απαραίτητο να επισημανθεί πως ο αναλογικός χώ-ρος αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη και την εμπειρία του ψηφιακού χώρου. Στον αναλογικό χώρο βρίσκεται ο άνθρωπος αλλά και το μέσο διεπαφής με τον ψηφιακό χώρο, που είναι η οθόνη. Ο ψηφιακός χώρος είναι ένας νέος εικονικός κόσμος, που προκύπτει από τη χρήση του διαδικτύου ή κυβερνοχώρου ή internet. Το διαδίκτυο αποτελείται από ένα πλέγμα διασυν-δέσεων, τμήματα του οποίου είναι οι ιστοσελίδες, και έχει προ-καλέσει ριζοσπαστικές αλλαγές στον τρόπο που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Ο William Gibson χαρακτήριζε τον ψηφιακό χώρο ως μια «συναινετική παραίσθηση»,1 που βιώνεται από χρήστες που διαχειρίζονται πληθώρα δεδομένων. Συνεχίζοντας υποστηρίζει πως «ο κυβερνοχώρος είναι συνυφασμένος οντολογικά με τα bits και με τα bytes και ανεξάρτητος από το φυσικό σύμπλεγμα της ύλης, του χώρου και του χρόνου». Ο ψηφιακός χώρος δεν έχει υλική υπόσταση και απο-τελεί ένα μέσο παροχής πληροφοριών, διαμέσου των δικτύων επικοινωνίας. Με τη βοήθεια των διάφορων ηλεκτρονικών συ-σκευών, όπως : υπολογιστές, tablets, smartphones και οποιασ-δήποτε άλλης ηλεκτρονική συσκευής που υποστηρίζει το διαδί-κτυο, ο ψηφιακός κόσμος εγκαθιδρύθηκε στην καθημερινότητά μας. Ως νέος τόπος ο ψηφιακός διέπεται από τους δικούς

1 Gibson William, Neuromancer, εκδόσεις ACE, 1984, σελ.32

Απέναντι σελίδα:(εικ. 25)Ο ψηφιακός χώρος ως μια «συναινετική παραίσθηση».

Page 54: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRID ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

του κανόνες και περιορισμούς και για να μπορέσει να διαρθρω-θεί χρησιμοποιεί χωρικές σχέσεις, έννοιες και συμβολισμούς που ανήκουν στον αναλογικό χώρο. Οτιδήποτε περιέχεται μέσα στον ψηφιακό χώρο είναι προσβάσιμο από παντού, απ’ όλους, ανά πάσα στιγμή. Αυτό συμβαίνει καθώς η έννοια της απόστα-σης δεν υφίσταται στον ψηφιακό χώρο, εκμηδενίζοντας ακόμα και την απόσταση του αναλογικού χώρου. Η μνήμη του υπολο-γιστή, η χωρητικότητα του σκληρού δίσκου, το ασύρματο δί-κτυο και η ταχύτητα σύνδεσης αποτελούν το πλαίσιο του νέου χώρου, θέτοντας τους κανόνες. Συνοψίζοντας θα λέγαμε πως ο ψηφιακός χώρος είναι μια άυλη εικονική πραγματικότητα δομικό στοιχείο του οποίου είναι η εικόνα, καθώς αποτελεί την έκφραση της άυλης υπόστα-σής του στο φυσικό χώρο. Πρόκειται για έναν χώρο που δανεί-ζεται μορφές, δομές, αναλογίες, έννοιες και συμβολισμούς από τον φυσικό χώρο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του ψηφιακού αντιγράφου της πραγματικότητας. Κλείνοντας, «το ψηφιακό μιμείται και αντανακλά, αι-σθάνεται και διαδρά, τροφοδοτείται και παράγει, φτιάχνει συ-στήματα δυνητικής πραγματικότητας, το οποίο μας επιτρέπει να έχουμε επιπλέον την εμπειρία μιας δυναμικής συσσωμάτωσης διαφόρων τρόπων αισθητηριακής πρόσληψης».2

3.2 «Hyper-coordination»

Η σύνδεση του ψηφιακού με το αναλογικό χώρο ή ακριβέστε-ρα η μεταφορά του ψηφιακού χώρου στον πραγματικό, είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του υβριδικού χώρου. Το διαδίκτυο

2 Levy Pierre, Δυνητική Πραγματικότητα (Realité Virtuelle). Η Φιλοσοφία του Πολιτισμού και του Κυβερνοχώρου, μετάφρ. Μιχάλης Καραχάλιος, εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 1999

Page 55: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRIDΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

53ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

παράγει χώρο και με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών αυτός ο ψηφιακός χώρος μεταφέρεται στον πραγματικό, αναγκάζοντας τον άνθρωπο-χρήστη να έρθει αντιμέτωπος με έναν νέο τύπο χώρου. Ο υβριδικός χώρος συγκροτείται με τη συγκέντρωση ιδιοτήτων τόσο από τον αναλογικό, όσο και από τον ψηφιακό κόσμο. «Οι υβριδικοί χώροι είναι κινητοί χώροι, δημιουργού-νται από τους χρήστες που κουβαλούν διαρκώς συσκευές δια-συνδεδεμένες με το internet και με άλλους χρήστες».3 Πρόκειται για μια νέα χωρική συνθήκη στην οποία οι δύο χώροι-εικονικό και πραγματικό-αλληλεπιδρούν διαρκώς, ρέοντας ο ένας στον άλλο, χωρίς να υπερισχύει κάποιος περισ-σότερο έναντι του άλλου. Αντίθετα συγκροτούν μια ενιαία χωρι-κή ύπαρξη. Σύμφωνα με τον Castells, «δεν ζούμε πλέον σε μια κατάσταση που καθορίζεται από τον χώρο των τόπων. Ζούμε σε ένα περιβάλλον που καθορίζεται από τον χώρο των ροών: τα χρήματα ρέουν, όπως οι πληροφορίες, η τεχνολογία ρέει όπως οι πληροφορίες, η γνώση ρέει όπως οι πληροφορίες».4 Έτσι, αυτός ο νέος χώρος ο υβριδικός «δεν αποτελεί μια νέα μορφή, αλλά μια διαδικασία που χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία του χώρου των ροών».5

Βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία του υβριδικού χώρου είναι η αλληλεπίδραση των χρηστών που σωματικά βρί-σκονται στον αναλογικό χώρο, με τα ψηφιακά περιβάλλοντα των εικονικών κόσμων. Σε αυτό έχει συμβάλλει η φορητότητα των νέων τεχνολογικών συσκευών και η δυνατότητα διαμέσου της ασύρματης δικτύωσης, να είναι διαρκώς διασυνδεδεμένα στο διαδίκτυο. Έτσι, η επαφή με τον ψηφιακό χώρο είναι διαρκής

3 Andriana de Souza e Silva, From Cyber to Hybrid, Mobile Technologies as Interfaces of Hybrid Spaces, 2006, σελ. 2624 Castells Μ., The information Society and the welfare state: The finish model, Oxford UP, 2002, σελ. 343-3475 Castells M., The Rise of the Network Society: The Information Age: Economy, Society, and Culture Volume I, Wiley- Blackwel, 2000, σελ. 429

Page 56: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRID ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

και συνεχόμενη, με αποτέλεσμα ο χρήστης να μην αντιλαμβά-νεται το φυσικό και το ψηφιακό ως δύο ξεχωριστά και αυτόνομα στοιχεία. Το συναίσθημα της «εισχώρησης» σ’ έναν άλλο κόσμο δεν υφίσταται πλέον, όπως παλιότερα που η μόνη ευκαιρία δι-ασύνδεσης ήταν στατικά μπροστά από μια οθόνη υπολογιστή. « Ο υβριδικός χώρος αλλάζει την χωρική μας εμπειρία, που ση-μαίνει ότι ο χρήστης όχι μόνο αλληλεπιδρά με νέους τρόπους με άλλους ανθρώπους, αλλά επαναπροσδιορίζει και τον χώρο στον οποίο κατοικεί».6

Οδηγούμαστε σε μια νέα αντιληπτική κατεύθυνση του χώρου, όπου προσλαμβάνεται ως ένα ενιαίο υβριδικό περιβάλ-λον με ψηφιακές και αναλογικές διαστάσεις. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, πως ένας υβριδικός χώρος προκύπτει ως μια κατάστα-ση όπου «ο χρήστης δεν χρειάζεται να «αποσυνδεθεί» από την πραγματικότητα και τον αναλογικό χώρο για να εισέλθει στο ψηφιακό».7 Τα όρια μεταξύ των δύο κόσμων γίνονται ρευστά, δυσδιάκριτα και σαφώς απροσδιόριστα και ο άνθρωπος σταδια-κά αφομοιώνει και αφομοιώνεται από τη νέα χωρική συνθήκη. Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται κατεξοχήν από την υβριδικότητα, παρ’ όλα αυτά συναντάμε ακόμα ορισμένες πε-ριπτώσεις όπου η παραδοσιακή εκδοχή του χώρου δεν έχει χα-θεί. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε μέρη όπου το διαδίκτυο δεν είναι ακόμα ευρέως διαδεδομένο. Η νέα πραγματικότητα δεν είναι απόρροια μόνο της τεχνολογίας, έχει μορφοποιηθεί διαμέσου των κοινωνικών δικτύων που καλλιεργούνται σε ψηφιακούς και πραγματικούς χώρους. Ο νέος υβριδικός χώρος έχει προ-κύψει από την ανάγκη της επικοινωνίας και έχει σαρκωθεί με τη βοήθεια της φορητότητας. «Το ψηφιακό μέσω ως ανθρώπινη

6 Andriana de Souza e Silva, From Cyber to Hybrid, Mobile Technologies as Interfaces of Hybrid Spaces, 2006, σελ. 2737 Βλέπε όπως υποσημείωση 6, σελ. 4

Page 57: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRIDΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

55ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

προέκταση πια»8 έχει ενσωματωθεί πλήρως στην ανθρώπινη καθημερινότητα και γι’ αυτό μπορούμε να πούμε πως «η οριστι-κή μας ένταξη ή αποχώρηση δεν συντελείται ποτέ, η παραμονή μας στους ψηφιακούς κόσμους δεν μπορεί παρά να είναι σε μία κατάσταση μετέωρη και εκκρεμεί ‘‘in limbo’’».9

8 Μάντζου Π., Ψηφιακοί κόσμοι in limbo, στο Καλακάλλας Α. [επιμ.], Μεταλλαγές και (α)συνέχειες: Πρακτικές, πολιτικές και λόγος για τον αστικό, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2009 9 Βλέπε όπως υποσημείωση 8

Page 58: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 59: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRIDΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

57ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

3.3 Hybrid [spaces] as connected [spaces]

Η σύγχρονη πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από τη διείσδυση του διαδικτύου στην καθημερινότητά μας. Διαμέσου των κινη-τών τηλεφώνων και του ευρυζωνικού δικτύου, έχει δημιουργη-θεί μια νέα τεχνολογική πραγματικότητα, εύκολα προσβάσιμη, καθιστώντας την ύπαρξή της διαρκώς παρούσα. Το γεγονός ότι η εξέλιξη του διαδικτύου απέβαλε την στατικότητα που το χα-ρακτήριζε, είναι αυτό που καθιστά δυνατή τη διαρκής διάχυση του στην καθημερινή πραγματικότητα. Αυτή η αλληλεπίδραση των χρηστών με το διαδίκτυο σε συνδυασμό με την ψηφιακή στρώση πάνω στο αναλογικό καθημερινό περιβάλλον, έχει επη-ρεάσει τον τρόπο που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται και βιώνει τον χώρο. Ξεκινάει, λοιπόν, μια διαδικασία επαναπροσδιορισμού διαφόρων συμβατικών εννοιών όπως του δίπολου δημόσιο-ιδι-ωτικό, εγγύτητα-απόσταση, εικονικό-πραγματικό, στατικό-ρευ-στό, με αποτέλεσμα να εδραιώνεται σταδιακά η αλληλοεισχώ-ρηση του ενός στο άλλο. Στη νέα πραγματικότητα που ζούμε κυριαρχεί η μεταφορά του διαδικτύου στον φυσικό κόσμο με αποτέλεσμα να δημιουργούνται νέες συνθήκες. Μιλάμε για μια καθημερινότητα που λαμβάνει χώρα σε πραγματικό και εικονι-κό χώρο με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται η υπόσταση της και να μετατρέπεται σε ένα υβρίδιο. Η πραγματικότητα ως χωρικό συμβάν παύει να είναι ευδιάκριτη και το νέο ρευστό περιβάλλον ξεκινάει να διαμορφώνεται. Η υβριδική πραγματικότητα, εν κα-τακλείδι μεταβάλλει και επαναπροσδιορίζει τη χωρική αντίλη-ψη του σύγχρονου περιβάλλοντος. Η παρούσα ερευνητική ασχολείται συγκεκριμένα με το δίπολο δημόσιο-ιδιωτικό με σκοπό τη διερεύνηση των παραπά-νω ορίων και της κλίμακας του νέου χώρου, που προκύπτει από την υβριδικότητα.

Απέναντι σελίδα:(εικ. 26)Η σύγχρονη πραγματικότη-τα χαρακτηρίζεται από τη διείσδυση του διαδικτύου στην καθημερινότητά μας.

Page 60: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRID ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Όπως, είναι φυσικό στο νέο αυτό περιβάλλον οι παρα-δοσιακές εκδοχές των εννοιών του δημόσιου και του ιδιωτικού ανατρέπονται, δημιουργώντας δύο νέες συνθήκες. Η πρώτη αφορά τον δημόσιο χώρο, ο παραδοσιακός ρόλος του οποίου ήταν η ελεύθερη συμμετοχή, το οποίο και μεταφράζονταν χωρι-κά. Ο ρόλος αυτός του δημόσιου χώρου εξασθενεί, καθώς με τη συμμετοχή της τεχνολογίας νέες μορφές συλλογικότητας των αντικαθιστούν. Η δεύτερη συνθήκη αφορά την έννοια της ιδιωτικό-τητας σχετικά με χωρικές σχέσεις και δραστηριότητες. Τα όρια ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό γίνονται ασαφή, οι υλικοί χωρικοί διαχωρισμοί δεν αρκούν πλέον για να τα καθορίσουν. Η τεχνολογική δικτύωση θέτει πλέον τους κανόνες και επανα-προσδιορίζει τα όρια των εννοιών δημόσιο και ιδιωτικό.Η ψηφιακή τεχνολογία παρέχει νέες δυνατότητες, έτσι κάποιος μπορεί να βρίσκεται σε επαφή με άλλους, ενώ στην ακρίβεια σωματικά και χωρικά παραμένει μόνος του ή το αντίθετο, να βρίσκεται δηλαδή σωματικά σε έναν δημόσιο χώρο μαζί με άλλους χρήστες και διαμέσου της οθόνης της προσωπικής του ηλεκτρονικής συσκευής να μεταφερθεί στην ιδιωτικότητα. Πληθώρα δραστηριοτήτων όπως, επικοινωνία, ψυχα-γωγία, εμπόριο, εργασία, εκπαίδευση, χρηματικές συναλλαγές κ.ά. αποδεσμεύονται από την έννοια της χωρητικότητας και καταστούν μη απαραίτητη τη σωματική μετάβαση του χρήστη στον φυσικό χώρο που κανονικά συμβαίνουν. Συνειδητοποιού-με, λοιπόν, πως «η ανάπτυξη της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και των συστημάτων πληροφορίας επιτρέπουν την ανάπτυξη έντονου διαχωρισμού ανάμεσα στην χωρική εγγύτητα και την πραγματοποίηση των λειτουργιών της καθημερινής ζωής».10

Μοναδική προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι η ύπαρξη της

10 Castells M., The Rise of the Network Society: The Information Age: Economy, Society, and Culture Volume I, Wiley- Blackwel, 2000, σελ. 424

Page 61: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRIDΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

59ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

τεχνολογικής δικτύωσης. Παραδείγματος χάριν, η συμβατική άποψη της εκπαί-δευσης, καθιστά απαραίτητο για να πραγματοποιηθεί τη μετά-βαση των μαθητών-σπουδαστών στον χώρο του σχολείου-πα-νεπιστημίου, κ.ο.κ. Έτσι, ο μαθητής- σπουδαστής υποχρεούται να μεταβεί από τον ιδιωτικό χώρο της κατοικίας, σ’ έναν δημό-σιο χώρο μαζικής συγκέντρωσης, όπως το σχολείο- πανεπιστή-μιο. Αντίθετα, ο τηλεμαθητής ή τηλεσπουδαστής είναι σε θέση να προσλάβει τη γνώση από την άνεση της κατοικίας του, μετα-τρέποντας τον κάποτε παραδοσιακό ιδιωτικό χώρο σε έναν νέο υβριδικό χώρο με εισχώρηση χαρακτηριστικών του δημοσίου χώρου. Επομένως, τα όρια της μετατροπής ενός χώρου από το ιδιωτικό στο δημόσιο και το αντίστροφο, παύουν να έχουν υλική υπόσταση και εναπόκεινται στην χρονικότητα μέσα στην οποία εκτελούμε διαφορετικές δραστηριότητες με τη βοήθεια της τεχνολογίας. «Ο χρόνος οργανώνει τον χώρο και μεταμορ-φώνονται από την συνδυασμένη επίδραση της τεχνολογίας των πληροφοριών».11 Τα όρια παύουν να είναι αυτονόητα, οι ιδιότη-τες τους μεταβάλλονται- τόπος και χρόνος αναμειγνύονται- με αποτέλεσμα δραστηριότητες με δημόσιο χαρακτήρα να εισβάλ-λουν στην ιδιωτική σφαίρα και το αντίθετο. Η οθόνη γίνεται ο διαμεσολαβητής ανάμεσα στην νέα πραγματικότητα και τον άνθρωπο, η οποία διαμέσου της απο-κωδικοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας μετατρέπεται στο νέο όριο ανάμεσα σε δημόσιο και ιδιωτικό, σε εικονικό και πραγματικό. Ως νέο ψηφιακό όριο η οθόνη μεταβάλλει τη φύση του χώρου. Η κατοικία για παράδειγμα, από κλασικό καταφύγιο μετατρέπεται στο μέσο ανάδειξης της ιδιωτικότητας προς τη δη-μόσια ζωή.

11 Bλέπε όπως υποσημείωση 10, σελ. 407

Page 62: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 63: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRIDΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

61ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Η νέα χωρική συνθήκη των ψηφιακών μέσων καταλύει τη φύση των συμβατικών υλικών, δημιουργώντας «παράθυρα» επικοινωνίας με ένα ρευστό και μεταβαλλόμενο περιβάλλον που αντιτίθεται στην έννοια της υλικής υπόστασης και επανα-προσδιορίζει τις ιδιότητες του χώρου. « Οι διαδικασίες τις χωρι-κής μεταμόρφωσης είναι άκρως πολύπλοκες», το μόνο σίγου-ρο πάντως είναι ότι «διαλύεται η έννοια του συμβατικού χώρου, όπως την γνωρίζαμε στο παρελθόν».12 Η ασάφεια των ορίων είναι πλέον αδιαπραγμάτευτη, γεγονός που επηρεάζει άμεσα και την χωρική αντίληψη του χρήστη για τον αναλογικό χώρο. Ο σύγχρονος άνθρωπος με τη βοήθεια των ψηφιακών μέσων κατάφερε να παράγει ένα νέο σύστημα στο οποίο υλικός και εικονικός κόσμος συνυπάρχουν. Όπως, ο Keiichi Matsuda αναφέρει : «Τα όρια και οι διχοτομήσεις μέσω των οποίων εί-χαμε κατασκευάσει τις πόλεις μας, σταδιακά καταρρέουν. Δι-αχωρισμοί όπως, δημόσιο-ιδιωτικό, εργασία-κατοίκηση, δικό μου-δικό σου, σταθερός-νομάς, εικονικός-πραγματικός, χά-νουν σιγά σιγά το νόημά τους. Υπάρχει η ανάγκη να εφεύρουμε ένα νέο λεξιλόγιο, με το οποίο θα μπορέσουμε να ορίσουμε και να περιγράψουμε την επαυξημένη πόλη».13 Όπως, ήδη έχουμε αναφέρει, η χωρική πραγματικότητα του σήμερα έχει διττή φύση. Αποτελείται από τον υλικό-ανα-λογικό κόσμο και τον άυλο-ψηφιακό. «Ο χώρος και οι ιδιότη-τές του άρχισαν να μεταβάλλονται και να αποδεσμεύονται από την έννοια του τόπου, ο οποίος αντικαθιστάται από την ροή των πληροφοριών».14 Το νέο υβριδικό σύστημα είναι υπεράνω του χρόνου και της υλικότητας, καθώς οι ψηφιακές τεχνολογίες

12 Castells Μ., The information Society and the welfare state: The finish model, Oxford UP, 2002, σελ. 424-425 13 Keiichi Matsuda, Domestic City, The disclosed home in augmented space, 2010, σελ. 3914 Bλέπε όπως υποσημείωση 13, σελ. 409

Απέναντι σελίδα:(εικ. 27)Η οθόνη γίνεται ο διαμεσολα-βητής ανάμεσα στη νέα πραγ-ματικότητα και τον άνθρωπο.

Page 64: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRID ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

έχουν αλλάξει τις διαδικασίες πρόσληψης, αντίληψης και επε-ξεργασίας του περιβάλλοντος. Η υβριδική συνθήκη ως μια νέα πραγματικότητα διέπε-ται από δικούς της κανόνες που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την αρχιτεκτονική φύση του υλικού χώρου. Η ψηφιακή πλη-ροφορία ως ένα υπόστρωμα που καλύπτει το πραγματικό πε-ριβάλλον αλλάζει τη λειτουργική του διαδικασία, τα εργαλεία που τον δομούν και την τελική του υπόσταση. Εδώ το ερώτημα που τίθεται είναι: σε ποιο περιβάλλον αισθάνεται ο άνθρωπος πως ανήκει; και κατά πόσο η σωματικό-τητα του τον συνδέει με τον αναλογικό χώρο και τα χαρακτηρι-στικά του; Το μόνο σίγουρο είναι πως η ταυτόχρονη παρουσία του χρήστη φαίνεται πως αποδυναμώνει στοιχεία του αναλογι-κού χώρου, όπως η έννοια της κλίμακας η οποία επαναπροσ-διορίζεται. Ο χρήστης παύει να επηρεάζεται από τη μορφή, τη δομή, την κλίμακα και την αναλογία του υλικού χώρου που περιβάλλει το σώμα του, γιατί ο αντιληπτικός τρόπος που προ-σλαμβάνει τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος είναι διαφορετι-κός. Τα μεγέθη και αναλογίες προσλαμβάνονται και ερμηνεύο-νται διαμέσου του τεχνολογικού πρίσματος πια, γεγονός που τα καθιστά ανά πάσα στιγμή μεταβαλλόμενα. Το μέσο διαμεσολάβησης ανάμεσα στον χρήστη και τον χώρο αλλάζει, πράγμα φυσικό αφού ο ίδιος ο χώρος αλλάζει και μετατρέπεται σε υβρίδιο. Το σώμα παύει να είναι η διεπαφή με την πραγματικότητα και τη θέση του παίρνει η δυσδιάστατη οθόνη του υπολογιστή, του tablet, του smartphone κ.ο.κ. Έτσι, τα πάντα καταναλώνονται ως εικόνα.15

Ο υβριδικός χώρος αναφέρεται σε ένα σύστημα τριών σχέσεων μεταξύ του ατόμου, του περιβάλλοντος και των τεχνο-λογικών μέσων. Η μεταξύ τους διάδραση είναι αυτή που παρά-

15 Λέφας Π., Αρχιτεκτονική και κατοίκηση από τον Ηeidegger στον Koolhas, Αθήνα: εκδόσεις Πλέθρον, 2008, σελ. 30

Page 65: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRIDΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

63ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

γει τον υβριδικό χώρο. Έναν χώρο που μεταλλάσσεται ανάλογα με τις επιλογές του χρήστη και που με απίστευτη ταχύτητα προ-βαίνει σε μεταβολές μεγεθών και αναλογιών, καθώς η έννοια της κλίμακας δεν υφίσταται ως κάτι σταθερό στον ψηφιακό κό-σμο. Όλα είναι σχετικά και με το πάτημα ενός κουμπιού ή με το scroll του ποντικιού μπορείς να μεταβείς σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη, μεταβαίνοντας παράλληλα από τη μεγάλη στη μι-κρή κλίμακα ή και το αντίστροφο. Τα χαρακτηριστικά, επομένως, του αναλογικού κόσμου εξασθενούν, γίνονται ανούσια και ξεθωριάζουν. Η ίδια η έννοια τη κλίμακας δοκιμάζεται από τη νέα υβριδική συνθήκη που τείνει να την εξαφανίσει. Γιατί τι σημασία έχει η κλίμακα ενός χώρου ο οποίος ανά πάσα στιγμή είναι διασυνδεδεμένος με τα πάντα; Όλες οι παραπάνω αλλαγές που παρατηρούμε γεννούν ποικίλα ερωτήματα και σκέψεις. Επειδή, ακριβώς η υβριδική πραγματικότητα βρίσκεται υπό διαμόρφωση τα περισσότερα από τα ερωτήματα δεν έχουν ακόμα απαντηθεί. Σίγουρα ως νέα πρωτόγνωρη συνθήκη συγκεντρώνει θετικά στοιχεία όσο και αρνητικά και επηρεάζει την ανθρώπινη ύπαρξη όχι μόνο σε σω-ματικό επίπεδο, αλλά και κοινωνικό.

Page 66: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 67: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRIDΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

65ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

3.4 Hololens

Ο Microsoft Hololens αποτελεί τον πρώτο αυτόνομο υπολογιστή ολογραφικής τεχνολογίας με High-end CPU και GPU και το επο-νομαζόμενο από την Microsoft HPU, «holographic processing unit» _ «ολογραφική μονάδα επεξεργασίας». Ουσιαστικά μι-λάμε για μια φορητή πλατφόρμα «augmented reality-επαυξη-μένης πραγματικότητας» η οποία λειτουργεί απαλλαγμένη από την χρήση καλωδίων, τηλεφώνων ή τη σύνδεση σε κάποιο υπο-λογιστή. Το λογισμικό αυτό βρίσκεται ενσωματωμένο σε γυα-λιά με διαφανείς ολογραφικούς φακούς υψηλής ευκρίνειας και επιτρέπει στα ολογράμματα να γίνουν κομμάτι του πραγματικού κόσμου, συνδυάζοντας το αναλογικό με το ψηφιακό. Η και-νοτομία που μας προσφέρει η Microsoft με αυτήν την συσκευή είναι ότι μέσα από ένα οικείο και φορητό μέσο όπως τα γυαλιά Hololens καταργεί την οθόνη, το πληκτρολόγιο και το ποντί-κι δίνοντας μια νέα απελευθερωμένη διάσταση στην ψηφιακή εμπειρία. Όσον αφορά τον τρόπο λειτουργίας, αρχικά, ο χρήστης φοράει τη συσκευή στο κεφάλι του. Στη συνέχεια η εισαγωγή του περιεχομένου συντελείται με τρεις τρόπους : μέσω της μα-τιάς του χρήστη, με φωνητικές εντολές και τέλος με τα επονο-μαζόμενα air taps, δηλαδή κινήσεις που κάνει ο χρήστης στον αέρα με τα δάχτυλά του τις οποίες αναγνωρίζει ο Hololens και τις μετατρέπει σε εντολές, λειτουργώντας σε πραγματικό χρό-νο. Τα γυαλιά έχουν ενσωματωμένη κάμερα 120 μοιρών σε κάθε φακό και σύστημα εντοπισμού ήχου. Τα παραπάνω χα-ρακτηριστικά του Hololens επιτρέπουν στον χρήστη να βλέπει και να ακούει τα ολογράμματα στο αναλογικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Τα ολογράμματα βρίσκονται παντού γύρω από τον χρήστη της συσκευής, έτσι όταν ένα ολόγραμμα βρίσκεται πίσω του ενεργοποιείται ηχητική ειδοποίηση έτσι ώστε να το εντοπίσει. Επιπρόσθετα, τα γυαλιά Hololens ενώ επιτρέπουν

Απέναντι σελίδα:(εικ. 28)Παράδειγμα λειτουργίας του Microsoft Hololens σε μια κατοικία.

Page 68: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRID ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

στα ολογράμματα να ενσωματωθούν στον πραγματικό κόσμο, δεν κρύβουν από τον χρήστη οτιδήποτε τον περιβάλλει στην πραγματικότητα, αλλά προβάλλουν στο αναλογικό περιβάλλον ψηφιακές πληροφορίες κατ’ επιλογή του χρήστη. Η καινοτομία που μας προσφέρει ο Hololens είναι ότι δημιουργεί σε πραγματικό χρόνο την υβριδική συνθήκη. Μια μικτή ουσιαστικά πραγματικότητα όπου το αναλογικό συνδυά-ζεται σε ικανοποιητικό βαθμό με το ψηφιακό. Δίνει την δυνα-τότητα στον χρήστη φορώντας τα γυαλιά Hololens να ζήσουν την ολογραφική εμπειρία στον αναλογικό τους χώρο, αλλη-λεπιδρώντας με τα τρισδιάστατα ολογράμματα σαν να ήταν φυσικά αντικείμενα. Έτσι, δημιουργείται μια νέα αντίληψη της ψηφιακής τεχνολογίας, των δυνατοτήτων της και φυσικά μας προσφέρεται μια νέα αντίληψη της πραγματικότητας. Ο τρόπος αλληλεπίδρασης ανάμεσα στον χρήστη και την τεχνολογία γί-νεται πιο εύκολος και οικείος. Κύριος άξονας λειτουργίας του Hololens αποτελεί η σωματικότητα του χρήστη και η διάδρα-ση με τα ολογράμματα σε πραγματικό χρόνο. Ουσιαστικά ο Hololens παρέχει νέους τρόπους επικοινωνίας απαλλαγμένους από τη στατικότητα του υπολογιστή, τρόπους δημιουργίας που είναι πιο προσωπικοί και ανθρώπινοι. Ο χρήστης με κύριο άξονα τη σωματικότητα και την κίνηση εξερευνεί μια νέα προοπτική διαδραστικού χώρου. Ο Hololens ως συσκευή έχει εφαρμογές σε αρκετούς επιστημονικούς τομείς (ιατρική, NASA) και φυσικά αφορά και την καθημερινή επικοινωνία του καθένα μας. Οι χρήστες μπο-ρούν να επικοινωνούν με τα άτομα που επιθυμούν, να μοιρά-ζονται την ίδια οθόνη μαζί τους, να βλέπουν αυτό που βλέπει ο συνομιλητής τους χιλιόμετρα μακριά, να βλέπουν ταινίες, να ακούν μουσική, να παρακολουθούν τον καιρό και να κοιτούν τις σημειώσεις για το πρόγραμμά τους. Και όλα τα παραπάνω να συντελούνται ενώ ταυτόχρονα ο χρήστης κινείται, δουλεύει, τρώει ή κάνει οτιδήποτε επιθυμεί στον αναλογικό του χώρο.

Page 69: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

FROM CYBER TO HYBRIDΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

67ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Ο Hololens αφορά και τον τομέα της αρχιτεκτονικής και γενικότερα του σχεδιασμού. Προσφέρει νέες δυνατότητες τρισ-διάστατης μοντελοποίησης, οι οποίες εύκολα τροποποιούνται και προσαρμόζονται στα επιθυμητά δεδομένα του επαγγελμα-τία. Στο demo προώθησης της συσκευής η Microsoft μας πα-ρουσιάζει μερικές από τις δυνατότητες του Hololens στο σχε-διαστικό τομέα. Παρατηρούμε, λοιπόν, μεγάλη ευκολία στην προσαρμογή των σχεδίων αλλά και της τροποποίησης τους ανάλογα με τις νέες ανάγκες που προκύπτουν. Όσον αφορά το κομμάτι της κλίμακας, παρατηρείται ότι είναι ένα παράγοντας ο οποίος μπορεί να τροποποιηθεί απλά με το τίναγμα των χεριών του χρήστη όσες φορές αυτός επιθυμεί. Ο Hololens αποτελεί μια από τις πρώτες συσκευές που δημιουργεί με μεγάλη επιτυχία τον υβριδικό χώρο. Μέχρι τώρα απλά υπήρχαν ψηφιακές πλατφόρμες που λειτουργούσαν με την λογική της προσομοίωσης. Φορώντας μια από τις παλιότε-ρες συσκευές ο χρήστης έρχονταν σε επαφή με την ψηφιακότη-τα, αλλά σε επίπεδο εικονικής πραγματικότητας και όχι ως κάτι ενσωματωμένο στον αναλογικό χώρο. Ο Hololens επιτρέπει στο ψηφιακό layer να υπάρξει ταυτόχρονα με τον πραγματικό χώρο του χρήστη. Τέλος, όσον αφορά το κομμάτι της κλίμακας των ψηφιακών αντικειμένων με τα οποία αλληλεπιδρά ο χρήστης σε εικονικό επίπεδο, όπως αναφέραμε και παραπάνω μεταβάλλε-ται με μεγάλη ευκολία ανά πάσα στιγμή τείνοντας στα όρια του να εξαφανίζεται. Αυτό είναι μια πραγματικότητα που χαρακτηρί-ζει γενικότερα τον ψηφιακό χώρο. Ωστόσο, παρατηρείται ακόμα η αγκίστρωση όλων αυτών των συσκευών που μας φέρνουν σε επαφή με την υβριδικότητα με τη σωματικότητα του χρήστη και συνεπώς και με την ανθρώπι-νη κλίμακα. Στην περίπτωση του Hololens, λοιπόν, η συσκευή έχει κατασκευαστεί με σκοπό να προσαρμόζεται στο κεφάλι του χρήστη, όπως ακριβώς και τα συμβατικά γυαλιά. Το παραπάνω γεγονός, άλλωστε, είναι που το καθιστά οικείο στον άνθρωπο.

Page 70: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 71: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

69ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η παρούσα ερευνητική εργασία έχει ως αντικείμενο την κριτική διερεύνηση της έννοιας της κλίμακας ξεκινώντας από τη συμ-βατική πραγματικότητα, που ίσχυε πριν από την ψηφιακή διείσ-δυση, και καταλήγοντας στην υβριδική συνθήκη της σύγχρονης εποχής . Η έννοια της κλίμακας για την παρούσα ερευνητική εργασία αποτέλεσε το μέσο για την εξέταση των «νέων χωρι-κών μορφών», όπως αναφέρει και ο Castells και μας οδήγησε σε συμπεράσματα που επεκτείνονται σε δύο άξονες. Ο πρώτος σχετίζεται με την έννοια της κλίμακας στις νέες χωρικές μορ-φές που προκύπτουν και ο δεύτερος με τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει ο αρχιτέκτονας στο νέο χωρικό περιβάλλον, της υβριδικότητας.

Η κλίμακα στο υβριδικό περιβάλλον

Το 2000, ο Manuel Castells στο βιβλίο του «The Rise of the network society» επισήμανε «ο χώρος και τα ιδιαίτερα χαρα-κτηριστικά του, όπως τα διάφορα είδη ορίων και η κλίμακα, αποτελεί προέκταση ή καλύτερα έκφραση της κοινωνίας. Κα-θώς, λοιπόν, η κοινωνία μεταμορφώνεται είναι λογικό νέες χω-ρικές μορφές και διαδικασίες να εμφανίζονται».1

Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από τη διείσδυση του διαδικτύου στην καθημερινότητά μας. Διαμέσου των κινη-τών τηλεφώνων και του ευρυζωνικού δικτύου, έχει δημιουργη-θεί μια νέα τεχνολογική πραγματικότητα, εύκολα προσβάσιμη,

1 Castells M., The Rise of the Network Society: The Information Age: Economy, Society and Culture Volume I, Wiley- Blackwel, 2000, σελ. 441

Απέναντι σελίδα:(εικ. 29)Άμεση απόρροια του υβρι-δικού χώρου είναι ότι αυτός «θολώνει και ξεθωριάζει τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του αναλογικού χώρου».

Page 72: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

70 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

καθιστώντας την ύπαρξή της διαρκώς παρούσα. Το παραπάνω γεγονός αποτελεί μια νέα κοινωνική συνθήκη και δε θα μπο-ρούσε να αφήσει ανεπηρέαστο τον τομέα του αρχιτεκτονικού χώρου. Η χωρική πραγματικότητα του σήμερα επηρεάζεται άμεσα από την ύπαρξη του διαδικτύου και την εισχώρηση των ψηφιακών τεχνολογιών, με αποτέλεσμα την σύζευξη του ανα-λογικού χώρου με το ψηφιακό υπόστρωμα. Όπως, αναλύθηκε και στο κεφάλαιο τρία της εργασίας, τα όρια του αναλογικού και του ψηφιακού περιβάλλοντος γίνονται όλο και πιο δυσδιάκρι-τα με αποτέλεσμα η συνύπαρξή τους να γίνεται αντιληπτή ως ενιαία, αδιάσπαστη και συνεχής χωρική οντότητα. Με αυτόν τον τρόπο προκύπτει το υβριδικό περιβάλλον το οποίο διέπεται από δικούς του κανόνες και διαθέτει τα δικά του χαρακτηριστικά. Άμεση απόρροια του υβριδικού χώρου είναι ότι αυτός «θολώνει και ξεθωριάζει τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του αναλογικού χώρου».2 Αυτό συμβαίνει λόγω της ταυτόχρονης παρουσίας της ανθρώπινης σωματικότητας στο αναλογικό και το ψηφιακό, με αποτέλεσμα, έννοιες όπως αυτή της κλίμακας να επαναπροσδιορίζονται. Τα μεγέθη και οι αναλογίες προσλαμβά-νονται και ερμηνεύονται διαμέσου του τεχνολογικού πρίσματος πια, γεγονός που τα καθιστά ανά πάσα στιγμή μεταβαλλόμενα. Το μέσο διαμεσολάβησης ανάμεσα στον χρήστη και τον χώρο είναι αυτό που καθορίζει πια την κλίμακα, την έκφραση και την αντίληψή της. Ο χώρος μεταλλάσσεται ανάλογα με τις επιλογές του χρήστη και με απίστευτη ταχύτητα προβαίνει σε μεταβολές μεγεθών και αναλογιών, καθώς η έννοια της κλίμα-κας δεν υφίσταται ως κάτι σταθερό στον υβριδικό χώρο γεγο-νός που αποτελεί απόρροια του ψηφιακού κομματιού. Όλα είναι σχετικά και με το πάτημα ενός κουμπιού ή με το scroll του πο-ντικιού μπορείς να βρεθείς σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη,

2 Βλέπε όπως υποσημείωση 1, σελ. 448

Page 73: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

71ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

μεταβαίνοντας παράλληλα από τη μεγάλη στη μικρή κλίμακα ή και το αντίστροφο. Κατ’ επέκταση, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως η εισχώρηση-»βύθιση» του χρήστη στην νέα υβριδική συνθήκη εξαρτάται από την κλίμακα του μέσου διεπαφής που χρησιμο-ποιείται. Έτσι, όσο μεγαλύτερες είναι οι διαστάσεις του μέσου διεπαφής, τόσο περισσότερο ξεθωριάζουν τα χαρακτηριστικά του αναλογικού χώρου. Οι διαστάσεις, λοιπόν, του τεχνολο-γικού μέσου μπαίνουν σε προτεραιότητα και είναι αυτές που διαμορφώνουν την αίσθηση της κλίμακας στην αντίληψη του χρήστη.

Ο ρόλος του αρχιτέκτονα

Σύμφωνα με τον Manuel Castells «εάν ο υβριδικός χώρος είναι πραγματικά η κυρίαρχη χωρική μορφή της σημερινής κοινωνί-ας, τότε η αρχιτεκτονική και ο σχεδιασμός χρειάζεται να επανα-προσδιορίσουν τη μορφή, τη λειτουργία τους, τη διαδικασία και την αξία τους για τα χρόνια που θα ακολουθήσουν».3 Επομένως, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τα πάντα καταδεικνύουν πως η κυριαρχία του διαδικτύου εμφανίστηκε ώστε να ενσωματωθεί στην πραγματικότητά μας, με σκοπό να εξελίσσει διαρκώς τις αναρίθμητες δυνατότητές του. Το ερώτη-μα είναι πια είναι η θέση του αρχιτέκτονα προς αυτές τις συν-θήκες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τον χώρο και ποιος ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει από εδώ και πέρα. Το ζήτημα που προκύπτει είναι με ποιον τρόπο θα μπο-ρέσει να συνδυαστεί η συμβατική έννοια της αρχιτεκτονικής, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την τοπικότητα, την υλικό-τητα την παράδοση και την γεωμετρία, με την ψηφιακή μορφή

3 Βλέπε όπως υποσημείωση 1, σελ. 448

Page 74: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

72 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

που διέπεται από εντελώς αντίθετους κανόνες, με σκοπό να πα-ραχθεί η υβριδική αρχιτεκτονική η οποία να καλύπτει τις σημε-ρινές κοινωνικές ανάγκες. Ο κλασικός ρόλος του αρχιτέκτονα ήταν και είναι να δημιουργεί το μέσο διεπαφής ανάμεσα στον χρήστη και τον χώρο. Γεγονός που επιτυγχάνονταν με την δημιουργία σχέσεων επικοινωνίας ανάμεσά τους, διαμέσου του κτιρίου. Αναλογικά, λοιπόν, ο σύγχρονος αρχιτέκτονας καλείται να δημιουργήσει την νέα μορφή διεπαφής με σκοπό να καλύψει την σύγχρονη διάσταση της έννοιας του χώρου. Για να επιτευχθεί αυτό είναι απαραίτητο να διευρύνει τις γνώσεις του και να εισαγάγει ένα νέο είδος σχεδιασμού. Συνειδητοποιούμε, λοιπόν, πως οι σημερινές απαιτή-σεις επιβάλλουν την δημιουργία εφαρμογών που θα λαμβά-νουν δράση μέσα ή ως υπόστρωμα στον αναλογικό κόσμο, με σκοπό τη δημιουργία των υβριδικών χώρων. Ο χρήστης αυ-τού του νέου χώρου αποτελεί ενεργό μέρος και καθορίζει την δράση που λαμβάνει χώρα τόσο στον αναλογικό, όσο και στον ψηφιακό κόσμο. Ο αρχιτέκτονας καλείται να εφεύρει το τρόπο, ώστε το σχίσμα ανάμεσα στους δύο κόσμους να εξαλειφθεί. Ο σημερινός αρχιτεκτονικός ρόλος, λοιπόν, είναι αυτός του μετρατοπέα «switcher», όπως τον είχε ονομάσει ο Castells με σκοπό να αξιοποιήσει την τεχνολογία και τις δυνατότητες που αυτή του παρέχει στον βαθμό που εξυπηρετεί το έργο του. Θεωρούμε επομένως, ότι ο υβριδικός χώρος, του οποί-ου η ταυτότητα ισορροπεί ανάμεσα στο αναλογικό και το ψηφια-κό, είναι το παράδειγμα ενός νέου χώρου που καλείται ο αρχιτέ-κτονας να αποκτήσει τα εφόδια προκειμένου να τον επιλύσει. Ο νέος αυτός χώρος αποδεσμευμένος από την λογική των ορίων λειτουργεί ως μια «δυνητική» ύπαρξη και οι ενέργειες που συ-ντελούνται σε αυτόν αφορούν τόσο την ψηφιακή πραγματικότη-τα όσο και τον αναλογικό χώρο.

Page 75: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

73ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ισχυριζόμαστε ότι η αρχιτεκτονική ανάγνωση και η κατάλληλη σχεδιαστική μεθοδολογία χρίζονται απαραίτητες για την διαμόρφωση του υβριδικού χώρου. Η αρχιτεκτονική επιστήμη, λοιπόν, μπορεί να λειτουργήσει ως το βασικό θεμέ-λιο, το οποίο, κατόπιν προσθήκης νέων εργαλείων θα συμβάλει στην επαρκέστερη κάλυψη των σύγχρονων αναγκών. Ο Lev Manovich υποστήριζε, ότι «ο υβριδικός χώρος θα αποτελέσει για πολλούς αρχιτέκτονες μια πρόκληση και ευκαι-ρία επαναπροσδιορισμού της δουλειάς τους, προβλέποντας ένα μέλλον στο οποίο ο κτισμένος χώρος και οι αντίστοιχες πλη-ροφορίες θα συνυπάρχουν και θα ορίζουν μια ενιαία χωρική δομή».4

Κλείνοντας, πιστεύουμε ότι η δουλειά του αρχιτέκτονα σχετίζεται με τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων και στη συνέχεια του ανθρώπου με το χώρο. Οι παραπάνω έννοιες λόγω των σύγχρονων συνθηκών επαναπροσδιορίζονται διαρκώς. Επομέ-νως, ο παράγοντας που τις ρυθμίζει δεν μπορεί να παραμείνει σταθερός.

4 Lev Manovich, The poetics of augmented space, article, San Diego: University of California, 2002, σελ. 6

Page 76: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη
Page 77: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

75ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ

ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Andriana de Souza e Silva, From Cyber to Hybrid, Mobile Technologies as Interfaces of Hybrid Spaces, 2006

Charles Moore & Gerald Allen, Dimensions. Space, shape & scale in architecture. Hardcover, 1977

Castells M., The Rise of the Network Society: The Information Age: Economy, Society, and Culture Volume I, Wiley- Blackwel, 2000

Castells Μ., The information Society and the welfare state: The finish model, Oxford UP, 2002

Edward T. Hall, The hidden dimension, New York, Doubleday, 1966

George Dodds & Robert Tavernor, Body and building essays on the changing relation of body and architecture, London: The IMT Press Cambridge, Massachusetts, 2005

Le corbusier, The Modulor: A Harmonious Measure to the Human Scale Universally Applicable toArchitecture and Mechanics, Peter de Francia and Anna Bostock, trans., London: Faberand Faber, 1950

Lev Manovich, The poetics of augmented space, article, San Diego: University of California, 2002

Licklider Η., Architectural scale, London: The Architectural Press, 1965

Maxwell Fry & Jane Drew, Architecture and the environment, London, London George Allen & Unwin Ltd, 1976

Ruth Slavid, Micro very small architecture, London, 2009

Steven Holl, Juhani Pallasmaa and Alberto Perez-Gomez, Questions of perception: phenomenology of architecture, San Francisco: William Stout Publishers, 1994

Page 78: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

76 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ / ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Arendt Hannah, Η Ανθρώπινη Κατάσταση, μετάφραση: Στέφανου Ροζάνη, Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου, Τίτλος πρωτοτύπου: “The Human Condition”, The University of Chicago, Αθήνα: εκδόσεις Γνώση, 1958

Βιτρουβίος, Περί Αρχιτεκτονικής, μετάφραση: Παύλου Λέφα, εκδόσεις Πλέθρον, 2000

Γρηγοριάδου Μ., Δημόσιοι Ψηφιακοί χώροι, ένας συνδεδεμένος αλληλεπι-δρών κόσμος, στο Νικηφορίδης Π. [επιμ.], PUBLIC SPACE - Δημόσιος Χώρος αναζητείται, Can¬not Not Design Publications, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 110/111

Δενδρινός Σ., Τα όρια του δημόσιου χώρου, στο Νικηφορίδης Π. [επιμ.], PUBLIC SPACE - Δημόσιος Χώρος αναζητείται, Can¬not Not Design Publications, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 150/151

Δημητρίου Ο., Κουτρολίκου Π., Περί δημόσιου, ιδιωτικού και «συλλογι-κού», στο Νικηφορίδης Π. [επιμ.], PUBLIC SPACE - Δημόσιος Χώρος αναζη-τείται, Can¬not Not Design Publications, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 40/41

Κρεμμύδα Σ., Μεταξά Κ., Σαραντάκη Χ., Μεταλλαγές του δημόσιου χώρου: η αλληλεπίδραση δημόσιου βίου και δημόσιου χώρου, στο Νικηφορίδης Π. [επιμ.], PUBLIC SPACE - Δημόσιος Χώρος αναζητείται, Can¬not Not Design Publications, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 92/93

Ντόβρος Β., Η ουτοπία αναίρεσης των ορίων στον ιδιωτικό-δημόσιο χώρο και η μεταβολή τους μέσα από την αρχιτεκτονική πρακτική για την ανάδυση του κοινωνικού χώρου, στο Νικηφορίδης Π. [επιμ.], PUBLIC SPACE - Δημό-σιος Χώρος αναζητείται, Can¬not Not Design Publications, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 118/119

Παπαλεξόπουλος Δ., Από τον δημόσιο χώρο στον κοινό χώρο μέσω του δικτυακού παραδείγματος, στο Νικηφορίδης Π. [επιμ.], PUBLIC SPACE - Δη-μόσιος Χώρος αναζητείται, Can¬not Not Design Publications, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 150/151

Page 79: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

77ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ

Λέφας Π., Αρχιτεκτονική και κατοίκηση από τον Ηeidegger στον Koolhas, Αθήνα: εκδόσεις Πλέθρον, 2008

Μάντζου Π., Άξονες αναδιοργάνωσης του δημόσιου χώρου: ασφάλεια, κατανάλωση και αναψυχή, περιοδική επιστημονική έκδοση ΟΥΤΟΠΙΑ Νο 75 Μάιος– Ιούνιος 2007, σελ. 99-112, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2007

Μάντζου Π., Ψηφιακοί κόσμοι in limbo, στο Καλακάλλας Α. [επιμ.], Με-ταλλαγές και (α)συνέχειες: Πρακτικές, πολιτικές και λόγος για τον αστικό, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2009

David Watkin, Ιστορία της δυτικής Αρχιτεκτονικής, μετάφραση: Κώστας Κουρεμένος, Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1941

Francis D.K. Ching, Αρχιτεκτονική, Μορφή, Χώρος και Διάταξη, μετάφραση: Δώρις Φακίρη, Αθήνα, 2006

Le Corbusier,Για μια αρχιτεκτονική, μετάφραση: Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Εκκρεμές, 2004

Richard Sennett, Η Τυραννία της Οικειότητας. Ο Δημόσιος και ο Ιδιωτικός Χώρος στον Δυτικό Πολιτισμό, Αθήνα: εκδόσεις Νεφέλη. μετάφραση από το αγγλικό πρωτότυπο: “Flesh and Stone. The Body and the City in western Civilization”, Norton, New York, 1999

Χατζησάββα Δ., Δημόσιος χώρος-Δημόσια σφαίρα: Διαφορές, όρια και χωρικός σχεδιασμός, στο Νικηφορίδης Π. [επιμ.], PUBLIC SPACE - Δημόσιος Χώρος αναζητείται, Can¬not Not Design Publications, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 24/25

Page 80: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ ΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

78 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Νικολάου Δ.- Τερζόγλου Ι., Κλίμακα και Χώρος : Αναγνώσεις μίας Πολύ-πλοκης Σχέσης, 2008link: http://goo.gl/wBSjLR

Ψυλλίδης A., Το δίπολο δημόσιο-ιδιωτικό: Οι κλασικές προσεγγίσεις, 2006 Link : http://goo.gl/IiX3cX

Ψυλλίδης A., Ψηφιακή Τεχνολογία: Επαναπροσδιορισμός των Ορίων & του Διπόλου Δημόσιο-Ιδιωτικό,2008 link: http://goo.gl/xf5W4c

Dragonas P., Μετά (την) ιδιωτικότητα: Βασικές έννοιες για τη σύγχρονη αστική κατοίκησηlink: http://panosdragonas.net/?p=412

Norman Foster for City Hall of London projectlink: http://goo.gl/f7mNI8

Diller and scoffidio for Lincoln’s center restorationlink: http://goo.gl/kH8dPi

Herzog and de Meuron for Rue des Suisses projectlink: https://goo.gl/uCK4RH

Paul de Vries and Simon Droog, Scale and proportion, link: http://goo.gl/QkYf9t

Tadao Ando for Koshino House projectlink: http://goo.gl/WFlmwU

Page 81: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣΚΛΙΜΑΚΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

79ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ

ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

εικ. 1 http://goo.gl/Hm39Vn

εικ.2 https://goo.gl/rr2t5B

εικ.3 https://goo.gl/phPrG7

εικ.4 https://goo.gl/aPZmh3

εικ.5 http://goo.gl/qDW3f2

εικ.6 http://goo.gl/5jE5tw

εικ.7 http://goo.gl/joje50

εικ.8 https://goo.gl/kB1glU

εικ.9 http://goo.gl/dDoSOM

εικ.10 http://goo.gl/GHNzKd

εικ.11 https://goo.gl/Hg1npX

εικ.12 https://goo.gl/VCd0zF

εικ.13 http://goo.gl/oRsTx1

εικ.14 https://goo.gl/90G4Rf

εικ.15 https://goo.gl/OGvZzn

εικ.16 https://goo.gl/F2CfdF

εικ.17 https://goo.gl/xeNhUu

εικ.18 http://goo.gl/bXMrnj

εικ.19 https://goo.gl/mFuywA

εικ.20 https://goo.gl/IxJNbm

εικ.21 https://goo.gl/NcmvQG

εικ.22 https://goo.gl/Og0hNl

εικ.23 https://goo.gl/y5AAyY

εικ.24 https://goo.gl/GhUSQk

εικ.25 https://goo.gl/6zGtE9

εικ.26 http://goo.gl/6gOphr

εικ.27 http://goo.gl/zeEKVx

εικ.28 https://goo.gl/MD7xQs

εικ.29 http://goo.gl/O9iBlZ

εξώφυλλο: http://goo.gl/XGP0gO(και επεξεργασία στο Photoshop)

Page 82: Κλίμακα: Από τη συμβατική στην υβριδική συνθήκη