Download - Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

Transcript
Page 1: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

κάτω από την ίσαλο γραμμή...

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β. ΜΙΧΑΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣΓΕΩΡΓΙΟΣ Β. Μ

ΙΧΑΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

κάτω από την ίσαλο γραµµή...Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

κάτω από την ίσαλο γραµµή...

Πόσο εύκολα μπορούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα «τι» είναι η Τουρκία; Και πόσο άνετα νοιώθουμε όταν καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε το ερώτημα «ποια»

είναι η Τουρκία; Η δυσκολία στο να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα έγκειται στο ότι η ερμηνεία των πληροφοριών και γνώσεων που διαθέτουμε στην Ελλάδα, σχετικά με την Τουρ-κία και την κοινωνία της, διεξάγεται με το πώς αντιλαμβανό-μαστε εμείς την Τουρκία ως σύνολο, βασιζόμενοι στις ιστορι-κές, κοινωνικές και πολιτισμικές αντιλήψεις μας. Τουναντίον, η ερμηνεία θα έπρεπε να επιζητείται στις επιστημονικές έρευνες που διεξάγονται στην γειτονική χώρα και οι οποίες αφορούν την ανάλυση του εαυτού της.

[…] πότε αναλύθηκε διεξοδικά στην Ελλάδα το γιατί πλέον στην Τουρκία δεν δίδονται «παραδοσιακά» ονόματα στα παιδιά και προτιμώνται ονόματα που έχουν να κάνουν με το σύγχρονο lifestyle την στιγμή που εξακολουθούν να υπάρχουν τόσα πολλά εγκλήματα τιμής και λιντσαρίσματα; Πώς επηρεάζει τις μάζες η κοινωνική διαίρεση που εκπροσωπείται μέσω των ποδοσφαιρι-κών ομάδων; Τι έχει αλλάξει στη θεματολογία των σύγχρονων Τούρκων συγγραφέων και καλλιτεχνών σήμερα σε σχέση με τα σύμβολα και μοτίβα της δεκαετίας ’80; […]

Ο Γεώργιος B. Μιχαλακόπουλος είναι Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Μετάφρασης και Διερμηνείας (Ιόνιο Πανεπιστήμιο) στο γνωστικό αντικείμενο Τουρκία: Λογοτεχνία και Πολιτισμός. Γεννήθηκε στον Πύργο Ηλείας και είναι απόφοιτος του Τμήματος Μετά-φρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου κατέχοντας Master και Διδακτορικό Δίπλωμα που αναφέ-ρονται σε ζητήματα Μέσης Ανατολής και Τουρκίας.

Η ακαδημαϊκή του πορεία είναι επικε-ντρωμένη στην μελέτη της σύγχρο-νης Τουρκίας στους τομείς του Πολι-τισμού, της Λογοτεχνίας και της Πο-λιτικής. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια και διεθνή προγράμματα ακαδημαϊκής επιμόρφωσης ενώ αρ-θρογραφεί σε επιστημονικά περιοδι-κά, έντυπα αμυντικών ζητημάτων και εφημερίδες. Υπήρξε συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (Ι.ΔΙ.Σ.) και ειδικός

Επιστημονικός Ερευνητής του Ινστι-τούτου Αμυντικών Αναλύσεων (Ι.Α.Α.) του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ενώ έχει παραδώσει διαλέξεις και μαθή-ματα σε Παραγωγικές Σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων και συνεργάζεται με σχολές της Ελληνικής Αστυνομίας. Είναι μέλος του Εργαστηρίου Γεωπο-λιτισμικών Αναλύσεων και της Ελλη-νικής Εταιρείας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων. Η συγγραφική του δραστηριότητα περιλαμβάνει εκτός από το παρόν σύγγραμμα και τα ακόλουθα:

Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός της Σύγχρονης Τουρκίας (Εκδόσεις Λιβάνης)

Ο Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης και η Τουρκία (Εκδόσεις Λιβάνης)

Το πνεύμα εναντίον του σκότους – Η Νύχτα του Bilge Karasu(Εκδόσεις Οσελότος)

ΕΚ∆ΟΣΕ ΙΣοσελότος

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108E-MAIL: [email protected]

www. ocelotos. gr

ΕΚ∆ΟΣΕ ΙΣοσελότος

ΕΚ∆ΟΣΕΙΣοσελότος

ISBN 978-960-9607-91-9

143 × 210 SPINE: 12.8 FLAPS: 80

0_cover_TURKEY_correct.indd 1 9/20/2012 1:32:40 PM

Page 2: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε
Page 3: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

ΕΚΔΟΣΕ ΙΣοσελότος

Γεώργιος Β. Μιχαλακόπουλος

κάτω από την ίσαλο γραμμή...Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

Page 4: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

ΤιΤλος Κάτω από την ίσαλο γραμμή... Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε ςυγγραφέας Γεώργιος Β. Μιχαλακόπουλος ςειρα Επιστήμες [5358]0912/04 φωΤο εξωφυλλου shutterstock photos Copyright© 2012 Γεώργιος Β. Μιχαλακόπουλος ΠρώΤη εκδοςη Αθήνα, Σεπτέμβριος 2012 ISBN 978-960-9607-91-9

Η επιμέλεια της έκδοσης έγινε από τις εκδόσεις οσελότος

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108e-mail: [email protected]

www. ocelotos. gr

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η κατ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτο-ανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορ-φή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγ-γραφέα.

ΕΚΔΟΣΕΙΣοσελότος

Page 5: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

Στην Χριστίνα μας που γλυκαίνει τους πόνους και τα βάρη στη ζωή...

Page 6: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε
Page 7: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ .....................................................................................................9

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣΤΟΥΡΚΙΑ: Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΙΑΣ ΔΥΣΚΟΛΗΣ ΚΑΙ

ΠΕΡΙΠΛΟΚΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ..................................................................19Aπό την «εφηβεία» στην «ενηλικίωση»: Η πολυκύμαντη πορεία

της Τουρκίας από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο έως σήμερα ..............19Ιχνηλατωντας στο σύμπαν της τουρκικής κοινωνίας ............................21Προσπάθεια για σκιαγράφησης της τουρκικής κοινωνίας ....................26Η έρευνα της εταιρείας IPSOS KMG........................................................27Η έρευνα της εταιρείας KONDA ..............................................................30Θρησκευτικότητα, κοινωνία και εξουσία – Ο νέος «τρόπος ζωής»

και η επίδραση στη σχέση του κράτους με την κοινωνία ................36Το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) ως πρότυπο

συμπεριφοράς ........................................................................................41«Πολιτική» και «Εξουσία» στην Τουρκία: νόημα και σημασία ..............42Σύντομη ιστορική αναδρομή .....................................................................44Γενική παρουσίαση των ομάδων ελίτ στην σημερινή Τουρκία -

Η προσπάθεια των «εξουσιαστικών ελίτ» να δείξουν ότι αποτελούν τμήμα της κοινωνίας .........................................................54

Τα πολιτικά κόμματα και οι άνθρωποί τους ως εικόνα της κοινωνίας....64Φύλο και ηλικία: ειδοποιά στοιχεία διαφοροποίησης των κομμάτων ...65Το μορφωτικό επίπεδο των ηγετικών στελεχών και του λαού .............68Η σχέση επαγγέλματος και πολιτικής σταδιοδρομίας ...........................70Τα δίκτυα διασύνδεσης με τους ψηφοφόρους ........................................72Η ικανοποίηση των ψυχικών αναγκών του λαού ως μέσο επίτευξης

πολιτικών στόχων .................................................................................79

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣΤΟ ΑΚΡ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΑΝ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ… ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ

ΕΦΕΥΡΕΘΕΙ… ......................................................................................86Ένας απλός Τούρκος πολίτης ψηφίζει το «Κόμμα Δικαιοσύνης

και Ανάπτυξης» τον Νοέμβριο 2002 ..................................................86Η σχέση ΑΚΡ και πολιτών στηρίζεται στον ψυχικό δεσμό

μεταξύ τους ..........................................................................................108

Page 8: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

8 γεωργιοσ Β. μιχΑλΑκοπουλοσ™

Το νεωτερικό Ισλάμ του Κόμματος Δικαιοσύνης και ανά πτυξης - η απάντηση του τουρκικού Ισλάμ στις νέες συνθήκες; ................109

Η θρησκεία ως «άμυνα» στις παραγκουπόλεις: η περίπτωση του Güvercintepe ............................................................................110

Ανανέωση του θρησκευτικού αισθήματος μέσω ενός τουρκικού «νεο-ισλαμισμού»; ..........................................................................115

Το ΑΚΡ, ο «νέο-οθωμανισμός» και ο ψυχισμός του τουρκικού λαού ..................................................................................................119

Ηγεσία και «χάρισμα»: ο Ταγίπ Ερντογάν .......................................122Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας που βρίσκεται

τόσο κοντά μας αλλά που είναι τόσο μακριά από εμάς... .........126Η βία στην τουρκική κοινωνία ...........................................................126Τι λένε Τούρκοι επιστήμονες για τον τουρκικό λαό

ως «ομάδα»; .....................................................................................128Μια χώρα αποκαλύπτει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της... .................131Erol Göka: «Εγώ θέλω οι Τούρκοι να κάνουν γρήγορα τους

δικούς τους εκσυγχρονισμούς» ....................................................132Τα χαρακτηριστικά που εξασφαλίζουν την κυριαρχία και

την επιβίωση, χθες και σήμερα ....................................................133Η τουρκική κοινωνία ως αντανάκλαση του πολεμικού

χαρακτήρα των Τούρκων ..............................................................135Η αβεβαιότητα για το «αύριο» ...........................................................136Τα ίχνη του παρελθόντος ....................................................................137Vamık Volkan: Πολιτική Ψυχολογία και Τουρκία ............................139«Μεγάλες ομάδες» και κοινωνικές συγκρούσεις .............................140Απαντήσεις σε διχαστικά προβλήματα ..............................................142Δημοσκοπήσεις και ψυχισμός στην τουρκική κοινωνία .................145

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΦΥΛΕΣ, ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ

ΤΟΥΡΚΟΙ… ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ....................................153Όταν οι νομάδες βρίσκουν χώρο... προχωρούν! ..............................153ΠΟΣΟ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ; ..................................173Ποιοι είναι οι Τούρκοι; Μια πολύ συνοπτική παρουσίαση .............173Η τουρκική συμπεριφορά προς τον εξωτερικό κόσμο… ...............176Πέρα από το «είναι»… .........................................................................179

Page 9: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

9 ™

ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣΜια εναλλακτική προσέγγιση: Η Τουρκία ως «Έφηβος»

και ως «Ενήλικος» ..........................................................................181Από την… «εφηβεία» στην επίγνωση ................................................188

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ...........................................................................................190

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ .................................................................................195

ΧΑΡΤΕΣ ................................................................................................195

ΠΙΝΑΚΕΣ .............................................................................................199Εταιρείες που κατέχουν οι όμιλοι Μ.Μ.Ε. της Τουρκίας

(στοιχεία 2011) ...............................................................................206Διάφορες δημοσκοπήσεις ....................................................................206Επιλογές από την έκθεση της Ένωσης Τούρκων Βιομηχάνων

και Επιχειρηματιών (TÜSİAD) «Τουρκία: Το όραμα για το 2050» ...........................................................................................209

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ...................................................................................218

ΑΡΘΡΑ ...................................................................................................218

ΠΗΓΕΣ ...................................................................................................220

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ...................................................224

Page 10: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε
Page 11: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

11 ™

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σε αναλογία με αυτό που είχε πει για την Ρωσία ο Γουίν-στον Τσόρτσιλ, μπορούμε να πούμε ότι η Τουρκία αποτελεί για το σύγχρονο ελληνικό κράτος, δυστυχώς, «έναν γρίφο τυ-λιγμένο σε ένα μυστήριο μέσα σε αίνιγμα»1.

Ακριβώς για τον λόγο αυτό, η συγγραφή του παρόντος πονήματος δεν ήταν εύκολη, όχι επειδή δεν υπήρχαν γενικές πληροφορίες αλλά, επειδή δεν υπήρχε επαρκής και επιστημο-νική βιβλιογραφία σχετικά με το θέμα που πραγματεύεται το παρόν βιβλίο. Το κενό καλύφθηκε σε ικανοποιητικό βαθμό α-πό τουρκικές πηγές κάτι που αποδεικνύει και μία από τις βα-σικές θέσεις του συγγραφέα, δηλαδή ότι οι Τούρκοι έχοντας αυξημένο το ένστικτο επιβίωσης προσπαθούν να εντοπίσουν και στην συνέχεια να «συνδιαλλαγούν» με τις όποιες σκιές εμ-φανίζονται στον εαυτό τους. Με άλλα λόγια τα πράγματα δεν τα «βάζουν κάτω από το χαλί»… Ό,τι για μας είναι αίνιγμα και γρίφος, για τους ίδιους τους Τούρκους δεν είναι τίποτε άλλο από μια διαρκή προσπάθεια για την επίτευξη αυτογνωσίας.

Πόσο εύκολα μπορούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα «τι» είναι η Τουρκία; Και πόσο άνετα νοιώθουμε όταν καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε το ερώτημα «ποια» είναι η Τουρκία; Η δυ-σκολία στο να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα έγκειται στο ότι η ερμηνεία των πληροφοριών και γνώσεων που διαθέ-τουμε στην Ελλάδα, σχετικά με την Τουρκία και την κοινωνία της, διεξάγεται με το πώς αντιλαμβανόμαστε εμείς την Τουρ-κία ως σύνολο, βασιζόμενοι στις ιστορικές, κοινωνικές και πο-λιτισμικές αντιλήψεις μας. Τουναντίον, η ερμηνεία θα έπρε-πε να επιζητείται στις επιστημονικές έρευνες που διεξάγονται στην γειτονική χώρα και οι οποίες αφορούν την ανάλυση του εαυτού της.

Έτσι, μέσω του παρόντος πονήματος, επιχειρείται μια προ-σπάθεια «διείσδυσης», στο μέτρο του δυνατού, από την επι-

1 Robertson C. (ed), The Wordsworth Dictionary of Quοtations, 3rd Edition, Newly Revised, Wordsworth Reference, London, 1998, p. 83.

Page 12: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

12 γεωργιοσ Β. μιχΑλΑκοπουλοσ™

φάνεια αυτού που ονομάζεται «Τουρκία» στο εσωτερικό των μηχανισμών που κάνουν αυτή την πολύπλοκη αλλά ενδιαφέ-ρουσα κοινωνία να λειτουργεί και να συμβιώνει. Αρωγοί στην προσπάθεια αυτή στάθηκαν γνωστοί Τούρκοι ειδικοί, κυρίως ψυχολόγοι και ψυχίατροι, αλλά και οι αναλύσεις τους που πα-ρουσιάστηκαν στον Τύπο, σε συνέδρια ή σε ομιλίες τους. Ό-μως ο σκοπός της παρουσίασης των απόψεών τους αφορά την έρευνα, πάντοτε στο μέτρο του δυνατού, για τα στοιχεία εκεί-να που μπορούν να επηρεάσουν την βούληση, το φαντασιακό και τον τρόπο σκέψης των ατόμων που συγκροτούν την τουρ-κική κοινωνία.

Τα στοιχεία λοιπόν αυτά, βασίζονται σε συγκεκριμένους κλάδους της Ψυχολογίας, οι οποίοι ασχολούνται με την προ-σέγγιση και περιγραφή των ψυχικών λειτουργιών και συμπε-ριφορών που εκδηλώνονται σε διάφορες ομάδες, καθώς επί-σης και σε πολυετείς εργασίες διακεκριμένων Τούρκων και Α-μερικανών επιστημόνων σχετικά με τις ασυνείδητες ενδοψυχι-κές διεργασίες.

Στόχος της παρούσας έρευνας αποτέλεσε η παρουσία-ση των στοιχείων εκείνων που εμπλέκονται και εξηγούν την συγκρότηση της τουρκικής κοινωνίας και την συμπεριφορά του τουρκικού λαού, και όχι η εξεύρεση συγκεκριμένων αιτι-ών και σκοπών, δηλαδή, αντικειμένων ενασχόλησης της Κοι-νωνικής Ψυχολογίας ή της Κοινωνιολογίας. Τα εξαχθέντα συ-μπεράσματα επικεντρώνονται κυρίως στην θέση που κατείχαν και κατέχουν στον ψυχισμό των ατόμων που δηλώνουν ότι εί-ναι Τούρκοι, έννοιες όπως, η «εξουσία», η σχέση κοσμικής και θρησκευτικής «εξουσίας» (δηλαδή η σχέση κράτους και θρη-σκείας), η σχέση με τον «τόπο» ως κάτι σχετιζόμενο με το έν-στικτο επιβίωσης.

Όμως ας μην θεωρηθεί ότι όσα αναφέρθηκαν και όσα θ’ α-ναφερθούν αποτελούν χαρακτηριστικά αποκλειστικά και μό-νο του τουρκικού λαού. Αντιθέτως, τα χαρακτηριστικά αυτά είναι πανανθρώπινα και αφορούν τους Ευρωπαίους, τους Ασι-άτες, τους Αμερικανούς και άλλους. Η ουσιώδης όμως διαφο-ρά, κατά τον συγγραφέα, είναι το «μίγμα» που έχουν πετύχει

Page 13: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

13 ™

οι Ευρωπαίοι, οι Ασιάτες, οι Αμερικανοί μεταξύ πνευματικής και υλικής προόδου, δίνοντας έμφαση πρωτίστως στο πρώτο συστατικό.

Στο άρθρο του David Brooks2 με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Εξημερώνοντας τα θηρία» («Taming the beasts») γίνεται α-ναφορά στο ότι «ο κάθε ένας από εμάς διαθέτει συγκεκριμένα (και) ριζωμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του χαρακτήρα». Η αιτιολόγηση της άποψης αυτής περνά μέσα από την παρου-σίαση των χαρακτηριστικών που έχουν οι ήρωες στην Ιλιάδα του Ομήρου. Όμως, ο Brooks υποστηρίζει ότι η άποψη αυτή αμφισβητείται σήμερα από τους ψυχολόγους γιατί, όπως αυ-τοί λένε, ο άνθρωπος δεν διαθέτει ‘έναν’ χαρακτήρα. Και αυτό στηρίζεται σε πάρα πολλά πειράματα – που όπως χαρακτηρι-στικά αναφέρει το κείμενο «αξίζουν όσο τα πειράματα που θα γίνονταν μέσα σε έναν αιώνα» - τα οποία δείχνουν ότι η συμπε-ριφορά δεν παρουσιάζει αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «διακαταστατική σταθερότητα» (cross-situational stability).

Το συμπέρασμα που τείνουν να καταλήξουν οι ψυχολό-γοι είναι ότι οι άνθρωποι διαθέτουν ο καθένας ξεχωριστά «ένα πλήθος τάσεων που ενεργοποιούνται από ένα δεδομένο πλαίσι-ο (context)» ή αλλιώς «είμαστε μια κοινότητα ανταγωνιστικών εαυτών… που παλεύουν για έλεγχο…» (ρήση του Paul Bloom του Yale όπως αναφέρεται στο άρθρο του Brooks). Και το άρ-θρο συνεχίζει λέγοντας χαρακτηριστικά: «Η οπτική γωνία του φιλοσόφου (σ.σ. εννοεί τον Όμηρο) έχει το σχήμα ενός χωνιού. Στο κάτω μέρος υπάρχει ένα στενό πράγμα που ονομάζεται χα-ρακτήρας. Και στο επάνω μέρος [υπάρχουν] οι αναπεπταμένοι τρόποι που αυτός εκφράζεται. Η οπτική γωνία του ψυχολόγου έχει το σχήμα ενός αντεστραμμένου χωνιού. Στο κάτω μέρος υ-πάρχει μια ευρεία ποικιλία ασυνείδητων τάσεων που ερεθίζο-νται από διάφορες καταστάσεις. Στο επάνω μέρος υπάρχει μια στενή ιστορία που αφηγούμαστε για τους εαυτούς μας ώστε να δώσουμε αίσθημα συνοχής στην ζωή». Ο Brooks συνεχίζει το άρθρο του αναφέροντας ότι ο αγώνας του ανθρώπου δεν εί-

2 «Taming the beasts», International Herald Tribune, 20 Οκτωβρίου 2009. Να σημειωθεί ότι στην έκδοση της εφημερίδας The New York Times το ίδιο άρθρο είχε τον τίτλο «Where the Wild Things Are».

Page 14: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

14 γεωργιοσ Β. μιχΑλΑκοπουλοσ™

ναι άλλο από την διαρκή πάλη να ελέγξει τα «άγρια πράγμα-τα», πάλη η οποία τον οδηγεί στην κατάκτηση της «καλής ζω-ής» (good life). Συγκεκριμένα λέει ότι: «Στην εικόνα του φιλο-σόφου, η καλή ζωή κερδίζεται μέσω της ευθείας επίθεσης. Οι ή-ρωες χρησιμοποιούν την λογική για να διαχωρίσουν την αρετή από το ελάττωμα. Και στην συνέχεια χρησιμοποιούν την δύνα-μη της θέλησης για να κατακτήσουν την αδυναμία, τον φόβο, τον εγωισμό και τα σκοτεινά πάθη που ελλοχεύουν μέσα (τους). Από την στιγμή που θα κατακτήσουν την αρετή πραγματοποι-ούν και ενάρετες πράξεις.

»Σύμφωνα με την εκδοχή των ψυχολόγων, η καλή ζωή κερδί-ζεται με έμμεσο τρόπο. Οι άνθρωποι διαθέτουν μόνο ασαφείς δι-αισθήσεις σχετικά με τα ένστικτα και τις παρορμήσεις (impulses) που έχουν εμφυτευθεί μέσα τους από την εξέλιξη, την κουλτού-ρα και τον τρόπο ανατροφής. Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος για να ελεγχθούν όλα τα άγρια πράγματα που στριμώχνονται μέσα (στον άνθρωπο). Αλλά είναι δυνατή η επίτευξη στιγμιαίας αρ-μονίας μέσω της δημιουργικής εργασίας… Αυτό δεν είναι καλή ζωή μέσω ηρωικής αυτο-ανάλυσης αλλά μέσω μιας προσπάθει-ας που έχει πεζό χαρακτήρα και που σε κάνει να ξεχνάς τον ε-αυτό σου και μέσω καθημερινών ρουτινών.» Βεβαίως, η «ρουτί-να» δεν είναι κάτι που πλήττει αποκλειστικά και μόνο τα άτο-μα. Η «ρουτίνα» μπορεί κάλλιστα να πλήξει και μια χώρα υπό την έννοια του ότι οι άνθρωποι που χειρίζονται τον κρατικό μηχανισμό έχουν υποπέσει σε «ρουτίνα». Μπορεί να την κά-νει να ξεχάσει τον εαυτό της και να νομίζει ότι έχει κατακτή-σει την «καλή ζωή». Δηλαδή κάτι που βίωσε και βιώνει η Ελ-λάδα, σε ό,τι αφορά στην εξωτερική πολιτικής της: μια διαρ-κή και παρακμιογόνα «ρουτίνα» με την οποία αισθάνεται και ικανοποιημένη. Φυσικά δεν υπάρχει κάτι το επιλήψιμο όταν η «ρουτίνα» στην οποία αναφερόμαστε είναι μια επαναλαμβα-νόμενη διαδικασία που αποδίδει σωστούς καρπούς. Η «ρουτί-να» όμως που οδηγεί στον λήθαργο αδιαμφισβήτητα εγκυμο-νεί κινδύνους. Κάτι που δεν συμβαίνει με την τουρκική εξωτε-ρική πολιτική η οποία είναι πάντοτε ενεργή και προσαρμοζό-μενη στις περιστάσεις.

Page 15: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

15 ™

Για τον λόγο αυτό, και ακριβώς επειδή η πολιτική εν γένει εξασκείται από ανθρώπους που φέρουν ορισμένα χαρακτηρι-στικά, εξαιτίας ιστορικών, κοινωνικών, οικονομικών, εθνικών, εθνοτικών, πολιτισμικών και άλλων αντιλήψεων, γι’ αυτό και έχει σημασία να γνωρίζει κανείς το πλαίσιο μέσα στο οποίο κι-νούνται, δρουν και αντιδρούν, οι εν λόγω άνθρωποι.

Υπό το πρίσμα αυτό, τροφή για σκέψη μπορούν να απο-τελέσουν τα δύο ακόλουθα παραδείγματα. Πρώτο παράδειγ-μα, η εκπληκτική δήλωση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, εναντίον της απόφασης που πήρε το Γαλλικό Κοινοβούλιο σχετικά με την Γενοκτονία των Αρμενί-ων: «Η Ευρώπη επέστρεψε στον Μεσαίωνα» (!).3 Δεύτερο πα-ράδειγμα, η συνέντευξη που έδωσε ο Αχμέτ Νταβούτογλου, στο Al Jazeera στις 21 Ιουνίου 2011.4 Από την συνέντευξη αυ-τή αξίζει πραγματικά να απομονωθεί ένα συγκεκριμένο σημεί-ο, στο τμήμα 8’57’’-9’07’’ όπου αναφέρει: «Η Τουρκία έχει την δική της άποψη (για τα εξωτερικά ζητήματα), και σε μερικούς αρέσει και σε άλλους δεν αρέσει (…) Στην πορεία του χρόνου μπορείς να αλλάξεις τα πάντα εκτός από δύο: την Ιστορία και την Γεωγραφία…» Η ρήση αυτή μπορεί από μόνη της ν’ απο-τελέσει οδηγό όχι μόνο για την κατανόηση του τρόπου σκέ-ψης και συμπεριφοράς των Τούρκων πολιτικών ηγετών αλλά και για την χάραξη πολιτικής από μέρους των Ελλήνων ομο-λόγων τους.

Το παρόν βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο Πρώτο Μέ-ρος παρουσιάζεται σε γενικό πλαίσιο η πορεία της Τουρκικής Δημοκρατίας, σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πεδίο, α-πό το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έως σήμερα. Η προ-σέγγιση αυτή επιχειρεί κάτι πρωτότυπο: την παρομοίωση της Τουρκίας με έναν «έφηβο» που έχει «ανδρωθεί» και άρα εμ-φανίζει όλες τις εκφάνσεις μιας πορείας προσαρμογής σε νέα

3 23 Δεκεμβρίου 2011 στο http://www.cnnturk.com/2011/turkiye/12/23/davutoglu.avrupa.ortacaga.donmustur/641709.0/index.html, πρόσβαση 26 Δεκεμβρίου 2011)

4 http://www.youtube.com/watch?v=QhrgRbjlcoA, πρόσβαση 22 Νοεμβρίου 2011.

Page 16: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

16 γεωργιοσ Β. μιχΑλΑκοπουλοσ™

συμπεριφορά και σε νέο περιβάλλον. Πολύτιμη βοήθεια στην σκιαγράφηση της συμπεριφοράς αυτής αποτέλεσαν διάφορες δημοσκοπήσεις. Στην συνέχεια εξετάζεται η θέση που ασπά-ζεται το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) για φαι-νόμενα όπως, η θρησκευτικότητα, οι κοινωνικές διεργασίες, η επίδραση του «νεωτερικού» αλά ΑΚΡ Ισλάμ και της «νέο-οθωμανικής» αντίληψης στις σχέσεις με το εξωτερικό. Σημα-ντική συνεισφορά της παρούσας έρευνας αποτελεί το κεφά-λαιο όπου εξετάζονται, πρώτον, η φύση της εξουσίας στο πλαί-σιο της τουρκικής αντίληψης περί κράτους και πολιτικής, δεύ-τερον, οι ελίτ στην Τουρκία και τέλος, ο τρόπος λειτουργίας των κομμάτων σύμφωνα με το στελεχιακό τους δυναμικό, τον τρόπο αλίευσης ψηφοφόρων και των κομματικών στόχων.

Η απάντηση στο ερώτημα «γιατί το ΑΚΡ κυβερνά συνεχώς από το 2002;» επιχειρείται να δοθεί εν είδει αφηγήματος. Έτσι δημιουργήθηκε ένας μη υπαρκτός χαρακτήρας, ο Χακάν, ο ο-ποίος λειτουργώντας ως αφηγητής κάνει φανερό, όσο αυτό εί-ναι δυνατόν, υπό ποια ψυχολογική φόρτιση πήγε ο μέσος ψη-φοφόρος να ψηφίσει τον Νοέμβριο 2002 και γιατί επέλεξε το ΑΚΡ.

Στο πλαίσιο της σχέσης ΑΚΡ με την κοινωνία επιχειρείται η διασύνδεση «νεωτερικού» Ισλάμ, που προτείνει το κόμμα αυ-τό, με το ύψιστης σημασίας για την Τουρκία φαινόμενο της α-στυφιλίας αλλά και η παρουσίαση της προσωπικότητας του Ταγίπ Ερντογάν ως ηγέτη. Το Πρώτο Μέρος κλείνει επιχειρώ-ντας την διερεύνηση ενός από τους κεντρικούς στόχους της έ-ρευνας: της γνωριμίας με την τουρκική κοινωνία. Η προσέγγι-ση αυτή βασίζεται σε ανάλογες έρευνες Τούρκων ειδικών που εξετάζουν τον τουρκικό λαό ως ομάδα αλλά και σε στοιχεία α-πό δημοσκοπήσεις και συνέδρια.

Στο Δεύτερο Μέρος σταχυολογούνται αναφορές μέσα α-πό την Ιστορία ώστε να παρουσιασθεί η μορφή που έλαβε δι-αχρονικά η επαφή των Ελλήνων με τις τουρκικές φυλές και με τους Τούρκους, όπως αυτές ονομάστηκαν συνολικά αργότερα. Τα ιστορικά στοιχεία είναι πολλά αλλά καταβλήθηκε προσπά-θεια να στοιχειοθετηθεί ένας άλλο σκοπός του πονήματος: η ι-

Page 17: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

17 ™

διαίτερη έμφαση που έδιναν και δίνουν οι Τούρκοι στην έννοια της ισχύος. Ο στόχος αυτός συμπληρώνεται από το κεφάλαιο με τίτλο «Πόσο γνωρίζουμε τους Τούρκους;»

Προς επίρρωση αυτού αξίζει να αναφερθεί το παρακάτω περιστατικό: Στις ελληνικές εφημερίδες και ιστοσελίδες εμφα-νίσθηκε στις 28 και 29 Μαρτίου 2012 η είδηση ότι ο πρώην Έλ-ληνας πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη με την ευκαιρία της εκεί συνεδρίασης της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Παράλληλα αναφέρθηκε και ένα γε-γονός το οποίο δυστυχώς δεν έτυχε ανάλογης ανάλυσης και ε-πεξεργασίας: ο κ. Παπανδρέου επισκέφθηκε το γνωστό Susam café στην κοσμοπολίτικη περιοχή Cihangir για να πιει καφέ. Το café αυτό είναι δίπλα στον Βόσπορο και έτσι θέλησε να καθή-σει δίπλα στην θάλασσα για ν’ απολαύσει τον καφέ του. Όμως η Δημαρχία Κων/πολης είχε απαγορεύσει στο εν λόγω café να έχει τραπέζια και καρέκλες στον εξωτερικό του παραθαλάσσιο χώρο και έτσι αρνήθηκαν την χάρη στον κ. Παπανδρέου, ο ο-ποίος και παρέμεινε στο εσωτερικό του καταστήματος.

Το γεγονός αυτό φανερώνει, σε πρώτη ανάλυση, όχι μόνο το ότι στην τουρκική κοινωνία υπάρχει ακόμα έντονο το χα-ρακτηριστικό των νομάδων «ο αρχηγός διατάζει και η φυλή υ-πακούει», αλλά και ότι όντως οι Τούρκοι είναι ακόμα πειθαρ-χημένοι, όταν πρόκειται για το συμφέρον τους (βλ. διαφύλα-ξη, από τουριστικής άποψης, της όμορφης εικόνας που παρου-σιάζει ο Βόσπορος). Κάτι από το οποίο δεν παρεκκλίνουν ακό-μα και όταν πρόκειται για την φιλοξενία ενός ξένου πολιτικού ηγέτη. Εάν θελήσουμε να το αναλύσουμε σε δεύτερο επίπε-δο μπορούμε να πούμε ότι εκείνη την στιγμή διαδραματίσθη-κε παράλληλα και το εξής: προεβλήθη η «εικόνα» μιας νομο-ταγούς Τουρκίας, ενώ πλανήθηκε στον αέρα των Μέσων Επι-κοινωνίας, μέσω της είδησης, μια αδιόρατη αύρα «παρουσίας» του τουρκικού κράτους. Η «αύρα» αυτή επιδιώκεται να υπάρ-χει σε όλες τις επίσημες εκδηλώσεις του τουρκικού κράτους, ιδιαιτέρως σε περιπτώσεις που ξένοι Υπουργοί Εξωτερικών πραγματοποιούν επίσημες επισκέψεις. Η σκέψη αυτή πηγάζει, για παράδειγμα, και από την παρακάτω φωτογραφία που εμ-

Page 18: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

18 γεωργιοσ Β. μιχΑλΑκοπουλοσ™

φανίσθηκε στον τουρκικό Τύπο (εφημερίδα HÜrriyet 5 Οκτω-βρίου 1999) μετά την επίσκεψη του τότε Έλληνα υπουργού Ε-ξωτερικών, Γιώργου Παπανδρέου στο πλαίσιο των συνομιλιών με τον ομόλογό του Ισμαήλ Τζεμ και την ομιλία του στο Πανε-πιστήμιο Κωνσταντινούπολης (İstanbul Üniversitesi).5

Συνεχίζοντας την παρουσίαση του Δευτέρου Μέρους του βιβλίου, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η σταχυολόγηση των ι-στορικών αναφορών γίνεται αποκλειστικά για την εξεύρεση ι-στορικών αναλογιών με το παρελθόν και σε καμία περίπτωση δεν προεξοφλείται ότι το μέλλον θα εξελιχθεί ακριβώς όπως το παρελθόν. Εξάλλου είναι βέβαιο ότι όσο πιο βαθιά κοιτάει κάποιος στο παρελθόν του τόσο πιο μακριά βλέπει στο μέλλον του. Επίσης, στο Δεύτερο Μέρος υπάρχουν και οι από κάθε ά-ποψη διδακτικές περικοπές από βιβλία στα οποία εξιστορού-νται οι εμπειρίες των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από την συμ-βίωση με τον τουρκικό πληθυσμό.

Το Τρίτο Μέρος λειτουργεί συμπληρωματικά με όσα ανα-φέρονται στην Εισαγωγή. Τα επίκαιρα στοιχεία που αναφέρο-νται στο Τρίτο Μέρος έχουν σκοπό να στηρίξουν την οπτική γωνία υπό την οποία εξετάζεται η γενικότερη συμπεριφορά των Τούρκων, κυρίως σήμερα.

5 http://webarsiv.hurriyet.com.tr/1999/10/05/147979.asp, πρόσβαση 30 Απριλ -ου 2012.

Page 19: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

19 ™

Σχετικά με τα στοιχεία που παρατίθενται κρίνονται ανα-γκαίες οι εξής διευκρινήσεις: πρώτον, η μεταγραφή πολλών κύριων ονομάτων έγινε με τρόπο που ο γράφων θεωρεί ότι ταιριάζει στην νόρμα της Ελληνικής γλώσσας (π.χ. Ερντογάν και όχι Ερντοάν όπως είναι η προφορά στην Τουρκική γλώσ-σα) ενώ για άλλα ονόματα δεν υπήρξε μεταγραφή δεύτερον, σε γεγονότα τα οποία θεωρούνται πάρα πολύ σημαντικά για την Τουρκία και ανευρίσκονται ευκολότατα δεν χρησιμοποιή-θηκε υποσημείωση και τρίτον, τα βιβλία που αναφέρονται ως πηγές και υπάρχουν στην Βιβλιοθήκη της Εστίας Νέας Σμύρ-νης αποτελούν τμήμα ευρύτερης συλλογής που αναφέρεται στους Έλληνες της Μικράς Ασίας. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν και άλλες βιβλιοθήκες με παρόμοι-α τεκμήρια που κάποια στιγμή θα πρέπει να μελετηθούν και να αναλυθούν.

«Φάρος» στην ναυσιπλοΐα στα δύσκολα ύδατα ήταν πρώ-τη απ’ όλους η σύζυγός μου Χριστίνα που υπέμεινε όλες τις δυ-σκολίες που ανέκυψαν. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τον συνάδελφο Επίκουρο Καθηγητή Σωτήρη Λίβα που μου εμπι-στεύθηκε τις βαθιές γνώσεις του για την Μέση Ανατολή και το Ισλάμ πάρα πολλές φορές, τον συνάδελφο στο Πάντειο Πανε-πιστήμιο, Αναπληρωτή Καθηγητή Γεράσιμο Μακρή, την υπεύ-θυνη Βιβλιοθήκης στην Εστία Ν. Σμύρνης Ευαγγελία Τσώλη, την εκδότρια Ελένη Παντοπούλου και την Νατάσα Μπελεζά-κη, για τις άοκνες προσπάθειες που κατέβαλαν για την επιτυ-χή περάτωση του παρόντος πονήματος.

Οποιαδήποτε λάθη, παραβλέψεις ή ελλείψεις στην με-τάφραση των πηγών βαρύνουν αποκλειστικά και μόνον τον συγγραφέα και όχι κάποιον ταλαίπωρο φοιτητή ή φοιτήτρια – προπτυχιακό, μεταπτυχιακό ή υποψήφιο Διδάκτορα.

Page 20: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε
Page 21: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

21 ΤουρκιΑ: η πΑρουσιΑση μιΑσ δυσκολησ κΑι περιπλοκησ πορειΑσ ™

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΤουρκιΑ: η πΑρουσιΑση μιΑσ δυσκολησ κΑι περιπλοκησ πορειΑσ

Aπό την «εφηβεία» στην «ενηλικίωση»: Η πολυκύμαντη πορεία της Τουρκίας από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο έως σήμερα

Πριν απ’ όλα θεωρείται απαραίτητο να τονιστεί ότι η χρήση των όρων «εφηβεία» και «ενηλικίωση», όπως θα χρησιμοποιη-θούν, στοχεύουν αποκλειστικά και μόνο στην ανάγκη για πα-ρουσίαση της κλιμακούμενης έντασης και επίδρασης που εί-χαν, όχι μόνο πάνω στην Τουρκία (ως κρατικό μηχανισμό) αλ-λά και στους πολίτες της, οι χρονικές περίοδοι που κύλησαν α-πό τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έως σήμερα. Δευτερευόντως, η χρήση των όρων αυτών επιζητεί να ικανοποιήσει την ανάγκη για εξεύρεση ορισμών που θα περιγράφουν ικανοποιητικά την γεμάτη κλυδωνισμούς πορεία μιας χώρας που σήμερα παρου-σιάζεται, όχι μόνο «μεταμορφωμένη» σε σχέση με το πρόσφα-το παρελθόν, αλλά και με στιβαρή, έξυπνη και προσαρμοστική στο πνεύμα των καιρών πολιτική.

Στα κεφάλαια που ακολουθούν θα αναφερθούν τα πιο ση-μαντικά γεγονότα που συνέβησαν στην Τουρκία με ένα μόνο σκοπό: την κατάδειξη ότι τα εν λόγω γεγονότα διαμόρφωσαν τον τρόπο συμπεριφοράς των πολιτών οι οποίοι, με την σειρά τους, πίστεψαν σε έναν «ηγέτη» όταν αυτός εμφανίσθηκε. Πιο συγκεκριμένα, η αναφορά γίνεται στον Τουργκούτ Οζάλ, στο διάστημα 1983-1993, και στον Ταγίπ Ερντογάν το διάστημα 2003-2011. Σημείο αφετηρίας για την σκέψη αυτή αποτέλεσε η εξής διαπίστωση-ερώτημα: ο χαρισματικός Ερντογάν έχει κερ-δίσει από το 2002 όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις (βουλευ-τικές, τοπικής αυτοδιοίκησης, δημοψηφίσματα). Γιατί ο Τούρ-κος πολίτης τον εμπιστεύεται τόσο; Η πρώτη σκέψη ήταν ότι

Page 22: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

22 γεωργιοσ Β. μιχΑλΑκοπουλοσ™

κάτι τέτοιο είναι φυσιολογικό αφού οι ψηφοφόροι του κόμμα-τος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) προέρχονται κυρίως α-πό τα μεσαία και τα μεσαία προς χαμηλά εισοδήματα, δεν δια-θέτουν λυκειακή μόρφωση, είναι κυρίως γυναίκες και, τέλος, η ηλικία των ψηφοφόρων κυμαίνεται μεταξύ 30-45 ετών. Η ανα-φορά ως «φυσιολογικής» εμπιστοσύνης έχει να κάνει με το έ-τος γέννησης των ψηφοφόρων, δηλαδή μεταξύ 1966 και 1980 (σ.σ. με σημείο αναφοράς το 2011) και με το φύλο, δηλαδή γυ-ναίκες. Πιο συγκεκριμένα, όσοι και όσες γεννήθηκαν το 1966 έζησαν την παιδική ηλικία τους στα δύσκολα, από πολλές α-πόψεις, χρόνια των τελευταίων ετών της δεκαετίας ’70 και την ενηλικίωσή τους στα μέσα της δεκαετίας ’80, όταν η Τουρκία έγινε μέρος της παγκόσμιας καταναλωτικής κοινότητας αλλά παράλληλα βίωνε μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Οι δε γεν-νηθέντες το 1980 έζησαν την παιδική τους ηλικία στις αρχές της δεκαετίας ’90 όταν ξεκινούσε μια μη-ισορροπημένη πολι-τική και κοινωνική κατάσταση στην Τουρκία και την ενηλι-κίωσή τους στις αρχές της δεκαετίας 2000 όταν το οικονομι-κό κραχ καταρράκωνε την τουρκική οικονομία. Ένα επιπρό-σθετο στοιχείο αναφορικά με τα στοιχεία που «εγγράφηκαν» στο ασυνείδητο των ατόμων αυτών θα μπορούσε ν’ αναφερ-θεί και το γεγονός ότι η «εικόνα» της Τουρκίας στο εξωτερικό δεν ήταν καλή σε όλες τις περιόδους κατά τις οποίες τα άτο-μα αυτά ενηλικιώνονται, με εξαίρεση την περίοδο Τουργκούτ Οζάλ ως πρωθυπουργού και Προέδρου Δημοκρατίας. Επιπρο-σθέτως, οι πιέσεις και εντάσεις που δέχονταν οι νέοι τις προα-ναφερθείσες χρονικές περιόδους ήταν μεγαλύτερες ιδιαιτέρως για το γυναικείο φύλο.

Έτσι και οι δύο αυτές πληθυσμιακές ομάδες, οι γεννηθέ-ντες μεταξύ 1966 και 1980 και ιδιαιτέρως οι γυναίκες, είχαν κάθε λόγο να ζητήσουν «κάποιον» που θα έφερνε ισορροπία και θα έδινε αξία στον «τόπο»6 που ζούσαν, δηλαδή στο κρά-τος που ονομάζεται Τουρκία, που θα τους έδινε ελπίδα για το μέλλον, κυρίως σε οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο, και που

6 Στην παρούσα μελέτη γίνεται λόγος για την σχέση των Τούρκων με τον «χ -ρο». Όμως πολλές φορές χρησιμοποιείται η λέξη «τόπος» εκεί όπου πρέπει να δοθεί έμφαση στην έννοια της εγκατάστασης σε συγκεκριμένο «χώρο».

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β. ΜΙΧΑΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣΓΕΩΡΓΙΟΣ Β. Μ

ΙΧΑΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

κάτω από την ίσαλο γραµµή...Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

κάτω από την ίσαλο γραµµή...

Πόσο εύκολα μπορούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα «τι» είναι η Τουρκία; Και πόσο άνετα νοιώθουμε όταν καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε το ερώτημα «ποια»

είναι η Τουρκία; Η δυσκολία στο να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα έγκειται στο ότι η ερμηνεία των πληροφοριών και γνώσεων που διαθέτουμε στην Ελλάδα, σχετικά με την Τουρ-κία και την κοινωνία της, διεξάγεται με το πώς αντιλαμβανό-μαστε εμείς την Τουρκία ως σύνολο, βασιζόμενοι στις ιστορι-κές, κοινωνικές και πολιτισμικές αντιλήψεις μας. Τουναντίον, η ερμηνεία θα έπρεπε να επιζητείται στις επιστημονικές έρευνες που διεξάγονται στην γειτονική χώρα και οι οποίες αφορούν την ανάλυση του εαυτού της.

[…] πότε αναλύθηκε διεξοδικά στην Ελλάδα το γιατί πλέον στην Τουρκία δεν δίδονται «παραδοσιακά» ονόματα στα παιδιά και προτιμώνται ονόματα που έχουν να κάνουν με το σύγχρονο lifestyle την στιγμή που εξακολουθούν να υπάρχουν τόσα πολλά εγκλήματα τιμής και λιντσαρίσματα; Πώς επηρεάζει τις μάζες η κοινωνική διαίρεση που εκπροσωπείται μέσω των ποδοσφαιρι-κών ομάδων; Τι έχει αλλάξει στη θεματολογία των σύγχρονων Τούρκων συγγραφέων και καλλιτεχνών σήμερα σε σχέση με τα σύμβολα και μοτίβα της δεκαετίας ’80; […]

Ο Γεώργιος B. Μιχαλακόπουλος είναι Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Μετάφρασης και Διερμηνείας (Ιόνιο Πανεπιστήμιο) στο γνωστικό αντικείμενο Τουρκία: Λογοτεχνία και Πολιτισμός. Γεννήθηκε στον Πύργο Ηλείας και είναι απόφοιτος του Τμήματος Μετά-φρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου κατέχοντας Master και Διδακτορικό Δίπλωμα που αναφέ-ρονται σε ζητήματα Μέσης Ανατολής και Τουρκίας.

Η ακαδημαϊκή του πορεία είναι επικε-ντρωμένη στην μελέτη της σύγχρο-νης Τουρκίας στους τομείς του Πολι-τισμού, της Λογοτεχνίας και της Πο-λιτικής. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια και διεθνή προγράμματα ακαδημαϊκής επιμόρφωσης ενώ αρ-θρογραφεί σε επιστημονικά περιοδι-κά, έντυπα αμυντικών ζητημάτων και εφημερίδες. Υπήρξε συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (Ι.ΔΙ.Σ.) και ειδικός

Επιστημονικός Ερευνητής του Ινστι-τούτου Αμυντικών Αναλύσεων (Ι.Α.Α.) του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ενώ έχει παραδώσει διαλέξεις και μαθή-ματα σε Παραγωγικές Σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων και συνεργάζεται με σχολές της Ελληνικής Αστυνομίας. Είναι μέλος του Εργαστηρίου Γεωπο-λιτισμικών Αναλύσεων και της Ελλη-νικής Εταιρείας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων. Η συγγραφική του δραστηριότητα περιλαμβάνει εκτός από το παρόν σύγγραμμα και τα ακόλουθα:

Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός της Σύγχρονης Τουρκίας (Εκδόσεις Λιβάνης)

Ο Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης και η Τουρκία (Εκδόσεις Λιβάνης)

Το πνεύμα εναντίον του σκότους – Η Νύχτα του Bilge Karasu(Εκδόσεις Οσελότος)

ΕΚ∆ΟΣΕ ΙΣοσελότος

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108E-MAIL: [email protected]

www. ocelotos. gr

ΕΚ∆ΟΣΕ ΙΣοσελότος

ΕΚ∆ΟΣΕΙΣοσελότος

ISBN 978-960-9607-91-9

143 × 210 SPINE: 12.8 FLAPS: 80

0_cover_TURKEY_correct.indd 1 9/20/2012 1:32:40 PM

Page 23: Κάτω από την ίσαλο γραμμή-Προσεγγίζοντας την Τουρκία που αγνοούμε

23 ιχΝηλΑΤωΝΤΑσ σΤο συμπΑΝ Τησ Τουρκικησ κοιΝωΝιΑσ ™

θα τους ενέπνεε. Υπό το πρίσμα αυτό οι συνεχείς εκλογικές νί-κες του ΑΚΡ και η καταξίωση του Ταγίπ Ερντογάν ήλθαν όχι μόνον φυσιολογικά, αλλά έχουν διαμορφώσει και μια συγκε-κριμένη συμπεριφορά στο εκλογικό σώμα.

ιχΝηλΑΤωΝΤΑσ σΤο σύμπΑΝ Τησ Τουρκικήσ κοιΝωΝίΑσ

Το ξημέρωμα της 13ης Ιουνίου 2011 ήταν ιστορικής σημα-σίας για το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) αλλά κυρίως για τον Ταγίπ Ερντογάν. Όχι μόνο είχε καταφέρει να διεξαγάγει περιφανή νίκη για όγδοη φορά σε εκλογική μάχη7, όχι μόνο είχε αυξήσει το ποσοστό και τις ψήφους του αλλά εί-χε εμπεδώσει την «κάθοδο στα παράλια» (Αιγαιϊκά και κυρίως Μεσογειακά) σε επίπεδο νομών.8 Κάτι που έχει μεγάλη συμβο-λική σημασία αφού το «κεμαλικό» μπλοκ των παράλιων νο-μών κρατά, έστω και δύσκολα, μερικές «εστίες ισχύος»9.

Παράλληλα, ο θρίαμβος του ΑΚΡ ήταν και προσωπικός θρίαμβος του αδιαμφισβήτητου ηγέτη του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερ-ντογάν, ο οποίος είναι εκείνος που το οδήγησε σε οκτώ νικη-φόρες αναμετρήσεις, με αύξηση του αριθμού ψήφων κάθε φο-ρά, και είναι εκείνος ο οποίος μαγνήτισε τα πλήθη με τις πύρι-νες ομιλίες του στις 10 Μαΐου 2011 στο Αφιονκαραχισάρ πε-

7 Ο Ερντογάν, που ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα εκλεγόμενος αρχηγός της Νεολαίας του Κόμματος Εθνικής Σωτηρίας στο Πέραν το 1976, είχε κατά σει-ρά τις εξής εκλογικές νίκες: 1994: έγινε Δήμαρχος Κων/πολης, 2002: ανέβη-κε στην εξουσία με το 34% των ψήφων που πήρε το ΑΚΡ, 2004: το ΑΚΡ κέρ-δισε το 41,7% στις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης και ανέλαβε τις περισσό-τερες δημαρχίες στην Τουρκία, 2007: το ΑΚΡ για δεύτερη φορά στην εξουσία με 47% των ψήφων, 2008: στο δημοψήφισμα σχετικά με την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας από τον λαό η πρόταση του ΑΚΡ θριάμβευσε με 69,12%, 2009: στις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης το ΑΚΡ ήρθε και πάλι πρώτο με 38,6%, 12/9/2010: διεξήχθη δημοψήφισμα σχετικά με την δημιουργία νέου Συντάγμα-τος και η πρόταση του ΑΚΡ έλαβε την έγκριση του 58% του τουρκικού λαού.

8 Βλ. χάρτη 1 και 2 στο Παράρτημα Χαρτών. Αυτό όμως δεν ισχύει εάν δούμε τα εκλογικά αποτελέσματα σε επίπεδο επαρχιών.

9 Οι νομοί Kırklareli, Tekirdağ, Edirne (Αδριανούπολη), İzmir (Σμύρνη) και Muğla αποτελούν από τις εκλογές 2002 «προπύργια» του κεμαλικού CHP. Ο νομός Aydın (Αϊδίνιο) πέρασε στο ΑΚΡ στις εκλογές 2007 ενώ ο νομός Mersin πέρασε στο εθνικιστικό ΜΗΡ το 2007 και στο ΑΚΡ το 2011 ενώ ο νομός Anta-lya πέρασε από το 2007 στο ΑΚΡ. Βλ. χάρτη 3 στο Παράρτημα Χαρτών.