~' 9"uνrοι Η Yrtι.ct

Ένα λε:πrομε:pέs έργο που αναφέpααι σrη Βε:pαπε:ί α

με: φυrά και βόrανα, σrιs φαpμaκε:υrικέs roυs

ιδιόrηrε:s καΒώs και σrα φυσικά roυs

χαpακrηpισrικά

ΘΕ:Ρ~ €YT~kfi

Boτ~Γifi krlΙ ΦΥτΑ

'

HIERBAS Υ PLANTAS CURA ΠV AS

Copyright © 1997, Editorial LIBSA

MADRID, SPAIN

Για την ελληνική γλώσσα ανά τον κόσμο:

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΦΥΤΑ

Copyright ©1998

Β' ΕΚΔΟΣΗ 2002

ΕΚΔΟΣΕΙΣ IPIΔA

ΗΛΙΟΠΟΥ ΛΟΥ ΚΑΝΕΛΑΑ

Φαιδριάδων 104-106, 113 64 Αθήνα

Τηλ.: 0030 -10 - 8615466

Fax: 0030 -10- 8615206

E-mail: iridaeditions@internet.gr

Προσαρμογή κειμένων: Εκδόσεις ΙΡΙΔΑ

Φιλολογική επιμέλεια: Λαtου Χρύσα

Γενική επιμέλεια: Ηλιοπούλου Κανέλλα

Ηλεκτρονική σελιδοποίηση - Φιλμ: Σ. ΔΕΛΑΒΙΑΣ & ΣΙΑ Ο.Ε.

Φιλμ εξωφύλλου: ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΉ

Ευχι::ψι~ώ npοσωnικC! wv Δp. ΓΕQΡΓΙΟΝ Π. ΣΑΡ ΛΗ,

ε;nίκουρο Κι:Α8ηyητ:ή wυ Γ ε;ωnοvικού Πι:Αvεnι~ημίου Α8ηvώv,

yιι:Α τ:η φιΛική Κι:Αι nοΛύτ:ιμη συμ~ο?ιή wυ,

~ηv ε;nιμ6Λειι:Α τ:ωv κειμέvωv τ:ης ε;ΛΛηvικής έκδοσης.

Απαγορεύεται η ολική ή η μερική αναπαραγωγή του έργου

η αποθήκευση και η μετάδοσή του με οποιονδήποτε

ηλεκτρονικό, μηχανικό, φωτοαντιγραφικό ή άλλο τρόπο,

χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.

ISBN: 960-86089-2-9

Printed in Spain

n Ε:ΡΙ€1\ΟΜΕ:ΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ... ...... ... .. ...... ............ .. ...... ... .. ... ............. ..... .. ..... .... .... .... ...... .... ............ ... ..... ... ...... ...... .. ... .. 5

I . Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΕΝΟΣ ΦΥΤΟΥ ........................... ...... ..... ......... ..... ....... ........... .......... ..... 6

2. ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ................. 8

3. ΚΑΤΩΤΕΡΑ ΦΥΤΑ ... .... .. ... .......... .... ... ... ...... ........... ...... ...... .. ......... .. ....................... ... .... .. 12

4. ΑΝΩΤΕΡΑΦΥΤΑ .... ........ ............. ......... ....... .. ......................................................... ... .... .. 18

5. ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ............. .... ....... ............................. ....... ......... .................... ........................ .. ... 24

6. Η ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ .......................... ... ..... ...... 26

7. Η ΣΥ ΛΛΟΓΗ ....... .... ...... ............... .. .... ... ... ....... .. ...... .. ... ........ .......... ...... ....... .. .... ............. .... 28

8. ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥτΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ ........ ....... .... ..... .. ........... ...... .......... ......... .. 31

9. ΠΡΩΤΕΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥτΙΚΏΝ ΦΥΤΩΝ .......................... 36

I Ο . ΠΑΛΙΑ ΠΡΑΚτΙΚΑ ΣΚΕΥ ΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΙΑΤΡΙΚΑ ............................. ... .. ........ 38

11. ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ .................. ........ ...... .. ....... .. ........ ...... ........ ................... ...... 44

12. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ........ .. .. ..... ......... .... ... ........................... ....... ..................... ... 50

13. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΦΥΤΩΝ ....................................... .... ... ....... .... .... ... ..... ........................ ... ... ... 52

14. ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ....... .... ..... .... ................ ................................................................................... 93

15. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΦΥΤΩΝ ΣΤΑ ΛΑτΙΝΙΚΑ .......................................................... .. ... ... ... 95

16. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΦΥΤΩΝ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ .... .. .. .. .... ............................. .... .................... 96

Μέχρι πριν από μόλις δέκα ή διδδεκα χρόνια τα θεραπευτικά φυτά πουλού­νταν σε κάποια παραδοσιακά μαγαζιά, που κακ<i)ς ονομάζονταν "βοτανο­

μάγαζα". Λέμε «κακώς ονομάζονταν», γιατί το λογικό είναι να ονομάζονταν φαρμαr..εία.

Η λέξη φαρμακείο ή φαρμακευτικό προέρχεται από την ελληνική λέξη φάρμακον που αρ­

χιr..ά σήμαινε " βότανο που θεραπεύει και μαγεύει ' '.

Στην Αρχαία Ελλάδα τα θεραπευτικά φυτά όπως και η ιατρική ήταν κτήμα των ιερέων και

οι σχετικές γν<i)σεις προέρχονταν από πολλές χιλιάδες χρόνια πριν. Στα τέλη του Νοέμβρη

του 1975 έγινε γνωστή από τα μέσα επικοινωνίας η ύπαρξη μιας σπηλιάς. η οποία ανακαλύ­

φθηχε κατά τη διάρκεια αρχαιολογιχ<iΝ εργασι<iΝ σε μία απομαr..ρυσμένη περιοχ1i της νό­

τιας Ασίας. Η σπηλιά αυτή. κατοικήθηκε πριν από εξήντα χιλιάδες χρόνια από τον άνθρω­

πο του Νεάντερταλ. Στους τοίχους της, χαραγμένα στην πέτρα, μπορούσε να διακρίνει χα­

νείς χαθαρά. φυτά, φύλλα χω χαρπούς πολλά από τα οποία χρησιμοποιούνται χαι σ1iμερα

στην ιατρική.

Άλλη αξιόπιστη μαρτυρία της χρ1iσης των φυτυ)ν στην ιατρικ1Ί μάς παρέχει η αναχάλυψη τη;

βιβλιοθήκης του Ασσύριου βασιλιά Arsubanipcιl, η οποία περιέχει αρκετέ; χιλιάδες πίνακες

που έχουν γραφεί πριν από τρεις χιλιάδες χαι πλέον χρόνια . Σε αυτούς περιγράφονται με ­

ριr..ές εκατοντάδες φυτ<iΝ που χρησιμοποιούνταν είτε αυτά κυθαυτά σαν φάρμαr..α είτε για

τη δημιουργία σύνθετων παρασχευασμάτων.

Στα ανάγλυφα του ναού του Tutmes του Β', στο Λούξορ ( 1450 π.Χ . ). που αναστηλώθηχε α­

πό τον χαθηγητή Onιr. του Μουσείου Γεωργία; του ΚαΊρου. μπορούμε να παρατηρ11σουμε

το "πιο παλιό , γνωστό κατάστημα βοτάνων, χαραγμένο σε γρανίτη ... που περι έχει λαξευμέ­

να 275 θεραπευτικά φυτά.

Δεν είναι σύμπτωση ότι στους διάφορους πολιτισμούς, την έννοια του φαρμάκου και του φυ ­

τού την εκφράζουν με την ίδια λέξη. Για τους Βαβυλώνιους είναι ·'Chammu'", για τους Έλ­ληνες "Φάρμακον" και για τους Ρωμαίους "Medicamen ...

Ο Mesue el Anciano ήταν ο πρ<iηος, που συνέλεξε όλες τις φαρμακευτικές γνu')σεις και τις

δημοσίευσε σε ένα εγχειρίδιο περίπου το 830 μ.Χ . Το πρώτο, θεωρούμενο επίσημο, εγχει­

ρίδιο φαρμακοποιίας είναι Αραβικό κα~ χρονολογείται από το έτος 850 μ. Χ .

Το πρώτο Ευρωπα"ίκό εγχειρίδιο φαρμακοποιίας εμφανίστηκε το 1542 και είναι γνωστό με

το όνομα "NuΓemberg". Πριν από αυτό το χρόνο, η Ευρωπα"ίκή φαρμακολογία στερούνταν

την ταξινόμηση των βοτάνων και τους κανόνες που αρκετές χιλιάδες χρόνια νωρίτερα είχαν

εμφανιστεί στην Κίνα, την Αίγυπτο, την Ιουδαία και την Ελλάδα.

Χωρίς τον παραμικρό φόβο λάθους, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος

των θεραπευτικών βοτάνων, που χρησιμοποιούνταν στο Μεσαίωνα, συνεχίζει και σ1Ίμερα

να βρίσκεται σε εφαρμογ1i.

OriOM~Σ~~ (riOΣ ΦΥΤΟΥ

Με αφετηρία τον Άγγλο Ray, που προσπάθησε να δημιουργήσει

μια συνεκτική ταξινόμηση, η οποία θα

επέτρεπε την αναγνώριση των

διαφόρων φυτών,

ακολουθούν α-

μέτρητοι βοτα­

νολόγοι που

διαμορφώ ­

νουν τις βά -σεις για την

καθιέρωση

των ειδών και

τον προσδιο­

ρισμό των γε­

νών.

Τελικά ο Karl νοη Linne, τον

18ο αι . , προσδιόρι­

σε την έννοια του εί­

δους και όρισε σαν

"γένος" ένα άθροισμα

συγγενών ειδών που έ­

χουν τα αυτά βασικά

γνωρίσματα και διαφέ-

ρουν ως προς τα δευτε­

ρεύοντα γνωρίσματα.

Τα αθροίσματα των

συγγενών γενών σχηματίζουν τις ο ι­

κογένειες, αυτές σχηματίζουν τις τά­

ξεις, οι τάξεις τις κλάσεις, οι κλάσεις

συνενώνονται σε φύλα και όλα τα φύ­

λα μαζί αποτελούν το Φυτικό Βασί­

λειο (regnum νegetabile).

Για να ταξινομήσει και να δώσει όνο­

μα σ' ένα φυτό, ο Λινναίος χρησιμο­

ποίησε για πρώτη φορά τη διπλή ονο­

~ιατολογία προσδιορίζοντας κάθε φυ­

τό με βάση το γένος και το είδος στο

οποίο ανήκε. Για να τους δώσει ένα ό­

νομα, συμφωνήθηκε η υιοθέτηση των

λατινικών, μιας γλώσσας παγκόσμιας,

που θα επέτρεπε την αναγνώριση του

φυτού σε κάθε χώρα ή γλώσσα μια

που τα λατινικά, καθώς ήταν νεκρή

γλώσσα, δε διέτρεχαν κίνδυνο αλλοί­

ωσης.

Από εκείνη τη στιγμή κάθε φυτό απέ­

κτησε ένα επίσημο όνομα, το οποίο ή ­

ταν δύσκολο στην προφορά και στη

μνήμη αλλά πιο σταθερό από τα διά­

φορα κοινά ονόματα που του έδιναν

σε κάθε περιοχή που αναπτυσσόταν .

Δεν παύει να αποτελεί ένα καινοφα­

νές γεγονός η αναγραφή των γενών

~,------------------------------------------------------~7 Ί

ιJ"",.ι:ι- v.ι:ι- π("'ι:<S'"'('ι:<τι:ί r"' '{(·~"'- """"'~"'"·9.:.9.-ιι{ι: ,_, ι:<vv.:.9ι:ι.ι:ι- v.ι:ι­.ι:ι-rr.,.SιSι:r.ι:ι-• r"' ""(ι:<ι:vιι{.:. riv"'ς ι:<τ.ι:ι- ι:ίS.-ι rι: "'1"' τ(""?"'"'- · S"·v.ι:ι-r.:.

.:, 6\.'rπ.ι:ι- r.:. """' r"' 9,_,~"'""' 6r"' i"'r.f>. rι: ι:r.:r.f>.vιι:<.-ι ' ~ι:πτ"';"·.:..

αρσενικού ή θηλυκού στα ονόματα

των φυτιίΝ, από γραμματική άποψη.

Τα φυτά στην πλειοψηφία τους, έχουν

άνθη με στήμονες και ύπερους, γι ' αυ­

τό λοιπόν είναι διγενή. Για να προσ­

διοριστεί το φύλο, ακολουθήθηκε η

συνήθεια να αποδίδεται το αρσενικό

γένος στα είδη με όψη τραχιά, δυνατή

ή συμπαγ1i και το θηλυκό στα φυτά με

λεπτοφυή εμφάνιση. Έτσι, για παρά­

δειγμα, στη φτέρη Dιyoptai.s· filix-ιnas·,

δόθηκε το όνομα 'aρσενική φτέρη' και

στην Atl1yιiιιιn filix-feιnina, το όνομα

'θηλυκή φτέρη ', παρά το γεγονός ότι

κανένα από τα δύο είδη φτέρης δεν

έχει διγενή άνθη και αναπαράγονται

με σπόρια. Αρκούσε που τα φύλλα του

δεύτερου είδους ήταν πιο λεπτεπίλε­

πτα και κομψά οδοντωτά για να του α­

ποδυ)σουν μια υποθετική θηλυκότητα.

Ένα μυθολογικό πρόσωπο αποτέλεσε

την έμπνευση για το όνομα της

Centaιπea ca!C'itιnpa (κν. καλαγκάθι)

καθιί)ς αποδίδεται σ' αυτό το φυτό η

θεραπεία των πληγιίΝ του Κένταυρου

Χείρωνα. Το Τeιιcτίιιιη cl1aιnaeclιys

(κν. χαμαιδρυά), θυμίζει τον Τεύκρο,

ο

αρχαίο Τρώα πρίγκιπα, ο οποίος ανα­

κάλυψε τις θεραπευτικές του ιδιότη ­

τες. Προς τιμήν του Ολλανδού βοτα­

νολόγου Bartsch, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 25 ετών, ενώ ερευνούσε τη

χλωρίδα της Γουιάνα, ο Λινναίος έ­

δωσε σε ένα γένος το όνομα BaΓt.s·chia .

Σε άλλες περιπτώσεις το όνομα ενός

φυτού προέρχεται από την αρχαία,

κοινή του ονομασία. Έτσι το Ceteωch

officinanιιn ( κν. CΥ'rιορπιδόχορτο) πήρε το όνομά του από τον Άραβα

Ceterach.

_ _, , -

ΓiriO ~(Σ ΤΗΣ firifiTOM~fiΣ

kfi~ ΦΥΣ~Οr10Γ~fiΣ ΤΩΓi ΦΥΤΩΓi

Λ ρχικά, η δομή ενός φυτού περιο­

~ίζεται σε τρία ανατομικά τμήμα­

τα που κατά τρόπο εξατομικευμένο σε

σχέση με τις λειτοtΙργίες τους σχηματί­

ζουν το σύμπλεγμα όλων των οργάνων

τους. Αυτά τα η11iματα είναι:

α) Η ρίζα: Το όργανο θρέψεως, στη ­

ρίξεως και αποταμιεύσεως.

β) Ο βλαστός: Το συνεχές σύ­

στημα διακλαδιζόμενων και α­

ναστομούμενων σωληνι.δσε­

ων από αγωγούς ιστούς,

που συνδέουν το υπόγειο

με το υπέργειο φυτικό

σώμα και τα φύλλα.

γ) Τα φύλλα: Το

σύστημα κυκλοφο­

ρίας του αέρα μέσω

των πόρων τους για την

εξασφάλιση των απαραίτη -

των ποσοτήτων διοξειδίου

του άνθρακα (CO: ). Εκτός από αυτά τα βασικά

τμήματα, πρέπει να ανα-

.... _:

φερθούμε στην εμβρυα­

κή εξέλιξη του φυτού που

ακολουθεί τις εξής φά-

σεις:

α) Τοποθέτηση του σπόρου

στο κατάλληλο έδαφος όπου

βλασταίνει και αρχίζει η τροφοδοσία

του εμβρύου με θρεπτικές ουσίες, που

υπάρχουν αποταμιευμένες στις κοτυ­

ληδόνες.

β) Αρχίζει η απορρόφηση θρεπτικών

ουσιών από το έδαφος. Αρχίζουν οι

πεπτικές και αναπνευστικές λειτουρ­

γίες ενιδ η ρίζα εξαπλιόνεται τόσο ορι­

ζοντίως όσο και καθέτως.

γ) Τα φύλλα αναπτύσσονται και απο­

τελούν το κύριο φωτοσυνθετικό όρ­

γανο του φυτού. Οι αγωγοί ιστοί είναι

το κυκλοφοριακό όργανο μέσω του ο­

ποίου μεταφέρονται το νερό, τα α­

νόργανα θρεπτικά στοιχεία καθώς

και οι οργανικές ουσίες .

δ) Τα άνθη , που αποτελούν τα γενε­

τήσια όργανα των ανώτερων φυτών

και τα οποία είναι φύλλα που έχουν

μεταμορφωθεί κατά ιδιάζοντα τρόπο,

ώστε να εξυπηρεηΊσουν την αναπαρα­

γωγή .

Έλεγε ο Παράκελσος ότι με δεδομέ­

νο πως ένας μόνο σπόρος περιέχει έ­

να δένδρο, Ιiταν λογικό να σκεφτεί

κανείς ότι αυτός ο σπόρος έκλεινε μέ­

σα του ένα μέγα μυσrιjριο. Έτσι συ­

μπέραιναν ότι η εξέλιξη του σπόρου

μας δείχνει την ε ικόνα της δημ(ουργί­

ας του κόσμου. Και παρ' όλο που το

9

J-1 J"~"'Γ"''{{·~~.., ί6\VS •~-"' ~,rr.,.r;:~;:ί r"' '"'"'~0:·•~-"'j"' ,; τr~r:εrcr~r i s r..-,ς ..-..ι,l"6Lr•''f''_.,.,ς r,cιt.· •""'l""r'-'S·

bένδρο εμφανίζεται από τη στιγμ1j

που ο σπόρος έχει τοποθετηθεί στη γη

( φυσικ1j ~11jτρα ), αυτή δεν επαρκεί για να εκδηλωθεί και να εξελιχθεί η δυνα­

μικ6τητα του σπόρου. Είναι απαραί­

τητη η παρουσία του φωτός και της

θερμοκρασίας του 1jλιου προκειμένου

τα τρία αρχικcί ιποιχεία. τα άλατα. το

θείο και ο υδράργυρος να αποκτή­

σουν υΠόσταση.

Τα φυτικά κύτταρα ποικίλουν ως προς

τη μορφ1j τους:. Είναι σφαιρικά. κυλιν­

δρικά. πολυεδρικ(ι. ατρακτοειδrj κλπ.

Το μέγεθ6ς τους: γενικά είναι πολύ μι ­

κριS και κυμαίνεται ωrιS αυτιS των μι­

κροσκοπικών κυττάρων των βακτηρί­

ων μέχρι τα 4 1j 5 εκατοστά κατά μία διάσταση . που φτάνουν κάποια γιγcΊ.­

ντια κύτταρα 6πως αυτcΊ. του ιστού της:

κάνναf)ης.

Στα μέσα του 19ου αι. ο Hugo Von Mohl ανακάλυψε ότι τα κύτταρα πε ­

ριείχαν μία παχύρρευστη ουσία, το

πήγμα, μη διαλυτή στο νερ6 και της έ­

δωσε το όνομα πρωτόπλασμα.

Το 1881 ο Max Schultze 6ρισε κατά

τρόπο συστηματικό το κύτταρο, ορι­

σμός που μέχρι και σήμερα ισχύει α­

πολύτως: Κύτταρο ειΊιαι μια μάζα

πρωτοπλάσματος ποv έχει ένα πυριjνα

και περιβάλλεται από μfα κvτταρικιj

μεμβράνη.

Η σύνθεση του πρωτοπλcί.σματος είναι

ένα περίπλοκο μείγμα από πρωτε'ί"νες.

λιπίδια. υδατάνθρακες. άλατα. μέταλ­

λα και άλλα στοιχεία που σχετίζονται

συνεχιίJς μεταξύ τους .

Το τυπικ6 φυτικό κύτταρο διαφέρει α­

πό το ζωικό σε δύο πολύ χαρακτηρι ­

στικά στοιχεία:

I. Στη σταθερ1j παρουσία ενιSς διαπε­

ρατού κυτταρικού τοιχιr)ματος .

2. Στην ύπαρξη ιπο πρωτιSπλασμα με ­

ρικυ)ν οργανιδίων που είναι γνω­

στά σαν πλαστίδια.

Αυτci είναι :

α) Οι χλωροπλάστες:. προικισμένοι με

ιδιαίτερη ζωντciνια, είναι υπεύθυνοι

για το πράσινο χρώμα των φυτυ)ν που

οφείλεται στη χρυχπικ1j, γνωστrj σαν

χλωροφύλλη.

β) Οι χρωμοπλάστες: Παράγουν πορ­

τοκαλιά και κίτρινη απόχρωση, λόγω

των χρωστικών καροτίνη και ξανθο­

φύλλη.

γ) Οι λευκοπλάστες: Είναι άχρωμοι

καθώς στερούνται χρωστικών.

Η χλωροφύλλη ίσως: να αποτελεί το ι ­

σοδύναμο ή παρεμφερές της αιμο­

σφαιρίνης του αίματος. Η διαφορά

τους: έγκειται κυρίως στο μαγνήσιο

που περιέχει η χλωροφύλλη αντί για

το σίδηρο που περιέχουν τα αιμοσφαί-

ρια. Το πράσινο χρυ'ψα της χλωρο­

φύλλης οφείλεται στο ότι απορροφci

σχεΜν 6λες τις ηλιακές ακτινοβολίες

εκτιSς από τις: πράσινες.

Στην ουσία όλα τα φυτά ( εκτός από ο­

ρισμένα κατώτερα φυτά που στερού­

νται χλωροφύλλης, όπως: π.χ. μυξόφυ­

τα, μύκητες κ .ά.) έχουν την ιδιότητα

να παίρνουν από τον αέρα το διοξε ί­

διο του άνθρακα και να αποβάλλουν

το οξυγόνο. Αυτή η σειρά από αντι­

δράσεις μέσω των οποίων τα φυτά

πραγματοποιούν τη μετατροπ1j ανι5ρ­

γανων ουσιιΓηι σε οργανικές, είναι

γνωστrj σαν χλωροφυλλική λειτουργία

ή φωτοσύνθεση .

Άλλα συστατικά του φυτικού κυττci­

ρου με μεγάλη σημασία είναι οι α­

μυλόκοκκοι και τα χυμοτόπια στα ο­

ποία αποθηκεύεται ο κυτταρικός χυ ­

μι5ς και διάφορες διαλυτές ουσίες.

Οι αμυλόκοκκοι σχηματίζονται ωτcS τη

συμπύκνωση άνυδρων σακχάρων και

ι.A-vλr~C'A Cir\ς <>\.' Ciί~ς Π<>\.' Π~r·f.J'"<>\.'V <> /t\.'t"t"Ar\1{,:.ς J'"'-' ϊ"'ς /{Α\ t"A

J'"'-'ϊ<>r.:.π,Α , ~ίVΑ\ λΖ\Α Πr <> C'<>J'"ν.S rA Ciλi{J'"A(-"" Π <>'-' πAr<>\.'Ci\λZ.<>VI"-""'

r~ ϊ"'(''(ν. Τ~'-''{.:.z.,..ς corA cor""'j.:·~•A. j("''-' l{r.:.z.,..ς co.-,..v π~~'"'f"'''{'Α rWV I{ArπWv /{Α\ CiAI{J'"ArC. Z. "tS CirA CiAI{J'"ArC.r~\.'t"~A.

έχουν εμφάνιση σφαιρική με ακανόνι­

στες αλλεπάλληλες στρώσεις .

Ανάμεσα στις ουσίες που περιέχουν ο

κυτταρικός χυμός και τα χυμοτόπια,

είναι άξια προσοχής: Τα σάκχ~ρα,

που παρουσιάζονται με μορφή γλυκό­

ζης στα σταφύλια, φρουκτόζης στην

πλειοψηφία των καρπών και σακχα­

ρόζης στα σακχαρότευτλα.

Τα οξέα, με μορφή κιτρικού οξέος στα

λεμόνια, το κίτρο και τα πορτοκάλια,

με μορφή οξαλικού οξέος στα λάπα­

θα, με μορφή μηλικού οξέος στα μήλα

και τα αχλάδια και με μορφή δεψικού

οξέος στους καρπούς και τους φλοιούς

των δένδρων.

Τα έλαια, τόσο άφθονα στους σπό­

ρους της ελιάς, του ηλίανθου, της ρε­

τσινολαδιάς, της καρυδιάς, του aρα­

βόσιτου, της ελαιοκράμβης κλπ . Οι

ουσίες, που προσδίδουν το χαρακτη­

ριστικό τους άρωμα σε τόσα φυτά. Οι

ανθοκυάνες, που προσδίδουν τους

χρωματισμούς ιώδες, γαλάζιο, μαύρο,

ροζ κλπ.

Στην περίπτωση των λαχανικών, τα α-

ποξηραμένα κύτταρα καταδεικνύουν

κυτταρ ικές ουσίες, που προέρχονται

από την αποξήρανση των χυμοτοπίων.

Όταν ο κυτταρικός χυμός αυξάνεται,

η μεμβράνη τεντώνεται και μεγεθύνε­

ται, όταν μειώνεται, η μεμβράνη χαλα­

ρώνει και γίνετάι πλαδαρή . Στη δεύτε ­

ρη περίπτωση το φυτό μαραίνεται και

συνήθως ξηραίνεται .

Το περίβλημα του φυτικού κυττάρου

έχει μία εξαιρετική σημασία, γι' αυτό

είναι διπλό . Κατ' αρχήν υπάρχει μία ε­

σωτερική, πλασματική ή κυτταρική,

πολύ λεπηi μεμβράνη που παράγεται

από τη συμπύκνωση του εξωτερικού

τμήματος του κυτταροπλάσματος και

μία άλλη εξωτερική , το κυτταρικό

τοίχωμα, που είναι κυρίως από κυττα­

ρίνη.

Επίσης, το κυτταρικό τοίχωμα παρου­

σιάζει μεγάλο αριθμό πόρων, που ε­

πιτρέπουν το πέρασμα πολύ λεπτών

κυτταροπλασμικών προεκτάσεων,

που ονομάζονται πλασμοδέσμες και

οι οποίες ενώνουν τα κύτταρα μεταξύ

τους.

Ο πυρήνας αποτελεί το κεντρικό τμή­

μα του κυττάρου και το μέγεθός του -όταν το κύτταρο είναι νεαρό - είναι

αρκετά μεγάλο σε σχέση με το κύττα­

ρο, όταν όμως ωριμάσει το κύτταρο, ο

πυρήνας δε μεγαλcΔνει στην ίδια ανα­

λογία και εκτοπίζεται από το κέντρο

του κυττάρου. Η κύρια λειτουργία του

πυρήνα είναι αυτή του φορέα των γε­

νετικών πληροφοριών του κυττάρου .

Τα κύτταρα των οργάνων του ανα-

πτυσσόμενου φυτού συχνά διαιρού­

νται και έτσι από ένα παλιό προκύ­

πτουν δύο νέα κύτταρα.

ΟΡΓfΠΊΩΣΗ

Η οργάνωση των φυτών αντιστοιχεί

σε δύο βασικά είδη , αυτό του θαλλού

και αυτό του βλαστού .

Ο βλαστός είναι το φυτικό όργανο των

ανιiηερων φυτών. Αποτελείται από

δύο μέρη: τη ρίζα και το στέλεχος.

Ο θαλλός είναι το φυτικό όργανο των

κατώτερων φυτιiΝ . Αποτελείται από

ένα κύτταρο ή από μία μάζα κυττάρων

χωρίς ειδικό αγωγό σύστημα από ηθ­

μαγγειώδεις δεσμίδες , ενιi) δε διακρί­

νονται γνήσιες ρίζες.

τ co •:rt-·τb ι;ίv-"'• fV-"' Z &-VV'Γ-"'Vb COV, ΠCO V τri.:rf:τ-"'• -"'ΠCOI(~!:•.:<r•Ι{A ϊ f: co t-•.:< ίf:ς

πf"'i:fl'""' ...... .,. • .,.π.:. ... "' Vf:f"' · ... "' ... .,.;;{"" ,(.,. . ... "' ;;s.,..:rcos.

Αποδεχόμενοι αυτήν την ταξινόμηση ,

για να μελετήσουμε τα φυτά τα διαιρού­

με σε δύο μεγάλες ομάδες, τα Θαλλόφυ­

τα και τα Κορμόφvτα.

f!Νf1Πf1Ρf!ΓΩΓΗ

Βασικά, τα φυτά αναπαράγονται κατά

τρεις διαφορετικούς τρόπους:

• Με γαμέτες, δηλαδή εγγενώς.

• Με σπόρους, δηλαδή αγενώς, που

σχηματίζονται σε όργανα, τα οποί­

α είναι γνωστά σαν σποριάγγεια.

• Με φυτικό πολλαπλασιασμό, μέσω

τμημάτων ή οργάνων του φυτού

που ξεχωρίζουν από αυτό η επι­ζούν και μετατρέπονται σε νέα φυ­

τά (καταβολάδες, ριζώματα, κόν­

δυλοι, βολβοί κλπ.).

Θ Ρ€ ΨΗ

Το φυτό είναι ένα ζωντανό ον, που

τρέφεται αποκλειστικά με ουσίες που

προέρχονται από το νερό, τον αέρα

και το έδαφος.

Μέσω των aπορροφητικών τριχιδίων

των ριζών τα φυτά εφοδιάζονται με

μέταλλα, που είναι διαλυμένα στο έ­

δαφος, καθώς και στο νερό του εδά­

φους. Είναι άλατα μετάλλων που περ ι­

έχουν άζωτο, κάλιο, ασβέστιο, υδρο­

γόνο κλπ.

Από τον αέρα και δια μέσου των στο­

ματίων ή πόρων των φύλλων παίρνουν

τον άνθρακα, που προέρχεται από το

διοξείδιο του άνθρακα και το οξυγό­

νο. Το άζωτο το παίρνουν από τα με­

ταλλικά άλατα που βρίσκονται στο έ­

δαφος, στο οποίο συν1iθως παρέχο­

νται με λιπάσματα, απορρίμματα και

άλλες οργανικές ύλες, οι οποίες 'αζω­

τοποιούνται' μέσω της aποσύνθεσης.

Σε ορισμένα φυτικά είδη, όπως για

παράδειγμα τα ψυχανθή, το άζωτο το

προσφέρουν κάποια βακτήρια γνω­

στά σαν αζωτοβακτήρια και τα οποία

βρίσκονται στις ρίζες, όπου και σχη­

ματίζουν ογκίδια που λέγονται φυμά­

τια. Το νερό, που υπάρχει στο έδαφος

με τα μεταλλικά στοιχεία διαλυμένα,

εισχωρεί από τη ρίζα και ανεβαίνει

μέχρι τα φύλλα σαν αποτέλεσμα του

τριχοειδούς φαινομένου και της μύζη ­

σης που προκαλείται με την εξάτμιση

του νερού των φύλλων, σχηματίζοντας

αυτό που είναι γνωστό σαν ανερχόμενος

χυμός. Ο ανερχόμενος χυμός ανεβαίνει

διά μέσου των αγγείων του ξύλου μέχρι

τα φύλλα, όπου μετατρέπεται σε επεξερ­

γασμένο χυμό.

Η μετατροπή του ανερχόμενου χυμού

σε επεξεργασμένο είναι αποτέλεσμα

της φωτοσύνθεσης και άλλων βιοχημι­

κών μετατροπών με αποτέλεσμα την

παραγωγή υδατανθράκων και διαφό­

ρων οργανικών ενώσεων (γλυκόζη, ά­

μυλο,κυτταρίνη κλπ.). Η λειτουργία

της φωτοσύνθεσης αξιοποιε ί το διο­

ξείδιο του άνθρακα που λαμβάνεται

από τα φύλλα και από τον ανερχόμε­

νο χυμό που προέρχεται από τη ρίζα.

Από τη στιγμή που ο χυμός έχει μετα­

τραπεί σε επεξεργασμένο, που είναι

πιο πυκνόρρευστος, κατεβαίνει μέσα α­

πό αγγεία, που ονομάζονται ηθμοσωλή­

νες και εξαπλώνεται σε όλο το φυτό πα­

ρέχοντας στα κύτταρα την τροφή που εί­

ναι άκρως απαραίτητη για να τραφούν

και να αναπτυχθούν .

~ΤΩΤ€Ρ~ ΦΥΤ~

ΦΥkΗ

~1 φύκη είν~ιι πο~υκυπαρικοί

_l οργανισμοι που ~:-ουν στο νε ­ρι5. σε υγρcί. εδcλφη. σε [)ρcί.-

χια, σε φλοιού:; δέν­

δρων κλπ. Τα φύκη

αναπαρcί.γοντω με

διχοτόμηm1, εγγενυ)ς

και αγενώς.

Ο θαλλό:; ή φυτικό

συ)μα μπορεί σε πολλές

περιπτώσει:; να γνωρίσει

μεγάλη ανάπτυξη, με κύτ­

ταρα διαφοροπ.οιημένα, με

όργανα επίπλευση:; και τμήμα-

τα πολύ παρόμοια με φύλλα. ρίζες

και παραφυάδες. Τα κύπαρά του

περιέχουν πλαστίδια πλούσια σε

χλωροφύλλη και άλλες χρωστικές.

Τα φύκη είναι η κύρια πηγ1i διατρο­

φή:; των ζu'>ων, που διαΒιούν στα πο­

τcί.μια και τις θάλασσες.

Είναι γνωστά 25 .000 - 30.000 είδη φυ­

κυ)ν και το μέγεθι5ς τους μπορεί να

ποικίλει. απι5 εκείνα που είναι μι5λις

αντιληπτcί. (σχηματίζουν την πρασινά­

δα των κορμι(>ν των δένδρων) μέχρι

περιπτι/>σει:; που το ~οiκος του:; ξεπερ­

νcί. τα 150 μέτρα.

Προκειμένου να μελετηθούν. τα φύκη

ταξινομοιiνται με Βάση το χρι(>μα . Τα ο­

νομαζόμενα κuωι(1 q-ι!κη μένοι•ν έξω α­

πι5 την ταξινόμηση μια που είναι πρωτι5-

φυτα. του φύλου των κυανοφύτων.

ΡΟΔΟΦΥΚΗ

Στην πλειοψηφία τους είναι θαλάσ­

σια, αναπτύσσονται στο Βυθό των ω­

κεανών, ακόμη και σε βάθος μεγαλύ­

τερο των 300 μέτρων. Σε αυτέ:; τις

συνθήκες, η φωτοσύνθεση είναι δυνα­

τή μόνο στις ειδικές χρωστικές των

κψτάρων τους, που έχουν την ικανό­

τητα να συλλαμβάνουν το αδύναμο

φως των μεγάλων βαθών. Σε αυτό το

φύλο ανήκουν 3.740 ε ίδη κόκκινου ή

καστανοκόκκινου χρώματος.

Αναπαράγονται εγγενυ)ς και οι άρρε­

νες γαμέτες που καλούνται σπερμάτια

παρασύρονται παθητικώς απι5 τα ρεύ-

τ"" "Γ('Ιζ"" ::< ')'"". "" Ιζ(' r·"" τr • ., r·"' s."". f""'f""s r\<VV

Z. W\<V'\.J' τr .,. ... 'δι"" f . .,. (.,)' ""'"" τr .,., λ,.. .. "" I{"'• . ••s 9 Λ ~""""""::s. f•v""• Τ')'""""'λ 2.).000 - _.;ο.οοο ::ιs • ., 'Γ'"''{"'•J'.

ματα του νερού προς τους θηλυκούς

γαμέτες (καρπογόνια).

ΦΑΙΟΦΥΚΗ

Ο καστανός τόνος του χρύJματός τους

καλύπτει σε σημαντικ6 ~αθμ6 το πε ­

ριεχόμενό τους σε χλωροφύλλη .

Όπως και τα υπ6λοιπα φύκη είνω πο­

λυκύτταρα και η μεμ~ράνη τους που

αποτελείται από κυτταρίνη και πηκτί­

νη καλύπτεται απι5 μία κολλοειδή

~λέννα. την αλγίνη. Ως προ"ί6ντα αφο­

μοιώσεως των φαιοφυκύ)V παράγο­

νται ο πολυσακχαρίτης λαμιναρίνη, η

αλκοόλη μαννιτίνη, λιπαρό έλαιο και

πολλές φορές bεψικές ουσίες.

Στην κλάση των Φωοφυκιί)V ανήκουν

τα είδη των γενύJν LaminaΓi<ι, Sιng<ιs­

sum και Fucus που χρησιμοποιούνται σαν λιπάσματα, τροφή, σαν κτηνοτρο­

φές και για την παραγωγή αλγίνης, έ­

να προσθετικό τροφύ)V.

ΧΡΥΣΟΦΥΚΗ

Τα Χρυσοφύκη περι­

λαμΒάνουν I 0.000 -20.000 είδη. Τα πιο σημαντικά απ6 αυ-

τά είναι τα διάτα-

μα, τα οποία συ­

ναντάμε σε α­

φθονία τόσο σε

γλυκά όσο και σε

αλμυρά νερά . Α-

ποτελούν τη ~ασι -

κή τροφή μεγάλου α-

ριθμού ψαριύJν καθύJς πε ­

ριέχονται στο πλαγκτόν . Ανα­

παράγονται αγενυ)ς με διαίρεση

κατά μία μ6νο διεύθυνση.

ΧΛΩΡΟΦΥΚΗ

Στο φύλο των ΧλωροφυκύΝ περιλαμ­

~άνονται 5.000 είδη και αφθονούν κυ­

ρίως ιπα γλυκci νερά. Χρησιμοποιού­

νται κατά ΠC{ρ6μοιο τρόπο με τcι χρυ­

σοφύκη και επιπλέον αποτελούν τρο­

φή των θαλάσσιων ζύJων.

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝΦΥΚΩΝ

Η καλλιέργεια των φυκu'Jν που σήμε­

ρα ~ρίσκεται σε εξελικτική φάση απο­

σκοπεί να τα μετατρέψει σε σημαντι­

κή πηγή διατροφής για τον ciνθρωπο.

Επιβε~αιύ)Vεται ότι το είδος C/ι/οπ'!Ια.

το οποίο αναπτύσσεται γρήγορα, εί­

ναι πλούσιο σε θρεπτικές

ουσίες και ~ιταμίνες. Εί-

ναι πιθανό, κάποια

μέρα. η Ηαλ(ισσιιι κcιλλιέργεια μισού

εκταρίου φυκών να παρciγει 50 τ6νους καταναλιΔσιμου φυτού το χρόνο με πε­

ριεκτικότητα SO'Yr πρωτε'lνες και 25 'Yr υδατάνθρακες.

ΦΥΚΗ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟ­ΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

Lαιnίιzαι-ία cloω,·toιzί

Λαμιναρία η κλουιπόνειος

Φαιοφύκο:; των ψυχριΓ)\' θιιλcωπιι'Jν

της f16ρειας Ευριι'Jπης. Η χριiυη της

στην ιατρικιi οφείλετω ιπην. παρcίξε ­

νη ιbιι5τητcι του τριπλασιασμού του με ­

γέθους του αποξηρcιμένου μίσχου της

6ταν ~ρέχετω. Οι μίσχοι της, γνωιποί

σαν ρα~διci Λαμινcιρως (Stipitcs L<-υηinιπiac) χρησιμοποιούνται για τη

~ραδεία ανεύρυνση ιπενιδν σωλήνων

του συ)ματος και ιδιαίτερα της μιiτρcις.

συρριγγίων κ.cί. και κατc1 τις χειρουρ-

γικές επεμ~ciσεις.

Fιιcω; νesίcιιlο!!ι·ιι!!ι·

Φύκος το κυστυ)δες

Φαιοφύκος που επί­

σης αναπτύσσεται στα

ψυχρci νερcί των Ηα-

λαοοιι'Jν της f16ρεως

ΕυρύJπης. ιδίως στις:

γαλλικέ:; ακτές: που ε ί­

ναι γνωστι5 με το 6νο-

μα 'V<ιΓcch'. Είναι φύκος με

σκληρό ιcπό 6ταν aποξηρανθεί αλλά

σε επαφή με ~ραιπιJ νερό εκκρίνει ci­φθονη γόμα λόγω αποπηκτινοποίηση:;

των κυτταρικυ)ν τοιχωμάτων. Χρησιμο­

ποιείται στη ~ιομηχανία σόδα:; (Soιιclc

dc VιιΓcch), για κτηνοτροφή, την αντι­μετuJπιση των όγκων των γαγγλίων τοι1

λαιμού, τη:; παχυσαρκίας και της ου-

14

ο, ϊ{'Ιt 'Ο'\r::ς i}"'"'\.'V C'-"' V lt{'f'"' J"'-"'f-"'Ιtr'O'\r•C'r .. t.b r'O'\V

"'11' "' \. 'C'ί"' }"' ~..V f"'"'f{'~~'O'\S Ιt-"'• C'ιτ Jo-v'"' ::ιτ•f •WV"' \.'V C'r"' vι;r,b, fi ,.."''JOrWVr-"'' Ιt\.'fίι,vς <:'!: \.'Γfj,. Ιt"'' C'Ιt.,_n; ,v,it. rtr'O'\ .bιτ"'\.'

"'"'f~"'v "' {'v "'( T""v"tiς "'\.'C'ί::ς c;ι; ..,.,...,.c;{-, ... ~ ι;c; "' ·

ρικής: αρθρίτιδας. Βρασμένο σε γάλα

χρησιμοποιείται σαν μαλακτικό και

για την ανάκτηση δυνάμεων μετά από

αρρώστια .

Fucus crίspus Φύκος το βοστρυχώδες

Φαιοφύκος:, ιόχρωμο ή κόκκινο που α­

ναπτύσσεται στις ακτές του Ατλαντι­

κού. Στην αρχαιότητα χρησιμοποιού ­

νταν σαν τροφή κατ<i τη διάρκεια με­

γciλων λψu)ν . Σε επαφή με το νερό εκ­

κρίνει άφθονη γόμα. σχηματίζοντας

μία f1λεννιi)δη μάζα. που χρησιμο­

ποιείται σαν μαλακτικό, καθαρτικ6

και κατά των νοσημάτων του θιί:ιρακα.

Είχε χρησιμοποιηθεί πολύ ιπην αντι­

μετυ·Jπιση της φυματίωσης.

Αγcίρ-αγιίρ

Πολύ γνωστ6 ιπον κόσμο σαν αγάρ-α­

γ<iρ. είνω μια ιοχυριi πηκτή ουσία που

προέρχεται απcS διcίφορα είδη Ροδο­

φυιω)ν. Το αγάρ-αγciρ της Σρι-Λάνκα προέρχετω cιπcS το Gωc-illrπia /ic-/ιe­

ιιoicle.\· χω cιπ6 το Fιιc:ιι.\· aπι_y/αωeιιχ.

Αυτό της Ιά~ας: προέρχεται από το

Ειιι-/ιeιιιηα .ψίιιο.\Ί/171 και το Ειι c·/ι ('ιιπια

,!ξe!ω iπa('.

Οι μύκητες έχουν σαν κύριο χαρακτη­

ριιπικ6 την απουσία χλωροφύλλης και

σπάνια επι[)ι ιiJVουν στο νερc5 . Απα­

ντιδνται κυρίως σε υγρά και σκοτεινci

μέρη, όπου αφθονούν οργανικές ουσί­

ες σε αποσύνθεση.

Οι μύκητες τρέφονται παρασιτικώς: ή

σαπροφυτικώς: και σε ορισμένες περι­

πτώσεις συμβιώνουν με άλλους οργα­

νισμούς . Στην τάξη των Πυρηνομυκή­

των ανήκει ο μοναδικός μύκητας, που

έχει χρησιμοποιηθεί στην ιατρική

παρ· όλη την επικινδυνότητά του.

Πρόκειται για τον C/aνic-eρ.s· ριιφιιΓeα.

Claνίceps pιιrpιιι·eα

Κλαβίκεψ ο πορφυρός

Είναι ένας παρασιτικός μύκητας των

ειδυ)ν της οικογενείας των αγρωστω­

δών (Po<ιcc<ιe) Και ειδικά της σίκαλης. Εμφανίζεται τα ~ροχερά χρόνια σε

φτωχά εδάφη . Όταν ολοκληρωθεί η

ανciπτυξή του παίρνει τη μορφή μι ­

κρού. επιμήκους κερατοειδούς σκλη ­

ρωτίου, μιiκους: δύο ή τριών εκατο­

στιiΝ. χριiψατος: καστανοϊιδδους και

σύστασης πλούσιας σε aποθησαυρι­

στικές ουσίες. Περιέχει πολυάριθμα

αλκαλοειδή μεταξύ των οποίων την

εργοταμίνη (Ergotamin) . Χρησιμο­

ποιείται στην ιατρικιi για την πρόκλη ­

ση γρήγορης και ενεργητικής συστο­

λής των λείων μυ·ίκών ινιδν της μιiτρας.

Επίσης, ως Secale cornutum χρησιμο­

ποιείται για την εξαγωγή διαφόρων

δραστικιiΝ ουσιών. Τα σκληρώτια του

μύκητα στο αλεύρι της σίκαλης το κα­

θιστούν πολύ τοξικό.

Οι Λειχήνες αποτελούν ένα φύλο δι ­

πλιiΝ φυτικu)ν οργανισμών, οι οποίοι

είναι αποτέλεσμα της συμβίωσης ενός

φύκους με ένα μύκητα. Εμφανίζονται

με τρει ς χαρακτηριστικές μορφές:

πλακώδη ιi λειχιΊνες μικροσκοπικοί

που ζουν προσκολλημένοι σε βράχια .. παλιά κεραμίδια, κορμούς δένδρων

κλπ. , φυλλώδη, όταν ο θαλλός τους έ­

χει όρθια νηματοειδιi ή φυλλοειδή

διακλάδωση και θαμνώδη, όταν έχουν

όψη ανώτερων φυτών σε ό.τι αφορά

στις διακλαδώσεις.

Αρκετοί είναι οι λειχιΊνες: που χρησι­

μοποιούνται στην ιατρική ~οτανικιΊ :

Cetrarίa ίslαιιdίcα

Κετραρία η ισλανδική (κν. ισλανδικό ~ρύο)

Θαμνυ)δης λειχήνας χριiψατος καστα­

νού και ελαιιδδους στη ~άση το οποίο

είναι πιο ανοιχτό στο κάτω μέρος.

Αυτός ό λειχήνας, aποξηραμένος και

τριμμένος, χρησιμοποιείται για την

παρασκευή ενός είδους ψωμιού. Βρα­

σμένος σε γάλα και αφού κρυώσει,

μετατρέπεται σε ένα είδος ζελατινοει­

δούς γιαουρτιού, που χρη­

σιμοποιείται για τις

καταρροές. Περιέ­

χει μια πικρή ου­

σία, "κιτρικό ο-

ξύ'', στο οποί­

ο αποδίδο­

νται τονω­

τικές ιδιό­

τητες .

Lobarίa pulιnonarίa

Λοβάρία η πνευμονική

Λειχήνας που αναπτύσσεται στη ~άση

του κορμού των δένδρων και σε προε­

ξοχές με ~ρύα. σε σκιερά και υγρά μέ­

ρη με συστάδες από ~ελανιδιές και ο­

ξιές. Το όνομά του οφείλεται στην ό­

ψη του, η οποία θυμίζει τους πνεύμο­

νες. Τα παλιά χρόνια χρησιμοποιού ­

νταν για την καταπολέμηση των χα-

ταρροών των αναπνευστικών και

πνευμονικών οδών. Στις μέρες μας δε

χρησιμοποιείται.

Usnea barbata Ουσνέα η γενειοφόρος

Λειχήνας με πλούσια διακλάδωση α­

πό πολύ λεπτά, κρεμαστά κλαδάκια

λευκού χρι!ψατος, ο οποίος μοιάζει με

μακριά άσπρη γενειάδα . Α ναπτύσσε­

ται κρεμασμένος στα κλαδιά των

δρυών σε πολύ υγρές περιοχές . Χρη ­

σιμοποιείται για να καταπολεμηθούν

τα σκασίματα στο δέρμα, οι χιονί- .

στρες και οι φλεγμονές των ποδιών

και χεριι!Ν.

I Τ! ΈΞ.:ΡΙ{]0C})\1Τ Α · · · · · ·· · ·· · ·· ··· · ·· · · · ·· ···· · · ·· · · ···· · · ··~· ·· · · ~· ........................ .

'~ -~~~' . ~~

Τα Πτεριδόφυτα είναι πολύ όμορφα

διακοσμητικά φυτά και αριθμούν περί­

που 5.000 είδη διάσπαρτα σε όλη τη Γη. Τα χαρακτηριστικcί. τους είναι τα σπο­

ριάγγειά τους, που προέρχονται από

την ανάπτυξη ενός μόνο επιδερμικού

· κυπάρου των φύλλων, το μεμ~ρανυ)­

δες περί~λημα που καλείται πέπλο, τα

ιδίου μεγέθους σπόρια ( ομοιοσπ6ρια) και το πράσινο και ανεξάρτητο προ­

θάλλω. Οι μίσχοι τους σχημα-

τίζουν ένα οριζόντιο, εκτετα­

μένο ρίζωμα. σε ορισμένες

περιπτώσεις αρκετά βραχύ

και ορθωμένο το οποίο μερι­

κές φορές αποτελεί μια πολυ­

στηλική διάπλαση, c5πως στην

περίπτωση των δενδρωδι!>ν Πτε­

ριδοφύτων. Τα φύλλα τους είναι με

ή χωρίς μίσχο, λίγο ως πολύ εμφανι!)ς

ασύμμετρα. Το σχήμα τους παρουσιά­

ζει μεγάλη ποικιλία, τα νεαρά φύλλα

είναι κυλινδρικά, σαν ρα~διά. Οι βλα­

στοί και οι μίσχοι των φύλλων συνήθως

καλύπτονται από μονόστρωμα τριχοει­

δή λέπια. Τα είδη πτέρης που χρησιμο­

ποιούνται στην ιατρική είναι αυτά που

ανήκουν στις οικογένειες Adiantaceae,

Aspleniaceae, Aspidiaceae, Hypolepi­daceae, Equisetaceae και Lycopodia­

ceae.

Dryopterίsfilίx-mas (Syn.: Aspίdίuιn ή Nephrodίumfilίx-mas) (κν.αρρενόφτερη,φτέρη)

Ποu)δες, πρασινοκίτρινο φυτό με εύ­

ρωστο ρίζωμα. Τα ώριμα φύλλα του α­

ποτελούνται από ένα βασικό μίσχο και

τη ράχη με βλεννοειδή φυλλάρια που

διατάσσονται ανά ζεύγη το ένα απένα­

ντι του άλλου. Το ρίζωμά του (RIΊizoiηcι

Filicis) περιέχει φιλικινικό οξύ, ενυ) το

αιθέριο έλαιο του φυτού λαμ~άνεται

ως εκχύλισμα (Extractum Filicis) μετά από επεξεργασία. Και τα δύο χρησι­

μοποιούνται σαν ανθελμινθικά. Τέλος,

το φυτό αποδείχτηκε αποτελεσματικό

κατά της διστομιάσεως (κλαπάτσας)

των προ~άτων.

I

Phyllίtίs scolopendrίιιιn

(Syn.: 8c:οlορeηdΓίιιιη νιι/gαι·e)

Πτέρη που αναπτύσσεται σε δάση και

[)ραχιi>Οεις περιοχές:. Τc.ι φύλλα έχουν

λαμπρό πρcίσινο χριl>μα και σχιiμα

γλu)σσας: μυτερής: στην ciκρη. Έχει χρη ­

σιμοποιηθεί πολύ για την καταπολέμη ­

ιnl ασθενειιiJV του συκωτιού κc.ιι της

σπλιjνc.ις (HcΓhίl Lingucιe Ccινine:ιc).

Ρterίdίιιιn αqιιίlίιιιιιn

(κν.φτέρη)

Η πιο διc.ιΟεΟομένη πτέρη μια που έχει

εξαπλωθεί ιπα εύκρωα κω θερμci εδά­

φη ιiλου του κόσμου . Σε οριιτμένες: χιl>­

ρες: η.ι ιταρκι()δη ριζιlψαηi της: που περι ­

έχουν (ιμυλο σε αφθονία. έχουν χρηιη­

μοποιη(-Jεί στη bιατροφιi του ανθριl>που .

Αdίαιιtιιηι capίllι.ιs νeιιeι-ίs

Αδίαντο η κόμη της Αφροδίτης

(κν. πολυτρίχι , σκορπίδι)

Πτέρη μικρού αναστήματος: που σπανί­

ως: ξεπερνά τα 40 εκατοιπά ύψος:. Το φύλλωμci της: είναι λεπτό, πτεροειδές:.

Αναπτύσσεται σε στόμια πηγαδιιiJV, ε -

γκοπές: υγριiJV ~ρci­

χων. παρυφές: πη ­

γιiJV, σπηλιές: και υ­

γρούς: τοίχους: .

Χρησιμοποιούνται

τα φύλλα της: ενα­

ντίον των στηθ ικιiJV

παθψJεων. του ξη­

ρού ~ιjχα και του

κατάρρου των ανα­

πνευστικών οδιl>ν.

Επίσης: χρησιμο­

ποιούνται ως: ε φι ­

δρωτικά, εμμηνc.ιγωγά και κc.ιτcί της: εντε­

ρίτιδας.

Ceteraclz officίnaιum (Syn.: Αψleηίιιιη c-eteωC'h) (κν . σκορπίδι, χρυσόχαρτο)

Πτέρη που aφθονεί σε τοίχους: και

σκιερούς f)ρciχους:. Είναι γνωιπή σαν

χρυσ6χορτο χάρη στα χρυσαφι ci, λc.ι­

μπερci λέπια που καλύπτουν την κάτω

πλευρά των φύλλων. Έχει διουρητικές:

και αναλγητικές ιδιότητες.

E::kOYIZE::Tikfl · · ·· ·· ·· ·· · · ·· · ·· ·· ·· ·· · ·· · ·· ·· · ·· ·· · ··jl·· · · ··· ;ς:r,?· ·············· ···

~ . /

w Τα είδη του γένους: ΕιjuίsctιΙΙη

έχουν σαν χαρακτηριστικι5 τα

λεmοειδή φυλλάριcι που είναι

συμφυή και σχηματίζουν γύρω

απ6 κciθε γιiνατο χοανοειδείς: ο­

δοντ6χειλους κολεούς. Επίσης:,

για τις συγκλίνουσες ρίζες τους, τα

σποριciγγειά τους που φέρονται

στην κορφή του καλαμιού και τα

σπιiριά τους που προέρχοντω από ένα

μc5νο μητρικcS κύπc.ιρο σε κάθε σπο­

ριciγγ ειο . Τα είδη του γένους: Εφιi.\·e­

Ιιιιη τείνουν να έχουν το ρίζωμα εκτε ­

ταμένο με διc.ικλc.ιδu)σεις: από το οποίο

αναπτύσσονται εναέριοι f)λαστοί.

σωληνοειδείς και με κόμf)ους. mΙνο­

δευόμενοι από λεπτεπιΛεmα, γραμμι­

κά, φολιδωτά κc.ιι χωρίς μίσχο φύλλα

που περιf)άλλουν τους: κόμβους και

είναι mψφυιj.

Εqιιίsetιιιn arνense

(κν. κοντυλόχορτο, πολυκόμπι)

Αναπτύσσεται cπο ~όρειο ημισφαίριο

και ιπη Νότια Αφρική. Οι f)λαcποί του

είναι εναέριοι. γ<Sνιμοι [ιερικοί και 6-γονοι άλλοι. Οι γ6νιμοι είναι απλοί κω

χωρίς: χλωροφύλλη. Το τμιjμα των σπο­

ριαγγείων σχηματίζει ένα σποραγγειο­

φόρο ιπc.ιχυ . Όλο το εναέριο τμήμα

του χρησιμοποιείτc.ιι λ6γω των διουρη­

τικιl>ν ιδιοηjτων του (ΗeΓLΊίΙ Equiseti).

Equίsetum telιnateίa

(κν. πολυκόμπι, πολυτρίχι)

Πρ6κειται για την πριδ­

τη ιππουρίδα του

Διοσκορίδου

, . , ,

και απαντάται σε Ευριδπη, Ασία, βόρεια

Αμεριχ1j και βόρεια Αφριχ1j. Το ύψο;

του φθάνει μέχρι τα 2 μ. Όπω; το προη­

γούμενο είδο; παρέχει γόνιμου; και ά­

γονους βλαστού;. Εκτό; από τη χρήση

που έχει σαν διουρητικc5, χρησιμοποιεί­

ται επίσης σαν στιλβυπικό μετάλλων και

ξύλων επιπλοποιίας.

flY~OΠOίJI~A

Τα Λυχοποδικά είναι ποιίJδη. πολυεηj

φυτά με βλαστούς και ρίζες δικρανυ"Jbους

διαχλαδυ"Jσεως εχτό; από το Ρ/ιγ!Ιυg/υ.Ι· ­

.Ιϊιιη. οι ρίζες του οποίου διακλαδίζονται

ατραχτοειbιiJς . Τα φύλλα. διαφορετιχ6

απι5 τα ιn•νηθισμένα. είναι m•γχεντρωμέ­

να ιπην άκρη των f1λcιστι1Jν. χατ(ι σπειρο­

ειδΙj bι6.ταξη χω σχηματίζουν σπειροει­

bεί; ταξιανθίες. Τα μον1jρη . νεφροειδ1j

σπορι(ιγγεια (μιχροσποριάγγεια) σχη­

ματίζονται στη βιiση τη; ύπτιας επιφά-

ΑΚ, νεια; των σποριοφύλλων και φέρουν πο­

λυcί.ριθμα. σφαιρικά σπόρια (μιχροσπό­

ρια). που μοιάζουν με αλευριδδη σχι5νη.

Lycopodίιιιn claνatuιn

Φυτό που φτάνει μέχρι ένα μέτρο ύψο;.

με τους ποδίσκους μακριούς και μονΙi-

Α. . '

ρει; . απι5 τους οποίους αναπτύσσονται

ανcί. διαστήματα cικανι5νιστε; ρίζε;. Οι

γόνιμοι βλαστοί είναι όρθιοι με δικρα­

νιι)δει; διακλαδιδσεις. στην άκρη των ο­

ποίων υπάρχουν οι ταξιανθίες. Τα σπό­

ρια χρησιμοποιούνται στην ιατρικ1i σαν

έκδοχο για δισκία και στη λα'ίκή ιατρι­

κή σαν επουλωτικό καθώς και στις πα­

θΙiσει; του ουροποιητικού συσηjματος.

Hιιperzίa selago (Syn.: Lycopodίιιιn :;e/ago)

Πτεριδόφυτα που απαντά­

ται στα Πυρηναία. Έχει ο­

μοιι5μορφους βλαστούς, έρ­

ποντας στη βάση τους και

κατόπιν ορθίους διχαλω­

τούς. με γραμμοειδ1i φύλλα.

Τα σποριάγγεια αναπτύσσο­

νται στη βάση των κοινών

φύλλων. Το φυτό αυτό είναι

δηλητηρω)δες και χρησιμο­

ποιείται από παλιά σαν εντο-

17

μοαπωθητικό και για χρήση στην κτη ­

νιατρικΙj.

Lycopodίuιn sarιιnιs

Πτεριδόφυτα που απαντάται στη Νότια

Αμερικ1i. Το ύψο; του δεν ξεπερνά τα

30 εκατοστι'ί. Οι βλαστοί του είναι

όρθιοι και κυλινδρικοί. καλυμμένοι με

φύλλα γραμμοειδ1j -σπε ιροειδ1j. Στην

ιατρική χρησιμοποιείται η ρητίνη του.

που προκαλεί aπεκκρίσε ις σαν καθαρ­

τικό.

NΩT€Pfi ΦΥΤ fi

Ηεξέλιξη των φυτών της προηγού­

μενης ομάδας που οφείλεται στη

διαφοροποίηση των ιστο)ν, οδηγεί στο

σχηματισμό τραχειών και συνοδό)Υ

κυπάρων των ηθμοσωλψιων.

Τα Φανερόγαμα χαρακτηρί­

ζονται από την

ανάπτυξη

των γενεηi ­

σιων οργά­

νων τα οποία

αποτελούνται

από φύλλα

που έχουν με ­

ταμορφω ­

θεί και

που από

μόνα

τους ή

συνο ­

δευόμε­

να από βοηθη ­

τικά όργανα φύλ­

λων σχηματίζουν τα

άνθη. Στο άνθος, τα αρ-

σενικά όργανα αποτελούνται από έ­

ναν ή περισσότερους στήμονες, που

παράγουν τα γενετικά κύπαρα, δηλα­

δΙi τους κόκκους και την κόνι ν της γύ­

ρεως (μικροσπόρια). Τα θηλυκά όρ­

γανα είναι τα καρπόφυλλα που σχη ­

ματίζουν τον ύπερο, ο οποίος μέσα σε

μία 1l πολλές κοιλότητες περικλείει τις σπερματικές βλάστες (μεγασπόρια) .

Τα Φανερόγαμα αριθμούν περίπου

175.000 είδη και ονομάζονται επίσης Σπερματόφυτα. Στη βοτανική θεω­

ρούνται γνήσια φυτά.

Τα Φανερόγαμα διαιρούνται σε Γυ­

μνόσπερμα και Αγγειόσπερμα.

Τα Γυμνόσπερμα είναι πολύ παλιά

φυτά και φέρουν ανοικτές (γυμνές)

σπερματικές βλάστες. Τα άνθη τους

δεν έχουν κάλυκα και στεφάνη αλλά

έχουν στήμονες και καρπόφυλλα. Η

κύρια ομάδα αυτών των φυτών είναι

τα κωνοφόρα (πεύκο, κυπαρίσσι, έλα­

το κλπ.).

19

1--1 r•z...cι. ι:ίv..cι.• r"' rr~r""' ,...., ... 6r"'f' z. ι:. r"' .:rι.: r.:. Ι{""' ri6..v r.,._ . .,,....,,.,._. ""',..."'ff"'.:fλ ""',...,:. r"' iS""'.,.f"'S

r•S 9 rι:~τr.,{iS "''-'6ίι:s rι: r•s .,_,....,_ιι:s r ri.:rι:r ""''·

Τα Αγγειόσπερμα εμφανίζουν ανώτε­

ρη εξέλιξη. Εκτός από τα χαρακτηρι­

στικά των Γυμνοσπέρμων, έχουν πλήρη

άνθη με κάλυκα, στεφάνη, στήμονες

και καρπόφυλλα. Οι σπερματικές βλά­

στε; μένουν κλεισμένες στην ωοθήκη

και ο σπόρο; παραμένει μέσα στον

καρπό.

Τα Αγγειόσπερμα αποτελούνται από

δύο μεγάλε; ομάδες, τα Μονοκοτυλή­

δονα και τα Δικοτυλήδονα.

Τα Μονοκοτυλήδονα έχουν στο σπέρ­

μα μία μόνο κοτυληδόνα και τα φύλλα

τους παρουσιάζουν συνήθως παράλ­

ληλη 1i τοξοειδή νεύρωση, όπως το σι­τάρι , το ρύζι κλπ.

Τα Δικοτυλ1iδονα έχουν σπόρους με

δύο κοτυληδόνες και οι νευρώσεις των

φύλλων τους παρουσιάζουν δικτυοει­

δή διάταξη, όπως στην περίπτωση της

φασολιάς, του αρακά, της φακής κλπ.

Τα Δικοτυλήδονα μπορεί να είναι :

• ΑΧΛΑΜΙΔΙΚΑ, με άνθη χωρίς

περιάνθιο (π.χ. βελανιδιά).

• ΣΥΜΠΕΤ ΑΛΑ, με πέταλα συμ­

φυή (π.χ. ελιά).

• ΧΩΡΙΣΤΟΠΕΤ ΑΛΑ, με πέταλα

μη συμφυόμενα (π.χ. φασολιά) .

TMHMfΓifi C. ΟΣ ΦfΓiΕ:ΡΟ~ fiMOY

ΦΥΤΟ'Ι · ······ ·· ·· ·· · · ···· ·· ·· · ··········· · ·······~;(z"'j}g_ · · ··· ·· ·· · ················

-ΗΡΙΖΑ

Είναι το τμήμα, που στηρίζει το φυ­

τό και μέσω του οποίου απορροφά

από το έδαφος τι; θρεπτικές ουσί­

ες με τις οποίες τρέφεται . Η ρίζα

μπορεί να είναι πολυεηiς, όπως

στην περίπτωm1 των δένδρων.

θάμνων και πολυετών φυτόΝ

που επιζεί ακόμη και όταν το

φυτικό είδος απολέσει το υπέρ­

γειο ηοiμα του κατά 111 διάρ­κεια του χειμόΝα ή ετήσια, ό­

πως στα ποώδη φυτά, που aπο­

ξηραίνεται μαζί με ολόκληρο το

φυτό κατά τη διάρκεια του φθι­

νοπώρου.

Ανάμεσα στα διάφορα εί­

δη ριζών, μπορούμε να

διακρίνουμε:

α) ΤΗΝ ΠΑΣΣΑΛΩΔΗ ΡΙΖΑ,

που είναι προέκταm1 του βλαστού

και η επιμήκυνση και διακλάδωmi

της παράγει τελικώς ολόκληρο το

ριζικό σύστημα. _ _zς;{'~'ί!Ί

β) ΤΗΝ ΑΠΟΤ ΑΜΙΕΥτΙΚΗ ΡΙΖΑ.

που διακρίνεται σε κονδυλιδδη και γογ­

γυλ<i)δη , στην οποία αποθηκεύονται

θρεπτικές ουσίες και καταναλόΝεται

σαν λαχανικό, όπως π.χ. το καρότο. το

τεύτλο, το ραπανάκι, το γογγύλι κ.ά.

γ) ΤΗ ΘΥΣΑΝΩΔΗ PIZA, που αποτε­

λείται από πολλές βλαστογενείς ρί­

ζες από τα κατο)τερα προς

το έδαφος μεσογονάτια

του βλαστού . όπως π.χ. στα

μονοκοτυλήδονα.

0ΒΛΑΣΤΟΣ

Το όργανο του φυτού που βρίσκε­

ται πάνω από την επιφάνεια της γης

είναι ο βλαστός. ο οποίος φέρει ο­

φθαλμού;, φύλλα και άνθη. Ο απο­

ξυλωμένο; βλαστός των δένδρων,

των θάμνων και ορισμένων πολυε­

τών φυτών είναι γνωστός σαν κορ­

μός.

Οι ποώδεις βλαστοί είναι χαρακτη­

ριστικό στοιχείο των ετήσιων φυ­

τών, δηλαδή αυτο)ν που κλεί­

νουν τον κύκλο της εξέλιξής

τους σε διάστημα ενός χρό­

νου. Επίσης χαρακτηρίζει

συνήθως τα διετή και μερι-

κά πολυεηi είδη.

Τα δένδρα και οι

ι,Λι1iC'"' ""rτ.:. r ~v rτ~ r· r ("".:(·~, r ~ .. s 9 riLt'~s r\V\~ .:r•·rwv i l'"~· Τ' ·~Β Ci .... .:r~,s ~ .. Ci~-.r ...... Cii.t. ... T\V\~ ·τ~:;;;;;."',~ Cir~-,v "'.:f"'ϊL .. ,""Ci~-.. r~r ... "rf"'rτ>,

1{ ..... ~rτ~z.~r r·'Ci'"' T\VV s . ...:....T"'f""'~ 9r~rτrιi{WV L .. \'CiιW•~.

θάμνοι είναι πολυεηi φυτιχcί ~-ίοη και ο

~λαστός: τους: είναι ξυλιδδη;.

Πάνω στου; ~λαστού; αναπτύσσονται

τα φύλλα και στις: μασχcίλε; των φύλ­

λων φυτριΓ>νουν νέοι ~λαστοί που έχουν

επίσης: φύλλcι.

Στην περίπτωση των ερπόντων ριζωμά­

τιιJν επίσης συναντάμε αυτά τα φύλλα.

αν και είναι μεταμορφωμένα σε λέπια.

Ο f1oλf16; είναι ένα; υπι5γειο; ~λαστιi;

με σαρκιι)δη φύλλα .

ΤΑΦΥΛΛΑ

Μέσα απιJ την περιγραφ1j τη; θρέψη;

των φυτιΓJν έχει γίνει ιταφΙj; η σημασία

των q)ιiλλων στην αφομοίωση.

μετατροπ1j και επεξεργα-

σία των bιc:ίφοριιJν θρε­

πτιχιι)ν ουοιιι)ν.

Τα φύλλα ανcι­

πτύσσονται

στην επιφcί-

νε ι α. στα

πλcίγια του

f\λαστού

και χατc:ί

περιπτιδ -

σε ι;. σχη ­

ματίζουν έ­

να ρόδα­

κα πλη -

σίον του εδάφους:. Από τις: μασχάλες

τους: μπορεί να φυτριι)νουν πλάγιοι

~λαστοί οι οποίοι με τη σειρcί τους: μπο­

ρεί να έχουν φύλλα. Φυη_JιΓ)\'Ουν επίσης:

τα άνθη . με 'l χωρίς: ποδίσκο.

Τα φύλλcι έχουν μεγcίλη σημασία σε

ό.τι αφορcί στην αναγνιι)ριση ενι5ς φυ­

τού. χαf!ιΓ>; λαμΒcίνεται υπι5ψη η μορφΙi

του;. η t!έση του;. ο μίσχο; τους: κλ.Jι.

Το τμψιcι που ιπηρίζει το φιiλλο. ονο­

μcίζετω μίσχο; χω το ~οΊκο; του ποικί­

λει. Όταν το φύλλο δεν έχει μίσχο. το

φύλλο καλείται επιφυέ; . Τα φιιλλcίρια

που εμφανίζονται εκcιτέριι>Ηεν τη; [1ά­

σεως: τιιJν φύλλων. ονομάζονται παριί­

φυλλα. Τα προασπιστιχcί φυλλcίριcι που

cιποτελοιiν το περί[)λημα ιπα Σχιαbιο­

φιJρα χω Βρίσκονται ιπη f\άση των τα­

ξιανt!ιu>ν του; είναι ω; επί το πλείιπον

μεμf1ρανιΓJδη 'l φυλλιι)δη.

Σε ό,τι αφορcι ιπο φύλλο καΗαυτό. του

έχε ι δοt!εί το όνομα έλασμα. Η διάπλcι­

ση τη; περι φέρεια; των φύλ­

λων παρουσιάζει

μεγάλη

π οι χιλία

χω η χα­

τ α ν ο μ 1j

των δια­

φόρων μορ­

φιδν bιαπλcί­

σεω; έχε ι την ί­

δια σημcωία με

τη μορφιi του;

προχ ε ι μένου

Σαν cί.νΗο; ορ(ζετιιι το σύνολο τιιJν κο­

ρυφαίων οργcίνων που συμμετέχουν

ιπην αναπcψcιγωγΙj τιι>ν φι•τιΓΝ. Αι•τcί

τcι όργανcι bεν είνω τίποτε cίλλο απι5

μεταμορφωμένα φύλλα.

Στην πραγματικι5τητcι. τα c:ίνΗη είναι

μέρη του [)λαστού. που cιποτελοιiνται α­

πιJ πέταλα. σέπαλα. στήμονες χω ωο­

Ηιjχε;. Αυτά τα σπονbυλιι)ματα bιcιτcίσ­

σι)\'ται σπειροειδιδ; γύρω απc5 έναν cί­

ξονcι. ο οποίο; πλατύνεται πλευριχιΓ>;

και καλείται aνθοδόχη ή υπciνΗιο κατά

περίπτωση.

Τα φυτcί ιπα οποία τα bιcίφορcι φύλλα

τιJι• Cινθου; σχημcιτίζουν ένα μ6νο cίν­

θο; επάκριο. όπιι>ς η τουλίπα. ε ίναι

σπcί.νια. Συνψ:Jω:; υχηματίζΟ\'τCΗ πολλcί.

cίνΗη μαζί και σχηματίζουν πολυσύνθε­

τε :; διακλαδιιJσει:;. τι:; ταξιανθίες, οι ο­

ποίε; εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία ως

προ:; τον τρόπο διατcί.ξειΓ>ς του:; ( στά­χυ:;. σχιάδιο. κεφάλια. κόρυμf\ο:;, σπά­

δικα; κλπ . ).

\J ' ' C1 Ρ π ... , f ~~t.·, .. ·"'~;ι~.,

Το cίνΗος είναι πολύ σημαντιχ6 για τον

προσδιορισμό εν6ς φυτοιi μια που είναι

εύκολο να αναγνωριιπεί απι) τη μορφ1j

του. το χριι)μcι του. τη μυρωδι<i τοι• χλ.Jτ

0ΡΓ ΑΝΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΓΥΜΝΟΣΠΕΡΜΩΝ

Στcι Γυμνιiοπει_ηω το 6ργηνο ιιναπιι­

ραγιιJγΙjς ε ίναι το (ινΗος. το οποίο είνω

μονογενές και γυμν6. Τι ι ιίνΗη αυτci συ­

νΙjΗως φέροντcιι σπειροειοι ι'Jς σε

επιμ1jκει; ιίξονε; μορφ1jς ιπρο[)ίλου 1j κιι')\'Ου και το χαραχτηριιπιχ6 ποι• τcι

διcιφοροποιεί είνω η έλλειψη περιcιν­

Ηίου. Οι σπερμcιτιχέ; [)λιίιπε; είνω

αχcίλυππς (γυμνές).

Τcι θηλυχcί cί.νΗη ε ίναι συγκε\rτριιJ­

μένα πολλιί. μαζί οε κωνοειο1j τcιξιαν­

Ηία . Είναι επcίκρια 1j πλευρικcί συνΙj ­

Ηω; με οιiο ακcίλυπτε; σπερματικέ;

f)λciιπες ΠΟυ οεν εγκλε ίC)\'ται μέσα σε

ωοΗ1jκη cιλλ<ί φέρι)\ιται ελεύΗερες πcί.­

νω cπα χcιρπ6φυλλα. Οι σπερματικές

Βλcίιπες αποπλοιiντω ιιπιJ ένcι μcιχρο­

σπιJριο. που περι[)cίλλετω ιιπ6 το σπερ­

ματικιi πυρ1jνα χαι ιιπι) ένcι ισχι•ριi πε ­

ρί[)λημcι με τη μιχροπιiλη cπην χορυφ1j.

.{ ....... , ..... rCi ~ , ... , . .(. ... ,

Τα cιρσενικ6. cίν(-)η είναι συγκεντρωμέ­

να υε ομcί.δες. cπα ciκρcι ορισμένων

cιξιiνων. όπου και σχηματίζουν τις cιρ­

σενικέ; τcιξιανΗίες. Κcι(-)ένα από αυτά

τα cιροενιχcί. cίν(-Jη αποτελείται από πο­

λυcίριΗμου; ιπ1jμονες. διcιτετcιγμένου;

σπειροειοιι'Jς κατcί ~lljxoς εν6; Cιξονcι.

έτσι που σχημcιτ(ζουν τον κιι'J\'ο. Κcίθε

ιπψιονcις έχει οιiο cινΗ1jρες. οι οποίοι

περιέχοι•ν τους κιiκκους τη; γιiρης.

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΟΣΠΕΡΜΩΝ

Όπως ανcιφέρΗηκε παρcιπcίνιιJ. το cίν­

Οος είναι το ιiργcινο ανιιπιιρcιγιιJγΙjς

των Αγγειοσπέρμων. Υπ<ίρχουν cίνΗη

που περιέχουν Ηηλυκcί χω cιρσενιχcί

γενεηjοω 6ργανα. Άλλε; φορές τα οια­

φορετι χcί 6ργcινcι cινcιπαρcιγωγΙjς μπο­

ρεί να j ·\ρίσχιηιτω υε οιcιφορετιχcί <ίνΗη

χω επίσης ιπο ίοιο

-

2 1

(μόνοι κο) φυτ6 1j ciλλο ( δί­

οικο) φι•τό.

Η γονιμοποίηση πραγμα­

τοποιείται. 6ταν ο αρσε­

νιχιiς γαμέτη; που

Βρίσχεται στον

χόκχο τη; γύ­

ρης μετcιφέ­

ρετω με

την επικο­

νίcωη απ6

το οτψιο ­

νcι ιπο ιπίγ­

μα του ύπερου.

ιπο οποίο χω

πuοσχολλcίτω

χcίρη ιπο χολ­

λιι'Jοε; κcίλυμμcί

του. Με το πέρcι·~

ιηιιι τοι• χριiνοι•. ο

χιJχκιJς τη; γιi[ιη; οια­

ιτπcίτcιι χω κcι(-)ιι'Jς επψηχύ-

νεται το χι•τταριiπλcωμcι σχημcιτίζ.ε ι έ­

νcι γι•ρεοοΊιJλΙjνα. ποι• ε ιιτχιιJρε ί

--. ιπον εμ[)ρυιiιπικο cιπιi τη μιχρο­

πιiλη.

Σε cιυηj τη φcίση

ο πυρψιcι; του

οπέρμcιτο; οιω­

ρείτω σε οιi ο

οπερματι χοιi;

πυρψιε;. οι ο­

ποίοι οιcι μ έσου

/"'" του γυρειiσcικου φΗciνουν στο ιτJο­

κύττcιρο και ε νιι'Jνο­

\'ταt με cιι•nn'c:: του ωο­

χυττC:ιρου κιιι έτσι προκιi­

πτει το έμj)ρι•ο. ποι• cινc ι­

πτύσσεται μέχρι να σχηματι­

ιπε ί το σπέρμα .

22

u11ε ""'"'ff:r"'f'""' r""' T""v'r""τr""'"'r ::v..,. ..:..v9"'· ..,.v..,.τrr{·66.covr""'' ""' ι{""'frr.coi .

Όταν ο ύπερος ενός άνθους γονιμο­

ποιείται από τη δικιά του γύρη , έχουμε

την αυτεπικονίαση. Αν γονιμοποιείται

από τη γύρη άλλου άνθους, πρόκειται

για την ετεροεπικονίαση που πραγμα­

τοποιείται από τον αέρα, τα ζο'Jα, το νε­

ρό κλπ .

ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

Με αφετηρία τα γονιμοποιημένα άνθη,

αναπτύσσονται οι καρποί οι οποίοι

διατάσσονται όπως και τα άνθη. Τα πιο

m1μαντικcί είδη καρπόJν είναι τα ακό­

λουθα:

Ο θύλακας, ένας καρπός που αναπτύσ­

σεται με αφετηρία μία ωοθ1iκη με ένα

καρπόφυλλο . Όταν ωριμάσει, ανοίγει

από την κοιλιαχ.ή ραφή.

Το κέρας, αναπτύσσεται με αφετηρία

μία ωοθήκη με δύο καρπόφυλλα. Τα

σπέρματα είναι διαταγμένα πcίνω σ· έ­

να μεμ~ρανόJδες ψευδοδιάφραγμα. Α­

νοίγει εκ των κάτω προς τα άνω και α­

πό τις δύο ραφές . Το όσπριο ή ο λο~ός,

που αναπτύσσεται από μία ωοθήκη με

ένα καρπόφυλλο και ανοίγει από την

κοιλιακή και τη νωτιαία ραφή.

Οι κάψες έχουν δύο ή περισσότερα καρπόφυλλα. Σύμφωνα με τον τρόπο

που ανοίγουν όταν ωριμάσουν, διακρί­

νονται σε:

• Κάψες φραγμορραγείς. Τα καρπό­

φυλλα διαχωρίζονται κατά μήκος των ραφόJν τους.

• Κάψεςτοιχορραγείς. Ανοίγουν κα­

τά μήχ.ος στο μέσο των καρπόφυλ­

λων .

• Πορορραγείς κάψες. Ανοίγουν δια μέσου διαφόρων οπόJΥ κοντά στην

κορυφή των καρπόφυλλων.

Το συγκάρπιο είναι σαρχ.ιίJδες σε όλα

του τα ψ1iματα όπως για παράδειγμα τα

κάιπανα. Το κάρυο περιj)άλλεται από έ­

να σκληρό περικάρπιο μέσα στο οποίο υ­

πάρχε ι συν1iθως ένα σπέρμα. Η δρύπη έ­

χε ι σαρκιiJδες μεσοκάρπιο και σκληρό

ενδοκάρπιο. όπως συμ~αίνε ι με τα κερά­

σια. τα ~ερίχ.οκα 1i τα δαμάσκηνα .

Ένας ψευδ1iς καρ-

πός. ο οποίος ωω­

τελείται από μικρά

κάρυα διατεταγμέ­

να πάνω σ· έναν

σαρκυ)δη ανθικ6 ά­

ξονα, είναι για πα­

ράδε ιγμα η φρcίου­

λα . Άλλος ψευδ1iς

καρπός που αποτε ­

λείται από μικρές,

πολυcίριθμες δρύ ­

πες είναι το ~ατι5 -

μουρο.

Ονομάζονται φραγμορραγείς καρποί

αυτοί που όταν ωριμ(ωουν αποσυντίθε­

νται και τους συναντάμε ανάμεσα στα

Σχ.ιαδιοφόρα, όπως για παράδειγμα

στην περίπτωm1 του κύμινου.

ΦΥΤΡΩΣΗ ΤΩΝ ΣΠΕΡΜΑ ΤΩΝ

Γενικά τα σπέρματα διαθέτουν κυτταρι­

κά στρώματα και σάρκα. Σε ορισμένες

περιπτυ)σεις η τελευταία περιέχει:

α) ΠΕΡΙΣΠΕΡΜΙΟ, που προέρχεται α­

πό τους χιηiΝες του εμβρυόσακου και

το ενδοσπέρμιο το οποίο με τη σειρά

του προέρχεται από τον εμβρυόσακο.

Και τα δύο είναι ιστοί με αποθέματα

που προορίζονται για τη θρέψη του εμ­

βρύου .

β) ΤΟ ΕΜΒΡΥΟ 1l φυτό σε μικρογρα­

φία το οποίο έχε ι ριζίδιο, βλαστίδιο. αρ­

χέφυτρο και μία Ιl δύο κοτυληδόνες .

Είναι πολύ λίγα τα σπέρματα που έχουν

τόσο περισπέρμιο όσο και ενδοσπέρμιο

καθιίJς αρκετές φορές το ενδοσπέρμιο

τα αφομοιιδνει και τα δύο αποθηκεύο­

ντας τις aποθησαυριστικές ουσίες ιπις

κοτυληδόνες .

Για να γεννηθεί ένα νέο φυτό είναι α­

παραίτητο το σπέρμα να πέσει στο κα­

τciλληλο m1μείο, κάτι που επιβάλλει την

απελευθέρωση και διασπορά των σπερ-

μάτων . Από του; φραγμορραγεί; καρ­

πούς . τα σπέρματα αποβάλλονται συμ­

πτωματικά. Σε ό,τι αφορά στους μη

φραγμορραγείς καρπούς. συν1Ίθως το

περικάρπιό τους αποτελεί ελκυστι -

κό έδεσμα για τα ζιδα και τον

άνθρωπο. έτσι τριΙ)γο­

ντάς το απε­

λευθεριΓ) -

νουν το

σπέρμα. Ε­

πίσης, κάποια

σπέρματα διαθέ­

τουν τα δικά τους μέ­

σα διασπορά;.

Φύτρωση ονομάζεται το φαι­

νόμενο μέσω του οποίου το έμ­

βρυο μετατρέπεται σε ένα νέο φυτό

όμοιο με το μητρικό. το οποίο καλεί­

ται φυτάριο.

Αυτή η διαδικασία αρχίζει. όταν το ριζί­

διο επιμηκύνεται. αναδύεται από τη μι -

23

κροπύλη και εισδύει στη γη χάρη στον

αρνητικό γεωτροπισμό. Σε ορισμένα εί­

δη οι κοτυληδόνες βγαίνουν και στον

αέρα, γίνονται ακόμη και πράσινοι.

Άλλες φορές παραμένουν θαμμένες μέ­

σα στη μεμβράνη του σπέρματος.

Ω; τη στιγμή που αρχίζει η λειτουργία

των φύλλων, το φυτό τρέφεται με τα α­

ποθέματα που είναι αποθηκευμένα στις

κοτυληδόνες και το ενδοσπέρμιο.

Όλα αυτά τα φαινόμενα πραγματο­

ποιούνται χάρη στις χημικές διαδικασί­

ες που συμβαίνουν και οι οποίες συνί­

στανται στα προαναφερθέντα και σε

συγκεκριμένου; εξωγενείς παράγοντες

όπως ο αέρας. το νερό. η θερμοκρασία

και το φως.

Ο (LJ~ΦΟΣ

Σαν έbιtφο; ορ(ζετω το ανι/περο

τμιiμα του φλοιού τη; γη;, το οποίο

χρησιμεύει σω1 ιπιiριγμα η1; f)λcί.ιπη ­

ση; χω αποτελείται <tπ6 τα ιπερε(t μ6-

ρια των ανι5ργανων συιπατικιΓJν. οργα­

νικέ; ουσίε; χω πι5ρου; γεμιiτου; με

αέρα χω νερι5.

ίJΟΜΗ ΤΟΥ E:ίJfKDOYΣ

··························-.·············fl······· .. ················ ··········· ~ ' ~ -'

ΠιtρωηριΓ>ντις το έbαφο; απ6 την επι ­

φciνεια μέχρι το μητρικ6 πέτρ<•Jμ<t. μπο­

ρούμε να bιακρίνουμε απ6 Π(tνω προ;

τα κιίτω bιιίφορ<t ιπριΓψιηα η χοινιi ο­

νομιωία των οποί<•Jν είναι «ιψί"ζ.οντε;» .

Μ έχρ ι το ~<iflo; των 60 εχωοιπι•'J\1, το

χρι/ψα τη; γη; είναι ωωτειν6 λ6γω τη;

παρουσία; τη; οργω1 ικι1; ουοίιt;

(χουμιibα). Αφθονούν τιι μικρ6-

~ι<ι. τα διηΗημένιι νεριi χω ο

αέρα;.

Μέχρι τα 2 μέτι:ια το χρι•'ψα

είναι πιο ανοιχτι) λ6γι•J της

έλλειψης οργανικιiς ουοί­

<tς . Τα μικριJf)ια είναι λι­

γοιπ<i . 6πω; χω η.ι bι η ­

Ηημένα νεριi χω ο αέ­

ρας. ΑπιJ τα 2 ι13 μέτρα

μέχρι τα 30 η γη έχει α-

νοιχτό χριι'ψα χωρίς: οργανική ουσία

και c.αrοτελείτω απ6 ciφHovα ηηiμωα

του μητρικοιi πετριι'ψατος:.

ίJΙιiΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΓ'i Ε::ίJΙiΦΩΓ'i

Σε <i.τι ωρορcί. ιπη bιιψιiρφ<τJοη τιτJ\' ε ­

bαφ<ι)ν. μποροιiμε νιι lJl((Κρίνοιψε bιlo

φriσει ς: :

<<) ΑποσιlνΟευη τιτJν πετρωμιiτων μέσω της: χημικtiς: κω μηχιινικtiς: bριiοης: τη;

ι.ιτμιiσφωρι<; κω των νεριι'Jν .

[·)) ΑποιηiνΟεση τιτJν πετρωμιiτιτ Jν λ<iγω

μηχcινικιτ'Jν και χημικιι'Jν επιπτιι'Jσεων

που οφείλοντω σε ζιι'JCι κω φυηi. με τη

ιητνεπcα6λουΗη bιιψιiρψ(Ι)<ΗΊ χουμιi­

bας: (σύμπλεγμα οργανικιι'J\' ουοιιτ·J\,

που σχημιπίζονται καηi την cιποιnlvΗε ­

υη των ζιι'J\ιτιτJν οργανιομιι'J\1) .

Τ f!Ξ ΙΓ'!ΟΜΗΣΗ ΤΩΓ'i Ε::ίJιiΦΩΓ'i

········ · · · ···· · ·· · ··· · ·· · ··~~f/1 ······· · ······ · ·· · · ·· ·

~~~

ΑΣΒΕΣΤΟΛΙ Θ Ι ΚΑ

Είνω πολύ /)l((περωci κω η εξιiηιιιn1

του νεροιl οε cιυni ε ίνω πολιi έντονη.

Έτσι οχημωίζουν ξηριί. εbιiφη .

ΑΡΓΙΛΩΔΗ

Είνω μη διαπερωci εbιiφη κω γι· αυτιS

μετατρέπονται εύκολ« οε φιτιτικές: υbα­

τοαπο!itiκε; απιi τα vερci ποιτ ιnτσσιτJρεύ­

οντω κω πιφιψένουν ιπιiσιμ« ιπα κ«­

τιι'περιι σημεία τους:.

ΠΥΡΠΙΚΑ

θνω πολύ χ«λιφιΊ. κω /)l((περωιί ~·bιΊ.­

φη. Μ6λι; που ιnτγκρ«τοιlν το νερ6.

25

ΧοΥΜΩΔΗ

Είναι ποριι'Jbη κω κωακριιτούν εύκολα

το νεριi . Είναι τα πιο γιiνιμα κω πιιρα­

γωγικιΊ. εbιΊ.φη.

Το ιbανικιS έbαφος: είνω το μ~·ίγμα bύο 1j

τριιι'J\' bιαφορετικι(J\1 ειbιτ)ν. Τ« «ποκιι­

λούμενα πλούοl(( εbιΊ.φη που «ποπλού­

\ιτω κω απ6 τα τέσοερ« είbη . είνω πι

καλύτερης: ποι6τητας: χιι'ψιιπι.

ΠΡΟΣ~ΡΜΟΓΗ ΤΩ~ ΦΥΤΩ~ ΣΤΟ Π€Ρ~Β~rΊrΊΟΓi

: :HPfi C~ίJA(DH ······· · ·· · ·· · ··· · ·· ·· · · ·· · ·~~·· ·· ·· · ·· ·· ·· · · · ······ · ··

Ε'ναι τα εδάφη εκείνα η διαπερατό­

ητα των οποίων τα κάνει ξηρci.

Είναι ασ~ειπολιθικά και πυριτικά εδά-

φη . στα οποία συνήθως: αναπτύσσο­

νται δύο οικολογικές

μορφές:

φυτιΔν:

τα μονοετιi και τα πολυεηi. Τα μονοετή

φυτά στερούνται μορφολογιiοiς: προ­

σαρμογΙiς και χαρακτηρίζονται από

τον πολύ σύντομο ~ιολογικό τους: κύ­

κλο . Τα σπέρματά του; φυτρώνουν την

άνοιξη. εν<6 αναπτύσσονται και παρά­

γουν τα άνθη και τους: καρπούς: τους:.

Το καλοκαίρι . με το συμπλΙiρωμα του

κύκλου τη; εξέλιξΙi; τους. aποξηραίνο­

νται.

Αντίθετα. τα πολυεηi φυτά έχουν τα α­

κ6λουθα χαρακτηριστικά: ρίζα Ιi βλα­

στούς υπόγειους και μεγάλου μΙiκους,

με πολυάριθμες δευτερογενείς ρίζες

προκειμένου να επωφελούνται στο μέ­

γιστο ~αθμι5 απι5 το νερc5 που διηθείται.

Βλcωτc5 επίγειο. πολύ μικρι\ σε μερικά

φυτά. πολύ χοντρ6 σε άλλα. 6πιl)ς στην

περίπτωση των κάκτων. στον οποίο α­

ποθηκεύεΊω το νεριi που συλλέγουν

την εποχ1i των ~ροχι()ν. Σε ciλλα φυτά

διογκι(Νεται ο φλοι6ς. για να αποφεύ­

γεται η απώλεια νερού, όπως στην πε­

ρίπτωση της δρυι5; . Τα φύλλα τους εί­

ναι πολύ τροποποιημένα και προσαρ­

μοσμένα στο ξηρό περι~Cιλλον. συνΙi ­

θως είναι αγκαθωτά Ιl ~ελονοειδή

(πουρνάρι, πεύκο. έλατο κλπ.) .

Άλλα φυτά έχουν τα φύλλα συγκεντρω­

μένα κατά δέσμες, με την επιφάνεια

καΧυμμένη από μια παχιά, αδιαπέρα­

στη επιδερμίδα.

Τα αλμυρά εδάφη είναι φυσιολογικά

ξηρά. Σε αυτά απαντάμε φυτά με σαρ­

κώδεις βλαστούς, με ένα υδροφόρο πα­

ρέγχυμα.

Υ ίJΡΟΒΙΟ Π€Ρ CA(I(IQΓ'i ····· · ············ · ···· · ············· · ·······~· ~· . ..... .. .......... ....... . .

~~ I

li:~· ~-<.\

Τα φυτά που καλούνται υδρόβια, μπο­

ρεί να βρίσκονται εξ ολοκλ1iρου μέσα

στο νερό, μπορεί ένα τμήμα τους να

καλύπτεται από το νερό και ένα άλλο

να επιπλέει ή μπορεί να είναι μέσα στο

νερό μόνο η βάση τους. Τα βυθισμένα

φύλλα τους συν1iθως έχουν σχ1iμα ται ­

νίας 1i είναι πολύ διαιρεμένα. Αυτά

που επιπλέουν έχουν ένα μίσχο και

πλατύ έλασμα. Συν1iθως <Περούνται

ξυλu)δους ιστού 1i αυτός που έχουν εί­

ναι υποτυπυ)δης .

Όπως ήδη έχε ι αναφερθε ί, χάρη στο

φως τα φυτά είναι σε θέση να πραγμα­

τοποιούν τη φωτοσύνθεση . Το φως

ρυθμίζε ι την ανάπτυξη, την εξέλιξη και

τους φωτοτροπισμούς (χινήσε ις) των

φυτών.

Μια ορμόνη, η αυξίνη, εκκρίνεται σε

27

·~~' ~~r..ι:-.ι,:r"'fί.z.CJvr~' .oι.rch

τr"' ~{· 6{•vr"' ϊ"' f ι"'~"' rιi{Co r"'\."S Ι{{"Ι{ ~"'·

διάφορα μέρη του φυτού, κυρίως στα πλευρά, η πλευρά αυτή θα αναπτυχθεί

μεριστώματα, τα άκρα και τα νεαρά λιγότερο από την άλλη και θα σχηματί-

φύλλα και είναι υπεύθυνη να ρυθμίζει σει μια καμπύλη προς το φως.

την ανάπτυξη του φυτού. Αυτή η κίνηση είναι γνωστή σαν θετι­

κός φωτοτροπισμός .

Το φως μειu)Vει την ανάπτυξη που ενι­

σχύεται από την αυξίνη, γι· αυτό ένας

βλαστός εκτεθειμένος στο φως ανα­

πτύσσεται πιο αργά από έναν που είναι

τοποθετημένος στη σκιά. Αν ο βλαστός

φωτίζεται περισσότερο από τη μία

Αν παρατηρήσουμε ορισμένα φυτά, θα

διαπιστώσουμε ότι τα εξωτερικά, ηλιό­

λουστα φύλλα τους είναι πιο μικρά από

τα εσωτεριχά που παραμένουν στη

σκιά.

ΣΥtΊtΊΟΓΗ

~ άτομα που επιθυμούν να συλλέ­

j_ γουν τα θεραπευτικά φυτά που υ­πάρχουν στη φύση πρέπει απαραίτητα

να γνωρίζουν κάποιες λίγες έννοιες φυ­

τικής ανατομίας και να μάθουν κάποια

πράγματα γύρω από τη δομή τους, τα όρ­

γανά τους και τις λειτουργίες τους. Αυτό

είναι σημαντικό γιατί έτσι οι ενδιαφερό-

μενοι, πρώτον, θα μπορέσουν να κα­

τανοήσουν πιο εύκολα

την περιγραφή των ει­

δών του βιβλίου,

στην οποία χρησι­

μοποιούνται λίγο

ως πολύ τεχνικές

εκφράσε ις και

δεύτερον, τους εί­

ναι απαραίτητες

αυτές οι ελάχι­

στες γνώσεις προ­

κειμένου να αρχί­

σουν τη συλλογή,

την αποξήρανση

και τη χρήση .

Επίσης, είναι α-

ναγκαίο να ξέρει

κανείς ποιο είναι

το τμήμα του φυτού, που χρησιμοποιείται

στην ιατρική. Στην περιγραφή κάθε φυ­

τού, σημειώνονται τα απαραίτητα, σχετι­

κά στοιχεία.

Υπάρχουν κάποιοι βασικοί κανόνες, οι

οποίοι πρέπει να τηρούνται προκειμένου

να μην αλλοιώνονται τα συστατικά στοι­

χεία των χρησιμοποιούμενων μερών. Αυ­

τοί είναι:

1) Η ΣΥ ΛΛΟΓΗ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕ! ΝΑ ΓΙ­

ΝΕΤΑΙ ΟΤΑΝ ΒΡΕΧΕΙ, ΥΠΆΡΧΕΙ 0 -ΜΙΧΛΗ Ή ΓΕΝΙΚΌτΕΡΑ Ο ΚΑΙΡΟΣ

ΕΙΝΑΙ ΥΓΡΟΣ. Η ιδανική στιγμή για να

πραγματοποιηθεί η συλλογή είναι οι

πρώτες πρωινές ώρες, ενώ πρέπει να δί­

νεται ιδιαίτερη προσοχή, έτσι ώστε τα

συλλεγμένα κομμάτια να είναι στεγνά α­

πό την πρωινή δροσιά.

2) ΠΡΕΠΕ! ΝΑ ΕΙΠΛΕΓΟΝΓΑΙ ΜΟ­

ΝΟ ΤΑ ΥΓΙΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΚΑΘΑΡΑ

ΦΥτΑ. Τα αλλοιωμένα, ακάθαρτα, με

τραύματα, ή με σκόνη πρέπει να απορρί­

πτονται μια που είναι πολύ σημαντικό να

μην πλένονται, εκτός από τις ρίζες και

τους βολβούς.

3) ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΜΟΛ ΥΝΣΗ . Είναι

σημαντικό να παρατηρούμε το έδαφος

που φύονται . το οποίο πρέπε ι να Βρίυι.ε­

ται όσο το δυνατόν πιο μακριcί από αυτο-

κινητόδρομους. εργοστάσια 1j κάΗε άλλη

εστία μ6λυνσης. Προσοχ1j ιπι; γειτονικές

καλλι εργούμενε; εκτάσεις. Βουι.ότοπους.

κ1jπου; κλπ. στου; οποίους γίνεται χρ!jιn1

φυτοφαρμάκων 1j ζιζανιοκτ6νων.

4) Η ΗΛΙΚΙΑ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ

ΕΧΕΙ ΙΔΙΑΠΕΡΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ

ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΕΚτΙΚΟΤΗΤΑ

ΤΟΥΣ ΣΕ ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥ­

ΣΙΕΣ και κατά συνέπεια ιπι; ι ­

διότητές του; που μας χρησι­

μεύουν.

Ένα παράδειγμα, πιΗανcί

πολύ γνωιπό . είναι το μα­

ρούλι το οποίο η1ν πριι)τη

περίοδο ανcίmυξης. ·προ

της ανΗοφορία;'. είναι

Βρυ)σιμο και έχε ι ιδιότητες

ελαφρu)ς καταπραίiντικέ;.

Όμως καtιι!); ενηλικιιiJVεται και

αυξίινει ο Βλαστό; του. εμφανίζονται αλ­

κοολικέ; ουσίες και τελικcί καταλ1jγει να

έχει ναρκωτικές ιbιόη1τες κατά τη διcίρ ­

κε ια τη; ανΗοφορίας. Το ίδιο Ηα μπορού­

σαμε να πούμε για το ακόνιτο και για άλ­

λα πολλά φυτά.

ΠΟΥ fiΠfiΓ'iT fiT fil;

Το φυτ6 φυτριι)νει. ανυ.πτύιτιτετω κω α­

ναπcφcί.γεται μέσα στο f-\ιότοπ6 του. σ· έ­

να ιbανικό γι· cωτι5 περιΒcίλλον. Εκμεπιλ­

λεύεται με τις ρίζες του το έbαφο; και με

το Βλαιπ6 και τα φύλλα του το νερό κω

τον αέρα.

Η φυσικ1j ούσταm1 του εδcί.φους και το πε ­

ριεχόμενό του σε Ηρεmικcί στοιχεία ε ίναι

πρωταρχικ1jς ιn1μασία; .

29

Το έδαφος είναι η πηγ1j bιcιτροφ1jς του

φυτού το οποίο το προμηΗεύει με \ιερό κω

ι-Jρεmικcί στοιχεία άκρως cυιαραίτητα γω

την επιΒίωιnj του . πέρα ωτ6 τον αέρα κω

το bιοξείbιο του cίνΗρακα. Επίιn];. ιπις

λειτουργίες των φι•τιι)ν επιbρούν τα κωρι ­

κcί φαινόμενα ι5πω; η f-\ροχΙj. το χιιSνι. η ε ­

ξcίηιιmΊ. η υγρασία κλπ.

Όπως Ηα δούμε. η ύπαρξη του φυτού ε­

ξαρτάται απι5 το περιf-\cίλλον περισσι5τερο

από οποιουb1jποτε cίλλου ι5ντο; μια που

το φυτ6 είναι καταbικcωμένο να μη μετα-

κινείται προς άλλε; θέοει;. Είναι σί-

γουρο ι5τι τις δυσχέρειες που ο­

φείλονται ση1ν ακινησία. τις

αναπληριι)νει το φυτι5 με

τη μεγάλη τοι• ικανιi­

τητα προυιιρμογ1j ς.

ιiπως μας bείχνε ι

χαρακτηριστικcί.

το παράbειγμα

των σcιρκοΒι5ριι>ν

φιιτιiJV που μεταλ­

λcί.χτηκαν προκει­

μένου να πάρουν

από το ζωικό Βα-

σίλειο τις ουσίες

εκείνες που δεν περιέχονται στο

έδαφος.

Οι

Φλοιοί

Ξύλα

Ρίζες

Ριζώματα

Βλαστοί

Οφθαλμοί

<Ι>ύλλα

Καρποί

Σπόροι

Κόκκοι

Ολόκληρο

το φυτό

επίγειο

τμήμα

του φυτού

Χυμός

Λάτεξ

€ΠΟΧCΣ ?:Υ (](]ΟΓΗΣ

ΑΝΟΙΞΗ

Σημιibα. cιρzουbuποt\>ν<ιιιο (νε ιι.ιωί zλ(ί()οι ). j1ιηψfιουλι<ί. ιτΗί. zιιιπcινιιί. zοι'μιιvι<ί..

μοt'μοι,τζελΙ<ί (νεαροί zλιί.Οοι) τικuιοt't?"Ιιί. μιιιiιιη i.n'izη (zί.ιί.Οοι Otio ι] τριι r'Jν Fτι iιν).

σολcί.νο το γλι,zύπιzι_)ο (νf<ιροί zλcίbοι). ιrι.λιiliρrι (νε <ιιιοί zλcίbοι). ιιοιrι.ιiιφο; (ι>iζε ;).

φί.ιψι>ιιιιιί (r.ί.ιί()οι). ψlΗ'\1ClΗ'%Ι<ί (\'f <ιροί zί.ιίΟι>ι). ψπλιιί ( f\'ΟΙ(ψfιJο; <(λΟιιi;).

ΆzανΗο;. λ<LιιιΟο. ξινιΊΟριι. ιτέλινο. cιzου'ίί..έ'(zιcι. πλιηu~Ηt\τίι.α. <t'{Hίγz<ιl-lo.

ιniμφυτο. πιzρrιi.ίbΗ. ίνuι'λΗ. ιιγt_)ψι)νι<ι. Cl'{QHίbιι. ιniμqυτο. πειιzέί'ιcψο.

λε r1ίιπιzο. Z.OL'μet(>Hί.. νοιiφc.ιρο. Ίλt,zcίνωυ. ποί.ιiγcιλ<ι. ποί.ιιπι}bιο. l\Ot'l)icι.

ιπ.ι.ξίιrΙJ<ι'(Ζ<ι. ποτεντιί.λrι. χμμολεtiz<ι. ιr ιί.ιπέντουλcι. cίμπελο;. υιΗrι.Vcψο~ .

Ψευbαz<ιzία. <ίzιινΟο;. λιί.π<ι0ο. ιηριιιψι!Jι<ί. {<ιποqί.οιωμένη). λFι'zη η τv ι:: ~ιιη•i.ιι. ;ινψ)~)(t.

λιγοιiιπvο. υzί.ψ-Ιρrι .. ιιyr ε ί.ιzιj. <ιγριοοέί.ινο. μιi~;πιλος. λιιj)ριlzοlπη. φοι•\τοι•zιιί.. :rl.ιπιψιι\τιί .. <ι .

πυ;ιl;. ιιγιcί.-rzιιllο. z<ιιπaνΗί.. χελιbον<Sχορτο. zuμ f)ιιίJ~.<ιρίιι. τιιρι·ι;ιιzο. ιτολιί.νο το γλυz6πιz~;>ο.

<ιQΙCί.. zέ0ρο;. ιrι.rψπιιiζ<ι. C<'(llψι)νι<ι. f\ 1 tι.J\Ψμο. ((tΗί.ιη•λcι. <ιρzτuιπιί.φι•λί.ος. '(Ζi·.ιψπηι•λ.ιί.υιιι.

zοιιιτzιηiτα. γzψιτιιiλ<ι. '(λιiχωμcι το zιιτιτιlμυuq:ο. ιniμψι•τu. μcί.ριιιJο.j·)ιί.λο<φο. ί.<ιbιινΗί..

ωγιlzί.ημ<ι . μολιlχιι. νερομσί.6z<ι. μιΞλωιτcι. bιιi)ιί.zι. qτε ί.ιιί.. τιτιη•z\·ίΟιι.

!\.8;4f.~ι>~ ι;-:οιi/.ι (ιu-τοq i.ιΗι •Jμ ένο). ΠΙJίμουί.ιι. μεvοίνη. q ιιιτι.ιψηί.Ηί. (<ι.ιιΗ.( i.ιΗι •Jμένη). ιΗι.-τοι•νιlzοvτιl.

σ<ιμπιη'izος. ο<ι';ίq;ριιγzιι. ιτι:· μ;τft_)j1ίj1ο. τfι'izριο η z<ιμιιίbvι•;. μηνι'ιινΟο;. zιψοί.εt'izιι.

ιί.μπ ε ί .ο;. j·~ίν%ιι (ι u-τιΗ(λοιιιηΗ\•η).j-~ιολiτιι. ιιοιrι.ιiιφο;.Ι1rί.το;.

Ψευοαzιιzίιι. λιγι>ι;<Π(!ι> . ιn1μι;i:>ιι. zομf)ιιλλιιρίιι. ιιγριοτριω"r<ιφι•λί.ιιί

(μπουμποι;zιιι). μιΗ'!Ι<Η•τζελιιί . λε Ι)<ί,ΊC<ι. μιιλιiχιι. νιίρzιυυο;. ;τρίμοιολιι.

υιψποι;zο;. ιπιξίφριιγzιι. χιψολε ι;zιι (μποιομποί>zιιι) . Ι·\ωλέτιι. Ι~ιίτο; (οφΗιιλμοί).

Βε ι.ιΙ~ε ι>ίbιι. z<ίι>ιι (<~"rιi τι> I>Fι;πι>ι> ;ωιiνιι zω μπιί). zίτQΙΙ'η Ι1ιιιλiτιι.

μι'ιηιλυ;. z6zzινo; μι'vτιλ.ο;. <t'{[HOZFLlωnc(. zfOρo;. ιιγυιοτι:ιιιητιιιr ιιίj.ιcί.

τιτιιι-τοι•ι1νιι"ι. 'fl."'<ί.ιη•λrι . ~ιj)1jιno. λιιbιινιιί.. Οιiμο; ο σέυπιίj_ο;. ιίμπελι1;. j·\ιί.τι1;.

Αίj,.Ηί.ριΗ. <ιιΤΠfΙJΟι'λιι. zctι-τ\·ι)χιψτο. !Ι f (ΙΖιΗ 1ί)t<ύ~ί;. πιινοέ;. μfλιοοιlzιψτο.

Γί.ιiχωμιι το zωιHlJΙOlH( O . nHH•zνίbcι

(νΗιυιj). γλι,zι'ινωιl. ιινεμιlη·η . οιινίzιη•λrι. τlΗt'(Ηί..

ΣημιiΟιι. zc).ιbονιlzιψτο. qιzιί.υι<ι. ί.ιιφιί.νιι.

;τιη•ιJέ;. γί.ι•zriνισιl. ιΗινίzιη•ί.ιι . Οf μΠt:Ί)I)ίj·)ιl .

. \/ι· ι)ι ·ι\ομι :ι •ο rjrι η f~ί.ι ί rπηιnι :τοιr.ιί.π ω·ιi.ί. rιγrι ,111" rη γπιη'ti<Ηf ιr.ιj 0/ιτη κrι ι rι; %ί.ιμrιrιιί.ιιγι%ι:; rn 'l'flιjκι-;

%t ίf-lt · .τι-~ιιιιχιj;. rιι ι ·.τιιχι :; .ιοι • ιιι•t ιq ι:υοι τrι ι or r ιι•τr iι· rοι • .ϊι"ι•t αtι ι-·ι"ι•rιι .ιιΗιιι ·ri Ι 'tι ι)Ηιqι:υοι"Ι' yιrι κr ί .τιιιιι μ ι :~"/·

Βουι>Ι~οι•ί.ιιί ( !Ιι ω.ιi; ).

νευοzιί.υbιιμο (με

zε,τιωt\lFΗ. πολι•zι)μπι. ευίΊΖFt?Ο (ΗνΟωμένσ).

τοιί.ι τοι• ΙJιοι•νιηi . ιρi.Ηνbιzι) ι-)~nio (Οιιίj.ιi;). ί.ι'(-)υο (με ιι ιiί./.ιι) .

Βιίτο;.

Σημι'bιι. υ<ιbί%ι. (("ι'tΗμιiνιιι (ιι.ιοφi·.Ο\tΙJ~ιένη ). HZ<H,·ii.fγzιcι. zιl%ΖΙ\'{);

~~~~~πιί.ο;. ~ιι·vτιι(. <ιlπεμωίιι. μπrτι)νιzcι. f!__)ι:·ίzη. zιιί.ιψίνΟη.

cιγιc(γzιιΟο. zιί.vbo;. zc'ιvbιψo. zι.)υ\ιινb{_Ίο. τοιι;τοι•vνι<ί.. t-νι'οιμο.

OZ(HH.(Ol'λtί.L)!({. fΊ 1Ζ<ί.ί.ι•;ττο; (tι\ΗμΟ;). ((ί.<ψιΗ•ι._ΗC( . 0\'(1/\'ίb<t.

ιινε ~ιιΙJ\·η. γί.ι]zωμcι το zωοι)μιψqο (νF<ι~κ)). ι'iιJιfι r ιπο;

(rι.-τοqί.οιωμfνο;). ι'Ιιί.qνη (zωυί; μιΊr,<.ιΗ•;). i. t-· j)\ιπιzo. ί.ι•οψιί.zιιι.

τιτιί.ι τιΗ• j)0\ 1\'0l;. μ ~'\τιι. zιί.ιιlqι•ί./.ο. ιξιi; (<UΙιΗ( i.ιΗι ι ιμ ένο;) .

ιιί.zε μίι).ιι. i"ΗΗ'ί.μον<ί.Qι<ι (vοζέπ;). Οι•μιί.~Η. j) ε~ωνίzη. ιί.γvω z<ιtlι ln).

Άzrινllι1;. %1:" \'fιιtit.Ίt<l. ;Ί<ι.Ι<ιt.Ίοliνιι. cι·,ιγε ί.ιzι]. cιzοι··iί.fγzι<ι.

i.«Ι"'>υιlzιψτο. (ιυνιzιι. ιι~ηι;Ίt-:τ<ι zcιλιψίνllη. ιιγιιί.'(zιιΟο.

zcί.vb<ιμo. τιΗι.ιιιΗ'V"tιί. (μποιψποιΙzιΗ). t-· :τιί.ιij)ιι1. ιJ%<ψ:τιιlζιι.

ονιιη• ιΊ~Ηι zοι•οzοιiτιι . ί.ι•ιΗ~Ηί.χι<ι. ωγιlzί.ημιι. ιιί.Ηcιίcι. χιψομψ.ι .

τοιί.ι τιψ j·)οιινιη1. νοιi((<ιρο. ;τιινιτι:'; . Ι.( ί.ιιμιη•~_Jι<ί.. ιινΟι•ί.ί.ίΟιι t'onzιirψo;.

Τrινrί.zητο. <t",'llψιiνHt. οrιτιηιlft<ι «tηε μιιτίrι. F LJFizη. ιι·,ιιι'ι~·zrιllιι

Zt:" \'f(l(H•Qέ<t. f ΙJιiιημο. ιrι.~Η1C(ιΗ•i.<i~Η<ι. γιί.i.ιο . j·)ιί.ί.ιΗψο. ι'iιΗΗιJπο;.

i.Fj)ιί.\τrι. ~l<lQO\ψiω. zιψομJiί.ι. μεί.ιί.ιιJτι);. μf\'fH. bιιbιί.zι . zιί.ιιlq ι•ί./.ο.

νι::τέτιι. υίΊ'((\'1]. τσοι•zνίh<ι. ί.ι•ιιvο. lfΗtrΙ.ιψιli.ιιί.. ΙΙι'μη; ιl tH:\_l;ΊΙi.i.n;.

Οι•μιί.~Η. ιτηί.ι~ιί.γι1 η z~η·ιΗlj1ευγιι. j)c·υ6νιzrι η jΊι:zιψ:-ιιΗi·,'zο.

Mπi.<n• c: . μιΗrι.οιηΊ((vο (ςιψιl). <ιγγεί.ιzιi. rιzιηΙίί.c'γ-ι.Ηι. ι:-ι•ιlινιψο.

ιι ί.ιψοιψιιί.. Ί'<ιi.t-:"/Ζ<ι. <"ιγvιο ί.ινιί.v ι. ιτινι"ι.ιι μιηi~)() , Ιiιοi.ι!τ<ι .

~ιiμ<.(·ι•το. γιιί:{γzιι. ~,'ιιλέοψ ι ;. Ί'v<ιτιι)ί.<ι.j·i<'ύ.ιΗψο.

Ί'C" \'fΗινι]. μF t.ΊΖ<Η'ΙJtιιί.ί;. πευi)ιzοιiλι. ιιί.zεμίι.ί.ιι. γi.ι•zιί.νιοο.

ί.ιιj)υιlzι1lΠ<l. Ί'i .. ι•zιί.νιιΗ1. :rι1ί.ιiγzιιί.ιι .

11 χυι•ιJιl[i f υγcι. ιπιιι•vιizιl~Ηιl. <ινΙΙι•ί./.ίbιι.

Λγιcί.γzιιllο. ευι'~ιημtl. ιrι.cψ:rιι)ζιι. {("/llΙCί.hιι.

ηινι(;τι. ιι~,rιΗιηΗιvοι;ί.ι. ϊΠ\τ<ί.νει•υο. ί.ι•Ουο. qί..ιψιllψιιί..

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ

~· rιvτεμωίrι. z<ιvb<tμί\'1].

zεi.tl!ιn•ι)χιll'Hl. zι•νι)γί.ιιJιΗΗl (2ιl; ΧlΗiνιlς). ιn'μιr ·ι•ηι. c·π ι λι)j)ιιl. ΟΖ<ψπιι)ζιι.

ι1%lΗlι.(Οt~λcίιΗ<t . Ct'{ριμι)νι<.ι.. '(f\'t!Ct\'Ιj. cι~{v ιιίbιι. ιrτfιη]. μιίιΗιΗιl (η:=ί-.ο; I ι Η' ΖlΗ)νοι•).

νεvιψοί.ιiz<ι. z<ιt_Η 1 0ιιί. τιΗΗ'zνί()ιι. γί.ι'zιίνωο. ποi.υπ60ιο. ιπινίzοι,λcι γί .. ι'zιit:ιvιζ<ι (3ο; zιιιiνο;). ί)Ot'j)in. μευοίνη. ιΗLί1<Η'\'6ϊ.Ο{.)ΤΟ. χιψολFιizιι. <ίμ;τεi.ο;.j)ιύ.c·ιιιιίνιι.

f~ Ιιlί.έηι. <tι_lΖιη•bι)f)ιιτιl;.

Φι•ιΗιλίΟιι

<Ι>ι•ιJ(ιί.ίbιι. οοί.ιίνο τι) γi.ι,zι);τιz[Jο.

Λγρι<ιψιιJιιί . νεπέηι

<Ι>ι•ιηιί.Ιi'ιcι. ιτfi.Ι\'0. ιιγιι(γz<ιΟο. zωπ<ινιct. <tt_1Hi.

[ΗΗ•μιη•τςεi.ι<ί. i'ιιί4 νη. ί.ι•zlιrι.ι);. i'ιcιi'Ηί%ι. μ ft_Η Jίνη. zοι•qο:;ι•λΗί .

Λ~ψι. t(ΟtΨτιψzιιί.. πί.rιτομιιντιί.rι. <ιγι<iΊ1%<ι0ο. zιίι)i'ι<ψο.j)ιΗ 1l'l)ιη'λΗί.

i.ι:·j·\[ιπιzο. ί.ι•zοπι)bιο. zιί.ι6<.(ΨiJ.ο. τ<ιν<'ιzητο. ι(~,'L'Ιι) Ζ<ιΙJ6Το. ;τf\'H.(\'fi'IJO .

ΧΕΙΜΩΝΑΣ

Οξιιί (%λtίόσι ).

3 !

Τιι φ'%11 Ι.ιιιιιίιιιιι·iιι (μίηχσι) %ω .\Ίιι-ι;ιιχ.ηιιιι.

ΛtΨzιj FiΛτη. <tll%ιη•()οπιη\η•ιιι...ω. τιJουzνίt'Ι<ι.

ΟενΟvολ.ίf·IΗνο. f1ίνzrι. χcιλέπια πcι'~zη. Οαιηzιj πηΙzη.

Τρ<ιγι<(.

Αvεν(ιρι<ι (πιην την έr.Jιτι•ξη τtιJ\' 04 tJrιλμι;)ν).

ωλιινbωi Ι~ι>ι'ο .

Αιιενc(ριιι .

ΡΗΣΗ ΤΩΓi θ€PflΠ€YT~kΩri ΦΥΤΩΓi

Στα Ηερωτευτιχcί. φυτά

μπορούμε να f)ρούμε έ­

ναν αποτελεσματιχcS σύμ ­

μαχο προκειμένου να κατα­

πολεrοjσουμε τι; αιτίες που

προκαλούν την ασΘένεια .

Αυτό είναι πολύ m1μαντι -

χό. γιατί «καταπολεμιΙJ­

ντας τις αιτίες τίΘενται ε ­

κτός μάχης οι συνέ­

πειες>>. κατcί. τρόπο που

επιδριίJντας πάνω στη

συνολική λειτουργία του

οργανισμού, αυτός ξε­

περνά τη δυσαρμονία

ισορροπιι)ντας τις λει ­

τουργίες. Το μυστικό

της φυσικΙiς:: ιατρικΙiς εί­

ναι ότι εξαλείφει τις αιτίες

και όχι τα συμπτι6ματα .

Είναι πολυάριΘ­

μοι οι σοφοί, οι

γιατροί και οι βο­

τανολόγοι, που για

χιλιετίες υποστηρί­

ζουν ότι στα φυτά

βρίσκονται φάρμα-

χα για κάΗε είδους cωΗένεια. Στη σύ­

ντομη περιΙiγηση που πραγματοποιού­

με ιπον κόσμο των Θεραπευτικιι)ν φυ­

πlη'. την προέλευσ1i του;. την ιστορία

τους. τη δOflll του; χω τι; αρετές του;

έχουμε δει ένα πολύ μικρό μέρος της

""πρcί.οινης ι<J"'ι(ύο;··, που υπάρχει στον

χ6σμο μα;. αυτού του αυΘεντικού φυσι ­

κού φαρμακείου.

Έτσι διακΙiρυσσε ο ··δάσκαλος'', αυηj

η ασύγκριτη ιδιοφυία που Ιiταν ο Πα­

ράκελσος:: που έβλεπε στη φύση μια

γενναιόδωρη μητέρα που σε καμία

στιγμ1i δεν αφ1jνει απροιπάτευτα τα

παιδιcί. της. Όταν μιλάει ιπα έργα του

γι· αυηi. λέει τα ακι>λουΗα:

«Η ιατριχιj θεμΕλιώνεται στη φιίση. η

φύση ε(νu.ι η ιατριχιj χω μόνο σ· αυτιj

πρέπει να την αναζητούν οι άνθρωποι.

Η φύση ε(νu.ι ο δάσκαλος του γιατρού

μια που αυτιj ε(ναι πιο παλιά από αυτr5ν

χω υπάρχει μέσα και έξω απr5 τον άν­

θρωπο.

Επειδιj τα μυστιjρια του Θεού στη φύση

δεν έχουν τέλος. Αυτός εργάζεται όπου

θέλει. όπως θέλει. όταν θέλει . Γι· αυτό

πρέπει να ερευνούμε να προσέχουμε

και να ρωτάμε.

Κω η ερώτηση γεννιέται: Τι ε/δους άν­

θρωπος ;τρέπει να ε/ναι εκε/νος που

ψάχνει . προσέχει και ρωτά:

Π6σο βαθιά πρέπει να ε/ναι η ειλικρ/­

ιιεια εν6ς τέτοιου ανθρώπου. η ;τ/στη

του. η αγν6τητά του. η σvμπ6νια του:

Κανένας γιατρ(5ς δεν μπορε/ να πει ότι

μια ασθένεια ε/νω αν/ατη.

Λέγοντάς το aπαρνιέται το έργο του

Θεού - τη φιίση - και περΊφρονε/ το ·με­

γάλο μυστιjριο ·της δημιουργ/ας.

Δεν υπ6.ρχει καμι'u. ασθfνεια. όσο φοβε­

ριj και να ε/ναι. για την οπο/α να μην έ­

χει προβλέψει ο Δημιουργός την αντ/­

στοιχη θεραπε/α στο φυτικr5 κόσμο».

Παράκελσος

Αφού έχουν ανακαλυφθεί οι ιδιότητες

ενός συγκεκριμένου φυτού. μπορεί να

χρησιμοποιηθεί ποικιλόμορφα, ανάλο­

γα με το πρόβλημα υγε ίας που πρέπει

να αντιμετωπιστεί.

Οι φαρμακευτικές εγκυκλοπαίδειε ς

των τελευταίων τεσσάρων αω)νων Θε­

ωρούσαν σαν επίσημα φυτικά είδη ορι ­

σμένα απλά Jl σύνθετα φυτά. Μεταξύ των απλu'Jν. μπορούμε να αναφέρουμε

την αφροξυλιά. τη φλαμουριά. τη μέ­

ντα. το ~οiλο. το δυόσμο κλπ.

Στα φαρμακεία κω στα κατασηiματα

~οτάνων φτιάχνονταν έξι είδη φυτικιδν.

φαρμακευτικιδν σκευασμάτων:

33

Καθαρτικά, aποχρε μπτικά. ξυλώδη εί­

δη ή τσάι από ξυλώδη είδη, διουρητικά.

μαλακτικά και αρωματικά.

Αυτά τα μείγματα μπορούσε να τα απο­

χηiσει κανείς ζητιι)ντας τα με το κοινό

τους όνομα. όταν όμως παράγγελνε ένα

από αυτά, μπορούσε να του προ­

σθέσε ι ένα 1i περισσότερα φυτά προκειμένου να ε-

νισχύσει την

αποτελε­

σματ ι­

κότητά του .

Υπάρχουν δ ιάφορες

υποθέσει; γύρω από το

πιδς έχει ανακαλύψει ο cίν­

θρωπος με το πέρασμα των αιιΙ)νων τις

θεραπευτικές ιδι ότητες των άπειρων

ποικιλιιδν από φυτ6 που συναντούσε

τριγύρω του.

Μια μέρα εντοπίστηκε μια επιιπολιi

που είχε αποσταλεί το !538 από το δό­

κτορα 0Γtiz. αξ ιωματούχο και αρχία­

τρο του Οίκου και της Αυλιiς του αυτο­

κράτορα Κάρολου του 5ου. στο δό­

κτορα Avi l <ι de Lobeπ:ι . Ρωτούσε οδό­

κτωρ 0Γtiz από πού προ1iλθε η γνu)ση

των ανθρu'Jπων ότι ορισμένες ασθέ­

νειες θεραπεύονταν με συγκεκριμένα

γιατρικά και πιός ανακάλυψαν τις ιδι6-

τητες των βοτ6νων . Ο παραλ1Ίπτης α­

παντούσε αρκετά λογικά στην εριίJτη ­

ση. Στη συνέχεια παρατίθεται η απά­

ντησ1i του:

«Αυτιj ε/ναι η απάντησιj μου γιc1 την πα­

ρέμβαση των φαρμάκων και για άλλα

ζητιjματα. Σ ένα βαθμ6 οφε/λεται

στους ανθρώπους. σ· ένα βαθμό στα ζώ-

34

Οf;:''λ"'vϊ:ι: π.,.'λ'λ...,. 6::. .:.'λ.,.vs .. .,.vs s..,ϊ'"'vΓT"'.:-·s .-..,s • .,. .. Γ.,{.:,s Τ'""'_ ... r""'s iJ'""'"'_V s . .,.~.,..,.r..,vi6:ι:ι rιs _rvw6:ι:ιs π"'v' vπ""'Γ-"""'vv r{,·rt-V. -"'Π.C. -"'VT""'.

ι{""'ι .,.'λ~.,. π.,.'λ'λ.,_ z..,.-..,ϊ""'.-""'· ..., rvt-V6.., rt-Vv .,.π.,.ιt-Vv S;: fJ.,_ ::.•J'"::. r•v;;ι Svv.,_.-..,

-"'V S;;v vπ.:,rJ'";; ..., π:ι:ir""' π.,.'λ'λwv -"'•Wvt-Vv.

α. σ · ένα βαθμό στα πτηνά και σ ενα

βαθμό στου.ς δαίμονες. οι οποίοι για να

ξεγελάσουν τους ευγενείς ανακάλυψαν

μέσα από μεγάλα όνειρα. σημαντικά

φάρμακα: όπως το φάρμακο του

Άραβα ιατρού Α ι ιeπzοcπ. το ροδόνερο

για τα μάτια. στο κεφάλαιο τέσσερα του

έργου του Τεϊζίρ ιj Θεϊζίρ και το γαληνι ­

κό σκεύασμα του Έλληνα ιατρού

Γαληνού. στην ιεραποστολιj Sαgιιίπί.Ι-.

για την αιμορραγία της αρτηρίας του χε­

ριού. Με τέσσερις τρr5πους αποκτώνται

οι yvu)σεις: ο πρu)τυς είναι αυτός που

καλείται "τυχαίο συμβάν · : όπως στην

περίπτωση που πονάει το πίσω μέρος

του κεφαλιού (πιθανόν λc5γω κάποιας

πτu)σης). σπάει η ({λέβα του μετώπου

και ο πr5νος :rερνr1ει καθώς το αιίια

βγαίνει (J.πό την πληγιj. Ο δεύτερος είναι

το "φύσικr5 σvμβr1ν". r5πως στην περf­

πτωση :του λόγω ενc5ς μεγάλου :rυρετού

ανοιyει η μύτη Υ..αι με το αιίια που τρέχει

πέφτει ο πυρετc5ς. Ο τρίτος είναι η περί­

πτωση που κάποιος πληγωμένος από

ζώο. ψάχνοντας κάτι για να γιατρευτει:

σκεπάζει την πληγιj με κάποιο βότανο

και θεραπεύεται. Ο τέταρτος είναι yvu)­ση μιμιjσεως. Γενικά. c5λα οφειλονται

στους ανθρu)πους. γιατί με τη σωφροσύ­

νη που τους διακρι1ιει παρατηρούσαν ό­

σα συνέβαιναν στους άλλους ανθρu)πους

και μέσα από διάφορα γεγονότα κατά­

φεραν να αποκτήσουν yvu)ση της πολλα­

πλότητάς τους. Αυτά τα γεγονότα ιj ε ­

μπειρίες ήταν πολλά και τα β{ωναν οι

άνθρωποι σε όλα τα μέρη. Καθu)ς ιjταν

σημαντικά και γοιjτευαν τις καρδιές των

ανθρώπων. τα διηγούνταν οι μεν στους

δε. Οφειλουμε πολλά σε όλους τους δη­

μιουργούς της ιατρικής. γιατί μας έχουν

διασαφηνίσει τις γιιώσεις που υπάρχουν

γύρω από αυτά και άλλα πολλά ζητιjμα ­

τα η yvu)ση των οποίων δε θα είχε γιvει

δυνατιj αν δεν υπιjρχε η πείρα πολλών

αιώνων. Επίσης. δε θα ξέραμε ότι τα δη­

λητήρια σκοτώνουν αν δεν είχαμε την ε­

μπειρία να δούμε άλλους να πεθαίνουν.

Έτσι. γενικά. στους ανθρώπους οφείλο­

νται όλα όσα έχουν επιτευχθεί είτε με

την εμπειρία εfτε με τη λογικιj. Στα ζu)α

οφεfλεται μεγάλο μέρος των yvu.!σεων r5-πως αυτιj της Μαιτας Βλέπουμε ότι κα­

νένα ζώο. c5ταν πάσχει από κάποια σο­

βαριj αρρώστια. δεν τρu.!ει μέχρι να κα­

λυτερέψει. Βλέπουμε ότι αν ένας σκύλος

είναι σοβαρά πληγωμένος. κλεfvεται

στον εαυτr5 του και για τρεις μέρες δεν

τρώει ακόμη κι αν υπάρχει φαγηυ5 κο­

ντά του. Τα σ-;.ετικά με την αιμορραγία

τα 'ανακάλυψε· ο ιπποπόταμος ο οπο(­

ος ζu.!ντας κοντά στο Νεfλο. όταν έπασχε

από κάποια αρρu)στια. πιjγαινε σε κα­

λαμιές που τις είχαν κόψει πρόσφατα

και τρυπούσε κάποια φλι'βα του με αυ­

τιj που του φαινr5ταν πιο κατάλληλη.

Κατ· αυτό τον τρr5πο αιμορραγούσε και

έδωσε παράδειγμα στους ανθρu)πους να

μειu.!νουν το αιίια. Έτσι . απ· r5τι φαίνε­

ται. αυτιj η τέχνη ιjρθε από την Αιyυπτο.

Ό. τι αφορά στους εμετούς. μας το έδει-

ξαν οι σκύλοι που τρώνε σταφύλια και

χόρτα. για να τους προκαλέσουν. Οι κό­

μπρες μας έδειξαν ότι το μάραθο είναι

καλό για τα μάτια γιατί όταν αλλάζει το

δέρμα τους. δημιουργεfται πρr5βλημα

στα μάτια τους οπr5τε τα κυ.θαρ(ζουν

τριβοντάς τα πάνω σε μriραθο. Επfσης

πολλά οφειλονται στα :rτηνά. Το πτηνό

Ίβις που μοιάζει ,LΙΕ πελαργό μας έδειξε

το κλύσμα γιατί r5ταν νιώθει δυσκοιλιr5-

τητα. παfρνει vερc5 απr5 τη θάλασσα και

με το ράμφος του το τοποθετε( στον

πρωκτr5 του και έτσι αvακουφ(ζ.εται. Τα

χελιδόνια μάς έμαθαν r5τι το χελιδονό­

χορτο ε(ναι καλ6 για τα μriτια θεραπεύ­

οντας μ· αυτr5 τα παιδιri τους. Τις ι διr5τη­

τες της ρίγανης μάς τις έδειξαν οι πε­

λαργοι: οι οπυ(οι όταν ε(ναι πληγωμένοι

τη βάζουν πάνω στην πληγιj. Επίσης. έ­

χει γραφτε( και λέγεται r5τι ένας δράκος

έδωσε στο νεκρό πωΜ του ένα βότανο

και αναστιjθηκε. Σύμφωνα με τα όσα λέ­

ει υ Αριι!eyο στην "Ιστορία των βοτά-

1Ιων ... στο κεφάλαιο 114. αυτό το βότανο ε(ναι πικρr5. με καρπr5 ρr1γα (αγγουρά­

κι) και φύεται στα βουνri. τ() βc5τανο

που το ονόμασαν δίκταμο το έδειξαν

στους ανθρώπους οι χοίροι. αν και ο

τιι!ίο λέει c5τι τις ιδιότητές του τις έδει ­

ξαν πρώτα τα θηρία και τα κατσίκια.

Πολλές ακr5μη ι δ ιr5τητες () ι αφr5ρων

πραγμάτων μας δ/δαξαν τα ζώα και τα

πτηνά και θα μας δεfξουν και στο μέλ­

λον αν έχουμε την προνοητικc5τητυ.. να ε­

φαρμr5σουμε αυτά που βλέπουμε να κά­

νουν εκε(να. Έτσι λοιπr5ν κύριε. πολλά

οφειλουμε στους ανθρώπους. τα ζώα

και τα πτηνά και πολύ περισσr5τε­

ρο στο Θεc5 που μας φανέρωσε

τόσες ιδιr5τητες και μυστικά των

πραγμάτων τα οποία καθημερινά μάς

αποκαλύπτουν καινούριες. θαυμαστές

ιr)ιr5τητές τους».

N O M ΊI II.JII

JJ. 0 t Σtj'«11"Ιά .. lιχ 1τtptι Ι<«· ). ii ιJιy , ώι λ·r· Ιfi ιιιι.

N O M'I! R. :ι!S

'f Seguimoι el cod.anti· guo que tie• ne ώs -r~ π, λ~

φ~.!.\ «. τrίαι_ Φ•fn ,.,., τ•ι

Ι<t~λοι4μίν«-

Ν ο ιιι »ι. ι.ι

\.: π Ρ. r ;ι- :: • Ιt -"' r'"" .,.ι:-;9 έ v:;,.,._ bι:<"' "Γ "' f ι; r.:, Ιt -"'• V-"' :; i V-"'' ·

r"'V "'Π"' '-"' V-"' r"'V έ}"f.ι Πr "' fi. i;f ι:; ' "' d2)"'r'"' '-"f rbs r"'v ""vr i ι:< r "' 'l""' 9 :: r"" π:: i"" ι:<r "' '"f"" rιιtb ιt b ι:<r "'·

ι!!! "" r""-•t:: ~ι:<"'s

Lib. Ι Ι Ι. De Diofc. τ ε s τ 1 c v L v s. TESTICVL VS ALTEk.

mugeres Thelfalicas fuelen beuer con leche de cabra fu rayz temezica,y verde,para incitar los apecicos venereos:anfi como lafeca,para los repήmir:y qιιe la vna beuίda, refuelue Ia &cultad de la otra. Ν ace por pedregales,r por a~enofos l_ugares.

Griego, κ uνο ι ;J')(Ι,Ι· La:.Cyno[orchιs, & tellιcu\us _;-ιnιs • .'.r. Chaίίa!Jι.e\. . .

De otra ίuerte de Companon. Cap. c χ χ χ v χ.. Ε L otro Compafιon,* ~e algunos_ dicfio S~rapia~,y en efpecial de Andreas J por fer fu raν:

vtil a muchas cofas, tιene las hoιas femcJances a las del puerro, empero mas anchas, ma• graίfas,algun canto luengas,y fobarcadas hazia fu nacimiento:el callo de vή palmo : las flores algo purpureas:y ~a rayz como pcqu~fιos compafιonci~os:Ja qual aplicada en for~a d'empla­fi ro,refuelne Ias h ιnchazoncs,mundιfica las IJagas,reprιme aquellas que van cundιendo,corή~ g e )as filίol as,y mitigalas ίnflammationes.Secay echada en poluo,ataja la corruptίon dela car ne,y Ias llagas corruptas y malignas, que en la boca fe engen~ran. Beuida con vi11o. reftrίfιc el vientre.Efcriuen las mefmas cofas dea9uefie,qu~ del co!Πpanon del perro.

Gήcgο, οpχ ιι Σtf"'""'~s .Lar. Tcίl icu\us Scrapιas.λr.λrchis Sadachιz.

Del Sacyrion. Cap. c χ xxv ι r. Α L Satyrion llam.an a:lgunosTrifolium,porque*Por la mayor parte produze no mas de treι

hojas,v elίas ίι1 clinadas a tierra,y femejantes aaquellas dc la Romaza,o del Lirio.aun quc menores,y roxas .Su tallo es lampiiio,y de la alcura de vn codo:la λοr blanca , y como aquella del Lirio:la rayz bu1bofa,grueffa como vna manςana, roxa por dc fuera, por de dentro blancaι ni mas ni menos que νη hueuo,y dulcey fabrofa al gufio:laqual conuiene beuer con vίno ne­gro y aultero,concra el Opilίotono. V lar~s tambien della,ίi quifieres fariffazcr ala dama, por~ que(fegun dizen)defpierta γ agιιijonea la νircud genital. · G~iego, r. r~τ ιlf ••JΙ ηίφι.'!Λ•J'• Lat. Saιyήum trifolium. λr.ab. Gaίι λlcbalcb.Bar, Tcfticιιluι νvlpi1. Ca/1. Car.

Soityηoιι. · Dcl Saty~

35

ΡΩΤ€Σ Τ ~:ΗΊΟΜΗΣ(~Σ ΤΩΓi θ(Ρ~Π€ΥΤ~~ΩΓi ΦΥΤΩΓi

Για αρκετούς αιώνες

η εξάσκηση της ια­

τρικής ήταν αρμοδιό-

τητα ενός μόνο

προσCJ)που , που

ασκούσε τις λει ­

τουργίες τόσο

του γιατρού ό­

σο και του

φαρμακο ­

ποιού. Αρ­

γότερα ,

σαν συνέ­

πεια της

πολυ -

πλοκό ­

τητας που

συνεπάγεται

η παρασκευή των φαρ­

μάκων ο αριθμός των

οποίων όλο και μεγά­

λωνε , άρχισε η εξειδί­

κευση και ο επιμερι-

σμός των αρμοδιοτήτων .

Ο γιατρός αφοσιι!Jνεται

στη διάγνωση και τη θερα­

πεία του αρρώστου, ενι!J ο φαρ­

μακοποιός και ο βοτανολόγος

περιορίζονται στην εκτέλεση

των συνταγών, αν και αρκετές φορές ό­

ταν κάποιος τους ζητάει τη συμβουλή

τους , παρέχουν και θεραπευτικές υπη­

ρεσίες πουλύ'Jντας του το φάρμακο που

πιστεύουν ότι είναι κατάλληλο .

Με αφετηρία το έργο του Πραξαγόρα

του Κι!Jου , στα ~ι~λία ιατρικής ~οτανο­

λογίας, μαζί με την περιγραφή των δια­

φόρων ασθενειι!Jν, αναφέρονται λεπτο­

μερCJ)ς τα γιατρικά που φτιάχνονται από

βότανα και τα οποία αξιολογούνται

σύμφωνα με τις αντιδράσεις που προ­

καλούν στον οργανισμό. Γίνεται έτσι

σαφές ότι τα φάρμακα διαιρούνται σε

δύο ομάδες: εξωτερικής και εσωτερι­

κής χρήσης.

Ουσιαστικά, μέχρι τον περασμένο αιι!J­

να δεν υπήρχε καμία μελέτη ιατρικ1iς

βοτανολογίας, που να μην ·ταξινομεί' ο

συγγραφέας τα διάφορα φυτά - ως

προς τις αντιδράσεις τους - σύμφωνα με τις δικές του πεποιθήσεις.

Ο πρώτος που καθιέρωσε κάποιους λο­

γικούς κανόνες διαιρώντας τα φυτικά

είδη σε εφτά μεγάλες ομάδες είναι ο

Rabeteau:

37

Οvι:οοι""'ι:οο.-ιι<λ , ϊiJ".fι τ.:οv Πί:r""'ι:οοϊiv.:ο ""'ιWV-"' Sί:v vπ.::.rJ"f: Ι<-"'ϊ'""' ϊf:~i.-.-, ι""'τ-fιι{,::,ς f .,. ... ""' .... "'~"' Γ'""'ς π.οv '-'""' ϊ.-,v --.-""'±ιv.orf:·-- "' 6V r Tf""'fi""'ς .-""'

Sιλf""f""' fv.-λ - ι-vς πr.:ος τ-ις ""'v.-ιSfλι:οοf:ις .-.οvς - ι:οοvϊf"''-'""' ϊί: .-ις Sιι<is

TDV Π~ΠΟ\~'916Εις .

1. ΡΥΘΜΙΣτΙΚΆ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ: τονωτικά, ορεκτικά, εμετικά και χωνευ­

τικά.

2. ΝΕΥΡΟΡΥΘΜΙΣτΙΚΑ: παραλυτι­

κά, αναλγητικά, aντισπασμωδικά, διε­

γερτικά, aφροδισιακά.

3. ΡΥΘΜΙΣτΙΚΆ ΤΗΣ ΝΕΥΡΙΚΗΣ ΚΙΝΗτΙΚΟΤΗΤ ΑΣ: υπνωτικά, aντι­

πυρετικά, καρδιοτονωτικά, αγγειοσυ-

σπαστικά, σπασμολυτικά. Σε αυτά θα

μπορούσαν να υπαχθούν και τα ρυθμι­

στικά της καρδιακής λειτουργίας όπως

τα καρδιοτονωτικά.

4. ΡΥΘΜΙΣτΙΚΆ ΤΩΝ ΕΚΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΕΚΡΙΣΕΩΝ: ρυθμίζουν

τις γαστρεντερολογικές, βρογχικές, ου­

ρολογικές και γενετικές εκκρίσεις. (Οι­

στρογόνα, εμμηναγωγά, χολαιρετικά,

γαλακτογόνα, εφιδρωτικά, αποχρεμπτι-

κα κ.α.).

5. ΚΑΘΑΡτΙΚΆ: συντελούν στον κα­θαρισμό του εντέρου ( ανθελμι νθικά κλπ. )

6. ΤΟΠΙΚΑ: μαλακτικά, aντισπασμωδι­

κά, επουλωτικά, βακτηριοστατικά κλπ .

7. ΑΝτΙΣΗΠτΙΚΆ ΚΑΙ ΑΠΟΛ ΥΜΑ­

ΝτΙΚΑ.

6

~(1~~ ΠΡ~~Τ~~~ Σ~(Υ ~Σ Μ~ Τ~ ~~~ Γ~~ΤΡ~~~

Δύσκολα θα μπορέσουμε να παρα­

κολουθιiσουμε την εξέλιξη της ια­

τρικιiς και των φαρμ(ικων που χρησι­

μοποιεί, αν πριτ)τα δε γνωρίσουμε τα

συστατικά των --σπουδαίων πρακτικυ)ν

σκευασμάτων'". που χρησιμοποιούσαν

οι μεγάλοι δάσr.αλοι. Στη συνέχεια. θα

κάνουμε μια επισκόπηση των φαρμά­

κων που κέρδισαν μεγάλη φιiμη στην ε-

ποχή τους μέσα από αποσπάσματα

γραπτυ)ν αυτών των λαμπριδν δια­

νοιιδν που τα επινόησαν. όπως

οι Γαληνός, Aνicenne . Κορ­

νήλιος Κέλσος. Fπιncisco

Diaz, Διοσκορίδης,

Πλίνιος Και άλλοι.

Ι : ΑΥΣΙΓ iC)fΊ(J rJ)(~PMrΊ.J fl ........... ......... .. ......... f1'(1. ·························· -~~~-· ~~~~-

Συνιiθως χρησιμοποιούνται με τη μορ­

φιi καταπλάσματος για την καταπολέ­

μηση πόνων. που προκαλούνται από

κωλικούς.

Ο πόνος είναι στοιχείο των ασθενειών

και των ατυχημάτων, ιδίως όταν αυτές

επιδεινώνονται και τα παυσίπονα, τα

οποία πρέπει να παρέχονται στη φυ­

σιολογική θερμοκρασία του αρρώστου,

καταστέλλουν τον πόνο. Συνεπώς το ι­

δανικό γιατρικό είναι το ακόλουθο:

« Παίρνουμε φύλλα από λάχανο, μολό­

χα και μαρούμπιο, τα βράζουμε σε ζω­

μό κρέατος και τα ανακατεύουμε με ί­

ση ποσότητα αλθαίας. Προσθέτουμε ο­

χτιί) ουγγιές βλέννα, λινέλαιο, τριγω­

νέλλα και αλθαία, τρεις ουγγιές λάδι

λευκόκρινου και χαμόμηλου και έξι

ουγγιές φρέσκο ή πλυμένο λίπος αγε­

λάδας. Αυτό το μείγμα γίνεται ένα κα-

39

~Vι::'il{<='~-"" f}-"" rrrcrf:Ci<:>\-'r;: V-"" Π-""(-""1{<:>~<:>\-'f}.,t::i<:>Vr!: r~V ι:zf:~ιz~ .-~ς ''""'.-("~.,ς ι{""'' rtVv "'"f""'fr""''{""v rrov l'"f~t::iιrcrrcι::ί,

rr r"'r""' Sι: rv"" r'Ci<:>V rι: r""' CiVL'ir ""'rιι{..f;ι. rtVv • Cirro v S ""''""v rr f.""'"rιi{WV

Ci/{!:\-'-""L'ir..f:o.rtVv' Π<:'\-' l'"f~L'i•rcrroιc(• t::i-""V .,.. r::: Τ""'~οι S..f:o.Cil{-""~<=>ι.

τάπλα ­

Gfi-Q, που _τ_ο_- __ ποθετείται στο

m1μείο που πονά-

ει . Υπόψη ότι δεν

πρέπει να μετακινείται

μέχρι να ξεραθεί».

Για τον ίδιο σκοπό είναι καταπληκτικό

το ακόλουθο:

«Παίρνουμε μισ1i λίβρα τσουκνίδες

βρασμένες, μισ1i λίβρα ψωμί, τρεις ουγ­

γιές φρέσκο λίπος αγελάδας. δύο ουγ­

γιές λάδι από μήλα και τριαντάφυλλα,

ένα δρciμι σαφράνι σε μορφή σκόνης

και τέσσερις ουγγιές μέλι. Τα βράζου­

με σε σιγανή φωτιά μαζί με γάλα και α­

λεύρι κριθαριού σε ποσότητα τέτοια

που να επαρκεί για να γίνει ένα κατά­

πλασμα. Κάθε φορά που το χρησιμο­

ποιούμε, πρέπει να προσθέτουμε έναν

κρόκο αυγού. Να τοποθετείται χλια­

ρό».

Άλλο γιατρικό είναι:

«Παίρνουμε ελαφρό λάδι χαμόμηλου

και τριαντάφυλλων, μια ουγγιά απ· το

καθένα, δυο ουγγιές λάδι σκορπιού,

τρεις ουγγιές φρέσκο λίπος αγελάδας,

μια ουγγιά μεδούλι λαγού, βλέννες, τρι­

γωνέλλα. αλθαία και μολόχα, μισή χού­

φτα από το καθένα, δύο δράμια σα-

φράνι σε μορφή σκόνης και αρκετό κε­

ρί. Το αποτέλεσμα είναι μια αλοιφή ,

βάλσαμο για τα νεφρά» .

Για τον ίδιο σκοπό εί­

ναι αποτελε­

σματικότο

ακόλου ­

θο για­

τρικό:

«Παίρ ­

νουμε μια

χούφτα

παριετάρια.

μια χούφτα από

ένα είδος τριφυλλιού που

στη Βενετία το λένε μηδικ1i, μια χούφτα

μα"ίντανό, άλλο τόσο σέλινο, μια ουγγιά

λάδι σκορπιού, μια ουγγιά λινάρι, δύο

ουγγιές λάδι λευκόκρινου, ανθόσκονη

μήλου και τριγωνέλλα, μιάμιση ουγγιά

μεδούλι κότας, μιάμιση ουγγιά μεδούλι

μοσχαριού και τρία δράμια σαφράνι σε

μορφή σκόνης. Επίm1ς, η ε -

μπειρία μάς έχει δείξει ότι

είναι αποτελεσματική μια

μικρή δόση στάχτη από

κληματόβεργες, βρασμένη με

λίγο νερό άνθους πορτοκα­

λιάς».

Η εμπειρία μας είναι θετική για

το ακόλουθο γιατρικό:

<<Παίρνουμε ένα άσπρο κρεμμύδι, το

τρίβουμε και το ραντίζουμε με λάδι τρι­

φυλλιού.

Μετά το τηγανίζούμε με λάδι βιολέτας,

φρέσκο λίπος αγελάδας και μεδούλι

κότας. Αφού τηγανιστεί το ραντίζουμε

με σκόνη από χαμομήλι και το τοποθε-

τούμε στην επό)δυνη περιοχή>>.

Για τον ίδιο σκοπό είναι καταπληκτικό

το λουτρό με ένα ειδικό υγρό που πα­

ρασκευάζεται ως εξής:

«Παίρνουμε iνα κάδο χλιαρό νερό και το ζεσταίνουμε αφού ρίξουμε κάποια

βότανα όπως χαμομήλι , παριετάρια,

νεροκάρδαμο, βιολέτα, γαϊδουράγκα­

θο, ρίζες κιχώριου , μολόχα, αλθαία,

φύλλα από ραπανάκι και άλλα βότανα

που να έχουν τι; ίδιες διουρητικές ιδιό­

τητες.

Επίσης, μπορούμε να προσθέάουμε ρί­

ζες σέλινου , μαϊντανό , κορονίλα, τρι­

γωνέλλα, σπόρους λιναριού, τσουκνί­

δας, αγρόπυρου, τριφυλλιού και πολλά

άλλα βότανα με παρόμοιες ιδιότητες.

40

τ p. 'T""rr.ι;t.lζ.ι;t. lHH.' J'"f"'"''r;:\:•""\..'V T'p. r"'tV Ρ.Π""f""~.:, r't"\S τrirr~s roC',,/ v~crr.:--i·

Αφού ετοιμαστεί το υγρό, το ρίχνουμε

σε μια μπανιέρα στην οποία ο ασθενής

μπορεί να είναι καθισμένος. αρκεί να

καλύπτονται τα νεφρά του».

Όταν έχει ολοκληρωθεί το

λουτρό, ο ασθενής πρέπει να αλείφε­

ται με τα ακόλουθα γιατρικά:

«Λάδι γιουνίπερου. απιiγανου, χαμο­

μηλιοίi . στην περίπτωση που η αδιαθε­

σία δεν προκαλεί μεγάλο πυρετό.

Σε αντίθετη περίπτωm1 είναι καλά τα

ακόλουθα : λάδι ~ιολέτας. τριαντάφυλ­

λου. γλυκι!Jν αμυγδάλων και σκορ­

πιιι)ν>>.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ακόλου­

θο έμπλαστρο:

«Παίρνουμε δύο χούφτες μολόχας και

ίση ποσότητα σπόρων λιναριού. Τα

βράζουμε πολύ καλά και αφού τα αφιi­

σουμε να στεγνώσουν. προσθέτουμε

δύο ουγγιές αλεύρι από κουκιά, δύο

ουγγι.ές λούπινο. δύο ουγγιές λάδι χα­

μομηλιού και βιολέτας.

π ri:π.::. v .... ;;iv.ι;ι.• s.,. ... f"'r'"""·

Όλα αυτά αναμειγμένα και βρασμένα

με λινέλαιο, μας δίνουν το προαναφερ­

θέν έμπλαστρο».

Η ακόλουθη αλοιφή είναι επίσης απο­

τελεσματική:

<<Παίρνουμε μια ουγ­

γιά λάδι γλυκι.fJν α-

μυγδάλων. μεδού­

λι πάπιας, γου­

ρουνιού και κό­

τα;. μιmi ουγγιά

σκόνη σκουλη­

κιού, σκόνη άν­

θους χαμομηλιού

και το κερί που είναι

απαραίτητο για να

φτιαχτεί η αλοιφιi. Με

αυηΊν αλείφουμε το μέ­

ρος που πονάει>>.

ΤΡΟΠΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΓ'i ΦtiPMfii(Ωii ΠΡΟΙ(Ε:: ΙΜ Ε::Γ'iΟΥ IΊti

tiΠOBriHΘE::I Η ΠE::TP ti . .......................... :iit~}t: · · ·· · ·· · · ·· ···· ·· · ·· · ····

~~· Σύμφωνα με το Γαληνό. τα φάρμακα

που χρησιμοποιούνται γι· αυτό το σκο­

πό πρέπει να έχουν τις ακόλουθες ιδιό­

τητες:

Πρώτον, να είναι διουρητικά. Δεύτε­

ρον, να κατακρατούνται στο κατάλληλο

m1μείο. Τρίτον, να είναι τόσο ισχυρά,

έτσι ι!Jστε τα ενισχυμένα τοιχι!Jματα

των νεφρ(J)ν να αποβάλλουν αυτό που

τα προσβάλλει και τα βλάπτει.

Γι· αυτού του είδους τον πόνο. ένα κα­

λό γιατρικό είναι η ρίζα χόρτου σε μορ­

φιi σκόνης, την οποία ο ασθενής πρέπει

να την πίνει μέσα σε λευκό κρασί.

Καλά γιατρικά είναι επίmΊ; οι σπόροι

μολόχας, το κόλιαντρο. το σαφράνι. η

κανέλα, τα μαύρα ρε~ύθια, η γλυκόρρι­

ζα, η ρίζα σπαραγγιού. το μάραθο και η

ρίζα του. η ρίζα του μα"ίντανού. το σέλι­

νο, τα φύλλα από ραπανάκι, ο φλοιός

κυπαρισσιού σε μορφιi σκόνης, φλοιοί

ριζών, η κάπαρη, ή σαξίφραγα. η τσου­

κνίδα. το μίλιο, τα πικραμύγδαλα, οι

κόκκοι του κισσού σε μορφιi σκόνης

και ανακατεμένοι με βρασμένη γλυ­

κόρριζα 'l χόρτο. Τέλος, ένα δράμι ελαφρόπετρα δουλε­

μένη με μεράκι που πρέπει να πίνεται

μέσα σε κρασί ιi οποιοδήποτε από τα

προαναφερθέντα. βρασμένα μείγματα.

Τις ίδιε; ιδιότητες έχουν το πεντάφυλ­

λο και τα κουκούτσια βύσσινου σε μορ­

φή σκόνης, το κοινό γαϊδουράγκαθο

και η στάχτη από τσόφλια αυγών κότας.

Το τελευταίο γιατρικό (να πίνεται μέσα

σε κρασί). δεν έχει μόνο την ιδιότητα

να αποβάλλει την πέτρα των νεφρι!Jν

χαι της χολής, αλλά επίσης και να τη

σπάει.

Η παστινάκα η δασική, το υπερικό, το

δενδρολίβανο χαι ο άκορος, βρασμένα

είναι καταπληκτικά.

Για τον ίδιο πάντα σκοπό είναι αποτε­

λεσματική · η σκόνη της ρίζας του

ριζαριού (να πίνεται μαζί με τα προη­

γούμενα). Ορισμένες φορές τα σκόρδα

. ~οηθούν να αποβληθεί η πέτρα. Επί-

41

1-1 JtArAvA~..VL'i,.... L"Ιtbj'S..vv JtArA S,AL'ir.;,rArA

Sιt:vιt.,.~VVH r ..... v ΑΠ -"f .,.~.;, r,....ς πirrAS r"'v Vf;<:'ff"'v.

σης, βοηθούν - βρασμένα - τα σπαράγ­

για, ο σιδερίτης, η ζελατίνη των δαμά­

σκηνων, ο φλοιός της ρίζας της δάφ-

νης, οι σπόροι της αλθαίας.

Τέλος, η καμένη νιτρική σκόνη (να πί­

νεται με κρασί ή με τα προαναφερθέ­

ντα) .

Από τα σύνθετα φάρμακα, ο Γαληνός

εξαίρει τη " μεγίστη θηρα·ίκή γη" κα­

λούμενη "γαλήνη ' · του κρητικού για­

τρού του Ανδρόμαχου.

Η δοσολογία της πρέπει να είναι ένα

δράμι σε νερωμένο άσπρο κρασί ή στο

aφέψημα κάποιων από τα

προαναφερθέντα βότα-

να>> .

Το ακόλουθο συνήθως

γιατρεύει προβλήμα-

τα σχετικά με λιθίαση:

«Παίρνουμε ένα δρά­

μι ρίζα γεντιανής,

τζίντζερ , πιπεριάς ,

τέσσερα δράμια

σκόνη από σκορ­

πιούς, τέσσερα δρά­

μια σκόνη άνθους χα­

μομηλιού και τέσσερις

ουγγιές μέλι.

Το διατηρούμε έξι μήνες ή περισσό­

τερο πριν το χρησιμοποιΙiσουμε .

Η δοσολογία του είναι 24 γραμμάρια κάθε πρωί, στο aφέψημα αγρόπυρου>> .

Άλλο γιατρικό του Avicenne είναι:

«Παίρνουμε κόκκους των σπό­

ρων της μολόχας και του σέλι­

νου και ίση ποσότητα ζάχαρη.

Όλα αυτά τα αναμειγνύουμε

κατά τον τρόπο που παρα­

σκευάζεται το καταπότια .

Η δοσολογία είναι μιάμιση

κουταλιά κάθε πρωί και έ­

να ποτήρι λευκό κρασί κά­

θε εννιά μέρες>> .

Ένα καταπληκτικό και

πολύ αποτελεσματικό για­

τρικό που χρησιμεύει για

πρηξίματα και πόνους

είναι το ακόλουθο:

«Παίρνουμε bύο κυbώ­

νια, το ένα το τρίβουμε

μαζί με τη φλούδα και

τα κουκούτσια του και

το άλλο το κόβουμε σε

οχτcί) κομμάτια χωρίς

να το ξεφλουδίσουμε.

Τα ρίχνουμε σε δύο λίβρες ελαιόλαδο

(καλής ποιότητας) και τα αφήνουμε έ­

τσι για εννιά μέρες.

Η δοσολογία είναι μια ουγγιά από το

λάδι κάθε πέντε μέρες (τη συγκε ­

κριμένη μέρα να μην τρώει ο άρρω­

στος λαχανικά), μια ώρα πριν το φα­

γητό>> .

Το ακόλουθο παρασκεύασμα είναι του

Αέτιου:

«Παίρνουμε δύο ουγγιές αποφλοιωμέ­

να κουκούτσια πεπονιού, ψίχα χουρ­

μάδων, σκόνη από ρίζες σπαραγγιών,

σαξίφραγα, σκόνη φλούδας πορτοκα­

λιών, μιάμιση ουγγιά σπόρους μολό­

χας, τρία δράμια καμένες τρίχες λα­

γού, ενάμισι δράμι σκόνη αρτεμισίας,

μισό δράμι ζάχαρη και μισό δράμι μέ­

λι.

Η δοσολογία είναι τρία δράμια κάθε

πρωί σε aφέψημα κριθαριού και θηλυ­

κού ελαφιού για ένα μήνα>>.

42

fivrί τr~\.!6\ τrL"' VL"tV ., 6\/V(L"irλr~' ~ J"r~6'ϊ"'τr"'ί~6~ "' Γ'6ϊi:v"'v ~;;.o•.crwv.

ΦAPM(JkA ΠC)'-/ M€TPIAZOYΓ'i,

€~Ξr1r1€ΙΦΟΥΓ'J Ί 1 kAT AΣT€r1r10Yri

ΤΟΓ'J I ΙΟΓ'JΟ

Γι' αυτό το σκοπό πρέπει ν' ακολουθη­

θεί η εξής διαδικασία:

«Παίρνουμε σταφίδες και τους Βγά­

ζουμε το κουκούτσι . Παίρνουμε μισό

δράμι καθαρισμένα κουκουνάρια και

ψημένα ·αμύγδαλα, σπόρους αλθαίας,

φυσαλίδα, σπόρους μαρουλιού και μι ­

σό δράμι τραγακάνθινο κόμμι.

Όλα αυτά τα κάνουμε σκόνη και μπο­

ρούμε να προσθέσουμε τρία δράμια a ­

ποφλοιωμένους σπόρους πεπονιού, μ ι ­

σό δράμι ζάχαρη και aφέψημα κόλια­

ντρου Ιl τριανταφυλλιάς.

Η δοσολογία είναι μισή ουγγιά κάθε

πρωί μαζί με μιmΊ κουταλιά νεςό με

μέλι ή κριθάρι».

Αν το πρόβλημα είναι δερματικό, συ­

σηΊνεται η χρησιμοποίηση των ακό­

λουθων αλοιφ<!Ν:

ΑΛΟΙΦΗ ΠΡΩΤΗ

Αποτελείται από μιάμιση ουγγιά λάδι

μυρτιάς. μια ουγγ ιά λάδι κυδωνιού και

κερί.

Αυτή η αλοιφ1Ί είναι πολύ αποτελεσμα­

τικΙΊ και έχει καταπραuντικές ιδιότη-

τες.

Α.ΛΟΙΦΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

Αποτελείται από :

δύο ουγγιές ρο­

δόνερο, μιάμιση

ουγγ ιά λάδι μυρ­

τιάς, δύο δράμια

πολύ καλά επε­

ξεργασμένης

σκόνης μυρτιάς,

τριαντάφυλλων

και κερί. Αλείφε­

ται στο m1μείο του

πόνου και δρα

ευεργετικά.

ΑΛΟΙΦΗΤΡΠΗ

«Παίρνουμε ροδόνερο, λάδι κυδωνιού,

μυρτιάς και παπαρούνας, τους ρίχνου­

με λίγο ξύδι και αφού τα βράσουμε

προσθέτουμε λίγο κερί. Είναι μια αλοι­

φΙ1 χρ1Ίσιμη για προβλήματα με το συ­

κιJηι και τα νεφρά».

ΑΛΟΙΦΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

Αποτελείται από μια ουγγιά aφέψημα

μαρουλιού, κληματσίδας, μιmΊ ουγγιά

αλεύρι κριθαριού, τρία δράμια

τραγακάνθινο κόμμι σε ροδόνερο. μια

ουγγ ιά σπόρους παπαρούνας, μια ουγ­

γιά καρπιι)ν δάφνης, μιάμιm1 ουγγιά

λάδι μυρτιάς, μισό δράμι κόκκινα

κοράλια, λίγο ξύδι και κερί.

Εδύ> παραθέτουμε μερικές ακόμα από

τις πιο συνηθισμένες συνταγές της τότε

εποχής.

Πf1ΡΑΣ~Ε:ΥΗ ΤΩΙΊ ~(]ΥΣΜΑΤΩΙΊ

··························· ······ ····· ··J,;;;j:J}b ......... .............. .

~~-

Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, το Γαληνό,

την Ραιι/α Gίιιetα και τον Ανίceιιιιe

Τα κλύσματα μπορούν να γίνουν με:

αφέψήμα τριγωνέλλας, κόρονίλλας, αλ­

θαίας, πίτουρου, κριθαριού, μολόχας

και άλλων παρόμοιων βοτάνων.

Μπορούμε να προσθέσουμε λίπος αγε­

λάδας, aφέψημα τεύτλων και ριζών πα­

ριετάριας.

Ένα συγκεκριμένο κλύσμα φτιάχνεται

ως εξής:

«Παίρνουμε τεύτλα, παριετάρια, μολό­

χα και κριθάρι και τα βράζουμε καλά.

Η δοσολογία του είναι μισή λίβρα προ­

σθέτοντας τέσσερις ουγγιές λάδι βιολέ­

τας».

Για την παρασκευή κλύσματος συνί­

στανται επίσης: ρίζες αλθαίας, πεντα­

δάκτυλο, πευκέδαμο, και αφροξυλιά,

aπήγανο, γιουνίπερος, σπόροι σέλι­

νου, μάραθο, μα'ίντανός, μολόχα και ό­

λα τα βότανα που προκαλούν χαλάρω­

ση και κινητικότητα του εντέρου. Ακό­

μη μπορούν να χρησιμοποιηθούν σύκα

και δαμάσκηνα.

ΚΛΥΣΜΑ 1

Αποτελείται από μισή λίβρα aφε ­

ψήματος μολόχας, αλθαίας και κρι­

θαριού, δύο ουγγιές λάδι χαμομη­

λιού, δύο ουγγιές λάδι λιναριού

και μιάμιση ουγγιά ζάχαρη (από

ζαχαροκάλαμο).

ΚΛΥΣΜΑ2

Αποτελείται από μισή λίβρα aφε­

ψήματος μολόχας, παριετάριας.

.43

τέσσερις ουγγιές λάδι Βιολέτας ,

μιάμιση ουγγιά νέκταρ ρόδων και

μισή ουγγιά απλού βοτάνου του

Γαληνού.

ΚΛΥΣΜΑ3

Αποτελείται από aφέψημα μολό­

χας και Βιολέτας, μαζί με τα άνθη

τους, δύο ουγγιές λάδι Βιολέτας

και χαμομηλιού , μιάμιση ουγγιά ά ­

σπρης ζάχαρης και λίγο χοντρό α­

λciτι.

(θΟuΟ~ Π~ΡΗΣ~(ΥΗΣ

I(,LJT ,LJΠfΊ,LJΣM,LJ ......... ... ... .... ...... ........ ....... . , ... ~- ....... .. .. .. .. .. .. .. .. . .

J4Ji'i _7 '

~:

U ίναι ένα γιατρικό με γενικευμένη

~ρήση σε περιπτώσεις μωλώπων,

τραυματισμών, πρηξιμάτων, πληγών,

ελκών και διαφόρων πόνων που προ­

καλούνται από κωλικούς ή ρευματι­

σμούς . Παρασκευάζεται με φυτικά ά­

λευρα αναμειγμένα με απόσταγμα, έγ­

χυμα ή διάλυμα άλατος. Επίσης με κο­

πανισμένα φρέσκα βότανα . Τοποθε­

τείται εξωτερικά, τόσο ζεστό όσο και

κρύο.

,LJΦE:ΨHM,LJ

Παρασκευάζεται βράζοντας το φυτό

(ρίζες, άνθη, φύλλα κλπ.) για λίγα λε-

πτά, φυτό που να περιέχει συστατικά

λίγο πτητικά τα οποία να μη χάνουν την

αποτελεσματικότητά τους στη ζέστη ή

σε επαφή με σκληρές και ξύλινες ύλες

(σπόροι, κλάδοι, φλοιοί κλπ.). Ο βρα­

σμός επιτρέπει τη μέγιστη δυνατή

εκχύλιση δραστικών ουσιών . Πριν βρά­

σουμε τους βλαστούς, τους φλοιούς και

τις ρίζες, πρέπει να τους κόβουμε, να

τους τρίβουμε και να τους βάζουμε να

μουλιάσουν για δέκα ώρες σε κρύο νε­

ρό. Το aφέψημα δεν πρέπει να διατη­

ρείται περισσότερο από 12 ώρες.

LJI,LJfΊYM,LJ

·· ·· ··· ······ · ·· · ·· · ···· · ···~· -~;-_· ·~,~ ... ?· ... ...................... . ι":-'J~'i: ' ιΡ""η

Αρχικά προβαίνουμε σε διάλυση και

κατόπιν σε διαχωρισμό των κολλοει­

δών και κρυσταλλικών ουσιών. Αυτός ο

διαχωρισμός επιτυγχάνεται χρησιμο­

ποιώντας σαν φίλτρο ένα διηθητικό χα­

ρτί.

45

ο f r.,.Ciϊ D ς f.ΠΗ"(~ΠΗ Τ~ ϊ~ r•C'T~ Svv.,..-.:-ι f.I(J"".;-~.Ci~ sr.,.co.-.ιH-Vv CVC'•Wv .

Τα προ"ίόντα που είναι γνωστά σαν δια­

λύματα είναι υγρά, οινοπνευματώδη

παρασκευάσματα που παράγονται μέ­

σω δι1Ίθησης φρέσκων φυτών, τα οποί­

α προηγουμένως τα καθαρίζουμε και

τα μετατρέπουμε σε ομογενοποιημένο

χυλό.

Η διάλυση διαρκεί 14 μέρες και πραγ­

ματοποιείται αρχικά με πολύ αραιωμέ­

νο, σε νερό και λίγων βαθμu)ν, οινό­

πνευμα η αναλογία του οποίου σε σχέ­

ση με το νερό αυξάνει προοδευτικά, ό­

πως και οι βαθμοί του . Αυτό το παρα­

σκεύασμα δεν επηρεάζεται από τη ζέ­

στη και δεν εξατμίζεται.

Ο Golcιz που επινόησε αυτό το διάλυμα

το έφτιαχνε τοποθετuJVτας σ· ένα χωνί

με κάνουλα ένα φίλτρο από διηθητικό

χαρτί. Πάνω έχυνε το νερωμένο οινό­

πνευμα, έτσι που να βρέχεται όλο το

φίλτρο. Αν το βάρος των βοτάνων ήταν

250 γρ. χρησιμοποιούσε δέκα δόσεις

των 25 γρ. η καθεμιά.

Το αραιωμένο οινόπνευμα της πριι)της

δόσης ήταν Ι Ο βαθμuΝ και το αντικαΘι­

στούσε μετά από τέσσερις μέρες με οι -

νόπνευμα 20 βαθμών συνεχίζοντας με 30, 40, 50, 60, 70, 80 και τέλος, δύο φο­

ρές με 90 βαθμών οινόπνευμα.

Ονομάζεται απλό διάλυμα αυτό :του

παρασκευάζεται από ένα μόνο βότανο

και σύνθετο αυτό που παρασκευάζεται

με περισσότερα από δύο .

Είναι γνωστό με το όνομα καταπότιο .

το γλυκό παρασκεύασμα, που φτιάχνε­

ται με στέρεα, υγρά και παχύρρευστα

υλικά. Τα στέρεα (φύλλα, άνθη , ρίζες.

φλοιοί κλπ . ). αφού τα aποξηράνουμε

τα μετατρέπουμε σε ψιλή σκόνη και τα

αναμειγνύουμε καλά πριν προσθέσου­

με υγρά 1j παχύρρευστα συστατικά (μέ­

λι, σιρόπι, σάρκα δαμάσκηνου, οξυφοί­

νικα, αχλάδι κλπ.). Η ανάμειξη

γίνεται σ' ένα γουδί ανακα-

τεύοντας πρώτα τις σκόνες

και προσθέτοντας με-

τά το παχύρρt::υuτο ή

υγρό συστατικό, ε­νώ αναδεύουμε α­

σταμάτητα τα υλι­

κά . Συστήνεται το

κοσκίνισμα των

σκονu)ν για να αναμει­

γνύονται καλύτερα. Αν θέ­

λουμε να διατηρήσουμε το καταπότια

για αρκετό καιρό είναι απαραίτητο να

το τοποθετήσουμε σε αποστειρωμένη

γυάλινη φιάλη που να κλείνει ερμητικά.

€r1ΙΞΙΡΙΟ •••• • •• • •••• • • •• οο••••••• • •••• • • • •• • •• • • • •·~:-cι· .• · · ••• • ••••••• •• • • •• • ••••••••

Δ _.e/~ > ?" ίi\!:1 i&...f:f<Δ -~~ ~,~~~ -

Ελιξίριο ονομάζεται ένα συγκεκριμένο

είδος υγρού που πίνεται και που αποτε­

λείται από διάφορες ουσίες διαλυμένες

σε κρασί ή οινόπνευμα .

Γ Α(]ΑkΤΩΜΑ ········ · · · · ········· · ·· · ········· ~

-~~ ~;~

Πρόκειται για παρασκευάσματα γαλcι.­

κτικΙiς υφ1Ίς. που περιέχουν είτε ξεχω­

ριστά είτε ομογενu)ς κατανεμημένα λci­

δι. λίπη, ρητίνες, κολλιι')δει; ρητίνες.

σπέρμα φάλαινας. κερί. [)άλσαμο και

οποιαδήποτε άλλη ουσία μη διαλυτή

στο νερό . Στα ελαιu)δη γαλακτu)ματα

συνήθως χρησιμοποιείται σαν παχύρ­

ρευστο ή υγρό συστατικ6 , σε αναλογία

5% αραβικό κόμ~ιι.

46

I-I 6\ . .' V't19ιι:<ϊiV't1 s~L'<~~~ r·~ r·~ iv-"' i; r J'"'L! ϊ-"'• ~ι{r.:.ς "'v ι.·π-"'fl'"~· -""~~., ι.·π.:.Sι:ι .:Ξ .,_

::iv-"'ι r•~ 1{~\.'r""~ι.Α ""π~ !. .,f""ϊi;v~v f~rAv~ι.·

Σε σχέση μ ε τα γαλακη!ψατα

σπι\ρων που εκτός απιS λάbι και λι­

πιφci περιέχουν υημαντικΙi ποσότηηι

κυπαρικιι)ν ουσιι(Jν κω κ<Sμμ εων, οι

υπι5(_)οι Ηα πρέπε ι να πολτοποιούνται σε

ένα μαρμctρινο γουδί και να αναμειγνύ­

οντω με κρύο νερι5 μέχρι να σχηματι ­

cπε ί μια ρε υιπΙi . γαλακτι(Jδης κρέμα χω­

ρίς: ιπέρ εα υπολείμματα.

Το γαλcίκτωμα ιπραγγίζεται και έτσι α­

φαιρε ίται το νερ6 Ιl οποιοδ1Ίποτε riλλο

υγρι5 υπι5λε ιμμιι .

(]> ~ΠΓ'Κ)C: ::> ~

Είναι η δραιπηριι5τητα που επιτρέπε ι

να εισχωρήσουν cπις αναπνευστικέ; ο­

δούς -με αναρρ6φηση- ατμοί οι οποίοι

,_.. ~ iv~ "'f~ιr z. Avι v~r"'·

δημιουργούνται καίγοντας τμήματα φυ­

τών ή ρίχνοντας σε ζεστό νερό mJγκε­

κριμένο Βότανο ή σταγόνες αιθερίων

ελαίων .

(] Χ '/Mfl ······ ······················•········· :'7 ························ .,-'!Λα 7

~~ :_.,.

rrr Χρησιμοποιείται με [~ότανα οι ιbιότητες

και οι δραcπικέ; ουσίες των οποίων είναι

δυνατι5 να αλλοιιιJνοντω λι5γω [)ρcωμού.

Παρασκευciζετω χύνοντας: π6.νω ιπο Βό­

τανο νερό. r.ρcωί. ξύδι κλπ., που λειτουρ­

γούν σαν διαλύτες: . Το σκε ύος: πρέπει να

είναι σκεπασμένο για δέκα τουλctχι ιπον

λεππt . Στι; περιπτι(κτει; που χρησιμο­

ποιούνται ρίζες. κλctδοι. φλοιοί χω [)ολ­

[)οί ε ίναι καλύτερο να αφψιουμε το σκε ιi­

ος μ ε το έγχυμα για ένα τέταρτο μ έσα σε

μια κατοαρι5λα μ ε νερι\ που ζειπαίνεται

(l1cιin - n1<ιΓic) προκειμένου να εκχυλιιπούν

ι5λες οι ουσίες του. Η ιnινηΗισμ ένη δοσο­

λογία για ένα έγχυμα, εκτι5ς αν ιιπciρχε ι

ciλλη υπόbειξη, ε ίναι μια κουταλιct αποξη­

ραμένου [)οτάνου σε ένα φλιτζctνι νερι5.

ΣΙΡΟΠΙ ··· · · ······ · · ··· · · · · · ·· · · · ·· · · · ··········fl····· ~· .. .. .... .. ....... .. .... ..

=~~ - ~ ~~~ :-

Τα σιρόπ ια είναι πυκν6. διαλύματα ζά­

χαρης σε πολύ ρευιπά υγρά. οινόπνευ­

μα ή κρασί με αναλογία 55 Ιi 65 o/r ζ6.­

χαρης. Γενικά. παρcωκευciζοντω bια­

λύοντας . σε χαμηλ1i φωτιά. τη ζάχαρη

στο επιλεγμένο υγρι5 (έμ[)ρεγμα. αφέ­

ψημα κλπ.) απι5 [)ότανcι 1i ροφψιατα εν­ζύμων φρούτων, Βρctζοντας μια φορά

το διάλίψα και αντικαθιιπιι)ντας με νε ­

ρ6 που μι5λις έχει [)ρctοει την ποσότητα

που εξατμίζεται.

'/I Pr1 C:-TiTP 1SH> ~ ................ .. .. .......................... ΛΊ·Jf/· · · · .. ·········· ...... ... .

. ~- ~~~ ~::· ~~ ;;ιJ ~~=

Είναι υγρci ή παχύρρευστα παρασκευά­

σματα εξωτερικΙiς χρΙiση; . Δημιου­

ργούνται απ6 τη σύνΗεση λιπαρι(JV ιnι ­

στατικιδν και αποτελούν ουσίες με Ηε­

ραπευτικέ; ιδι6τητες.

CMBPC :1 M(J 'Η fl lflBPC .:i fYifi

Παρασκευriζεται ρίχνοντας πάνω σε έ­

να Ιi περιυσ6τερα Βι5τανα μια . απι5 πριν

καΗοριυμένη. δ6ση ενιSς διαλύτη (νερ6.

κρασί, οινόπνευμα, ξύδι, κλπ.) για μια

χρονική περίοδο λίγο ως πολύ μεγ6λη

(2- 12 <i>ρες σε θερμοκρασία δωματίου) .

Έτσι ονομάζονται τα μείγματα αρ<Jψα­

τος και ζάχαρης που επιτρέπουν την εν­

σωμάτωση μικρυ)ν c.ιρωματικ<!>ν ποσο­

ηiτων σε κονιορτοποιημένα ιi υγρ(ι

σκευάσματα . Οι αναλογίες του μείγμα­

τος ποικίλουν. η πιο αποδεκηi είναι 4% άρωμα, 96% ζι~χαρη.

ΦfiPMfik€YT ikO ποτ ο

.. ....................................... 1\dL:ι)f! .. .. ... .. ... .......... ..

~L*' ~~~~ .

Πρόκειται για το αποτέλεσμα ~ρασμέ­

νων φυτικών ουσιών με θεραπευτικές ι­

διότητες, το οποίο λαμ~άνεται από το

στόμα .

ΣkΟΙΊΗ

Το ~ότανο ξηραίνεται. θρυμ­

ματίζεται και κατι5πι ν κονιορ­

τοποιε ίται . Η σκι5νη διευκολύνει

σημαντικά την καπiποση του ~οηiνου

καθu'>ς έχει το πλεονέκτημ<ι να τοποθε­

τείται μέσα σε κciψουλα και έτσι δεν

προκαλεί στομαχικές διαταραχές αφού

διαχέεται στο έντερ~) ι5τcιν διιιλυθεί η

κιiψουλα που χρησιμεύε ι σαν 6χημα .

/

Συνήθως έχει εφcιρμογιi σαν aφέψημα

στο οποίο προιπίθετω ένα κομμαπiκι

φλοιού κανέλας.

Είναι το προϊι5ν. που παρασκευ<iζεται

τοποθετ<!>ντας τα ξηριi και θρυμματι ­

σμένα ~ι5τανα σε οινι5πνευμ<ι ή Κι?<ισί

(οιν<i>δες ~άμμα). μέσα σε σκεύος ερ­

μητικά κλεισμένο για κ<iποι ες μέρες.

Τα ~άμματα ~οτάνων π<ιρ<ωκευιiζο­

νται μουλιάζοντας ένα μέρος [)οπiνου

47

σε πέντε μέρη

οινοπνεύματος 7U o/r . Στη συνέχεια

πιέζονται και φιλτρ<ί.ρονται τοποθετιΓ>­

ντας υδρι5φιλο f1<ψf1ι~κι ιπο χωνί.

Είναι πιθανιΓ>ς το φαρμακευτικι5 σκεύ­

ασμα που περιοσι5τερο εμπιιπεύοντc.ιν

οι αρχαίοι. Το χρησιμοποιούσαν τι5σο

οι ασθενείς όσο και οι υγι είς. για να ε­

πιμηκύνουν τη ζιιΗi τους. Όλοι οι μεγcί.­

λοι γιατροί της αρχαι6τητc.ις γνιΓ>ριζαν

πως παρασκευάζεται.

Ο ΑΙΊ1<ιldο dc Vil<ιnova λέει ιiτι η θηρα­

ϊκιi γη είναι προτιμότερη απ· ι5λα τα ο­

μοειδή φ<iρμακα. γιατί εντciοσεται μέ­

σα ιπο γενικι5τερο πλαίσιο των σκευα­

σμιiτιι)ν που λέγονται θηρ<ι'ίκή γη και

48

1-1 9.,f""'"ι.:, Τ""'- "'f'""fr""''ι"' ωrvrAΓ>1S ~r.:,ι:-;.,s 6r>1v ""'f~""''"'r""'r-"", f: o~f: r>1v ,s,.:.r.,r.<"

V.<" ;;±..,.vSf:rεrwvει r"' s.,'λ.,r.:,r·"'·

γιατί αποτελεί αντίδοτο κατά των

δηλητηριάσεων.

ΑποξlJραμένα βότανα όπως: η ίνουλα,

το ραπανάκι, το δίκταμο, η γεντιανή , οι

παιόνιες, η μέντα, η ρεβιθιά, η ρίγανη,

η πςι.ριετάρια, το αραβικό κόμμι, το ά­

γριο κυκλάμινο, το υπερικό, η ευφό­

ρβια, το κάρδαμο, ο σπόρος κιτρέας, ο

λυκίσκος, το ρεβίθι, το κύμινο, το πρά­

σο, το βάλσαμο, τα καρύδια, η φασκο­

μηλιά, το καστορέλαιο, η ποτεντίλλα. α­

ντιμετωπίζουν το δηλητήριο χωρίς να

χάνουν τις ιδιότητές τους.

Υπάρχουν σύνθετα φάρμακα Θηραϊκ1iς

γης. όπως το μυδριατικό.

Από όσα περιγράφει προηγουμένως ο

AΓncιldo. βγαίνει το συμπέρασμα ότι η

Θηρcι'ίκή γη είναι ένα σύνθετο. πολύ-

πλοκο γιατρικό όσο και απλό που η μό­

νη του ιδιότητα είναι ιlτι εξουδετεριJΝει

το δηλητήριο.

Στα βορειοδυτικά της Ισπανίας είναι

γνωστό σαν Τανάκητο το κοιν<5 και λέ­

νε γι· αυτό:

Στο δεξ{ πλευρό

της καζ(iχας μου

για "αντι'δοτο"

κουβαλάω "θηραϊχιj γη".

A(]OICDH ······.················ ···ill··························

Οι αλοιφές και οι κρέμες είναι φαρμα­

κευτικά σκευάσματα εξωτερικής χρJi­

σης. Τα συστατικά τους είναΊ συνήθως

στερεά λίπη, λανολίνες, έλαια. βαζελί­

νη, γλυκερίνη, κερί 1i άλλα υλικά που

να έχουν τις ίδιες ιδιότητες .

Σε Θερμοκρασία περιβάλλοντος συ ­

μπεριφέρονται · όπως το βούτυρο και

λιώνουν εύκολα στη ζέστη, εκτός απ<5

την κρέμα γλυκερίνης . Σαν στέρεο λί­

πος χρησιμοποιείται κυρίως το λίπος

του χοίρου .

Οι αναλογίες των υλικών των αλοιφών

μπορεί να είναι 20% άσπρο κερί και

80% λίπος χοίρου ή 30% κίτρ ινο κερί

και 70% λάδι σουσαμιού ή 50% λανολί­

νη και 50% άσπρη βαζελίνη.

Τα μείγματα μαλακών λιπών (λίπος

χοίρου. λανολίνη . βαζελίνη) μπορεί να

φτιάχνονται σ· ένα γουδί.

Α ν είναι σκληρά λίπη (ξύγκι, κερι η

ρητίνη) μαζί με μαλακά (λάδι. βαζελίνη

κλπ. ). η μει'ξη γίνεται σε ένα δοχείο το­

ποθετημένο μέσα σε μια κατσαρόλα με

νερό που ζεσταίνεται (t1<ιin - nΊίΠie), ρί­

χνοντας πριότα τα υλικά που λιώνουν

δυσκολ<5τερα και προσθέτοντας σιγά­

σιγά τα υπόλοιπα.

Συστήνεται να αναδεύεται αργά η μά­

ζα μέχρι να κρυι.δσει . Όταν ενσωματιό­

νονται στις αλοιφές ουσίες που είναι λί-

49

ο. -""~-=-·ris lt.-"• .:ο• ιtrf.rεs εiv.-"• "'f"""fr"""•tεvr"t"" '-"•tεv""'-"r"""r""" ε±...vrι:f"t~s l'"f~'-"~s-

γο ή μη διαλυτές, πρέπει να προστίθε­

νται σε μορφή πολύ ψιλής σκόνης.

Οι διαλυτές σε νερό ουσίες και τα εκ­

χυλίσματα, διαλύονται σε αυτό πριν εν­

σωματωθούν στην αλοιφή .

Διαλυτέ; αλοιφές χωρίς λίπη παρα­

σκευάζονται με τρία μέρη κόμμι τραγα­

κάνθου ( αλεσμέvο σε πέντε μέρη οινό­

πνευμα), 50 μέρη γλυκερίνη και 42 μέ­ρη νερό.

ΘΕ:ΡfJΠΕ:ΥΤ Ι~Ο ~PfJΣ I

Γενικά, χρησιμοποιείται σαν διουρητι­

κό ή χωνευτικό. Έχοντα; σαν βάση έ­

να κρασί πρώτης ποιότητας (Σαμιώτι­

κο, μαυροδάφνη, Νεμέας, Αγιορείτικό

κλπ.), ρίχνουμε σ' αυτό τα βότανα που

διαλέγουμε σύμφωνα με τι; ιδιότητες

που θέλουμε να προσδώσουμε στο

κρασί. Τα βότανα πρέπει να είναι ξηρά

και ελαφρc.δς θρυμματισμένα. Αφού τα

αφ1iσουμε να μουλιάσουν όσο χρόνο

προβλέπεται, φιλτράρουμε το σκεύα­

σμα και το φυλάμε σε κλειστή, γυάλινη

φιάλη.

ΙΊΩΠΟΣ ΧΥΜΟ~ ·· ·· ·········· ·· ·· · ·· · ··········· · ··· ···tt~· ··· ·· ~ - - · ······ · ·· · ······· · ···· ···

_ιιt.Jj_ ,:

~- ,....,

" '

Το σύστημα παραγωγή; του εξαρτάται

από το τμήμα του φυτού που επιθυμού­

με να χρησιμοποιήσουμε, π.χ. τα φύλ-

λα, τα άνθη, το βλαστό κλπ. Αφού τα

πλύνουμε, τα κόβουμε και τα ρίχνουμε

στο γουδί χτυπώντας με το γουδοχέρι

μέχρι να μετατραπούν σε χυλό που στη

συνέχεια τον φιλτράρουμε μέσα από έ­

να βαμβακερό ύφασμα.

Στην περίπτωm1 που έχουμε ρίζες. 1i νωπά φρούτα τα πλένουμε, τα κόβουμε,

τα τυλίγουμε σ' ένα πανί και τα στύβου­

με μέχρι να βγει όλο το ζουμί του;.

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολύ

καλά αποτελέσματα τα συνηθισμένα

και καθημερινής χρήm1; στα σπίτια.

υλικά .

(ΧΓi~~(Σ ΠιiΡιiΣ~Ε:ΥΗΣ

Ησωστή παρασκευ1i ενός μείγμα­

τος βοτάνων με θεραπευτικές ι­

διότητες έχει σαν στόχο τη συμπληρω­

ματική ενίσχυση της θεραπευτικής

δράσης τους, έτσι που να αντιμετωπί­

ζεται η ασθένεια κατά τον πιο ολοκλη ­

ρωμένο και θετικό τρόπο .

Εξυπακούεται ότι είναι αδύνατη η

διαμόρφωση του σωστού μείγματος,

αν δε γνωρίζουμε λεπτομερώς το πρό­

βλημα υγείας, το οποίο προορίζεται

να θεραπεύσει. Ο βοτανοθεραπευτής

πρέπει να είναι σίγου­

ρος για την ορ-

θότητα της διάγνωσης και να ξέρει τα

συμπτιiψατα της αρρώστιας . Τότε

πλέον μπορεί να επιλέξει τα βότανα,

τα οποία κατά τη γν<iψη του έχουν τις

πιο κατάλληλες ιδιότητες για τη σωστ1i

θεραπεία.

Μερικά παραδείγμάτα τεχνικών πα­

ρασκευής είναι:

Θεραπευτική αγωγή πέτρας και κωλι ­

κού του νεφρού.

Πρώτον, επιλέγεται το απλό βότανο

που συνιστάται για την περίπτωση.

Στην προκειμένη περίπτωση θα επιλέ­

γαμε ένα ή δύο διουρητικά βότανα.

Δεύτερον, επιλέγονται τα επίκουρα

συστατικά που ενισχύουν τη δράση

των διουρητικών. Στην προκειμένη

περίπτωση θα επιλέγαμε καταπραϋ­

ντικά ή aντισπασμωδικά βότανα.

Τρίτον, άλλο συμπληρωματικό το ο­

ποίο μπορεί να είναι, π. χ. , σε περίπτω­

ση δυσκοιλιότητας, ένα I 0% εσσάνς αρωματικό, στομαχικό τονωτικό που

51

.!!! ""~'""' l"f~'-"·r"'rr"'•.:ovvr""v ι:±:""'Γι:r"" '-"•<ι:v""''-"r""r"" r"" DΠ<"i"" C, r~ς .:,r ""V rbCi<" ΠD ~VΠ ~"'""" /(""' rr<:>.ι(i ~"" Π<"V .:,r ""V

..,.s.:•v""r"' v"" ΠΓ"''-"s'"'Γ''-"rι:i Τ<" fc.r..,.VD Jτ.,.v 9ι:rArrι:vε.

να κάνει πιο ευχάριστη τη γεύση του

φαρμάκου και ταυτόχρονα να ρυθμί­

ζει και άλλες λειτουργίες.

Παλιά χρησιμοποιούνταν εξαίρετα

σκευάσματα τα οποία όμως ήταν τόσο

πολύπλοκα και ποικίλα που ήταν αδύ ­

νατο να προσδιοριστεί το βότανο που

θεράπευε. Τέτοια ήταν π. χ. η περίπτω-

ση της μεγίστης θηραϊκιjς γης.

Με την ανακάλυψη της σύνθεσης των

δραστικιίJν ουσιών (αλκαλοειδή, γλυ­

κοσίδια κλπ.) έφθασε η εποχή της aπο­

κήρυξης της πολυβοτανικής φαρμακο­

ποιίας και οι μεγάλοι δάσκαλοι, όπως

ο Huchard δε δίσταζαν να προτείνουν:

«Δε συνιστώ την ταυτόχρονη χρησιμο­

ποίηση περισσότερων της μιας φαρμα­

κεvτικών ουσιών. αλκαλοειδών ιj γλv­

κοσιδίων, τη φυσιολογικιj και θεραπευ­

τική δράση των οποίων δε γνωρίζετε

καλά. Μην εμπιστεύεστε. σημείωνε. τα

σύνθετα φαρμακευτικά σκευάσματα.

τα οποίq μπορεί τελικά να έχουν αντί-

θετη φυσιολογική και θεραπευτική δρά­

ση, ορισμένες φορές και επικίνδυνη, έ­

στω και αν είναι προϊόντα μοναδικών,

άχρηστων όμως μειγμάτων».

Χωρίς την παραμικρή αμφιβολία αυτή

η διαπίστωση του Huchard είναι υπερ­

βολικά ακραία μια που είναι πολυάριθ-

μες οι περιπτώσεις

που δύο ή τρία θερα­

πευτικά βότανα μαζί

μπορεί να έχουν πιο ι­

σχυρ1i δράση ή κάτι

πιο σημαντικό να αλ­

ληλοεξουδετεριί)Vουν

δευτερεύουσες ιδιό­

τητές τους, που δεν

προσφέρουν τίποτε

σε μια συγκεκριμένη

πάθηση. Από όλα αυ­

τά συνάγεται ότι απ'

τη στιγμ1i που ένας

βοτανοθεραπευτής

γνωρίζει τις ιδιότητες ενός σύνθετου

σκευάσματος, μπορεί να το ετοιμάζει

χωρίς αναστολές.

Συνοψίζοντας, θα παρασκευαστεί και

θα δοθεί σε ασθενή ένα μείγμα, έστω

και αν αποτελείται από δύο τόσο αβλα­

βή συστατικά ό-

πως το

χαμομήλι

και η μέντα

η πουλέγει­

ος, μόνο όταν

είμαστε σίγου­

ροι ότι θα φέ­

ρει τα επιθυμη­

τά αποτελέσμα­

τα.

Όταν υπάρχουν

αμφιβολίες

θα πρέπει

να προτι ­

μούνται τα

ξεχωριστά

βότανα τις

ιδιότητες των

οποίων γνωρίζουμε

και να αφήνονται τα σκευάσματα για

τις περιπτu)σεις που είμαστε ·απολύτως

σίγουροι' ότι όντως αποτελούν το ιδα­

νικό φάρμακο της αρρu)στιας.

€Ρ~ΓΡ~ΦΗ ΦΥΤΩΝ

Achίllea ιnίllefolίum L. Αχίλλειος η χιλιόφυλλος

Οικογένεια: Asteraceae Κοινώς: Χιλιόφυλλο. αγριαψιθιά

φυτό πολυετές από τα mελέχη του οποίου

προβάλλουν αναρριχητικά κλαδάκια. λευ­

κιjς χροιάς. χωρίς φύλλα που καταλήγουν σε δια­

κλαδu>σεις και σχηματίζουν νέα mελέχη . Τα όρθια.

χνουδωτά mελέχη φτάνουν μέχρι 70 εκ. ύψος.

Φύλλα που διαιρούνται σε πολύ λεπτά ηηjμα­

τα. Το χρώμα τους είναι ανοιχτό πράσινο. Τα

άνθη. λευκού χρώματος. είναι μικρά και σχη­

ματίζουν κορύμβου; mα άκρα των mελεχιόν .

Αυτό το φυτό, κυρίως τα φύλλα του. είναι πο­

λύ αρωματικό. Αναπτύσσεται mις άκρες

των αγρυ)ν. σε μέρη που δεν είναι πολύ ξε­

ρά. mι; πλαγιές των βουνιίJν .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι. όταν γίνε ­

ται η συγκομιδιj των ανθέων .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Αιθέριο έλαιο (Oleuιη Mill

folii) που περιέχει χινεόλη και προαζουλένη. καθι(Jς

και αχιλλε"lνη. που αποτελεί n1ν πικρή ουσία του φυτού .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονωτικό. χωνευτικό. αντισηπτικά. εμμη­

ναγωγά και aντισπασμωδικό .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σε aφέψημα ενεργεί ευεργετικcl. κατcl.

των οξειιόν κω χρόνιων γαmρίτιδων.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Τιι άνθη. (ΗeΓlΊ<ι Millefolii).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Δεμαπίκια ανΘέων. κομμέ­

νων και αποξηραμένων.

Aconιs calaιnιιs L. Άκορος ο κάλαμος

Οικογένεια: Araceae Κοινυ)c: Άκορο:::. αρωματικό καλc'ψ ι

φυτιS με χοντρό . ισχυριi. διακλαδισμένο ρί­

ζυψα μιjκους μεγαλύτερου του ενός μέτρου.

Τα φύλλα τοι1 έχουν ευθε ίες νευριδσεις και είναι

μιjκοι1ς 60 με l)() εκ .. έτσι που μοιιίζουν με μα­

κριά σπαΘιά. Το mέλεχος. σαρκιδδε; ·και τρι­

γωνικό. καταλιjγει σε ταξιανΘία ιπάχυ με

κροσκοπικά cJ.νΘη . πρασινωπά · και διγενιj .

καρπιiς του είναι κcΊψα. Προέρχεται από την Ιν­

δία και ciναπτύσσεται αυτοφυιί>ς mις ιiχΑες λι ­

μνιίJν. σε έλη και ιπις ιiχΘες ποταμιίη• της Ευριδπης.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το ρίζωμα είναι πλούσιο σε

ιiμυλο και έχει χρησιμοποιηθεί σn1 φαρμακειrnκιj βιομηχανί­

α για την πcιραοχευιj δυνα~ωmχι.ίΝ και χωνειmχι.ίΝ φαρμιi­

κων. Ει-rίσης ένα αρωμαnκιi αιθέριο ελαιο (Oleuιη aιlanli).

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Είναι αρωματικό. διεγερτικιi και χω­

νευτικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Για να διευκολυνθεί η χυ)νεψη. η ανορε­

ξία και η ανεπαρκιjς γαmρικιj έκκριση . βράζουμε I Ο γρ .

ρίζας σε μισι) λίτρο νερό και φιλτράρουμε το υγρό. που

προκύπτει γλυκαίνοντιiς το και προσθέτοντάς του λίγο λε­

μιiνι. Το βάμμα χρησιμοποιείται σαν τονωτικό (τinctuΓa

calami).

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟ!ΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Το ρίζωμα.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα κcίι θρυμμα­τισμένο βότανο. Βάμμα.

Aesculus hίppocastaιιιιιn L. Αίσκουλος η ιπποκαστανέα

Οικογένεια: Hippocastanaceae Κοινώς: Ιπποκαmανι ά. αγριοκαmανιά

Δένδρο με ωραία εμφάνιση και πλούσιο φύλλωμα. ύ­

ψους μέχρι 35 μ . Προέρχεται απιi τη ΜικρcΊ Ασία και

καλλιεργείται σε cl.λση . πιiρκα και οδού;. Τα φύλλα του έ­

χουν μακρύ μίσχο και αποτελούνται από πέντε ως ενν ιcl.

φυλλcl.ρια. που αναπτύσσονται απιi το

μίσχο σαν να ιjταν δάχτυλα ανοιχτού

χεριού. Τα cΊνθη του είναι άσπρα

ιj κιiκκινα. πολύ εμφανίσιμα. συ­

γκεντρωμένα σε σχιjμα φόβη; . Ο

καρπό; του είναι mρογγυλό; και

μοιάζει αρκετcΊ με το κοινό κcl.­

mανο. αν και είναι πιο μεγάλο;

και εχινόμορφο; με πολυάριθμες

μαλακές ακίδες . Ανοίγει με τρε ις

γλωχίνες και περιέχει ένα ιj δύο

μεγάλα σπέρματα (κάmανα) .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοι­

ξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Στα

φύλλα και mo φλοιό f'\ρίσκο­

νται σαπωνίνες και τανίνες . Οι

καρποί περιέχουν γλυκοσίδια.

λιπίδια και πρωτε"lνες όπι1>; και

μεταλλικά άλατα και βιταμίνες.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Χρησιμοποι είται σαν

mυπτικό και υποπωικ6 . Επενεργε ί δραιπικά σε αγγεια­

κές διαταραχές 6πως οι κιρσοί. ο ι αιμορροΤδες κλπ. Συνι­

mάται η χριjm1 του σε χάπια μια ποι1 σαν aφέψημα ιj α­

πόmαγμα μπορεί να προκαλέσει τοπικιi ερεθισμό του

mομάχου .

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Χρησιμοποιείται mην παρα­

σκευιj αντηλιακιίJν κρεμι1Jν λόγω της προmασία; που

προσφέρει από τον ιjλιο.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Τα σπέρματα

(FΓLΙctus llippoccιstani).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Χάπια.

53

54

Αgrίmοιιία eupatorίa ι.

Αγριμονία η ευπατόρια

Οικογένεια: Rosaceae Κοινώς: Αγριμόνια, φωνόχορτο

φυτό πολυετές που όπως και η τριανταφυλλιά, ξαναΒλα­

σταίνει από το ρίζωμά του την άνοιξη. Τα

της φύλλα είναι αντίθετα και διαταγμένα κατά ρόδα­

κα, ενιίJ τα φύλλα των στελεχιίJν αναπτύσσονται κατά

αποστάσεις. Η πάνω επιφάνειά τους είναι μαυρο­

πράσινη και δεν έχε ι χνούδ ι , ενιίJ η κάτω ε ίναι πιο

ανοιχτή και χνουδωτή. Τα άνθη είναι Χίτρινα

και Βρίσκονται χατά μήκος του ανιίπερου

τμήματος του στελέχους, σε σχήμα Βότρυ. Α­

ναπτύσσεται σε φράχτες. σε δροσερές και

με πολλή Βλάστηm1 πλαγιές υψωμάτων.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνο ιξη, καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Όλο το φυτό περιέ­

χει τανίνη και αιθέρια έλαια.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Οι aνθισμένοι Βότρυς είναι

τονωτικοί και aντιπυρετικοί, τα φύλλα στυ­

πτικά .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα των φύλλων

χρησιμοπο ι είται για γαργαρισμούς κατά ερε-

θισμιίJν του λάρυγγα. τη; αμυγδαλίτιδα:; χω της

στοματίτιδας. Εσωτερικά. το αφέψημα χρησιμο­

ποιείτω σαν στυπτικό και στην περίπτωση διάρ­

ρο ιας.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Ανθισμένοι Βό­

τρυς και φύλλα (HeΓba Agrimoniae). ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΜΟΡΦΗ: Ξηρό και τεμαχισμένο φυτό.

Elymιιs repeιιs (ι.) Gould (Syn.: Agropyroιι repeιιs (ι.) Beauv.) Έλυμος ο έρπων

Οικογένεια: Poaceae ΚοινιίJς: Αγριάδα

ποu)δες φυτό με εμφάνιση που ποικίλει. Έχει

μαχρύ έρπον, άσπρο ρίζωμα, άνθη σε στάχυς

και φύλλα λεπτά, γραμμοειδή, ελαφριίJς οδοντω­

τά, πράσινο - κιτρινωποιj χριίJματος. Οι κάλαμοι

είναι όρθιο ι και το ύψος τους κυμαίνεται μεταξύ 60

εκ. και ενός μέτρου. Ο καρπός του είναι επιμήκης,

στρογγυλός. Όπως είναι γνωστό, αυτό το φυτό ε ι­

σβάλλει γρήγορα στο έδαφος και είναι δυσεξόντω­

το ζιζάνιο . Αναπτύσσεται σε όλα τα εδάφη. Το ρί­

ζωμα συλλέγεται τον ΟκτιίJΒριο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: τέλος της άνοιξης.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: ΒλεννιίJδη ουσία συνοδευό­

μενη από ένα αιθέριο έλαιο, που αποτελείται από α-·

γροπυρίνη, ένα βανιλλοσίδιο και ανόργανα άλατα.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητικό χαι μαλακτικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σε εκχύλισμα χρησιμοποιείται σαν

διουρητικό για κυστίτιδα χω ουρηθρίτιδα και για τη ί!ερα­

πεία της χολολιί!ίασης, όπως και γενιχότερα προΒλημάτων

με πέτρες του οργανισμού.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Το ρίζωμα και οι στό­

λονες (Rhizom<ι Gr<ιminis).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένα και αποξηρα­

μένα ριζu'ψατα. Ρέον εκχύλισμα (Extractum Graminis tluid).

Allίum satίνum ι.

Άλλιον το εδ<Δδιμο Οικογένεια: Liliaceae Κοινιι'JC; : Σκόρδο

ποιίJδες φυτό. γνωστό σε όλους. που καλλιεργείται σε

μεγr1λη χλίμαχα απανταχού λόγω τη; γενικευμένης κα­

τανάλωσή; του. ·Εχε ι μακριά. στενά και επίπεδα στο κατu·J­

τερο μισό μέρος του; φύλλα. Στη Βr1ση των ανιίπερων φύλ­

λων αναπτύσσονται τα c1νθη που είναι ενωμένα σε ιτι.ιάδιο

και έχουν χρu'ψα άσπρο-πρασινωπό. Ο Βολ[~ός του αποτε­

λείται από βολΒίδ ια που ονομάζονται

σχελίδες. Έχει δυναηi γεύm1 χω χα­

ραχτηριστική μυρωδιά. Απι5 αρ- ~

χωοτάτων χριiνων. εκτός απ<i τη f χρήm1 που έχε ι σαν καριiκευ -

μα. έχει χρησιμοποιηί!εί γ ιιt τη 1

θεραπεία διάφορων ασθε -

νειιίJν. I

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη

χω χαλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Τα σκ6ρδα

περ ιέχουν ένα αιθέριο έλωο με αντι[Ίιοτικές

ιδιότητες. αποτελοιiμενο απι5 αλλικίνη .

διαλύλη κ.ά .. ένα ένζυμο την αλλε"lνάm1. Βιταμίνες Αι. Βι. Bc χαι νικοτυλαμί­διο. Το αρωματικι5 ελαιό του. πολύ

πτητικό . διαποτίζει όλο το σχόρδο

χαι τρι(Jγοντcί.ς το ωμό περνάει στο

κυκλοφοριακι5 σύστημα του οργανι­

σμού .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Είναι πολυιί.ριθμες οι ι ­

διότητές του μεταξιi των οποίων ξεχωρίζουν οι υποτασικές.

ο ι αντιm1πτικές, οι διεγερτικές. οι ανθελμινθ ικές. ο ι αντιμε­

τεωριστιχέ; και οι αντωκορΒουτιχές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σαν aφέψημα, χατιί. τη; υψηλής πίειn1ς.

Πολτοποιημένο και αναμειγμένο με μέλι. συν ι στιί.ται για

τους πόνους που προκαλούν οι ρευματισμοί. Εξωτερικά. με

μορφή αλοιφής χρηόψοπο ιείτω σαν ·βυζικάντι' σε περι­

πτιίJσεις τριχοφυτία:; και ψιίJρας . Ωμό ιi μαγειρεμένο, αν δεν

υπάρχει αντίθετη υπόδειξη , είναι ένα καταπληκτιχό συ ­

μπλήρωμα μιας ολοκληρωμένης διατροφής.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ο ΒολΒός καλιί. aποξη ­

ραμένος. όταν δηλαδή έχε ι ξεραθεί το επίγειο τμήμα του

φυτού .

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Ο ΒολΒ6ς ακατέργαστος

(Bulbus Alli i satiν i) . Αρωματικό έλαιο (Oieum Allii sat ivi) . Χάπια από λάδι σκόρδου. Αποξηραμένα σε σκόνη.

Althaea officίnalίs L. Αλθαία η φαρμακευτική

Οικογένεια: Malvaceae Κοινώς: Νερομολόχα, δενδρομολόχα

ποιίJδες φυτό που μπορεί να φτάσει μέχρι 2 μέτρα ύ­ψος . Το στέλεχ<5ς της είναι ιnψπαγές. κυλινδρικό.

όρθιο. απλό ή με λίγες διακλαδιiJσεις. πράσινου χριίJμα­

τος. Τα φύλλα είναι πλατιcί. διαταγμένα εναλλc:ίξ με

σχιjμα καρδιάς-στρογγυλό. ομοι<5μορφα

ντωτc:ί με επιφcίνε ια λευκιjς χροιc:ίς. Τα cίνθη έ-

χουν επίσης λευκιj χροιcί ιj ρ<5bινη και mΙγκε-

ντριίJνονται στη μασχcίλη των φύλλων. α­

πό I ως 3. Η ρίζα της ε ίνω μακριιί. κυλιν­

δρική. σαρκιiJδης (έχει το πάχος ενός δακτύ-

λου). γκρίζα και με ραβδιΙJσεις

φλο ιό . ciσπρη στο εσωτερικό. Αναπτύσ­

σεται σε υγρές περιοχές κάπως αλμυρu'JV

εδαφιiJν. σε βαλτιΙJδεις περιοχές και στις ό-

χθες ποταμο)ν. Η συλλογιj των ριζυ)ν γίνε-

τω το φθινόπωρο και των φύλλων

Ιοιiνιο. λίγο πριν την ανΗοφορία.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Κctλο­

καίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περ ι έχει

βλέννες. πηκτίνη". σιίκχαρα και ασπcι­

ραγίνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Μαλcικτικ6. ηρεμιιπικιi και καΗαρπχό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα της ρίζας χρησιμοποι ε ίται

κατιί του βήχα κω της δυσχοιλιι5τητας και ρυθμίζει τις ε­

ντερικές λειτουργίες. Τα φρέσκα φύλλα χρησιμοποιού­

ντω σαν χατcί.πλcωμcι που απορροφ(ι το πύον απι5 απο­

ιπΊjμcηcι και εκζέματα. Στο χιiJρο των καλλυντικιlη•. η μcί.­

σχα ctλθαίας έχε ι ηρεμιστικιj και μαλακτικιj δρcim1.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλα (Folicι Alth<ι­

cιιe ). άνθη κω ρίζες .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηραμένα (ινΗη κω

φιiλλα . Αποξηραμένες και θρυμματισμένες ρίζες .

Hepatίca ιιοbίlίs Miller (Syn.: Αιιeιnοιιe lιepatίca L.) Ηπατικό το ευγενές

Οικογένεια: Ranunculaceae Κοινιlχ::: Ηπατικ<5

-πολυετές ποιiJδε ς φυτό ύψους 10 εκατοcπιΙJν. Τα φιiλ­

.l .lλα είνω διαιρεμένα σε τρει ς λοβούς σε σχιjμα καρ­διcίς κω με μακρύ μίσχο. Έχουν πρciσινο φωτειν6 χριίJμα

με κάποι ες κηλίδες λευκής χροιάς ιπην πciνω επιφciνειά

τους και κοκκινωπ1j απόχρωση στην κάτω. Τα άνΗη είναι

επciκρια έχουν μακριi ποδίσκο και ο κάλυκας έχει άσπρη .

γαλci.ζια ή ροζ χροιci. Οι καρποί είναι στεν<5μακροι με

καρπίδια (αχαίνιιι) χνουδωτά. Είναι άφΗονο σε δασικές

συστάδες με υγρασία και στα σκιερci σημεία των βουνιόν.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: τέλη χειμιiJνα και ιruλλέγεται

την άνοιξη.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Πρωτοανεμονίνη. σαπωνίνη. η ­

πατιλοβίνη 1-(αι το ένζυμο εμουλσίνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αναλγητικές και αντι­

φλεγμονιΙJδεις.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Αυτό το φυτό

πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο

εξωτερικά και υπό αυστηρή πα­

ρακολούθηση σαν αντιφλεγμο- -=-~ .. --.. νιiJδες. Είναι αρκετά δηλητηριιι)­

δες φυτ<5.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ:

Ολόκληρο το φυτό (Herba Hepa­

ticcιe ).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Α­

ποξηραμένα και θρυμματισμένο

βι5τανο .

Aιιgelίca arclιangelίca L. Αγγελική η aρχαγγελική

Οικογένεια: Apiaceae ΚοινιίJς: Αγγελικιj

r-τυ στέλεχος του φυτού αυτού είνω 6ρΗιο με πολλές

.1. διακλαbιι)υει;. Τα φύλλα του έχουν τρει ς διαιρέσει;. με χονδροιi; κω σcιρκιΙJδεις μίσχου;. Το ιπέλεχι); του τε­

λειιiJνει σε ένα μεγcίλο σκιcί.διο 30-40 ακτινιΓη• με μιzρο­

ιηωπικcί. κω cί.φθονα λευκοπρασινωπcί cίνΗη. Όλο το φι•­

τό έχει ένcι ι δ ιcί.ζον ευχciριστο άρωμα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. χαλοκαίρι .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Όλο το φυτό περιέχει ένα

αιΗέριο έλωο . ctποτελούμενο απιi φελλctν­

δρίνη. την αγγελικίνη. οργανικcί οξέα και

φουρανοκουμαρίνε;.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τα ιπελέχη . τα φύλλα. η

ρίζα και οι καρποί έχουν τονωτικέ;.

απολυμαντικέ; και αντισπασμωδικέ;

ιδιότητε ς.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Χρησιμοποιεί- "'YΔitι\iii-~/:.~ ται το αφέψημα των φύλλων.

των καρπιδν και της ρίζας .

Το εκχύλισμα της ρίζα;

(Rcιdix Angelicαe) είνα ι δυ­

ναμωτικό και τονωτικιi . Χρη­

σιμοποιείται σε περιmιόσεις δυσπε­

ψίας. aνορεξίας και κατά των ελκιόν . Εξωτερι­

κά, το έλαιο (Oleun1 Angeliccιe) χρησιμοποιεί­

ται σε εντριf~ές κατά των ρευματισμιόν και της

αρθρίτιδας .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Ρίζα. στέλεχος. φύλ­

λα και καρποί.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο και aποξηρα­

μένο βότανο. Αρωματικό έλαιο.

55

56

Αpίιιιn graveolens L. Άπω το βαρύοσμο Οικογένεια: Apiaceae Κοινιi>;: Σέλινο

Διετές φύτό που βλαmιίνει το δεύτερο χρόνο . Τα mε­

λέχη του είναι δυνατά. συριγγιi>δη με βαθιές ραβδιi>­

σει:; χω το ύφος του; φτάνει μέχρι το ένα μέτρο . Τα χα­

τιίηερα φύλλα είνα mερ<•>τcL με τμήματα

(φυλλrίρ ια) ωοειδιj-σφηνοε ιδιj, τρίλοβα

ιj βαθιά τρισχ_ιi:ηj. Τα ανιi>τερα ε ίναι

τριΟ"',(ιδιj ή τρίφυλλα με τμήματα ελλει­

ψοειδή χω λογχοειδή. Τα άνθη βρί­

σχονται σε CJ'ι.ιcίδια πολλαπλιi>ν aχτί-

νων χωρίς περίβλημα χω περιβλημcί­

τιο. Αναπτύσσεται mα αλμυρά εδάφη

των ακτυ"ηι και καλλιεργείται σαν λα­

χανιχc5.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοχαίρι.

ΔΡΑΣτΙ ΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Τα φύλλα χω κυρίως ο ι

σπόροι περ ι έχουν ένα αιθέριο έλαιο (Oicun1 . Apiϊgnινeo l ent i s scιηinum). Το φυτό περ ιέχε ι ένα

φλαβονικό γλυκοσίδιο. μία φοιιμαροχοι•μαρίνη.

βιηφίνε; και μεταλλικά mοιχεία .

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητικc5. αντιρρευματιχό χω το­

νωτικό. Επενεργεί mα νεφρά χω τη χολιj χω επου­

λιί>νει τις ουλές των πληγιi>ν .

ΕΦΑΡΜόΓΕΣ: Το aφέψημα των σπι5ρων ε ίναι mομαχι­χc5 τονωτικό και διεγερτικό. Χρησιμοποιε ίται σε περιmιi>­

σε ι; ατονία; των πεmιχιiη• οργcίνι•>ν. γενιχιj; αbυναμίας,

νευρυ">σεων κλπ. Τα φύλλα είναι rιντισχορβουτιχcί. Ο

φρέCJ'ι.ος: χυμό:; χρησιμωτοιείται σαν bυναμιι)τιχό χω α­

ντιρρε ιιματικό . Το αιθέριο έλωό τοιι ε ίνω rιντιμετειι)ρι­

mιχό χω αντιφλεγ~ιονιί>δε; . Σε μεριχέ; περιοχές τrι φρέ­

σχα πολτοποιημένα φύλλα τοποθετούνταν πrίνι•> σε μιί>­

λωπε:; με μια γάζα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Σπι\ροι. φύλλα χω

mελέχη.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Τεμαχισμένο χrιι απο­

ξηραμένα βότανο . Αιθέριο έλαιο.

Arctostaplιylos ιινα-ιιrsί L. Αρκτοστάφυλος η αρκτοστάφυλος Οικογένεια: Ericaceae Κοινιί>:;: Αρκτοmrίφυλο;

Θάμνος:. αειθαλιj:; με

βλαιπι\ καταχείμε­νο και έρποντα . Τα

φύλλα του είναι bερμα­

τιί>δη. ακέραια. γυαλιmερr1 μικριί.

σαρκιί>bη και mρογγυλά. πιο πλατιά προς το μίσχο. Τα

riνl-Jη βρίσκονται σε μικρούς: πυκνούς βότρυς και ε ίναι

λευχcί κω ελαφριi>ς ρόδινα. Οι καρποί του είναι ρrίγες

λε ίες. σφαιρ ικέ;. μεγέθους μπιζελιού ερυθρές καηί την

ωρίμαση . mυφές και πικρές. Αναπτύσσεται σε bασικές

συmάδες: με υγρασία, βουνrί και πετριi>δεις πλαγι ές.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη, όταν και πραγματο­

ποιε ίται η συλλογιj των φύλλων (Απρίλιο:;- Μr1ιο;).

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Στα φύλλα περιέχονται το αρ­

δουτοσίδιο, το μεθυλαρβουτοσίδιο. τανίνες," κιτρικό και ουρσολικό οξύ.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητικό, λιθοτριmικι5 και αντιφλεγμο­

νιiJδες.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Χρησιμοποιείται σε aφέψημα σαν απο­

λυμαντικά των ουροφc5ρων οδι(Jν χω κατά τη; πέτρα; του

νεφρού.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Τα φύλλα (Foli <ι

Uvιιe ursi). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα φύλλα χαι

ρέον εκχύλισμα.

Αrιιίcα ιnontaιza L. Αρνική η ορεινή

Οικογένεια: Asteraceae Κοινιί1ς: Άρνικα

φυτό πολl!ετέ:; με κοντό και έρπον ρίζωμα

απ· το οποίο φυτρυΊνουν ο ι όρθιοι χαι με

ελάχιmε :; διαχλαδιίJσεις: βλαmοί του. Τα

φύλλα του χατά ρόδακα mo βλαιπ6 είναι α- • ' ντίθετα. Τα r1νθη κατcί μεγcίλα. μαχρόμιΟ"',(α

χεφcίλια έχουν έντονο χίτρινο χριίJμα. Οι καρ-

ποί ε ίναι αχαίνια με πάππο από απλά τριχί­

δια . Ανrιmύσσεται σε ορεινέ; ζιi)Vε;. όξινα ε­

Μφη και τυρφυ">bε ι; περιοχές. Σε χαιρούς έλ­

λειψη; χαπνού. τα φύλλα του χρησιμοποιιjθη­

χαν σαν υποκατάιπατό του. Σιjμερα

μελετrίται η bυνατι5τητα να χρησιμο­

ποι ηl-J εί στ ι; μεl-Jιiδου; για το χ6ψι­

μο τοιι καmιίσματο;.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙ ΕΣ: Αιl-Jέριο έ­

λαιο. ρητίνη. τανίνη. μηλικ6 οξύ.

κηu6;. κι\μμι, πυρίτιο κω χρωιπικιj. I IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στυmιχέ;. εφιbρι•>τι­

κές και επουλυΊνε ι τις πληγές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Με τα riνl-Jη. φτιrίχνεται ένα βιίμμrι

(Tinctuπι AΓnicac) που χρησιμοποιείται σε περιπτιί>σε ι;

τραυματισμιί>ν. μωλιί1πων και bιαmρεμμάτων που bεν συ­

νοδειiονται απ6 πληγή . Το αφέψημα τη; ρίζα:; χρησιμο­

ποιείται σαν διεγερτιχ6 χω για την πρόκληιn1 εμετού. Κα­

τά καιροu:; υπιjρξε υποχατrimατο τη:; κινίνη; και είχε τη

λα"ίκιj ονομασία ·κινίνη των φτωχιί1ν". Σιjμερα δε χρηιτιμο­

ποι είται εσωτερικrί λ<Sγω της τοξικιSτητri; της .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Ρίζα και ιLνθη.

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Krιτri της αχμιj:; .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα χω (·)ρυμμα­

τισμένο βιiτανο. ΒιLμμα.

Artemίsa dracunculus L. Αρτεμισία η δρακόντιος Οικογένεια: Asteraceae Κοινύ>ς: Εστραγκόν (Estragon)

φυτό πολυετές με λεπτού; Βλαστού;. οι οποίοι έ­

χουν ραΒδι(Jσεις, πολλές δ ιακλαδύJσει; και το ύ­

ψος: τους φτάνει το ένα μέτρο. Τα φύλλα είναι κατά

εναλλαγή. λογχοειδή και το χρύ>μα τους είναι πρά­

σινο Βαθύ στην πάνω πλευρά. λευκής χροιάς στην

κάτω. Τα άνθη είναι διαταγμένα κατά κεφάλια

που σχηματίζουν φόΒη χω έχουν κίτρινο-πρα­

σινωπό χριι'Jμα. Το φυτό αναδίδει μια χαρα­

χτηριστιχΙj μυρωδιά. Είναι φυτό που συνή­

θως καλλιεργείται.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχει ένα

αιθέριο έλαιο (Oieun1 Dnιcunculi). ο- ι!'"""

χιμίνη, φελλανbρίνη. μεΗυλσαΒιχόλη ./ χω υδροξυχουμαρίνη.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Ορεχτιχιi. ενισχύε ι τι; πε- .

πτικέ; λειτουργίες .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Διαταραχές του πεπτιχού συ-

στΙjματο; .

ΔΙΑΙτΗτιΚΗ ΧΡΗΣΗ: Χρησιμοποιείται σαν χαρύχευ­

μα (άρτυμα).

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλα χω άνθη.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα φύλλα.

Arteιnίsίa νιιlgαrίs L. Αρτεμισία η κοινή

Οικογένεια: Asteraceae Κοινιl>;: Αρτεμισί<L

Ηαρτεμισία είναι ποιΜ>ε; φυτιi. Το ύψος της μπο­

ρε ί να φτriσε ι το ένα μέτρο. Το ρίζωμ6 της είναι

χοντρι\ και ξυλιiJbε;. οι fιλαστοί ποι(Jbεις. χοχχινω­

ποί χω όρΗιοι. με ραΒbιίJσε ι; χω bιαχλαbιι)σει;

στην χορυφιj του;. Τα φύλλα. πρ(ισινα στην πάνω

πλευρ6 του; χω ωχροπράσινα στην χc!τιι> λόγω

του πυχνού χνουδιού που τα καλύπτει. έχουν μί­

σχο χω είναι bιαιρεμένα. εκτιi; απι\ αυτ6 που

Βρίσχονται χοντά στα άνΗη . τα οποία έχουν

c:r,<Ιjμα λιiγχη; και δεν έχουν μίοχο. Τα ιLνΗη. χί­

τρινο-πρασινωπά. σχηματίζουν χεφάλια που

σχηματίζουν πολυανθ1j φιiΒη χω είναι αναχcι­

τεμένα με φύλλα. Α ναπτύσσετω σε φράχτες:.

όχθες. πλαγιές: υιjΗιψciτων χω χέρσου; α­

γρού;.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το ωΗέριο έλωό τη;

περι έχε ι χινεόλη και τουγιόνη. Επίm1ς:. σειτκιτερπε­

νικές λακτιiνες και οινιiπνευμcι σε μορφ1j εστέρα.

Στα πράσινα μέρη του υπfiρχουν αδενίνη και κciλι.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Είναι άριστο τονωτιχ6 και ορεχτιχι\ ενιι)

ταυτόχρονα είναι χω εμμηναγωγ6.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Οι ταξιανθίες του χρησιμοποιούνται εδύJ

και χιλιάδες χρόνια, για να προκληΗε ί η περίοδος και κα­

τά των πιiνων και των ενοχλ1jσεων της ·μητέρας'. Παρ· όλο

που η αρτεμισία δεν επενεργεί άμεσα πάνω στην υστερία,

είναι ευεργετική χατά τέτοιων φαινομένων. Η ρίζα σε μορ­

φή c:rι.όνης, έχει χρησιμοποιηθεί κατά της επιληψίας (Sum­mitates et Radix Artemisiae). ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟ: Το ΒαμΒακι(>δες · με­

δούλι· των μίσχων χω το υπόλειμμα των τριμμένων φύλλων

χρησιμεύουν για να γίνονται επίδεσμοι και για να ζεσταί­

νονται συγκεκριμένα m1μεία. Γενικά. χρησιμοποιούνται

πολύ ιπο Βελονισμό.

ΠΑΓΑΝΙΣτΙΚΕΣ-ΜΑΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Τη νύχτα

του Αϊ-Γιc!ννη στεφάνωναν το χεφάλι χω περιτριγύριζαν

τη μέση με Βλαστούς αρτεμισίας . για να ξορχίσουν τι; αρ­

ρύJστιε;. n1 φτιι'Jχε ιrι χαι την χαχ1j τύχη.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ταξιανθίες: χω φύλ­

λα .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένο χω Ηρυμματι­

σμένο Βιiτανο;

. Artemίsίa absίιzthίuιn L. Αρτεμισία το αψίνθιον Οικογένεια: Asteraceae Κοινιi>;: ΑγριαψιΗιά. αψιΗιιL. αφιφιά

ποιΙJδε;. πολυετές φι•τ6 . Οι Βλαστοί του φέ­

ρουν πολλές διcιχλαbιiJσεις. είναι 6ρθιοι

χω φτciνουν τα 60 εχ. ιiψος. Τcι φύλλα είναι α­

ιnlμόχρωμα. μcιλcιχci. μ εηιξένια με ΒαΗιέ;

σχισμέ;. Τα cίνΗη είναι bιαταγμένα σε μι ­

χρcί . πολυcίριθμα χω χιτρινωπcί χεφcίλια.

Αναπτύσσεται αι•τοφυιl>ς οε άγονα χω ξη­

ρά εbάφη. Η cιφιθιcί αποτελεί n1 Βriση

πολλιlη• χρασιιiJν . λιχέρ χαι cιπεριτίφ. Το

λιχέρ αφιΗιcίς (aψέντι) είνω cιπαγορευ­

μένο σε πολλές χιl>ρε ς λι\γω τη; σο[)αρότη­

τα; τιιJV δηλητι1ριcίσεων που προχcιλε ί.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοχαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το φι•τ6 περ ι έχε ι έ­

να αιθέριο έλαιο που αποτελείται απι1 τουγιιi­

νη. τουγιιiλη. προαζουλένη. φελλcινbρίνη χω

cίλλε ς ουσίες. Τα πράσινα μ έρη του πεgιέχουν ένα

γλυκοσίbιο την αψινθίνη και μία πιχριj ουσία τη; α­

ψινθίνης που είνω τερπεν ιχ1j λαχτι\νη .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Είναι ένα φημισμένο πικgιi τονωτικι\. εχτιi;

ωτc\ αντιπυρετικ6. αντιm1πτικιi . bιουρητιχι\ . αν(·JελμινΗιχι\ .

πεπτικιi τονωτικι\ χλπ.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Τrι φύλλα χω οι ταξιcινΒίες: οε cιφέψημcι rj Βrίμμcι χρησιμοποιούνται σιιν πεπτικι\ τονιι>τικό για τη Ηε ­

ρcιπεία n1c:: cινορεξίcι; χω της: στομcιχιχ1jς cιτονίας .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλcι χω ταξιcινΟίε ;

( ΗcΓlΙ<Ι Alιsint!Ίii).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο κω cιποξηρcι-

μένο Βι5πινο. Βriμμcι.

57

58

Αηιιιdο dοιιαχ L. Αρούνδος ο δόναξ

Οικογένεια: Poaceae Κοινι(Jς:: Καλιί.μι. καννιcί.. πετροκάλαμο

φυτ<\ πολυετές. αυτοφυές που το συναντcί.με σε όλη την

Ελλcί.i:Jιι να ιΥ',.<.ημιιτίζει καλαμιιΓJVες. εκεί απ· ιSπου ρέ­

ε ι ti λιμνιί.ζει νερ<\ και γενικά σε υγρές περιοχές. Το ρίζω­

μcί. τοι• είναι χοντρό με κόμπου;. απ· ιSπου αναπτύσσονται

οι ξυλι•'>i:Jε ι; Βλωποί το ύψος των οποίων κυμαίνεται μετα­

ξύ 3 χω 7 μέτρων χω κιιλύmονται από μακριcί.. λογχοει­

()ή φύλλα. Στην κορυφti φυτρu>νουν οι ταξιανθίες που εί­

ναι πρcωινο-f-\ιολετιέ; φι5Βε;.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: τέλη καλοκαιριού. φθινιiπωρο.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Στο ρίζωμα υπάρχει σακχαρίνη

κω ιπο κcιλcί.μι πι•ρ ιτικιJ νcί.τριο.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Ανωπέλλει την έκκριση του γcί.λακτος και

είναι i:Jιοιιρητικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα του ριζuψcιτο; αυξάνει τα

ούρα χω ιπcιματcί.ει την έκκριm1 γάλακτος σε γυναίκες

που (-Jηλιί.ζουν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Το ρίζωμα.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο κω aποξηρα­

μένο ρίζιιψιι.

Avena satίva L. Α~ένα η ήμερη Οικογένεια: Poaceae

Μονοετές φιιτιi μ ε όρΒιο καλcί.μι . Φτcί.νει μέχρι ένι ι μ έ­

τρο ιiψο; κcιλλιεργοιiμενη σε υγρές: περιοχές . Έχει

λείcι κω πλcιτιcί. φιiλλcι με Βραχιi γλωσσίδιο. Στcιχιii:Jιcι 2 ε­κcιτ . ~ηiκου; που κιιτcινεύουν κατcί. την ωρίμαση με 2 cί.ν­()η τι ι οποί ι ι Ο εν αποσπιι'J\rrω παρcί. μεηί τη (-)ρωiιnΊ της:

ρcί.χει•ι; του ιπαχιιi:Jίοι•. Τcιξιcιν!-)ία φιJΒη. Ο

κιιρπ<\ς: είνω επιμtiκη; με τα cίκρα μιιτερcί.

(κιιριiοψη;).

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Το κιιλοκcιίρι. Καλ­

λι εργείτω <iπι•>; κω το σιηί.ρι.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το κύριο ιnΙιπατικιJ των

σπιiριιιν τη; f-\ριΓψη; (Scιηίπ<ι Αvcπcιι::) είναι η cψυ­

λιJκολλcι. Επίιrης: περι έχε ι ζcίχcιρη. γλοιίνη. σίδηρο.

cί.ζιιπο. ένα ιιλκιιλοειδέ; που είναι γνωιπιS σαν αΒε­

νίνη κλπ.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ : Έχει ιn1μαντικέ; Βρεπτικέ; ιδιότητες:

και μεγιiλα ιιποΗέματα σε ενέργεια. ταυτι5χρονιι είναι

i:Jροσιcπική και μαλακτικti.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Με το αλεύρι ΒριΓ>μης φτιάχνονται δυ­

νιψωτικοί και μαλακτικοί χυλοί. Το διουρητικι5 εκχύλι­

σμα της Βρι(ιμης πcιρcωκευciζετω Βριiζοντα; δύο χούφτες:

f-\ριι'>μη σε ένα λίτρο νεριJ μέχρι να μείνουν τα δύο τρίτα

της αρχικtiς ποσιiτητας του υγροιi. Το αφέψημcι απιJ το ξε­

ριi ιπιί.χυ της ΒριΓ>μης είναι αποτελεσματικό κατιi του cω-

ξημένου ουρικού οξέος:.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Βρciζοντα; το αλεύρι με λίγο ξιi­

δι, παρασκευάζεται ένα κατcί.πλασμα που κιιταπραuνει

του; πι5νου; απι5 λουμπάγκο, ρευματισμού; κλπ. Πρέπει

να έχουμε υπόψη μα; ι5τι πέρα cιπι5 τι; διιiφορε; φαρμα­

κευτικέ; ιδιόη1τέ; τη;. η ΒριΓψη είναι ένα διαιτητικι5 προ­

ων. aσύγκριτο σε περίπτωση δυσπεψία;.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Οι κι5κκοι τη; Βρcό­

μης. Ολόκληρο το φυτ6.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι καρποί. α­

λεύρι, κόκκοι (επεξεργασμένο διαιτητικι5προ"ίόν) . Θρυμ­

ματισμένο, αποξηρcιμένο Βότανο .

Berberίs vulgarίs L. Βερβερίς η κοινή

Οικογένεια: Berberidaceae Κοινιδ;: Λουτσιά. ξαγκαθιά. οξαγκαθ ιά

Θcί.μνο; χρυ)ματος τέφρα;. φυλλοβι5λος που πλησιάζει

τα δύο μέτρα ύψος. 'Εχε ι μεγcί.λε;. έρπουσες ρίζε;

και αγκαΒωτούς κλcί.δους. Τα φύλλα ωοε ι δti με λεπτές ο­

δοντυ)σει; με Βραχύ μίσχο είναι γυαλιστερcί. και διαταγ­

μένα κcιτά εναλλαγή ή συγκε,rrριιψένα σε μιcι σε ι ριi από

μικρέ; δέσμες. Τα ciν!-Jη ε ίνω κίτρινα χω ιntγκεντρωμένα

σε f-\ότρυ; . Ο καρπό; είναι μία ράγα όξινη κιiκκινου

χρυ'ψιιτο;. Αναπτύσσεται σε φράχτες. ορεινά μο­

νοπιiτ ι ιι, ιωβειποιiχα και ππρι(Ι<)η ε i:Jcί.φη. δcί.ιn1

από λιόπουρνα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοι­

ξη .

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ:

ρίζα και οι ξυλιι)δε ις [-\λα­

ιποί περι έχουν αλκcιλοει-

δή (παλματίνη. κολουμπαμί­

νη και βερ[-\ερίνη). Οι καρποί οι

οποίοι είναι εδιΓ>διμοι. ε ίναι πλούσιοι σε

οιiκχαριι. m1κτίνη και Βιταμίνη C. IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Προσφέρει μεπιλλικιί. ιποιχεί-

cι και είναι ()ιουρητικtj. πεπτικtj και χολαγι•>γό;.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα του φλοιού χρησιμοποιεί­

ται σε προf-lλψιcιηι του ιn1κωτιού και της χολή; ( φλεγμο­

νές και πέτρες). Επίιτης σε περιπτώσει; αργtiς πέψη;. Το

σιρι5π ι των καρπι(Jν κατά του βήχα και ερε!-Jισμιόν που

οχετίζο\rrαι με τις: εκΒλαστήσεις (κρειιτάκια).

ΔΙΑΠΗτJΚΗ ΧΡΗΣΗ: Οι ciγουροι καρποί σε ξύδι κιι­

τcιναλιίJνοντω σαν κάπαρη και οι ιδριμοι αποτελούν mt­

στατικό μαρμελciδων και ζελέδων .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φλοιός κω καρποί

(CoΓtex R<ιd . BcΓ!ΊeΓidis) . . ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Θρυμματισμένος χω aπο­

ξηραμένο; φλοιός:.

Σημεfωση: 'Εχει γfνει συστημυ.τικιj προσπάθεια νυ. μrιωθεf

η καλλιέργεια του εfδους αυτού. γιατf μεταδfδει τους σπrί­

ρους του μύκητα f~ιια-ίιιία gπιιηίιιί.1· ΠΟυ προκαλεf τη (JΚW­

ρ(αση των σιτηρών.

Betιιla alba L. Βετούλη η λευκή Οικογένεια: Betulαceae

Κο ινιιJς:: Σημύδα

Δένbρο φυλλοΒόλο που μπορεί να φτ(ισει τα 30 μ. ύψος:

ενι/ι η bιιίμετρος: του κορμού του φτr1νει μέχρι τα 70 εκ.

Ο φλοιό; που αποσπr1τω κατr1 πλιίκες: είναι λείο; r.αι ανοι ­

χτιiχρωμο;. Τα φύλλα πιο ανο ιχτ6χρωμα στο πίσω μέρος.

είναι οδοντωτr1 ρομΒοειbή 1j τρ ιγωνικr1. Τα άνθη σχηματί­

ζουν ιούλους: που πιφr1γουν αχαίνια. Τα οξύληκτα r.λαbιιί

φέρουν μ ι χρcί εξογr.ύιματα. Το δένbρο αυτι\ προ­

σαρμιiζεται εύr.ολα σε όλα πι κλίματα χω εbιί- -~-..

φη. Χρησιμοποιείται για τι; θεραπευτικές: του

ιδ ιότητες. αλλr1 αξιοπο ι είται επίσης ποιχιλο­

τρόπως: cm1 Βιομηχανία.

ΕΠΟΧΗ Α ΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Τα φύλλα περιέχουν

ένα φλαΒονικ<5 πιιρr1γωγο και τανίνες που χρη ­

σιμοποιούνται σαν μ ικροΒιοχτ6να (Foliιι

Betulac). Οι οφθαλμοί περιέχουν ένα πτητιr.ιi έ

λαιο (Gemmιιe Betu iHe). Οι φλοιοί περιέχουν

μπετουλοσίδη. ρητίνη r.ιιι καμφοψί σημιiδα; Ό

(μπετουλινόλη). - ~ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τα φύλλα είναι διουρητικά r.ω απολυ­

μαντικr1. Οι οφθαλμοί έχουν χολαγωγ1j χω διουρητιχ1j bρcί­

ση. Οι φλοιοί χρησιμωτοιούντω στη θεριι.ι-τεία των ερεθι ­

σμιι'ιν των ουροφιiρων οbιι)ν.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Τα φύλλιι r.ιιι οι οφθαλμοί ενδείχνυντω

για περ ιπτύJιτει; r.ιιτιαριίτηιn1 ; υγρυ'J\'. αρΗρίτιbα; (εξαλεί­

φει το αυξημένο ουριr.ό οξύ). φλεγμονιι'ιν των cιρθριι'>σεων

r.ω cωΗενειιι'ιν τοιι bέρματος λιiγω μιiλυνιn1; του αίματος.

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Σαν αποχρωματιr.ό των μιιλλιιι'ιν

χω για τη θεριιπείιι της πιτυρίbα; .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Φύλλα. οφθαλμοί και

φλοιοί.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένοι χω cL.ϊ1οξηριι­

μένοι φλοιοί. φύλλα r.ω οφθαλμοί.

Borago officίιιalίs· L. Βόραγ.ον το φαρμακευτικό Οικογένεια: Boraginaceae Κοινι(ις:: Αρμπέτιι. μπουράντζα. μπουριίτσινο

φυτιJ μονοετές. εύριιιιπο. καλυμμένο ολόκληρο με σκλη­

ρές τρίχες r.ω με πολλές διακλαοι(ισει;. Τα φύλλα του

είναι ωοειb1j. μυτεριί . με μίσχο τα χαμηλότερα. επι φι11j αιπcί

που Βρίσκονται ψηλότερα. Τα r1νθη του είνιιι γαλιίζια. σπιι­

νίως cίσπρα και f"\ιολετιιί και σχηματίζουν ταξιανι-Jία δια­

κλαδισμένου κύματος. Αναπτύσσεται σε ιφμιδδη . γιiνιμα ε ­

bάφη και κατr1 μήκος των οδύιν. ενώ μπορεί να καλλιεργεί­

τω καταναλισκόμενο σαν λαχανικ<5 .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη και καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχει f"\λέννες, τανίνες και ίχνη

αιθέριου ελαίου. Τα φύλλα του έχουν παρόμοιες: ιbιι\τητες:

με τα φύλλα η1ς μολόχας χω τη; Βιολέτας.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Εφιδρωτικέ;. απολυμαντικέ;. μαλιιr.τικές:.

Βλεννολυτικές r.ω ηρεμιστιr.έ;.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα του f"\όραγου χρησιμοποιείται

σε περιπτυ'ισε ις: κρυωμιίτων r.ω Βρογχίτι οιι; σαν ιιντ ι f"\ηχι­

r.ιi . Επίσης σαν ωωλυμαντικό για ιωΗενεί; με ουρικ1j αρ ­

Ηρίτιbα r.cιι ρευματισμού;. Για εξωτερικ1j χρψnl πα­

ρασκευr1ζεται ένα κατάπλασμα κατιί της ουριr.ής φ}.

αρΗρίτιbα; Βριίζονω; μια χούφτα φύλλιι τα οποία ~ ' στριιγγισμένα Βιίζουμε σε μια γιίζα. τα πολτοποιού- ι::ι μ ε κcιι τα τοποtJετούμε ζειπιί στο σημείο του πιiνου.

Μαγειρεμένο. καταναλι!ινεται σαν χορτιιρικι\ χω

είναι αναγνωρισμένα τα αποτελέσματα που έχε ι σε

ερεΗισμούς του m1r.ιιηιού. ιiπως: χω το σπανιίκι.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Φύλλα

ανθισμένε; ταξιανθίες.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηρα­

μένο r.ω τεμαχισμένο Βιlτανο.

Βιιχιιs seιnperνίreιιs· L. Βούξος ο αειθαλής Οικογένεια: Buxαceae

Κοινι ι'ι; : Πυξι>;. πυξιίρι. τσιμισίρι

Θιιμνι,'ιbε; φυτιi ΠΟ\ 1 φτιίνει μέχρ ι τιι 6 μ. ύψος. Οι f·\λιι­

ιποί τοι' είνω ξυλιι'ιbει; χω με πολλές bιιαλιιbιι'>σει; .

Τcι φύλλα είνω σχληριί bερματι(ιbη. ιιιοειδtj. χωρί; χνοιiοι.

ιαέρωιι r.ω mίλΒοντιι. Τι ι ιίνΗη είναι μικροσΧοπιr.ιί. μονο­

γενtj. r.ίτρινο-πριωινωπιί χιιιρί; πέταλα r.ω συγκf\'Ίριιιμένιι

κιιτιί μιωχcιλιαίε; bέιτμε; . Ανιιπτύιτσετω ιωτοφυιι'>; ιτε ο­

ρεινιί μέρη κω διίιτη με πεύκι ι. f"\ελιινιbιέ; κω οξιές . ιτε ι\λη

την r.ε\'Ίρωj και bυτικtj Εt 1 Qιι'ιπη. Κιιλλι εργείτω ιτε πιίρκιι

χω ιίλιn1 μ ε ιJ'/.ΟΠιi τη bιιιμ6ρφιl)ιn1 bιcιχωριιπικιι'J\' φριι­

χτιι'>V.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Η ιίνοιξη. ιιν κιιι οε οιιιιψένε; πε­

ριοχές αρχίζει α.;τc) το Φεf)ρουιίριο .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Τιι φύλλιι χω ο

φλοιιi; των ριζιι'ιν περιέχουν ρητίνες: r.ιιι τcινί­

νε; εκτιi; ιιπι\ το αλκαλοειbέ; r)ουξίνη χιιΟιι'>;

και τέσσερα bευτερεύοντιι ιιλκαλοειbtj.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στην ιιρχαιιiτητcι χρησιμο­

ποιούτcιν ιπιν υποκιιτcίιπιιτο η1ς: κινίνης. κα­

τcί του πυιιετού της: ελονοσίιι;. Σtjμεριι. ο -·~:C ::OI!I' I

φλοιιiς: του ξύλου χρηιτιμοποιείτιιι σcιν ε φι-

bριιηικιi κω κιιΟιιρτικιi.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εχχιiλισμα τοι1 φλοιού

χρησιμοποιείται κατcί των ρευμιιτισμιι'Jν χω

σιιν κιι0ιιρτικ6. ωιπιiιτο πρέπει νιι bίνετω ιbιcιί­

τερη προοοχtj ιm1 bοιτολογίιι μια που είνω τοξικι5 .

Σ ε παλιι\τερες: εποχές είχε υποιπηριχΟεί ι\τι το ιιφέ­

ψημα του πυξιιριού ενίσχυε την τριχοφυίιι οεν έχει ι\-

μιι>ς: ωτοbειχΗεί αχιiμη ιωηj η ιbιι5τητcί του .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ο φλοιιi; του ξύλοιι

χω τcι φιΙλλα (CοΓιcχ R<ιιlicis Buxi κω Foli ιι Βιιχί).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηριιμένο κω τεμιιχιομέ­

νο r)ιiτcινο .

59

60

Calendula officίnalίs L. Καλέντουλα η φαρμακευτική

Οικογένεια: Asteraceae Κοινώς: Νεκρολούλουδο, κίτρινη μαργαρίτα

Μονοετές φυτό με ελαφριι)ς χνουδωτό βλαστό που

καλλιεργείται πολύ σε κήπους και γλά-

στρες. Η μυρωδιά του είναι ελαφριΓ>ς δυ-

σάρεστη. Τα φύλλα του είναι προμή­

κη, ακέραια. παχιά. ημιπερίβλα­

στα . Στο άκρο των μεγάλων

στελεχι!>ν βρίσκονται κεφάλια κί­

τρινων. σωληνανθυ)ν και γλωσ­

σοειδιΓΝ ανθέων.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Κατά τη

διάρκεια μεγάλου μέρους του χρό-

νου (Μάιος-Οκτu>βριος) .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχει έ-

να αιθέριο έλαιο με καροτινοειδείς

ενuJσε ις (καροτίνη . καλεντουλίνη και

λιικοπίνη). εκτός από ρητίνη. σαπωνίνη

και μια πικρti ουσία.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντιφλεγμονυ)δη;. αντισηmικ1j.

εφιδρωτικtj και επουλωτικtj.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Για

αιιιJνε;. το αφέψημα α­

πό φρέσκrι φύλλιι τη;

καλέντοιιλας έχει χρη ­

υιμοποι ηθεί κιιτcί της

γρίπη; χω γενικιί ιωθε­

νειι,·J\, ποιι οφείλονται σε

κριiιιψιι . Εξωτερ ι κιί χρησι­

μοποιείτω σαν αλοιφ1j. σε

πληγές:. έλκη και κρεατοελιές.

Το αφέψημυ. των ανθέιι>ν (Fioι-cs C<ιlcndul<ιc) και το

["\ιίμμα χρησιμοποιούνται σαν αντισπασμωδικά . Στο χιιJ­

ρο της κουμετικtjς. χρησψοποιείτω σε μορφtj κρέμα;.

γαλακτιι'ψατο; και τέλος: για μιι>ριί. λιSγιι> τη; ιιντιφλεγ­

μονιΓ>δου; δράση; του.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Βcίμμα. Αποξηραμένα το

φυτό χιίνει όλες τι; ιδιι\τητέ; του .

Calluιza vιιlgarίs (L.) Hull Καλλούνα η κοινή Οικογένεια: Ericaceae ΚοινιΓ>ς: Άγριο ρι:ίκι

Μικρός αει(-Jαλtjς θcίμνος που δεν ξεπερνάει τα 5U εκ . ύψος. Τα φιiλλιι του είνω πολύ μικριί. αντίθε ­

πι. επάλληλα σε τέσσερις σειρές. Το χριι'>μcι τους είναι

πράσινο που ποικίλει προς το κόκκινο το φθινι\πωρο. Τα

ιίν(-)η οχημιιτίζ.ουν επcίκριο βι5τρυ ιιι'>bους χριι'ψcιτο;. Α­

ναπτύσσετω σε πλαγιές. λι\φους: και σε cίλλιι μη cω[Ίε ­

ιπιΓ>δη εbιίφη σε ι\λη την ΕυριΓ>πη .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Αιίγουmο; - Σεπτέμf\ρως .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ : Περιέχει

τα φλαβονικά γλυκοσίδια κερ­

σιτρίνη και μυρισιτρίνη, κα-

θι6ς και ίχνη αρβουτίνης

και τανίνη .

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητικ1j,

καθαρτική, aποχρεμπτική.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα

των ταξιανθιuΝ, με ή χωρίς άνθη

ενδείκνυται κατά των φλεγμονών

η1ς χολής. Έχει επίσης την ιδιότητα

να ·καθαρίζει· τα θολά ούρα. να αυξά­

νει την ποσότητιi τους και να αποκαθι­

στιi τη φυσιολογική οσμtj τους. Ση1ν ο­

μοιοπαθητική. το βάμμα της χρησιμο­

ποι είται για τη θεραπεία των ουροφό­

ρων οδιιJν και των νεφρικιΓJ\' ερεθισμών .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμέ­

να βότανο . Χάπια.

Capsella bιιrsa-pastorίs (L.) Medicus Καψέλλα ο ποιμενόσακκος

Οικογένεια: Brassicaceae Κοινιι)ς: Τραγιά. αγριοκαρδαμίδα. αγριοκαρδαμούδα

πλαγι ές:. κοιλι5τητες κλπ. της χιι)ρας: μας. Οι

fΊλαιποί τη; ε ίναι όρθιοι χω χνουδωτοί.

Τ~λλιι τη; είναι στενόμακρα. ακέ­ραια. ο~~'Ίωτά 1j διαιρεμένα. ενιι) της: βιίση; <J',<ηματίζ.ουν ρι\δcικα. Τι ι ανιιJ-

τερα φύλλα είναι γριψμοειδti. επι ­

φυtj . ημιπερίf-\λαιπcι. Τα άνθη εί­

ναι μικρcί. άσπρα. Κερcίτια τρι ­

γιι>νι κιί. ακρι5τομα με βραχύ

ιπύλο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Από την

ιίνοιξη ως το τέλος του κιιλοκαι­

ρ ιού.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ : Όλο το φυη\

περ ι έχε ι ιψινο-ιιλκοι\λε; και τη φλcι[Ίο­

νοειδtj διοσμίνη.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τα φύλλιι είνω ιmιπτικά χω

ω μοιπατι κcί.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σε aφέψημα χρησψοποιείτω για τη

ρύθμιση της υπερ[-\ολικιί συχνtjς: και οδυνηρtjς:

εμμηνόρροιας. Επίσης σε περιπηιJσει; μητρορραγίας:

και ουσμηνι\ρροιω;. μι\νη της tj μαζί με ίση ποσι5τητα αρ­

πμιοίας. Η αγριοκcιρδαμοιibα χρησψοποιείτω τέλος:

στην κυιπίτιbα κω ιπη λιθίαση των ουροφι5ρων οδιι)ν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Τα πριν την ανtιο­

φορία συλλεγμένα φύλλα (Ηcι-h<Ι ΒυΓS<ιc p<ιstoΓis).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο και αποξη ­

ριιμένο βιiτανο.

Carum cαrνί L. Κάρον το κάρβον

Οικογένεια: Apiaceae Κοινώς: Κάρο

ττοώδες, διετές φυτό χωρίς χνούδι. Από τη ρίζα του

.1. .lπου έχει σχήμα aτρακτοειδές εκπτύσσονται ο κύ­ριος βλαστός και άλλοι μικρότεροι. Τα φύλλα είναι λεί­

α, διπτεροειδή με πράσινο ανοιχτό χρώμα. Τα

άνθη έχουν πέντε πέταλα και είναι ά-

σπρα. Τον καρπό τον σχηματίζουν δύ­

ο σχεδόν κυλινδρικά και ελαφριiJς

καμπυλωτά αχαίνια. Όλο το φυτό

αναδίδει μια ευχάριστη μυρω-

διά. Αναπτύσσεται σε υγρά λι ­

βάδια και βοσκότοπους των ο­

ρεινών περιοχών της βόρειας

Ασίας και της Ευρώπης.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Αρχί­

ζει την άνοιξη (Μάιος-Ιού­

λιος).

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το αι ­

θέριο έλαιο (Oleum Carνί) που υ- ---,..~

πάρχει στους σπόρους περιέχει

60% καρβόνη, 20% λιμονίνη και με- -~

ρικέ; άλλες ενιδσεις (καρβεόλη. διϋδρο~/: καρβόνη).

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Οι καρποί του κάρου μοιάζουν

αρκετά με αυτούς του γλυκάνισου και του μάρα-

θου. Είναι τονωτικοί. ορεκτικοί. χωνευτικοί. αντιμε ­

τεωριστικοί και ανθελμινθικοί.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αιθέριο έλαιο που βγαίνει από τους

σπόρους χρησιμοποιείται για να aρωματίζονται λικέρ,

γλυκά. τυριά και για την παραγωγή του γνωστού

·κumn1erΌ ΜιmΊ κουταλιά του γλυκού κονιορτοποιημέ­

νων σπόρων όπως και aφέψημα. από μιmΊ κουταλιά

σπόρων σ· ένα φλιτζάνι νερό. χρησιμοποιούνται για την

εξάλειψη των εντερικών αερίων. τον καθαρισμό των ε ­

ντέρων και τη ρύθμιm1 της οδυνηρ1Ίς εμμηνόρροιας.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Οι ώριμοι σπόροι

(Fructus Carνi).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Οι aποξηραμένοι σπό­

ροι.

Centaιιrea aspera L. Κενταύριο ή Κενταούρεα η τραχεία

Οικογένεια: Asteraceae

οι βλαστοί του φυτού αυτού είναι εύρωστοι, με γω­

νίες, φτάνουν το I μ. ύψος και έχουν πολλά φύλλα τα οποία έχουν σχ1Ίμα λόγχης με βαθείς λοβούς. Τα

φύλλα της βάm1ς έχουν μίσχο . Στο πάνω άκρο. το ά­

θροισμα του βλαστού πλαταίνει βαθμιαία και συνο­

δεύεται από τα φύλλα μέχρι η1ν κορυψΊ του. Κάθε κλα-

δί διαθέτει ένα κεφάλι που αποτελείται από ένα είδος

αγκαθωτής αγκινάρας από την οποία βγαίνουν τα άνθη.

Αυτά έχουν ροζ-ωχρό χρώμα. Αναπτύσσεται σε πλαγι­

ές υψωμάτων, στα αμπέλια και τους ελαιώνες.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη , καλοκαίρι, οπότε και

γίνεται η συλλογή του φυτού . ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Πικρές ουσίες.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Υπογλυκαιμικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σε aφέψημα χρησιμοποιείται για τη

μείωση της ποσότητας γλυκόζης στο αίμα και η1ς ουρί­

ας των διαβητικών.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ολόκληρο το φυτό.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο και aποξη­

ραμένο βότανο.

Centaurea cyanus L. Κενταούρεα ή Κενταύριο ο κυανός Οικογένεια: Asteraceae Κοινώς: Μπλουέ

ττοιiJδες φυτό με λεπτούς και εύκαμπτους βλαστούς

.1. .lπου μόλις ξεπερνούν τα 50 εκ . ύψος. Το συναντά­με σε όλη τη χώρα να εισβάλλει στις καλ-

λιέργειες των σιτηρών και τους χέρ­

σους αγρούς. Τα φύλλα του είναι λε­

πτά. γραμμοειδ1Ί. πράσινο-γκριζωπά

και μυτερά στο άκρο τους. Τα άνθη έ­

χουν ένα ωραίο και έντονο γαλάζιο

χριlψα και είναι διαταγμένα σε κεφάλια.

Περίβλημα ωοειδές με εξάρτημα φύλλων αυτού κτε­

νοειδές. συνήθως aργυρόχρωμο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Όλο το

φυτό περιέχει μια ουσία που

είναι γνωστη σαν κενταυ­

ρίνη 1l κνικίνη. Τα άνθη περιέχουν το γλυκοσίδιο

κυανιδίνη.

ΙΔΙ ΟΤΗΤΕΣ: Χρησιμοποι ε ίται

κατά της επιπεφυκίτιδα; και της

βρογχικ1Ίς καταρροής.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Εδώ και αιιiJνες , τα άν­

θη του κενταύριου σε aφέψημα χρησιμο­

ποιούνται για οφθαλμικές παθήσεις, συ­

γκεκριμένα. διαποτίζονται κομπρέσες

που τοποθετούνται πάνω στα κόκκινα και

πρησμένα μάτια. Το aφέψημα από φύλλα

και άνθη χρησιμοποιείται σε ερεθισμούς των

βρόγχων σαν αποχρεμπτικό και βλεννολυτικό .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Φύλλα και

άνθη .

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα και

θρυμματισμένο βότανο.

61

62

Centaurίum eryt/ιraea Rafn Κενωύριο η ερυt!ραία

Οικογένεια: Gentianaceae Κοινύ>ς:: Θει>μυl~ύτιινο. Ηει_~fωχύ~ηαι_~ο . κινινι>χοι_~τυ. Ι~ο­

τιί.νι. Αϊ- Γιcί.ννης:

ποu)bες: bιετές: φυτι> η ύψη του οποίου ποι­

κίλει σε ιi.τι αφοι_~cί υτυ ύψος ωιύ I Ο ως: 50 εκ. Ο Ι~λαιrrός του είνω τετι_~αγωνικι5:; με bια­

κλαbιίJUεις όι_~Ηιες:. Τα φύλλα είναι αντωοειδή.

Τcι κωώτει_~α ΠQιψήκη μεγαλύτεψι των ανιίηε­

ι>ων φύλλων. Τα cίνΗη είναι ι_~οζ κατά κοι_~υμΙ'\ι5-

μοQφο bιχάζω. Ανcιmύσσετω κυι>ίως: σε υγQcί

μέQη. σε λιΙ'\άδια. πλαγιές: υψωμάτων και bάση.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ : Καλοκαίι>ι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Πει_~ιέχει κυι>ίως: bύο πι­

κι_~ές: ουσίες: . η1ν γεντωπηχτίνη χω η1ν ει>υΗι>ο­

κε\'!<η>ι>ίνη .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Χωνευτιχές:. χολαγωγές. ω'!ψετε­

ωψιrrικέ:;. ανΗελμινΗικές: χω αντιπυι>ετιχέ:; .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα αυτού του φυτοιί

bιευχολιίνει την έχχι_~ιιτη ι>λων των αbένων

πιηι οχετίζο\'!Cιι με την πέψη. έτι τι ε ίνω απο­

τελεσματι χι) σε πει..ιίmωιn1 cινοι>εξ ίιι:;. Ου ι τπε­

ψίιις: χω ε \'1εQ ι χιι)ν ιιει>ίων. Χι>ηιτιμυποιε ίτcιι ε­

πίιτης: γι ι ι την εξιίλε ιψη των Ε\'1ει_~ιχu)ν πcιψωίτων .

ΧΡΗΣΗν10ΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Όλο το επί-

γεω ηοjμcι του φυτοιί (Hc Γllα CcntαιιΓii ) .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Απι>ξηι><ιμένο χcιι τεμιιχι­

υμένο Ι~ι)τιινο.

Σημει'wση: Τι ι crιιτι ί με .ϊικρ{ς ιιιιuι'ες ;τιιιι ι)ιε ι!κιιίιι ίνιιιΗι τις

ιιι)ειηκ{ς εκκριΊπις κιιι ειι)ικιί τις γιιιπρικ{ς. ιιιιτπιδει'κνυ­

vrω γιιι ιίτιιμιι ;τιιι ι .ϊιίιF,<rιιJΙΙ ιι;τιί t'ίικ η κω ιι;τεριιξι ίτητrι

ιπιιμrίχιιιι.

Cetrarίa ίslaιιdίca (L.) Achar. Κετραρία η ισλανδική Οικογένεια: Parmeliaceae Κοινώς:: Ισλανbικό [~ι>ύο

ΘιιμνιίJbης λειχ1jνας:. Έχει ι>ι>Ηιο Ηιιλλιi με λευκής

χQι>ιcίς κηλίbες: στην κcίτω πλευι>ά του

χω πι_~ιίυι ν οι, οχούι>υυ χQιίψιιτος

ιrrην πιl.νω. Η μυι>ωbιιί του είνω

ιιbιίνcιμη κcιι η γεύση του πιχQΙj.

Α νιιmιίοσετιιι πcίνω σε απιJ­

ΚQημνους 1'\~JCίχους. ιπους: ΚΟQ­

μούς των γέQιχων bένΟQων.

ιrrις σωληνu)σε ις: κω γενι­

κcί ιτχεbι)ν υε ι5λα τα σκιε­

ι>rί χω υγQ<ί μέQη. Η συλ­

λογή του μποι>ε ί να γίνεται

ιiλο το χQιiνο αλλcί είναι κα­

λύτει><ι νcι ΠQαγματοπο ι είτω ιi­

ταν ο χωQι)ς: ε ίνω ξηQι5ς: .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: ΥδατάνΗι>ακες. Βλεννώbε ις ουσί­

ες. καΗώς και διάφοQα οξέα με αντιΒωτική bψίιτη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντι['\ηχικό. ωιοχQεμπτικό και ενωχυτικι5

της έχχQιιτης γιίλακτος.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Δύο γQαμμάι_~ ιcι εκχύλισμα σε ένα φλιτζcί­

νι νει>ιi χQηιτιμοποιείται εσωτει2ικά κατιί των κcιταQQοών

Χαι της: 1'\Qυγχίτιδας κω για τη bιευκόλυνιτη της έκκQιυη:;

γάλcατος.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ο Ηαλλι\ς:.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: ΑποξηQ<ψένο κω τεμαχι­

σμεΎο Ι~ι5τανο.

Cίc/ιοrίιιm ίntybus L. Κιχώριο το ίντυΒο Οικογένεια: Cichoriaceae Κοινώ::: Ραbίκι. πικμαλίbα. πικμομcίδικο

φιιτι) πολυετές: με ['Ιλαυτιi δύσκcιμmο. ΧυλινbριΧιi. τQα­

χύ ιrrην αφ1j με πολλές: bιcικλcιbιίJιτεις: χω ιiψο; που

φτcίνει τα 70 εκ. Τα φύλλα ε ίναι καπί εναλλcιγ1j Χω

χνουδωτcί. Τα χατύηει.><ι ε ίναι επιμήκη χω με

Ι'ΙαΗιές: ιτχιιτμές:. ενιίJ τιι cινώτει>α είναι μικι><ί

χω επψ1jκη. Κεφcίλια μονΙjQη. επάΧρια 1j 1-5. Το χQu.>μ<ι των ανΗιbίων ε ίνω γαλάζιο ζω­

ηQιJ. Η Qι'ζα ε ίνω μcικριcί χω χo\'1Q1l οαν

ένιι bιίχτυλο. σΧιηιψ)χι_~u>μη εξωτε ι_~ιΧ<ί

χω ωχQΟΠQ<ίσινη ιrro ευωτει> ικιJ. Απω'!ιί­

τω ιπι:; ξηι>έ; πεbιcίbες:. οε πετι>υ)δει:;

γQιηίς: . οε ωψειπώbη χω <ιι>γιλu)bη ε­

bcίφη. ι>που χω χcιλλιεQγείτcιι υε

αφΗονία. .,.~ -- ~

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: ΚcιλοΧαί­

Qt. Η συγκομιδ1j της: ι_~ίζας: γίνετω

ιrτι:; CιQχέ:; του φΗινοπύJQlΗ'.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Η Qίζα χω τι>

εναέι>ιο μέQος: του φυτοιί πεQ ι έχουν έ­

νcι γcίλα. την ΠLΧQ1l ιη,υία L \'1t'I'Ιίνη Χω ι­

νουλίνη .

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Απολυμω'!ικό. δωυ­

ι_>ητικό. στομαχικό τονωτικι5 κω οι_>ε­

χτικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Χι_~ηιτιμοποι είτω οαν ι>Qεχτικιi. ιτε ΠQΟ­

Ι'Ιλήμωα του πεmικοιί υυιrrψιατο:;.

ΔΙΑΠΗτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Η ι_>ίζα ψημένη χρηιτιμι>πι>ιείτω

σαν t'ποκcιτιίιπcιτο του καφέ.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλcι χω κυι>ίω; η

ψ'ζα.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμcιχιιτμένε:; χω αποξηι_><ι­

μένε; ι_~ι'ζε:; και φύλλα.

Cίtrus aurantίιιm L. Κίτρο το νεράντζια Οικογένεια: Rutaceae Κοινυ'>ς: Νεραντζιά. ξινονεραντζιά

τ...τπροέλευση αυτού του πο­

.ΓJ.λυετούς δένδρου που έχει θο­λωτή κορυφή είναι από τη νότια Ασί-

α. Τα φύλλα είναι πράσινα και

κατά εναλλαγή. Τα r1νθη ~ρίσχο­

νται ιπα άκρα των κλαδιιJJV α­

νά 2 1j 3 χριJ>ματο; λευκού. πολύ εύοσμα. Ο καρπό;.

γνωστό; σε 6λου;. είναι

σφαιρικό;. bιωρείται σε

I 0-12 εσπερίδια και ο

φλοιό; του είναι ρυτιδια­

σμένο;. Αυτό το bένδρο καλ­

λιεργείται κυρίως ιπι; μεσο­

γειακέ; περιοχές.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Τα νερcίντζια εί-

ναι πλούσια σε ~ιταμίνε;. κυρίως: C. οργανικcί οξέα. πηκτίνες και μεταλλικr1 άλατcι. Ο φλοιό; του; περι έχει λε­

μονένιο. κιτράλη. κιτρικ6 οξύ. [Ίιταμίνε; και πηκτίνες . Τα

άνθη περιέχουν λεμονένιο. πινένιο . λιναλοc5λη. κιτρικό ο­

ξύ και ρητίνη.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τα r1νθη είναι κατcιπραϊ•ντικά και cι\'1ι ­

σπασμωbικά. Τα νερά\'1ζια είναι τονωτικιί. ω'1ισκορ[Ίου­

τικr1 και αλκαλικr1. ο φλοιό; του; χωνευτικ6; και τέλο;. τα

φύλλα είναι χωνευτικcί κω καταπραίΊ\'1ικcί.

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Έχει υbατικέ;. τονι•>τικέ; κω

καταπραίΊ\'1ικέ; για το δέρμα ιbι6η1τε; . παρόμοιε; με cιυ­

τέ; τη; σάρκα; του αγγουριού .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τα ιίνΗη. τα φύλλα

κω οι φλοιοί. τεμαχισμένοι και aποξηραμένοι.

Cιιίcιιs benedictιιs L. Κνίκος ο βενέδικτος Οικογένεια: Asteraceae Κο ι νιi>; : Α γιr1γκαθο. καλcίγκcιθο.

καρδισά\'10

-' - ' .(,·~ ποιl>δε:: •ιονοετέ:: φυτιi ιιε ευ- . '',

θύ ~λαστό. καλυμμένο με ψ. τραχύ χνούδι που φι•τριίJνει από

μια cίσπρη και ινιi>Οη ρίζα και φτά­

νει μέχρι 40 εκ. ύφο;. Τα φύλλα εί­ναι ωχροπράυι να. μακριά. τα κατιJ>­

τερα έχουν μίοχο και τα ανu)τερα εί­

ναι επιφυ1j και πριονωτά. Τα κεφιίλια ε­

πr1κρια. μονήρη . ΤαξιανΗικ6; δίιτι.ος με λέ-

πια νηματοειbή. Τα ανΗίδια είνω κίτρινα. Ο κνί-

κο; αναδίδει μια αδύναμη και λίγο bυσιίρεστη μυρι•>­

διά ενο) είναι πολύ πικρό; στη γεύιn1.

Αναπτύσσεται σε αμμιi>δη εbιίφη και ανΗίζει απ6 το Μcί­

ιο μέχρι τον Ιούνιο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Μέσα η1ς: άνοιξη; κω καλοκιιί­

ρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχε ι πικρέ; ουσίες. αιθέριο

έλαιο. ~λέννε;, μεταλλικιί άλατα. τανίνη και [Ίιταμίνη Β .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισηπτικ6. πικρό. τονωτικό. εφιbρωτικι5.

διουρητικό και απολυμαντικc5.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σαν τονωτικό (αφέψημα που πρέπε ι νcι

πίνεται δύο φορές τη μέρα. πριν το φαγητ6) ανοίγει την ι5-

ρεξη σε περιπτιl>σει; αναιμία;. δυσπεψία;. ανορεξία; κω

ηπιιτικιl>ν bιιιταριιχu'>ν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλα. <ίνΗη και

[Ίλαιπό; (Εχtπιctυιη Ccιrd ui henedicti).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο και αποξηριι­

μένο ~ότανο .

Cochlearίa officίnalis L. Κοχλιάρια η φαρμακευτική Οικογένεια: Brassicaceae Κοινιl>;: Ραφιινίbα. γουλί. κραν. κρένcι . χρένο

ποιl>ο_ε; ~υτc5 μικρού _ύ4~ου; ( I Ο _ι•>; ?) εz.) μ ε χο­

\'1ρη ψι.cι. κιτρινιιJπη ε;ωτερικω;. ασπρη ιπο ε­

ιτι•>τερ ικι5 τη;. Ο [Ίλαcπό; του είναι ευΗύ;. χωρίς

χνούb ι zαι με c5ρΗιε; διιικλαbιl>σει;. Το ιτ,<Ιjμcι

των φύλλιι>ν διαφέρε ι ανάλογα με τη Ηέση ποι• έ­

χουν στο [Ίλαιπι5 . Είναι οΟΟ\'1ωτά. σαρκιl>bη . με

πρcίσινο [ΊαΗύ χριl>μιι κω κυρτωμένα ιτε σχ1jμα

κουταλιού. με μικρι5 μίοχο . Το όνομα άλλι•>­

στε του φυτού οφείλεται σε αυτό το χαρακτη­

ριιπικ6 των φύλλων. Τα άνΗη είναι άσπρα. α­

ρωματικιί zαι bιαταγμένα zατά κεφάλια. Ο

zαρπι5; είναι μιzρc5; zαι φουσzιιJτιi;. ιτχεοιiν

υφαιριzό; (zέρα;). Απαντάται σε υγρά zαι ιι­

zαλλιέργητα εοάφη. mι; όχΗε; ρυαzιιl>ν 1j σε

σημεία ορεινιlη• περιοχιl>ν απc5 πι οποία bι­

έρχο\'1αι νερcί .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Τέλη cίνοι ­

ξη;. αρχέ; zcιλοzαιριοιi .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχει ένα

γλυκοσίbιο. τανίνες. [Ίιταμίνη C zω cινι\ρ­

γανα άλατα.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Χιι Jνε υτικέ;. bιουρητικέ; zαι α­

πολιψω'1ιzέ;.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σε αφέφημα. αυξcίνει η1 δρcιση1ρι6τηπι

των νεφριl>ν. καπιπολε μιί την zcιταzράτηm1 νερού (οίbη­

μα) και το αυξημένο ουρικι5 οξύ (ουρικ1j αρΗρίτιbα). Επί­

ιnl; κcιΗιιρίζει το αίμα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Το επίγειο ηιψιιι

του φυτοιi (ΗeΓl1<ι Coch l cHΓiHc).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένο κω τεμαχι ­

σμένο ~ότανο.

63

64

Cumίnum cymίnum L. Κύμινο το κύμινο Οικογένεια: Apiaceae Κοινώς : Κύμινο

Μονοετές φυτό με ρίζα σε σχήμα aτρακτοειδές και ύ­ψος που κυμαίνεται μεταξύ 50 και 70 εκ. Τα φύλλα

στη βάση του είναι περίβλαστα. τα ανιi:ιτερα είναι διαιρε­μένα σε πολύ λεπτά τμήματα και έχουν ανοιχτό πράσινο

χρι!Jμα. Ο βλαστός φέρει ραβδώσεις και πολλές διακλα­δώσεις. Οι καρποί είναι μικροί. επιμήκεις (5 χιλιοστά μή­κος, 2-3 χιλιοστά διάμετρος) και ελαφρώς κυρτωμένοι. Το κύμινο έχει μία δυνατή, αρωματική μυρωδιά και στη χι!J ­

ρα μας καλλιεργείται σε λαχανόκηπους. Οι καρποί συλ­

λέγονται πριν ωριμάσουν εντελι!Jς.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: τέλη τη; άνοιξης.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Αιθέριο έλαιο που περιέχει χου­

μινόλη που προσδίδει στο χύμινο τι; ιδιότητές του.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονωτικό, αντιμετεωριστιχό χαι διευχολύ­

νει τις συσπάσεις.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σε εzχύλισμα. οι σπόροι χρησιμοποιού ­

νται σε περιπτι!Jσεις διαταραχών τη; πέψης χαι μετεωρι ­

σμού. Αποτελεί μέρος της πλειοψηφίας των σκευασμάτων

για τα εντεριχά αέρια. Τέλος. χρησιμοποιείται σαν καρύ­

κευμα (άρτυμα).

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Οι σπόροι (Fructus Cumini). ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι σπόροι. αι­

θέριο έλαιο.

Corίandruιn satίvum L. Κορίανδρο το εδώδιμο Οικογένεια: Apiaceae Κοινι!Jς: Κόλιαντρος. χορίανδρο

ποώδες φυτό με δυνα11j κορει!Jδη μυρωδιά χω & ~~..,.. λείο βλαστό με πολλές διακλαδι!Jσει; το ύψος -:~ ~

του οποίου κυμαίνεται μεταξύ 50 χω 80 εκ. Τα ' :h'"~'~R"'i!?~~~ φύλλα κατά εναλλαγή. έχουν μίσχο χω είναι γυαλι- " ,;. r. στερά. Αυτά που βρίσκονται ση1 βάση είναι διαιρεμένα σε πλατιά χαι οδοντωτά τμήματα. ενιό τα ανιiπερα σε πο­λύ λεπτά τμ1jματα. Τα άνθη είναι διαταγμένα σε σχιάδια

5 με 10 aχτίνων χαι έχουν άσπρο 1j χοκκινωπό χριό­

μα. Ο καρπός είναι σκούρος κιτρινωπός. σφαιρικό;

και χωρίς χνούδι. Πρόκειται για ένα φυτό που κυρί­

ως χαλλιεργείται. δεν εμφανίζεται συχνά αυτοφυώ;.

Η συγκομ ιδή γίνεται τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. καθι!Jς ωριμάζουν οι καρποί.

ΕΠΟΧΗ ΛΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Οι καρποί περιέχουν ένα αιθέ­

ριο έλαιο (Oieum Coriandri) που αποτελείται από μία λι­

ναλοόλη (κονδρ ιανδρόλη). γερανιόλη. βορνεόλη. καθώς

και τερπένια.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στομαχικό τονωτικό και αντιμετεωριστιχό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Οι καρποί σε εκχύλισμα καταπολεμούν

τη γαστρεντερική ατονία.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Καρποί (Fructus Coriandri). ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι καρποί. ο­

λόκληροι ή αλεσμένοι.

Crataegus oxyacantha L. Κράταιγος η οξυάκανθος Οικογένεια: Rosaceae Κοινώς: Μουμουτζελιά, μουρτζιά. τρι­

χουκιά. τριχοκκιά

Λ χανθι!Jδης θάμνο;. πολύκλαδος με μι ­

~ρά και λαμπερά φύλλα. Τα άνθη είναι άσπρα, συγκεντρωμένα στα άκρα των μικρι!JV

κλάδων. Οι χαρποί έχουν έντονο χόχκινο χρώμα. με

ένα μόνο μικρό κουχούτσι . Απαντάται σε ξηρά λιβcί.­δ ια χω ηλιόλουστες πλαγιές.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Από τον Απρίλη ως τον Ιούνιο.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Φλαβονοειδ1j. λευχο-ανθοκυανι ­

δίνες και τριτερπενιχά παράγωγα. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονωτικό της χαρδιά; χω του χυχλοφο­

ρ ιακού συστήματος. υποτασικό. χαταπραϋντιχό χαι aντι ­

σπασμωδικό. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Χρησιμοποιείται σαν αντισπασμωδιχό.

χαταπραϋντιχό χω καρδιοτονωτιχό (σε συντηρητιχέ; θε­

ραπείες). Επίσης σε περιπτι!Jσε ι; αρτηριοCΥ'ι.λ1jρωση; χω

δ ιαταραχών του χαρδιαχού ρυθμού.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Άνθη (FioΓes

Crataegi). ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Άνθη . αποξηραμένα χω

τεμαχισμένα .

Σημείωση: Σε :τυλύ μεγάλες δόσεις μ:τυρεί να :τροκαλέσει

ανα:τνεvστικιj και καρδιω:ιj κατά:ττωση (βαριά καρδω­

κιj αιιε:τάρκεια).

Cupres!>ιιs seιnpervίrens L. Κυπάρισσος ο αειθαλ1iς Οικογένεια: Cupressaceae Κοινιι)ς: Κυπαρίσσι

vωνοφιiρο. ευθύ. ψηλι) δένδρο που φτcί.νει

_l_~μέχρι 25 μ . ύψος. Μπορεί να ζ1jσει ω; χω δύ­

ο χιλιάδες χρόνια. Οι χλάδοι του σχηματίζουν μια

επιφάνεια σχεδόν συμπαγ1j. μαχριcί. χω στεν1j. Τα

φύλλα είναι πολύ μικρcί.. σαν λέπια χω CΥ',(ηματίζουν

επίστρωm1 πάνω στους χλcί.δου;. Τα άνθη ε ίναι άρρε­να χαι θ1jλεα (διγενή) . Ο ι χαρποί ή κιόνοι αποτελού­

νται ciπό CΥ'ι.ούρε;- γχρίζε;. ξυλι!Jδει; φολίδες: που όταν

ωριμάσουν ανοίγουν. Το χυπαρίσσι είναι ενδημ ιχό 111; χώρα; μα; και είναι πολύ δ ιαδεδομένο σε όλη 111 Μεσό­γειο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη . χαλοχαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Ένα αιθέριο έλαιο που περιέχε ι

π ινένιο. καμφένιο. σιλβεστρένιο. τανίνη χω χαμφορά

που μοιάζε ι πολύ με αυηj του κέδρου. IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αιμοστατικές. αγγειοσυσταλτικές. στυπτι­

κές, αντιρρευματιχές χω ωτιεφιδρωτιχές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εχχύλισμα των χαρπιόν χρησιμοποιεί­

ται σε περίπτωση αιμορρο"Ιδων και χιρσιδν. Σε λουτρό α­

ποτρέπε ι την υπερβολιχή διαm•ο1j του δέρματος.

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Σαν τονωτιχό των μαλλιών. ενι­

σχύει την τριχοφυία χω σταματάει την τριχόπτωmι

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Καρποί. φύλλα χω

φλοιοί.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αι θέριο έλαιο.

Cynara scolymus L. Κινάρα ο σκόλυμος Οικογένεια: Asteraceae Κοινώς: Αγκινάρα

Μονοετές φυτό με ψηλούς, ραβδωτούς και ωχροπρά­

σινους βλαστούς. Τα φύλλα είναι μεγάλα, βαθύλοβα

και ανισομεγέθη. Οι βλαότοί καρποφορούν σε μεγάλα και σαρκώδη κεφάλια (αγκινάρες). Έχει άφθονα. πορφυρά

και ευμεγέθη άνθη. Καλλιεργείται σε αρδευόμενες εκτά­

σεις, σε πολλές περιοχές της χώρας. Η χρήση της στη δια­

τροφή σαν κηπευτικό είναι γενικευμένη.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι.

ΔΡ ΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Τα φύλλα. οι βλαστοί και οι ρίζες

περιέχουν μια πικρή και αρωματικ1j ουσία. την κυναρίνη

μαζί με τανίνες, προβιταμίνη Α και πολυάριθμα ένζυμα.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Είναι αποδεδειγμένη η χολαγωγή και διου­

ρητική δράση της αγκινάρας. Επίσης είναι αποτελεσματι­

κή κατά της αρτηριοσκλ1jρωσης και λόγω της περιεκτικό­

τητάς της σε σίδηρο. είναι κατάλληλη για όσους πάσχουν

από ραχιτισμό και αναιμία. Το λευκό. ξηρό κρασί των

φύλλων της αγκινάρας χρησιμοποιείται κατά της υδρωπι­

κίας (ασκίτης).

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Με το εκχύλισμα των ριζών φτιάχνεται έ­

να ρόφημα με διουρητικές ιδιόη1τες. 80 γρ. εκχύλισμα

φρέσκων φύλλων σε ένα λίτρο νερό για δέκα λεπτά. χρη ­

σιμοποιείται για την αποβολ1j της πέτρας της χολής. Οι

σαρκώδεις βλαστοί και τα φύλλα μειώνουν η1ν ουρία και

τη χοληστερόλη, κάτι που κάνει πολύ χρήσιμη την αγκινά­

ρα στη θεραπεία της αρτηριοσχλ1jρωσης.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλα. βλαιποί και

ρίζα. Τα χεφάλια (ταξιανθίες) χρησιμοποιούνται σαν τρο­

φή.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο χαι aποξηρα­

μένο βότανο.

Equίsetum arvense L. Εκουίζετο το aρουραίο Οικογένεια: Equisetaceae Κοινώς: Πολυχόμπι. χοντυλόχορτο, ουρά του αλόγου

οώδες πολυετές φυτό χωρίς φύλλα και

Π Τα γόνιμα στελέχη είναι κίτρινα σκούρα. με μεμβρανοειδ1j δαχτυλίδια και ύψος που κυμαί­

νεται μεταξύ 20 και 30 εκ. Τα γόνιμα στελέχη που στερούνται σπονδύλων φέρουν πολυά­

ριθμα σποριάγγε ια διαταγμένα σε δαχτυλί­

δια . Όταν έχουν ωριμάσει οι σπόροι. εκφύ­

ονται τα στείρα στελέχη που είναι ραβδω­

τά όπως τα γόνιμα, αυτά όμως έχουν περισ­

σότερους κλάδους που είναι διαιρεμένοι σε

τμήματα, λεπτά. μαχριά χαι αφυδατωμένα, εί­

ναι δηλαδή όπως οι ουρές των αλόγων. Αυτοί οι

κλάδοι έχουν πράσινο χριιJμα. Αναπτύσσεται στις ά-

κρες των δρόμων, σε καλλιεργήσιμες περιοχές αλλά και

σε πετρώδεις.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Είναι πλούσιο σε πυρίτιο χαι κά­

λιο. Περιέχει γλυκοσίδια. τανίνες και μια πικρή ουσία.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητικό, επουλωτικό των ουλιiJν. αιμο­

στατικό και τέλος αποτελεί πηγή αλάτων για τον οργανι­

σμό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα αυτού του φυτού έχει πολύ

αποτελεσματική, πηχτική δράση. Χρησιμοποιείται για ε ­

ρεθισμούς του ουροποιητικού συσηjματος και για τον ε­

μπλουτισμό του οργανισμού με άλατα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ο βλαστός (Herba Equiseti) . ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο και αποξηρα­

μένα βότανο.

Eucalyptus globulus Labill. Ευκάλυπτος ο σφαιρικός Οικογένεια: Myrtaceae Κοινιδς: Ευχάλυπτος

Εύρ~)στο δένδρο μεγά~ων δια­ιπασεων που αναπτυσσεται

γρήγορα. Τα νεαρά φύλλα διαφέ­

ρουν m1μαντικά από τα ιόριμα μια

που έχουν χριόμα ελαφρώς γαλαζω- . πό και φυτρu)νουν στους νεαρούς χλά­

δους. Αντίθετα. τα ώριμα φυτριδνουν σε

κλάδους μεγαλύτερης ηλικίας. είναι πράσι­

να και έχουν σχ1jμα δρεπανιού . Τα άνθη εί­

ναι ωχροπράσινα. Ο καρπός είναι μια κωνοει-

δής κάψα, που περιέχει μεγάλο αριθμό σπόρων. Ο ευκά­

λυπτος έχει μια δυνατή χαι αρωματική μυρωδιά. Παρ· όλο

που είναι από ·την Αυστραλία. έχε ι εγκλιματιστεί τέλεια σε

διάφορες περιοχές της γης. Αναπτύσσεται χαλά σε ζεστές

περιοχές, αλλά χρειάζεται πολύ νερό.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. Τα φύλλα συλλέγονται

από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβρη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Οι ώριμοι καρποί περιέχουν στο

αιθέριο έλαιό τους μέχρι 80% ευκαλυπτίνη. Επίσης. περι­έχουν τανίνες και μία πικρ1j ρητίνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισηπτιχό. βακτηριοκτόνα. υπογλυκαιμι­

κό χαι κατά της χαταρροής.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Τα αφεψήματα χρησιμοποιούνται σε ερε­

θισμούς των αναπνευστικών χαι ουροφόρων οδών.

Μια από τις πιο συνηθισμένες χρήσεις των φύλλων του ευ­

χαλύπτου είνrιι το aτμόλουτρο του στήθους χαι η πρόκλη­

ση της υπεραιμίας του πνευμονικού παρεγχύματος. Για

χάθε aτμόλουτρο, η αναλογία είναι 15- 25 γρ. σε 3 λίτρα

νερό.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ώριμα φύλλα.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα φύλλα και

αιθέριο έλαιο (Folia et Oleum Eucalipti).

65

66

Fίlίpendιιla ulιnarίa L. Φιλεπέντουλα η ουλμάρια

Οικογένεια: Rosaceae

φυτό πολυετές με όρΗιο. αυλαχωτό βλαστό που φrά­

νει μέχρι το ένα μέτρο ύψος. Τα φύλλα είναι μεγά­

λα. πρc!σινα. δεν έχουν μίσχο χω η περιφέρειc! του; εί­

ναι οδοντωτή. Τα άνθη είναι ά-

σπρα χιτρινωπιl. διαταγμένα

σε όρθιο -κόρυμβο . Το φυτό

αυτό αναδίδει ένα ευχcJ.ριστο

ιlρωμα. Α ναπτύσσετω σε υ -

γρά μέρη. στις όχθες ποταμ<i>ν χω

ρυcιzιιό>ν.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοχαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Τανίνες. μία σα­

λιχυλιχή αλδεΌbη . ένα γλυχοσίδιο

χω γχολΗερίνη.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ : Διουρητι-κέ;.

φιορωτιχές χω ελαφριί>;

σμολυτιχές .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα των ανθισμέ­

νιΙ>ν ταξιανθ ιιόJν χρησιμοποιείτω σαν διουρη ­

τιχ6 χατά τη; υορωπιχία; χω των ρευματι ­

υμιίηι των αρΗριίκπων.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ολόχλιι­

ρο το φυτό .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα zιιι θgυμ­

ματιομένο φυτιi.

Fοeιιίcιιluιn νιιlgαι-e Miller Φοινίκουλο το κοινό

Οικογένεια: Apiaceae -$1-Ψ·~- '"'t:. Κοινιί>;: Μcίρcι()ο :. .. ;·. J.f<J'fι;. ~ -

φυτ6 με υυμπcιγεί; f-\λcιιποι';. οι οποίοι ~<:,;_ ; ~ φrcίνουν μέχρι ένα μέτρο ύψο:; χω φέ- ,. 1 j J' _,' ·

ρουν πολλές Οιαzλαδιί>οει:;. Τα φύλλα εί- /Υ . -ναι πρcίοινα γαλcιζωπcί zω τα ανιί>τερα _.·-<~ ' · ,.,. .... , •• .

φύλλα φέgουν χολεό ιιcιχρύτερο του ~"'~- . '•), "1.;;,< ':;Ίt· .:•)i:f·;, Ι ·

...,. .• '~>"'F- · ~ ι· "" • -. ; · '

χω συγκεντρωμένα σε μεγιlλα .?"":~:- ~ - · · '/ CJ"Δcibιcι . Οι καρποί είνω στενό μα-, ~~ ._ 1 :;-'~( ~ κροι. Α ναπτύσοετω αυτοφυιί>:; σε '· , · ~ 1 1

: .

χέρσα εΜφ~. m:ις c!κρε~ των Ορ~- -~ \ I • I (} .· ' ( I v/ μων κω σε ι;ηρε ς πλαγιες υψωμα- - · ~ 1 1/~- ~ των. Ωστόσο υπc!ρχουν πολλcί είοη ,.----,..· - -

του που καλλι εργούντω.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι cπα τέλη

του οποίου γίνεται η συγχομιδ>i των σπ6ρων.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το φυτ6 περιέχε ι

στο σύνολ6 του μεταλλιχc! ιlλατα χω βιτcιμί-

νες . Οι σπόροι ή χαρποί περιέχουν ένα αιθέριο έλαιο

(Oieum Focnicul i). που αποτελείται από ανιθόλη και

φενχόνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντιμετεωριστιχό. χωνευτικό. αποχρε­

μπτικό και aντισπασμωδικό. Οι ρίζες μπορούν να χρη­

σιμοποιηθούν σαν διουρητικό και ορεκτικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα των σπόρων χρησιμο­

ποιείται κυρίως σε περιπτ<i>σεις χολίτιδας χω εντερικ<i>ν

αερίων. zαταρροιόηι του λc!ρυγγα και των βρόγχων. προ­

βληματικυ'Jν πέψεων. Τέλος ενεργοποιεί τι1ν παραγωγ>i

γάλαχτος χατά τη διc!ρκεια του Ηηλασμού .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟIΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Οι σπόροι και το

τεμαχισμένο φυτό.

ΧΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ : Οι βλαστοί χρησιμο­

ποιούνται για να δοθεί γεύση στις μελιτζιlνες και στι1ν ε­

πεξεργασία των βρυ)σιμων ελω'>ν.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι σπόροι.

αιθέριο έλαιο. αποξηραμένα χω τεμαχισμένο βότανο.

Frαχίιιιιs excelsίor L. Φράξινος ο υψικάρηνος Οικογένεια: Oleaceae Κοιν<i>:;: Φρc!ξο:;. μελι6ς. μ έλεγος

φυλλοβόλο πολύ ψηλ6 δένδgο με χοντρc5 zορμιi

ο φλοιό; του οποίου στην αρχ>Ί είναι

λείο; χω μετcί ρητιbιίηιεται . Τα φιiλλα έ­

χουν ανοιχτό πρc!σινο χgιί>μcι ιπην nΛ­

νω πλευρc! του; χω πιο σzούρο cπην

πίσω πλευρc!. Τα c!νΗη είναι Οιcσαγ­

μένα σε μcωχcιλιcιίε; φιiβες. Οι χcιρ­

ποί ε ίνω χcιρcιzτηgιcπιχοί (cπιμcί­

ρια) με καφέ οχούgο χgcί>μα. επι ­

fl11χει:; ιm1ν πc!νω πλευgcl. Ανα­

πτύοσετω σε oc!ιnl με cωf)εcπιί>­

δη χω ι•γρcί εοc!φη. σε πολλcί

μέgη τη; Ελλcίbα;.

ΕΠΟΧΗ Α ΘΗΣΕΩΣ:

φύλλων γίνετω πgιν

c!νΗηm1 .

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Μηλι­

χ6 οξύ. ρητίνες. γλυκουίδιcι και ρου­

τίνη (Βιταμίνη Ρ).

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Εξcιχνι~ηιχέ~. οιοuρητικές χω

καθαρτι-κές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το cιφέψημα των φύλλων χρησιμο­

ποιείται σαν οιουgητιχ6 χω ελcιφgύ χcι(-)αρτικό. Το εκ­

χύλισμα του φυτού παλιcί χgησιμοποιούνταν σαν υποκα­

τcίmατο της -κινίνης.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλα κω φλοιοί

(Folicι ct Cortcx Fnιxini).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηραμένοι κω Οgυμ­

ματισμένοι φλοιοί κω φιiλλα.

Fιιιnαrία officίnalίs L. Φουμάρια η φαρμακευτική

Οικογένεια: Papaveraceae Κοινu)ς:: Καπνόχορτο. καπνιά, χιονίστρες. χιονάκι

φυτό με πρciσινο. γκριζωπό χρυ)μα και Βλαστούς λε­

mούς: και τετραγωνισμένου;. Τα φύλλα είναι μικρά.

mεροειδή και πρασινωπά. Τα cίνθη κατά Βότρυς έχουν

ροζ χριδμα. Α ναmύσσεται αυτοφυιι'Jς στις cJ.κρε:; τι•Jν δρc5-

μων κc.ιι σε αμπέλια. Η συγκομιδ1j της καπνιάς γίνεται το

καλοκαίρ ι και η αποξ1jρανσ1j της πραγματοποιείται ιπη

σκιcJ..

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη

και καλοκαίρι .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το

φυτc5 περιέχε ι εmcJ. δια­

φορετικcJ. αλκαλοειδ1j από

τα οποία το κύριο είναι η

φοιιμαρίνη .

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Χολαγωγός. ε­

νεργοποιεί τι:; λειτουργίες τοι•

mικωτιοιί και της χολ1jς. Είναι

απολυμαντικ1j και διοιιρητι ­

Κ1j.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σαν aφέψημα

χρησιμοπο ι ε ίται σε περιπτιι'Jσεις:

ι•περωμίας του mικωτιού. πέτρcς τη:;

χολ1j;. ιιbριιJπιzίας zαι οιbημcίτι•Jν . Εξι•JΠ ­

ρικcί. έχει θεραπευτικ1j bρcίοη σε ερεθι ­

ιτμού:; του bέρμωο;. εκζέμωα. εξανθψιατα

zω δερμωίτιδε;.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Κατcί προτίμηση τcι

cίνΗη αλλcί zω ολ6zληρο το φιιτιJ (ΗcΓl1<ι FιιιηηΓiιιc) .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηρcιμένο zω τεμcιχι ­

ομ ένο Βι5τcινο. χcίπιcι.

Σημεfωση: Χρειrίζπω :τροσοχιί. rίτωι χρησιμο:τοιε(τω ιω­

τrί το rτυτrί σΕ· 1•ω:τιί κrπrl.rπrωη. γιrιτ( ο χιψιίc .ποιι α:τtλt"ΙJ­

ΗΕ·ρυ)l'Εϊ εψθ/ζει τα μιί.τιιι και .ϊροκrιλfΙ ι)rίκριιrι.

Geιztίαιια /ιιteα L. Γεντιανή η κιτρίνη

Οικογένεια: Gentianaceae Κοινιι'Jς : Αγριοκcιπνι5;

ττοιι)bε;. πολυετές φυτ6 με πολύ χοντρlj ρίζcι zαι φι>λ­

l.l.λcι t•Joειb1j. μ ε λεία (ικρα και πρcίοινο χριι'ψcι. Ο Ι'Ιλα­ιπιi; τη; είναι όρθιος. λείος κω μπορε ί να φτcίσει το ένα

μέτρο ύψος . Τcι cίνθη είνω zίη:ηνcι διαταγμένcι κωcί Βιi­

τρυς: . Δεν cινΟίζει πριν γίνει bέκcι χρι\νων κω ζει περιο­

σιiτερο απ6 50 χριiνια. Ανcιmιίοοετω αυτοφυιι'Jς: ιπις: ο­

ρεινές κω υπcιλπικές: περιοχές. χαθιι)ς: χω ιπcι γύρω τη;

λίμνης: Πρέοπcις: υψιι)ματα .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοχcιίρι . Η ιnιγχομιδ1j τη; ρί-

ζα; γίνεται στα τέλη τη; άνοιξης: χω τι; αρχές του φθινο­

πιδρου.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙ ΕΣ: Γεντιοπικροσίδη. α­

μαρογεντίνη και γεντιαμαρίνη. Είναι η πιο

πικρ1j ουσία απ· όσες είναι γνωστέ; σψιερα.

ένα διcJ.λυμα I προς 2U.UUU ε ίναι ακόμη πι­

κρό.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Είναι ένα ισχυρό τονωτικό

κω χολαγωγά.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Χρησιμοποιείται σαν

στομαχιzό τονωτιzό σε περιmιι'Jσεις: α­

νορεξία; και δυσπεψία;. Παλιότερα

χρησιμοποιούνταν αντί της κινίνη; mη

ιJεραπεία της: ελονοσίας.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Η

ρίζα (Ext Γactun1 et TinctuΓa Geπtie1 πac) .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξη­

ραμένη χω θρυμματισμένη ρίζα.

Gleclzonza lιederacea Γλέχομα 1.i Γλ1iχωμα το κισσόμορφο Οικογένεια: Lamiaceae Κοινιι'Jς: Κισσό:; (ΛακιιJνία)

φυτιi πολυετές. cιριφcιτιzι\ . που έχε ι σαν χαραzτηρι:

ιπιzό νcι παρcίγει μακριού; στόλωνε :;. Το μljzo;

του; είναι 20 με 30 εz . Τcι φύλλα είνω ομοιόμορφα. cιρω­

μcιτιzcί. μικρού μεγέιJοιι:; με ε;τιμ1jκ ε ι:; μίσχου;. νεφροει­

Οlj. Η πcίνι•J πλευρcί του:; είνcιι πρcίσινη σzούρα

zω η zcίτιιJ είνω πιο cινοιχτι\χρωμη κω

χνουbωηj. Τα (ινθη είνω γcιλ(ιζιcι.

ορισμ ένε; φορέ; ροζ. δ ι cιτcιγμένcι

zcιτcί ριibαzε:;. κcιτειιΟύνοντω 6-λcι προ; την ίbια πλειιρc'ι. Οι χcιρ­

ποί είναι μιzρcί κc1ρυα.

Απαντ(ιται ιπα λιf'Ιcίδια . ιπι:; πα­

ρυφές τι•Jν δcισιι'Jν. γύρω cιπιJ α­

γροικίες . κcιτcί i)cίση σε σzιερcί

zω υγρcί μέρη.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοι­

ξη .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περ ι έ­

χει μια πιzρ1j ουσία τη γλεχιψίνη. τα-

νίνη zαι ένα ωθέ~ιο έλcιιο.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονωτικ6. cιντιΒηχικιS zω αγγειοιn•σταλτι ­

κό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Ενδείκνυτω γιcι cινορεξίες:. δυσπεψίες.

διιιτcιραχές: των λειτοιιργιιι'η' τοι• m•χωτιού χω της χολ1jς:.

Σε κατυπλciσμcιτα χρησιμοποιείται για την εποιiλωm]

πληγιι)ν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Τα φι>λλα (HcΓl1<1

Hcclcnιc tcπestΓis ). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηρcιμένcι χω τεμcι­

χιομένcι φιiλλcι. ρέον απι\ιπαγμα.

67

68

Glycyrrhίza g/abra L. Γλυκύρριζα η λεία

Οικογένεια: Fabaceae

ΚοινόJς: Γλυκόρριζα, γλυκορρίζι

φυτό πολυετές που φτάνει μέχρι I ,5 μ. ύψος. Οι ρί­

ζες του είναι χοντρές, κυλινδρικές, σκούρες εξω­

τερικά και κίτρινες εσωτερικά, ιδιαίτερα ανα­

πτυγμένες με μήκος που φτάνει μέχρι δύο μέ­

τρα, ενόJ η γεύση τους είναι κάπως γλυ-

κιά. Τα φύλλα είναι κωνικά και αποτε­

λούνται από τέσσερα και οχτόJ ζεύγη ε­

πιμήκων ή ελλειπτικών φυλλαρίων. Τα άν-

θη είναι μικρά, άσπρα-γαλαζωπά, δεν έχουν

ποδίσκο και είναι διαταγμένα κατά βότρυς. Ο

καρπός είναι χέδρωπας με 2-4 φακοειδείς σπό­

ρους.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι αν και

μερικά χρόνια δεν aνθίζει . Οι ρίζες συλ­

λέγονται στις αρχές της άνοιξης και το

φθινόπωρο.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Γλυκυρριζίνη ,

γλυκυρριζικό οξύ, φλαβονοειδ1i και στε­

ρινοειδείς ορμόνες (οιστρογόνα).

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισπασμωδικό, διουρητικό, πε -

πτικό τονωτικό και καταπραϋντικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα της ρίζας χρησιμοποιεί­

ται σαν αποχρεμπτικό σε περιπτώσεις βρογχίτιδας και

άσθματος. Επίσης χρησιμοποιείται για την καταπολέμη­

ση των ελκών του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ρίζες (Radix Liqui­

ritiae ).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηραμένες

θρυμματισμένες ρίζες.

Hernίarίa g/abra L. Ερνιαρία η λεία

Οικογένεια: Caryophyllaceae

Κοινώς: Ερνιάρια, κηλόχορ­

το

φυτό π_ου ζει δύο~ πε­

ρισσοτερα χρονια.

Έχει πλούσιο ριζικό σύστη­

μα που διακλαδώνεται όσο

χρειάζεται, για να στηρίζει το

φυτό σε κινούμενα εδάφη . Οι

βλαστοί φέρουν λεπτές διακλαδώ­

και

σεις κατακείμενες. Τα φύλλα της είναι πολύ μικρά, κά­

πως σαρκώδη, λογχοειδή ή προμήκη, χωρίς καθόλου

,,

χνούδι και κορυφή. Τα άνθη είναι πολύ μικρά, κατά μα­

σχαλιαίους βότρυς. Αναπτύσσεται σε αμμόJδεις θέσεις,

σε χέρσες εκτάσεις και κυρίως σε εδάφη χωρίς ασβέ­

στιο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη, καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Γλυκοσίδια, σαπωνίνες και ερ­

νιαρικό οξύ.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητική.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα αυτού του φυτού χρησι­

μοποιείται κατά των παθήσεων της κύστεως, αυξάνο­

ντας την απέκκριση ούρων και καταπραiJνοντας τους

σπασμούς της χολής, καθόJς και κατά της κήλης.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ολόκληρο το φυ ­

τό.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα και θρυμ­

ματισμένο βότανο.

Hyperίcum perjΌratum

Υπερικό το διάτρητο

Οικογένεια: Hypericaceae Κοινώς: Βάλσαμο, βαλσαμόχορτο, λειχηνόχορτο, σπα­

θόχορτο, περίκη , χελωνόχορτο, προδρόμου βότανο

τα εδάφη , σε πλαγιές υ­

ψωμάτων, κοντά σε φράχτες,

τείχη και στις άκρες των δρόμων.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι.

όταν και συλλέγεται.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Αιθέριο έλαιο, υ-

περικίνη και υπεροσίδη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισηπτικά, αντιφλεγμον(J)δες, aντιπυ ­

ρετικό, ανθελμινθικό και επουλωτικό .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα των ανθέων είναι χρήσιμο

σε όσους πάσχουν από πεπτικά προβλήματα, κυστίτιδα

και ακράτεια των ούρων.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ολόκληρο το φυτό

(Herba et Oleum Hyperici).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο και aποξη ­

ραμένο βότανο.

Humulus lupulus L. Χούμουλος ο λυκίσκος

Οικογένεια: Cannabaceae ΚοινόJς: Λυκίσκος, ζυθοβότανο

ττοώδες, αναρριχώμενο φυτό με μονοετείς βλαστούς,

.l.lπου μπορεί να φτάσουν μέχρι 6 μέτρα ύψος. Τα φύλ­λα είναι οδοντωτά, χρώματος πράσινου-ωχρού . Άνθη κί­

τρινα πρασινωπά, τα άρρενα σε διακλαδιζόμενη ταξιανθί­

α και τα θήλεα σε μικρά σφαιροειδή κεφάλια. που μεγα­

λώνουν σε σχήμα κώνων κατά την ωρίμαση. Ο λυκίσ'ιιος εί­

ναι πολύ διαδεδομένος σε υγρές περιοχές, δάm1 και φρά­

χτες. Στα τέλη του καλοκαιριού γίνεται η συγκομιδή

των κιίJνων.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Λουπου­

λίνη. χουμουλόνη , λουπουλόνη,

ρητίνες, λουπαρόλη, λουπαρε­

νόλη. χολίνη και ασπαραγίνη. 'D~~~}]~i\6 ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Οιστρογονικέ;,

υπνωτικέ;, καταπραϋντικές χαι

aντιβιοτικές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σε aφέψημα χρη ­

σιμοπο ι είται σαν υπνωτικό-χατα­

πραϋντιχό (Extractum Lupu li ). Το συμπυκνωμένο εχχύλισμα των χιίJ ­

νων χρησιμοποιείται στη βιομηχα­

νία σαν βακτηριοστατικό. Στην πα­

ραγωγlj τροφίμων χρησιμοπο ι είται σαν πιχρό αρωματιχό

στην παρασκευ1j της μπύρας. Μερικοί άνθρωποι χατανα­

λιίJνουν τα πρι6ιμα βλαστάρια σαν τα σπαράγγια.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Οι κώνοι (Giandulae Lupul i). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι κιίJVοι. από­

σταγμα.

Hyssopus officίιιalίs L. Ύ σσωπος ο φαρμακευτικός

Οικογένεια: Lamiaceae Κοινψ;: Ύσσωπος

χαμηλός θάμνο; με βλαστούς ξυλοποιημένους στη βά­

ση του;. Τα άνθη του κατά επάκριο στάχυ έχουν χριό­

μα γαλάζιο ζωηρό. Τα φύλλα του είναι μακριά. στενά και

άφθονα, με πράσινο ή λευκής χροιάς χρώμα. Το φυτό ανα­

γνωρίζεται εύκολα από τη βατώδη όψη του και τη χαρα­

κτηριστική και πολύ διαπεραστική μυρωδιά του. Αναπτύσ­

σεται aυτοφυώς στα ξηρά χαι πετρώδη εδάφη .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι. Η συγκομιδ1j πραγ­

ματοποιείται όταν τα άνθη φτάνουν στη μεγαλύτερη λα­

μπρότητά τους . Συνιστάται να aποξηραίνονται στη σκιά.

προστατευόμενα από την υγρασία.

ΔΡ ΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Ένα γλυκοσίδιο τη διοσμίνη, ένα

πτητικό έλαιο και τανίνες .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αποχρεμπτικό, χωνευτιχό, εμμη­

ναγωγά και στυπτιχό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σε aφέψημα, μισό κουτάλι

θρυμματισμένο βότανο ανά φλιτζάνι, για περι­

πτώσεις καταρροών των αναπνευστικών οδών

και πεπτικιίJν διαταραχυ)ν. Το εκχύλισμά του

χρησιμοποιείται για γαργαρισμούς σε αμυγδα­

λίτιδες .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Ολόκληρο

το φυτό (Herba Hyssopi). ΔΙΑΠΗτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Χρησιμοποιείται στην

παραγωγή λικέρ.

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Παραγωγ1j αρωμάτων.

llex aquifolίum L. Ίλεξ ο οξύφυλλος Οικογένεια: Aguifoliαceae

Κοινώς: Αρκουδοπούρναρο. λιόπουρνο, λιόπρινο,

ήμερο πουρνάρι, ελαιόπρινος

Θάμνος και σε ορισμένες περιπτώσεις δένδρο με πολ­

λούς κλάδους χω ύψος που δεν ξεπερνά τα 3 1j 4 μέ­

τρα. Τα φύλλα έχουν ένα μικρό μίσχο, σχψια λογχοειδές,·

δεν έχουν χνούδι και είναι πριονωτά. χάπως χυματιστά με

οδόντες που χαταλ1jγουν σε άχανθες. Τέλος, έχουν χρυ)μα

πράσινο σχούρο. πολύ γυαλιστερό. Τα άνθη είναι μικρά.

λευκά, ενωμένα σε κόρυμβο. τα άρρενα χαι τα θ1jλεα σε

διαφορετικά δένδρα (δίοικο φυτικό είδος). Ο καρπός ε ί­

ναι η κόκκινη ραγόμορφη δρύπη με μέγεθος χοντρού αρα­

χά. Αναπτύσσεται αυτοφυιίJς σε πολύ σ'ιιιερά δάm1 . σε συ­

στάδε:; θάμνων. σε φράχτες κλπ. Αυτό το είδος χαλλιερ­

γείται επίm1; σαν καλλωπιστικό φυτό (Houx. Holly).

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. όταν χαι γίνεται η συλλο­

γή των φύλλων χαι των φλοιι(JV. Οι καρποί συλλέγονται το

φθινόπωρο.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Ιλικίνη. πηκτίνη.

ιλιξανθίνη και θεοβρωμίνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Εφιδρωτικό. διουρητιχό

χαι καθαρτιχό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα των φύλλων

χρησιμοποιείται προκειμένου να

διευκολύνεται η πέψη . για τι;

ηπατικές διαταραχές και

για την καταπολέμηση του

πυρετού . Είναι ένα ελαφρύ καθαρτι-

κό.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ

ΜΕΡΗ: Φύλλα και φλοιοί

(Folia et Cortex Ilicis).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ:

Είναι ένα προστατευόμενο φυτό. Λόγω της χρησι­

μοποίησής του σα στολίδι στις χριστουγεννιάτικες γιορτές

κινδυνεύει με πλήρη εξαφάνιση (είναι το γνωστό ΟΥ).

Σημε!ωση: Οι καρπο! του ε!ναι τοξικu( και πολύ επικ!νδv­

νοι.

69

70

Ιllίcίιιιn verum L. Ιλλίκιο το γνήσιο

Οικογένεια: Magnoliaceae

φυτό με πολλές διαr.λαδιί>σεις που προέρχεται από

την Κίνα και την Ινδοr.ίνα. Τα φύλλα του είναι ελ­

λειψοε ιδΙj, βραχύμισχα χω οξύληκτα. Τα άνθη βρίσκο­

νται στις μασχάλε:; των φύλλων χω έχουν άφθονο ωχρο­

πράσινο χνούδι. Οι r.αρποί αποτελούνται από οχτu) μο­

νόσπερμα χαρπίδια (θύλακες) γύρω απ6 ένα χε"Ιιτριχό

άξονα σε σχήμα αστεριού. Αναδίδουν μια μυρωδιά που

μοιάζει πολύ με αυηj του γλυκάνισου r.αι είναι πιο έντο­

νη.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοr.αίρι. Εί­

ναι ένα φυτό που καλλιεργείται πολί>

σε μεριχές τροπιχές χu)ρες .

ΔΡΑΣτtΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το χύριο συ­

ιπατιzό του είναι ένα αιθέριο έλαιο που

αποτελείται από ανιθιiλη. bιπε,ιτένιο. εστρα­

γ6λη. σαφρόλη. λιμονένιο. φιλλανδρένιο r.αι αr.<i-

μη σε μιr.ρέ:; ποσ<iτητε:;. οξέα r.αι αλbεlibε:; .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αποχρεμmιχ<i. χωνεt•τιχ6. αντιβηχιr.6 r.αι

ωιτιμετεωριστιr.ό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Παρόμοιε:; με τι; εφαρμογές τι•>ν r.αρ­

πιδν του γλυχάνισου . Χρησιμοποιεί-τω σε περιmιΓ>σεις

πεmιr.ιι)ν διαταραχιΓη• zαι r.ωλιr.ι•'>ν του ε'ιτέρου.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Οι καρποί.

ΕΜΠΟΡΈΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι r.αρποί.

Ιιιιιlα lzeleιzίιιιn L. Ίνουλα η ελένιος

Οικογένεια: Asteraceae

πολι•ετέ:; φυτ6 με ποι,)bη r.αι εύρωστο

Ι'Ιλαστό που το ί>ψο; του r.υμαίνεται

απ<) ένα ως ενάμιm1 μέτρο . Τα φύλλα τη:;

βάm1ς: είναι μεγάλα. με μεγάλο μίσχο. ε ­

λαφριΓ>:; οbοντωτά r.αι CJ',(Ιψατίζουν ρόδα­

χα. Αυτά τη; χορυφ1j:; είναι πιο μικρά.

λογχοειb1j - ωοειδ1j εριιΓ>δη στην κάτω

πλευρά. πράσινα χω λίγο τραχέα στην

άνω πλευρά. Τα άνθη ε ίναι κίτρινα χα­

τά r.εφciλια με διάμετρο περίπου 8 εκ. Ο καρπι\:; είναι μιχρ6ς. ωοειδ1j; χω λείο;. με

πάππο από πυρόχροες τρίχε:; . Η ρίζα που ανα­

bίδει μια μυρωδιά καμφορά;. είναι σαρχιι)bης.

σκούρα-κιτρινωπή εξωτεριχά χω άσπρη εσωτερικά.

Η ίνουλα αναπτύσσεται τέλεια σε υγρά μέρη - 6χθε:;

των ποταμιδν. λιβάδια- σε σκιερά μέρη. σε r.οιλότητες

χω χαράδρες. Καλλιεργείται σε μεγάλο βαθμό.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Αρχίζει το Μάιο.

ΔΡΑΣτtΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Αιθέριο έλαιο . βλεννu)δει:; ου­

σίε:;. ινουλίνη. ρητίνη χαι ελενίνη.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Πιχρό. χωνευτικι5 χω αντιβηχιχι5.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχί>λισμα της ρίζας (R<ιdix Helcnii)

χρησιμοποιείται για προβλ1jματα του πεmιχού συστΙjμα­

το:;. Εξωτεριr.ά. καταπλάσματα κατά της φαγοί>ρας:.

ΔΙΑΠΗτtΚΗ ΧΡΗΣΗ : Έχει χρησιμοποιηθεί στην πα­

ραγωγΙj λιχέρ.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Η ρίζα.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ :_ Αποξηραμένη χαι θρυμ­

ματισμένη ρίζα.

lrίs gerιnanίca L. Ίρις η γερμανική

Οικογένεια: Iridaceae ΚοινιΓ>:;: Αγρι6χρινος. χρίνος. χρινάκι

ποιΓ>δε:;. πολυετέ:; φυτι5 με παχύ ρίζωμα που ημιαυτο­

φύεται . Ο βλαστό:; του είναι όρθιος. με πράσινο

χριΓ>μα. πάχο:; ι5σο περίπου ένα bάχτuλο χω ί>ψος: 50 με 70 εκ . Τα φύλλα του είναι σπαθοειb1j πλατιά. με πρ<iιτι­

νο γαλcιζι•>πό χριΓ>μα . Τα άν!-Jη ε ίναι αρω<i και έχουν έ­

\'l:Ονο βιολετί χρu'>μα. Οι r.αρποί ε ίναι ωοε ιb είς: κιiψε:; .

πολί> σr.ούρε;. Αναπτύσσεται zαλί>τερα σε εί>χρατε; ζιι)­

νε;. Είνω ένα φυτό που χαλλιεργείται ευρέω:;.

ΕΠΟΧΗ. ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. χαλωωίρι .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αρωμωιr.ό. bιορθωτιχ<i τη; '(εύση;. απο­

χρεμmιχ6 χω διουρητιr.ό .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εzχύλισμα του ριζιι)ματο; χρησιμο­

ποιείται σε bιαπιραχέ:; των αναπνευστιr.ιδν οbι,)ν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Το ρίζωμcι

(R IΊizomH lridis).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένο r.ω θριψ­

μωισμένο ρίζωμα .

}αsοιιία glιιtίιzο!;α (L.) DC. Γιασωνία η ιξιίJδης Οικογένεια: Asteraceae

φυτιi με εύρι•>στου:; βλαστούς. αbενιι)bει;. Τα φί>λλα

είναι λογχοειb1j. bεν έχουν μίσχο και κcιλύmο\ιται

με χνοί>bι παρόμοιο με αυτό των Ι-lλαστιΓ>ν . Τα ciνtJη κα­

τά χεφcίλια κίτρ ινου χριι)ματος:. Οι χαρποί είναι μιzροί

χω χνουδ(1>τοί. Αυτό το φυτ6 που αναmύσσετω ιτε βρα­

χιδδει:;. ορεινές χαι ξηρές περιοχές χαραr.τηρίζετω απ6

oσrni χαμφορcί:;.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι. όταν και γίνεται η

συγr.ομιδ1j ι5λου του φυτού.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στομαχιχές και xιiτci τη:; χαταρρ01j;.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα των φύλλων χρησιμοποιεί­

ται σε περιm(1)σεις πεmιχιδν b ι αταραχιΓ>ν και μη προιτ­

bιορισμένων χαταρρου)ν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φί>λλα και ciνΗη .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένο χω θρυμ­

ματισμένο βι5τανο.

----------------------------------------------------------------~7 ~

]ιιnglans regia L. Γιούγ λανς η βασιλική

Οικογένεια: J unglandaceae ΚοινύJς:: Καρυδιά

πολύ εύρωστο δένδρο που φτάνει μέχρι 36 μ. ύψος. ε­

νιίJ η δι6.μετρος του κορμού του φτάνει τα 3 μ. Η κα­

ρυδιά έχει γκρίζο φλοιό και πολλές διακλαδύJσει:; που

σχηματίζουν θόλο. Τα φύλλα αποτελούνται από 7 έως <J

φυλλάρια κατά ζεύγη και έχουν πράσινο σκούρο χριδμα.

Τα άρρενα και τα θ1Ίλεα άνθη αναπτύσσονται στο ίbιο

bένδρο. τα άρρενα σε ίουλο και τα θΙiλεα 2 Ιl 3 μαζί στις άκρες των βλαστιίJ\1 ( βοτρυόμορφε; δέσμες). Ο καρπός (καρύδι) είναι πο-

λύ γνωστό;. Η προέλευση της καρυ­

διάς είναι από την Ανατολ1Ί. Καλ­

λιεργείται σε όλη την ΕυριίJπη.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη . Τα

φύλλα συλλέγονται το καλοκαίρι .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Τω•ίνε:;.

mητικό έλαιο και πικρές ουσίες.

Τα καρύδια είναι πλούσια σε

πριιJτεΊνε;. λιπαρό έλαιο και βιτα­

μίνες. ενιι) ο πράσινο:; φλοιό:; που

προστατεύει τον καρπό είναι πλού­

σιο:; σε βιταμίνη C. IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στυπτικέ:;. αντισηmικές. τονωτικέ; και α­

ντιμυκητιασι κέ;.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα των φύλλων για τη γαστρε­

ντερίτιδα.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Τα καρύδ ι α .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Τα φιiλλα (Foli<ι

JιιgiHnclis).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα και τεμαχι­

σμένα φύλλα.

]ιιniperιιs cοιnιnιιnίs L. Γιουνίπερος ο κοινός

Οικογένεια: Cupressaceae Κοι νιιJ;: Κέδρος

Θcί.μνος ύψους I με 2 μ. Τα φύλλα του είναι βελονο­

ειδΙj με αιχμηρ1i άκανθα φυόμενα ανά τρία κατά

σπόνδυλο. Στην πάνω πλευρά τους σχηματίζεται μια

πλατιcJ. λωρίδα κυανόλευκου χριιJματΌ;. η οποία εξαφα­

νίζεται όμως μ· ένα απλό βούρτσισμα. Είναι φυτό δίοικο.

Στα θ1Ίλεα φυτά αναπτύσσοντω οι καρποί (κιίJνοι) που

είναι στρογγυλοί. μαύροι και είναι πασπαλισμένοι από

γκριζόχρωμη κηριίJδη CΥ'r.όνη. Όταν είναι ιδριμοι. αναδί­

δουν μ ια μυρωδιά που μοιciζει με αυnΊ της κανέλα;. Α­

ναπτύσσεται στα ορεινά μαζί με τη δασικ1Ί πεύκη . τι; βε­

λανιδιές κω τις οξιές.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. Οι καρποί δεν ωριμά-

ζουν πριν το φθινόπωρο του τρίτου χρόνου οπότε και

συλλέγονται.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Οι καρποί περιέχουν ένα αι­

θέριο έλαιο που αποτελείται από αλφαπινίνη. κu~ διμίνη. καμφένιο και τερπινεόλη. ΕπίmΊ; σάκ­

χαρα. οργανικά οξέα και μια πικρή ουσία.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Απολυμαντικά. τονωτικό του

στομάχου. διουρητικό , καταπραϋντικό

του δέρματος και αντιμετεωριστικό . :~·~ i -~ /

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Οι πιο γενικευμένε; ~ ι!(β:

χρήσει; του εκχυλίσματος του κέδρου ~ · = ε ίναι διουρητικέ:;. ~ντιρρευματικέ:; ~/ και αντιμετεωριστικες. ~

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Χρησιμο­

ποιείται για δερματικέ; εντριβές σε

περίmωση αλωπεκίαm1ς.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ:

Οι ράγες (Fructus Juniperi) που χρη­

σιμοποιούνται και στην παρασκεωΊ

πολλιίJ\1 λικέρ και οινοπνευματωδιίιν πο­

τύJ\1 (τζιν).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένε; ράγες και

αιθέριο έλαιο.

Laιnίun αlbιιιn L. Λάμια το λευκό

Οικογένεια: Lamiaceae ΚοινιίJς: Λαβρόχορτο

φυτό πολυετές με ευθείς τετραγωνικού:; βλαστοιi:;.

πράσινου χριι)ματο:; που φθάνε ι τα 40 εκ. ιiφο:;.

Τα φύλλα είναι αντίθετα. χωρίς μίσχο. καρδιόσχη­

μα. οδοντωτά και χνουδωτά. Τα άνθη είναι ά-

--:rtnιi-~ σπρα. μεγάλα. έχουν πικρ1i γειiση και

εκφύονται κατά σπονδύλου:;. Α ναπτύσ­

σεται σε σκιερά μέρη. χωματερές. κοι­

λότητες. διίm1 και φράχτες. Τα άνθη

συλλέγονται το Μάιο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. καλο­

καίρι .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Τανίνη . βλεν­

νιι)δει:; ουσίες. τι; αμίνε:; ισταμίνη και

τυραμίνη. καθιίJς και φλαβονι κά

γλυκοσίδια.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στυπτικό. αιμοστατικό και

χρεμmικό .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα των ανθέων ενδεί­

κνυται για τι:; μητρορραγίες. τον προστάn1 και τι;

καταρροές των ανc.ιπνευστικιόν. οδυ)ν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Τα άνθη (HeΓL1a

LHmii).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα άνθη.

72

Arctίιιm lappa L. (Syn.: Lappa officίnalίs L.) Άρκτιο η λάππα

Οικογένεια: Asteraceae Κοινώς: Πλατομαντίλα, κολλητσίδα

Διετές, ποώδες φυτό . Ο βλαστός είναι εύρωστος και

γραμμωτός, τα φύλλα μεγάλα, χνουδωτά, με έντονο

πράσινο χρώμα στην πάνω πλευρά και ωχροπράσινο

στην κάτω. Έχει πολυάριθμα αγκαθωτά κεφάλια, ενι6

τα άνθη είναι πολύ μικρά, κόκχινο-πορφυρά. Οι καρποί

ε ίναι τραχιά αχαίνια με πάππο .

Αναπτύσσεται αυτοφυ<ίJς σε χέρσους και ακαλλιέργη­

του; τόπους σε όλη την Ελλάδα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι .

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Η ρίζα περιέχει ένα αιθέριο έ­

λαιο (Oieum Bardanae) και μέχρι 45% ινουλίνη . Οι σπό­

ροι περιέχουν ένα γλυκοσίδιο την αρκτιίνη και ένα έ­

λαιο.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Η ρίζα έχει aπολυμαντικές, εφιδρωτικές

και διουρητικές ιδιότητες, ενώ ταυτόχρονα διευκολύνει

τις εκκρίσεις της χολής.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα του άρκτιου χρησιμοποιεί­

ται κατά της ουρικής αρθρίτιδας, των ρευματισμ<ίJν. των

παθήσεων του δέρματος (ακμή, δοθιήνες. εκζέματα),

των κραμπών. αδενικών και γαγγλιακ<ίJν όγκων. Εξωτε­

ρικά το φρέσκο βότανο χρησιμοποιείται σε καταπλά­

σματα γιq. τις αιμορροΊδε; και τα έλκη. Η ξερή κονιορτο­

ποιημένη ρίζα αναμειγμένη με λιωμένο λίπος χρησιμο­

ποιείται σαν αντιαιμορροϊδική αλοιφή. Στις κοσμετικέ;

εφαρμογές. το λάδι του άρκτιου. χρησιμοποιείται σε ε­

ντριβές του τριχωτού τη; κεφαλή; προκειμένου νtι στα­

μαηΊσει η τριχόπτωση και να εξαλειφθεί η πιτυρίδα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Η ρίζα (Radix Bardanae). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένη και θρυμ­

ματισμένη ρίζα.

Launιs nobίlίs L. Λάουρος ο ευγενής ή Δάφνη του Απόλλωνα Οικογένεια: Lauraceae Κοινώς: Δάφνη, βαγιά

Μικρό αειθαλές δένδρο με γυαλιστερά. ανθεκτικά

και λογχοειδ1i φύλλα. Ο κορμός της είναι σκληρός

και εύρωστο; με γκρίζο φλοιό. Τα άνθη είναι μικρά και

πρασινωπά, οι καρποί γαλάζιοι σχούροι.

Τη συναντάμε σε υγρά και σ'ι.ιερά μέρη. Καλλιεργείται

σαν διαχοσμητικό φυτό σχεδόν σε όλη την Ελλάδα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη . Η συγκομιδή των

φύλλων γίνεται το· φθινόπωρο.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Οι ράγες περιέχουν λιναλόλη,

χινεόλη χαι γερανιόλη . Τα φύλλα είναι πλούσια σε πτη­

τικό έλαιο. τανίνες και πικρές ουσίες.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισηπτική, διεγερτική και εφιδρωτική.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Εσωτερικά το aφέψημα των φύλλων και

το εκχύλισμα των καρπ<ίJν διευκολύνουν τις πεπτικές λει­

τουργίες. Εξωτερικά σε αλοιφές και υγρά εντριβής που

χρησιμοποιούνται για τον περιορισμό των ρευματόπο­

νων.

ΔΙΑΠΗτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Σαν αρωματική σε κάθε είδους

διατροφικά παρασχευάσματα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλα και καρποί

(Folia et Fructus Lauri). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα χαι φρέσκα

(σαν διατροφικό καρύκευμα) φύλλα και αιθέριο έλαιο

(Oieum Lauri) .

Lavandula angustifolίa Mίller subsp. angustίfolίa (Syn.: Lavandula officίnalίs Chaίx) Λαβαντούλα η στενόφυλλη

Οικογένεια: Lamίaceae

Κοιν<ίJς: Λεβάντα, καλογερόχορτο

ΜονοεηΊ;. ξυλώδη:; ημίθαμνο; που φτάνει το I μ. ύ­

ψος και φέρει όρθιες διακλαδι6σεις χω-

ρίς: φύλλα στη βάση τους . Έχει τετραγωνι­

κούς, γκριζωπού; βλαστούς. Τα φύλλα της εί­

ναι γραμμοειδή- προμήκη και έχουν ανοιχτό

πράσινο χριίJμα. Τα άνθη έχουν έντονο γα­

λάζιο χρώμα και σχηματίζουν κυλινδρικού; στάχυ;. Αναπτύσσεται αυτοφυιίJς σε ξηρά

και ηλιόλουστα εδάφη, ενώ επίσης καλλιερ­

γείται εκτεταμένα. Αναδίδει ένα χαρακτηρι­

στικό άρωμα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι.

όπου και συλλέγεται.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχει έ­

να πτητικό έλαιο που αποτελείται α­

πό οξικό λιναλύλιο. Ακόμα περιέχει

ελεύθερη λιναλοόλη. τερπενικέ; αλ­

κοόλες και τερπενικού; υδρογονάν­

θρακες.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισηπτικέ;. τονωτι­

κές. aντισπασμωδ ικές και καταπραϋντι-

κές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημά της χρησιμο­

ποιείται για τη νευρικότητα γενικώς. τις υστε­

ρίες, του; νευρόπονους του κεφαλιού. τις ζα­

λάδες και κατά των εντερικών αερίων και κο-

λίτιδων. Εξωτερικά, το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται σε

εντριβές κατά των ρευματισμών και των μωλ<ίJπων . . ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Το αιθέριο έλαιο για λουτρά και κρέμες .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Τα άνθη (Fiores Laνandu lae ). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηραμένα άνθη και

αιθέριο έλαιο (Oieum Laνandu l ae).

Lavandula stoechas L. Λαβαvωύλα η στοιχάς

Οικογένεια: Lamiaceae ΚοινcίJς: Αγριολεβάντα, λαμπρή, χαμολίβανο

φυτό φρυγανώδες, πολυετές, πολύκλαδο που

μπορεί να φτάσει το I μ. ύψος. Οι νεαροί κλά­

δοι φέρουν πολλά πράσινα-ωχροπράσινα φύλλα τα

οποία είναι γραμμωτά, αντίθετα και κατά 'δέσμες.

Τα άνθη είναι πορφυρά σκούρα και κατά επάκριο

στάχυ. Γόνιμα βράκτεια πλατιά, τρίλοβα, μεμβρα­

νώδη με άφθονες φλέβες. Όλο το φυτό αναδίδει έ­

να δυνατό άρωμα που μοιάζει με αυτό της λεβά­

ντας. Αναπτύσσεται στις πλαγιές και σε πετρυ)δη μη

aσβεστούχα εδάφη.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη, όπου και συλλέγονται

οι aνθισμένες ταξιανθίες.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχει ελεύθερες αλκοόλες:,

εστέρες, κινεόλη και καμφορά.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισηmικές. τονωτικές και αντιμετεω­

ριστικές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα των ανθέων χρησιμο­

ποιείται σε πεmικές διαταραχές: και εντερικά αέρια. \, Εξωτερικά χρησιμοποιείται σαν αντιm1mικό. για πλύ- ', \ σεις και καθαρισμούς πληγ(Ι)ν και τραυμάτων. \ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ανθισμένε; τα­

ξιανθίες.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα άνθη. αιθέ­

ριο έλαιο.

Linιιm usitatissiιnιιιn L. Λίνο το χρησιμότατο

Οικογένεια: Linaceae Κοινώς: Λινάρι. λινά

φ. υτό που καλλιεργείται σε όλη την

Ευρώπη και φτάνει 50 εκ. ύψος Λ περίπου. Τα φύλλα του είναι πρασι/' ~ νωπά-γαλαζωπά. τα άνθη γαλάζια 1j λευκά ανάλογα με το είδος. Ο καρπός

είναι φραγμορραγ1jς κάψα. Όλο το φυτό

συλλέγεται στα μέσα του καλοκαιριού και

ακολουθεί η γνωστή επεξεργασία προκει­

μένου να εξαχθούν οι σπόροι του.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη και αρχές

του καλοκαιριού. ..../ ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Οι σπόροι περιέχουν

βλέννα. ένα λιπαρό έλαιο που αποτελείται από διά­

φορα οργανικά οξέα από τα οποία το πιο σημrι,•τι­

κό είναι η βιταμίνη F, ένα κυανογενετικό γλι•;ωζίτη

τη λιναμαρίνη. το ένζυμο λιναμαράση και πηκτlνες.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Μαλακτικό, ηρεμιστικό και καθαρτικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Οι σπόροι χρησιμοποιούνται εσωτερικά

σαν καθαρτικό. το οποίο το φτιά-

χνουμε αφήνοντας μια κουτα­

λιά σούπας σπόρους να μου­

λιάσουν σε ένα ποτήρι νερό

όλη τη νύχτα και το πίνουμε με

το πρωινό. Σαν aφέψημα χρη­

σιμοποιείται σε περιπτώσεις

φλεγμονcίJν του πεmικού συστή­

ματος και των ουροφόρων οδών. Το α­

λεύρι του σε κατάπλασμα χρησιμοποιείται για το μετρια­

σμό τφν πόνων και την υποχι(Jρηση aποστημάτων.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Οι σπόροι ολόκλη­

ροι ή αλεσμένοι (Semina Lini) .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι 1j αλευμέ­

νοι σπόροι (αλεύρι).

Lippia triphylla (L' Her.) Ο. Kuntze (Syn.: Lίppίa cίtrίodora Kunth) Λιππία η τρίφυλλη

Οικογένεια: Verbenaceae ΚοινcίJς: ΛουΊζα

πολύ αρωματικό:; θάμνος με ωχροπρά­

σινα άνθη . τα οποία φύονται κατά

κεφ<ίλια 1j στάχυ:;. Τα φύλλα είναι

λογχοειδ1j ακέραια με κοντό μί(J"ι(Ο

και απαλ1j. διαπεραστι;οj μυρωδιά.

παρόμοια με του κίτρου . Η λιππία

προέρχεται από την Νότια Αμερι­

ΚΙj (Χιλ1j) χαι η καλλιέργειά της ε ί­

ναι πολύ διαδεδομένη σε κ1jπους.

ωστόσο η ανάπτυξ1j της απαιτεί η­

λιόλουστο και υγρό κλίμα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη-κα­

λοκαίρι. Τα φύλλα συλλέγονται στα

τέλη του καλοκαιριού.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Αιθέριο έ­

λαιο που περιέχει κιτρ<ίλη. λεμονέ­

νιο. γερανιόλη και λουϊζίνη .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονωτικές. του στομά­

χου. καταπραϋντικές. αντινευραλγι­

κές και αντιμετεωριστιχές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα των

φύλλων διευκολύνει την πέψη και ............... _.

καταπραuνει του:; νευρόπονοιις.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Τα

φύλλα.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα φύλλα και

αιθέριο έλαιο.

73

74

Lίtlιosperιnιιιn officίιιale L. Λιθόσπερμο το φαρμακευτικό

Οικογένεια: Boraginaceae Κοινιr'>ς: Δω'χ.ίzι

φυτι\ πολυετές: με 6ρθιου:; zαι πολύzλα-

bου:; Ι~λcωτού:; που zαλύπτοντω απ6

τραχύ χνούb ι. Τα φύλλα ε ίναι λογχοειbιj.

οξύληzτα τραχιι.ί με ισχυρ έ:; νευρυ'>σε ι:;

ιπην z(ιτιιJ επιφιJ.νεια . Τα άνθη ε ίναι μι ­

zοιi. ι(σποα zω CΥ',(ηματίζουν ευθύ Ρ>6τρυ.

Οι σπι\ροι ε ίνω λείοι, λευzοί. Αναπτύσ­

σετω σε υγρι.ί μέρη. πλαγιές_ ιιφωμι.ίτων

zιιι σε bι(ση.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη-zαλο­

χαίρι. όπου χω ιnιλλέγοντω ηι φύλλα

χω τι ι ι.ίνθη μετc.ί του:; σπόροιι:;.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Πλούσιο σε μέ­

τcιλλα (πυρίτιο zω ωψέιπιο). j)λέννα zαι

χριrκπιχέ:;.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητιχι\ .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το ιιφέφημά τοιι zαταπολεμι(

τι:; πέτρε:; των νεφρι(Jν zω ε ίναι bιουρητιzι\.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Σπι\ρ(J ι

(Sc n1inH Milii Sol is). φύλλα zαι ι.ίνΗη.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα φύλλα zω

c(νΗη. aποξηραμένοι σπι\ροι. ολόχληροι ιj σε

σχι\νη.

Lyt/ιι-ιιηι salίcaria L. Λύθρο το ιτεόμορφο

Οικογένεια: Lythraceae

ποι(Jbε:;. πολυετέ:; φιιτι\ με πτρι(γωνα στελέ­

χη. Τα φύλλα του είναι αντίθετα. χαρδιόCΥ',<η­

μα στη Ι~άuη τους:- τελε ιι(]νουν σε c.ιιχμιj - χω έχουν

ανοιχτό πρ(ισι νο χρι(ψα: Τα άν(-Jη zατά πολυανΘείς:

σπονδίιλοιι:; έχουν χριriμιι πορφυρ6 . Ο .zαρπό:; του

είνω μια μιχριj στρογγιιλιj χάφα.

Συνιjθιι>:; αναπτύσσεται σε υγρC:ι μέρη. τελματι(Jδε ι:;

Ηέuει:;. όχθε:; ποταμι(]ν, λιμνι(]ν χλπ.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοχcιίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Σαλιχαρίνη. ~λέννε:;. Ρ>ιτε­

ξίνη. τανίνη χω πηχτίνε:;.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αιμοιπατιχό. επουλιι>τιzιi .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εχχύλισμα του φυτού χρησιμο­

ποιείτω χυρίω:; σαν ιιν:rιση πτιχι\ σε περίπτωση γα­

στρεντερίτιbιι:; . Σαν επουλωτιzιi . σε εξιι>τερ ιχιj χριjση.

τα φύλλα επουλι(JVουν τι:; πληγέ:;.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ολόχληροτο φυτό

(ΗeΓlχι SιιlicHΓi ιιc) .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα χω θρυμ­

ματισμένο ~ι\τιινο .

Malva sylvestrίs L. Μαλάχη η αγρία ή Μάλβα η αγρία

Οικογένεια: Malvaceae

Κοινu>:;: Μολόχη, μολι\χα

ποu>bε:;. πολυετές φυτι\ μ ε ι\ρ(-)ιο Ι~λιιmιi. σχεΜν π(ι­

ντοτε κυλινbρικό. πολύκλcιbο χω καλυμμένο με

χνοιiδι . Τα φύλλα χνουbωτc.ί. έχουν μακριi μίσχο χω εί­

ναι καρbιιiσχημcι ιj σε σχιjμα νεφροιi με οbοντιιηοιi:; λο­

j-\ού:; στην περιφέρε ι cλ τους:. Το χρι(>μα του:; είναι πράσι­

νο σzοιiρο. Τα cλνθη έχουν χαρακτηριστικό ροζ-~ιολετί

χρι(>μα χω αναπτύσσονται στι:; μcι-

σχάλε:; των φύλλων. Ο καρπιSς: εί­

νω μια κc.ίφιι που περιέχει μο­

νι\σπερμα χαρπίbια. Ανα­

πτιiσσετω σε όλα τα μέρη

ιιυτοφυu>:; .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕ­

ΩΣ: Από τα μέσα τη:;

ι.ίνοιξη:; ω:; τα τέλη

του zαλοχc.ιιριοιi.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥ­

ΣΙΕΣ: Περιέχε ι

j-\λεννι(>δει:; ουσίες.

Τα c(νθη περιέχουν

μία υδατοδιαλυτιj χριι>-

στικιj ουσία . Τα φύλλα περ ι-

έχουν ίχνη i-ων ~ιταμινι(Jν Α Β ι . Β '

και C.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Μαλcικτιχιj. αντι~ηχικιj. ηρεμιστιχιj χω

χαΗαρτι χιj.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέφημά τη:; χρησιμοπο ι είται σε πε­

πτιχέ:; bιαταραχές:. φλεγμονές χω δυσκοιλιότητα (είνc.ιι

ένC!- ελαφρύ καθαρτικό). Λιiγι;J τη:; καταπραϋντιχιj:; τη:;

bρι.ίση:;. χρησιμοποιείται σε περιπτι(Jσε ι :; φλεγμονυ)ν του

ουροποιητιχού mιστιjμιιτο:;. Σαν επουλωτικό μπορούν

να χρησιμοποιηΗοιiν τα φιiλ-

λα κατά τιιJν φλεγμονι(Jν του

δέρματο:; χω των ~λεννογι\-

νιιJν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ

ΜΕΡΗ: Φύλλα και ι.ίνΟη (F i oΓcs

ct Fo li ιι Μcιlνιιe).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηρα-

μένα φύλλα χω cλν(-)η.

Chaιnoιnίlla recutίta (L.) Rauschert (Syn.: Matrίcarίa clzaιnoιnίlla L.) Χαμαίμηλο το θεραπευτικό Ιl Ματρικάρια το χαμαίμηλο

Οικογένεια: Asteraceae Κο ινιi>ς: Χαμο~οiλι . χαμόμηλο

Μονοετές. λείο φυτό το ύφο; του οποίου δεν ξεπερνά

τα 35 εz. Ο βλαστό; είναι zυλινδριzός. λίγο χνουδω­

τό; με ραβδιόσει; χω πράσινο. ωχροπράσινο χριi>μα . Τα

φύλλα είναι zαnJ. εναλλαγ1i και με λεπτέ:; διαιρέσε ις: . Τα

άνθη βρίσκονται σε μοναχικά κεφάλια. στο άκρο του βλα­

στού. Το κεντρικό τους ηοiμα είναι κων ικό. zίτρ ινο και

περιτρ ιγυρίζεται από ανΗίδια με γλωσσίδια λευκό . Το χα­

μο~οiλι έχει δυνατό άρωμα. είναι πολύ διαδεδομένο σε

καλλιεργημένες πεδ ι άδε ς:. δρόμους χω λιβάδια. Στα τέλη

τη; άνοιξη; συλλέγονται τα ανΗισμένα zεφάλια.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη . ~ ./ ΔΡΑΣτΙ ΚΕΣ ΟΥΣΙ ΕΣ: Ένα αιθέριο έλαιο ~ 1~· :: που περιέχει χcφαζουλίνη . β ιζαβολόλη χω " . Δ ~ · φαρνεζίνη. Στα άνtJη υπάρχουν επίσης τα rr_' 1

φλαβονιχά ετεροσίδ ια τίαλουιπρίνη. χερσε- ι f/, τόλη χω απηγενίνη . !l'i.'!: IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντιμετεωριστιχό. επουλωτι ­

χό. στομαχιχό. ω'τισπcωμujbιχό. U\'τιαλεργ ι ­

zό zαι εμμηναγωγά .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα τι!Jν ανθέων

χρησιμοπο ι είται σε περιmι(Jσε ι; ερε (-Jισμι(η•

του πεπτιχού συόηiματο;. ε\'τεριχι(Jν ιπτcωμιι)ν

χαι επιiJδυνη; εμμηνόρρο ιας: . Εξωτεριχά έχε ι α­

ξιοm1μείωτη ω'τιφλεγμονιόδη χω CL\'τιm1mιx1i

δράm1- ΕπίmΊ;. χρησιμοπο ι ε ίται σαν χολλύριο

κατά τη; επιπεφυχίτιδα;. Στο χιr)ρο τη; κο­

σμετιχΙi; . αποτελεί συιπcηιχό χρεμι(Jν . αλοι ­

φι(Jν χω λοσιόν. τονωτιχι(η• γ ια ευαίσίJητα δέρματα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ανθισμένα χεφά­

λια (F i ιJΓes Chcιιηoιηillcιe).

ΕΜΠΟΡΕΥΣ Ι ΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα χεφcί.λια. Αι­

{-Jέριο έλαιο (Ο i e ιιιη Ch'iιmoιηillcιc) .

Melίf.;sa ojjicίιzalίs L. Μέλισσα η φaρμακευτιχ1i Οικογένεια: Lamiaceae Κοινιός:: Μελισσόχορτο. μελισσοβότανο. μελισσcί.χ ι

ποιi>δε;. πολυετές φυτιi μ ε ύψος που bεν ξεπερνάε ι το

ένα μέτρο. Οι j'Ιλαιποί είναι όρθιο ι . τετραγωνικοί και

πολύzλαδοι από τη βάση του;. Τα φύλλα είναι τραχι C:ι . ε ­

λαφριcJ.. μέγcJ.λα . έχουν μίσχο . είνω ωοε ι δΙi. zαρδ ι όcrι:ημα .

Το χριι'>μα τους είνω πράσινο έ\'τΟ\'0. Τα άνΗη έχουν cJ.­σπρο χριόμα στην αρχ1i . ροζ στη συνέχε ι α. Είναι πολύ μι ­

zρά. εzφύο\'ται ανά 6-12 zατά μασχαλιαίου; σπονδύλου;

και αναδίδουν μια χcLρcατηριcπι κΙi. παρόμοια με του λε­

μονιού μυρωδιά. Είναι χυρίω; καλλι εργούμενο φυτό. αν

zαι αναmύσσεται zαι αυτοφυιi>ς: . Τα φύλλα συλλέγονται

πρcν την ανθοφορία.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη-zαλόzαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙ ΕΣ: Α ι θέριο έλαιο που περ ι έχε ι μι -

χρ1i ποσι5τητα χιτρονελλcί.λη:;. χιτρcJ.λη χω zυρί­

ω:; λιναλόλη. γερανιόλη zαι αλbείibε:;.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντιμετεωριστικό. χαταπραίi­

ντικό του στομcJ.χου. τονωτιzό . χολαγωγι5 χω

Cl\'τισπαιψωbιzό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημcί. του χρησιμο­

ποι είται γ ια τι; πεmιχέ; bιαταραχές. το μετε ι•>­

ρισμιJ. την οξύτητα του ιπομcί.χου zαι τα ε\'τερ ι­

κcί. αέρ ια . Λόγω τη; χαταπραίiντιzΙiς του bρcJ.­

m1:;. χρησιμοποιείται χατ(ι των πονοκεφάλων.

των υmερ ι ι(Jν και του cJ.γχou; .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Τα φύλ­

λα (Fo li cι MclissHe). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα

φύλλcι . Α ι(-) έριο έλαιο (Οicιιιη Me liss<ιc) . · , Σημ εfωοη: Α ;τοτελεf συσταταιί τοι ι Εα ιι ιle ft-:....~7.-"'"'~1'-"" . ιneli.v.Ι·ι· cle.v Ccιπne.1·. {να σ%ειίυσμα ;τοιι έφτιαχΙJωι

οι Καρμελfτες %αλιJγεροι %ω το ο;το(ο %υχ.λιψυρε( U%ι3μη

%αt οιjμερα στο εμ;τιίριο.

Meιztlza pίperίta L. Μέντα η τωτερu'Jδης Οικογένεια: Lamiaceae Κοινι(>ς:: Mέ\'ICL

ποι(Jbε :; φυτό με όρΟιου:;. τετραγωνικού; . ελαφρι,->;

χνουbωτού:; [~λαιπούς zω ύφο; που φηJ.νε ι τcι 50 εz. Τα φύλλα είναι ελλε ιπτιχcί. ε;τιμψη. <ι\'τίΟ ετα με περ ιφέ­

ρε ι cι ελαφρυ'>; obO\'rl• >ηi . σκούρο ;τρcί.σινο' χρι(>μιι στην π6-

νω πλευρcί του; χcιι πιο ι• >χριJ στην χcί.τιr). Τα cί.νιJη έχουν

βιολετί χριr)μα κcιι cιναmύσσο\'ται zωι( Ι~c5τρυ . Η μέ,'τα

ε ίναι πολύ cιρωματιχ1j με και1τερ1j Ιi στυφ1i γεύση.

Είναι φυτό καλλι εργψημο ιιν ;::ω ορισμένε; φο-

ρές εμφανίζεται cωτοφυιr)ς σε επιχωμcιτιιJοει;

και ΚΟ\'τ(ι σε κ1jπου;. Κατιi j-\(ιση cινcι;ταράγετω

μέσω mολόνι•Jν. Η συλλογ1j τοι• γίνετω το

zαλοκαίρ ι.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Κατcί τη

bιάρzε ι α του χαλοχωριού.

ΔΡΑΣτΙ ΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Όλο το

φυτ6 περιέχει ένα ωθέριο έλαιο

που περ ι έχει μεντι\λη. μ εντόνη. ιο­

σμc5νη. cιλzοόλε;. αλbείibε; . τανίνη και πιzρέ; ουσίες .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ : Α\'τιοπcισμωbιzΙj. το­

νωτι zΙi. δ ι εγερτικ1j. χολαγωγός: χαι σε

μεγCιλη δόιn1 αφροbισιcικ11. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το cιφέψημα τι•>ν φύλλων

χρησιμο;τοιείτω σε αίiπνίε:;. νευρογενε ίς: ε ­

μετού;. κεφαλαλγίες:. νευρόπονοιι;. πεπτικές

cιτονίε; zαι κρcί.μπ ε ; . Γαστρονομιχά χρησιμο­

ποι είται η μεντc5λη σαν αρωματικό ιπην παρα­

σκευ Ιi γλυzιόν. σιροπιιr)ν κω λιzέρ ενι(> τcι φύλλα

χρησιμοποιού\'ται σαν καρύzειιμα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Τα φύλλα

(FoliH MentiΊ«e) .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Α;τοξηραμένα φύλλα. Αι­

θέριο έλαιο (O i c ιιn1 MentiΊ<Ιe piperit<ιc).

75

76

Mentha pulegίuιn L. Μέντα η πουλέγειος

Οικογένεια: Lamiaceae ΚοινιiJς: Φλισκούνι, βρωμοδυόσμος, γληφuJVι

π-οι(Jδες, πολυετές φυτό με τετραγωνικούς βλαστούς

1. l.που φτάνουν μέχρι 50 εκ. ύψος. Τα φύλλα έχουν κο­ντό μίσχο, ανοιχτό πράσινο χρι/Jμα. σχήμα λόγχης ή ωοει­

δές και περιφέρεια λίγο πριονωτή.

Τα άνθη είναι ροζ, κατά μασχαλιαίους σπονδύλους. Το

φλισχούν ι αναδίδει ένα δυνατό άρωμα μέντας. Αναπτύσ­

σεται σε μέρη με αρκεηi υγρασία. στις παρυφές των ρυα­

χιuJν, κοντά σε πηγές και υγρά λιβάδια. Η συλλογή του

γίνεται το καλοκαίρι .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Αιθέριο έλαιο που περιέχει ε­

χτό; των άλλων μεντόλη. μεντόνη χαι λεμονένιο .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονωτιχό το στομάχου και αντιμετεωρι­

cπικό .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημά του είναι εξαιρετικό ηρεμι­

ιπιχό του στομάχου χαι χρησιμοποιείται για πόνους των

εντέρων .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Οι aνθισμένες τα­

ξιανθίες.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηραμένες ανθισμένε;

ταξιανθίες χαι αιθέριο έλαιο.

Menyantlιes trifolίata L. Μηνυανθές το τρίφυλλο

Οικογένεια: Gentianaceae

Είναι ένα υδρόβιο φυτό με παχύ βλαστό που

προβάλλει από ένα έρπον στέλεχος. βυθι­

σμένο στο νερό . Τα φύλλα είναι σχεδόν

παράρριζα. ισχυρά, μακρόμισχα με 3

φυλλάρ ια. Τα άνθη εχπτύσσονται

κατά επάκριο βότρυ σε μαχρύ

μασχαλιαία ποδίσκο . Το φυτό

αυτό το συναντάμε σε έλη,

βάλτους και λίμνες. Συλλέγε­

ται από τον Απρίλιο ως τον Ιού­

νιο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Τα φύλλα περιέ-

χουν μια πικρ1i ουσία τη μελιατίνη.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα των φύλλων

χρησιμοποιείται σε πεπτιχές διαταραχές χαι η­

πατικές ανεπάρχειες.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Τα φύλλα

(Folia Trifolii fibrini) . ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηραμένα και θρυμμα-

τισμένα φύλλα.

Ocίmum basίlίcum L. Ώκιμο το βασιλικό

Οικογένεια: Lamiaceae Κοινυ'Jς: Βασιλικός

π-οuJδες, πολυετές φυτό που προέρχεται από τις τρο-

1. !.πικές χuJρες και καλλιεργείται στις εύχρατες χ!)Jρες. Έχει πλούσιο φύλλωμα πράσινου ανοι-

χτού χρύψατος και μιχρά άσπρα ή ροζ

άνθη. Όλο το φυτό ε ίναι αρωματικό

χαι από αρχαιοτάτων χρόνων χρη­

σιμοποιείται στη μαγειριχή για την

άρτυση των φαγητιδν. Υπάρχει η

συν1iθεια να τοποθετούνται γλά­

στρες με βασιλιχό στις εισόδους

και τα παράθυρα προκειμένου να

ε μποδίζεται η ε ίσοδος των εντό-

μ ων.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ:

Καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥ­

ΣΙΕΣ: Το αιθέριο

έλαιό του περιέχει

εστραγόλη , λινεόλη

χαι χαμφορά. Τα φύλ-

λα του περιέχουν και τα­

νίνη.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονωτικό.

~~~.:;

σπασμολυτιχό του πεπτικού

συστ1iματος. εντερικό αντισηπτιχό

και αντιμετεωριστικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα χρησιμοποιείται κατά της

νεύρωm1ς του στομάχου και των σπασμι(Jν, για aντισηπτι­

κούς και αντιφλεγμονιδδει; γαργαρισμούς. για εντριβές

του τριχωτού της κεφαλ1iς και χατά η1ς τριχόπτωσης. Στη

μαγειρικ1i χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα για να aρω­

ματίζει σάλτσες, ψητά, βραστά κλπ.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ολόκληρο το φυτό

(HerL1<1 Basilici).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα και τεμαχι­

σμένο φυτό, χάπια. αιθέριο έλαιο.

Olea europaea L. Ελαία η ήμερος ή εδώδιμος

Οικογένεια: Oleaceae

Κοινό>ς: Ελιά

Δενδρύλια ή δένδρο αειθαλές που έχει όρθιο κορμό

με γκρίζο φλοιό. Τα φύλλα είναι αντίθετα λογχοει­

δή, με μικρό μίσχο χωρίς χνούδι στην πάνω πλευρά τους

και ωχροπράσινα στην κάτω. Τα άνθη είναι άσπρο-πρα­

σινωπά κατά μασχαλιαίους βότρυς. Ο καρπός της ελιάς

είναι δρύπη σαρκό>δης πράσινη στην αρχή και μαύρη κα­

τά την ωρίμαmι Οι καρποί χρησιμοποιούνται σαν τροφή

και είναι βέβαια η πρόJτη ύλη του ελαιόλαδου.

Η ελιά καλλιεργείται εκτενό>ς σε ηλιόλουστα εδάφη που

έχουν ασβέστιο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. Τα φύλλα της συλλέγο­

νται όλο το χρόνο.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Ελα"ίκό, λινολε.ίκό. παλμιτικό

και στεατικό οξύ . Επίσης σκουαλένιο και βιταμίνες Α και

Β.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Ο φλοιός είναι στυπτικός, τα φύλλα αγ­

γειοδιασταλτικά. διουρητικά και υπογλυκαιμικc~.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα των φύλλων είναι χρ1jσιμο

σε περίπτωm1 υπέρταm1ς, αρτηριοσ'ιιλήρωσης και διαβή­

τη.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Φύλλα και φλοιοί.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι και τεμαχι­

σμένοι φλοιοί και φύλλα (τα φύλλα μπορεί να ε ίναι και ο­

λόκληρα).

Ononίs spinosa L. Ονωνίς η ακανθώδης

Οικογένεια: Fabaceae Κοινι/>ς: Ονωνίδα. αλωνίδα

φυτό πολυετές με ύψος που

κυμαίνεται μεταξύ 20

κω 40 εκ. Οι βλαστοί του εί­

\'ι ι ι 'iι_>ΙΙ ι οι . ξυλόJδεις στη βά­

οη. ι.ι .. :ο χνουδωτοί και έχουν~~!Ι~i μακριά αγκάθια. Τα φύλλα εί- -'-"""'"'Ξ"Α:~

ναι τρίφυλλα .συμφυή με το μί­

σχο, οδοντωτά, σπανίως ακέραια.

Τα άνθη με άσπρο-ροζ ή ανοιχτό

κοκκινωπό χρυ)μα είναι μασχαλιαία

μονήρη ή ανά 2-3 ή κατά βότρυ. Ο καρ­

πός του είναι ένας μικρός χέδρωπας με

σκούρους σπόρους. Η ρίζα που έχε ι πάχος ό­

σο ένα δάχτυλο περίπου, είναι γκρίζα εξωτερικά

και άσπρη εσωτερικά.

Αναπτύσσεται στις παρυφές των δρόμων. σε καλλιεργού­

μενες εκτάσεις, σε ξηρά μέρη και σε πλαγιές υψωμάτων.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη . Η ρίζα συλλέγεται στα

τέλη Απριλίου.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Αιθέριο έλαιο, φλαβονικό γλυ­

κοσίδιο, την ονονίνη, ονοκερίνη, ονονίδη και άλλες ενυ)­

σεις.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητικό, εφιδρωτικό, ορεκτικό και

χωνευτικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα της ρίζας προκαλεί ούρα

και ιδρώτα. Χρησιμοποιείται επίσης και κατά των λιθιά­

σεων.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Η ρίζα (R<ιdix

Ononidis).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηραμένη και θρυμμα­

τισμένη ρίζα.

Opuntίaficus ίndίca (L.) Miller Οπουντία η ινδική συκή

Οικογένεια: Cactaceae

Κοινώς: Φραγκοσυκιά. αρωτοσυκιCι

vχχκτος δενδρόμορφος με βλαστό όρθιο και κορμό α­

.&ποξυλωμένο. κυλινδρικό. Όλα τα ciρθρα με βοθρία κυκλικά. τριχωπi με μία ci.κανθα στο κέντρο .

Στο σημείο όπου αναπτύσσοντω οι άκανθες. φυτριδνουν

τα φύλλα που είναι πολύ λεπτά. στενci. και βραχύβια (ξη­

ραίνονται και πέφτουν). Τα c~νθη εμφανίζονται στα ciκρα

των ci.ρθρων. Το χριι)μα τους ε ίναι κίτρινο-κοκκινωπ6. Οι

καρποί έχουν επίσης πολλcί. μικρά αγκcί.Ηια. έτσι πρέπε ι

να προσέχε ι πολύ κανείς. 6ταν τους πιάνει για να μην τσι­

μπηθε ί. Όταν ωριμάζουν το χρό>μα τους είναι κοκκινω­

πό.

Η φραγκοιruκιcί. αναπτύσσεται σε άγρια κατcί.σταm1 . στις

ηλιόλουστες εδαφικές πλαγι ές των εύκρατων κλιμcί.των

και στις μεσογειακές ακτές.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Ανθίζει και καρποφορε ί το κα­

λοκαίρι. όπου και γίνεται η συλλογ1j των καρπιδν.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περ ι έχει 1'\λέννες. σcίκχαριt. ορ­

γανικci. οξέα και κόκκινη ή κίτρινη χρωματικ1j ουσίrι.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στυπτικές και μαλακτικές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Ο καρπ6ς θεωρείται στυπτικός και χρη­

σιμοποιείται κατά της διάρροιας. Τα φρέσκα cί.ρ(-)ρα. ζε­

στci. χρησιμοποιούνται σαν καταπραϋντικιJ οποιουδΙjπο­

τε επυ'>δυνου οιδ1jματος .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Τα φραγκόσυκιt.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα φραγκό­

συκα.

77

78

Οrίgαιιuιn vιιlgare L. Ορίγανο το κοινό Οικογένεια: Lamiaceae Κοινιί>;: Ρίγcινη. αγριορίγανη

φυτι5 με ευχcί.ριιπη διαπεραιπι;οj μυριι>Οιcί.. Ο ~λαιπό;

του είναι ιnψπαγ>jς. όρθιος. τετραγωνικιi; σε

ένα ηοjμιι του. λίγο χνουbωτιiς. ορισμένε;

ιί.νΟη έχουν χριίψα ροζ πορφυριS σε

πυκνές τιιξιιιν(-)ίε; . Τη ρίγανη τη ιnι­

νιιντιί.με σε συιπιί.οε; θάμνων. λό­

φους. ιω~ειπολιθικcί. εbcί.φη και γενι ­

κιί. σε ξηι_>ιί. χω πετριί>bη μέρη. Το κα­

λοκιιίι_>ι ιnιλλέγοντω οι ανθισμ ένε ; τα­

ξιανΟίες.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: ΚαλοκαίQι.

ΔΡΑΣτΙΚΕ- ΟΥΣΙΕΣ: ΠεQιέχει ένιι

ωΟέριο έλιιιο που πει_>ιέχει Οιιμ<iλη.

κα(_)f-\ιικ<iλη . οι_> ι γιινένιο χω τανίνη.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονι •πιχ>j. ιιντιιπτιωμωbι-

κΙj. ιιποχίJεμπτιχ>j. ιιντιμεπωριιπιχ1j. ιιντιf-\ηχικ>j.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Τcι ιιφέψημιί. τη; χ(.Jηιημοποιείτω σε ε ­

(.Jf0ιομοιί; τι•>ν ιιναπνευιπικιι)ν οbιι)ν χω ΚΙ'(.Jίι•>; κιιτιί. του

σπιιιπικοιi f-l>jχα. Εξιιπερικcί. χρησιμοποιείτω σε εντι_> ιf-\ έ;

γιιι τοιι; (_)ειιμιηιiπονου; (ωΟέ(.Jιο έλωο) . Στη μιιγει(_)ιχ>j

χ(.Jησιμοποιείτω ιπιν κιι(.Jιίκειιμιι πολλι ίη• φι ιγητιί>ν .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : ΑνΟιομένε; τιιξιιιν­

Οί ε; κ ω φιiλλι ι.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξ>ωιψένιι ιί.νΟη χω

φιiλλιι. ΑιΟέ(.Jιο έλωο (Oicuιn 0Γig<ιni).

Οι·igαιzιιιη ιηαjοι·αιzα L. Ορίγανο η ματζουρc'ινα Οικογένεια: Lnntiace~1e

Κοινιlις: ΜιιντζιΗι(.Jιί.νιι

πολιτετές φι ιτιi με <i(_)Ηιοιι; . πολιiκλιιbοιι; f·\λ(((Ποι>; .

ξιτλιlιbfΊς ιπη f-\ιί.ιn] τοιι; κω ποιlιbrι; ιπην XO(.JI'ιp!l

τοιι;. Τιι φιiλλιι είνω μικριί.. ιιντίΟ ετιι . ι•ιοειΟ>j μ ε κοντιi

μίσχο. Τιι ιί.νΟη ε ίνω μιχ(_)ιί.. ιί.σπ(_)ο-(_)οζ χω σχημιηιl.οιιν

ιrφιιιι_>ικέ; φιif-\ες: . Όλο το φιιτιi ιινιιbίbει μι ι ι ισ',(I'(.J>j οσμ>j

λεf·\ιί.ντιις. Ανιιmι>ιrσπω ιιιιτοφιιιί>ς σε ξη(.J<ί. κω χέ(.JιΗι ε­

bιί.φη. ι πι ς πλιιγιές: των f-\οιινιlη•. ι•Ηπιiσο κιιλλιι'(.J'(fίτω σε

γιiνιμιι χω κιιλιlκ: ιΠ(.Jιιγγιζιiμενιι εbιί.φη.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Κιιλοκιιίρι. ιiποιι χω γίνετω η

ιηιλλογ>j τη;.

ΔΡΑ_ τΙΚΕ- ΟΥΣΙΕΣ : Πε(_)ι έχε ι ένιι ωΟέ(.Jιο έλωο.

πλούσιο σε τερπενιχού; υbρογον(ινθριιχες χω

ιι-τεQπινειiλη. ΠεQιέχει ιιχιiμη χω ροζμcιρι ­

ν ι χι5 οξιi .

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αποχρεμπτιχ1j. ιιριιψιιτιχ1j.

χές χω σαν αποχρεμmικι5 τι•>ν ιινιιπνειι­

ιπι κιl>ν obιln• .

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Χ(.Jηιτψο ­

ποιείτω σιιν κιιρύκευμιι ιπη πcιριωκευ>j λοιι­

χιί.νικων.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Όλο το ε ­

πίγειο ηοjμιι του φυτοιί (ΗcΓlΊ<ι Μ<ι.ίοπιη <ιc).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηρcφένο

κω τεμιιχισμένο ~c\τιινο.

Oxalis aceto.<;e/la L. Οχαλίς η ξιν1iθρα

Οικογένεια: Oxalidaceae Κοινιl>; : Ξινψ!ριι. ξινοτρίφυλλο

πολυετές χω έι>πον φι•τιi ποι• Ουμιl.ει το τι_>ι φι>λλι κιιι

ιινιιmι>σοετιιι σε ι•γψί. χω πολι> ιτκιε(_)ιί. μέ(.Jη. τιiσο

ιπι; πεοινι'; <iσο χω ιπι; ο(_)εινι'; πε(_)ιοχέ; . Τιι φι>λλιι εί­

νιιι μεγ(ιλιι. έχιΗ•ν b ι ιί.φοι_>ιι χι_>ιι"ψιιτιι χω ιπηι_>ιl.ο\'τιιι σε

ομοι<iμορφοιι; [Ίλωποι>; .

Πιιρόμοιο τη; ξινψ-)(_)α; φι•τιi το

Rιιιιιι•χ μαιίeιιιίιι . κιιλλιει_>yεί-

τιιι σε οριομι'νε; πει_>ιοχι';

τη; Ει•(_)ιl>πη; με ιrκοπιi

την κιιτιινιί.λωση τι•>V

φι>λλι•>ν τοι• ιr<ιν λιιχιινι­

κοιi πιιι_><iμιΗοι• με το οπιι­

νιί.κι. Πιιλι<iτεριι χ(.Jψη μο­

ποιοι>,,.ιιν οι ι_>ιl.ε; του ιι\'τί

τοιι Rlιι•ιιιιι ι-/ιιφοιιιίοιιιι .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Πε(_)ιέχει ο­

ξιιλικιi οξιi. οξιιλικιi κιί.λιο χω f-\ ιτιψίνη

C σε ιιφΟονίιι .

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Είνιιι χωνει•τικιi. οιοι•υητικ<i

κιιι ιι\'1"\ΟΧοι.>f-\οι•τικιi.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Χι_>ηιημοποιείτιιι κιιτιί. τιιJν ε \'τfLJικιlη•

κω κι•ιπικιl>ν φλεγμονιlιν. Ο ζιιψ<iς: τοι • χλι•>ι_>οιi φι•τοιi

χι_>ψημεύει σιιν ιιπολιιμιι\'τιχιi κω εποι•λιιπικι i ελχιίη•.

που f-\ι_>ίηχοντιιι σε χιιτιί.ιπιωη ιηjψης κω γιί.γγι_>ιιινιι; . Το

χιιτιί.πλιιομιι ιιπ<i χλι•>(>ιί.. f-\ι.>ιιομένιι φι>λλιι τοποΟεπίτω

ιπιι αποιπ>jμιιτιι.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φι'λλιι κιιι LΗl.ιι.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηυιψι'ν<ι φιiλλιι.

Θυιιμμιιτιιτμένη χω ιιποξη(><ψένη ι>ιl.ιι.

Peuιnιιs bolbus Molina Πεύμος το μπόλvτο

Οικογένεια: Monimiaceae

Μικρό δένbρο που προέρχεται από τις κεντρικές: πε­

ριοχές της Χιλψ: . όπου χω αφΗονεί. Τcι φύλλα ε ί­

ναι αντίΘετα. ι•)Ο ε ιbή. πριονωτά. ακέραια, λε ία ιπην κ6τω

πλευρrί. με λίγο χνούbι στην πrί.νω και με αριrψιιτιχή ο­

σμtj. Τα cίνΟη είναι cίσπρα. μυρωδάτα κατ(ι Βότρυς.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. καλοκαίρι .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχε ι bιcίφορα αλκαλοε ιbή

μεταξύ των οποίιrJ\' ξεχωρίζει η μπολντίνη . φλαj1ονικcί

παριίγωγα χω μπολντογλυκίνη . Το αιθέριο έλωό του α­

ποτελείται απι5 ασχαριbιiλη. ευκcιλυmι5λη χω κυμ6λη .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Είνcιι πεmικι5 χω bιευκολιlνει τι; εκκρί­

σεις της χολψ;.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημcι αυτού του φυτού είνω το

κατ· εξοχήν φυσιχιJ φcίρμcικο που bιει•κολιiνει ιnΊμrΝτικcί

τη λε ιτουργία του tjπατο; χω τη; χολψ:. Επίση;. έχε ι

bιουρητικtj bράιn1. πολύ χρψπμη κατcί του αυξημένου οιr­

ρι%ού οξέο:;:.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Φιiλλcι χω φλοιιJς.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηρcφένο χω τεμαχι­

σμένο φυτci. Χcίπι α.

Papaνer ι·/zoeas L. Παπά~ερ ή Μήκων η ροιάς

Οικογένεια: Papaveraceae Κοινυ)ς: Παπαρούνα. κουσουνίιδα. λαλές

Εjσιο φυτιJ της: περιοχtj; τη; Μεοογείοι•.

ολύ bιcιbεbομένο σε όλη τη χιl)ριι .

Βλαστός: καλυμμένος ολιiκληρος με τριιχύ

χνούδι. Τα φύλλα είνω πτεροειδtj χωρίς

μίσχο χω αντί(-)ετα . Τcι 6νUη είναι με­

γcί.λα. κρεμωπcί πριν ανοίξουν

χω όρ(-)ιcι μετιί.. ·Ε χουν τέσιη;ρα

κιJκκινrι πέτcιλrι. Ο κcιρπιiς είναι

χωbία (κC:ιψα).

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη χω

καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Ο λευκός ο­

πός της: παπαρούνας: περιέχει τέσσε-

ρα αλκαλοειbtj: τη ροιαδίνη. τη ροια­

γενίνη. τη ροιαερυ(-)ρίνη Ι χω τη ροιαε­

ρυ(:Jρίνη 11 . Τα φύλλα και τα cίν(-)η είναι

πλούσια σε f-\λεννu)δεις ουσίες χω ανΟο­

κυανίνες.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισπασμωδικtj. υπνωτικtj.

ηρεμιστικtj. εφιbρωτικti χω μαλακτικtj.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα των πετ6λων

χρησιμοπο ι είται κατcί. του επίμονου Βtjχα σε πνευμονικές

κατcιρροές. Τα C:ιν(-Jη χω οι χιί.φε; σε αφέψημα έχουν ε­

φιδρωτικές χω ελαφριl)ς ηρεμιιπικές ιbιιiτητες . Το σιριJ­

πι τιr)ν πετcίλων (S inιpus RlloC<ι clos) χρησιμοποιείτω σιιν

μαλακτικι5 χω αντιΒηχικιi.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Πέταλα. cίν(-Jη χω

j)λcιιποί.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Τεμαχιομένο χω cιποξη­

ρcιμένο Βciτcινο .

Parίetarίa officίιzalis· L. Παριετάρια η φαρμακευτική

Οικογένεια: Urticaceae Κοινιl);: Περbικούλι. περbιχcίχι. κολλητσίbrι

φυτιi πολυπέ; με ιJρΟιοι•ς:. τρυφεροιiς: . ιπιρκιl)b ε ι; .

κοκκινιr)πού; χω χνουbωτοιlc: f-\λrιιποιi; που φτrί.­

νουν τα ΚΟ εχ . ύψο;. Τcι φιiλλιι φέρουν μίιr',(Ο. είνω χcηιί

ενrιλλrιγtj. ωοειbtj. τελειιr'η•ουν σε ωχμtj. η περιφέρειrί

του; μπορεί νcι είνω cιχέρωcι tj obo\rτιrπtj . ενιl) το χvι•'ψα

του; είνrι ι πριίιηνο σχούψ1. Τα rίνΟη ε ίνω μικριί. πvιιιη - .

νωπιί. χcιτcί. μcιιr',<.<ιλιιιίε:; bέσμε;. Η πιιυιεηί.υιιι μοιrί.ζει με

την τσιη•κνίbα . Ανcιπηiουετω σε rί.γονrι εbrίφη . χιrψcιπ­

υές:. τοίχου; χω f"\l)(ίχιcι.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Αιτj)έιπιο. Οείο. νιτυικιi κιίλω.

χυωιπικέ; χω j"\λεννιl)bεις οιrσίε; .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διοιrρητικtj. μιιλrικτικtj χω cιπολυμαντικΙj.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα τοι• φι•τοιi χρησψοποι ε ίηιι

σε περιπτιiΗπι:; οιbημ(ίτιr)ν . λει•χιφcιτοιrvίcι; κιιι χι•ιπίτι­

bcις:.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Το επίγειο ηιtjμ((

του φυτού .

tΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηι>rιμένο χω τεμιιχι­

ημ{νο j-\ιiτcινο.

79

80

Passiflora ίιzcarnata L. Πασσιφλόρα η σαρκόχρους

Οικογένεια: Passifloraceae ΚοινιίJς:: Ρολογιά

Λ ναρριχητικό φυτό με ξυλιίJδεις: βλαστούς και ύψος

.Ι-\.που φτάνει τα 4 με 5 μ. Τα φύλλα είναι κατά εναλλα­γή, δεν έχουν χνούδι. φέρουν μίσχο και είναι διαιρεμένα

σε τρεις λοβούς. Τα άνθη είναι άσπρα και γαλάζια. Ο

καρπός είναι πράσινο-κιτρινωπός, ραγόμορφος: με μέγε­

θος όσο περίπου του αυγού, εδιίJδιμος: . Αυτό το φυτό

προέρχεται από την Αμερική και έχει εγκλιματιστεί στα

εύκρατα κλίματα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Αλκαλοειδή, όπως πασσιφλορί­

νη. αρμίνη. αρμόλη καθώς και φλαβονικά παράγωγα.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισπασμωδικό και καταπραϋντικό των

νεύρων.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα του φυτού δρα σαν τονω­

τικό και ηρεμιστικό σε περιπτυ)σεις: αϋπνία; και υπερκό­

πωσης. Οι καρποί χρησιμοποιούνται σαν διουρητικό . Α­

πό τους καρπούς ή τη συμπυκνωμένη μάζα τους φτιάχνο­

νται ροφ1Ίματα με τονωτικές και διουρητικές ιδιότητες.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ολόκληρο το φυτό.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα και τεμαχι ­

σμένο βότανο.

Pίιnpίnella αnίsιιm L. Πιμπινέλλα το άνισο Οικογένεια: Apiaceae Κοινυ)ς:: Γλυκcίνισο

bιακεκομμένα και φέρουν μίσχο. Τα ανιίJ­

τερα είναι πτεροειδή. Τα άνθη είναι ά­

σπρα κιιι σχηματίζουν σκιάδια που έ-

χουν cmό 7 ως 14 ακτίνες. Ο καρπός είνω ωοειδ1Ίς: . ρυτιδιασμένος: με

χνούδι και καλύπτεται από μια

γαλαζωπή ταινία. Αναπτύσσε­

τω απομονωμένα και σε ά­

γρια κατάιπαση. ωστόσο

σήμερα είναι ένα φυτό που βα­

σικά καλλιεργείται.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Ο υπιiροι έχουν ένα

αι!:Jέριο έλαιο που περιέχει ανεΗ6λη. εστραγόλη,

λιπαρό έλαιο και χολίνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητικό, χωνευτικό. διεγερτικό

των βρογχικών εκκρίσεων και αντιμετεωριστικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Οι καρποί χρησιμοποιούνται σαν αντι­

μετεωριστικό σε κολίτιδες και εντερικά αέρια. Επίσης έ­

χουν aποχρεμπτικές ιδιότητες και σε ορ ισμένε; περιοχές

χρησιμοποιούνται για την πρόκληση της εκκρίσεως του

γάλακτος. Το αιθέριο έλαιο (Oieum Anisi) έχει τις ίδιες

ιδιόη1τες: χρησιμοποιούμενο πολύ αραιωμένο . Οι διαι­

τητικές χρ1Ίσεις: του γλυκάνισου είναι πολύ παλιές και έ­

χουν βρει εφαρμογ1Ί στη ζαχαροπλαστικ1Ί, την αρτοποιί­

α. την παραγωγή λικέρ και σαν αρτυματικό στη μαγειρι­

κή.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Οι σπόροι

(Fructus Anisi).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι σπόροι, αι­

θέριο έλαιο. χάπια.

Pίnus sylvestrίs L. Πεύκη η δασική Οικογένεια: Pinaceae ΚοινιίJς:: Πεύκο. λάχια

Δένδρο αειθαλές με ευθύ

κορμό που φτάνει τα 20 με 30 μέτρα ύψος και φολι ­

δωτό με γκρίζο φλοιό. Ο κορ­

μός των νεαρυ)ν δένδρων εί­

ναι κυλινδρικός. Οι κλάδοι α­

ναπτύσσονται κατ(ι σπονδι)­

λους: και σχεδ6ν οριζόντια. Η

κόμη είναι αρχικά κωνικ11.

όσο όμως ενηλικιιίJνεται

στρογγυλεύει. Τα φύλλα

f-\ελονοειδΙΊ. αναπτύσσο­

νται ανά δύο και έχουν α­

νοιχτό πράσινο χριίJμα. Οι

οφθαλμοί είναι επιμήκεις και

καλυμμένοι με μικρές φολί­

δες. Τα κουκουνάρια είναι

επι~LΙΊκη. μοναχικά ή σε ζευ­

γάρια. Το πεύκο το συναντά­

με σε αφθονία να σχηματίζει δάm1 σε υψόμετρα

μικρότερα των 2.100 μ.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. όπου και συλλέγονται

οι οφθαλμοί.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Αιθέριο έλαιο. ρητίνες και γλυ­

κοσίδια.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντισηπτικά. αποχρεμπτικό. διεγερτικό

και ·βάλσαμο'.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Τα εκχυλίσματα των οφθαλμu'Jν χρησι ­

μοποιούνται σε καταρροές, βρογχίτιδα και άσθμα. κυστί­

τιbα και ρευματισμούς.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ_ΝΑ ΜΕΡΗ: Οι οφθαλμοί και η

ρητίνη.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι οφθαλμοί.

ω Η έριο έλαιο.

PΊnntago major L. Πλαντάγο το μείζον Οικογένεια: Plantaginaceae Κοινώς: Πεντάνευρο

ποώδες, πολυετές φυτό, πολύ εύρωστο.

Τα φύλλα της βάσης εκφύονται κατά

ρόδακα, είναι πλατιά, λεία ή ελαφρώς χνου-

δωτά και έχουν σχήμα λόγχης. Η ταξιαν­

θία είναι στάχυς. Ο καρπός είναι

κάψα που περιέχει 16-18 σκού­ρους σπόρους. Αυτό το φυτό εί­

ναι πολύ συνηθισμένο σε ξηρά

εδάφη, στις παρυφές των δρό­

μων και κατά μήκος αυλάκων και

ρυακίων.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνnι .. .4;;;ι .... !Ι ξη -καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Όλο

το φυτό περιέχει βλεννώδε ις ουσίες και ένα

χρωμογόνο ετεροσίδιο την αουκουμποσίδη,

που υδρολύεται σε αουκουμπίνη και σε σάκ­

χαρο.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντιδιαρροϊκό, αποχρεμπτικό. αιμοστατι­

κό, επουλωτικό και διουρητικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το ελαφρύ εκχύλισμά του χρησιμοποιεί­

ται για τη θεραπεία καταρροών, βρογχίτιδας και άσθμα­

τος. Εξωτερικά τα φύλλα είναι επουλωτικά. Χρησιμο­

ποιούμενα σε γαργαρισμούς. μετρ ιάζουν τους πόνου;

που προκαλεί η αμυγδαλίτιδα. Τα αφεψήματα του πεντά­

νευρου χρησιμοποιούνται σαν κολλύριο σε περίπτωm1 ε­

πιπεφυκίτιδα; και βλεφαρίτιδας.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ολόκληρο το φυτό.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα και τεμαχι­

σμένο βότανο.

PΊnntago psyllίum L. Πλαντάγο το ψύλλιον Οικογένεια: Plantaginaceae ΚοινιiJς : Ψυλλόχορτο, βεντουρόχορτο

ποώδες. μονοετές φυτό με όρθιο βλαστό και λίγες

διακλαδυΊσεις. που καλύπτεται όμως από φύλλα σε

όλο το μήκος του και φτάνει τα 30 εκ . ύψος περίπου. Τα

φύλλα είναι γραμμοειδή, αντίθετα. με περιφέρεια ελα­

φρώς οδοντωτή. Τα άνθη που προβάλλουν από τη μασχά­

λη των φύλλων σχηματίζουν στάχυς. Ο ι καρποί είναι κά­

ψες που περ ιέχουν δύο μαυριδερούς σπόρους. Αναπτύσ­

σεται στις μεσογειακές περιοχές σε αμμώδη εδάφη. Η

συλλογή των σπόρων γίνεται, όταν το καλοκαίρι έχει προ­

χωρήσει.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη-καλοκαίρι .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Βλεννώδεις ουσίες, ιχνοστοιχεί-

α και άλατα του καλίου .

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Καθαρτικές, μαλακτικές και aντιφλεγμο­

νώδεις.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Οι σπόροι μετά από ελαφρύ μούλιασμα

έχουν μια μηχανική δράση σαν καθαρτικό.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ:

Οι σπόροι (Semina Psylii). ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξη­

ραμένοι σπόροι.

Prunus amygdalus Batsch var. sαtίνα Αμυγδαλή η κοινή Οικογένεια: Rosaceae ΚοινιiJς: Αμυγδαλιά

Μικρό δένδρο που προέρχεται από την υποτροπικ1j

Κίνα και τη Μικρά Ασία. Καλλιεργείται πολύ σε

εύκρατε; περιοχές. κυρίως τη; Μεσογείου. Ο καρπό; εί­

ναι μια σκληρή. ωοειδ1jς δρύπη με ξυλώδες ενδοκάρπιο

που περικλείει ένα σπόρο (το αμύγδαλο) . Καλλιεργού­

νται πολλές ποικιλίες τη; γλυκιάς αμυγδαλιc1ς (νar. ({ιιl­

ci.s·).

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: ΧειμιιΊνα;.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Τα αμύγδαλα περιέχουν μεγάλη

ποσόη1τα λαδιού που σε ορισμένε; περιπτιiJσεις ξεπερνά­

ει το 65%. Τα αμύγδαλα επίm1ς είναι πλούσια σε βιταμί­νη Ε, ενώ το σπέρμα περιέχει ένα λεπτόρευστο

έλαιο (Oleum amygdalarum). Στα πικρά α-

μύγδαλα υπάρχει επιπλέον αμυγδαλί­

νη, στην οποία οφείλεται η τοξι­

κότητά του;.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Είναι ελα--'"""-,~-φριiJς καθαρτικά. Τα πι-

κραμύγδαλα είναι aντισπα­

σμωδικά. Το αλεύρι των α­

μυγδάλων χρησιμοποιείται

σαν μαλακτικό του δέρματος.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Με τα γλυκά

αμύγδαλα φτιάχνεται το αμυ­

γδαλόγαλα. που είναι δροσιστι­

κό και ελαφριiJς καΘαρτικό. Με τον

ίδιο τρόπο. προσθέτοντας απλά ζάχαρη

γίνεται το σιρόπι των αμυγδάλων που

έχει aντιβηχικές ιδιότητες . Το λάδι των

γλυκών αμυγδάλων σε δόση 30 γρ . είναι ένα ελαφρύ κα­

θαρτικό, κατάλληλο για ευαίσθητα άτομα.

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Το λάδι των αμυγδάλων αποτε­

λεί συστατικό πολλυΊν κρεμών της αγορά;. Γενικά. είναι

πολλά τα καλλυντικά ανάμεσα στα συστατικά των οποίων

υπάρχει το λάδι των αμυγδάλων.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Τα αμύγδαλα.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τα αμύγδαλα ωμά. ψημέ­

να, σε σκόνη με ή χωρίς το κέλυφος. Λάδι των γλυκών α­

μυγδάλων.

8 1

82

Ρnιnιιs ανίιιm L. Προύνος των πτηνών

Οικογένεια: Rosaceae Κοινι(>ς:: Αγριοχερασιά

Δένδρο με λείο. χαστανέρυθρο φλοιό . Το ύψος του

μπορεί να φτάσει μέχρι τα 15 μ. Τα φύλλα είναι ωο­

ειδιj χω συγχεντρωμένα σε μιχρ ές: ομά-

δες γύρω από το βλαστό. Τα άνθη είναι

διαταγμένα σε μιχρές: δεσμίδες σχηματί­

ζοντας σχιάδια άσπρου χρι(>ματος:. Οι

χαρποί είναι χόχχινοι. σαρχιΙJδεις:. σχε­

δόν σφαιριχοί με ένα σπόρο. Καλλιερ­

γείται χυρίως: στι:; μεσογειαχέ:; χι(>ρε:; .

αν χω ορισμένε:; φορές: αναπτύσσεται

cωτοφυιι):; .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. Η συ­

γχομιδιj των χαρπι(J\1 γίνεται το χαλοχαίρι.

ΔΡ ΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Οργανιχά οξέα χω

μίcι πιχριj ουσία.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τα χοτσάνια των χαρπu·J\1 .~: :,ι '~J βρασμένα έχουν ισχυριj διουρητιχιj δρά- ::· ~ • .;'~{;1

ml . · -~~ I . ~ · ~ ~ ·

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΧΡΗΣΗ : Τα χεράσια χρη- ,·~ · _ ~

σιμοποιούνται στην παρασχευιj λιχέρ ανciμεσ~ στα οποία το γνωστό ·kirsch'. Επίm1::: με τα χεράσια φτιά­

χνο\ιται σιρόπια χω μαρμελάδες:.

. ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι χαι θρυμ­

ματισμένοι χαρποί χω τα χοτσάνια του:;.

Ρnιηιιs spίnosa L. Προύνος ο ακανθώδης

Οικογένεια: Rosaceae Κοινιδ:;: Τσcαουρνιcι τσαπρουνιά. αγριοχορομηλιά

Λ χανθιι'>δη:; θάμνο:; με περίπλοχη εμφάνιm1. μαυριδε­

~ό χριΙJμα χω ύψος: που φτάνει μέχρι τα 4 μ. Τα φύλ­

λα είναι μιχρά. χατά εναλλαγιj . ωοειδιj. ελλειmιχά χω με

πριονωτιj περιφέρεια. Τα άνθη που εμφανίζο,ιται πριν τα

φύλλα πάνω σε χο,ιτού:; ποδίσχου:;, είναι άσπρα. μιχρc:ι.

πολύ μυρωδάτα. συνιjθω:; μοναχιχά εχτό:; από τα μπου­

μποι>χια. τα οποία είναι διαταγμένα σε συμπιεσμένες δέ­

σμες:. Ο χαρπό:; είναι μια συνηθισμένη. μαύρη-γαλαζωπιj.

σφαιριχιj δρύπη με διάμετρο I εr.. χω πολύ ·τραχιά· γεύ­

mΊ. Α ναmύσσεται αυτοφυιδς: στι:; παρυφές: των δασιΙJν. σε

ξέφωτα. σε φράχτες: χω πλαγιές: υψιιψάτων.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. Οι χαρποί συλλέγο,ιται

το χαλοχαίρι. όπου χω ωριμάζουν.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Τα ciνΗη περιέχουν τα γλυχοσί­

bια. χαιμπερόλη χω αμυγδαλίνη. χαΗι(>ς: χω βιταμίνη C.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στυmιχιj. απολυμωιτιχιj χω πεmιχιj.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σαν στυmιχό σε πε-

ριmι(χπις: διάρροιας χω

δυσπεψιu'>ν.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ

ΧΡΗΣΗ: Οι φρέσχοι

χαρποί χρησιμοποιού­

\'tαι στι1ν παρασχευιj του

γνωστού P<ιcharan.

ΚΟΣΜΕΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ:

Η σάρχα τοιι χαρπού χρησι­

μοποιείται ιπην παρασχευιj

μα<J'ιιιι)ν ομορφιά:; με ιπυ­

mικέ:; ιδιότητες .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ

ΜΕΡΗ: Οι χαρποί χω δευτε­

ρευόντως: τα ciνθη (Fiores

Pruni spinosae).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Φρέσχοι χω cιποξηραμέ­

νοι καρποί.

Pulmoιιarίa officίιιalίs L. Ποuλμονάρια η φαρμακευτική

Οικογένεια: Boraginaceae

φυτό με απλό βλαστό που φτciνει τα 40 εr.. μιjχο:;. Τα

χατι(>τερα φύλλα είναι ωοειδιj. αρχετά πλατιά. χνοι'­

διι >τci με μίσχο χω χρι(>μα cινοιχτ6 πράσινο με άσπρε:;

βούλες:. χατά ρόδαχα. Το μέγεθος: των φύλλων με ιι(>νετω

από χάτω προ:; τα πciνω χω αυτci που βρί-

σχο\ιται στην κορυφιj είνω πω στενά. Τα

ciνθη έχουν χόχχινη χροιci. Η πουλμονci­

ρια αναπτίiσσεται σε ξέφωτα bασι(>ν

χω άγονα εδciφη . Συλλέγο,ιτcιι τα

φύλλα χω τα ciνθη.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: τέλος:

τη:; ciνοιξη:; χω χαλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Βλεν-

νι(>δε ι:; ουσίες:. σαπιι>νίνη. τανί-

νη. πυρίτιο χω ανόργανα ciλατα.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Μαλαχτιχιi. απο­

χρεμmιχό χω στυmιχι5.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Τα αφεφιjματα των

φύλλων είναι χριjσιμα σε χαταρροές:

των αναπνευιπιχι(J\1 οδι(>ν χω στ ι:; ω­

μορρο.ίδιχέ:; χρίσει:;.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλ­

λα και ciνΗη.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηραμέ­

να χω τεμαχισμένα φύλλα.

Qιιercιιs ίlex L. Δρυς η ίληξ

Οικογένεια: Fagaceae ΚοινcίJς: Αριά. ασίλαχας

πολύκλαδο bένδρο ή δενδρύλια με επιμήκη. δερμα­

τcίJδη φύλλα που είναι χνουδωτc:ί. στην κάτω πλευρά

χω έχουν οΟΟ\'ΙωηΊ και αχανθcίJδη περιφέρεια. Ο φλοιός

του είναι μάλλον λείος χω έχε ι σχούρο χρcίJμα. Τα c:ί.νθη

είναι μονογενιΊ. τα άρρενα σχηματίζουν ιούλους χω τα

ΗιΊλεα απομονωμένα ε\'ΙιSς σπονbύλου. Οι χαρποί -τα βε­

λανίb ι α- είναι χυπελοφι5ρα χc:ί.ρυα. Η αριά σχηματίζει ε­

κτεταμένα δάιn1.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. Οι χαρποί ωριμάζουν

στα τέλη του χαλοχωριού.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέ­

χει σημαντιχέ; ποσότητες τανί­

νη; χω οργανιχά οξέα.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Λόγω τη; ποσότη­

τα; τανίνης που περιέχει είναι ένα

σπουδαίο στυmιχό χω α\'Ιtσηmι­

χιS. Ο ι χαρποί περιέχουν άμυλο. λί-

πη. σάχχαρα χω τανίνες.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εχχύλισμα

φλοιιr'η' χρησιμοπο ι είται χατά της

bιιiρροιας . Αυτιl τα εχχυλίσμαπι πρέ­

πει να είναι ελαφριcί (5U γρ. ανά λί­τρο). Σαν επουλωτιχό είναι ε­

ξαιρετιχό χατά τιιJν ριν ι χιδν αι ­

μορραγιιr)ν. των πληγιr'Jν χω

τιrJν αιμορρο·ιδων . Επίιn];. χρησιμο-

ποιείται σε εντριβές του τριχωτού της χεφαλιΊς χατά της

πιn•ρίδας.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ : Ο φλοιός. τα φύλλα

χω τα βελανίδια.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι χαρποίχαι

φλοιοί. βελανίδια.

Τα βελανίδια αποτελούν μια χαλιΊ τροφιΊ για πολλά ζιι'JC1 .

Qιιercus robur L. Δρυς η ρόμπουρ (Δρυς η έμμισχος)

Οικογένεια: Fagaceae Κοινιr'Jς: Δένδρο. ρένια. ρουπc!χι

Μεγc:ί.λο δένδρο που ζει πολλά χρόνια. Η χόμη του εί­

ναι ευρεία και ο φλοιός του γκριζωπός. Τα φύλλα

είναι πράσινα ιτι.ούρα. ελαφριδς: ωοειδιi με ΧΟ\'!ό μίσχο

και λοβοειδέ:; άκρο. Τα άνθη είναι μονογενιΊ. τα άρρε\'α

συγκεντριr'Jνοντ:αι σε χρεμαmούς ιούλους. cπι:; βάσεις

των χλαδιιr'ηι ηλικίας ενc5ς έτους και έχουν χιτρινιrJπό

χριr'ψα. Τα Ηιlλεα είναι ιnrγκεντ:ρωμένα απιJ 2 ως 5 μαζί. Οι καρποί είναι κυπελοφόρα κάρυα. Είναι ένα πολύ ιnr­

νηθισμένο δένδρο που αναπτύσσεται από τη θάλασσα

μέχρι την ορεινή ζcί)Υη .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Ο φλοιός περιέχει10-2U% τανί­

νη χω μία πιχρι1 ουσία την χερσιτρί-

νη. Τα φύλλα περιέχουν τα γλυχο­

σίδια χερσιτρίνη χω χερσετόλη.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Στυmιχό. αιμοmα­

τιχό χω αντ:ιυπεραιμιχό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εχχύλισμα

των φλοιcίΝ χρησιμοποιείται χατά

της διάρροιας. Σαν επουλωτικό

είναι εξαιρετιχό κατά των αιμορ­

ραγιcίJν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ:

Φύλλα χω φλοιοί (Co Quercus). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ:

ξηραμένοι χω

φλοιοί και φύλλα.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Ο φλοιός χρη ­

σιμοποιείται mα βυρσοδεψεία.

Frangula alnιιs Mίller (Syn.: Rhaιnnus.frangιιla L.) Φράγκουλα η κλήθρα Οικογένεια: Rhamnaceae ΚοινcίJς: Βουρβουλιά

Δενδρύλια φυλλοβι5λο με όρθιο χορμό. ιrJοειδιΊ φύλλα

χω μιχρά άνθη χατά μασχαλιαίε; bέσμες. Οι χαρποί

είναι χόκχινοι . ιSταν όμως ωριμc:ί.σουν αποχτούν σχούρο

τόνο. Α νατι:τύσσεται σε υγρcι δάση που βρίσΧΟ\'Ιαt σε αρ­

γιλιr'Jδη χω πυριτιχά εδc!φη όπως χω σε βαλτιr'Jδει:; πε­

ριοχές.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη. Ο

φλοιό:; συλλέγεται το φθινι5πωρο.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Οι

φλοιοί περιέχουν γλυχοσίδια

χαθαρτιχής: δράιn];.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Καθαρτικ

χω χολαγωγές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εχχύλι­

σμά του χαταπολεμά η1 δυ­

σχοιλιότητα. τα εντ:ερ ιχ(ί αέρια

και βοηθά mη διαηΊρηιn1 της

φυσιολογιχιiς εντερ ιχιΊς:

χλωρίδας. Το πλεονέχτημα τη~

βουρβουλιάς σε σχέση με άλλα χα-

Ηαρτικά είναι η ελαφριά δράση της. Πρέ-

πει να χρησψ()ποιείται φλοιός ηλιχίας τουλάχι­

στον δύο χρόνων.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ο φλοιc5ς (Cortex Rhαmni Frangulae).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένος χω θρυμ­

ματισμένος: φλοιc5ς.

83

84

Rheum rhapontίcιιm L. Ρήον το ποντικό

Οικογένεια: Polygonaceae Κοινιι)ς: Ραβέντι

φυτό που προέρχεται από την Κίνα με όρ­

θιο βλαστό. μεγάλα φύλλα

που είναι καρδιόσχημα. βαθιά ο-

δοντωτά. ενώ πλαταίνοuν στη

βάση μέχρι που αγκαλιάζουν

το βλαστό. Τα άνθη είναι

λευκωπά και σχηματίζουν

φόβη. Η ρίζα .είναι παχιά.

κατά δέσμες. με πολλά ριζί­

δια κίτρινου χριίJματος: και

πολύ πικριjς: γεύm1ς.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Ποι­

χίλει ανάλογα με το χλίμα. Η ρι­

ζα συλλέγεται η1ν άνοιξη.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Ανθρόνες.

διανθρόνες: και τανίνε;.

ΙΔIΟΤΗΤΕΣ: Καθαρτικό. διεγερτικό των λε ι-

τουργιιι)ν του στομάχου και του ιjπατος .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα τη; ρίζας χρησιμοποιείται

σε χρόνιες καταρροές του στομάχου .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Η ρίζα (Rhizoma

Rhei) . ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένη και θρυμμα­

τισμένη ρίζα.

Rosa cαnίιια L. Ροδή η κυνορροδή Οικογένεια: Rosaceae Κο ι νιΓ>;: Α γριοτριανταφυλλιά

Θάμνος: που φτάνει τα 2 μ. ύψος. Ο

βλαστός τη; είναι πολύκλαδος με

σκληρά και καμπυλωτά αγκάθια. Τα φύλ­

λα έχουν σχψια λόγχης:. είναι πλατιά και ο­

δοντωτά. Οι καρποί είναι ωοειδιj στεγο­

κάρπια με έντονο κόκκινο

χριι)μα. Στο εσωτερικό τους: πε­

ριέχουν πολυάριθμους: σπόρου;.

Α ναmύσσεται σε ακαλλιέργητα

εδάφη . συστάδες θάμνων. φρά­

χτες και πλαγιές υψωμάτων.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοι­

ξη. Οι καρποί συλλέγονται το

φθινόπωρο.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Οργανι­

κά οξέα, τανίνη, φλαβονοειδείς χρω­

στικές:. καροτινοειδή και βιταμίνη C. IΔIΟΤΗΤΕΣ: Στυπτική. βελτω)νει την όρα-

m1 και αντισκορβουτική. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα των καρπυ)ν καταπολεμά

τις διάρροιες. Το aφέψημα των ανθέων χρησιμεύει ενα­

ντίον του σκορβούτου. Εμποτισμένο βαμβάκι με αυτό το

aφέψημα δίνει πολύ καλά αποτελέσματα σε περίπτωm, ε­

πιπεφυκίτιδα;.

ΔΙΑΙτΗτJΚΗ ΧΡΗΣΗ: Με τους καρπούς φτιάχνονται ε­

ξαιρετικές μαρμελάδες, ζελέδες. σιρόπια και ζεστά ρο­

φήματα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Καρποί και άνθη.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι καρποί και

άνθη.

Rosmarίnus officίnalίs L. Ροσμαρίνος ο φαρμακευτικός

Οικογένεια: Lamiaceae ΚοινιίJς: Δενδρολίβανο

πολυετής ημίθαμνος που φτάνει μέχρι 1 μ. ύψος και έ­

χει πολύκλαδου; βλαστούς. Τα φύλλα έχουν σχιjμα

λόγχης, είναι πυκνά. πράσινα σκούρα από πάνω. άσπρα

από κάτω. με περιφέρεια που έχει κατεύθυνm1 προς τα

κάτω. Τα άνθη είναι γαλάζια. εκφύονται α­

πό τις μασχάλες των φύλλων και σχηματί­

ζουν πυκνούς βότρυς. Αφθονεί σε ζυ)νες

με συστάδες θάμνων και σε χέρσα εδάφη.

Καλλιεργείται σε μεγάλη κλίμακα σε ορι­

σμένες: χυ)ρες της Ευρώπη;.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Κατά την ά­

νοιξη. όπου και γίνεται η συλλογή

των φύλλων.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέ­

χονται στο αιθέριο έλαιό του.

που είναι πλούσιο σε τερπέ­

νια: κινεόλη. βορνεόλη. εστέ­

ρες και πινένιο.

IΔIΟΤΗΤΕΣ: Χωνευτικό. αντι­

μετεωριστικό. χολαγωγά. εμμηνα­

γωγά. aντισπασμωδικό και κατά της

υπόταm1ς.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα των φύλ­

λων διευκολύνει την πέψη και την απαλλα-

γιj του ήπατο; από παραγόμενη χολή. Μουλια-

σμένο σε αλκοόλ χρησιμοπο ι είται σε εντριβές: κατά της α­

λωπεκίασης. Οι γαργαρισμοί με αυτό το φυτό έχουν αντι­

m1mικά αποτελέσματα.

ΔΙΑΙτΗτJΚΗ ΧΡΗΣΗ: Χρησιμοποιείται ση1 μαγε ιρική

σαν αρωματικό.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Τα φύλλα (Folia

RosmHrini) και οι aνθισμένες ταξιανθίες .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα φύλλα και

άνθη. αιθέριο έλαιο .

Σημεfωση: Σε μεγάλες δόσεις μπορεf να προκαλέσει απο­

βολή.

Ruscus aculeatus L. Ρούσκος ο ακιδωτός Οικογένεια: Liliaceae Κοινιδς: : Μερσίνη, αγριομερσίνη

φυτό πολυετές. αειθαλές. με έρπον ρίζωμα και όρ­

θιους. πρασινόμαυρους, χωρίς χνούδι και πολύκλα­

δους στην κορυφή τους βλαστούς. Τα φύλλα είναι μικρο­

σκοπικά και βρίσκονται πάνω σε μεταμορφωμένα φύλλα

που είναι ωοειδή 1j έχουν σχήμα λόγχης και ονομάζονται φuλλοκλάδια. Στην άνω επιφάνειά τους φέρονται τα μι­

κρά ωχροπράσινα και βραχύμισχα άνθη . Οι καρποί είναι

σφαιρικές ράγες: με ζωηρό κόκκινο χρώμα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το ρίζωμα περιέχει αιθέριο έ­

λαιο . ρητίνη, σαπωνίνες. ασβέστιο και κάλιο.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Η μερσίνη θεωρείται ορεκτική. διουρητι­

κΙj, αντιπυρετικ1j και αγγειοσυσταλτικ1j.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα συνιστάται για οιδ1jματα,

φλεβίτιδα. αιμορροΊδες. ουρική αρθρίτιδα. κιρσούς και ί­

κτερο. Η ρίζα της μερσίνης αποτελεί m1στατικό του σιρο­

πιού των "πέντε ριζιι)ν· μαζί με ρίζες σέλινου. σπαραγγιού,

μα"ίντανού. κλπ.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Το ρίζωμα. ο βλα­

ιπός και τα φύλλα.

EM!lOPEYΣIMH ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένο και τεμαχι ­

σμένο βότανο.

Rιιtα graveoleιιs L. Ρούτα η βαρύοσμη Οικογένεια: Rutaceae Κοινύ>ς: Απ1jγανο;. σιδερόχορτο

φυτό πολυετές με φολιδωηj. ξυλιόδη

ρίζα. Ο βλαστός του είναι επίm1;

ξυλιόδης όπιιJς και οι κατύηεροι κλάδοι.

ενιiJ οι ανύηεροι είναι κυλινδρικοί και

ποιl>δεις: . Το ύφος του κυμαίνεται μετα­

ξύ 70 εκ. και ενός μέτρου. Τα φύλλα έ­

χουν κάπως σαρκώδη συνοχ1j. είναι

εναλλάξ. αποτελούμενα α:π:ό διά­

φορα τμψιατα απ6 τα οποία τα

πλα"ίνά ε ίναι επιμ1jκη και το ακραί­

ο ωοειδές και ωχροπράσινο. Τα άν­

θη είναι μικρά, κίτρινα-πρασινωπά

και m1γκεντρωμένα σε ακραίους κο­

ρύμ['Ίους. Ο καρπ6ς είναι μια κάψα που

·περιέχει μαύρους. νεφροε ιδείς σπό­

ρους. Το φυτιi αυτι) η καλλιέργεια του ο­

ποίου είναι πολύ διαδεδομένη. αναπτύσ­

σεται σε ηλι6λουστες και άγονες εκτάσε ις.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι. 6που και ιnΙλ­

λέγεται 6λο το φυτ6 .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Ένα αιθέριο έλαιο (Oleun1 Rutae) που περιλαμβάνει κετόνες. αλκοόλες, εστέρες.

τερπένια. Επίσης, ένα γλυκοσίδιο τη ρουτίνη, που είναι η

βιταμίνη Ρ.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Εμμηναγωγά, βελτιωτικό της όρασης. αντι­

σπασμωδικό και ρυθμιστικό της aρτηριακής πιέσεως.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα είναι δυναμωτικό των τρι­

χοειδών αιμοφόρων αγγείων. ρυθμίζει τον κύκλο της πε­

ριόδου και μειώνει τις αιμορραγίες. Για εξωτερικ1j χρ1jm1

παρασκευάζεται ένα λάδι ή ένα οινοmιευματιόδες σχεύα­

σμα, με το οποίο γίνονται εντριβές σε περίmωm1 ρευμα­

τόπονων .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Ολόκληρο το φυτό .

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένο και τεμαχι­

σμένο βότανο.

Σημει'ωm7: Πρέπει να διΊιεται ιδια(τερη προσοχιf στη δοσο­

λογ(α. Οι μεγάλες δόσεις ε(ναι τοξικές και προκαλούν δυ­

νατές εσωτερικές διαταραχές. Να μη χρησιμοποιε(ται από

εγκύους.

Salίx alba L. Σάλιξ ή Ιτέα η λευκ1i Οικογένεια: Salicaceae Κοινιl>ς : Ιτιά

Δένδρο με ανθεκτιχό κορμιi

και φλοιό πρασινωπιi. λεί­

ο σε νεαρ1j ηλικία. γχριζωπ6

αργότερα. Οι κλάδο ι είναι

επιμ!jκε ι; και η κ6μη έ­

χει ένα ακαν<iνιιπο

σχ1jμα. Τα φι'λλιι είνω λογχοειδ1j με

αιχμηρ1j Cικρη κωιί εναλλαγ1j . έχουν

μικρό μίσχο και είναι Cισπρα στην κcί­

τω πλευρά. πρίισινα στην πάνω. Τα

άρρενα άνθη mιγκεντριόνονται σε ιού­

λους στα άκρα των στελεχιόν. ενιι) τα

θ1jλεα m1γκεντριόνονται επίσης σε ιοι1-

λου;. οι οποίοι όμως είναι μικριiτεροι

και πυκν<iτεροι. Η ιτιίι φτίινε ι μέχρι τα

20 μ. ύφος και η διάμετρος του κορμού της το I μ. Α ναmύσσεται σε πολύ υγρίι μέρη

και καλλιεργείται σε μεγίιλη χλίμακα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Σαλικίνη. τανί­

νες. χρωστικές ουσίες και ρητίνη.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντιρρευματιχ1j, αντισηmικ1j χαι κατα­

πραίiντικΙj.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα .της ρίζας χρησιμοποι είται

κυρίως για προf'Ίλψιαπι ρειιματισμιδν.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Φλοιοί (CoΓtex

Snlicis). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένος και

θρυμματισμένος φλοι6ς:.

85

86

Salvίa officίnalίs L. Σάλβια η φαρμακευτική

Οικογένεια: Lamiaceae ΚοινιίJς: Φασκόμηλο, φασκομηλιά, αλισφακιά

~υλυ'Jδες φυτό με πολύκλαδοl.}ς, τετραγωνι-~ ' ' δ ' Ρ.λ ' ο....ιικους, ασπρους και χνου ωτους 1, αστους.

Τα φύλλα είναι επιμήκη-ωοειδή με μίσχο, οδο­

vrυπή περιφέρεια και πράσινο γκριζωπό χρυ'J­

μα. Τα άνθη έχουν Βιολετί χρυ'ψα και σχηματί­

ζουν στάχυ .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη , καλοκαίρι, ό­

που και συλλέγονται τα φύλλα και οι aνθισμέ­

νες κορυφές.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχει ένα αιθέ­

ριο έλαιο(Ο ieum Salνiae) με θου.ίόνη, κινεό­

λη, καμφορά, τανίνη και πικρές ουσίες.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντιεφιδρωτική, σπασμολυτι­

κή , αντισηπτική και χολαγωγός.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα ενδείκνυται για νευρικές

διαταραχές, κατάfJλιψη. αμηνόρροιες. δυσμηνόρροιες,

λευκόρροιες και κατά της εφίδρωσης. Επίσης, για κατα­

στάσεις αδυναμίας και μετεγχειρητική ανάνηψη.

ΔΙΑΠΗτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Τα φύλλα χρησιμοποιούνται

σαν καρύκευμα σε πολλά φαγητά.

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Σε λοσιόν. αντιεφιδρωτικά και

χαλαρωτΊκά λουτρά.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλα και aνθισμέ­

νες κορυφές .

ΕΜΠΟΡΕΥΣιΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα φύλλα και

άνθη. ΑιfJέριο έλαιο.

Sambucιιs nίgra L. Σαμπούκος ο μελανός

Οικογένεια: Caprifoliaceae Κοινυ'Jς: Κουφοξυλιά, αφροξυλιά. ζαμπούκος

Θάμνος ή μικρό δένδρο φυλλοΒόλο με

κλάδους καφέ ανοιχτού χρc/ψατος, με

πράσινα, ωοειδή , πριονωτά, πολύ εύθραυ­

στα φύλλα. Τα άνθη είναι μικρά μυρω­

δάτα και έχουν λευκοκίτρινο χρυ'Jμα.

Ο καρπός είναι μια μαύρη μικρή

ράγα. ι-ι κουφοξυλιά αναπτύσσε­

ται σε όλα τα μέρη αλλά κυρίως

σε δροσερά, υγρά και μετρίως

αλμυρά εδάφη. τόσο σε πεδιά­

δες όσο και σε υψώματα. Το

ύψος του φτάνει τα 6 με 7 μ. Τα υπολείμματά του που έ­

χουν βρεθεί και χρονολογού­

νται από τη λίθινη εποχή δείχνουν

ότι είναι ένας aρχαιότατος θάμνος.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη, οπότε και γίνεται η συ­

γκομιδή των καρπυ'Jν και των ανfJέων.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣιΕΣ: Τα ciνθη περιέχουν ένα αιθέριο

έλαιο με τερπένια, γλυκοσίδια, ρουτίνη, κερσιτρίνη,

Βλεvνυ'Jδεις ουσίες και τανίνη . Οι καρποί είναι πλούσιοι

σε Βιταμίνη C. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Εξαχνωτικές, διουρητικές, αντιρρευματι­

κές και aντιΒηχικές.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα ενδείκνυται για κρυ<iψατα.

εμπύρετες καταστάσεις και για γαργαρισμούς σε φαρυγ­

γίτιδα και στηθάγχη . Υπάρχε ι σαν επικουρικό στη σύν­

θεση ορισμένων καθαρτικυ'Jν ροφημcίτων.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Με τους καρπούς του

παρασκευάζονται λικέρ και μαρμελcίδες.

ΕΜΠΟΡΕΥΣιΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένοι σπι\ροι και

άνθη.

Saponarίa officίnalίs L. Σαπωνάρια η φαρμακευτική

Οικογένεια: Caryophyllaceae Κοινι)κ::: Σαπουνόχορτο, τσουέν ι. σαπουνι5ρριζcι

-που'Jδε; φυτό με ακανόνιστο, έρπον ρίζωμcι και κυ­

j_ llινδρικού;. εύρωστους. πράσινο-κοκκινωπού:; Βλα­στούς . Τα φύλλα έχουν πράσινο ωχρci χρυ)μcι κω είνcιι ω­

οειδιi - λογχοειδή. Τα άνθη είναι άσπρα

ή ροζ και σχηματίζουν φοfΊοειδή ε­

πάκρια κύματα. Αναπτύσσεται

σε ι5χθες. παρυφές ορεινυ'Jν

δρόμων και δίπλα στα πο­

τάμια. Η συγκομιδιi της ,

ρίζας γίνεται το φθινό- ~:: ' πωρο.

-~ ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: ~ Καλοκαίρι. I""""' ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣιΕΣ: Στο ρίζωμα

περιέχεται μία σαπωνίνη η σαπο­

ρουμπίνη. Στα φύλλα περιέχονται βι­

τεξίνη, σαποναρίνη και Βιταμίνη C. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητική. aποχρε­μπτική, aπολυμαντική, χολαγω­

γός και c.ιπορρυπαντική (μπο­

ρεί να χρησιμοποιηθεί στο

πλύσιμο των ρούχων) .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα των

ριζωμάτων χρησιμοποιείται στη θεραπεία

αναπνευστικο)ν διαταραχυ'Jν, της δερματί-

τιδας και των εκζεμάτων. . ΧΡΗΣιΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Το ρίζωμα (Radix SaponaΓi<ιe) και ολόκληρο το φυτcS .

ΕΜΠΟΡΕΥΣιΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα και (-Jρυμ­

ματισμένα, φυτό και ρίζα.

Σημε{ωση: Εσωτερικά πρέπει να χρησιμοποιε{ται με προ­

σοχιj λόγω της υψηλής περιεκτικότητ(i.ς της σε σαπωv{vες.

Satureja hortensίs L. Σατουρέ"ία η κηπευτική

Οικογένεια: Lamiaceae

ποιιJδες ετψπο φυτό με μικρά. γραμμωτά. πράσινα

σ..,ωιiρcι φιiλλα που έχουν αιχμηρή ciχρη και μικρό

μίσχο. Τα (ινθη είναι μικρά. ciσπρα ή ροζ χω σχηματί­

ζουν επciχριο (~ότρυ . Όλο το φυτό αναδίδει ένα πολύ ευ­

χciριιπο ciρωμα. χciρη στο οποίο καλλιεργείται σε κή ­

πους χω γλciιπρες. Αναπτύσσεται αυτοφυυ)ς σε άγονα

χω πετριΙJδη εδάφη των περιοχιόν της Μεσογείου.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχει ένα αιθέριο έ ­

λαιο με χαρ~cιχρόλη και κυμιSλη . Επίσης.

τανίνες και πικρέ; ουσίες.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διευκολύνει την πέψη .

είναι αντιμετεωριστικti. αποχρε­

μmικti και ανθελμινθικti.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα

των φύλλων και των ανθέων

χρησιμεύει κατά τη; διάρ­

ροια:; και είναι aντιβηχικό.

Για την καταπολέμηση των

εντερικu·J~' παρασίτων. βρci­

ζουμε 20 yρ. φιiλλα σε ένα λίτρο νερό. το αφήνουμε να

· χατακciτσει. το φιλτριiρου­

με και--το πίνουμε κατά τη

διciρχεια της μέρας.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕ­

ΡΗ : Φύλλcι χω ciνθη (HeΓll<Ι

Sωurcj<ιe ). ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξη­

ραμένο χω τεμαχισμένο ~ιSτανο. Χάπια.

Sίnapίs arνeιιsis L. Σινάπι το aρουραίο

Οικογένεια: Brassicaceae ΚοινιiJς: Άγριο σινάπι. λαψάνα

Μονοετές φυτι\ με όρθιο. κυλινδρικό. πολύκλαδο. λί­

γο χνουδωτc5 και πρciσινο-ωχροπράσινο (~λαιπό.

Τcι φύλλα είναι κατά εναλλαγti . Τα ανιότερα είναι λογ­

χοειbti με περιφέρεια οδοντωτή. τα κατώτερα καλύmο­

νται απιS χνούδι και είναι διαιρεμένα σε λοβούς. Τα άν­

θη είναι μικρά. κίτρινα με ποδίσκο και σχηματίζουν βό­

τρυ. Ο καρπ6ς είναι κέρας και φέρει ψευδοδιάφραγμα.

Οι σπι5ροι είναι πολύ μικροί και βρίσκονται μέσα στο

κέρας, 4 ti 6 μαζί. Έχουν σκούρο κ6κκινο χρώμα εξωτε­

ρικά και κίτρινο εσωτερικά. Η γεύση τους είναί· καυτε ­

ρή. Το σινάπι aφθονεί σε κάμπους, λιβάδια, πετρώδη

και υγρά εδάφη. Οι σπόροι του συλλέγονται το καλοκαί­

ρι.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Στα μέσα της άνοιξης και στα

τέλη του καλοκαιριού .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Αιθέριο έλαιο που

περιέχει ένα γλυχοσίδιο. τη σιναλμπίνη. ένα

έλαιο και ~λεννιόδει; ουσίες.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: ΚαταπραΟντιχέ; και αντιφλεγ­

μονώδει;.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Εξωτερικά χρησιμοποιεί­

ται το αλεύρι του σιναπιού στην ετοιμασία

χαταπραϋντικιίJν καταπλασμάτων (σινα­

πισμοί). που είναι αποτελεσματικά σε

περίmωση υπεραιμία; εσωτερικιόν ορ­

γάνων και φλεγμονών. Επειδή ε­

ρεθίζει πρέπει να αν~μειγνύε ­

ται με αλεύρι λιναριού. Με

κατάλληλη επεξεργασία γί­

νεται καρύκευμα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ

ΜΕΡΟΣ: Σπόροι (Semina

Sinapis).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Απο­

ξηραμένοι σπόροι ολόκληροι ti αλε­

σμένοι.

Sιnίlax aspera L. Σμίλαξ η τραχεία Οικογένεια: Liliaceae Κοινιός: Αρχουδόβατος. αρχό~ατος. cι"ίλάχι

πολυετές. αναρριχώμενο φυτι\ με πολύκλαδους βλα­

στούς. οι οποίοι φέρουν αγκάθια. Τα φύλλα χcιπi ε ­

ναλλαγti. έχουν μίσχο. σχtiμα καρδιάς. αγχciθιcι στην πε ­

ριφέρειά τους και χριόμα πράσινο σκούρο. Τα άνθη ε ί­

ναι μιχρci. ιiλλα άσπρα. (ιλλα πρcίυινα. m•γχεντρωμένα

σε σκιάδια σχηματίζουν μαΟ'..<.αλιαίους ti επάχριους ΙΊ6-τρυς . Ο καρπός είναι μία σχεδόν σφαιρική ράγα. η οποί­

α στην αρχti είναι πράσινη. μετά κόκκινη και τέλος μωi­

ρη. Το φυτό αυτό το mtνανπiμε ιδιαίτερα στις περιοχές:

τη; Μεσογείου. σε m•στάδε; από θάμνους. δ(ιση χω

φρciχτες.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Περιέχει σαπωνοσίδια. ένα αι­

θέριο έλαιο και μία ρητίνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Απολυμαντικά. διουρητιχ6 και εφιδρωτι­

κό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμα των ριζιόν ενεργοποι εί

την παραγωγti ούρων-και ιδρώτα και είναι ένα αποτελε­

σματικό aπολυμαντικό. Σε ό,τι αφορά στη γαστρονομία.

χρησιμοποιείται στην παραγωγή ποτιόν. φρουτοχυμιόν

και μπίρας.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ρίζες και ριζιόμα­

τα.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένη και θρυμ­

ματισμένη ρίζα.

87

88

Solidago virgaurea L. Σολιδάγο η χρυσόβεργα

Οικογένεια: Asteraceae

φυτό πολυετές που φτάνει τα 50 εκ. ύψος. Οι βλαστοί του είναι πολύκλαδοι, στρογγυ­

λοί και λίγο χνουδωτοί στο ανιίJτερο τμήμα

τους. Τα φύλλα είναι κατά εναλλαγή, στε­

νόμακρα, λίγο οδοντωτά, ακέραια και ε­

πιφυή τα ανόηερα. Τα άνθη είναι δια­

ταγμένα σε κεφάλια και έχουν κίτρινο

χρόψα. Ο καρπός έχει ένα μεταξωτό

πάππο . Αναπτύσσεται πολύ τόσο σε πε­

διάδες όσο και υψόJματα, σε χέρσες ε­

κτάσει;, σε ξέφωτα και αμμόJδη έλη.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι,

όπου και συλλέγονται τα επίγεια τμή­

ματα.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Σαπωνίνες,

φλαβονοειδή, τανίνη , μια πικρή ουσία

και αιθέριο έλαιο.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ : Διουρητικές, aντισηπτικές

και κατά της διάρροιας.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα χρησιμοποιείται σε

περιmόJσεις νεφρίτιδας, αρθρίτιδας και εκζεμάτων.

Εξωτερικ<_l έχει επουλωτικές και aντιφλεγμονώδεις ι­

διότητες, ενόJ χρησιμεύει και σαν σταγόνες κατά της ά­

φθας του βλεννογόνου του στόματος .

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Οι aνθισμένες τα­

ξιανθίες.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένες aνθισμένες

ταξιανθίες, βάμμα.

Spergulnria nιbra (L.) j.& C. Presl Σπεργκουλάρια η ερυθρά

Οικογένεια: Caryophyllaceae ΚοινόJς: Μελιγόνι, μελίγονο

Μο~οετές φυ­

το που μπο­

ρεί να παρουσιά­

ζει διετή ή πολυετή

διάρκεια ζωής._ Γενι­

κά είναι ισχυρό φυτό, έ­

χει αρκετούς κλάδους και α­

ναπτύσσεται σε πυριτικά και αμ­

μώδη εδάφη της ΕυρόJπης μέχρι τα

2.000 μ. υψόμετρο. Τα φύλλα του είναι στενά και αντίθετα. Παράφυλλα λογχο- ~!fi!...,~M

ειδή , οξέα. Τα άνθη είναι πολύ μικρά, σχη­

ματίζουν βοστρυχό1δεις βότρυς και έχουν ροζ

ή κοκκινωπό χρόψα.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη και καλοκαίρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το μελιγόνι περιέχει ρητίνες

και μεταλλικά άλατα. Η στάχτη του είναι πλούσια σε κά­

λιο .

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Διουρητική και aντισπασμωδική.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημά του χρησιμοποιείται κατά

της κυστίτιδας, του κωλικού του νεφρού, του ουρικού ο­

ξέος, της ουρικής αρθρίτιδας και των ρευματισμών. Έχει

τη φήμη ότι διαλύει τις πέτρες των νεφρόJν και της χολής.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Ολόκληρο το φυ­

τό.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα και τεμαχι­

σμένο φυτό.

Symphytuιn officinale L. Σύμφυτο το φαρμακευτικό

Οικογένεια: Boraginaceae

ποόJδες, πολυετές φυτό με χοντρό, σκούρο μαυριδε­

ρό ρίζωμα mερυγιωτό κατά μήκος. Οι βλαστοί είναι

χνουδωτοί, εύθραυστοι και μπορεί να φτάσουν.:!? Ι μ . ύ­

ψος. Τα φύλλα είναι λογχοειδή, αντίθετα με οδοντωτή

περιφέρεια, μακρύ μίσχο τα κατώτερα, χωρίς μίσχο τα α­

νόηερα. Τα άνθη έχουν σχήμα

καμπάνας και είναι κιτρι­

νωπά-βιολετί. Συνήθως

βρίCJr.εται σε υγρά μέρη ,

στις παρυφές δεξαμενόJν,

βάλτων και ρυακιόJV. Η συ­

γκομιδή του γίνεται στις

αρχές της άνοιξης ή στα

τέλη του φθινοπόJρου.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ:

Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Το

ρίζωμα είναι πλούσιο σε σάκ­

χαρο, άμυλο, βλέννες και ασπα­

ραγίνη. Το φυτό περιέχει αλλαντοΊ­

νη, το αλκαλοειδές συμφυτο-κυνογλωσ-

σίνη, κονσολιδίνη, χολίνη και τανίνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Μαλακτικό, επουλωτικό, ηρε­

μιστικό και καταπραϋντικό .. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Για την περιποίηση πληγών, εγκαυμά­

των. κιρσόJν και κάποιων ειδόJν ρευματισμών. Το aφέψη­

μα των ριζωμάτων χρησιμοποιείται σε καταπλάσματα, ό­

πως και για γαργαρισμούς σε περίmωση φαρυγγίτιδας ή

στηθάγχης.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φυτό και ριζόψατα

(Rιιdix Consol idae maioris).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Αποξηραμένα και θρυμ­

ματισμένα ριζόJματα και βότανο.

Tanacetum vulgare L. Τανάκητο το κοινό

Οικογένεια: Asteraceae

ΘαμνιiJδες φυτό με κοκκινωπούς (το εσωτερικό τους

είναι άσπρο) και εύθραυστους βλαστούς που φτά­

νουν τα 80 εκ. ύψος. Αναδίδει μια δυνατή μυρωδιά που

θυμίζει αυτή του λεμονιού. Καλλιεργείται πολύ σε κή­

πους λόγω της ευχάριστης όψης του και του χαρακτηρι­

στικού αρώματος των ανθέων του. Προέρχεται από την

Ανατολή και αναπτύσσεται αυτοφυιi>ς στη βορειοηπει­

ρωτική Ελλάδα μέχρι Θεσσαλίας και στα Ιόνια νησιά.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαί­

ρι.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Περιέ­

χει ένα αλκαλοειδές, που είναι

γνωστό σαν τανατσ!:τίνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Χωνευτικό και

εμμηναγωγά .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα των

φύλλων χρησιμοποιείται για στομα­

τικές πλύσεις σε περίπτωση στοματί­

τιδας και βοηθά mη δυσμηνόρρο ι α.

Καταπολεμ(ι επίσης τα εντερικά πα­

ράσιτα.

ΟΙΚΙΑΚΗ ΧΡΗΣΗ: Τα βρασμένα φύλ­

λα αποτελούν συmατικό οινοπνευματω­

διiJν σχευασμάτων που είναι χρήσιμα για

την τριχόπτωση.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Τα

φύλλα.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ : Τεμαχισμένα

χαι αποξηραμένα φύλλα.

Ταrαχαcιιιn officίnale F. Weber Ταράξακο το φαρμακευτικό

Οικογένεια: Asteraceae Κοινώς: Πικραλίδα, αγριομάρουλο

φυτό ζωηρό με ευθεία, σαρχυ'>δη, γκριζωπή ρ(ζα και

κενούς χωρίς φύλλα, βλαmούς. Τα φύλλα σχηματί­

ζουν ρόδακα. Είναι μαχριά, στενά. κοφτερά με βαθιές

διαιρέσεις και άχρα που έχουν κατεύΗυνση προς τη βά­

ση. Τα άνθη είναι κίτρινα, συγκεντρωμένα σε κεφ<iλια

που στηρίζονται σε ένα ανθικό στέλεχος . Ο καρπός είναι

αχαίνιο, που είναι ακανθώδες στην κορυφή και ράμφος

ισόμηκες. Η πικραλίδα aφθονεί σε λιβιiδια . mις παρυ­

φ·ές των δρόμων και σε ακαλλιέργητα εδιiφη . Η συλλογή

των φύλλων γίνεται τον Ιούνιο και της ρίζας το φθινόπω­

ρο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Αρχίζει το φθινόπωρο και διαρ-

κεί όλο το χρόνο.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Μία πικρή ου­

σία η λακτουπικρίνη, τανίνες, ινουλί-

νη και καουτσούκ.

I ΔΙΟΤΗΤΕΣ: Χολαγωγά, πικρό

τονωτικό, διουρητικό και χωνευτι­

κό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Ενεργοποιεί

τις ηπατικές εκχρίσεις και

είναι καθαρτικό . Το aφέ­

ψημα της φρέσκιας ρίζας

ε ίναι χρήσιμο για την πέ­

τρα της χολής. Σε ό .τι α­

φορά mη διατροφtj, τα υ­

γιή και φρέCΥ'ι.α φύλλα της

πικραλίδας αποτελούν μια

τροφή με τονωτικές ιδιότητες.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕ­

ΡΗ : Φύλλα και ρίζες (Rad.

T<tnιxaci cum. HeΓhH).

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηρα­

μένα χω Ηρυμματισμένα φύλλα και ρίζες.

τlzyιnus s~rpίllιιιn L. Θύμος ο σερπύλλος

Οικογένεια: Lamiaceae Κοινυ'>ς: Θυμάρι. Ηρούμπι

φυτό πολυετές. πολύ αρωματικι5 με μακριούς . έρπο­

ντες βλαιπούς. που έχουν χριiψα καφέ ανοιχτι5 και

σχηματίζουν ένα ε ίδος γκαζιiν. Τα φύλλα ε ίναι ωοειbή

και τα ιίνίJη μικριί. ροζ χριίψατος και f-\ρίσκοντω διωαγ­

μένα σε σταχυόμορφες. επιμήκεις ταξιανθίες . Αναπτύσ­

σεται σε πλαγι ές χω σε f)ραχι ί>b ε ις αλπικές περιοχές .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι .

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Το αιΗέριο έ­

λαιο περιέχει: κυμ6λη. Βυμόλη. καρ­

βακρόλη και τανίνες.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Τονωτικό. αποχρε­

μπτικ6. αντιμετειι>ριστικ6. aπο­

λυμαντικό τ() υ πεπτικού ιruσηj­

ματος και aντισπασμωδικό .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημci

του χρησιμοποι είται κατιί τι• >ν

σπc.ωμιiηι τι•>ν εντέρων. τοι ι λci­

ρυγγα και χατά του f-\ήχα. Επίσης.

είνω αντιμετεωριιπικι\.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ:

Το ιινΗισμένο φυτ6 .

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξη­

ραμένα ciνΗη και αιΟέριο έλαιο (O icun1

Scφylli).

89

90

τlιymus νιιlgαrίs ι.

Θύμος ο κοινός

Οικογένεια: Lamiaceae Κοινιίχ;: Θυμciρι. θρούμπι

Ί.__J"μί!-Jcφνος με πολύκλαδου; χω ξυλιί>bει; [Ίλωπού;.

Ι"1που φτciνουν μέχρι 30 ε χ . ιίψος. Τα φύλλα είναι μιχρcί χω έχουν bιcίφορα σχήματα. μποQε ί να είνω ρομ[Ίοε ιδιj. -ελλειmιχci ιj γραμμοειδιj. Τα νεcιρcί είνω ελcι­

φριl>ς χνουδωτά ιπην κάτω πλευQci. Τιι ciνΗη ε ί­

νω ροζ χω ενιJJνοντc_ιι ιπο άκρο τοιι ιπελέχους

οχηματίζοντας κόρυμΒο. Όλο το φυτιi αναδίδει

ένα πολύ χcιραχτηριcπιχό cίρωμcι. ΣυνιjΗω; ανα­

mιίσσετω σε ηλιόλουcπα κω πετριl>bη εδcίφη.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καπί τη bιcίρχεια τη; cί­

νοιξης κω ι πι; αρχές του χαλοχωριού. οπ<iτε χω

γίνετιιι η συγχομιbή.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Το ΗυμcίQι περι έχε ι με­

γcίλη cιναλογίcι ωΗέQιου έλωου. μέχρι 2.5% που πεQι έχε ι Ηυμιiλη. xcιQj-lcιxρ<iλη. χιψιiλη. jΊορνειJλη.

λινcιλc1λη . τcινίνη . πικρές χω cιντι[Ίιοτιχές οι1ιrίε ;.

Ι ΔΙΟΤΗΤΕΣ: Αντιιrηπτιχ6. cιvτιjΊ ιοτιχό. cιντψετε ­

ι1JQιιπιχι1 χω Βιίλοcιμο.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Σε cιφέφημcι χcιτcιπολεμcί την ε ­

ντε ριχιj cιτονίcι, τι; bι1σπεψίε ς. τι; γcιιπQίτιbε; χω

το οπωπιχιJ j-Ιιjχα. Εξι1περιχιl μοι1λιcωμένο οε οι ­

νιiπνευμci. ανακουφίζε ι απ<i τους ρε ιψcιτι5πονοι1 ;.

ΔΙΑΠΗτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: Χρησιμοποιείται πολλcι­

πλιl>; ιπη μιιγε ιριχιj.

ΚΟΣΜΕτΙΚΗ ΧΡΗΣΗ : Αποτελεί συιπιιτιχιJ πολλιίJν

οχε ι•ωτμcίτι1>ν λ6γι1J τι1Jν ωrrιιτηmιχιί>ν ιbιοτιjτων του.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηρcιμένcι cίνΟη χcιι

φιίλλcι. ωΗέQιο έλωο .

τίlία cordata Miller Πλω το καρδιόφυλλο

Οικογένεια: Tiliaceae Κοινι l>ς: Φλιιμοι1Qιcί. τίλιο

Αιωνιij-\ιο φυλλιψιiλο bένδQο που φπίνε ι μ έχQι τcι 30 μ.

ιίφος. Ο φλοιιJς τιiσο του χορμοιί ιiσο χω τι1Jν χλciδων

είναι λε ίος οχοι•QιiχQι1iμος. Τcι φιίλλcι είνω μεγciλcι. κcιρ­

bιιiοχημα χω γλcωκοιί χριίψcιτος ιπην χciτω πλε ι •Qcί τους.

Τιι cίνΗη έχουν cινοιχτι5 κίτQινο χQιίψα. ενι1'Jνο\rrω οε ι5ρ­

Ηιους κορύμf-\ους και έχουν ένα ιπενιiμακρο j-\ρciκτιο .

Αναπτιίσσεται cιιποφυcί>ς. αν χω κυρίως καλλι εργε ίται.

Τα πρι5f\ατα έχουν ιδιαίτερη προτίμηση cπιι cί.νΗη της φλα­

μουριcίς.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Καλοκαίρι, οπιiτε και γίνεται η

συγκομιδή της.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙ ΕΣ: Το ωΗέQιο έλαιο των cινΗέων πε­

ρι έχε ι φcιρνεζιiλη. η οποία τους bίνε ι ένα ευχciριιπο ciρω-

μα. Ακόμη υπciρχουν φλαf\ονικά γλυκοσίδια, κεgσιτροσί­

δια. πρωτοχατεχική τανίνη χω σημα-

\'τικιj ποσ6τητα Βλέννας. Ο φλοιός

περιέχει πολυφωνι5λες χω κουμα­

ρίνες.

IΔΙΟΤΗΤΕΣ: Εφιδρωτιχιj . κατα­

πραίΊντικιj χω αvτισπασμωδικιj . Ο

φλοιός χρησιμοποιείται άαν χολα­

γωγ6ς.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕ­

ΡΗ: ΆνΗη με Βρcί.κτια χω φλοιοί.

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: ΆνΗη με

Βρciκτια (Fiorcs Tili <ιe) κω αποξηρcιμέ­

νοι χω θρυμματισμένοι φλοιοί.

Trίgonella fοeιιιιιι-grαecιιm L. Τριγωνέλλα η γραικόχορτος

Οικογένεια: Fabaceae Κοινυ);: ΜοσχοσίταQΟ. τοιμένι

Μονοετέ; φι 1τι1 που bεν ξεπεQνcίε ι τcι 40 εκ . ι•ψος . Οι

j-\λαιποί τοι1 είνω οQΗοί χω πι φιίλλα τοι1 cιποτελοιί ­

ντω απ6 τQίcι cιντο<1Jε ιbιj φυλλcίρια με πριονι1>τιi περιφέ­

ρε ια . Τα ciνΗη έχουν cίσπρο-χιτρινωπιJ χρι1!μα. είναι μονcι­

χιχcί χω φυτρι1Jνοι1ν ιπι; μcωχίιλε ; των φιίλλων. Ο χαρπι5;

ε ίνω ένας επιμιjχη; λοj-\ιiς με οχιjμα bρεπανιοίι ποιι περι έ­

χ~Ί I Ο με 20 οπ6ρους. Α νcιπτίιοοετω σιινιj(-Jω; σα ζιζcίνιο

σε χαλλιεργοίιμενε ς: εχτcίσεις:. Όλο το φι1τ6 αναδίδε ι μια

χαραχτηριστικιj μυρωδιcί.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Οι σπιJQοι

πε ρι έχουν ένα cιλχcιλοειbέ; που ο­

νομιίζετω τριγωνελλίνη. 30'./r jΊλεν­

νιίJδε ις: ουσίες. μια ιπερεοε ιδικιj οα­

πι1Jνίνη. χολίνη, ένcι πτητικιJ έλαιο. έ­

να πυκν6ρρευιπο έλωο χω 27% πρωτε-

ίνε;.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Λιiγι1J τη; υψηλιjς περι ε χτιχι5τη-

πί; του σε πρι1Jτε·ινε;. το cιλειiQι των οπιiρων χρη ­

σιμοποι ε ί τω σαν bυνcιμωτιχιJ χω γιcι την αύξηση

των ΕQ\ 1 (·Jρι1Jν cιιμοσφcιψίων του cιίμcιτο;.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Με το cιλεύρι τη; ετοιμcίζο\rrcιι τρο-

φές που δυνcιμιiΝουν χcιτcmονημένcι χω ανι5ρεκτα

(ιτομcι. Οι γαργcιριυμοί με το αφέψημα των σπόρ<•>ν

ενbείκνι ι\rrω καπί των φλεγμονιίJν. Κιιταπλcισματα

που ετοιμάζιηrrω με αλεύρι τριγωνέλλcις και νεριi. χρησι­

μοποιοιίντω εξωτερικιί για τη ι-Jερcιπεία εκζεμcίτων. φλεγ­

μονιJJν και δοΗιήνων (σm•ριιίJν). Το cιφέψημα των cινι-Jισμ έ­

νων κοριιφιίJν (φύλλcι χαι ιίνΗη) χρησιμοποι είται σε κο­

μπρέσες που προοQίζονται για τι:; πcινciδες.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟ ΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Οι σπιiροι (Scminα

Focnugπιcci).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αλεύρι.

Tιιssikιgo faιfara L. Τουσιλάγο η φαρφάρα ή Τ η χαμαιλεύκη

Οικογένεια: Asteraceae Κοινu'Jς: Χαμολεύκα, βήχιο ή χαμαιλεύκη (Διοσκορίδης)

φυτό πολυετές με σαρκιiJδεις, βαμβακοειδείς βλα­

στούς, οι οποίο ι έχουν CJ"/.Ουρόχρωμες φολίδες. Τα

άνθη είναι κίτρινα και αναπτύσσονται πριν εμ­

φανιστούν τα φύλλα, τα οποία είναι λοβοει­

δή, λίγο οδοντωτ(ι. μεγ(ιλα και έχουν σχή-

μα γωνίας.

Αναπτύσσεται κυρίως στα ρείθρα

των δρόμων, σε αργιλu'Jδη εΜφη. , , ,{'· · Τα φύλλα του συλλέγονται· την (ι. / /(i;,fg, ~~ νοιξη και {ο καλοκαίρι . ·., . ';.,"J!1fι .· ·

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ:

Άνοιξη.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ :

Βλεννυ)δεις ουσίες και λί­

γη ινουλίνη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: ΒλεννιiJδες.

αποχρεμπτικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημα

ι ... ~

των φύλλων. σε περίπτωση βρογχίτιδας και κρυωμ(ιτων.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλα και cί.νΗη

(Folicι FHrfcιnιe).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα φύλλα και

(ινΗη .

Uιtίca dίoica L. Ουρτίκη ή Κνίδη η δίοικος Οικογένεια: Urticaceae ΚοινιiJς: Τσουκνίδα

φυτό πολυετές καλυπτόμενο απιi

χνούδι με βλαστούς ισχυρούς. ιiρ­

θιους. τετραγωνικού σχψιατος. πρcίσι ­

νοu γκριζωπού χρυ'ψατος χω ύψους που

φτciνει το I μ. Τα φύλλα έχουν μακρύ μί­

σχο. ωοειδές σχήμα που τελε ιιiJνε ι σε

αιχ~οj, πολύ οδοντωτή περιφέρεια και

είναι αντίΗετα. Τα cί.νθη είναι μικρά,

δίοικα κατcί. φοβοειδεί:; βιiτρυς. Το

τρίψιμο με αυτό το φυτιi 'ψ•vr •. υ.n.c.ι_.

ένα ιδιαίτερα τσουχτερό ·

Αναπτύσσεται αυτοφυυ·Jς σε

τις αγροτικές περιοχές. όπου υπcί.ρ­

χει υγρασία. Η συλλογιj των φύλ­

λων της τσουκνίδας γίνεται το κα­

λοκαίρι .

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Κατά τη

δι(ιρκεια του καλοκαιριού.

ΔΡΑΣτΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Μία ισταμινικιj ουσία. μυρμηκι­

κό οξύ, πυρίτιο. κcί.λιο. τανίνη. γλυκοκινίνες. χλωροφύλ­

λη και ίχνη των βιταμινιίJν Α χω C.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Κιηαπολεμrί. την ωμορραγία. ctντιανωμι­

κή, είναι χριjσιμη για τους ρευματισμούς και έχε ι διουρη­

τικές ιδιότητες.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το αφέψημα τιιJν φύλλων περιορίζει τιi­

σο τις εσωτερικές ιiσο και τις εξιιπερικές ωμορρ<tγίες.

Ενεργοποι ε ί την παραγωγή ούρων. απολυμαίνει το αίμα

και σ· ένcι f-\CLf·Jμιi είναι υπογλιικαιμικι5 . Με φρέσκιες

τσουκνίδες καταπολεμούνται οι ρευματισμοί. κcίνοντας

απαλέ; εντρι[Ίές στο σημείο που ιιπrί.ρχει το πριi[Ίλημα.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Φύλλα και cίν(-)η

(Hcrl1<ι Urticιιc).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραμένα και τε μcιχι ­

σμένα φύλλα χω cί.νΒη .

Valeriana officίιzalίs L. Βαλεριάνα η φαρμακευτική

Οικογένεια: Valerianaceae Κοινιίς Βctλερι(ινα. cί.γvιο:; ζιιμποιlκο; . μι ιvιιπικιj

φυτιi με ιiρΟιο βλαιπό ποιι έχε ι έ­

ντονες cιιιλακιι'ισεις. bεν έχει

χνούδι. ενιίJ το ύψος του φτcί.νει το

1.5 μ. Τα φύλλα τοιι είνω πτερο­

ε ιbιj. cιντίΗετcι χω έχοιιν πvιο­

νωτή πεvιφέρεια. Τα cί.νΟη είνω

μικρcί. έχοιιν ιιιχ(_)ι\. ροζ ιj κιiκκι ­

νο χvιίψcι χω ιηιιληνοειbιj ιπε­

φcί.νη. Η vίζct έχε ι σκούvο χvιι"ψct

εξιι1τερικcί. cί.σπρο εσιιπεvικcί χω ιi-

ταν έχε ι αποξηραν(·)εί cιποκτcί μιct

χαρακτηριιπικιj διισcίvειπη μιιριι

bιιί.. Η f-\cιλεριcί.να ctναmύσσεται ιπcι

δcί.ιn1. σε ιnιιπcί.bε:; Ηcί.μνων και ιιγρcί.

μέρη. Οι ρίζες της mιλλέγοντω τον

Ο κ τι ίJ f-lv ιο.

ΕΠΟΧΗ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοι­

ξη-καλοκcιίρι.

ΔΡΑΣτJΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Βcιλε­

ρωνικιi οξύ και μεΗυλκετι5νη.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: ΑντιιτπcωμιιJδικιj. κcι­

ταπραίiντική και χωνευτικιj.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχιiλιιτμct της ρί­

ζας χρησιμοποιείτω σαν κcηctπvcιίiντικιi

ηρεμιιττικιi. χριjσιμο για τις ctίiπνίες. τη νειιρcωΟένεια. τις

ημικρctνίες και την υιπψίcι.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Η ρίζα (Rιιι!ίχ

VHieΓi<ιnιιc ).

ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηvcψένη χω Οvιιμ­

ματισμένη ρίζα. ΑιΗέριο έλωο.

9 1

92

Verbena ojjίcinalis L. Βερβένα η φαρμακευτική Οικογένεια: Verbenaceae Κοινώς: Σταυρόχορτο, γοργογιάννι, σπληνόχορτο

φυτό όρθιο με ύψος που κυμαίνεται μεταξύ 50 και 70 εκ. Οι βλαστοί του είναι τετραγωνικοί, πολύκλαδοι

και φέρουν ραβδώσεις. Τα φύλλα είναι αντί-

θετα, τραχιά, πράσινα σκούρα, με μίσχο

τα κατώτερα, άμισχα τα ανώτερα η πε-

ριφέρεια των οποίων έχει μορφή

γιρλάντας. Όλα τα φύλλα είναι

λογχοειδή. Τα άνθη είναι δια­

ταγμένα σε επιμήκη λεπτό στά­

χυ και έχουν ωχρό ιώδες χρώ­

μα. Αναπτύσσεται στις παρυφές

των δρόμων, σε τοίχους, σε α­

καλλιέργητα μέρη και σε φρά­

χτες . Η συγκομιδή του γίνεται

το καλοκαίρι.

ΕΠΟΧΉ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοι­

ξη.

ΔΡ ΑΣΠΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Το φυ­

τό περιέχει δύο γλυκοσίδια τη

βερβεναλίνη και τη βερβενίνη, έ-

να αιθέριο έλαιο, τανίνη , βλέννα

και μία πικρή ουσία.

ΙΔΙΟτΗτΕΣ: Γαλακτογόνος, εμ­

μηναγωγός, επουλωτική και αντινευ­

ραλγική .

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Τα εκχυλίσματα του σταυρό-

χορτου αυξάνουν την έκκριση γάλακτος και ρυθμίζουν τις

εμηνορροιακές και πεπτικές διαταραχές καθώς και αυτές

των ουροφόρων οδών.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ: Το φυτό aνθισμένο

(Herba Verbenae) . ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Τεμαχισμένο και aποξηρα­

μένο βότανο.

Ιστορικό: Στην αρχαία Ρώμη αυτό το φυτό θεωρούνταν ιε­

ρό.

Jliscum album L. Βίσκον το λευκό

Οικογένεια: Loranthaceae Κοινώς: Ιξός, μελιός, γκι

,......υλώδες φυτό, ημιπαράσιτο, επίφυτο. Οι βλαστοί είναι

~λείοι με πράσινο κιτρινωπό χρώμα. Τα φύλλα είναι α­ντίθετα, δερματώδη και πράσινα. Τα άνθη είναι διαταγ­

μένα κατά μασχαλιαία ή επάκρια επιφυή κεφάλια με α­

πλό σεπαλοειδές περιάνθιο και έχουν χρώμα πράσινο. Ο

καρπός είναι μία ωχροπράσινη, στρογγυλή και πολύ κολ­

λώδης ράγα που περιέχει ένα μόνο σπόρο. Ο ιξός είναι

αρκετά διαδεδομένος. Παρασιτεί πάνω στα έλατα, τις βε­

λανιδιές, τις μηλιές, τα πεύκα, τις μαύρες λεύκες και τις

σημύδες.

ΕΠΟΧΉ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

Συλλέγεται το φθινόπωρο.

ΔΡΑΣΠΚΕΣ ΟΎΣΙΕΣ: Πε­

ριέχει τις βισκόλες Α και Β,

ένα γλυκοσίδιο της σαπωνί­

νης και βισκοτοξίνη.

IΔΙΟτΗΤΕΣ: Υποτασικό,

περιφερικό αγγειοδιασταλτι­

κό, διουρητικό και

νωτικό.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το εκχύλισμά

του χρησιμοποιείται σαν υποτα­

σικό και έχει την ιδιότητα να νε­

κρώνει ορισμένους όγκους.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ:

Ολόκληρο το φυτό.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηράμένο

και θρυμματισμένο βότανο.

Σημείωση: Σε υψηλές δόσεις είναι καρδιοτοξικό.

Zeamays L. Ζέα η μαΟς, Αραβόσιτος Οικογένεια: Poaceae Κοινώς: Καλαμπόκι, αραποό"ίτι

Μονοετές φυτό με όρθιο βλαστό που έχει μια σειρά

κόμπους από τους οποίους φυτρώνουν τα φύλλα

που είναι εναλλάξ, έχουν σχήμα λόγχης

και μικρές γλωσσίδες. Τα άνθη εί-

ναι μονογενή και βρίσκονται

στο ίδιο φυτό . Τα άρρενα σχη­

ματίζουν φόβη στην κορυφή

και τα θήλεα σχηματίζουν

σπάδικα. Είναι καλλιεργ.ρύμε­

νο φυτό αμερικάνικης προέλευ­

σης. Οι στύλοι και τα στίγματα των

θηλέων ταξιανθιών συλλέγονται την ά­

νοιξη. Πρόκειται για τα μέρη του καλα­

μποκιού που αξιοποιούνται φαρμακευτι­

κά, γι' αυτό η συλλογή τους πρέπει να γί­

νεται κατά την ανθοφορία.

ΕΠΟΧΉ ΑΝΘΗΣΕΩΣ: Άνοιξη.

ΔΡΑΣΠΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Σαπωνί­

νες, ένα λιπαρό έλαιο, άλατα του κα­

λίου, τανίνες, στερόλες και αλλαντοt~

νη.

ΙΔΙΟΤΗτΕΣ: Είναι ένα από τα καλύτε-

ρα διουρητικά και ακόμη λιθοτριπτικό και χολαγωγά.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ: Το aφέψημά του ενδείκνυται σε περι­

πτώσεις κυστίτιδας, υδρωπικίας ( ασκίτη), ουρικής αρθρί­

τιδας και οιδημάτων. Βοηθάει στην εξάλειψη των οξαλι­κών, φωσφορικών και ουρικών αλάτων και γι' αυτό ενδεί­

κνυται για προβλήματα με πέτρες του οργανισμού.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΎΜΕΝΑ ΜΕΡΗ: Στύλοι και στίγματα.

ΕΜΠΟΡΕΎΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ: Αποξηραι.ιένοι και κομμέ­

νοι στύλοι και στίγματα (Stylus maydis).

Γλωσσάριο

ΑΓΓΕΙΟΔΙΑΣΤΑΛτΙΚΟ: προκαλεί διεύρυνση των αγ­

γείων με αποτέλεσμα να. ρίχνει την αρτηριακή πίε­

ση καιΎα δυναμώνει την ~ιμάτωση του εγκεφάλου, εάν έχει εξειδικευμένη δράση στα αγγεία του εγκεφά--

λου: ελιά.

ΑΓΓΕΙΟΣΥΣΤ ΑΛ τΙΚ Ο: συστέλλει τα αιμοφόρα

γεία μέσω μυ·ίκής συστολής: αλχεμι(.λα, ευφρασία,

διά, λύθρο, ποτεντίλλα.

' ΑΙΜΟΛ ΥτΙΚΟ: καταστρέφει τα ερυθρά αιι.ίοσφαίρια: κυ-κλάμινο, πάρις ο τετράφυλλος, σαπουνόχορτο.

ΑΙΜΟΣΤΑτΙΚΟ: σταματάει τις αιμορραγίες: σύμφυτο. βάλ­

σαμο, σανίκουλα. ιι.

' ΑΝΑΛΓΗτΙΚΌ: καταστέλλει τον πόνο: , α·ίντανός. αγριαψι-

θιά, αρτεμισία, καλέντουλα. χαμομήλι.

ΑΝΘΕΛΜΙΝΘΙΚΟ: δρα κατά των εντερικών παρασίτων:

κρεμμύδι , σκόρδο, αγριαψιθιά. αρτεμισία, θυμάρι.

ΑΝτΙΑΛΛΕΡΓΙΚΟ: ανταγωνίζεται την έκλυση αλλεργικής α­ντίδρασης και είτε την εξουδετερυ)νε ι είτε μειιiJνει την ένταση

των φαινομένων : χαlιομήλι.

ΑΝτΙΒΗΧΙΚΟ: καταπραuν_ιι το .β1Ίχα: 'γλήχωμα το

κισσόμορφο, καρυδιά, λύθρο, ποτεντίλλα, βελανιδιά. βάτος.

ΑΝτΙΒΙΟΤΙ:ΚΟ: καταπολεμά ~ μικρόβια: λυκίσκος,

I ~

ΑΝτΙΔΙΑΡΡΟΪΚΟ: καταπολεμά και καταστέλλει τη διάρ-ροια: σκόρδο, λύθρο, ποτεντίλλα. ~~άτος, μύρτιλος.

ΑΝτΙΔΟΤΟ: καταπολεμά το δη~τήριο .

ΑΝJΊΜΕΤΕΩΡΙΣτΙΚΟ: προλαβαίνει το σχηματισμό των αε­

ρίων στον πεmι;-ιό σωλΙΊνα ή προκαλεί την αποβ5"-.ή τους: j:(ευ­

κέδαμο. χιλιόφυλλο, λουίζα, κ_άρο, μάραθο. μέντα. γλυκάνισο,

βαλεριάνα.

ΑΝτΙΜΥΚΗτΙΑΣΙΚΟ: καταπολεμά τους μύκητες: καρυδιά.

ΑΝτΙΠΥΡΕτΙΚΟ: καταπολ~μά τον πυρετό : καρλίνα, αγγελι­κή. φιλιπέντουλα, ιτιά. σίλυβο, σαμπούκος.

ΑΝτΙΡΡΕΥΜΑ τΙΚ Ο: επιδρά στις εκφpλιοτικές παθήσεις των

αρθρώσεων: κέδρος, ιτιά , σαμπούκος. σέλινο, κυπαρίσσι.

ΑΝτΙΣΗΠτΙΚΟ: εξουδετερώνει τα μικρόβια. τα πρωτόζωα

93

. ~

και τους μύ:ιιητες στον οργανισμό και στο περιβάλλον του α-

σθενή: σκόρδο, καλέντουλα, αγιάγκaθο, ευκάλυmος. βάλ­~ .. _ί σαμο.

) ΑΝτΙΣΚΟΡΒΟΥτΙΚΟ: περιέχει άφΕJονη βιταμίνη C και

t προστατεύει από την εμφάνιση της ασθένειας του σκορβού-

του: ξινήθρα, αγριοτριανταφυλιά. σκόρδο. νεράτζι.

ΑΝτΙΣΠΑΣΜΩΔΙΚΟ: ηρεμεί τους σπασμού~ χιλιόφυλλο, ιλουΊζα, ανθεμίς, τσάι του βουνού, κάρο, χαμομήλι . μέντα. φα­

σΚόμηλο.

ΑΝτΙΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΣ: βοηθάει στην αποθεραπεία των

φλεγμονι!JΥ: σύμφυτο. λινάρι. σανίκουλα.

ΑΠΟΛ ΥΜΑΝτΙΚΟ: εξουδετεριiJΥει μικροοργανισμούς π.χ.

μικρόβια, μύκητες: σολάνο-το γλυκόπικρο, τσαπουρνιά. βουρ­

βουλιά. μουμουτζελιά. καρυδιά. σημύδα. μερκουριαλίς. αγγε­

λική, πλατομαντίλα, φασ-Λομηλιci. αγριάδα. τσουΚνίδα.

/

ΑΠΟΧΡΕΜΠτΙΚΌ: βοηθά στην αποβολ1i των βρογχικιiJν εκ-

κρίσεων : πρίμουλα, δασικΙi J!εύκη. γλυκάνισο. μουμουτζελιά,

θυμάρι. χαμολεύκα,.

ΑΦΡΟΔΙΣΙΑΚΟ: ενισχύει τη γενεηΊσια δραση1ριότητα: μα­

ρούλι. σ-ιιίλλα , μάραθο. σατουρέια. μα'ίντανός.

' ,. ΒΑΚΤΗΡΙΟΣΤ Α τΙΚ Ο: εμποδίζει η1ν ανάπτυξη των βακτηρι-

δίων: καρλίνα. αγγελική, ισλανδικό βρύο, κάρδαμο . νεροκάρ- · δαμο.

ΒΙΟΚΑ Τ ΑΛ ΥΤΗΣ: ουσία η παρουσία της tποίας επιταχύνε ι τις ζυ)τικές αντιδράσεις (ένζυμα. ορμόνες. βι αμίνες. ιχνοστο.ι ­χεία): καρότο, μαρούλι. μολόχα. νεροκ'άρδαμο. μα·ίντανός, α­γριοτριανταφυλλιά, ντομάτα, σπανάκι, μοσχοσίταρο.

ΒΛΕΝΝΟΛ ΥτΙΚΟ: αποτελεσματικό κατά του βήχα και των

φλεγμονών των αναπνευστικι(}ν οδών : γλυκόρριζα. πρίμουλα.

κουωωύτα. μάραθο. γλυκάνισο. μουμουτζελιά, χcψολεύκα.

ο

ΓΑΛΑΚΤΟΓΟΝΟ: αυξάνει την έκκρφη γάλακτος: γαλέρα.

κάρο, μάλαθρο, βασιλικός. γλυκάνισο .~

ΓΑΛΗΝΙΚΟ: φάρμακο φυτικής προέλευσης (προέρχεται από

το όνομα του Έλληνα γιατρού Γαληνού. 131 -200 rt.X.).

ΔΙΕΓΕΡτΙΚΟ: διεγείρει και αυ~άνει προσωρινά τη νευρικΙi.

μυ·ίκή κdι σεξουαλική δραστηριότητα: πιπεριά, καπνός. ιξός.

νεροκάρδαμο, μα"ίντανός, ριβήσιο, αγριοτριανταφυλλιά. βασι-

94

λικι5;. δενδρολί[~ανο. .. .. ,

ΔΙΟΥΡΗτΙΚΟ: προciγε ι n1ν απο~ολή των ούρων : ανΗίσκος.

ciγριο ρείκι. πολυr..όμπι. κράταιγο;. τσουκνίbα. λα~ρόχορτο.

απ1jγανος. κουφοξυλιά. κρεμμύδι.

ΕΜΜΗΝΑΓΩΓΟ: ρυΗμίζει r..αι bιευκολύνει την εμμηνόρ­

ροια: π.χ. τα ωΗέρια έλαια των φυ·φ)ν.

ΕΞΑΧΝΩτΙΚΟ: προάγει την εφίδρωmy σαμπούκος. φρά-

ξ ο ς.

ΕΠΙΚΟΥΡΟ: ενbυναμιι)νει τη bρcim1 ενός φαρμάκου : για πα­

ρcibειγμα το αφέφημα τη; φιλιπέντουλας αυξάνει σε περί­

•mωση ρειιματικ1j; αρΗρίτιbας. την c.ιποτελεσμc.ιτικότητα μια;

Ηεραϊrεία;.

ΕΠΟΥ ΛΩτΙΚΟ: ~οηΗά στην επούλωση των πληγιδν: ~άλσα­

μο. ανΗuλλί;. σανίκουλα. καλένδουλα. χαμο[l1jλι . φασ~όμηλο. αλΗαία. πεντάνευρο, σύμφυτο. λινciρι. άρνικα . . ΕΦΙΔΡΩτΙΚΟ: προr..αλεί έκκριm1 ιbριι)τα: τσουr..νίδα. σα­

μπούr..ο;. πρίμουλα. κουσκούτα. πανσέ;. χαμο[l!jλι. φλαμούρι .

πουλμονciρια.

ΗΡΕΜΙΣτΙΚΟ: επιbρά στο κεντρικι5 νευρικό σιicm]μα r..ω

προκαλεί χαλciρωση. αποδέσr~υση απιVι-ο (ι.γχος και έχε ι ε ­

λcιφρci υπνωτικιj bρcί.m] : λινάρι. νερομολόχα. αρμπέτα.

ΚΑΘΑΡτΙΚΟ: mιντελεί ιπη ιn•ι.Jσcι'Jρευm] υγριι'ηι στον πεmι-.__., r..ιi σωλ1jνcι. με αποτέλεσμα την καταπο4έμηση τη; δυσr..οιλιό-

τητα;. που μπορεί να καταλ1jξει σε διciρροιcι.. η οποία στη λα­

·ίr..Ιj l-Jυμοσί1φία προκαλεί r..αΗαριι5τητα : λινάρι . αγριοτριαντα­

φυλλιci. νερομολι5χα. πι•ξό;. άγριο ρείr..ι. φρciξος.

ΚΑΡΔΙΟΤΟΝΩτΙΚΟ: δρα ευεργετιr..cί. στη λειτουργία τη;

καρδιά;: κρεμμύbι. ιJιtόρδο. r..ίτρινη ~ιολέτα. σπανάκι. ~ριι'ψη.

ανεμιι)νη. κομ[~αλλcι.ρία. νούφαρο.

ΚΑΤΑΠΡΑ ΥΝτΙΚΟ: δρα σαν ηρεμιστικό: λυκίσκος. λουΊζα.

μελισσόχορτο. ιτιά. νερατζιά. γλυκόρριζα.

ΜΑΛΑΚτΙ ΚΟ: κατcmραΟνε~ τι; φλεγμονές των ερεθισμένων

ιστιι'Ν: λινάρι . αλΗcι.ία. αρπέτα. πεντciνευρο. τριανταφυλλιci.

χαμολεύκα.

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ: σύνολο ~ιοχημικιι'η" αντιδρcί.σεων που

πραγματοποιούνται στο εσωτερικό των κυπciρων.

Γλωσσάριο

41

ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΟ: ~οηΗά στην έκr..ριση των οιστρογ6νων ορμο­

νυ'ηι από το Ηηλυκό γεννητικ6 σύσn]μcι.: λυκίσκο;.

ΟΜΟΙΟΠΑΘΗτΙΚΗ: παρα"ίατρικιj μέΗοδος που κατc.ιπολε­

.. μά τις ασΗένειε; με πολύ μικρές δόσεις φuρμάκuJ\10 τα συ~α­. τικά των οποίων προκαλούν παρόμοια φαίνόμενα με αυτά της

ασθένειας.

ΟΡΕΚτΙΚΟ: ανοίγει και α<~_~ξάνει την όρεξη: αψιθιά. κεντα­

ουρέα. αγριοκαπνός. μηνύανθος. χιλι6φυλλο. αγγελική. αρτε­

μισία. κάρο. μέντα.

ΣΠΑΣΜΟΛ ΥτΙΚΟ: προκαλεί n1 χαλάρωm1 των λείων μυ·ί­

κύJν ινύJ\1 και κc.ιταπολεμά τους σπασμούς: αψιθιcί.. χαμΟ[l1jλι.

τσάι του ~ουνού. αρτεμισία. καλέντουλιi: κάρο. μέντα. φασκο­

μηλιά.

ΣΤΥΠτΙΚΟ: συσφίγγει και συστέλλει τους ιστούς: κόλια­

ντρος. αγριμόνια. κουμαριά. ()(ι.φνη. φρciουλα. γλ1jχωμα το

κισσόμορφο. καρυδιcί.. λύθρο . ποτεντίλλα. ~ελcινιδιcί.. βC:ιτο;.

ΤΟΝΩτΙΚΟ: τονιι)νε ι ένα ι5ρ_γcι.νο 1j ολόκληρο το\ι οργανι­

σμd: αφιΗιά. r..ενταουρέα. μηνύανθο;. χιλιόφυλλο. άκορος. ρί-' γανη. ιπι.τουρέια.

ΥΠΕΡΤ ΑΣΙΚΟ: αυξ(ινει την πίεm1 του αίματος: τρcι.γιcί.. κρcί.- ·

τωγος. σκίλλα. λε~cί.ντα. μελισσόχορτο. γλυκcί.νισο. ,

ΥΠΝΩτΙΚΟ: προκαλεί ύπνο: κρcί.ταιγο;. ασπερούλα. λυΥ:ί­

σκο;. μcί.ραθο. μcι.τζουρcί.νcι.. γλυr..άνισο. ~αλεριcί.να.

ΥΠΟΓΛ ΥΚΑΙΜΙΚΟ: κατεΒάζει την περιεκ{~ότητcι. του αί-ματος σε γλυκόζη: γαλέρα. μοσχοσίτcι.ρο. κα(?υδιά. μι>ρτιλο;. '

πλατομαντίλα. φασολιcί.. τσουκνίδα. '

ΥΠΟΤΑΣΙΚΟ: r..cι.τε~άζει την πίεm1 του αίματος: ιξός. μω­

ντανός. κρεμμύδι. σκόρδο. φύλλα μέντα; τη; πουλεγείου. αν­

θρίσκο;. κράταιγο;. νιγκέλλcι.. ~ιολέτα.

ΧΟΛΑΓΩΓΟ: προciγε ι την παρα­

γι•JΥΙi και n1ν έξοδο της χολ1j; που

περιέχεται στο συκιι'Jtι και στη χο­

ληδόχο κύστη: λουτσιcί. .• αγριμι5νια.

κεντcι.ουρέα. αγιcί.γκαθο. αγκινcί.­

ρcι. σίλυ~ο. αρτεμισία. πιr..ρcι.λίδα.

κcιλέντουλα. μέντα.

ΧΟΛΑΙΡΕτΙΚΟ: δρα ως χολαγω­

γ6 : αγr..ινάρα. μέντα.

ο

Ευρετήριο Φυτών στα Λατινικά

Ac'lιίllea ιιιί/ΙeΙοlίιιιη. 53

Αωπι.1· αι!αιηιι.ΙΌ 53

Αe.\'C'ιι!ιι.v /ιίρροαι.ΙΗιιιιιιη. 53

Α[:,ηiιηοιιία eιφαιοιiα. 54

Α!!ίιιιη .1·αιίι •ιιιιι. 54

Altlιaea οffίC'ίιια!ί.ΙΌ 55

Αιιge/ίω απ:/ιαιιge!ίω. 55

Αρίιιιιι f:,Πι ι ·eο!eιι.ΙΌ 56

Αι'C'Ιίιιηι Ιαρρα. 72

Αιηο.Ι·tαρ!ι;:Ιω· ιιι •α-ιιι-χί. 56

Απιίω ηιοιιιαιια. 56

Αι1eιι ιί.1·ία α!J.Ι·ίιιt/ιίιιιιι. 57

Α11eιιιί.1·ία (/ιηωιιω!ιι.ΙΌ 57

Αι1eιηί.vία ι ·ιι!gαιi.ΙΌ 57

Απιιι(/ο dοιιαχ. 58

Α ι ·eιια .l'afί\'({ , 58

Beι-!Jeιi.Ι· \'lι/gαιi.ΙΌ 58

Betιιla α//)(ι. 5<.J

Boιngo ο/jίC'ίιια/ί.v. 5<.J

Βιιχιι.v .veιιψe11 ·ίι·eιι.ΙΌ 5<.J

Caleιιtlιιla οjfίC'ίιια/ί.ΙΌ 60

Cα/!ιιιια ι •ιι!gαιi.v. 60

Caμ.Ι·e/la Ιηιι-χα-ρα.Ι·tοιi.ΙΌ 60

Cαπιιιι c·aι1 ·ί. 61

Ceιιtαιπeα α.ψeιrι. 61

CeιιtαιιΓeα ιγαιιιι.ΙΌ 61

Ceιιtαιιιiιιιπ eιγt/ιπιeα. 62

Cetτaιia ί.1·Ιαιιdίαι. 62

C/ιαιιιοιηί/!α ιeωιίια. 75

Cίc·Ιιοιiιιιιι ίιιty/Jιι.v. 62

Citπι.1· αιιπιιιtίιιιιι. 63

Cιιίω.1· /Jeιιetlίc·tιι.ΙΌ 63

Coc'lιleaιia οffίC'ίιιαlί.ΙΌ

Cοιiαιιtlπιιη .Ι'(ιtίι ·ιιιη. 64

Cπιtaegιι.v Ολγαωιιt/ια. 64

Cιιιηίιιιιηι cγηιίιιιιιη. 64

Cιφιe.Ηιι.Ι· .Ι·eιιψeη·ίιeιι.ΙΌ 64

Cy/1{//'{/ .VC'O/yl11ll.\', 65

Ε!yιιιω· ι φeιι.v. 54

Εφιί.1·eιιιιιι ω1 ·eιι.ve. 65

Ειιαι!yρtιι.1· g!ο!Jιι!ιι.ΙΌ 65

Fί/ίρeιιt!ιι!α ιι!ιηαιiα. 66

Fοeιιίαι/ιιιη ι •ιι/gαΓe. 66

Fπιιιf:,τιι!α α!ιιιι.ΙΌ 83

Fιηχίιιιι.1· l!λτell'ioι: 66

Fιιιηωiα οjjίι-ίιια/ί.ΙΌ 6

Ceιιtίαιια lιιtea. 6 7

Cleclιoιιιa lιetleΓac·ea. 6 7

Clycyπlιίza g!α/JΙιι. 68

Heρatίca ιιο/Jίfί.ΙΌ 55

Ηeπιίωiα gla/JΙ'(I, 68

Ηιιηιιι!ιι.Ι· Ιιφιι!ιι.ΙΌ 6<.J

Ηyρeιiαιιη ρeι.f(παtιιιιι. 68

Ηγv.1·οριι.1· ο!fίC'ίιια/ί.ΙΌ 6<.J

!lex αφιίj(J!ίιιιιι. 6<.J

1/!ίC'ίιιιιι ι·eπιιιι. 70

Ιιιιι!α Ιιe!eιιίιιηι . 70

/ιi.v geπιιωιίω. 70

.Ια.vοιιία g/ιιιίιι ίJ.\'{1, 70

.Ιιιιιg!αιι.Ι· Γegία. 71

.Ιιιιιίρeπι.Ι· ωιιιιΙιιιιιί.ΙΌ 71

Lαιιιίιιιι α!!Jιιιιι. 71

Lαιιπι.1· ιιο/Jί!ί.ΙΌ 72

Laι ·aιιtlιι!α αιΙf:,'lΙ.Ι'tί/(J!ίa. 72

Laι ωι(/ιι!α .\·toec'lιa.\Ό 73

Lίιιιιιη ιι.Ι·ίωtί.ΙΌvίιηιιιιι. 73

Lίρρία tιiρlιγlla. 73

Lίt/ιο.ψeπιιιιιιι o/jίC'iιιale. 74

Lγt/ιπιιιι .Ι'(ι/ίωιiα. 74

Malι·a .Ιγlι ·e.Ι"ιιi.ΙΌ 74

Μe!ί.Ι'.\'(Ι ο/jίC'iιιa/ί.ΙΌ 75

Meιιtlιa ρίρe1itα. 75

Μeιιt/ια μιι!egίιιιιι. 76

Μeιιγαιιι/ιe.Ι· ιιψJ!ίαtα. 76

ΟC'ίιιιιιιιι /Jα.Ι·ί/ί('l{ιιι. 76

0/ea eιιπψαeα. 77

Οιιοιιί.1· .ψίιιο.1·α. 77

Οριιιιιία .fίω.Ι· ίιιtlίαι. 77

Οιigαιιιιιιι ιιιαjοιηιια. 78

Οιigαιιιιι1 ι ι·ιι!gωe. 7'13

Οχαlί.Ι· aαto.l'e!la. 78

Ρaιχιι •α ι'/ιοeα.ΙΌ 7<.J

Pa,-ίetaιia ο!fίC'ίιιalί.ΙΌ 7<.J

Ρα.ΙΌΙ'ίflοπι ίιιωπιαtα. 80

Ρeιιιιιιι.1· /Jο/Ιηι.ΙΌ 7<.J

Ρίηψίιιe!!α αιιί.ΙΊ/171, 80

Ρίιιιι.1· .1y/ι ·e.l'lli.ΙΌ 80

Plaιιtago ιηαjοι: '13 1

Plaιιtago ρ.Ιγ!!ίιιηι. '131

Ρπιιιιι.1· αιnγg(/αlιι.ΙΌ '131

Ρπιιιιι.1· αι •ίιιηι. '132

Ρπιιιιι.1· .ψίιιω·α. 82

Ριι!ιιιοιι(ΙΙ'ία ο!fίC'iιιαlί.ΙΌ 82

Qιιeιηι.v ίlex. '133

Qιιeιηι.1· ω!Jlιι: 83

R/ιeιιιιι ι'/ιαροιιιίωιιι. '134

Ro.\'(1 αιιιίιια. 84

Rο.ΙΊηαιiιιιι.Ι· οlfίC'ίιια!ί.ΙΌ '134

Rωτω· ααι!eαtιι.v. '135

Rιιta t,'Ιιιι •eοfc'ΙΙ.ΙΌ '135

.)Ίι/ίι· a//)(1. 85

.)Ίι!ι ·ία otfiC'iιιalί.v. 86

.SΊιιιι!Jlκιι.Ι· ιιίf:,'Ι<Ι. '136

.)Ίιtιπejα /ιοηeιι.Ι·ί.ΙΌ '137

.)ϊιωρί.Ι' ({11 'C/Ι.Ι'ί.ΙΌ 87

5)ιιιί!ω· α.ψeΓα. '137

.'Jolίtlago ι ·ίιgαιιΓeα. Ί3Ί3

.SίJeιgιιlaιia πι!JΓα. Ί3Ί3

.'Jγιιψ/ιγιιιιιι ofliC'iιιalc'. Ί3Ί3

ΤαιωC'eιιιιιι \'lllga,-e. 8<.J

Ταπιχα('l{ιιι offiC'iιιale. Ί3<.J

ΠιγιΙιιΙ.Ι' .Ι·eφίllιιιΙι. Ί3<.J

Πι_νιιιιι.1· ι ·ιιlgαιi.ΙΌ <.JO

Π/ία c·o,-tlaιa. <.JO

Tιigoιιe/la .fi;eιιιιιΙ-f:,'Ι<ιecΊιιΙι. <.JO

Τιι.Ι·.Ι·ί/αgοf(ιιjΊιπι. <.J 1

Uηίαι t!ίοίαι. <.J 1

Valeιiaιιa οlfίC'iιια/ί.ΙΌ <.J 1

Va/Jeιιa οf!ίC'ίιιαlί.ΙΌ <.J2

Vι.κιι11ι α!Ιηιιιι. <.J2

Ζeαιιια}'.ΙΌ <.J2

95

96

Αγγελική. 55

Αγιάγκαθο, 63

Αγκινάρα, 65

Αγριάδα, 54

Αγριαψιθιά, αψιθιά, 57

Αγριμόνια, 54

Αγριοκαπνός, 67

Α γριοκερασιά, S2

Αγριόκρινος, 70

Αγριολε~άντα, 73

Άγρια ρείκι. 60

Άγριο σινώτι, S7

Αγριοτριανταφυλλιά, 84

Άκορος. 53

Αμυγδαλιά, S I

Απήγανος, S5

Αριά, S3

Αρκουδόβατος, S7

Αρκουδοπούρναρο.69

Αρκτοοτάφυλος. 56

Αρμπέτα. 59

Άρνικα, 56

Αρτεμισία. 57

Βαλεριάνα. 91

Βάλσαμο, 68

Βασιλικός. 76

Βουρβουλιά. S3

Βρι6μη, 58

Γιασωνία η ιξώδης, 70

Γλήχωμα το κισσόμορφο, 6 7

Γλυκάνισο, 80

Γλυκόρριζα. 68

Δαδάκι, 74

Δάφνη, 72

Δένδρο, 83

Δενδρολίβανο, 84

Ελιά, 77

Ερνιάρια. 68

Εστραγκόν, 57

Ευκάλυπτος, 65

Ηπατικό, 55

Θερμοβότανο, 62

Θυμάρι, 89, 90

Ιλλίκιο το γνήσιο, 70

Ίνουλα η ελένιος, 70

Ιξός, 92

Ιπποκαοτανιά. 53

Ισλανδικό βρύο. 62

Ιτιά, 85

Καλάμι, 58

Καλαμπόκι, 92

Καπνόχορτο, 6 7

Κάρο, 61

Καρυδιά. 71

Κέδρος. 71

Κενταύριο η τραχεία, 61

Κόλιαντρος, 64

Κουφοξυλιά. 86

Κύμινο, 64

Κυπαρίσσι. 64

Λαβρόχορτο. 71

Λεβάντα. 72

Λινάρι, 73

Λου[ζα. 73

Λουτσιά. 58

Λύθρο το ιτεόμορφο, 74

Λυκί(J',ως, 69

Μαντζουράνα, 78

Μάραθο, 66

Μελιγόνι. 88

Μελισσόχορτο, 75

Μέντα, 75

Μερσίνη, 85

Μηνυανθές το τρίφυλλο, 76

Μολόχη, 74

Μοσχοσίταρο, 90

Μουμουτζελιά, 64

Μπλουέ, 61

Νεκρολούλουδο,60

Νεραντζιά, 63

Νερομολόχα, 55

Ξινήθρα, 78

Ευρετήριο Φυτών στα Ελληνικά

Ονωνίδα, 77

Παπαρούνα, 79

Πεντάνευρο, 81

Περδικούλι, 79

Πεύμος το μπόλντο, 79

Πεύκο, 80

Πικραλίδα, 89

Πλατομαντίλα, 72

Πολυκόμπι, 65

Πουλμονάρια η φαρμακευτικ11, S2

Πυξός, 59

Ραβέντι S4

Ραδίκι, 62

Ραφανίδα, 63

Ρίγανη, 7S

Ρολογιά. 80

Σαμπούκος, 86

Σαπουνόχορτο, 86

Σατουρέια η κηπευτική. S7

Σέλινο. 56

Σημύδα, 59

Σκόρδο. 54

Σολιδάγο η χρυσόβεργα, 88

Σταυρόχορτο. 92

Σύμφυτο το φαρμακευτικό. 88

Τανάκητο το κοινό. 89

Τραγιά, 60

Τσαπουρνιά, 82

Τσουκνίδα. 91

Ύσσωπος, 69

Φασκόμηλο, 86

Φιλεπέντουλα η ουλμάρια, 66

Φλαμουριά, 90

Φλισκούνι, 76

Φραγκοσυκιά, 77

Φράξος, 66

Χαμολεύκα, 91

Χαμο~ηΊλι, 75

Χιλιόφυλλο, 53

Ψυλλόχορτο, 81

"Ενα ελκυστικό, συμβουλευτικό εγχειρίδιο με περισσότερες από 200 εικόνες

~ Σε αυτό θα βρείτε έναν οδηγό που περιλαμβάνει από

τα πιο συνηθισμένα μέχρι τα πιο σπάνια φυτά

~ Μια ενδελεχής περι γραφή θεραπευτικών βοτάνων και

φυτών με τα χαρακτηριστικά τους

~ Με τέτοια διάρθρωση που θα σας βοηθήσει να μάθετε την πιο κατάλληλη εποχή για τη συλλογή κάθε φυτού

~ Μια παρουσία παλιών σκευασμάτων και γιατρικών που αποτελούν τη βάση της

σημερινής βοτανοθεραπευτικής