"Στίχοι περί ελευθερίας"

11ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

24 Μαρτίου 2015

Εορτασμός 25ης Μαρτίου 1821

Το μουσικό σχήμα «11 & κάτι»

παρουσιάζει:

«Στίχοι περί ελευθερίας»

Πώς να σωπάσω

Στίχοι: Κώστας Κινδύνης

Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Η ελευθερία σε κάθε της μορφή, ατομική,

πολιτική, κοινωνική, έχει εμπνεύσει

διαχρονικά επαναστατικούς αγώνες,

αλλά και όλες τις τέχνες, που ύμνησαν

την ίδια και τους αγώνες για την

κατάκτησή της.

(Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά.)

Ο αγώνας της ελληνικής παλιγγενεσίας

του 1821 ήταν ώριμο αποτέλεσμα των

εξωτερικών αντικειμενικών συνθηκών

και της διάδοσης των φιλελεύθερων

ιδεών που είχαν επικρατήσει στην

Ευρώπη κατά τη Γαλλική Επανάσταση.

Την εθνική συνείδηση των υπόδουλων

Ελλήνων αφύπνισαν και ενεργοποίησαν

οι φωτισμένοι λόγιοι του Νεοελληνικού

Διαφωτισμού, με προεξάρχοντες τον

πρωτομάρτυρα της ελευθερίας Ρήγα

Βελεστινλή και τον Ανώνυμο συγγραφέα

της «Ελληνικής Νομαρχίας».

Ρήγας Βελεστινλής (1757 – 1798)

Ο Ρήγας Βελεστινλής (1757 – 1798)

έζησε στην Κωνσταντινούπολη, στις

Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και στη

Βιέννη ως γραμματικός Φαναριωτών

και καλλιέργησε σχέσεις με Γάλλους

πολιτικούς και πνευματικούς

ανθρώπους.

Δημοσίευσε τόσο διαφωτιστικά όσο και

επαναστατικά έργα αναπτύσσοντας

παράλληλα συνωμοτική και

επαναστατική δράση ως την εκτέλεσή

του από τους Τούρκους στο Βελιγράδι με

μαρτυρικό τρόπο.

Θούριος

Στίχοι: Ρήγας

Μουσική: Χρήστος Λεοντής

Το εθνικοαπελευθερωτικό πρόγραμμα

του Ρήγα απέβλεπε στον ξεσηκωμό όχι

μόνο των ελληνικών πληθυσμών, αλλά

όλων των υπόδουλων λαών της

Βαλκανικής – ούτε των Τούρκων

εξαιρουμένων - που καταπιέζονταν

από το δεσποτισμό του Σουλτάνου.

Ρήγας, Τα Δίκαια του Ανθρώπου

(αποσπάσματα)

Άρθρον 2: Αυτά τα φυσικά είναι: πρώτον, το να είμεθα

όλοι ίσοι και όχι ο ένας ανώτερος από τον άλλον.

Δεύτερον, να είμεθα ελεύθεροι και όχι ο ένας σκλάβος

του αλλουνού. Τρίτον, να είμεθα σίγουροι εις την ζωήν

μας, και κανένας να μην ημπορεί να μας την πάρη

αδίκως (…)

Άρθρον 3: Όλοι οι άνθρωποι, Χριστιανοί και Τούρκοι,

κατά φυσικόν λόγον είναι ίσοι. (…)

Άρθρον 6: Η Ελευθερία είναι εκείνη η δύναμις οπού έχει ο άνθρωπος εις το να κάμη όλον εκείνο, οπού δεν βλάπτει εις τα δίκαια των γειτόνων του. Αυτή έχει ως θεμέλιον την φύσιν, διατί φυσικά αγαπώμεν να είμεθαελεύθεροι. Έχει ως κανόνα την δικαιοσύνην, διατί η δικαία ελευθερία είναι καλή. Έχει ως φύλακα τον Νόμον, διατί αυτός προσδιορίζει έως πού πρέπει να είμεθα ελεύθεροι. Το ηθικόν σύνορον της Ελευθερίας είναι τούτο το ρητόν: Μην κάμης εις τον άλλον εκείνο οπού δεν θέλεις να σε κάμουν.

Άρθρον 22: Όλοι, χωρίς εξαίρεσιν, έχουν

χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Η Πατρίς

έχει να καταστήση σχολεία εις όλα τα

χωρία δια τα αρσενικά και θηλυκά

παιδία. Εκ των γραμμάτων γεννάται η

προκοπή, με την οποίαν λάμπουν τα

ελεύθερα έθνη. (…)

Ο αγώνας της παλιγγενεσίας, με τα

ιδανικά που τον ενέπνευσαν και τις

θυσίες που απαίτησε, συγκίνησε δύο

από τους σημαντικότερους

εκπροσώπους της νέας ελληνικής

λογοτεχνίας, που με το έργο τους

ύμνησαν την επανάσταση, τον Ανδρέα

Κάλβο και το Διονύσιο Σολωμό.

Εις Σάμον

Στίχοι: Ανδρέας Κάλβος

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Ανδρέας Κάλβος (1792 – 1869)

Εις Σάμον

'Οσοι το χάλκεον χέρι

βαρύ του φόβου αισθάνονται,

ζυγόν δουλείας ας έχωσι~

θέλει αρετήν και τόλμην

η ελευθερία.

Αυτή (και ο μύθος κρύπτει

νουν αληθείας) επτέρωσε

τον 'Ικαρον~ και αν έπεσε

ο πτερωθείς κ' επνίγη

θαλασσωμένος~

αφ' υψηλά όμως έπεσε,

και απέθανεν ελεύθερος.

Αν γένης σφάγιον άτιμον

ενός τυράννου, νόμιζε

φρικτόν τον τάφον.

Ο Ανδρέας Κάλβος (1792 – 1869) έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Ιταλία, Ελβετία, Αγγλία και Γαλλία. Το 1821 φυλακίζεται στη Φλωρεντία ως καρμπονάρος και το 1826 βρίσκεται υπό επιτήρηση στη Γαλλία, γιατί «πρέσβευε αισθήματα έντονου φιλελευθερισμού.» Αισθάνεται βαρύ το χρέος όχι μόνο να υμνήσει με την ποίησή του την επανάσταση και την Ελλάδα, αλλά κυρίως να διαμορφώσει συνειδήσεις σύμφωνα με το πνεύμα ενός υψηλού ανθρωπισμού.

Άκρα του τάφου σιωπή(Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Σχεδίασμα Β΄, 1)

Στίχοι: Διονύσιος Σολωμός

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Διονύσιος Σολωμός (1789 – 1857)

Ο Διονύσιος Σολωμός (1789 – 1857)

σπούδασε στην Ιταλία, όπου έγραψε και

τα πρώτα του ποιήματα. Το 1818

επέστεψε στη γενέτειρά του, τη Ζάκυνθο

και αφοσιώθηκε στην ελληνική ποίηση

και τη δημοτική γλώσσα. Το 1823 γράφει

τον Ύμνο Εις την Ελευθερία.

Το ποίημα που τον απασχόλησε από

τότε μέχρι το θάνατό του είναι οι

Ελεύθεροι Πολιορκημένοι ενώ παράλληλα

γράφει και άλλα έργα. Οι Ελεύθεροι

Πολιορκημένοι έχουν ως θέμα τον ηρωικό

αγώνα των Μεσολογγιτών κατά τη

δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου

(1825 – ’26) ως την απεγνωσμένη έξοδο.

Από την Πολιορκία στην έξοδο

Δημήτριος Ζωγράφος

Το χάραμα επήρα(Σχεδίασμα Α΄, 1-2)

Στίχοι: Διονύσιος Σολωμός

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Ξεκινώντας από το συγκεκριμένο

ιστορικό γεγονός ανάγεται στον αγώνα

του ανθρώπου για την ηθική, την

εσωτερική του ελευθερία. Η ηθική

ελευθερία είναι το πιο ισχυρό καταφύγιο

της ανθρώπινης ψυχής που πολιορκείται

από τη φυσική βία.

Ο άνθρωπος που συνειδητοποιεί την αυτονομία του απέναντι στις φυσικές δυνάμεις οδηγείται στη δράση και από τη σύγκρουση αυτή γεννιούνται οι υψηλές πράξεις. Στο ποίημα έπρεπε να φανεί ακέραιος ο άνθρωπος, το ύψος της ψυχής του και συνάμα τα φυσικά αισθήματα σε όλη τους τη σφοδρότητα, την ώρα που τα σκεπάζει η σκιά του θανάτου.

E. De Lunsac

Σχεδίασμα Α

6

Και ω πείνα και φρίκη!

Δε σκούζει σκυλί!

Μητέρα μεγαλόψυχη(Σχεδίασμα Γ΄, 1)

Στίχοι: Διονύσιος Σολωμός

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Σχεδίασμα Γ1

Μητέρα, μεγαλόψυχη στον πόνο και στη δόξα

κι αν στο κρυφό μυστήριο ζουν πάντα τα παιδιά σου

με λογισμό και μ' όνειρο, τι χάρη έχουν τα μάτια,

τα μάτια τούτα να σε ιδούν μες το πανέρμο δάσος,

που ξάφνου σου τριγύρισε τ' αθάνατα ποδάρια.

Κοίτα, με φύλλα της Λαμπρής, με φύλλα των Βαϊώνε!

Το θεϊκό σου πάτημα δεν άκουσα, δεν είδα,

ατάραχη σαν ουρανός μ' όλα τα κάλλη πώχει,

που μέρη τόσα φαίνονται και μέρη 'ναι κρυμμένα.

Αλλά, Θεά, δεν ημπορώ ν' ακούσω τη φωνή σου

κι ευθύς εγώ του Ελληνικού κόσμου να τη χαρίσω;

Δόξα 'χ' η μαύρη πέτρα του και το ξερό χορτάρι.

Η έξοδος του Μεσολογγίου

Θεόδωρου Βρυζάκη

Αλλ’ ήλιος αλλ’ αόρατος(Σχεδίασμα Γ΄, 3-4)

Στίχοι: Διονύσιος Σολωμός

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Δεν τους βαραίν' ο πόλεμος, αλλ' έγινε

πνοή τους

... κι εμπόδισμα δεν είναι

Στες κορασιές να τραγουδούν και στα

παιδιά να παίζουν.

Σχεδίασμα Β9

Στα μάτια και στο πρόσωπο φαίνονται οι

στοχασμοί τους

Τους λέει μεγάλα και πολλά η τρίσβαθη ψυχή τους.

Αγάπη κι έρωτας καλού τα σπλάχνα τους τινάζουν

Τα σπλάχνα τους κι η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν

Γλυκιά κι ελεύθερη ψυχή σα να ‘τανε βγαλμένη,

Κι υψώναν με χαμόγελο την όψη τη φθαρμένη.

Σχεδίασμα Β

18Συχνά τα στήθια εκούρασα, ποτέ την καλοσύνη.

36Πάντ’ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα, τα μάτια της

ψυχής μου.

41Ολίγο φως και μακρινό σε μέγα σκότος κι έρμο.

44Φως που πατεί χαρούμενο τον Άδη και το χάρο.

51Η δύναμή σου πέλαγος κι η θέλησή μου βράχος.

Γεννήθηκα

Στίχοι: Κ.Χ. Μύρης

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Ρήγας, Τα Δίκαια του Ανθρώπου

(αποσπάσματα)

Άρθρον 34: Όταν ένας μόνος κάτοικος

του βασιλείου τούτου αδικηθή, αδικείται

όλον το βασίλειον. Και πάλιν, όταν το

βασίλειον αδικήται ή πολεμήται,

αδικείται ή πολεμείται κάθε πολίτης.

Δια τούτο δεν ημπορεί ποτέ κανείς να

ειπή, ότι η τάδε χώρα πολεμείται, δεν με

μέλει, διατί εγώ ησυχάζω εις την ιδικήν

μου, αλλ’ εγώ πολεμούμαι, όταν η τάδε

χώρα πάσχη, ως μέρος του όλου οπού

είμαι. Ο Βούλγαρος πρέπει να κινήται,

όταν πάσχη ο Έλλην και τούτος πάλιν

δι’ εκείνον. Και αμφότεροι δια τον

Αλβανόν και τον Βλάχον.

Μάχη στα στενά των Δερβενακίων

Θεόδωρος Βρυζάκης

Ἑλληνική Νομαρχία

Ἤτοι Λόγος περί Ἐλευθερίας

Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος

Ἀλλὰ τί ἐστὶ ἐλευθερία; Εἰς τὴν ἀναρχίαν, ὦ

Ἕλληνες, ἐλεύθεροι εἶναι μόνον οἱ

ἰσχυρότεροι, εἷς μὲν εἰς τὴν μοναρχίαν, οὐδεὶς

δὲ εἰς τὴν τυραννίαν, καὶ ὅλοι εἰς

τὴν νομαρχίαν.

Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας

από τον Κανάρη.

Νικόλαος Λύτρας

Λευτεριά

Στίχοι: Νίκος Καζαντζάκης

Μουσική: Νάσος Παναγιώτου

Ἑλληνική Νομαρχία

Ἤτοι Λόγος περί Ἐλευθερίας

Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος

Ὑπὸ τῆς νομαρχίας, τέλος πάντων, ἡ ἐλευθερία

εὑρίσκεται εἰς ὅλους, ὡσὰν ὁποὺ ὅλοι κοινῶς τὴν

ἀφιέρωσαν εἰς τοὺς νόμους, τοὺς ὁποίους διέταξαν

αὐτοὶ οἱ ἴδιοι, καὶ ὑπακούοντάς τους καθεὶς

ὑπακούει εἰς τὴν θέλησίν του, καὶ εἶναι ἐλεύθερος.

Ἰδοὺ λοιπόν, ὁποὺ κατ᾿ αὐτοὺς ἡ ἐλευθερία εἶναι ἡ

ὑπακοὴ εἰς τοὺς νόμους, καὶ ἐν ἑνὶ λόγῳ, ἄλλο δὲν

εἶναι ἡ ἐλευθερία παρὰ ἡ αὐτὴ νομαρχία.

Οι σφαγές της Χίου

Ευγένιος Ντελακρουά

Ἑλληνική Νομαρχία

Ἤτοι Λόγος περί Ἐλευθερίας

Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος

Ἡ ἐλευθερία λοιπόν, ὦ Ἕλληνες, εἰς ἡμᾶς εἶναι,

ὡς ἡ ὅρασις εἰς τοὺς ὀφθαλμούς. Ἂν ὁ

ἄνθρωπος δὲν εἶναι ἐλεύθερος, δὲν εἶναι δυνατὸν

νὰ γνωρίσῃ τὴν διαφοράν του ἀπὸ τὸν δοῦλον,

καὶ ἐξακολούθως εἶναι ἀναγκαῖον πρᾶγμα εἰς τὸν

δοῦλον νὰ γνωρίσῃ τὴν ἐλευθερίαν, διὰ νὰ

μισήσῃ τὴν δουλείαν, καὶ νὰ τὴν ἀποστραφῇ.

Η μάχη της Αλαμάνας

Δημήτριος Ζωγράφος

Ἑλληνική Νομαρχία

Ἤτοι Λόγος περί Ἐλευθερίας

Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος

Ἰδοὺ λοιπόν, πόσον ἀναγκαία εἶναι ἡ ἐλευθερία

εἰς τὸν ἄνθρωπον, διὰ νὰ γνωρίσῃ τὸ εἶναι του.

Ὁ δοῦλος, ἀδελφοί μου, δὲν γίνεται ποτὲ

ἐλεύθερος, ἂν δὲν γνωρίσῃ τί ἐστὶ ἐλευθερία, καὶ

ὅστις ἀγνοεῖ τὴν ἐλευθερίαν, ἀγνοεῖ τὸ εἶναι του.

Η πολιορκία των Αθηνών

Δημήτριος Zωγράφος

Στο άγαλμα της Ελευθερίας, που φωτίζει τον κόσμο

Στίχοι: Κώστας Καρυωτάκης

Μουσική: Θανάσης Γκαϊφύλλιας

Ἑλληνική Νομαρχία

Ἤτοι Λόγος περί Ἐλευθερίας

Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος

Ἀλλά, πόσας φορὰς πρέπει νὰ ἐκφωνήσω, ὅτι ἡ

ἐλευθερία εἶναι ἀναγκαιοτέρα καὶ ἀπὸ τὴν ἰδίαν

ὕπαρξιν εἰς τὸν ἄνθρωπον! Αὐτὴ γὰρ

ἀποκαταστεῖ γλυκεῖαν τὴν ζωήν, αὐτὴ γεννᾶ

διαυθεντευτὰς τῆς πατρίδος, αὐτὴ νομοδότας,

αὐτὴ ἐναρέτους, αὐτὴ σοφούς, αὐτὴ τεχνίτας,

καὶ αὐτὴ μόνον, τέλος πάντων, τιμᾶ τὴν

ἀνθρωπότητα.

Ο αγώνας των Ελλήνων, όχι μόνο

πολεμικός αλλά και διπλωματικός,

οδήγησε στη δημιουργία ενός μικρού

ανεξάρτητου κράτους (Πρωτόκολλο του

Λονδίνου 22 Ιανουαρίου/ 3 Φεβρουαρίου

1830), που τέθηκε σε καθεστώς εγγύησης

από τις τρεις μεγάλες δυνάμεις με τα

μεγαλύτερα συμφέροντα στην Εγγύς

Ανατολή, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία.

Το μοναρχικό πολίτευμα ορίστηκε το

1832 από τις προστάτιδες δυνάμεις και

μάλιστα για 12 χρόνια το καθεστώς ήταν

απόλυτη μοναρχία –χωρίς Σύνταγμα.

Χρειάστηκαν πολλοί ακόμα αγώνες και

βαθμιαίες κατακτήσεις, ώστε να

πραγματωθούν –σε όποιο βαθμό- οι

επιδιώξεις και τα οράματα του Ρήγα και

των αγνών αγωνιστών της ελευθερίας.

Τώρα χτυπάει πιο γρήγορα(Από το «Άσμα Ηρωικό και πένθιμο»)

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης

Μουσική: Νότης Μαυρουδής

Το εθνικό κίνημα των Ελλήνων όμως, με

όλες τις αδυναμίες του –εμφύλιος,

εξάρτηση, επεμβάσεις- αποτέλεσε

πρότυπο για τους άλλους λαούς της

νοτιοανατολικής Ευρώπης, που

διεκδίκησαν την ανεξαρτησία τους και

δημιούργησαν στα τέλη του 19ου αιώνα

τα εθνικά κράτη της Βαλκανικής.

Το ελληνικό κράτος, με καίρια

γεωπολιτική θέση, τέθηκε υπό την

προστασία πρώτα του Ηνωμένου

Βασιλείου και, μετά το 1947, των Η.Π.Α.

Στην πραγματικότητα δεν αποτέλεσε

ποτέ Νομαρχίαν (=εκεί όπου άρχει ο

Νόμος).

Σταδιακά επεκτάθηκε εδαφικά με

διπλωματικούς και πολεμικούς αγώνες

εις βάρος της παραπαίουσας

Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,

εκπληρώνοντας σε ένα βαθμό τη Μεγάλη

του Ιδέα. Στα 185 χρόνια της ζωής του

γνώρισε πολέμους, καταστροφές,

εμφυλίους, χρεοκοπίες.

Ο Ελληνικός λαός πλήρωσε βαρύ φόρο

αίματος σε όλες σχεδόν τις πολεμικές

αναμετρήσεις του 20ού αιώνα.

Αντιμετώπισε γενναία τον γερμανικό και

βουλγαρικό μιλιταρισμό στον Α’

Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντιστάθηκε όσο

ελάχιστοι στον ιταλικό φασισμό και

γερμανικό ναζισμό στο Β’ Παγκόσμιο

Πόλεμο.

Αφομοίωσε 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες

από τη Μ. Ασία και την Αν. Θράκη μετά το

1922, έζησε τη φρίκη του Εμφυλίου το

1946, ως αποτέλεσμα του ανταγωνισμού

των Μεγάλων Δυνάμεων στην Εγγύς και

Μέση Ανατολή. Επιβίωσε της ακραίας

φτώχειας σε κάθε οικονομική ύφεση και

κάθε πόλεμο του 20ού αιώνα.

Σιγά μην κλάψω

Στίχοι- Μουσική:

Γιάννης Αγγελάκας

Στην αρχή του 21ου αιώνα, ο ελληνικός

λαός βιώνει μια ακόμη πρωτοφανή

επίθεση, οικονομική και πολιτική,

ανάλογη της κατοχής και της χρεοκοπίας.

Το μουσικό σχήμα «11 & κάτι»•Δημήτρης Γκομπόιτσος (Α3): Πιάνο•Ραφαέλα Ζουριδάκη (Β2): Πιάνο•Νίκος Καζαντζάκης (Β2): Κιθάρα, φωνή•Μαρία Καμπανού (Α1): Κιθάρα, φωνή•Μιχάλης Καπλαγκιόζης (Γ1): Κιθάρα, φωνή•Μαρία Καφτάκη (Γ4): Ντραμς•Ευγενία Κρασσά (Β2): Φωνή•Ανδρέας Νικολιδάκης (Β3): Μαντολίνο, φωνή•Κάλλια Νιράκη (Γ5): Φωνή •Στέλιος Παξιμαδάκης (Γ5): Μπουζούκι•Χαρά Χαριτάκη (Β5): Φωνή•Κατερίνα Χρυσοπούλου (Β5): Φωνή