1

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2: ΤΟ ΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ινιακό μετωπιαίο

2

1. Ταξινόμηση των οστών του σώματος:

1. Τα επιμήκη (μακρά) οστά βρίσκονται κυρίως στα άκρα, έχουν κυλινδρικό σχήμα και αποτελούνται από το σώμα (διάφυση) και δύο άκρα, τα οποία είναι είτε κυρτά, είτε κύλα. Συνήθως το σώμα είναι κενό. Το μήκος των επιμήκων οστών είναι μεγαλύτερο από το πλάτος τους, παρότι μερικά από αυτά είναι μικρά (π.χ. στα δάκτυλα μας). Τα άκρα των επιμήκων οστών διαμορφώνονται έτσι ώστε να συντάσσονται με άλλα οστά. Π.χ. βραχιόνιο οστό, μηριαίο οστό κτλ.

2. Τα βραχέα οστά έχουν κυβοειδές σχήμα και βρίσκονται στον ταρσό και στον καρπό. Π.χ. σκαφοειδές οστό - κυβοειδές οστό (ταρσός), κεφαλωτό οστό - αγκιστρωτό οστό (καρπός)

3. Τα πλατιά οστά εξυπηρετούν συνήθως προστατευτικές ή ενισχυτικές λειτουργίες (π.χ. πλατιά οστά του κρανίου). Αποτελούνται από δύο λεπτές πλάκες συμπαγούς οστού ανάμεσα στις οποίες υπάρχει σπογγώδης ουσία, γεμάτη μυελό των οστών, π.χ. τα οστά του κρανίου και του στέρνου. Τα περισσότερα πλατιά οστά βοηθούν στο σχηματισμό των τοιχωμάτων κοιλοτήτων (π.χ. θωρακικής και κρανιακής κοιλότητας) γι’ αυτό το λόγο είναι ελαφρώς κυρτά όπως οι πλευρές.Π.χ. λαγόνιο οστό, μετωπιαίο οστό, στέρνο κτλ.

4. Τα ανώμαλα οστά έχουν διάφορα σχήματα (π.χ. τα οστά του προσώπου και οι σπόνδυλοι). Τα σώματα των σπονδύλων διαθέτουν κάποια χαρακτηριστικά των επιμήκων οστών.

5. Τα σησαμοειδή οστά είναι στρογγυλά ή ωοειδή οστέινα οζίδια που αναπτύσσονται κοντά στις αρθρώσεις (π.χ. η επιγονατίδα). Καλούνται σησαμοειδή οστά, λόγω της ομοιότητας τους με τους σπόρους του σουσαμιού. Συνήθως βρίσκονται εκεί όπου οι τένοντες διασχίζουν τα άκρα των επιμήκων οστών. Προστατεύουν τον τένοντα από την υπερβολική φθορά και μεταβάλλουν την γωνιά του τένοντα καθώς περνά προς την περιφερική του πρόσφυση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερο μηχανικό πλεονέκτημα στην άρθρωση.

6. Τα επικουρικά ή υπεράριθμα οστά αναπτύσσονται, όταν εμφανίζονται υπεράριθμοι πυρήνες οστεοποίησης. Πολλά οστά σχηματίζονται από πολλούς πυρήνες οστεοποίησης και τα επιμέρους τμήματα φυσιολογικά ενώνονται. Μερικές φορές ένας από αυτούς τους πυρήνες αποτυγχάνει να ενώσει κάποιο τμήμα με το κυρίως οστό, δίνοντας την εμφάνιση ενός επιπλέον οστού. Προσεκτική μελέτη μπορεί να δείξει ότι το εμφανές υπεράριθμο οστό είναι το τμήμα που λείπει από το κυρίως οστό. Περιγεγραμμένες περιοχές οστού φαίνονται συχνά στις ραφές του κρανίου στα σημεία συνένωσης των οστών του. Τα επικουρικά οστά παρατηρούνται κυρίως στο πόδι και είναι σημαντικό να το θυμόμαστε, έτσι ώστε να μην εκλαμβάνονται ως θραύσματα οστού στις ακτινογραφίες. Μερικές φορές παρατηρούνται σε μαλακούς ιστούς, στους οποίους δεν παρουσιάζονται φυσιολογικά (π.χ. σε ουλές) και ονομάζονται έκτοπα οστά. Οι ιππείς ανέπτυσσαν συχνά αυτά τα οστά στους γλουτούς και τους μηρούς τους, πιθανώς λόγω της ανάπτυξης αιμορραγικών περιοχών που υπέστησαν ασβεστοποίηση και τελικά οστεοποίηση.

3

2. Εξωτερικά μορφώματα των οστών και άλλα χαρακτηριστικά:

1. Προεξοχές: η γραμμική προεξοχή ονομάζεται γραμμή ή έπαρμα. Τα πολύ εξέχοντα επάρματα ονομάζονται ακρολοφίες. Η κυκλική προεξοχή ονομάζεται: (1) φύμα (μικρή ανύψωση), (2) όγκωμα (κόμβος ή διόγκωση), (3) τροχαντήρας (μεγάλη αμβλεία προεξοχή), (4) κύρτωμα (μεγάλη στρογγυλή προεξοχή, π.χ. το μετωπιαίο κύρτωμα) και (5) σφύρα (προεξοχή με σχήμα κεφαλής σφυριού). Η οξεία προεξοχή ονομάζεται άκανθα ή ακανθώδης απόφυση (όπως αυτές των σπονδύλων).

2. Γλήνες: αυτές είναι μικρές, λείες, επίπεδες περιοχές ή επιφάνειες, που απαντούν στα σημεία αρθρώσεων των οστών. Οι αρθρικές επιφάνειες καλύπτονται από υαλοειδή χόνδρο (π.χ., οι αρθρικές επιφάνειες ενός σπονδύλου).

3. Άλλα χαρακτηριστικά των οστών: η σφαιρική αρθρική επιφάνεια ενός οστού καλείται κεφαλή (π.χ. η κεφαλή του βραχιόνιου οστού), ή κόνδυλος. Η παρακονδύλια απόφυση είναι απόφυση κοντά σε έναν κόνδυλο. Μικρές κοιλάνσεις σε οστά περιγράφονται ως βοθρία, ενώ επιμήκεις στενές εμβυθίσεις αναφέρονται ως αύλακες. Εντομή καλείται η εσοχή στο χείλος ενός οστού. Όταν μια εντομή γεφυρώνεται από σύνδεσμο ή οστό ονομάζεται τρήμα και πολλές φορές οδηγεί σε κοιλότητα ή σε κανάλι, το οποίο έχει ένα στόμιο σε κάθε του άκρο. Ο πόρος αποτελεί κανάλι, που εισδύει σε ένα μόρφωμα, αλλά δεν το διαπερνά, π.χ. ο έξω ακουστικός πόρος.

1. ΚΡΑΝΙΟΤα κύρια οστά του κρανίου είναι το μετωπιαίο οστό (βρίσκεται στην πρόσθια επιφάνεια του κρανίου, σχηματίζοντας το μέτωπο), τα βρεγματικά οστά (βρίσκονται στην άνω και πλάγια επιφάνεια του κρανίου), τα κροταφικά οστά (βρίσκονται στην πλάγια επιφάνεια του κρανίου, σ’ αυτά βρίσκεται ο έξω ακουστικός πόρος από όπου ακούμε) και το ινιακό οστό (βρίσκεται στην οπίσθια επιφάνεια του κρανίου). Επιπλέον στο κρανίο προσφύεται η κάτω γνάθος.

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

2. ΘΩΡΑΚΑΣΤα κυριότερα οστά του θώρακα είναι το στέρνο και οι πλευρές. Το στέρνο έχει σχήμα ξίφους, βρίσκεται μπροστά και απέναντι από τη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και αποτελείται από τη λαβή, το σώμα και την ξιφοειδή απόφυση. Στο σημείο της ένωσης της λαβής με το σώμα του στέρνου δημιουργείται η στερνική ή λουδοβίκειος γωνία που ψηλαφάτε εύκολα ως μικρό έπαρμα. Η βάση της λαβής του στέρνου εμφανίζει τη μηνοειδή ή σφαγιτιδική εντομή. Οι πλευρές είναι 12 ζεύγη (δεξιά και αριστερά) και ενώνονται στο ένα τους άκρο με τους 12 θωρακικούς σπονδύλους και στο άλλο τους άκρο άμεσα ή έμμεσα με το στέρνο σχηματίζοντας την θωρακική κοιλότητα, μέσα στην οποία προστατεύονται οι πνεύμονες, η καρδιά και τα μεγάλα αγγεία. Το πρόσθιο άκρο των επτά πρώτων πλευρών ενώνεται άμεσα με το στέρνο με τους πλευρικούς χόνδρους. Οι πλευρές αυτές ονομάζονται γνήσιες πλευρές. Το πρόσθιο άκρο της όγδοης, ένατης και δέκατης πλευράς ενώνεται έμμεσα με το στέρνο με το χόνδρινο πλευρικό τόξο. Οι πλευρές αυτές ονομάζονται νόθες πλευρές. Το πρόσθιο άκρο της ενδέκατης και της δωδέκατης πλευράς καταλήγουν ελεύθερα χωρίς να ενώνεται με το στέρνο. Οι πλευρές αυτές ονομάζονται νόθες ασύντακτες πλευρές.

16

17

18

19

20

3. ΡΑΧΗ – ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ

21

22

23

24

25

26

27

4. ΑΝΩ ΑΚΡΩ Τα κυριότερα οστά του άνω άκρου είναι το βραχιόνιο οστό, η ωμοπλάτη, η κερκίδα και η ωλένη.

28

29

‘Βραχιόνιο Οστό’

Το βραχιόνιο οστό είναι το μεγαλύτερο οστό του άνω άκρου.

30

‘Οστά του Πήχη: Κερκίδα και Ωλένη’

31

‘Οστά του χεριού’

32

5. ΠΥΕΛΟΣΤα κυριότερα οστά της πυέλου είναι το λαγόνιο οστό, το ισχιακό οστό και το ηβικό οστό.

33

34

35

Ζ. ΚΑΤΩ ΑΚΡΩ

36

37