ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣΧαρακτικά και λοιπά Έργα Τέχνης

από τις Συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου

6 Μαρτίου - 15 Απριλίου 2016

Αντωνιάδεια Στέγη

Γραμμάτων και Τεχνών Βέροιας

ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Ο Αγώνας του 1821 για εθνική ελευθερία, τα πάθη των Ελλήνων και οι διαδοχικές νίκες τους καθώς και το αίσθηµα της χριστιανικής αλλη-λεγγύης ενάντια στους Οθωµανούς, κατέκτησαν το ευρωπαϊκό πνεύµα και αποτέλεσαν πηγές καλλιτεχνικής έµπνευσης.

Ειδικότερα στη ζωγραφική, η απεικόνιση των πολεµικών γεγονότων της Ελληνικής Επανάστασης και των προσώπων που έλαβαν µέρος σε αυτά αποκτά πολιτικό περιεχόµενο και γίνεται επαναστατική προκήρυ-ξη και διαµαρτυρία απέναντι στο αντιδραστικό κλίµα των απολυταρχι-κών κυβερνήσεων της Ευρώπης. Στη συνέχεια η χαρακτική τέχνη έπαιξε σηµαντικό ρόλο στη µετάδοση των ιδεών του καλλιτέχνη προς το κοινό, στη διάδοση της φιλελληνικής ιδέας και στην οικονοµική ενίσχυση του αγωνιζόµενου έθνους. Η λιθογραφία, σε αντίθεση µε το ζωγραφικό έργο, είναι εύκολη στη διακίνησή της, οικονοµικά προσιτή και κυρίως προσφέ-ρει τη δυνατότητα αναπαραγωγής σε πολλαπλά αντίτυπα. Τέτοιου εί-δους τυπώµατα κυκλοφόρησαν από την αρχή του Αγώνα είτε ως σκίτσα σε έντυπα της εποχής, είτε ως αναπαραγωγές από έργα γνωστών ζωγρά-φων. Ως εκ τούτου επέδρασαν στην καθιέρωση της Εικονογραφίας του Αγώνα, επιβάλλοντας συγκεκριµένα θέµατα και µοτίβα που αφορούν στις πολεµικές σκηνές και στην προσωπογραφία. Τη δεύτερη κατηγορία αποτελούν οι προσωπογραφίες των πρωταγωνιστών της Ελληνικής Επα-νάστασης. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα αποτελούν κυρίως οι τρεις σειρές προσωπογραφιών που παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση.

Η πρώτη σειρά φιλοτεχνήθηκε από το σχεδιαστή και λιθογράφο Adam Friedel και αποτελείται από εικοσιτέσσερεις προσωπογραφίες. Η σειρά αυτή βασίζεται σε «σχέδια εκ του φυσικού» και τυπώθηκε σταδι-ακά σε Λονδίνο και Παρίσι από το 1824 έως και το 1832. Τα πρόσωπα που σχεδίασε αντιπροσωπεύουν τις σηµαντικότερες κοινωνικές οµάδες (στρατιωτικούς, πολιτικούς, προεστούς, θρησκευτικούς ηγέτες) που, κατά τη γνώµη του, διαδραµάτισαν ηγετικό ρόλο στην Επανάσταση. Αξίζει να σηµειωθεί ότι είναι ο µοναδικός καλλιτέχνης που περιλαµβάνει στη σειρά των πορτραίτων του γυναικείες παρουσίες. Απεικόνισε επίσης εκπροσώπους από την οµάδα των Φιλελλήνων και πρωταγωνιστές από το αντίπαλο τουρκικό στρατόπεδο.

Η δεύτερη σειρά είναι αυτή του Ιταλού σχεδιαστή και χαράκτη Giovan-ni Boggi. Αποτελείται από εικοσιτέσσερεις προσωπογραφίες και βασίζεται, όπως σηµειώνεται, σε «σχέδια εκ του φυσικού». Η αρχική σειρά τυπώθηκε

στη Φλωρεντία το 1825 και το 1826 έως το 1829 η σειρά ανατυπώνεται έγχρωµη στη Γαλλία υπό τον τίτλο Συλλογή πορτραίτων προσωπικοτήτων Τούρκων και Ελλήνων γνωστών είτε για τη σκληρότητά τους, είτε για τη γενναιότητά τους στον παρόντα πό-λεµο της Ελλάδος, που σχεδιάστηκαν εκ του φυσικού. Οι εικονιζόµενοι εκπροσωπούν αποκλειστικά τα δύο αντίπαλα στρατό-πεδα των Ελλήνων και των Τούρκων και κυρίως απεικονίζονται οι στρατιωτικοί και πολιτικοί που πρωταγωνίστησαν στα πρώ-τα χρόνια της Επανάστασης.

Η τρίτη σειρά κυκλοφόρησε στο τέλος του Αγώνα από τον Karl Kra-zeisen, Βαυαρό αξιωµατικό και ερασιτέχνη ζωγράφο. Επισκέφθηκε την επα-ναστατηµένη Ελλάδα το φθινόπωρο του 1826, συµµετέχοντας ως υπολοχα-γός στο εκστρατευτικό σώµα του συνταγµατάρχη Karl Wilhelm von Heideck,

αγωνιστών και Φιλελλήνων. Όταν επέστρεψε στο Μόναχο, λιθογράφησε τα σηµαντικότερα «εκ του φυσικού» σχέδιά του και από το 1828 έως και το 1831 τυπώθηκαν επτά διαδοχικά τεύχη µε επεξηγηµατικό κείµενο στα γερµανικά και στα γαλλικά που αποτέλεσαν στη συνέχεια ένα πλήρες λεύκωµα. Κάθε τεύχος περιλαµβάνει τρεις προσωπογραφίες και µια τοπιογραφία ή ιστορική σύνθεση. Οι µορφές του είναι διακοσµηµένες µε πολυτελείς ενδυµασίες και όπλα και εκπροσωπούν όλες τις κοινωνικές τάξεις όπως οπλαρχηγούς, πυρ-πολητές, λογίους, πολιτικούς, προκρίτους και Φιλέλληνες.

Οι τρεις καλλιτέχνες επιχειρούν να αποδώσουν στα έργα τους τα ακρι-

που σχεδιάζουν.

Η κυκλοφορία τους ενδυνάµωσε το φιλελληνικό ρεύµα της εποχής, ενώ ταυτόχρονα η µεγάλη εµπορική επιτυχία τους παρέσυρε και άλλους καλλιτέχνες να επιδοθούν στην απεικόνιση ηρώων της Ελληνικής Επανά-στασης. Είναι αξιοµνηµόνευτο ότι οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες εξιδανίκευ-σαν τα άτοµα και τα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά για να πάρουν µε το µέρος τους στην υπόθεση του Ελληνικού Ζητήµατος όχι µόνο τα φιλελεύ-θερα πνεύµατα που έτσι κι αλλιώς ήταν δεδοµένα υπέρ, αλλά κυρίως τα

µεγάλα αστικά, κατά κύριο λόγο, στρώµατα στα οποία είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους για οικονοµική ενίσχυση. Ως εκ τούτου οι Έλληνες ήρω-ες, των οποίων οι φυσιογνωµίες παρουσιάζονται µέσα από την ευρωπαϊ-κή τέχνη µε ατσαλάκωτες στολές και πολυποίκιλτο οπλισµό, αποπνέουν ευγένεια και δυναµισµό. Εκτός από ήρωες στη µάχη είναι πάνω από όλα κληρονόµοι ενός µεγάλου πολιτισµού, µε κοινωνική και ηθική υπόσταση, ασύγκριτα ανώτερη από εκείνη των αλλόθρησκων κατακτητών τους.

Σε αυτόν τον ιδεολογικό προσανατολισµό θα κινηθούν οι Έλληνες οµότεχνοί τους στα πρώτα µετεπαναστατικά χρόνια. Οι παραπάνω σει-ρές προσωπογραφιών, µαζί µε εκείνες που ξεπροβάλλουν από τις ιστορι-κές συνθέσεις του Peter von Hess, αποτέλεσαν πρότυπο για τους Έλληνες ζωγράφους και συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαµόρφωση της Προσω-πογραφίας του Αγώνα η οποία αποτέλεσε προσφιλές θέµα τους κατά το β΄ µισό του 19ου αιώνα προσβλέποντας στη διαφύλαξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των πρωταγωνιστών της Εθνικής Ανεξαρτησίας.

Οι Έλληνες του Adam Friedel. Προσωπογραφίες αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης της

Κέντρο Τοπικής Ιστορίας και ΠολιτισμούΚ.Ε.Π.Α. Δ. Βέροιας

XΩΡΟΣ ΤΕΧΝΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ4ος όροφος - 2331078127

veriahistory.gr - info@veriahistory.gr