αφιέρωμα 24022013

H ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Επιμέλεια αφιερώματος συνέντευξη εισαγωγήΣτέλιος Κούκος

skoukosmakthesgr

Συνέντευξη Ηλίας Σκουλίδας

ΚείμεναΑρθρογραφία και ρεπορτάζ από τη laquoΜακεδονίαraquo

Άρθρο Δημήτριος Γεδεών

Ε ίναι απίστευτο πόσο πλούσιο πο-λιτισμό ιστορία και παράδοση κρύ-βει κάθε διαμέρισμα της ευρύτε-

ρης ελληνικής επικράτειας Και μάλι-στα με ευδιάκριτα πάντα τα στοιχείαπου χαρακτηρίζουν κάθε περίοδο καιέκδηλα συνήθως τα σημάδια της λό-γιας ή λαϊκής έκφρασης Τρανό παρά-δειγμα τα μελωδικά ηχοχρώματα τηςπαραδοσιακής μας μουσικής που μόνοαυτά είναι αρκετά για να φανερώσουνκαι να χαρακτηρίσουν έναν τόπο Έτσιδεν χρειάζεται να είναι κάποιος μουσι-κολόγος για να μπορεί να ξεχωρίσει τονηπειρώτικο σκοπό τον ποντιακό ή τονθρακιώτικο τον κρητικό και εν γένειτον νησιωτικό ή τα στεριανά τα ρου-μελιώτικα και τα μωραΐτικα ή τα άσμα-τα και τις μουσικές της Μακεδονίας Θα

πρέπει να συμπληρώσουμε επίσης πωςακόμη και μέσα στις ίδιες τις περιοχέςυπάρχει ένα πλήθος από εκφραστικέςεκφάνσεις που χαρακτηρίζουν ολόκλη-ρες τοπικές κοινότητες Όλα αυτά συ-νιστούν έναν ιδιότυπο ελληνικό πολυ-πολιτισμό ο οποίος εδράζεται σε κοι-νές αφετηρίες και πάνω απrsquo όλα σε ιστο-ρικές και βιωματικές καταβολές Με την απελευθέρωση των Ιωαννίν-νων από τον ελληνικό στρατό στις 21Φεβρουαρίου 1913 αρχίζει να συμπλη-ρώνεται για τα καλά το ελληνικό καιρωμέικο ψηφιδωτό το οποίο είχε διαρ-ραγεί Έτσι το ελληνικό κράτος αρχίζεινα αποκτά μια ιδιαίτερη ευρυχωρία Καιδεν αναφερόμαστε μόνο στην εδαφι-κή αλλά και στο επίπεδο του πολυπο-λιτισμού της ρωμιοσύνης όπως τον πε-

ριγράψαμε πιο πάνω Άλλωστε είναι ιδι-αίτερα όμορφο και συγκινητικό πως κά-θε περιοχή δεν απελευθερώθηκε μόνητης και κατόπιν τοπικών επαναστάσεωναλλά με τη συνέργεια όλων των Ελλή-νων από την Κύπρο την Αίγυπτο και τηνΚρήτη μέχρι τα πέρατα της οικουμένηςόπως παρουσιάσαμε στο προηγούμενοαφιέρωμα μας Έτσι τα ρωμέικα αναστάσιμα γλέντιαπου στήθηκαν στην καρδιά του φθινο-πώρου στις απελευθερωμένες περιο-χές της Μακεδονίας μεταφέρθηκαν ενμέσω χειμώνα στις πόλεις και στα χω-ριά της Ηπείρου και έκαναν ολόκληροτον ελληνισμό να δονείται και να πα-ραληρεί από ευφρόσυνη αγαλλίασηΑυτό απηχεί και η φράση της εφημερί-δας laquoΜακεδονίαraquo της 22ας Φεβρουα-

ρίου 1913 για τους πανηγυρισμούς στηΘεσσαλονίκη επί τη απελευθερώσει τωνΙωαννίννων η οποία γράφει laquoπας τιςμεταβεβλημένος εις μίαν μεγάλην χα-ράνraquo Και το μυαλό μας πάει στον Γε-ώργιο Βιζυηνό laquoμετεβλήθη εντός μουκαι ο ρυθμός του κόσμουraquo Με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις λοι-πόν του Αrsquo Βαλκανικού Πολέμου το σχε-τικά νέο ελληνικό κρατικό μόρφωμαεπανακτούσε μέσα σε λίγους μήνες καιεπισήμως πολλά από τα ελληνικά ηχο-χρώματα που διατελούσαν εν οθωμα-νική δουλεία σκλαβιά και αιχμαλωσίαΓιrsquo αυτό και όπως όλος ο ελληνισμόςη Θεσσαλονίκη -σύμφωνα με την περι-γραφή της laquoΜακεδονίαςraquo- laquoήτο μετα-βλημένη εις ένα παράφορον lsquoΑνάσταο Θεόςrsquoraquo

Η Ελλάδα αποκτά ευρυχωρίαΣωτήρης Χρηστίδης laquoΗ παράδοση των Ιωαννίνων στον ελληνικό στρατό (1913)raquo

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

34|02 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Με τον ιστορικό Ηλία Σκουλίδα επίκου-ρο καθηγητή Ιστορίας στο ΤΕΙ Ηπείρουείχαμε μια ιδιαίτερα διαφωτιστική συ-νομιλία για την περίοδο της τουρκο-κρατίας στην Ήπειρο και για όσα συνέ-βησαν στην περιοχή μέχρι την απελευ-θέρωση των Ιωαννίνων

Μπορείτε να μας δώσετε ένα περίγραμμα

για την περίοδο της οθωμανικής κυ-ριαρχίας στα Ιωάννινα και στην ευρύ-τερη περιοχή της Ηπείρου Η οθωμανική κατάκτηση στα δυτικά τηςΒαλκανικής χερσονήσου πραγματο-ποιήθηκε κυρίως τον 15ο αιώνα Τα Ιωάν-νινα παραδόθηκαν το 1430 Οι Οθωμα-νοί παραχώρησαν προνόμια σε αστικάκέντρα και σε σύνολα χωριών όπωςτο Ζαγόρι και οι περιοχές Μαλακασίουκαι Μετσόβου Οι αγροτικοί πληθυσμοίαντιμετώπισαν προβλήματα κυρίως μετις αυθαιρεσίες τοπικών αξιωματού-χων και τη φορολογία Σε διοικητικόεπίπεδο κατά τον ύστερο 19ο αιώνα ηευρύτερη περιοχή υπαγόταν στο βιλα-έτι των Ιωαννίνων το οποίο περιλάμ-βανε κατά προσέγγιση και κατά πε-

ριόδους τη σημερινή Ήπειρο και ση-μαντικό τμήμα της Αλβανίας Η περι-γραφή της οθωμανικής περιόδου πρέ-πει να περιλαμβάνει δύο σημεία ανα-φοράς την ύπαρξη εμπορικών δικτύωνμε ευρωπαϊκά κέντρα καθώς και τηνίδρυση σημαντικών σχολών ιδιαίτεραστην πόλη των Ιωαννίνων Επίσης τησυνύπαρξη στον χώρο διαφορετικώνθρησκευτικών κοινοτήτων (πολυπλη-θέστερες η χριστιανική η μουσουλμα-νική -σουνιτική ή μπεκτασήδες- και ηεβραϊκή) καθώς και γλωσσικών ομά-δων (κυρίως ελληνόφωνοι αλβανό-φωνοι και βλαχόφωνοι)

Στην Ήπειρο είχαμε και μία από τιςπρώιμες επαναστάσεις με τον μητρο-

πολίτη Διονύσιο τον ΦιλόσοφοΕξεγέρσεις στον ευρύτερο χώρο διαπι-στώνονται από τον 15ο αιώνα και με κύ-ριο αίτημα την ελευθερία Σε ιδεολογι-κό επίπεδο το γένος των Ρωμιών αντι-μετωπίζει το ερώτημα γιατί laquoεάλωraquo ηΠόλη Η αποπληρωμή της αμαρτίας όπωςγράφει ο Σπύρος Ασδραχάς είναι κυ-ρίαρχο σχήμα Ως προς την προσέγγι-ση των απλών χριστιανών ορθοδόξωνκατοίκων τα πολιτικά αδιέξοδα έχουνθρησκευτική απόχρωση με διλήμματαόπως η κακοπιστία των laquoδυσσεβών Φράγ-κωνraquo ή η τυραννία των laquoαλλοπίστωνκαι ασεβών Αγαρηνώνraquo Τα κινήματατου Διονυσίου στις αρχές του 17ου αι-ώνα εκφράζουν και μία κοινωνική διά-σταση Επιπρόσθετα δεν πρέπει να αγνο-

Από την τουρκοκρατία στην ενσωμάτωση στο ελληνικό κράτος

laquoΗ λίμνη των Ιωαννίνωνraquo από το βιβλίο laquoΒαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913 Το φωτογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη-Zeitzraquo εκδόσεις Κέδρος

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα03|35ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

ούμε ότι την ίδια περίπου εποχή σημαί-νοντες ιεράρχες της ανατολικής ορθο-δοξίας έρχονται σε επαφή με περιβάλ-λοντα ηγετών της Ευρώπης στη βάσητης χριστιανικής αλληλεγγύης Οι επι-πτώσεις από την καταστολή των κινη-μάτων μετέβαλαν σημαντικά την κοι-νωνική και την οικονομική ζωή των Ιωαν-νίνων και της ευρύτερης περιοχής

Ποια ήταν η συμβολή των Ηπειρωτώνστην Ελληνική Επανάσταση του 1821Είναι γνωστό ότι δύο από τα σημαντι-κότερα μέλη της Φιλικής Εταιρείας οΑθανάσιος Τσακάλωφ και ο ΝικόλαοςΣκουφάς ήταν Ηπειρώτες (από τα Ιωάν-νινα και από το Κομπότι της Άρτας αν-τίστοιχα) ενώ στους καταλόγους εμ-φανίζονται 36 ηπειρώτες Φιλικοί στηντσαρική Ρωσία κυρίως έμποροι 82 στηνΟθωμανική αυτοκρατορία και στη δια-σπορά και σε άλλες πηγές εμφανίζον-ται ακόμα 94 πρόσωπα Ο ηπειρωτικόςχώρος στις αρχές της δεκαετίας του1820 βιώνει τη σύγκρουση του σουλτα-νικού στρατού με τα στρατεύματα τουΑλή πασά Η επανάσταση εκδηλώνεταικυρίως στη νότια Ήπειρο στα Τζουμέρ-κα και στα χωριά του Ραδοβιζίου Πρέ-πει να σημειώσουμε την επαναστατι-κότητα των Σουλιωτών τον αγώνα γιατην απόκτηση της Άρτας την εκστρα-τεία του Μαυροκορδάτου στην Ήπειροτη μάχη του Πέτα με τη συμμετοχή τωνΦιλελλήνων αλλά και τη μάχη της Σπλάν-τζας Η αποχώρηση των Σουλιωτών απότον ηπειρωτικό χώρο δεν αναπληρώ-θηκε επαρκώς από άλλες επαναστατι-κές δυνάμεις

Η Ήπειρος δεν εντάχθηκε στο ελληνι-κό κράτος που δημιουργήθηκε μετάτην Επανάσταση Τι μεταβολές σημει-ώθηκαν σε σχέση με τα προηγούμεναχρόνια Οι μεταβολές στο βιλαέτι των Ιωαννί-νων επηρεάστηκαν από την περίοδο

των μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανικήαυτοκρατορία Ενδεικτικά αναφέρου-με την αλβανική αντίδραση στο σύστη-μα στρατολόγησης και φορολόγησηςγνωστή είναι άλλωστε η επανάστασητου Γκιώνη Λέκκα (Γκιολέκα) Επίσηςυπήρξαν επαναστατικά κινήματα με στό-χο την ενσωμάτωση περιοχών στο ελ-ληνικό βασίλειο με σημαντικότερα αυ-τά του 1854 και του 1878 Μετά το συ-νέδριο του Βερολίνου (1878) η περιο-χή της Άρτας και τμήμα των Τζουμέρ-κων ανατολικά του ποταμού Άραχθουεντάχθηκαν στο ελληνικό κράτος

Πώς έζησε η Ήπειρος τον laquoατυχήraquo ελ-ληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 Οι επιχειρήσεις στο ηπειρωτικό μέτω-πο δεν είχαν επιτυχία και η κριτική εν-τάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο μιαςπολεμικής εκστρατείας με ελλείψειςμη καλής προετοιμασίας και αυξημέ-νης δημαγωγίας στον ελληνικό δημό-σιο λόγο Οι έλληνες Ηπειρώτες εξέ-φραζαν την απογοήτευσή τους για τηναποτυχία του εγχειρήματος

Η διακυβέρνηση της Οθωμανικής αυ-τοκρατορίας από τους Νεότουρκουςέφερε κάποιες διαφοροποιήσεις στηνπολιτική και ευρύτερη κοινωνική ζωήτης περιοχής Σαφώς και το πολιτικό πρόγραμμα τωνΝεοτούρκων αρχικά προσπάθησε ναδιαφοροποιήσει κάποια πράγματα δί-νοντας τη δυνατότητα και σε μουσουλ-μανικά διάφορους εθνικά πληθυσμούςνα έχουν μια σειρά από δικαιώματαΣτο βιλαέτι των Ιωαννίνων συνέβαλαναποφασιστικά στην επιτυχία της επα-νάστασης οι αλβανοί αξιωματικοί καιστρατιώτες καθώς μεταξύ άλλων οιεκπρόσωποι των Νεοτούρκων υποσχέ-θηκαν την αναγνώριση της αλβανικήςγλώσσας τη σύσταση αλβανικών σχο-λείων την έκδοση εφημερίδων και τηνικανοποίηση περισσότερων πολιτικώναιτημάτων όπως η ίδρυση αλβανικώνλεσχών

Πώς ήταν η κατάσταση των Ελλήνωνστα Γιάννενα και την Ήπειρο λίγο πριναπό την έναρξη των Βαλκανικών πο-λέμων Το σημείο αναφοράς είναι η ίδρυση τηςlaquoΗπειρωτικής Εταιρείαςraquo με πρωτο-βουλία του Σπ Σπυρομήλιου ο οποίοςυπήρξε και ο ιθύνων νους το 1906 Πρό-εδρος ήταν ο Π Δαγκλής ο οποίος μεεντολή του πρωθυπουργού ΓεωργίουΘεοτόκη συγκρότησε απόρρητη κρατι-κή υπηρεσία την laquoΠανελλήνιον Οργά-νωσινraquo (1908) με μυστικά γραφεία στιςέδρες των ελληνικών προξενικών αρ-χών στον ηπειρωτικό χώρο και έμπει-ρους αξιωματικούς σε συνεργασία μετην laquoΗπειρωτική Εταιρείαraquo Η προετοι-μασία επαναστατικού κινήματος περιε-λάμβανε την αποστολή όπλων αλλά καιτη συγκρότηση ανταρτικών σωμάτων

Πώς έζησαν την ευρύτερη πολιορκίααπό τον ελληνικό στρατό μέχρι την πα-ράδοση του τουρκικού στρατού Πώςπανηγύρισαν στην πόλη των Ιωαννί-νων την παράδοση και την απελευθέ-

ρωση Η παράδοση της πόλης των Ιωαννίνων(21 Φεβρουαρίου 1913) από τον ελληνο-μαθή αξιωματικό μαθητή της Ζωσιμαί-ας Σχολής των Ιωαννίνων καθώς καιπτυχιούχο της Πολεμικής Ακαδημίας τουΒερολίνου Εσάτ πασά χαιρετίστηκε μεπανηγυρισμούς τόσο στα Ιωάννινα όσοκαι στην Ελλάδα και στη διασπορά Συμ-βολικό ρόλο κατέχει η κατάληψη τωνοχυρών έπειτα από πολιορκία στη θέσηΜπιζάνι μια νίκη με σημαντική συναι-σθηματική φόρτιση Όμως όπως έχειαποδείξει ο Γιώργος Σιορόκας ο οθω-μανικός στρατός αντιμετώπιζε προβλή-ματα στη στελέχωση των οχυρών

Ποιες ήταν οι ενέργειες του ελληνι-κού κράτους για την περιοχή μετά τηναπελευθέρωση Η ενσωμάτωση των νέων περιοχών στοελληνικό κράτος δεν ήταν εύκολη υπό-θεση Αρχικά έπρεπε να σταθεροποι-ηθεί η ελληνική διοικητική και στρατιω-τική παρουσία στον χώρο Έπειτα έπρε-πε να γίνει εναρμόνιση του θεσμικούπλαισίου διακυβέρνησης Υπήρξε ση-μαντική ανοχή σε προγενέστερους θε-σμούς και οι πράξεις του γενικού διοι-κητή και πρώην έλληνα προξένου στηνπόλη αποσκοπούσαν στην επίλυση των

αναφυόμενων ζητημάτων Πολιτικό ζή-τημα αποτέλεσε ο έλεγχος του δήμουενώ ζητήματα υπήρξαν με τις εφορεί-ες των εκπαιδευτικών και φιλανθρωπι-κών ιδρυμάτων Οι οικονομικές υπο-χρεώσεις των νέων πολιτών του ελλη-νικού κράτους δεν είχαν προσδιορι-στεί με ακρίβεια και φυσικά δεν υπήρ-χαν σημαντικοί πόροι για τη νέα κεν-τρική και τοπική διοίκηση Οι προσπά-θειες εκσυγχρονισμού κράτησαν αρ-κετά χρόνια

Πώς ήταν η ζωή των μουσουλμάνωνκάτω από την ελληνική διοίκηση καιμέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών Η διοίκηση laquoτων ετερόδοξων και τωναλλόφωνωνraquo δεν υπήρξε εύκολη υπό-θεση για την ελληνική διοίκηση καθώςτο κύριο ζητούμενο εξακολουθούσε ναείναι η πραγματοποίηση του ελληνικούεθνικού προγράμματος μέσω της laquoΜε-γάλης Ιδέαςlaquo Με την προοπτική της εδα-φικής επέκτασης η χρηστή διοίκηση ήταντο επιδιωκόμενο Οι μουσουλμάνοι τη-ρούσαν στάση laquoευμενούς αναμονήςraquoΑκόμα και η ταξινόμησή τους παρου-σίαζε προβλήματα καθώς απηχώνταςκαι λογικές της Οθωμανικής αυτοκρα-τορίας η θρησκεία εκλαμβανόταν ή καικαταγραφόταν ως εθνικότητα

Ο επαναστάτης μητροπολίτης Διονύσιοςο Φιλόσοφος

laquoΟι Μουσουλμάνοι υποδεχόμενοι τον Διάδοχον Κωνσταντίνον εντός του Τεμένουςraquoκαρτ ποστάλ της εποχής

Ο Αλή Πασάς

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

36|04 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Ενώ η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκετην ημέρα που γιόρταζε ο προστάτηςάγιός της (Άγιος Δημήτριος 26 Οκτω-βρίου) τα Ιωάννινα καθυστέρησαν (ΆγιοςΓεώργιος ο εξ Ιωαννίνων Νεομάρτυ-ρας 17 Ιανουαρίου) γιατί οι επιχειρή-σεις στην Ήπειρο πήραν άλλη τροπήΛόγω των ορεινών όγκων που χωρί-ζουν την Ήπειρο από τη Μακεδονία ηΉπειρος αποτέλεσε χωριστό θέατροπολέμου το οποίο υπαγόταν κατευθεί-αν στο υπουργείο Στρατιωτικών και εί-χε μειωμένη δύναμη σε σύγκριση μετον Στρατό Θεσσαλίας που θα ενερ-γούσε προς Μακεδονία Ο Στρατός Ηπείρου σύμφωνα με τιςεντολές αποφάσισε να ενεργήσει επι-θετικά με στόχο την ευρύτερη κάλυψητης περιοχής της Άρτας Στο πλαίσιοτων επιχειρήσεων αυτών στις 14 Οκτω-βρίου 1912 απελευθερώθηκε η Φιλιπ-

πιάδα και στις 21 Οκτωβρίου η Πρέβε-ζα στην οποία οργανώθηκε βάση ανε-φοδιασμού Στις 28 Οκτωβρίου κατα-λήφθηκαν τα Πέντε Πηγάδια και στησυνέχεια ανεστάλησαν οι επιχειρήσειςλόγω δυσμενών καιρικών συνθηκώνκαι εν αναμονή ενισχύσεων Μετά τηναπελευθέρωση της Θεσσαλονίκης απο-φασίστηκε η αποστολή στην Ήπειρο τηςΙΙ Μεραρχίας (μείον ένα σύνταγμα) Ημεραρχία προωθήθηκε ατμοπλοϊκώςστην Πρέβεζα από 19 έως 25 Νοεμβρί-ου Ο Στρατός Ηπείρου έχοντας τώραμία ακόμα μεραρχία καθώς και άλλασώματα εθελοντών αποφάσισε να επα-ναλάβει τις επιθετικές επιχειρήσεις γιατην κατάληψη των Ιωαννίνων πριν ενι-σχυθούν οι τουρκικές δυνάμεις στηνΉπειρο

Η επίθεση της 29ης Νοεμβρίου Η κύρια επίθεση κατά των Ιωαννίνωνθα συνδυαζόταν με ταυτόχρονη επίθε-ση από το Μέτσοβο και τα Πράμανταπρος τον Δρίσκο Η ελληνική κυβέρνη-ση γνώρισε στον Στρατό Ηπείρου ότι ηκατάληψη των Ιωαννίνων έπρεπε ναγίνει πριν τη λήψη απόφασης για τηνκατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύΕλλάδος - Τουρκίας Η επίθεση ορίστη-κε για την 26η Νοεμβρίου αλλά ανα-βλήθηκε για το πρωί της 29ης του ίδι-ου μήνα Σύμφωνα με την πρώτη δια-ταγή του Στρατού Ηπείρου η επίθεσηαπό Μέτσοβο και Πράμαντα προς Δρί-σκο θα γινόταν με αντικειμενικό σκο-πό να φτάσουν οι δυνάμεις που θα τηνενεργούσαν στην οχυρωμένη τοποθε-σία Ιωαννίνων από τα βορειοανατολι-κά μέχρι το πρωί της 26ης Νοεμβρίουγια να αγκιστρώσουν όσο το δυνατόνπερισσότερες δυνάμεις των ΤούρκωνΌμως η επιχείρηση απέτυχε να ολο-κληρώσει τον αντικειμενικό σκοπό τηςκαι είχε βαριές απώλειες Ανάμεσα στουςνεκρούς ήταν και ο κερκυραίος ποιητήςΛορέντζος Μαβίλης που σκοτώθηκεστη μάχη του Δρίσκου στη διάρκεια τωνεπιχειρήσεων αυτώνΗ κύρια επίθεση κατά της οχυρωμένηςτοποθεσίας εκτοξεύτηκε στις 29 Νοεμ-βρίου με κύρια προσπάθεια προς τηνκατεύθυνση των υψωμάτων της Αετο-ράχης Οι επιθετικές επιχειρήσεις εί-χαν σαν αποτέλεσμα να προωθηθούντα ελληνικά τμήματα και μέχρι την 1ηΔεκεμβρίου να φτάσουν στην οχυρω-μένη τοποθεσία Εκεί αναγκάστηκαννα ανακόψουν την προέλασή τους καινα εγκατασταθούν αμυντικά στη γραμ-μή νότια υψώματα Μανολιάσας - στε-νωπός Κανέτας - βόρειες πλαγιές Αε-τοράχης Οι Τούρκοι αφού αναχαίτι-σαν την επίθεση των ελληνικών δυνά-μεων και έχοντας ενισχυθεί με μία ακό-μα μεραρχία από την περιοχή Μονα-στηρίου εξαπέλυσαν σειρά αντεπιθέ-σεων μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου αλλά μεμικρό μόνο κέρδος χάρη στην ηρωικήάμυνα των ελληνικών τμημάτων

Οργάνωση της τελικής επίθεσηςΣτη συνέχεια και μετά τη λήξη των επι-χειρήσεων στη Δυτική Μακεδονία καιτη σταθεροποίηση της κατάστασης πε-ρί τη Θεσσαλονίκη αποφασίστηκε ηενίσχυση του Στρατού Ηπείρου με δύοακόμα μεραρχίες την IV και την VI κα-θώς και με άλλες μονάδες πεζικού ιπ-πικού και πυροβολικού Στην VI Μεραρ-

χία ανήκε και το θρυλικό 1ο ΣύνταγμαΕυζώνων με διοικητή τον αντισυνταγ-ματάρχη Διονύσιο Παπαδόπουλο καιδιοικητές των δύο ταγμάτων του τουςταγματάρχες Βελισσαρίου (9ο ΤάγμαΕυζώνων) και Ιατρίδη (8ο Τάγμα Ευ-ζώνων) Το σύνταγμα θα έπαιζε πρω-ταρχικό ρόλο στην κατάληψη των Ιωαν-νίνων Την ίδια περίοδο δημιουργήθη-κε η Μεραρχία Ηπείρου η οποία λίγοαργότερα μετονομάστηκε σε VIII Με-ραρχία Από τις 20 Δεκεμβρίου 1912 ο αρχηγόςΣτρατού Ηπείρου άρχισε να σχεδιάζειτην τελική επίθεση κατά των Ιωαννί-νων Για τον σκοπό αυτό οργάνωσε τονΣτρατό Ηπείρου με την παρακάτω διά-ταξηbull Η IV Μεραρχία με τρία συντάγματαπεζικού μείον τάγμα και ενισχυμένη μεμοίρα πυροβολικού μείον πυροβολαρ-χία στα νότια υψώματα της Μανολιά-σαςbull Η ΙΙ Μεραρχία με δύο συντάγματα πε-ζικού δύο τάγματα πεζικού και μοίραπυροβολικού δεξιά της IV Μεραρχίαςμέχρι το χωριό Κρύφοβοbull Η Μεραρχία Ηπείρου με τέσσερα τάγ-ματα ευζώνων ένα σύνταγμα πεζικούτο σύνταγμα Κρητών δύο ανεξάρτητατάγματα και δύο ορειβατικές πυροβο-λαρχίες από το χωριό Κρύφοβο μέχριτην Αετοράχηbull Η VI Μεραρχία με δύο συντάγματαπεζικού και ένα σύνταγμα ευζώνων (μεδύο τάγματα το καθένα) και τρεις ορει-

Οι στρατιωτικές επιχειρήσειςστην Ήπειρο 1912-1913Ο κύριος αντικειμενικός σκοπός των επιχειρήσεων στην Ήπειρο ήταν η απελευθέρωση τωνΙωαννίνων όπως ήταν η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης για τις επιχειρήσεις στη Μακεδονία

Γραφει ο ΔΗΜΗτριΟς ΓΕΔΕων

Οι αντιμαχόμενεςδυνάμεις

ΟΣτρατός Ηπείρου υπό τον αντι-στράτηγο Κωνσταντίνο Σαπουν-τζάκη (φωτ) διέθετε δύναμη πε-

ρίπου μίας μεραρχίας με ένα σύνταγμαπεζικού και 42 πυροβόλα διαφόρων τύ-πων με συνολική δύναμη 10500 ανδρώνΑποστολή του ήταν η εξασφάλιση της με-θορίου από τον Αμβρακικό κόλπο μέχριτο Μέτσοβο αναπτυσσόμενος στην πε-ριοχή Άρτας κατά μήκος της ανατολικήςόχθης του ποταμού Αράχθου εν αναμονήτων εξελίξεων του αγώνα στη Μακεδονίαχωρίς να αποκλείεται η ενέργεια επιθετι-κών επιχειρήσεων με σκοπό τη βελτίωσητης μεθορίου γραμμής

Ο τουρκικός στρατός υπό τον Εσάτ Πασά(φωτ) διέθετε την 23η Μεραρχία Κλη-ρωτών και την 23η Μεραρχία Εφέδρων(μειωμένης σύνθεσης) διάφορες μονά-δες και υπηρεσίες και -εκτός από τα πυ-ροβόλα των οχυρών Μπιζανίου και Κα-στρίτσας- 24 πυροβόλα με συνολική δύ-ναμη περίπου 20000 ανδρών

O ΔημήτριοςΓεδεών είναιυποστράτηγος εατέως καθηγητήςκαι υποδιευθυντήςτης ΔιεύθυνσηςΙστορίας Στρατούτου ΓενικούΕπιτελείουΣτρατού

Ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα05|53ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

βατικές πυροβολαρχίες στο δεξιό τηςδιάταξης από την Αετοράχη μέχρι τονΆραχθο ποταμόΟι δύο τελευταίες μεραρχίες αποτέλε-σαν το Τμήμα Στρατιάς του Δεξιού υπότον διοικητή της IV Μεραρχίας υπο-στράτηγο Μοσχόπουλο ο οποίος αντι-καταστάθηκε στη διοίκηση της μερερ-χίας από έναν από τους διοικητές τωνσυνταγμάτων Ο αρχηγός Στρατού Ηπείρου αποφάσι-σε να εφαρμόσει την κύρια προσπά-θειά του με επίθεση του Τμήματος Στρα-τιάς Δεξιού από Αετοράχη προς Μπι-ζάνι ενώ ένα μικτό απόσπασμα με βά-ση το 1 ΣΕ θα ενεργούσε στην κατεύ-θυνση των χωριών Λάζαινα - ΕλληνικόΗ IV Μεραρχία θα ενεργούσε κατά τωνυψωμάτων Μανολιάσας και η ΙΙ Μεραρ-χία προς την πεδιάδα των ΙωαννίνωνΤέλος δύο αποσπάσματα του Ολίτσι-κα και του Αχέροντα θα αναλάμβαναναντίστοιχα την επίθεση κατά των υψω-μάτων Μεγάλη Τσούκα - Άγιος Νικό-λαος και την ασφάλεια των συγκοινω-νιών προς Πρέβεζα

Αστάθμητοι παράγοντες φέρνουνανατροπήΕνώ όμως όλα ήταν έτοιμα για την επί-θεση που ορίστηκε για τις 5 Ιανουαρί-ου 1913 μια σειρά αστάθμητων παρα-γόντων ήρθε να ανατρέψει την κατά-σταση Συγκεκριμένα

bull Στις 3 Ιανουαρίου αντικαταστάθηκεαιφνιδιαστικά ο Σαπουντζάκης από τηναρχηγία του Στρατού Ηπείρου ο οποί-ος τέθηκε υπό τον διάδοχο Κωνσταν-τίνο και αναβλήθηκε η επίθεση μέχρινα φτάσει ο διάδοχος στην Ήπειρο ΟΣαπουντζάκης παρέδωσε προσωρινάτα καθήκοντά του στον υποστράτηγοΜοσχόπουλο και ζήτησε με αναφοράτου να παραμείνει στην Ήπειρο υπό τονδιάδοχο για να εκτελέσει την επίθεσηκατά των Ιωαννίνων Η αίτησή του έγι-νε δεκτή υπό τον όρο να μην κινηθείπριν φτάσει ο διάδοχοςbull Στις 6 Ιανουαρίου δύο τουρκόφωνοιστρατιώτες αυτομόλησαν με ένα στρα-τιωτικό αυτοκίνητο και κατευθύνθηκανστα Ιωάννινα Επειδή υπήρχε φόβοςνα αποκαλύψουν τα σχέδια στους Τούρ-κους ο Σαπουντζάκης παρά τις αντί-θετες διαταγές διέταξε την έναρξη τηςεπίθεσης όπως είχε σχεδιαστεί για τις7 Ιανουαρίου bull Η επίθεση πραγματοποιήθηκε και ση-μείωσε αρχικά κάποιες επιτυχίες Όμωςτην 8η Ιανουαρίου κατά την οποία είχεδιαταχθεί να συνεχιστεί η επίθεση οκαιρός επιδεινώθηκε με ισχυρές βρο-χές και χιόνια στα ορεινά και η επίθεσηανακόπηκε προ των τουρκικών οχυρώνθέσεων Η κακοκαιρία συνεχίστηκε καιτις επόμενες ημέρες και μαζί με τη δια-κοπή των επιχειρήσεων επέδρασε δυ-σμενώς στο ηθικό των ανδρών

Άφιξη διαδόχου και νέοςπρογραμματισμόςΟ αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταν-τίνος έφτασε στην Ήπειρο στις 10 Ια-νουαρίου και εγκατέστησε το στρατη-γείο του στη Φιλιππιάδα Αφού ενημε-ρώθηκε για την κατάσταση έλαβε μέ-τρα για την ανάπαυση και την εξύψω-ση του ηθικού των τμημάτων Παράλ-ληλα άρχισε η ανασυγκρότηση των τμη-μάτων για την τελική επίθεση Συνολι-κά η δύναμη του Ελληνικού Στρατούέφτασε τους 762 αξιωματικούς και τους40647 οπλίτες με 48 πολυβόλα και 93πυροβόλα Έναντι αυτών οι Τούρκοι διέ-θεταν 30000 άντρες με 112 πυροβόλα Για την επίθεση ο Στρατός Ηπείρου ορ-γανώθηκε ως εξήςbull Στο αριστερό στην περιοχή Ολίτσικα-Μανολιάσας το Βrsquo Τμήμα Στρατιάς μετρεις φάλαγγες 1η 2η και 3η με συνο-λική δύναμη 20 τάγματα και εξίμισι ορει-βατικές πυροβολαρχίες Στη 2η Φά-λαγγα υπαγόταν και το 1 ΣΕ το οποίομε ένα τάγμα του 17 Συντάγματος Πε-ζικού και ορειβατική πυροβολαρχία απο-τέλεσε συγκρότημα υπό τον διοικητήτου Το συγκρότημα αυτό θα έπαιζε ση-μαντικό ρόλο στην κατάληψη των Ιωαν-νίνωνbull Στο κέντρο στην περιοχή του χωριούΘεριακίσι η ΙΙ Μεραρχία- Στο δεξιό το Αrsquo Τμήμα Στρατιάς μεδύο μεραρχίες και την Ταξιαρχία Με-

τσόβου Σύμφωνα με το σχέδιο προ-βλεπόταν αιφνιδιαστική υπερκέρασητου Μπιζανίου από τα δυτικά με ταυτό-χρονη μετωπική επίθεση Παράλληλαθα γίνονταν παραπλανητικές επιθέσειςστις γειτονικές περιοχές για να αγκι-στρωθούν ανάλογες τουρκικές δυνά-μεις

Τελική επίθεσηΗ επίθεση κατά των Ιωαννίνων άρχισετο πρωί της 20ής Φεβρουαρίου 1913Μέχρι το απόγευμα η 3η Φάλαγγα τουΒrsquo Τμήματος Στρατιάς είχε καταλάβειτα υψώματα Μεγάλη Τσούκα και ΆγιοςΝικόλαος Η 2η Φάλαγγα κινήθηκε επί-σης από το πρωί με το συγκρότημα του1ου ΣΕ ως εμπροσθοφυλακή Η περι-γραφή που ακολουθεί βγαίνει από τοπροσωπικό ημερολόγιο του διοικητήτου συντάγματος αντισυνταγματάρχηΠαπαδόπουλουΤο συγκρότημα ανέτρεψε τις αντιστά-σεις στα αντερείσματα της εξόδου τηςστενωπού και βγήκε στη λεκάνη τηςΔωδώνης Γύρω στο μεσημέρι ο Πα-παδόπουλος ενημέρωσε τον διοικητήτης 2ης Φάλαγγας ότι κινείται προς τοοχυρό Αγίου Νικολάου και προέτρεψετην προχώρηση και των άλλων τμημά-των της φάλαγγας Όμως το σύνταγ-μα ευζώνων είχε προχωρήσει με τέ-τοια ορμή ώστε είχε απομακρυνθείσημαντικά από τη φάλαγγα με αποτέ-λεσμα και ο διοικητής της να μην έχεισαφή αντίληψη αλλά και οι διαταγέςνα φτάνουν καθυστερημένα Στις 1500ο Παπαδόπουλος ενημέρωσε τον διοι-κητή της φάλαγγας για την κατάληψητου Αγίου Νικολάου και ζήτησε να μά-θει αν έπρεπε να κατευθυνθεί προςΓιάννενα ή Σαδοβίτσα Την ίδια ώραόμως ο εχθρός άρχισε να ανατρέπε-ται σε όλο το μέτωπο Ο Παπαδόπου-λος διέταξε το 8ο ΤΕ και διλοχία του9ου ΤΕ να καταδιώξουν τους Τούρ-κους Στις 1700 είχαν καταλάβει τοχωριό Ραψίστα (Πεδινή) είχαν διώξειτα εχθρικά τμήματα από εκεί και συ-νέχιζαν την καταδίωξη προς την πε-διάδα Ο Παπαδόπουλος ανακάλεσεκαι την άλλη διλοχία του 9ου ΤΕ η οποίαβρισκόταν στα υψώματα Δουρούτι καιολόκληρο το σύνταγμα συνέχισε τηνπροχώρησή του προς Γιάννενα Εκεί-νη τη στιγμή ο διοικητής της φάλαγ-γας θεωρώντας ότι η αποστολή τουείχε λήξει με την κατάληψη της περιο-χής περί την Ραψίστα διέταξε το σύν-ταγμα ευζώνων να ανακόψει την κίνη-ση και να εγκατασταθεί περί την Ρα-ψίστα Κατά ευτυχή σύμπτωση η δια-ταγή δεν λήφθηκε και τα δύο τάγμα-τα ευζώνων -με προτροπή του διοικη-τή του 9ου ΤΕ ταγματάρχη Βελισσα-ρίου- συνέχισαν την επίθεση προς ταυψώματα Αγίου Νικολάου

Παράτολμη προώθηση του 1ουΣυντάγματος ΕυζώνωνΤη νύχτα της 20ής προς 21η Φεβρουα-ρίου ο Παπαδόπουλος έστειλε την πα-ρακάτω αναφορά προς τον διοικητήτης φάλαγγας από την οδό Ιωαννίνων

Συνέχεια στη σελ 6

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

54|06 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

- Ραψίστας laquoΛαμβάνω την τιμήν να ανα-φέρω ότι το σύνταγμα ευρίσκεται προτων Ιωαννίνων ένθα εγκατέστησε προ-φυλακάς Απέχει ολίγον της εισόδου(Νοτίας Παρυφής) 5 λεπτά Φάλαγγεςεχθρικαί προσέρχονται εκ του δεξιούτης οδού ευρισκόμεναι ήδη εγγύς Σπεύ-σατε προς κατάληψιν της πόλεως καιενίσχυσίν μαςraquo Όταν πέρασε περίπουμιάμιση ώρα χωρίς να πάρει απάντησηκαι όταν συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρ-χαν φίλια τμήματα γύρω του γεγονόςπου έθετε σε κίνδυνο το σύνταγμά τουόταν ξημέρωνε έστειλε αγγελιαφό-ρους με το παρακάτω σήμα laquoΠρος οι-ονδήποτε Ελληνικόν στράτευμα Το 1ονΣύνταγμα Ευζώνων ευρίσκεται επί τηςΝ εισόδου των Ιωαννίνων και 5 λεπτάέξωθεν αυτών Ανάγκη σπεύσετε έλευ-σίν σαςraquo Στις 2300 έφθασε στις προ-φυλακές του 9 ΤΕ αντιπροσωπεία τουτούρκου αρχιστρατήγου Εσάτ Πασά συ-νοδευόμενη από τον μητροπολίτη Δω-δώνης και αντιπρόσωπο του μητροπο-λίτη Ιωαννίνων με έγγραφο το οποίουπέγραφαν οι αντιπρόσωποι των Με-γάλων Δυνάμεων σχετικά με την πα-ράδοση της πόλης Η αντιπροσωπείασυνοδευόμενη από τον ταγματάρχηΒελισσαρίου πήγε στο χάνι Εμίν Αγάόπου βρισκόταν το ελληνικό στρατη-γείο για να διαπραγματευθεί τους όρουςπαράδοσης Η τολμηρή προχώρηση του 1ου ΣΕ είχεσαν αποτέλεσμα την παράδοση τωνΙωαννίνων Είναι άγνωστο τι θα συνέ-βαινε αν οι Τούρκοι αντιλαμβάνοντανότι το 1ο ΣΕ ήταν μόνο του στην πε-ριοχή Το πρωί της επομένης ο Παπα-δόπουλος πήρε μια επιτιμητική διατα-γή της 2ης Φάλαγγας που -ούτε λίγοούτε πολύ- τον διέταζε να υποχωρή-σει επειδή με την προχώρησή του το

σύνταγμα είχε αναλάβει laquoμεγίστη ευ-θύνηraquo Πραγματικά όπως γράφει ο Πα-παδόπουλος στο ημερολόγιό του laquoΜε-τά το ιδιαιτέρως τιμητικόν διά το υπrsquoεμέ σύνταγμα γεγονός τούτο διrsquo ουετίθετο τέρμα εις την Ηπειρωτικήν εκ-στρατείαν έλαβα διαταγάς και υπέβα-λα επίσης αναφοράς Αντί να απο-

σταλλώσιν ενισχύσεις προς εξασφάλι-σιν πλήρους επιτυχίας μας λαμβάνο-μεν διαταγήν προς υποχώρησιν Αν οΕσάτ Πασάς αντελαμβάνετο ότι ήμε-θα δύο μόνον τάγματα και αν διrsquo οιαν-δήποτε τυχαίαν αιτίαν δεν έσπευδε ναπαραδοθή βεβαίως θα διατρέχαμεντον έσχατον κίνδυνον ως τελείως απο-

μεμονωμένοι πανταχόθενraquo Αργότε-ρα ο διοικητής της φάλαγγας έστειλετο παρακάτω σήμα στον Παπαδόπου-λο laquoΣυγχαίρω υμάς διά την αποφασι-στικότητα της χθες προελάσεως τωνυφrsquo υμάς προφυλακών εις ην κατά μέ-γα μέρος οφείλεται η παράδοσις τωνΙωαννίνωνraquo

Παράδοση και απελευθέρωση της πόληςΤο πρωί της 21ης Φεβρουαρίου το Ελ-ληνικό Σύνταγμα Ιππικού μπήκε στα Ιωάν-νινα μαζί με δύο αξιωματικούς του Γε-νικού Στρατηγείου οι οποίοι συναντή-θηκαν με τον Εσάτ Πασά και υπέγρα-ψαν το πρωτόκολλο παράδοσης τηςπόλης Την άλλη μέρα μπήκε επίσημαστην πόλη και ο αρχιστράτηγος Ο εν-θουσιασμός των κατοίκων των Ιωαννί-νων αλλά και των άλλων Ελλήνων γιατην απελευθέρωση της πόλης ήταν πρω-τοφανής και τραγουδήθηκε με τους αθά-νατους στίχους

Τα πήραμε τα Γιάννεναμάτια πολλά το λένεόπου γελούν και κλαίνε

Με την κατάληψη των Ιωαννίνων τε-λείωσαν ουσιαστικά οι επιχειρήσεις στηνΉπειρο ενώ εξυψώθηκε και το γόητροτου Ελληνικού Στρατού στα μάτια τωνβαλκανικών συμμάχων αλλά και τωνμεγάλων δυνάμεων Το τίμημα των αγώ-νων στην Ήπειρο ήταν βαρύ αξιωματι-κοί νεκροί 62 τραυματίες 174 οπλίτεςνεκροί 1549 τραυματίες 5451 και επι-πλέον 58 παγόπληκτοι Συνολικά 7249νεκροί και τραυματίες έναντι 4433 νε-κρών και τραυματιών κατά τις επιχει-ρήσεις στη Μακεδονία Τουλάχιστον οιθυσίες αυτές δεν ήταν μάταιες

Ο διάδοχος και αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού Κωνσταντίνος με το επιτελείο του στα Ιωάννινα από το βιβλίο laquoΒαλκανικοίπόλεμοι 1912-1913 Το φωτογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη-Zeitzraquo εκδόσεις Κέδρος

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 22-2-1913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα07|55ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

το κύριο άρθρο με τον τίτλο laquoΟυρανοίδιηγούνται δόξαν ελληνικών όπλωνraquoδίνει και τον πρωτοσέλιδο τίτλο στηνεφημερίδα laquoΤα παινεμένα Γιάννενα η θρυλική πό-λις του Αλή Πασά με την ιστορημένηνλίμνην η πόλις την οποίαν τόσον γλυκάεξύμνησεν η δημώδης μούσα και διάτόσου ωραίου περιέβαλε πέπλου η λαϊ-κή παράδοσις η πόλις η οποία εγέννη-σε τόσους Μεγάλους Διδασκάλους τουΓένους και τόσους μεγάλους του ΈθνουςΕυεργέτας η πόλις η οποία τόσα συνει-σέφερεν εις τον Ελληνικόν πολιτισμόνκαι τόσον ετίμησε το Ελληνικόν όνομαη ακρόπολις του ελληνισμού εν τη Ελ-ληνικωτάτη Ηπείρω - τα παινεμένα Γιάν-νενα μαζύ με τον ήλιον της χθες είδονανατέλλουσαν και την απελευθέρωσίντων από μακραίωνα δουλείαν από τηνΤουρκικήν αγριότητα και την Τουρκαλ-βανικήν λύσσανΗ κατάληψις των Ιωαννίνων γενομένηκατόπιν τετραμήνου αγώνος αγώνος οοποίος έχει κάτι από την υπέρβασιν τωνΆλπεων υπό του Αννίβα και την εκστρα-τείαν του Ναπολέοντος εις την Ρωσ-σίαν και από την εποποιίαν του ΠορτΑρθούρ η κατάληψις των Ιωαννίνωνγενομένη διά της λόγχης κατόπιν τό-σων θυσιών και τόσου αίματος αποτε-λεί το μεγαλείτερον κατόρθωμα του πα-ρόντος Ελληνικού αγώνος μεγαλείτε-ρον ακόμη και από την κατάληψιν τηςΘεσσαλονίκης αποτελεί την ωραιοτέ-ραν κορωνίδα την ενδοξοτέραν κατα-κλείδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ ιστορία αναγράφουσα την εποποιίαντης Ηπείρου θα θαυμάση την αντοχήντην καρτερίαν το ηθικόν τον υπεραν-θρωπισμόν του Ελληνικού στρατού καιτου αρχηγού του της ΑΒΥ του δαφ-νοστεφούς Διαδόχου στρατού και αρ-χηγού αγωνισθέντων κατά της φύσε-ως ξεσχισθέντων και αιματωθέντωνεπί των βράχων επί των πάγων και υπότας βροχάς και τας χιόνας πεινασάν-των και αναγκασάντων αυτήν την φύ-σιν να παραιτηθή των δικαιωμάτων τηςκαι όμως ουδόλως αφανισθέντων καινικησάντων νίκην λαμπράν η ιστορίαθα χαρακτηρίση ασφαλώς το Μπιζάνιονως το οχυρότερον το απροσπελαστό-

τερον το τρομερώτερον των εν Ευρώ-πη προπυργίων της τουρκικής βαρβα-ρότητος η ιστορία θα αφιερώση τας ωραι-οτέρας λέξεις διά την εν Ηπείρω επο-ποιίαν και το ένδοξον τέρμα της μίανχρυσήν σελίδα Η Ελληνική Θεσσαλονίκη η οποία όπωςκαι ο απανταχού Ελληνισμός μετrsquo αγω-νίας παρηκολούθησε τας φάσεις τηςΗπειρωτικής εποποιίας και μετά παλ-μών χαράς και ανυπομονησίας ανέμενετο τέρμα αυτού πανηγυρίζει μετά τρελ-λού ενθουσιασμού το ένδοξον γεγονόςπεριπτυσσομένη τους αδελφούς Ιωαν-νίτας τους τόσον ταλαιπωρηθέντας καιτόσον βασανισθέντας υπό της λύσσηςτης εκπνεούσης βαρβαρότητος κατάτην τετράμηνον πολιορκίαν και τόσονευτυχείς και τόσον υπερηφάνως σήμε-ρον τους δίδει θερμόν αδελφικόν ασπα-σμόν υπό τας πτυχάς της τετιμημένηςκυανολεύκουraquo

ΣχόλιαΚάτω από τη βινιέτα laquoΤης ημέραςraquo δια-βάζουμε τα εξής σχόλια

Ο πανηγυρισμόςlaquoΤο μέγα γεγονός της πτώσεως των Ιωαν-νίνων την οποίαν με πεποίθησιν και λα-χτάραν ανέμενε σύμπας ο Ελληνισμόςδεν ήτο δυνατόν παρά να διεγείρη τηνχθεσινήν φρενίτιδα του έξαλλου ενθου-σιασμού παρόμοιον του οποίου πολύσπανίως είδεν η πόλις μας Όλαι αι εκ-δηλώσεις του εξάλλου εξ αγαλλιάσεωςκαι εθνικής υπερηφανείας πλήθους υπήρ-ξαν η ζωηρά εκδήλωσις των ιερωτέρων

συγκινήσεων τας οποίας ησθάνθη χθεςπάσα Ελληνική ψυχή επί τω χαρμοσύνωαγγέλματιΚαι καθώς δεν υπήρξε Έλλην ο οποίοςνα μη είχε την σκέψιν του διαρκώς προ-σηλωμένην προς την γιγαντομαχίαν τηςΗπείρου δεν θα υπάρξη επίσης Έλλην οοποίος δεν θα εορτάση πανηγυρικώτα-τα τον μέγαν θρίαμβον των Ελληνικώνόπλωνraquo

Ευχαριστούμεν - ΕυχόμεθαlaquoΕις την γενικήν χαράν μας δεν έλει-ψαν να συμμετάσχουν ενεργώς και εν-θουσιωδώς και οι εν τη πόλει μας φίλοισύμμαχοι Τα ειλικρινή συγχαρητήριατων Βουλκάρων και Σέρβων στρατιω-τών αξιωματικών και πολιτών οίτινεςμε την μεγαλειτέραν προθυμίαν συμμε-τέσχον της χαράς μας κατά τον φιλο-φρονέστερον τρόπον και εξεδήλωσανακράτητον ενθουσιασμόν διά τον θρίαμ-βόν μας δεν μένουν απαρατήρητα ου-δέ εν τη μέθη της χαράς μας λησμο-νούμεν τους καλούς μας συμμάχουςτους οποίους και ευχαριστούμεν απόκαρδίας και τους ευχόμεθα παρομοίουςθριάμβουςraquo

Και οι Τούρκοι τον χαβά τωνlaquoΜα δεν έχουν όρια εις τα φαιδρά τωναυτοί οι Τούρκοι Εδώ ολόκληρα Γιάν-νενα έπεσαν δεκάδες χιλιάδων παρε-δόθησαν και η lsquoΤασβίρι Εφκιάρrsquo εξακο-λουθεί να ονειρεύεται Και τι όνειραΗ Κοζάνη γράφει εις το τελευταίον λη-φθέν φύλλον της κατελήφθη υπό τουΜπεκήρ Αγά και η Φλώρινα υπό του Τζα-

βίτ πασάΆσκολσουνΛίγη υπομονή ακόμη ας κάμουν οι αγά-δες και θα ξαναπάρουν όλα όσα έχα-σαν Ποιος ξεύρει μάλιστα αν δεν πι-στεύουν ότι θα μεγαλώση το κράτοςτων περισσοτέρον και από ότι ήτο προτου πολέμου Μόνον αυτό λείπει να γρά-ψουν αι Τουρκικαί εφημερίδεςraquo

Η ωραιοτέρα κορωνίδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ απελευθέρωση των Ιωαννίνων μέσα από την αρθρογραφία και τα σχόλια της εφημερίδαςlaquoΜακεδονίαraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913

Ανακοινωθέν του Γραφείουτύπου 

Αθήναι 21 Φεβρουαρίου ώρα11 πμ - Ο Ρεούφ πασάς καιο Ταλάτ βέης αντιπρόσω-

ποι του Εσάτ πασά μετά του Πρω-τοσυγγέλου του Μητροπολίτου με-ταβάντες διrsquo αυτοκινήτου εις ΕμίνΑγά έφερον την παράδοσιν τωνΙωαννίννων άνευ όρων Έκαστοντμήμα της Τουρκικής στρατιάς θαυψώνη λευκήν σημαίαν και θα πα-ραδίδηται Η είδησις διαδοθείσα ειςτο στρατόπεδον το λυκαυγές εγέ-νετο δεκτή μετrsquo αγαλλιάσεως καικραυγών laquoΧριστός Ανέστηraquo Εν Αθήναις ο ενθουσιασμός είνεαπερίγραπτοςΤρεις ίλαι ιππικού υπό τον κ Σού-τσον εισήλθον εις Ιωάννινα Λευκαί σημαίαι καλύπτουν το Μπι-ζάνιΕφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2221913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

56|08 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ςτη σελίδα 2 της εφημερίδας και κάτωαπό τη βινιέτα laquoΗ κατάληψις των Ιωαν-νίνωνraquo ο τίτλος και υπότιτλοι αναφέ-ρουν laquoΠώς επανηγυρίσθη το μέγα γε-γονόςraquo laquoΤο υπερπέραν του ενθουσια-σμούraquo laquoΔοξολογία - Λαμπαδηφορία -Χαρές και Πανηγύριαraquo Στο ρεπορτάζ διαβάζουμε τα εξής laquoΠοί-ος θα περιγράψη τα συναισθήματα ταοποία πλημμυρούν από της πρωίας τηςχθες πάσαν Ελληνικήν ψυχήν επί τη εν-δόξω καταλήψει των Ιωαννίνων Χαράζωγραφισμένη εις τα πρόσωπα πάντωνπας τις μεταβεβλημένος εις μίαν μεγά-λην χαράν άναρθροι κραυγαί δάκρυαεναγκαλισμοί παράφοροι τρελλά φιλιάπυροβολισμοί συνεχείς πλήρες μεθύσιτης ψυχής - αυτή επάνω κάτω είνε η εξω-τερίκευσις των συναισθημάτων Θα ευ-ρίσκεται κανείς εν τη αληθεία λέγωνότι η ελληνική ψυχή αφrsquo ότου ήρχισε ζώ-σα υπό τον ήλιον πολύ σπανίως εδοκί-μασε τόσην χαράν συγκινήσεων και τό-σην πλημμύραν ενθουσιασμούraquoΚάτω από τον μεσότιτλο laquoΗ πρώτη εί-δησιςraquo δημοσιεύονται τα τηλεγραφή-ματα που έστειλε από το Εμίν Αγά ο διά-δοχος Κωνσταντίνος στον πατέρα τουβασιλιά Γεώργιο στις 0030 και 600πμ της 21ης Φεβρουαρίου Και ακολου-θεί το laquoΑνακοινωθέν του Γραφείου Τύ-πουraquo Στη συνέχεια διαβάζουμε εκτε-νείς περιγραφές από όσα συνέβησανστη Θεσσαλονίκη την ημέρα της απε-λευθέρωσης των Ιωαννίνων

Ο πανηγυρισμόςlaquoΕυθύς ως εγνώσθη η είδησις ανά τηνπόλιν και διεδόθη μετrsquo αστραπιαίας τα-χύτητος έξαλλος ενθουσιασμός κατέ-λαβε τον Ελληνικόν κόσμον Πυροβολισμοί ριπτόμενοι υπό στρατιω-τών και ναυτών και πολιτών κανονιο-βολισμοί συριγμοί επιτεταγμένων ατμο-πλοίων διέσειον την πόλιν Δάκρυα χα-ράς και άναρθροι κραυγαί ενθουσια-σμού ανήρχοντο εις τα χείλη όλων καιασπασμοί αντηλάσσοντο και lsquoΧριστόςΑνέστηrsquo ηκούοντο ενώ οι κώδωνες όλωντων εκκλησιών ήχουν χαρμοσύνως Κα-

ταστήματα έκλεισαν εργασίαι ελησμο-νήθησαν όμιλοι τρελλών ενθουσιασμέ-νων επλήρουν τας οδούς και τα διάφο-ρα κέντρα και μέχρι βαθείας νυκτός ηΘεσσαλονίκη ήτο μεταβλημένη εις έναπαράφορον lsquoΑνάστα ο ΘεόςrsquoΚαι ο ενθουσιασμός και αι τοιαύται εκ-δηλώσεις παρετηρήθησαν και επί τωνΒουλγάρων αξιωματικών οπλιτών καιπολιτών και μάλιστα επί των Σέρβωνοι οποίοι εφάνησαν ελληνικώτεροι τωνΕλλήνων πράγματι φίλοι και σύμμαχοι Την μεταμεσημβρίαν ακριβώς από τηςπλατείας του Λευκού Πύργου διrsquo εξ πυ-ροβόλων ερρίφθησαν προς πανηγυρι-σμόν της νίκης 101 κανονιοβολισμοίΗ μουσική της Κρητικής χωροφυλακήςακολουθουμένη υπό αποσπάσματος χω-ροφυλάκων απάντων εν μεγάλη στολήκαι απείρου κόσμου παρήλασε διά τωνκεντρικωτάτων οδών παιανίζουσα διά-φορα πατριωτικά εμβατήριαraquo

Η δοξολογίαlaquoΤην τρίτην και ημίσειαν ακριβώς ετε-λέσθη δοξολογία εν τω Ι Ναώ του Αγί-ου Μηνά καθrsquo ην παρέστησαν αι ΑΜοι Βασιλείς και ο πρίγκηψ ΝικόλαοςraquoΣτη δοξολογία συμμετείχε και ο λαόςτης πόλης αφού και ο Σύνδεσμος τωνΣυντεχνιών κάλεσε τα μέλη των Συντε-χνιών και τον λαό να παραστούν

Ο λόγος του μητροπολίτη Θεσσαλονί-κης (απόσπασμα)laquolsquoΉπειρος και Θεσσαλία Κρήτη και Μα-κεδονία μένουν έτι στη σκλαβιάrsquoΑυτό Μεγαλειότατε αυτό αδελφοί τοδημοτικόν άσμα βγαλμένο από τα βά-θη της αιματωμένης καρδιάς του Έθνουςαντήχει απrsquo άκρου εις άκρον του απαν-ταχού Ελληνισμού βλέποντος να μέ-νουν εις την σκλαβιάν αι ελληνικώταται

και με αίμα ποτισμέναι χώραι Ήπειροςκαι Θεσσαλία Κρήτη και ΜακεδονίαΑλλrsquo ευλογητός ο Θεός Με τους ηρωι-κούς αγώνας του Ελληνικού στρατούκαι στόλου και των συμμάχων στρατώνη σκλαβιά εξέλιπεν η τυραννία κατηρ-γήθη η ελευθερία ανέτειλε και ο λαόςτης Ηπείρου και Θεσσαλίας ο λαός τηςΜακεδονίας και Κρήτης ο λαός όλωντων νήσων αναπνέων τώρα την ζωο-γόνον αύραν της ελευθερίας δεν ψάλ-λει πλέον τα θρηνώδη άσματα της σκλα-βιάς αλλά τονίζει παιάνας της ελευθε-ρίας και ψάλλει και ψάλλει ακατάπαυ-στα lsquoχαίρε χαίρrsquo ελευθεριάrsquo Ναι ευλο-γητός ο Θεός lsquoο καλέσας ημάς εκ τουσκότους της τυραννίας εις το θαυμα-στόν φως της ελευθερίας ο γνωρίσαςεις τους λαούς την δύναμιν αυτού καιλυτρωσάμενος εν τω βραχίονι αυτούτον λαόν αυτούrsquoraquo

Η λαμπαδηφορίαΙδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ηπαρουσίαση της νυχτερινής λαμπαδη-φορίας στους δρόμους της Θεσσαλονί-κης laquoΜε όσην λαμπρότητα εωρτάσθη τηνημέραν το μέγα γεγονός της αλώσεωςτων Ιωαννίνων με ίσην μεγαλοπρέπει-αν επανηγυρίσθη και κατά την νύκταΧθες το απόγευμα συνελθόντες εν τη ΙΜητροπόλει οι Κοινοτικοί Αντιπρόσω-ποι μετά των προέδρων των Συντεχνιώνκαι πολλών προκρίτων απεφάσισαν με-ταξύ άλλων και την διοργάνωσιν λαμ-παδηφορίας προς μεγαλειτέραν αίγληντης εορτήςΚαι η λαμπαδηφορία αύτη έγινε χθεςτο εσπέρας επιτυχούσα πληρέστατα Ηεκκίνησις εγένετο από το πεδίον τουΆρεως την 7 12 περίπουΜακροτάτη σειρά απετέλει την όλην πομ-

πήν και χιλιάδες ανημμένων ενετικώνφανών προσέδιδον φαντασμαγορικήνόψιν εις τας οδούς οπόθεν διήρχετοΗ πομπή διηυθύνθη προς τον ΛευκόνΠύργον και εκείθεν προς τον Όλυμπονδιά της προκυμαίας Από του ΛευκούΠύργου μέχρι του Ολύμπου αδιάσπα-στος εκυλίετο βραδέως μια ανθρωπο-μάζα κατάστικτος από μυριάδας φώ-των ενώ συγχρόνως αι συνοδεύουσαιαυτήν μουσικαί στρατιωτικαί και τωνΣωματείων ανέκρουον πατριωτικά εμ-βατήρια και οι λαμπαδηφορούντες έψαλ-λον εθνικά άσματα Από της θαλάσσης αφrsquo ετέρου παρείχε-το έτερον μαγικόν θέαμα με την ποικι-λόχρωμον φωταγώγησιν πολλών πλοί-ων ούτως ώστε η πόλις μας μετεβλήθηδιrsquo ολίγας στιγμάς εις πραγματικήν Βε-νετίανΗ πομπή φθάσασα εις το καφενείον Όλυμ-πος εξεχύθη προς την οδόν Σαμπρή πασ-σά και κατόπιν διά της Εγνατίας και τηςλεωφόρου Χαμηδιέ κατέληξε πάλιν ειςτον Λευκόν Πύργον όπου και διελύθηΗπορεία διήγειρε παντού γενικόν ενθου-σιασμόν και τα παράθυρα και οι εξώ-σται ήσαν κατάμεστα πλήθους το οποί-ον συμμετείχε του γενικού πανζουρλι-σμού Πλείσται οικίαι δε είχον φωταγω-γηθεί Πρέπει να σημειωθή δε ότι η λαμ-παδηφορία καθrsquo όλην την διάρκειάν τηςδιεξήχθη εν απολύτω τάξει και χωρίςούτε το παραμικρόν άτοπον να λάβηχώραν Και ούτω έληξε μία ιστορική διάτην Θεσσαλονίκην και διrsquo όλον τον Ελ-ληνισμόν ημέρα αλησμονήτου ενθου-σιασμού και πατριωτικής συγκινήσεωςraquo

Η κίνησις μέχρι βαθείας νυκτόςlaquoΑλλά και μετά την διάλυσιν της λαμ-παδηφορίας η εις τας οδούς κίνησις εξη-κολούθησε ζωηροτάτη μέχρι βαθείαςνυκτός Πολυάριθμοι όμιλοι εν ενθου-σιασμώ και ευθυμία διέτρεχον τας οδούςψάλλοντες τα καφενεία δε ήσαν πλήρηκόσμου όστις παρέμεινε διασκεδάζωνΚαι ο κοσμάκης επίσης δεν υστέρησενεις τας συνοικίας όπου επεκράτησεν εξίσου γλέντι και χαράraquo

το υπερπέραν του ενθουσιασμούΡεπορτάζ από τις σελίδες της laquoΜακεδονίαςraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913από την εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα που επικράτησε στηΘεσσαλονίκη όταν έγινε γνωστή η άλωση και παράδοση της πρωτεύουσαςτης Ηπείρου στον ελληνικό στρατό

Θεσσαλονίκη επέτειος αλώσεως Ιωαννίνων καρτ ποστάλ

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2321913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

34|02 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Με τον ιστορικό Ηλία Σκουλίδα επίκου-ρο καθηγητή Ιστορίας στο ΤΕΙ Ηπείρουείχαμε μια ιδιαίτερα διαφωτιστική συ-νομιλία για την περίοδο της τουρκο-κρατίας στην Ήπειρο και για όσα συνέ-βησαν στην περιοχή μέχρι την απελευ-θέρωση των Ιωαννίνων

Μπορείτε να μας δώσετε ένα περίγραμμα

για την περίοδο της οθωμανικής κυ-ριαρχίας στα Ιωάννινα και στην ευρύ-τερη περιοχή της Ηπείρου Η οθωμανική κατάκτηση στα δυτικά τηςΒαλκανικής χερσονήσου πραγματο-ποιήθηκε κυρίως τον 15ο αιώνα Τα Ιωάν-νινα παραδόθηκαν το 1430 Οι Οθωμα-νοί παραχώρησαν προνόμια σε αστικάκέντρα και σε σύνολα χωριών όπωςτο Ζαγόρι και οι περιοχές Μαλακασίουκαι Μετσόβου Οι αγροτικοί πληθυσμοίαντιμετώπισαν προβλήματα κυρίως μετις αυθαιρεσίες τοπικών αξιωματού-χων και τη φορολογία Σε διοικητικόεπίπεδο κατά τον ύστερο 19ο αιώνα ηευρύτερη περιοχή υπαγόταν στο βιλα-έτι των Ιωαννίνων το οποίο περιλάμ-βανε κατά προσέγγιση και κατά πε-

ριόδους τη σημερινή Ήπειρο και ση-μαντικό τμήμα της Αλβανίας Η περι-γραφή της οθωμανικής περιόδου πρέ-πει να περιλαμβάνει δύο σημεία ανα-φοράς την ύπαρξη εμπορικών δικτύωνμε ευρωπαϊκά κέντρα καθώς και τηνίδρυση σημαντικών σχολών ιδιαίτεραστην πόλη των Ιωαννίνων Επίσης τησυνύπαρξη στον χώρο διαφορετικώνθρησκευτικών κοινοτήτων (πολυπλη-θέστερες η χριστιανική η μουσουλμα-νική -σουνιτική ή μπεκτασήδες- και ηεβραϊκή) καθώς και γλωσσικών ομά-δων (κυρίως ελληνόφωνοι αλβανό-φωνοι και βλαχόφωνοι)

Στην Ήπειρο είχαμε και μία από τιςπρώιμες επαναστάσεις με τον μητρο-

πολίτη Διονύσιο τον ΦιλόσοφοΕξεγέρσεις στον ευρύτερο χώρο διαπι-στώνονται από τον 15ο αιώνα και με κύ-ριο αίτημα την ελευθερία Σε ιδεολογι-κό επίπεδο το γένος των Ρωμιών αντι-μετωπίζει το ερώτημα γιατί laquoεάλωraquo ηΠόλη Η αποπληρωμή της αμαρτίας όπωςγράφει ο Σπύρος Ασδραχάς είναι κυ-ρίαρχο σχήμα Ως προς την προσέγγι-ση των απλών χριστιανών ορθοδόξωνκατοίκων τα πολιτικά αδιέξοδα έχουνθρησκευτική απόχρωση με διλήμματαόπως η κακοπιστία των laquoδυσσεβών Φράγ-κωνraquo ή η τυραννία των laquoαλλοπίστωνκαι ασεβών Αγαρηνώνraquo Τα κινήματατου Διονυσίου στις αρχές του 17ου αι-ώνα εκφράζουν και μία κοινωνική διά-σταση Επιπρόσθετα δεν πρέπει να αγνο-

Από την τουρκοκρατία στην ενσωμάτωση στο ελληνικό κράτος

laquoΗ λίμνη των Ιωαννίνωνraquo από το βιβλίο laquoΒαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913 Το φωτογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη-Zeitzraquo εκδόσεις Κέδρος

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα03|35ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

ούμε ότι την ίδια περίπου εποχή σημαί-νοντες ιεράρχες της ανατολικής ορθο-δοξίας έρχονται σε επαφή με περιβάλ-λοντα ηγετών της Ευρώπης στη βάσητης χριστιανικής αλληλεγγύης Οι επι-πτώσεις από την καταστολή των κινη-μάτων μετέβαλαν σημαντικά την κοι-νωνική και την οικονομική ζωή των Ιωαν-νίνων και της ευρύτερης περιοχής

Ποια ήταν η συμβολή των Ηπειρωτώνστην Ελληνική Επανάσταση του 1821Είναι γνωστό ότι δύο από τα σημαντι-κότερα μέλη της Φιλικής Εταιρείας οΑθανάσιος Τσακάλωφ και ο ΝικόλαοςΣκουφάς ήταν Ηπειρώτες (από τα Ιωάν-νινα και από το Κομπότι της Άρτας αν-τίστοιχα) ενώ στους καταλόγους εμ-φανίζονται 36 ηπειρώτες Φιλικοί στηντσαρική Ρωσία κυρίως έμποροι 82 στηνΟθωμανική αυτοκρατορία και στη δια-σπορά και σε άλλες πηγές εμφανίζον-ται ακόμα 94 πρόσωπα Ο ηπειρωτικόςχώρος στις αρχές της δεκαετίας του1820 βιώνει τη σύγκρουση του σουλτα-νικού στρατού με τα στρατεύματα τουΑλή πασά Η επανάσταση εκδηλώνεταικυρίως στη νότια Ήπειρο στα Τζουμέρ-κα και στα χωριά του Ραδοβιζίου Πρέ-πει να σημειώσουμε την επαναστατι-κότητα των Σουλιωτών τον αγώνα γιατην απόκτηση της Άρτας την εκστρα-τεία του Μαυροκορδάτου στην Ήπειροτη μάχη του Πέτα με τη συμμετοχή τωνΦιλελλήνων αλλά και τη μάχη της Σπλάν-τζας Η αποχώρηση των Σουλιωτών απότον ηπειρωτικό χώρο δεν αναπληρώ-θηκε επαρκώς από άλλες επαναστατι-κές δυνάμεις

Η Ήπειρος δεν εντάχθηκε στο ελληνι-κό κράτος που δημιουργήθηκε μετάτην Επανάσταση Τι μεταβολές σημει-ώθηκαν σε σχέση με τα προηγούμεναχρόνια Οι μεταβολές στο βιλαέτι των Ιωαννί-νων επηρεάστηκαν από την περίοδο

των μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανικήαυτοκρατορία Ενδεικτικά αναφέρου-με την αλβανική αντίδραση στο σύστη-μα στρατολόγησης και φορολόγησηςγνωστή είναι άλλωστε η επανάστασητου Γκιώνη Λέκκα (Γκιολέκα) Επίσηςυπήρξαν επαναστατικά κινήματα με στό-χο την ενσωμάτωση περιοχών στο ελ-ληνικό βασίλειο με σημαντικότερα αυ-τά του 1854 και του 1878 Μετά το συ-νέδριο του Βερολίνου (1878) η περιο-χή της Άρτας και τμήμα των Τζουμέρ-κων ανατολικά του ποταμού Άραχθουεντάχθηκαν στο ελληνικό κράτος

Πώς έζησε η Ήπειρος τον laquoατυχήraquo ελ-ληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 Οι επιχειρήσεις στο ηπειρωτικό μέτω-πο δεν είχαν επιτυχία και η κριτική εν-τάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο μιαςπολεμικής εκστρατείας με ελλείψειςμη καλής προετοιμασίας και αυξημέ-νης δημαγωγίας στον ελληνικό δημό-σιο λόγο Οι έλληνες Ηπειρώτες εξέ-φραζαν την απογοήτευσή τους για τηναποτυχία του εγχειρήματος

Η διακυβέρνηση της Οθωμανικής αυ-τοκρατορίας από τους Νεότουρκουςέφερε κάποιες διαφοροποιήσεις στηνπολιτική και ευρύτερη κοινωνική ζωήτης περιοχής Σαφώς και το πολιτικό πρόγραμμα τωνΝεοτούρκων αρχικά προσπάθησε ναδιαφοροποιήσει κάποια πράγματα δί-νοντας τη δυνατότητα και σε μουσουλ-μανικά διάφορους εθνικά πληθυσμούςνα έχουν μια σειρά από δικαιώματαΣτο βιλαέτι των Ιωαννίνων συνέβαλαναποφασιστικά στην επιτυχία της επα-νάστασης οι αλβανοί αξιωματικοί καιστρατιώτες καθώς μεταξύ άλλων οιεκπρόσωποι των Νεοτούρκων υποσχέ-θηκαν την αναγνώριση της αλβανικήςγλώσσας τη σύσταση αλβανικών σχο-λείων την έκδοση εφημερίδων και τηνικανοποίηση περισσότερων πολιτικώναιτημάτων όπως η ίδρυση αλβανικώνλεσχών

Πώς ήταν η κατάσταση των Ελλήνωνστα Γιάννενα και την Ήπειρο λίγο πριναπό την έναρξη των Βαλκανικών πο-λέμων Το σημείο αναφοράς είναι η ίδρυση τηςlaquoΗπειρωτικής Εταιρείαςraquo με πρωτο-βουλία του Σπ Σπυρομήλιου ο οποίοςυπήρξε και ο ιθύνων νους το 1906 Πρό-εδρος ήταν ο Π Δαγκλής ο οποίος μεεντολή του πρωθυπουργού ΓεωργίουΘεοτόκη συγκρότησε απόρρητη κρατι-κή υπηρεσία την laquoΠανελλήνιον Οργά-νωσινraquo (1908) με μυστικά γραφεία στιςέδρες των ελληνικών προξενικών αρ-χών στον ηπειρωτικό χώρο και έμπει-ρους αξιωματικούς σε συνεργασία μετην laquoΗπειρωτική Εταιρείαraquo Η προετοι-μασία επαναστατικού κινήματος περιε-λάμβανε την αποστολή όπλων αλλά καιτη συγκρότηση ανταρτικών σωμάτων

Πώς έζησαν την ευρύτερη πολιορκίααπό τον ελληνικό στρατό μέχρι την πα-ράδοση του τουρκικού στρατού Πώςπανηγύρισαν στην πόλη των Ιωαννί-νων την παράδοση και την απελευθέ-

ρωση Η παράδοση της πόλης των Ιωαννίνων(21 Φεβρουαρίου 1913) από τον ελληνο-μαθή αξιωματικό μαθητή της Ζωσιμαί-ας Σχολής των Ιωαννίνων καθώς καιπτυχιούχο της Πολεμικής Ακαδημίας τουΒερολίνου Εσάτ πασά χαιρετίστηκε μεπανηγυρισμούς τόσο στα Ιωάννινα όσοκαι στην Ελλάδα και στη διασπορά Συμ-βολικό ρόλο κατέχει η κατάληψη τωνοχυρών έπειτα από πολιορκία στη θέσηΜπιζάνι μια νίκη με σημαντική συναι-σθηματική φόρτιση Όμως όπως έχειαποδείξει ο Γιώργος Σιορόκας ο οθω-μανικός στρατός αντιμετώπιζε προβλή-ματα στη στελέχωση των οχυρών

Ποιες ήταν οι ενέργειες του ελληνι-κού κράτους για την περιοχή μετά τηναπελευθέρωση Η ενσωμάτωση των νέων περιοχών στοελληνικό κράτος δεν ήταν εύκολη υπό-θεση Αρχικά έπρεπε να σταθεροποι-ηθεί η ελληνική διοικητική και στρατιω-τική παρουσία στον χώρο Έπειτα έπρε-πε να γίνει εναρμόνιση του θεσμικούπλαισίου διακυβέρνησης Υπήρξε ση-μαντική ανοχή σε προγενέστερους θε-σμούς και οι πράξεις του γενικού διοι-κητή και πρώην έλληνα προξένου στηνπόλη αποσκοπούσαν στην επίλυση των

αναφυόμενων ζητημάτων Πολιτικό ζή-τημα αποτέλεσε ο έλεγχος του δήμουενώ ζητήματα υπήρξαν με τις εφορεί-ες των εκπαιδευτικών και φιλανθρωπι-κών ιδρυμάτων Οι οικονομικές υπο-χρεώσεις των νέων πολιτών του ελλη-νικού κράτους δεν είχαν προσδιορι-στεί με ακρίβεια και φυσικά δεν υπήρ-χαν σημαντικοί πόροι για τη νέα κεν-τρική και τοπική διοίκηση Οι προσπά-θειες εκσυγχρονισμού κράτησαν αρ-κετά χρόνια

Πώς ήταν η ζωή των μουσουλμάνωνκάτω από την ελληνική διοίκηση καιμέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών Η διοίκηση laquoτων ετερόδοξων και τωναλλόφωνωνraquo δεν υπήρξε εύκολη υπό-θεση για την ελληνική διοίκηση καθώςτο κύριο ζητούμενο εξακολουθούσε ναείναι η πραγματοποίηση του ελληνικούεθνικού προγράμματος μέσω της laquoΜε-γάλης Ιδέαςlaquo Με την προοπτική της εδα-φικής επέκτασης η χρηστή διοίκηση ήταντο επιδιωκόμενο Οι μουσουλμάνοι τη-ρούσαν στάση laquoευμενούς αναμονήςraquoΑκόμα και η ταξινόμησή τους παρου-σίαζε προβλήματα καθώς απηχώνταςκαι λογικές της Οθωμανικής αυτοκρα-τορίας η θρησκεία εκλαμβανόταν ή καικαταγραφόταν ως εθνικότητα

Ο επαναστάτης μητροπολίτης Διονύσιοςο Φιλόσοφος

laquoΟι Μουσουλμάνοι υποδεχόμενοι τον Διάδοχον Κωνσταντίνον εντός του Τεμένουςraquoκαρτ ποστάλ της εποχής

Ο Αλή Πασάς

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

36|04 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Ενώ η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκετην ημέρα που γιόρταζε ο προστάτηςάγιός της (Άγιος Δημήτριος 26 Οκτω-βρίου) τα Ιωάννινα καθυστέρησαν (ΆγιοςΓεώργιος ο εξ Ιωαννίνων Νεομάρτυ-ρας 17 Ιανουαρίου) γιατί οι επιχειρή-σεις στην Ήπειρο πήραν άλλη τροπήΛόγω των ορεινών όγκων που χωρί-ζουν την Ήπειρο από τη Μακεδονία ηΉπειρος αποτέλεσε χωριστό θέατροπολέμου το οποίο υπαγόταν κατευθεί-αν στο υπουργείο Στρατιωτικών και εί-χε μειωμένη δύναμη σε σύγκριση μετον Στρατό Θεσσαλίας που θα ενερ-γούσε προς Μακεδονία Ο Στρατός Ηπείρου σύμφωνα με τιςεντολές αποφάσισε να ενεργήσει επι-θετικά με στόχο την ευρύτερη κάλυψητης περιοχής της Άρτας Στο πλαίσιοτων επιχειρήσεων αυτών στις 14 Οκτω-βρίου 1912 απελευθερώθηκε η Φιλιπ-

πιάδα και στις 21 Οκτωβρίου η Πρέβε-ζα στην οποία οργανώθηκε βάση ανε-φοδιασμού Στις 28 Οκτωβρίου κατα-λήφθηκαν τα Πέντε Πηγάδια και στησυνέχεια ανεστάλησαν οι επιχειρήσειςλόγω δυσμενών καιρικών συνθηκώνκαι εν αναμονή ενισχύσεων Μετά τηναπελευθέρωση της Θεσσαλονίκης απο-φασίστηκε η αποστολή στην Ήπειρο τηςΙΙ Μεραρχίας (μείον ένα σύνταγμα) Ημεραρχία προωθήθηκε ατμοπλοϊκώςστην Πρέβεζα από 19 έως 25 Νοεμβρί-ου Ο Στρατός Ηπείρου έχοντας τώραμία ακόμα μεραρχία καθώς και άλλασώματα εθελοντών αποφάσισε να επα-ναλάβει τις επιθετικές επιχειρήσεις γιατην κατάληψη των Ιωαννίνων πριν ενι-σχυθούν οι τουρκικές δυνάμεις στηνΉπειρο

Η επίθεση της 29ης Νοεμβρίου Η κύρια επίθεση κατά των Ιωαννίνωνθα συνδυαζόταν με ταυτόχρονη επίθε-ση από το Μέτσοβο και τα Πράμανταπρος τον Δρίσκο Η ελληνική κυβέρνη-ση γνώρισε στον Στρατό Ηπείρου ότι ηκατάληψη των Ιωαννίνων έπρεπε ναγίνει πριν τη λήψη απόφασης για τηνκατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύΕλλάδος - Τουρκίας Η επίθεση ορίστη-κε για την 26η Νοεμβρίου αλλά ανα-βλήθηκε για το πρωί της 29ης του ίδι-ου μήνα Σύμφωνα με την πρώτη δια-ταγή του Στρατού Ηπείρου η επίθεσηαπό Μέτσοβο και Πράμαντα προς Δρί-σκο θα γινόταν με αντικειμενικό σκο-πό να φτάσουν οι δυνάμεις που θα τηνενεργούσαν στην οχυρωμένη τοποθε-σία Ιωαννίνων από τα βορειοανατολι-κά μέχρι το πρωί της 26ης Νοεμβρίουγια να αγκιστρώσουν όσο το δυνατόνπερισσότερες δυνάμεις των ΤούρκωνΌμως η επιχείρηση απέτυχε να ολο-κληρώσει τον αντικειμενικό σκοπό τηςκαι είχε βαριές απώλειες Ανάμεσα στουςνεκρούς ήταν και ο κερκυραίος ποιητήςΛορέντζος Μαβίλης που σκοτώθηκεστη μάχη του Δρίσκου στη διάρκεια τωνεπιχειρήσεων αυτώνΗ κύρια επίθεση κατά της οχυρωμένηςτοποθεσίας εκτοξεύτηκε στις 29 Νοεμ-βρίου με κύρια προσπάθεια προς τηνκατεύθυνση των υψωμάτων της Αετο-ράχης Οι επιθετικές επιχειρήσεις εί-χαν σαν αποτέλεσμα να προωθηθούντα ελληνικά τμήματα και μέχρι την 1ηΔεκεμβρίου να φτάσουν στην οχυρω-μένη τοποθεσία Εκεί αναγκάστηκαννα ανακόψουν την προέλασή τους καινα εγκατασταθούν αμυντικά στη γραμ-μή νότια υψώματα Μανολιάσας - στε-νωπός Κανέτας - βόρειες πλαγιές Αε-τοράχης Οι Τούρκοι αφού αναχαίτι-σαν την επίθεση των ελληνικών δυνά-μεων και έχοντας ενισχυθεί με μία ακό-μα μεραρχία από την περιοχή Μονα-στηρίου εξαπέλυσαν σειρά αντεπιθέ-σεων μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου αλλά μεμικρό μόνο κέρδος χάρη στην ηρωικήάμυνα των ελληνικών τμημάτων

Οργάνωση της τελικής επίθεσηςΣτη συνέχεια και μετά τη λήξη των επι-χειρήσεων στη Δυτική Μακεδονία καιτη σταθεροποίηση της κατάστασης πε-ρί τη Θεσσαλονίκη αποφασίστηκε ηενίσχυση του Στρατού Ηπείρου με δύοακόμα μεραρχίες την IV και την VI κα-θώς και με άλλες μονάδες πεζικού ιπ-πικού και πυροβολικού Στην VI Μεραρ-

χία ανήκε και το θρυλικό 1ο ΣύνταγμαΕυζώνων με διοικητή τον αντισυνταγ-ματάρχη Διονύσιο Παπαδόπουλο καιδιοικητές των δύο ταγμάτων του τουςταγματάρχες Βελισσαρίου (9ο ΤάγμαΕυζώνων) και Ιατρίδη (8ο Τάγμα Ευ-ζώνων) Το σύνταγμα θα έπαιζε πρω-ταρχικό ρόλο στην κατάληψη των Ιωαν-νίνων Την ίδια περίοδο δημιουργήθη-κε η Μεραρχία Ηπείρου η οποία λίγοαργότερα μετονομάστηκε σε VIII Με-ραρχία Από τις 20 Δεκεμβρίου 1912 ο αρχηγόςΣτρατού Ηπείρου άρχισε να σχεδιάζειτην τελική επίθεση κατά των Ιωαννί-νων Για τον σκοπό αυτό οργάνωσε τονΣτρατό Ηπείρου με την παρακάτω διά-ταξηbull Η IV Μεραρχία με τρία συντάγματαπεζικού μείον τάγμα και ενισχυμένη μεμοίρα πυροβολικού μείον πυροβολαρ-χία στα νότια υψώματα της Μανολιά-σαςbull Η ΙΙ Μεραρχία με δύο συντάγματα πε-ζικού δύο τάγματα πεζικού και μοίραπυροβολικού δεξιά της IV Μεραρχίαςμέχρι το χωριό Κρύφοβοbull Η Μεραρχία Ηπείρου με τέσσερα τάγ-ματα ευζώνων ένα σύνταγμα πεζικούτο σύνταγμα Κρητών δύο ανεξάρτητατάγματα και δύο ορειβατικές πυροβο-λαρχίες από το χωριό Κρύφοβο μέχριτην Αετοράχηbull Η VI Μεραρχία με δύο συντάγματαπεζικού και ένα σύνταγμα ευζώνων (μεδύο τάγματα το καθένα) και τρεις ορει-

Οι στρατιωτικές επιχειρήσειςστην Ήπειρο 1912-1913Ο κύριος αντικειμενικός σκοπός των επιχειρήσεων στην Ήπειρο ήταν η απελευθέρωση τωνΙωαννίνων όπως ήταν η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης για τις επιχειρήσεις στη Μακεδονία

Γραφει ο ΔΗΜΗτριΟς ΓΕΔΕων

Οι αντιμαχόμενεςδυνάμεις

ΟΣτρατός Ηπείρου υπό τον αντι-στράτηγο Κωνσταντίνο Σαπουν-τζάκη (φωτ) διέθετε δύναμη πε-

ρίπου μίας μεραρχίας με ένα σύνταγμαπεζικού και 42 πυροβόλα διαφόρων τύ-πων με συνολική δύναμη 10500 ανδρώνΑποστολή του ήταν η εξασφάλιση της με-θορίου από τον Αμβρακικό κόλπο μέχριτο Μέτσοβο αναπτυσσόμενος στην πε-ριοχή Άρτας κατά μήκος της ανατολικήςόχθης του ποταμού Αράχθου εν αναμονήτων εξελίξεων του αγώνα στη Μακεδονίαχωρίς να αποκλείεται η ενέργεια επιθετι-κών επιχειρήσεων με σκοπό τη βελτίωσητης μεθορίου γραμμής

Ο τουρκικός στρατός υπό τον Εσάτ Πασά(φωτ) διέθετε την 23η Μεραρχία Κλη-ρωτών και την 23η Μεραρχία Εφέδρων(μειωμένης σύνθεσης) διάφορες μονά-δες και υπηρεσίες και -εκτός από τα πυ-ροβόλα των οχυρών Μπιζανίου και Κα-στρίτσας- 24 πυροβόλα με συνολική δύ-ναμη περίπου 20000 ανδρών

O ΔημήτριοςΓεδεών είναιυποστράτηγος εατέως καθηγητήςκαι υποδιευθυντήςτης ΔιεύθυνσηςΙστορίας Στρατούτου ΓενικούΕπιτελείουΣτρατού

Ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα05|53ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

βατικές πυροβολαρχίες στο δεξιό τηςδιάταξης από την Αετοράχη μέχρι τονΆραχθο ποταμόΟι δύο τελευταίες μεραρχίες αποτέλε-σαν το Τμήμα Στρατιάς του Δεξιού υπότον διοικητή της IV Μεραρχίας υπο-στράτηγο Μοσχόπουλο ο οποίος αντι-καταστάθηκε στη διοίκηση της μερερ-χίας από έναν από τους διοικητές τωνσυνταγμάτων Ο αρχηγός Στρατού Ηπείρου αποφάσι-σε να εφαρμόσει την κύρια προσπά-θειά του με επίθεση του Τμήματος Στρα-τιάς Δεξιού από Αετοράχη προς Μπι-ζάνι ενώ ένα μικτό απόσπασμα με βά-ση το 1 ΣΕ θα ενεργούσε στην κατεύ-θυνση των χωριών Λάζαινα - ΕλληνικόΗ IV Μεραρχία θα ενεργούσε κατά τωνυψωμάτων Μανολιάσας και η ΙΙ Μεραρ-χία προς την πεδιάδα των ΙωαννίνωνΤέλος δύο αποσπάσματα του Ολίτσι-κα και του Αχέροντα θα αναλάμβαναναντίστοιχα την επίθεση κατά των υψω-μάτων Μεγάλη Τσούκα - Άγιος Νικό-λαος και την ασφάλεια των συγκοινω-νιών προς Πρέβεζα

Αστάθμητοι παράγοντες φέρνουνανατροπήΕνώ όμως όλα ήταν έτοιμα για την επί-θεση που ορίστηκε για τις 5 Ιανουαρί-ου 1913 μια σειρά αστάθμητων παρα-γόντων ήρθε να ανατρέψει την κατά-σταση Συγκεκριμένα

bull Στις 3 Ιανουαρίου αντικαταστάθηκεαιφνιδιαστικά ο Σαπουντζάκης από τηναρχηγία του Στρατού Ηπείρου ο οποί-ος τέθηκε υπό τον διάδοχο Κωνσταν-τίνο και αναβλήθηκε η επίθεση μέχρινα φτάσει ο διάδοχος στην Ήπειρο ΟΣαπουντζάκης παρέδωσε προσωρινάτα καθήκοντά του στον υποστράτηγοΜοσχόπουλο και ζήτησε με αναφοράτου να παραμείνει στην Ήπειρο υπό τονδιάδοχο για να εκτελέσει την επίθεσηκατά των Ιωαννίνων Η αίτησή του έγι-νε δεκτή υπό τον όρο να μην κινηθείπριν φτάσει ο διάδοχοςbull Στις 6 Ιανουαρίου δύο τουρκόφωνοιστρατιώτες αυτομόλησαν με ένα στρα-τιωτικό αυτοκίνητο και κατευθύνθηκανστα Ιωάννινα Επειδή υπήρχε φόβοςνα αποκαλύψουν τα σχέδια στους Τούρ-κους ο Σαπουντζάκης παρά τις αντί-θετες διαταγές διέταξε την έναρξη τηςεπίθεσης όπως είχε σχεδιαστεί για τις7 Ιανουαρίου bull Η επίθεση πραγματοποιήθηκε και ση-μείωσε αρχικά κάποιες επιτυχίες Όμωςτην 8η Ιανουαρίου κατά την οποία είχεδιαταχθεί να συνεχιστεί η επίθεση οκαιρός επιδεινώθηκε με ισχυρές βρο-χές και χιόνια στα ορεινά και η επίθεσηανακόπηκε προ των τουρκικών οχυρώνθέσεων Η κακοκαιρία συνεχίστηκε καιτις επόμενες ημέρες και μαζί με τη δια-κοπή των επιχειρήσεων επέδρασε δυ-σμενώς στο ηθικό των ανδρών

Άφιξη διαδόχου και νέοςπρογραμματισμόςΟ αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταν-τίνος έφτασε στην Ήπειρο στις 10 Ια-νουαρίου και εγκατέστησε το στρατη-γείο του στη Φιλιππιάδα Αφού ενημε-ρώθηκε για την κατάσταση έλαβε μέ-τρα για την ανάπαυση και την εξύψω-ση του ηθικού των τμημάτων Παράλ-ληλα άρχισε η ανασυγκρότηση των τμη-μάτων για την τελική επίθεση Συνολι-κά η δύναμη του Ελληνικού Στρατούέφτασε τους 762 αξιωματικούς και τους40647 οπλίτες με 48 πολυβόλα και 93πυροβόλα Έναντι αυτών οι Τούρκοι διέ-θεταν 30000 άντρες με 112 πυροβόλα Για την επίθεση ο Στρατός Ηπείρου ορ-γανώθηκε ως εξήςbull Στο αριστερό στην περιοχή Ολίτσικα-Μανολιάσας το Βrsquo Τμήμα Στρατιάς μετρεις φάλαγγες 1η 2η και 3η με συνο-λική δύναμη 20 τάγματα και εξίμισι ορει-βατικές πυροβολαρχίες Στη 2η Φά-λαγγα υπαγόταν και το 1 ΣΕ το οποίομε ένα τάγμα του 17 Συντάγματος Πε-ζικού και ορειβατική πυροβολαρχία απο-τέλεσε συγκρότημα υπό τον διοικητήτου Το συγκρότημα αυτό θα έπαιζε ση-μαντικό ρόλο στην κατάληψη των Ιωαν-νίνωνbull Στο κέντρο στην περιοχή του χωριούΘεριακίσι η ΙΙ Μεραρχία- Στο δεξιό το Αrsquo Τμήμα Στρατιάς μεδύο μεραρχίες και την Ταξιαρχία Με-

τσόβου Σύμφωνα με το σχέδιο προ-βλεπόταν αιφνιδιαστική υπερκέρασητου Μπιζανίου από τα δυτικά με ταυτό-χρονη μετωπική επίθεση Παράλληλαθα γίνονταν παραπλανητικές επιθέσειςστις γειτονικές περιοχές για να αγκι-στρωθούν ανάλογες τουρκικές δυνά-μεις

Τελική επίθεσηΗ επίθεση κατά των Ιωαννίνων άρχισετο πρωί της 20ής Φεβρουαρίου 1913Μέχρι το απόγευμα η 3η Φάλαγγα τουΒrsquo Τμήματος Στρατιάς είχε καταλάβειτα υψώματα Μεγάλη Τσούκα και ΆγιοςΝικόλαος Η 2η Φάλαγγα κινήθηκε επί-σης από το πρωί με το συγκρότημα του1ου ΣΕ ως εμπροσθοφυλακή Η περι-γραφή που ακολουθεί βγαίνει από τοπροσωπικό ημερολόγιο του διοικητήτου συντάγματος αντισυνταγματάρχηΠαπαδόπουλουΤο συγκρότημα ανέτρεψε τις αντιστά-σεις στα αντερείσματα της εξόδου τηςστενωπού και βγήκε στη λεκάνη τηςΔωδώνης Γύρω στο μεσημέρι ο Πα-παδόπουλος ενημέρωσε τον διοικητήτης 2ης Φάλαγγας ότι κινείται προς τοοχυρό Αγίου Νικολάου και προέτρεψετην προχώρηση και των άλλων τμημά-των της φάλαγγας Όμως το σύνταγ-μα ευζώνων είχε προχωρήσει με τέ-τοια ορμή ώστε είχε απομακρυνθείσημαντικά από τη φάλαγγα με αποτέ-λεσμα και ο διοικητής της να μην έχεισαφή αντίληψη αλλά και οι διαταγέςνα φτάνουν καθυστερημένα Στις 1500ο Παπαδόπουλος ενημέρωσε τον διοι-κητή της φάλαγγας για την κατάληψητου Αγίου Νικολάου και ζήτησε να μά-θει αν έπρεπε να κατευθυνθεί προςΓιάννενα ή Σαδοβίτσα Την ίδια ώραόμως ο εχθρός άρχισε να ανατρέπε-ται σε όλο το μέτωπο Ο Παπαδόπου-λος διέταξε το 8ο ΤΕ και διλοχία του9ου ΤΕ να καταδιώξουν τους Τούρ-κους Στις 1700 είχαν καταλάβει τοχωριό Ραψίστα (Πεδινή) είχαν διώξειτα εχθρικά τμήματα από εκεί και συ-νέχιζαν την καταδίωξη προς την πε-διάδα Ο Παπαδόπουλος ανακάλεσεκαι την άλλη διλοχία του 9ου ΤΕ η οποίαβρισκόταν στα υψώματα Δουρούτι καιολόκληρο το σύνταγμα συνέχισε τηνπροχώρησή του προς Γιάννενα Εκεί-νη τη στιγμή ο διοικητής της φάλαγ-γας θεωρώντας ότι η αποστολή τουείχε λήξει με την κατάληψη της περιο-χής περί την Ραψίστα διέταξε το σύν-ταγμα ευζώνων να ανακόψει την κίνη-ση και να εγκατασταθεί περί την Ρα-ψίστα Κατά ευτυχή σύμπτωση η δια-ταγή δεν λήφθηκε και τα δύο τάγμα-τα ευζώνων -με προτροπή του διοικη-τή του 9ου ΤΕ ταγματάρχη Βελισσα-ρίου- συνέχισαν την επίθεση προς ταυψώματα Αγίου Νικολάου

Παράτολμη προώθηση του 1ουΣυντάγματος ΕυζώνωνΤη νύχτα της 20ής προς 21η Φεβρουα-ρίου ο Παπαδόπουλος έστειλε την πα-ρακάτω αναφορά προς τον διοικητήτης φάλαγγας από την οδό Ιωαννίνων

Συνέχεια στη σελ 6

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

54|06 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

- Ραψίστας laquoΛαμβάνω την τιμήν να ανα-φέρω ότι το σύνταγμα ευρίσκεται προτων Ιωαννίνων ένθα εγκατέστησε προ-φυλακάς Απέχει ολίγον της εισόδου(Νοτίας Παρυφής) 5 λεπτά Φάλαγγεςεχθρικαί προσέρχονται εκ του δεξιούτης οδού ευρισκόμεναι ήδη εγγύς Σπεύ-σατε προς κατάληψιν της πόλεως καιενίσχυσίν μαςraquo Όταν πέρασε περίπουμιάμιση ώρα χωρίς να πάρει απάντησηκαι όταν συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρ-χαν φίλια τμήματα γύρω του γεγονόςπου έθετε σε κίνδυνο το σύνταγμά τουόταν ξημέρωνε έστειλε αγγελιαφό-ρους με το παρακάτω σήμα laquoΠρος οι-ονδήποτε Ελληνικόν στράτευμα Το 1ονΣύνταγμα Ευζώνων ευρίσκεται επί τηςΝ εισόδου των Ιωαννίνων και 5 λεπτάέξωθεν αυτών Ανάγκη σπεύσετε έλευ-σίν σαςraquo Στις 2300 έφθασε στις προ-φυλακές του 9 ΤΕ αντιπροσωπεία τουτούρκου αρχιστρατήγου Εσάτ Πασά συ-νοδευόμενη από τον μητροπολίτη Δω-δώνης και αντιπρόσωπο του μητροπο-λίτη Ιωαννίνων με έγγραφο το οποίουπέγραφαν οι αντιπρόσωποι των Με-γάλων Δυνάμεων σχετικά με την πα-ράδοση της πόλης Η αντιπροσωπείασυνοδευόμενη από τον ταγματάρχηΒελισσαρίου πήγε στο χάνι Εμίν Αγάόπου βρισκόταν το ελληνικό στρατη-γείο για να διαπραγματευθεί τους όρουςπαράδοσης Η τολμηρή προχώρηση του 1ου ΣΕ είχεσαν αποτέλεσμα την παράδοση τωνΙωαννίνων Είναι άγνωστο τι θα συνέ-βαινε αν οι Τούρκοι αντιλαμβάνοντανότι το 1ο ΣΕ ήταν μόνο του στην πε-ριοχή Το πρωί της επομένης ο Παπα-δόπουλος πήρε μια επιτιμητική διατα-γή της 2ης Φάλαγγας που -ούτε λίγοούτε πολύ- τον διέταζε να υποχωρή-σει επειδή με την προχώρησή του το

σύνταγμα είχε αναλάβει laquoμεγίστη ευ-θύνηraquo Πραγματικά όπως γράφει ο Πα-παδόπουλος στο ημερολόγιό του laquoΜε-τά το ιδιαιτέρως τιμητικόν διά το υπrsquoεμέ σύνταγμα γεγονός τούτο διrsquo ουετίθετο τέρμα εις την Ηπειρωτικήν εκ-στρατείαν έλαβα διαταγάς και υπέβα-λα επίσης αναφοράς Αντί να απο-

σταλλώσιν ενισχύσεις προς εξασφάλι-σιν πλήρους επιτυχίας μας λαμβάνο-μεν διαταγήν προς υποχώρησιν Αν οΕσάτ Πασάς αντελαμβάνετο ότι ήμε-θα δύο μόνον τάγματα και αν διrsquo οιαν-δήποτε τυχαίαν αιτίαν δεν έσπευδε ναπαραδοθή βεβαίως θα διατρέχαμεντον έσχατον κίνδυνον ως τελείως απο-

μεμονωμένοι πανταχόθενraquo Αργότε-ρα ο διοικητής της φάλαγγας έστειλετο παρακάτω σήμα στον Παπαδόπου-λο laquoΣυγχαίρω υμάς διά την αποφασι-στικότητα της χθες προελάσεως τωνυφrsquo υμάς προφυλακών εις ην κατά μέ-γα μέρος οφείλεται η παράδοσις τωνΙωαννίνωνraquo

Παράδοση και απελευθέρωση της πόληςΤο πρωί της 21ης Φεβρουαρίου το Ελ-ληνικό Σύνταγμα Ιππικού μπήκε στα Ιωάν-νινα μαζί με δύο αξιωματικούς του Γε-νικού Στρατηγείου οι οποίοι συναντή-θηκαν με τον Εσάτ Πασά και υπέγρα-ψαν το πρωτόκολλο παράδοσης τηςπόλης Την άλλη μέρα μπήκε επίσημαστην πόλη και ο αρχιστράτηγος Ο εν-θουσιασμός των κατοίκων των Ιωαννί-νων αλλά και των άλλων Ελλήνων γιατην απελευθέρωση της πόλης ήταν πρω-τοφανής και τραγουδήθηκε με τους αθά-νατους στίχους

Τα πήραμε τα Γιάννεναμάτια πολλά το λένεόπου γελούν και κλαίνε

Με την κατάληψη των Ιωαννίνων τε-λείωσαν ουσιαστικά οι επιχειρήσεις στηνΉπειρο ενώ εξυψώθηκε και το γόητροτου Ελληνικού Στρατού στα μάτια τωνβαλκανικών συμμάχων αλλά και τωνμεγάλων δυνάμεων Το τίμημα των αγώ-νων στην Ήπειρο ήταν βαρύ αξιωματι-κοί νεκροί 62 τραυματίες 174 οπλίτεςνεκροί 1549 τραυματίες 5451 και επι-πλέον 58 παγόπληκτοι Συνολικά 7249νεκροί και τραυματίες έναντι 4433 νε-κρών και τραυματιών κατά τις επιχει-ρήσεις στη Μακεδονία Τουλάχιστον οιθυσίες αυτές δεν ήταν μάταιες

Ο διάδοχος και αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού Κωνσταντίνος με το επιτελείο του στα Ιωάννινα από το βιβλίο laquoΒαλκανικοίπόλεμοι 1912-1913 Το φωτογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη-Zeitzraquo εκδόσεις Κέδρος

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 22-2-1913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα07|55ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

το κύριο άρθρο με τον τίτλο laquoΟυρανοίδιηγούνται δόξαν ελληνικών όπλωνraquoδίνει και τον πρωτοσέλιδο τίτλο στηνεφημερίδα laquoΤα παινεμένα Γιάννενα η θρυλική πό-λις του Αλή Πασά με την ιστορημένηνλίμνην η πόλις την οποίαν τόσον γλυκάεξύμνησεν η δημώδης μούσα και διάτόσου ωραίου περιέβαλε πέπλου η λαϊ-κή παράδοσις η πόλις η οποία εγέννη-σε τόσους Μεγάλους Διδασκάλους τουΓένους και τόσους μεγάλους του ΈθνουςΕυεργέτας η πόλις η οποία τόσα συνει-σέφερεν εις τον Ελληνικόν πολιτισμόνκαι τόσον ετίμησε το Ελληνικόν όνομαη ακρόπολις του ελληνισμού εν τη Ελ-ληνικωτάτη Ηπείρω - τα παινεμένα Γιάν-νενα μαζύ με τον ήλιον της χθες είδονανατέλλουσαν και την απελευθέρωσίντων από μακραίωνα δουλείαν από τηνΤουρκικήν αγριότητα και την Τουρκαλ-βανικήν λύσσανΗ κατάληψις των Ιωαννίνων γενομένηκατόπιν τετραμήνου αγώνος αγώνος οοποίος έχει κάτι από την υπέρβασιν τωνΆλπεων υπό του Αννίβα και την εκστρα-τείαν του Ναπολέοντος εις την Ρωσ-σίαν και από την εποποιίαν του ΠορτΑρθούρ η κατάληψις των Ιωαννίνωνγενομένη διά της λόγχης κατόπιν τό-σων θυσιών και τόσου αίματος αποτε-λεί το μεγαλείτερον κατόρθωμα του πα-ρόντος Ελληνικού αγώνος μεγαλείτε-ρον ακόμη και από την κατάληψιν τηςΘεσσαλονίκης αποτελεί την ωραιοτέ-ραν κορωνίδα την ενδοξοτέραν κατα-κλείδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ ιστορία αναγράφουσα την εποποιίαντης Ηπείρου θα θαυμάση την αντοχήντην καρτερίαν το ηθικόν τον υπεραν-θρωπισμόν του Ελληνικού στρατού καιτου αρχηγού του της ΑΒΥ του δαφ-νοστεφούς Διαδόχου στρατού και αρ-χηγού αγωνισθέντων κατά της φύσε-ως ξεσχισθέντων και αιματωθέντωνεπί των βράχων επί των πάγων και υπότας βροχάς και τας χιόνας πεινασάν-των και αναγκασάντων αυτήν την φύ-σιν να παραιτηθή των δικαιωμάτων τηςκαι όμως ουδόλως αφανισθέντων καινικησάντων νίκην λαμπράν η ιστορίαθα χαρακτηρίση ασφαλώς το Μπιζάνιονως το οχυρότερον το απροσπελαστό-

τερον το τρομερώτερον των εν Ευρώ-πη προπυργίων της τουρκικής βαρβα-ρότητος η ιστορία θα αφιερώση τας ωραι-οτέρας λέξεις διά την εν Ηπείρω επο-ποιίαν και το ένδοξον τέρμα της μίανχρυσήν σελίδα Η Ελληνική Θεσσαλονίκη η οποία όπωςκαι ο απανταχού Ελληνισμός μετrsquo αγω-νίας παρηκολούθησε τας φάσεις τηςΗπειρωτικής εποποιίας και μετά παλ-μών χαράς και ανυπομονησίας ανέμενετο τέρμα αυτού πανηγυρίζει μετά τρελ-λού ενθουσιασμού το ένδοξον γεγονόςπεριπτυσσομένη τους αδελφούς Ιωαν-νίτας τους τόσον ταλαιπωρηθέντας καιτόσον βασανισθέντας υπό της λύσσηςτης εκπνεούσης βαρβαρότητος κατάτην τετράμηνον πολιορκίαν και τόσονευτυχείς και τόσον υπερηφάνως σήμε-ρον τους δίδει θερμόν αδελφικόν ασπα-σμόν υπό τας πτυχάς της τετιμημένηςκυανολεύκουraquo

ΣχόλιαΚάτω από τη βινιέτα laquoΤης ημέραςraquo δια-βάζουμε τα εξής σχόλια

Ο πανηγυρισμόςlaquoΤο μέγα γεγονός της πτώσεως των Ιωαν-νίνων την οποίαν με πεποίθησιν και λα-χτάραν ανέμενε σύμπας ο Ελληνισμόςδεν ήτο δυνατόν παρά να διεγείρη τηνχθεσινήν φρενίτιδα του έξαλλου ενθου-σιασμού παρόμοιον του οποίου πολύσπανίως είδεν η πόλις μας Όλαι αι εκ-δηλώσεις του εξάλλου εξ αγαλλιάσεωςκαι εθνικής υπερηφανείας πλήθους υπήρ-ξαν η ζωηρά εκδήλωσις των ιερωτέρων

συγκινήσεων τας οποίας ησθάνθη χθεςπάσα Ελληνική ψυχή επί τω χαρμοσύνωαγγέλματιΚαι καθώς δεν υπήρξε Έλλην ο οποίοςνα μη είχε την σκέψιν του διαρκώς προ-σηλωμένην προς την γιγαντομαχίαν τηςΗπείρου δεν θα υπάρξη επίσης Έλλην οοποίος δεν θα εορτάση πανηγυρικώτα-τα τον μέγαν θρίαμβον των Ελληνικώνόπλωνraquo

Ευχαριστούμεν - ΕυχόμεθαlaquoΕις την γενικήν χαράν μας δεν έλει-ψαν να συμμετάσχουν ενεργώς και εν-θουσιωδώς και οι εν τη πόλει μας φίλοισύμμαχοι Τα ειλικρινή συγχαρητήριατων Βουλκάρων και Σέρβων στρατιω-τών αξιωματικών και πολιτών οίτινεςμε την μεγαλειτέραν προθυμίαν συμμε-τέσχον της χαράς μας κατά τον φιλο-φρονέστερον τρόπον και εξεδήλωσανακράτητον ενθουσιασμόν διά τον θρίαμ-βόν μας δεν μένουν απαρατήρητα ου-δέ εν τη μέθη της χαράς μας λησμο-νούμεν τους καλούς μας συμμάχουςτους οποίους και ευχαριστούμεν απόκαρδίας και τους ευχόμεθα παρομοίουςθριάμβουςraquo

Και οι Τούρκοι τον χαβά τωνlaquoΜα δεν έχουν όρια εις τα φαιδρά τωναυτοί οι Τούρκοι Εδώ ολόκληρα Γιάν-νενα έπεσαν δεκάδες χιλιάδων παρε-δόθησαν και η lsquoΤασβίρι Εφκιάρrsquo εξακο-λουθεί να ονειρεύεται Και τι όνειραΗ Κοζάνη γράφει εις το τελευταίον λη-φθέν φύλλον της κατελήφθη υπό τουΜπεκήρ Αγά και η Φλώρινα υπό του Τζα-

βίτ πασάΆσκολσουνΛίγη υπομονή ακόμη ας κάμουν οι αγά-δες και θα ξαναπάρουν όλα όσα έχα-σαν Ποιος ξεύρει μάλιστα αν δεν πι-στεύουν ότι θα μεγαλώση το κράτοςτων περισσοτέρον και από ότι ήτο προτου πολέμου Μόνον αυτό λείπει να γρά-ψουν αι Τουρκικαί εφημερίδεςraquo

Η ωραιοτέρα κορωνίδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ απελευθέρωση των Ιωαννίνων μέσα από την αρθρογραφία και τα σχόλια της εφημερίδαςlaquoΜακεδονίαraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913

Ανακοινωθέν του Γραφείουτύπου 

Αθήναι 21 Φεβρουαρίου ώρα11 πμ - Ο Ρεούφ πασάς καιο Ταλάτ βέης αντιπρόσω-

ποι του Εσάτ πασά μετά του Πρω-τοσυγγέλου του Μητροπολίτου με-ταβάντες διrsquo αυτοκινήτου εις ΕμίνΑγά έφερον την παράδοσιν τωνΙωαννίννων άνευ όρων Έκαστοντμήμα της Τουρκικής στρατιάς θαυψώνη λευκήν σημαίαν και θα πα-ραδίδηται Η είδησις διαδοθείσα ειςτο στρατόπεδον το λυκαυγές εγέ-νετο δεκτή μετrsquo αγαλλιάσεως καικραυγών laquoΧριστός Ανέστηraquo Εν Αθήναις ο ενθουσιασμός είνεαπερίγραπτοςΤρεις ίλαι ιππικού υπό τον κ Σού-τσον εισήλθον εις Ιωάννινα Λευκαί σημαίαι καλύπτουν το Μπι-ζάνιΕφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2221913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

56|08 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ςτη σελίδα 2 της εφημερίδας και κάτωαπό τη βινιέτα laquoΗ κατάληψις των Ιωαν-νίνωνraquo ο τίτλος και υπότιτλοι αναφέ-ρουν laquoΠώς επανηγυρίσθη το μέγα γε-γονόςraquo laquoΤο υπερπέραν του ενθουσια-σμούraquo laquoΔοξολογία - Λαμπαδηφορία -Χαρές και Πανηγύριαraquo Στο ρεπορτάζ διαβάζουμε τα εξής laquoΠοί-ος θα περιγράψη τα συναισθήματα ταοποία πλημμυρούν από της πρωίας τηςχθες πάσαν Ελληνικήν ψυχήν επί τη εν-δόξω καταλήψει των Ιωαννίνων Χαράζωγραφισμένη εις τα πρόσωπα πάντωνπας τις μεταβεβλημένος εις μίαν μεγά-λην χαράν άναρθροι κραυγαί δάκρυαεναγκαλισμοί παράφοροι τρελλά φιλιάπυροβολισμοί συνεχείς πλήρες μεθύσιτης ψυχής - αυτή επάνω κάτω είνε η εξω-τερίκευσις των συναισθημάτων Θα ευ-ρίσκεται κανείς εν τη αληθεία λέγωνότι η ελληνική ψυχή αφrsquo ότου ήρχισε ζώ-σα υπό τον ήλιον πολύ σπανίως εδοκί-μασε τόσην χαράν συγκινήσεων και τό-σην πλημμύραν ενθουσιασμούraquoΚάτω από τον μεσότιτλο laquoΗ πρώτη εί-δησιςraquo δημοσιεύονται τα τηλεγραφή-ματα που έστειλε από το Εμίν Αγά ο διά-δοχος Κωνσταντίνος στον πατέρα τουβασιλιά Γεώργιο στις 0030 και 600πμ της 21ης Φεβρουαρίου Και ακολου-θεί το laquoΑνακοινωθέν του Γραφείου Τύ-πουraquo Στη συνέχεια διαβάζουμε εκτε-νείς περιγραφές από όσα συνέβησανστη Θεσσαλονίκη την ημέρα της απε-λευθέρωσης των Ιωαννίνων

Ο πανηγυρισμόςlaquoΕυθύς ως εγνώσθη η είδησις ανά τηνπόλιν και διεδόθη μετrsquo αστραπιαίας τα-χύτητος έξαλλος ενθουσιασμός κατέ-λαβε τον Ελληνικόν κόσμον Πυροβολισμοί ριπτόμενοι υπό στρατιω-τών και ναυτών και πολιτών κανονιο-βολισμοί συριγμοί επιτεταγμένων ατμο-πλοίων διέσειον την πόλιν Δάκρυα χα-ράς και άναρθροι κραυγαί ενθουσια-σμού ανήρχοντο εις τα χείλη όλων καιασπασμοί αντηλάσσοντο και lsquoΧριστόςΑνέστηrsquo ηκούοντο ενώ οι κώδωνες όλωντων εκκλησιών ήχουν χαρμοσύνως Κα-

ταστήματα έκλεισαν εργασίαι ελησμο-νήθησαν όμιλοι τρελλών ενθουσιασμέ-νων επλήρουν τας οδούς και τα διάφο-ρα κέντρα και μέχρι βαθείας νυκτός ηΘεσσαλονίκη ήτο μεταβλημένη εις έναπαράφορον lsquoΑνάστα ο ΘεόςrsquoΚαι ο ενθουσιασμός και αι τοιαύται εκ-δηλώσεις παρετηρήθησαν και επί τωνΒουλγάρων αξιωματικών οπλιτών καιπολιτών και μάλιστα επί των Σέρβωνοι οποίοι εφάνησαν ελληνικώτεροι τωνΕλλήνων πράγματι φίλοι και σύμμαχοι Την μεταμεσημβρίαν ακριβώς από τηςπλατείας του Λευκού Πύργου διrsquo εξ πυ-ροβόλων ερρίφθησαν προς πανηγυρι-σμόν της νίκης 101 κανονιοβολισμοίΗ μουσική της Κρητικής χωροφυλακήςακολουθουμένη υπό αποσπάσματος χω-ροφυλάκων απάντων εν μεγάλη στολήκαι απείρου κόσμου παρήλασε διά τωνκεντρικωτάτων οδών παιανίζουσα διά-φορα πατριωτικά εμβατήριαraquo

Η δοξολογίαlaquoΤην τρίτην και ημίσειαν ακριβώς ετε-λέσθη δοξολογία εν τω Ι Ναώ του Αγί-ου Μηνά καθrsquo ην παρέστησαν αι ΑΜοι Βασιλείς και ο πρίγκηψ ΝικόλαοςraquoΣτη δοξολογία συμμετείχε και ο λαόςτης πόλης αφού και ο Σύνδεσμος τωνΣυντεχνιών κάλεσε τα μέλη των Συντε-χνιών και τον λαό να παραστούν

Ο λόγος του μητροπολίτη Θεσσαλονί-κης (απόσπασμα)laquolsquoΉπειρος και Θεσσαλία Κρήτη και Μα-κεδονία μένουν έτι στη σκλαβιάrsquoΑυτό Μεγαλειότατε αυτό αδελφοί τοδημοτικόν άσμα βγαλμένο από τα βά-θη της αιματωμένης καρδιάς του Έθνουςαντήχει απrsquo άκρου εις άκρον του απαν-ταχού Ελληνισμού βλέποντος να μέ-νουν εις την σκλαβιάν αι ελληνικώταται

και με αίμα ποτισμέναι χώραι Ήπειροςκαι Θεσσαλία Κρήτη και ΜακεδονίαΑλλrsquo ευλογητός ο Θεός Με τους ηρωι-κούς αγώνας του Ελληνικού στρατούκαι στόλου και των συμμάχων στρατώνη σκλαβιά εξέλιπεν η τυραννία κατηρ-γήθη η ελευθερία ανέτειλε και ο λαόςτης Ηπείρου και Θεσσαλίας ο λαός τηςΜακεδονίας και Κρήτης ο λαός όλωντων νήσων αναπνέων τώρα την ζωο-γόνον αύραν της ελευθερίας δεν ψάλ-λει πλέον τα θρηνώδη άσματα της σκλα-βιάς αλλά τονίζει παιάνας της ελευθε-ρίας και ψάλλει και ψάλλει ακατάπαυ-στα lsquoχαίρε χαίρrsquo ελευθεριάrsquo Ναι ευλο-γητός ο Θεός lsquoο καλέσας ημάς εκ τουσκότους της τυραννίας εις το θαυμα-στόν φως της ελευθερίας ο γνωρίσαςεις τους λαούς την δύναμιν αυτού καιλυτρωσάμενος εν τω βραχίονι αυτούτον λαόν αυτούrsquoraquo

Η λαμπαδηφορίαΙδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ηπαρουσίαση της νυχτερινής λαμπαδη-φορίας στους δρόμους της Θεσσαλονί-κης laquoΜε όσην λαμπρότητα εωρτάσθη τηνημέραν το μέγα γεγονός της αλώσεωςτων Ιωαννίνων με ίσην μεγαλοπρέπει-αν επανηγυρίσθη και κατά την νύκταΧθες το απόγευμα συνελθόντες εν τη ΙΜητροπόλει οι Κοινοτικοί Αντιπρόσω-ποι μετά των προέδρων των Συντεχνιώνκαι πολλών προκρίτων απεφάσισαν με-ταξύ άλλων και την διοργάνωσιν λαμ-παδηφορίας προς μεγαλειτέραν αίγληντης εορτήςΚαι η λαμπαδηφορία αύτη έγινε χθεςτο εσπέρας επιτυχούσα πληρέστατα Ηεκκίνησις εγένετο από το πεδίον τουΆρεως την 7 12 περίπουΜακροτάτη σειρά απετέλει την όλην πομ-

πήν και χιλιάδες ανημμένων ενετικώνφανών προσέδιδον φαντασμαγορικήνόψιν εις τας οδούς οπόθεν διήρχετοΗ πομπή διηυθύνθη προς τον ΛευκόνΠύργον και εκείθεν προς τον Όλυμπονδιά της προκυμαίας Από του ΛευκούΠύργου μέχρι του Ολύμπου αδιάσπα-στος εκυλίετο βραδέως μια ανθρωπο-μάζα κατάστικτος από μυριάδας φώ-των ενώ συγχρόνως αι συνοδεύουσαιαυτήν μουσικαί στρατιωτικαί και τωνΣωματείων ανέκρουον πατριωτικά εμ-βατήρια και οι λαμπαδηφορούντες έψαλ-λον εθνικά άσματα Από της θαλάσσης αφrsquo ετέρου παρείχε-το έτερον μαγικόν θέαμα με την ποικι-λόχρωμον φωταγώγησιν πολλών πλοί-ων ούτως ώστε η πόλις μας μετεβλήθηδιrsquo ολίγας στιγμάς εις πραγματικήν Βε-νετίανΗ πομπή φθάσασα εις το καφενείον Όλυμ-πος εξεχύθη προς την οδόν Σαμπρή πασ-σά και κατόπιν διά της Εγνατίας και τηςλεωφόρου Χαμηδιέ κατέληξε πάλιν ειςτον Λευκόν Πύργον όπου και διελύθηΗπορεία διήγειρε παντού γενικόν ενθου-σιασμόν και τα παράθυρα και οι εξώ-σται ήσαν κατάμεστα πλήθους το οποί-ον συμμετείχε του γενικού πανζουρλι-σμού Πλείσται οικίαι δε είχον φωταγω-γηθεί Πρέπει να σημειωθή δε ότι η λαμ-παδηφορία καθrsquo όλην την διάρκειάν τηςδιεξήχθη εν απολύτω τάξει και χωρίςούτε το παραμικρόν άτοπον να λάβηχώραν Και ούτω έληξε μία ιστορική διάτην Θεσσαλονίκην και διrsquo όλον τον Ελ-ληνισμόν ημέρα αλησμονήτου ενθου-σιασμού και πατριωτικής συγκινήσεωςraquo

Η κίνησις μέχρι βαθείας νυκτόςlaquoΑλλά και μετά την διάλυσιν της λαμ-παδηφορίας η εις τας οδούς κίνησις εξη-κολούθησε ζωηροτάτη μέχρι βαθείαςνυκτός Πολυάριθμοι όμιλοι εν ενθου-σιασμώ και ευθυμία διέτρεχον τας οδούςψάλλοντες τα καφενεία δε ήσαν πλήρηκόσμου όστις παρέμεινε διασκεδάζωνΚαι ο κοσμάκης επίσης δεν υστέρησενεις τας συνοικίας όπου επεκράτησεν εξίσου γλέντι και χαράraquo

το υπερπέραν του ενθουσιασμούΡεπορτάζ από τις σελίδες της laquoΜακεδονίαςraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913από την εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα που επικράτησε στηΘεσσαλονίκη όταν έγινε γνωστή η άλωση και παράδοση της πρωτεύουσαςτης Ηπείρου στον ελληνικό στρατό

Θεσσαλονίκη επέτειος αλώσεως Ιωαννίνων καρτ ποστάλ

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2321913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα03|35ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

ούμε ότι την ίδια περίπου εποχή σημαί-νοντες ιεράρχες της ανατολικής ορθο-δοξίας έρχονται σε επαφή με περιβάλ-λοντα ηγετών της Ευρώπης στη βάσητης χριστιανικής αλληλεγγύης Οι επι-πτώσεις από την καταστολή των κινη-μάτων μετέβαλαν σημαντικά την κοι-νωνική και την οικονομική ζωή των Ιωαν-νίνων και της ευρύτερης περιοχής

Ποια ήταν η συμβολή των Ηπειρωτώνστην Ελληνική Επανάσταση του 1821Είναι γνωστό ότι δύο από τα σημαντι-κότερα μέλη της Φιλικής Εταιρείας οΑθανάσιος Τσακάλωφ και ο ΝικόλαοςΣκουφάς ήταν Ηπειρώτες (από τα Ιωάν-νινα και από το Κομπότι της Άρτας αν-τίστοιχα) ενώ στους καταλόγους εμ-φανίζονται 36 ηπειρώτες Φιλικοί στηντσαρική Ρωσία κυρίως έμποροι 82 στηνΟθωμανική αυτοκρατορία και στη δια-σπορά και σε άλλες πηγές εμφανίζον-ται ακόμα 94 πρόσωπα Ο ηπειρωτικόςχώρος στις αρχές της δεκαετίας του1820 βιώνει τη σύγκρουση του σουλτα-νικού στρατού με τα στρατεύματα τουΑλή πασά Η επανάσταση εκδηλώνεταικυρίως στη νότια Ήπειρο στα Τζουμέρ-κα και στα χωριά του Ραδοβιζίου Πρέ-πει να σημειώσουμε την επαναστατι-κότητα των Σουλιωτών τον αγώνα γιατην απόκτηση της Άρτας την εκστρα-τεία του Μαυροκορδάτου στην Ήπειροτη μάχη του Πέτα με τη συμμετοχή τωνΦιλελλήνων αλλά και τη μάχη της Σπλάν-τζας Η αποχώρηση των Σουλιωτών απότον ηπειρωτικό χώρο δεν αναπληρώ-θηκε επαρκώς από άλλες επαναστατι-κές δυνάμεις

Η Ήπειρος δεν εντάχθηκε στο ελληνι-κό κράτος που δημιουργήθηκε μετάτην Επανάσταση Τι μεταβολές σημει-ώθηκαν σε σχέση με τα προηγούμεναχρόνια Οι μεταβολές στο βιλαέτι των Ιωαννί-νων επηρεάστηκαν από την περίοδο

των μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανικήαυτοκρατορία Ενδεικτικά αναφέρου-με την αλβανική αντίδραση στο σύστη-μα στρατολόγησης και φορολόγησηςγνωστή είναι άλλωστε η επανάστασητου Γκιώνη Λέκκα (Γκιολέκα) Επίσηςυπήρξαν επαναστατικά κινήματα με στό-χο την ενσωμάτωση περιοχών στο ελ-ληνικό βασίλειο με σημαντικότερα αυ-τά του 1854 και του 1878 Μετά το συ-νέδριο του Βερολίνου (1878) η περιο-χή της Άρτας και τμήμα των Τζουμέρ-κων ανατολικά του ποταμού Άραχθουεντάχθηκαν στο ελληνικό κράτος

Πώς έζησε η Ήπειρος τον laquoατυχήraquo ελ-ληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 Οι επιχειρήσεις στο ηπειρωτικό μέτω-πο δεν είχαν επιτυχία και η κριτική εν-τάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο μιαςπολεμικής εκστρατείας με ελλείψειςμη καλής προετοιμασίας και αυξημέ-νης δημαγωγίας στον ελληνικό δημό-σιο λόγο Οι έλληνες Ηπειρώτες εξέ-φραζαν την απογοήτευσή τους για τηναποτυχία του εγχειρήματος

Η διακυβέρνηση της Οθωμανικής αυ-τοκρατορίας από τους Νεότουρκουςέφερε κάποιες διαφοροποιήσεις στηνπολιτική και ευρύτερη κοινωνική ζωήτης περιοχής Σαφώς και το πολιτικό πρόγραμμα τωνΝεοτούρκων αρχικά προσπάθησε ναδιαφοροποιήσει κάποια πράγματα δί-νοντας τη δυνατότητα και σε μουσουλ-μανικά διάφορους εθνικά πληθυσμούςνα έχουν μια σειρά από δικαιώματαΣτο βιλαέτι των Ιωαννίνων συνέβαλαναποφασιστικά στην επιτυχία της επα-νάστασης οι αλβανοί αξιωματικοί καιστρατιώτες καθώς μεταξύ άλλων οιεκπρόσωποι των Νεοτούρκων υποσχέ-θηκαν την αναγνώριση της αλβανικήςγλώσσας τη σύσταση αλβανικών σχο-λείων την έκδοση εφημερίδων και τηνικανοποίηση περισσότερων πολιτικώναιτημάτων όπως η ίδρυση αλβανικώνλεσχών

Πώς ήταν η κατάσταση των Ελλήνωνστα Γιάννενα και την Ήπειρο λίγο πριναπό την έναρξη των Βαλκανικών πο-λέμων Το σημείο αναφοράς είναι η ίδρυση τηςlaquoΗπειρωτικής Εταιρείαςraquo με πρωτο-βουλία του Σπ Σπυρομήλιου ο οποίοςυπήρξε και ο ιθύνων νους το 1906 Πρό-εδρος ήταν ο Π Δαγκλής ο οποίος μεεντολή του πρωθυπουργού ΓεωργίουΘεοτόκη συγκρότησε απόρρητη κρατι-κή υπηρεσία την laquoΠανελλήνιον Οργά-νωσινraquo (1908) με μυστικά γραφεία στιςέδρες των ελληνικών προξενικών αρ-χών στον ηπειρωτικό χώρο και έμπει-ρους αξιωματικούς σε συνεργασία μετην laquoΗπειρωτική Εταιρείαraquo Η προετοι-μασία επαναστατικού κινήματος περιε-λάμβανε την αποστολή όπλων αλλά καιτη συγκρότηση ανταρτικών σωμάτων

Πώς έζησαν την ευρύτερη πολιορκίααπό τον ελληνικό στρατό μέχρι την πα-ράδοση του τουρκικού στρατού Πώςπανηγύρισαν στην πόλη των Ιωαννί-νων την παράδοση και την απελευθέ-

ρωση Η παράδοση της πόλης των Ιωαννίνων(21 Φεβρουαρίου 1913) από τον ελληνο-μαθή αξιωματικό μαθητή της Ζωσιμαί-ας Σχολής των Ιωαννίνων καθώς καιπτυχιούχο της Πολεμικής Ακαδημίας τουΒερολίνου Εσάτ πασά χαιρετίστηκε μεπανηγυρισμούς τόσο στα Ιωάννινα όσοκαι στην Ελλάδα και στη διασπορά Συμ-βολικό ρόλο κατέχει η κατάληψη τωνοχυρών έπειτα από πολιορκία στη θέσηΜπιζάνι μια νίκη με σημαντική συναι-σθηματική φόρτιση Όμως όπως έχειαποδείξει ο Γιώργος Σιορόκας ο οθω-μανικός στρατός αντιμετώπιζε προβλή-ματα στη στελέχωση των οχυρών

Ποιες ήταν οι ενέργειες του ελληνι-κού κράτους για την περιοχή μετά τηναπελευθέρωση Η ενσωμάτωση των νέων περιοχών στοελληνικό κράτος δεν ήταν εύκολη υπό-θεση Αρχικά έπρεπε να σταθεροποι-ηθεί η ελληνική διοικητική και στρατιω-τική παρουσία στον χώρο Έπειτα έπρε-πε να γίνει εναρμόνιση του θεσμικούπλαισίου διακυβέρνησης Υπήρξε ση-μαντική ανοχή σε προγενέστερους θε-σμούς και οι πράξεις του γενικού διοι-κητή και πρώην έλληνα προξένου στηνπόλη αποσκοπούσαν στην επίλυση των

αναφυόμενων ζητημάτων Πολιτικό ζή-τημα αποτέλεσε ο έλεγχος του δήμουενώ ζητήματα υπήρξαν με τις εφορεί-ες των εκπαιδευτικών και φιλανθρωπι-κών ιδρυμάτων Οι οικονομικές υπο-χρεώσεις των νέων πολιτών του ελλη-νικού κράτους δεν είχαν προσδιορι-στεί με ακρίβεια και φυσικά δεν υπήρ-χαν σημαντικοί πόροι για τη νέα κεν-τρική και τοπική διοίκηση Οι προσπά-θειες εκσυγχρονισμού κράτησαν αρ-κετά χρόνια

Πώς ήταν η ζωή των μουσουλμάνωνκάτω από την ελληνική διοίκηση καιμέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών Η διοίκηση laquoτων ετερόδοξων και τωναλλόφωνωνraquo δεν υπήρξε εύκολη υπό-θεση για την ελληνική διοίκηση καθώςτο κύριο ζητούμενο εξακολουθούσε ναείναι η πραγματοποίηση του ελληνικούεθνικού προγράμματος μέσω της laquoΜε-γάλης Ιδέαςlaquo Με την προοπτική της εδα-φικής επέκτασης η χρηστή διοίκηση ήταντο επιδιωκόμενο Οι μουσουλμάνοι τη-ρούσαν στάση laquoευμενούς αναμονήςraquoΑκόμα και η ταξινόμησή τους παρου-σίαζε προβλήματα καθώς απηχώνταςκαι λογικές της Οθωμανικής αυτοκρα-τορίας η θρησκεία εκλαμβανόταν ή καικαταγραφόταν ως εθνικότητα

Ο επαναστάτης μητροπολίτης Διονύσιοςο Φιλόσοφος

laquoΟι Μουσουλμάνοι υποδεχόμενοι τον Διάδοχον Κωνσταντίνον εντός του Τεμένουςraquoκαρτ ποστάλ της εποχής

Ο Αλή Πασάς

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

36|04 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Ενώ η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκετην ημέρα που γιόρταζε ο προστάτηςάγιός της (Άγιος Δημήτριος 26 Οκτω-βρίου) τα Ιωάννινα καθυστέρησαν (ΆγιοςΓεώργιος ο εξ Ιωαννίνων Νεομάρτυ-ρας 17 Ιανουαρίου) γιατί οι επιχειρή-σεις στην Ήπειρο πήραν άλλη τροπήΛόγω των ορεινών όγκων που χωρί-ζουν την Ήπειρο από τη Μακεδονία ηΉπειρος αποτέλεσε χωριστό θέατροπολέμου το οποίο υπαγόταν κατευθεί-αν στο υπουργείο Στρατιωτικών και εί-χε μειωμένη δύναμη σε σύγκριση μετον Στρατό Θεσσαλίας που θα ενερ-γούσε προς Μακεδονία Ο Στρατός Ηπείρου σύμφωνα με τιςεντολές αποφάσισε να ενεργήσει επι-θετικά με στόχο την ευρύτερη κάλυψητης περιοχής της Άρτας Στο πλαίσιοτων επιχειρήσεων αυτών στις 14 Οκτω-βρίου 1912 απελευθερώθηκε η Φιλιπ-

πιάδα και στις 21 Οκτωβρίου η Πρέβε-ζα στην οποία οργανώθηκε βάση ανε-φοδιασμού Στις 28 Οκτωβρίου κατα-λήφθηκαν τα Πέντε Πηγάδια και στησυνέχεια ανεστάλησαν οι επιχειρήσειςλόγω δυσμενών καιρικών συνθηκώνκαι εν αναμονή ενισχύσεων Μετά τηναπελευθέρωση της Θεσσαλονίκης απο-φασίστηκε η αποστολή στην Ήπειρο τηςΙΙ Μεραρχίας (μείον ένα σύνταγμα) Ημεραρχία προωθήθηκε ατμοπλοϊκώςστην Πρέβεζα από 19 έως 25 Νοεμβρί-ου Ο Στρατός Ηπείρου έχοντας τώραμία ακόμα μεραρχία καθώς και άλλασώματα εθελοντών αποφάσισε να επα-ναλάβει τις επιθετικές επιχειρήσεις γιατην κατάληψη των Ιωαννίνων πριν ενι-σχυθούν οι τουρκικές δυνάμεις στηνΉπειρο

Η επίθεση της 29ης Νοεμβρίου Η κύρια επίθεση κατά των Ιωαννίνωνθα συνδυαζόταν με ταυτόχρονη επίθε-ση από το Μέτσοβο και τα Πράμανταπρος τον Δρίσκο Η ελληνική κυβέρνη-ση γνώρισε στον Στρατό Ηπείρου ότι ηκατάληψη των Ιωαννίνων έπρεπε ναγίνει πριν τη λήψη απόφασης για τηνκατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύΕλλάδος - Τουρκίας Η επίθεση ορίστη-κε για την 26η Νοεμβρίου αλλά ανα-βλήθηκε για το πρωί της 29ης του ίδι-ου μήνα Σύμφωνα με την πρώτη δια-ταγή του Στρατού Ηπείρου η επίθεσηαπό Μέτσοβο και Πράμαντα προς Δρί-σκο θα γινόταν με αντικειμενικό σκο-πό να φτάσουν οι δυνάμεις που θα τηνενεργούσαν στην οχυρωμένη τοποθε-σία Ιωαννίνων από τα βορειοανατολι-κά μέχρι το πρωί της 26ης Νοεμβρίουγια να αγκιστρώσουν όσο το δυνατόνπερισσότερες δυνάμεις των ΤούρκωνΌμως η επιχείρηση απέτυχε να ολο-κληρώσει τον αντικειμενικό σκοπό τηςκαι είχε βαριές απώλειες Ανάμεσα στουςνεκρούς ήταν και ο κερκυραίος ποιητήςΛορέντζος Μαβίλης που σκοτώθηκεστη μάχη του Δρίσκου στη διάρκεια τωνεπιχειρήσεων αυτώνΗ κύρια επίθεση κατά της οχυρωμένηςτοποθεσίας εκτοξεύτηκε στις 29 Νοεμ-βρίου με κύρια προσπάθεια προς τηνκατεύθυνση των υψωμάτων της Αετο-ράχης Οι επιθετικές επιχειρήσεις εί-χαν σαν αποτέλεσμα να προωθηθούντα ελληνικά τμήματα και μέχρι την 1ηΔεκεμβρίου να φτάσουν στην οχυρω-μένη τοποθεσία Εκεί αναγκάστηκαννα ανακόψουν την προέλασή τους καινα εγκατασταθούν αμυντικά στη γραμ-μή νότια υψώματα Μανολιάσας - στε-νωπός Κανέτας - βόρειες πλαγιές Αε-τοράχης Οι Τούρκοι αφού αναχαίτι-σαν την επίθεση των ελληνικών δυνά-μεων και έχοντας ενισχυθεί με μία ακό-μα μεραρχία από την περιοχή Μονα-στηρίου εξαπέλυσαν σειρά αντεπιθέ-σεων μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου αλλά μεμικρό μόνο κέρδος χάρη στην ηρωικήάμυνα των ελληνικών τμημάτων

Οργάνωση της τελικής επίθεσηςΣτη συνέχεια και μετά τη λήξη των επι-χειρήσεων στη Δυτική Μακεδονία καιτη σταθεροποίηση της κατάστασης πε-ρί τη Θεσσαλονίκη αποφασίστηκε ηενίσχυση του Στρατού Ηπείρου με δύοακόμα μεραρχίες την IV και την VI κα-θώς και με άλλες μονάδες πεζικού ιπ-πικού και πυροβολικού Στην VI Μεραρ-

χία ανήκε και το θρυλικό 1ο ΣύνταγμαΕυζώνων με διοικητή τον αντισυνταγ-ματάρχη Διονύσιο Παπαδόπουλο καιδιοικητές των δύο ταγμάτων του τουςταγματάρχες Βελισσαρίου (9ο ΤάγμαΕυζώνων) και Ιατρίδη (8ο Τάγμα Ευ-ζώνων) Το σύνταγμα θα έπαιζε πρω-ταρχικό ρόλο στην κατάληψη των Ιωαν-νίνων Την ίδια περίοδο δημιουργήθη-κε η Μεραρχία Ηπείρου η οποία λίγοαργότερα μετονομάστηκε σε VIII Με-ραρχία Από τις 20 Δεκεμβρίου 1912 ο αρχηγόςΣτρατού Ηπείρου άρχισε να σχεδιάζειτην τελική επίθεση κατά των Ιωαννί-νων Για τον σκοπό αυτό οργάνωσε τονΣτρατό Ηπείρου με την παρακάτω διά-ταξηbull Η IV Μεραρχία με τρία συντάγματαπεζικού μείον τάγμα και ενισχυμένη μεμοίρα πυροβολικού μείον πυροβολαρ-χία στα νότια υψώματα της Μανολιά-σαςbull Η ΙΙ Μεραρχία με δύο συντάγματα πε-ζικού δύο τάγματα πεζικού και μοίραπυροβολικού δεξιά της IV Μεραρχίαςμέχρι το χωριό Κρύφοβοbull Η Μεραρχία Ηπείρου με τέσσερα τάγ-ματα ευζώνων ένα σύνταγμα πεζικούτο σύνταγμα Κρητών δύο ανεξάρτητατάγματα και δύο ορειβατικές πυροβο-λαρχίες από το χωριό Κρύφοβο μέχριτην Αετοράχηbull Η VI Μεραρχία με δύο συντάγματαπεζικού και ένα σύνταγμα ευζώνων (μεδύο τάγματα το καθένα) και τρεις ορει-

Οι στρατιωτικές επιχειρήσειςστην Ήπειρο 1912-1913Ο κύριος αντικειμενικός σκοπός των επιχειρήσεων στην Ήπειρο ήταν η απελευθέρωση τωνΙωαννίνων όπως ήταν η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης για τις επιχειρήσεις στη Μακεδονία

Γραφει ο ΔΗΜΗτριΟς ΓΕΔΕων

Οι αντιμαχόμενεςδυνάμεις

ΟΣτρατός Ηπείρου υπό τον αντι-στράτηγο Κωνσταντίνο Σαπουν-τζάκη (φωτ) διέθετε δύναμη πε-

ρίπου μίας μεραρχίας με ένα σύνταγμαπεζικού και 42 πυροβόλα διαφόρων τύ-πων με συνολική δύναμη 10500 ανδρώνΑποστολή του ήταν η εξασφάλιση της με-θορίου από τον Αμβρακικό κόλπο μέχριτο Μέτσοβο αναπτυσσόμενος στην πε-ριοχή Άρτας κατά μήκος της ανατολικήςόχθης του ποταμού Αράχθου εν αναμονήτων εξελίξεων του αγώνα στη Μακεδονίαχωρίς να αποκλείεται η ενέργεια επιθετι-κών επιχειρήσεων με σκοπό τη βελτίωσητης μεθορίου γραμμής

Ο τουρκικός στρατός υπό τον Εσάτ Πασά(φωτ) διέθετε την 23η Μεραρχία Κλη-ρωτών και την 23η Μεραρχία Εφέδρων(μειωμένης σύνθεσης) διάφορες μονά-δες και υπηρεσίες και -εκτός από τα πυ-ροβόλα των οχυρών Μπιζανίου και Κα-στρίτσας- 24 πυροβόλα με συνολική δύ-ναμη περίπου 20000 ανδρών

O ΔημήτριοςΓεδεών είναιυποστράτηγος εατέως καθηγητήςκαι υποδιευθυντήςτης ΔιεύθυνσηςΙστορίας Στρατούτου ΓενικούΕπιτελείουΣτρατού

Ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα05|53ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

βατικές πυροβολαρχίες στο δεξιό τηςδιάταξης από την Αετοράχη μέχρι τονΆραχθο ποταμόΟι δύο τελευταίες μεραρχίες αποτέλε-σαν το Τμήμα Στρατιάς του Δεξιού υπότον διοικητή της IV Μεραρχίας υπο-στράτηγο Μοσχόπουλο ο οποίος αντι-καταστάθηκε στη διοίκηση της μερερ-χίας από έναν από τους διοικητές τωνσυνταγμάτων Ο αρχηγός Στρατού Ηπείρου αποφάσι-σε να εφαρμόσει την κύρια προσπά-θειά του με επίθεση του Τμήματος Στρα-τιάς Δεξιού από Αετοράχη προς Μπι-ζάνι ενώ ένα μικτό απόσπασμα με βά-ση το 1 ΣΕ θα ενεργούσε στην κατεύ-θυνση των χωριών Λάζαινα - ΕλληνικόΗ IV Μεραρχία θα ενεργούσε κατά τωνυψωμάτων Μανολιάσας και η ΙΙ Μεραρ-χία προς την πεδιάδα των ΙωαννίνωνΤέλος δύο αποσπάσματα του Ολίτσι-κα και του Αχέροντα θα αναλάμβαναναντίστοιχα την επίθεση κατά των υψω-μάτων Μεγάλη Τσούκα - Άγιος Νικό-λαος και την ασφάλεια των συγκοινω-νιών προς Πρέβεζα

Αστάθμητοι παράγοντες φέρνουνανατροπήΕνώ όμως όλα ήταν έτοιμα για την επί-θεση που ορίστηκε για τις 5 Ιανουαρί-ου 1913 μια σειρά αστάθμητων παρα-γόντων ήρθε να ανατρέψει την κατά-σταση Συγκεκριμένα

bull Στις 3 Ιανουαρίου αντικαταστάθηκεαιφνιδιαστικά ο Σαπουντζάκης από τηναρχηγία του Στρατού Ηπείρου ο οποί-ος τέθηκε υπό τον διάδοχο Κωνσταν-τίνο και αναβλήθηκε η επίθεση μέχρινα φτάσει ο διάδοχος στην Ήπειρο ΟΣαπουντζάκης παρέδωσε προσωρινάτα καθήκοντά του στον υποστράτηγοΜοσχόπουλο και ζήτησε με αναφοράτου να παραμείνει στην Ήπειρο υπό τονδιάδοχο για να εκτελέσει την επίθεσηκατά των Ιωαννίνων Η αίτησή του έγι-νε δεκτή υπό τον όρο να μην κινηθείπριν φτάσει ο διάδοχοςbull Στις 6 Ιανουαρίου δύο τουρκόφωνοιστρατιώτες αυτομόλησαν με ένα στρα-τιωτικό αυτοκίνητο και κατευθύνθηκανστα Ιωάννινα Επειδή υπήρχε φόβοςνα αποκαλύψουν τα σχέδια στους Τούρ-κους ο Σαπουντζάκης παρά τις αντί-θετες διαταγές διέταξε την έναρξη τηςεπίθεσης όπως είχε σχεδιαστεί για τις7 Ιανουαρίου bull Η επίθεση πραγματοποιήθηκε και ση-μείωσε αρχικά κάποιες επιτυχίες Όμωςτην 8η Ιανουαρίου κατά την οποία είχεδιαταχθεί να συνεχιστεί η επίθεση οκαιρός επιδεινώθηκε με ισχυρές βρο-χές και χιόνια στα ορεινά και η επίθεσηανακόπηκε προ των τουρκικών οχυρώνθέσεων Η κακοκαιρία συνεχίστηκε καιτις επόμενες ημέρες και μαζί με τη δια-κοπή των επιχειρήσεων επέδρασε δυ-σμενώς στο ηθικό των ανδρών

Άφιξη διαδόχου και νέοςπρογραμματισμόςΟ αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταν-τίνος έφτασε στην Ήπειρο στις 10 Ια-νουαρίου και εγκατέστησε το στρατη-γείο του στη Φιλιππιάδα Αφού ενημε-ρώθηκε για την κατάσταση έλαβε μέ-τρα για την ανάπαυση και την εξύψω-ση του ηθικού των τμημάτων Παράλ-ληλα άρχισε η ανασυγκρότηση των τμη-μάτων για την τελική επίθεση Συνολι-κά η δύναμη του Ελληνικού Στρατούέφτασε τους 762 αξιωματικούς και τους40647 οπλίτες με 48 πολυβόλα και 93πυροβόλα Έναντι αυτών οι Τούρκοι διέ-θεταν 30000 άντρες με 112 πυροβόλα Για την επίθεση ο Στρατός Ηπείρου ορ-γανώθηκε ως εξήςbull Στο αριστερό στην περιοχή Ολίτσικα-Μανολιάσας το Βrsquo Τμήμα Στρατιάς μετρεις φάλαγγες 1η 2η και 3η με συνο-λική δύναμη 20 τάγματα και εξίμισι ορει-βατικές πυροβολαρχίες Στη 2η Φά-λαγγα υπαγόταν και το 1 ΣΕ το οποίομε ένα τάγμα του 17 Συντάγματος Πε-ζικού και ορειβατική πυροβολαρχία απο-τέλεσε συγκρότημα υπό τον διοικητήτου Το συγκρότημα αυτό θα έπαιζε ση-μαντικό ρόλο στην κατάληψη των Ιωαν-νίνωνbull Στο κέντρο στην περιοχή του χωριούΘεριακίσι η ΙΙ Μεραρχία- Στο δεξιό το Αrsquo Τμήμα Στρατιάς μεδύο μεραρχίες και την Ταξιαρχία Με-

τσόβου Σύμφωνα με το σχέδιο προ-βλεπόταν αιφνιδιαστική υπερκέρασητου Μπιζανίου από τα δυτικά με ταυτό-χρονη μετωπική επίθεση Παράλληλαθα γίνονταν παραπλανητικές επιθέσειςστις γειτονικές περιοχές για να αγκι-στρωθούν ανάλογες τουρκικές δυνά-μεις

Τελική επίθεσηΗ επίθεση κατά των Ιωαννίνων άρχισετο πρωί της 20ής Φεβρουαρίου 1913Μέχρι το απόγευμα η 3η Φάλαγγα τουΒrsquo Τμήματος Στρατιάς είχε καταλάβειτα υψώματα Μεγάλη Τσούκα και ΆγιοςΝικόλαος Η 2η Φάλαγγα κινήθηκε επί-σης από το πρωί με το συγκρότημα του1ου ΣΕ ως εμπροσθοφυλακή Η περι-γραφή που ακολουθεί βγαίνει από τοπροσωπικό ημερολόγιο του διοικητήτου συντάγματος αντισυνταγματάρχηΠαπαδόπουλουΤο συγκρότημα ανέτρεψε τις αντιστά-σεις στα αντερείσματα της εξόδου τηςστενωπού και βγήκε στη λεκάνη τηςΔωδώνης Γύρω στο μεσημέρι ο Πα-παδόπουλος ενημέρωσε τον διοικητήτης 2ης Φάλαγγας ότι κινείται προς τοοχυρό Αγίου Νικολάου και προέτρεψετην προχώρηση και των άλλων τμημά-των της φάλαγγας Όμως το σύνταγ-μα ευζώνων είχε προχωρήσει με τέ-τοια ορμή ώστε είχε απομακρυνθείσημαντικά από τη φάλαγγα με αποτέ-λεσμα και ο διοικητής της να μην έχεισαφή αντίληψη αλλά και οι διαταγέςνα φτάνουν καθυστερημένα Στις 1500ο Παπαδόπουλος ενημέρωσε τον διοι-κητή της φάλαγγας για την κατάληψητου Αγίου Νικολάου και ζήτησε να μά-θει αν έπρεπε να κατευθυνθεί προςΓιάννενα ή Σαδοβίτσα Την ίδια ώραόμως ο εχθρός άρχισε να ανατρέπε-ται σε όλο το μέτωπο Ο Παπαδόπου-λος διέταξε το 8ο ΤΕ και διλοχία του9ου ΤΕ να καταδιώξουν τους Τούρ-κους Στις 1700 είχαν καταλάβει τοχωριό Ραψίστα (Πεδινή) είχαν διώξειτα εχθρικά τμήματα από εκεί και συ-νέχιζαν την καταδίωξη προς την πε-διάδα Ο Παπαδόπουλος ανακάλεσεκαι την άλλη διλοχία του 9ου ΤΕ η οποίαβρισκόταν στα υψώματα Δουρούτι καιολόκληρο το σύνταγμα συνέχισε τηνπροχώρησή του προς Γιάννενα Εκεί-νη τη στιγμή ο διοικητής της φάλαγ-γας θεωρώντας ότι η αποστολή τουείχε λήξει με την κατάληψη της περιο-χής περί την Ραψίστα διέταξε το σύν-ταγμα ευζώνων να ανακόψει την κίνη-ση και να εγκατασταθεί περί την Ρα-ψίστα Κατά ευτυχή σύμπτωση η δια-ταγή δεν λήφθηκε και τα δύο τάγμα-τα ευζώνων -με προτροπή του διοικη-τή του 9ου ΤΕ ταγματάρχη Βελισσα-ρίου- συνέχισαν την επίθεση προς ταυψώματα Αγίου Νικολάου

Παράτολμη προώθηση του 1ουΣυντάγματος ΕυζώνωνΤη νύχτα της 20ής προς 21η Φεβρουα-ρίου ο Παπαδόπουλος έστειλε την πα-ρακάτω αναφορά προς τον διοικητήτης φάλαγγας από την οδό Ιωαννίνων

Συνέχεια στη σελ 6

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

54|06 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

- Ραψίστας laquoΛαμβάνω την τιμήν να ανα-φέρω ότι το σύνταγμα ευρίσκεται προτων Ιωαννίνων ένθα εγκατέστησε προ-φυλακάς Απέχει ολίγον της εισόδου(Νοτίας Παρυφής) 5 λεπτά Φάλαγγεςεχθρικαί προσέρχονται εκ του δεξιούτης οδού ευρισκόμεναι ήδη εγγύς Σπεύ-σατε προς κατάληψιν της πόλεως καιενίσχυσίν μαςraquo Όταν πέρασε περίπουμιάμιση ώρα χωρίς να πάρει απάντησηκαι όταν συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρ-χαν φίλια τμήματα γύρω του γεγονόςπου έθετε σε κίνδυνο το σύνταγμά τουόταν ξημέρωνε έστειλε αγγελιαφό-ρους με το παρακάτω σήμα laquoΠρος οι-ονδήποτε Ελληνικόν στράτευμα Το 1ονΣύνταγμα Ευζώνων ευρίσκεται επί τηςΝ εισόδου των Ιωαννίνων και 5 λεπτάέξωθεν αυτών Ανάγκη σπεύσετε έλευ-σίν σαςraquo Στις 2300 έφθασε στις προ-φυλακές του 9 ΤΕ αντιπροσωπεία τουτούρκου αρχιστρατήγου Εσάτ Πασά συ-νοδευόμενη από τον μητροπολίτη Δω-δώνης και αντιπρόσωπο του μητροπο-λίτη Ιωαννίνων με έγγραφο το οποίουπέγραφαν οι αντιπρόσωποι των Με-γάλων Δυνάμεων σχετικά με την πα-ράδοση της πόλης Η αντιπροσωπείασυνοδευόμενη από τον ταγματάρχηΒελισσαρίου πήγε στο χάνι Εμίν Αγάόπου βρισκόταν το ελληνικό στρατη-γείο για να διαπραγματευθεί τους όρουςπαράδοσης Η τολμηρή προχώρηση του 1ου ΣΕ είχεσαν αποτέλεσμα την παράδοση τωνΙωαννίνων Είναι άγνωστο τι θα συνέ-βαινε αν οι Τούρκοι αντιλαμβάνοντανότι το 1ο ΣΕ ήταν μόνο του στην πε-ριοχή Το πρωί της επομένης ο Παπα-δόπουλος πήρε μια επιτιμητική διατα-γή της 2ης Φάλαγγας που -ούτε λίγοούτε πολύ- τον διέταζε να υποχωρή-σει επειδή με την προχώρησή του το

σύνταγμα είχε αναλάβει laquoμεγίστη ευ-θύνηraquo Πραγματικά όπως γράφει ο Πα-παδόπουλος στο ημερολόγιό του laquoΜε-τά το ιδιαιτέρως τιμητικόν διά το υπrsquoεμέ σύνταγμα γεγονός τούτο διrsquo ουετίθετο τέρμα εις την Ηπειρωτικήν εκ-στρατείαν έλαβα διαταγάς και υπέβα-λα επίσης αναφοράς Αντί να απο-

σταλλώσιν ενισχύσεις προς εξασφάλι-σιν πλήρους επιτυχίας μας λαμβάνο-μεν διαταγήν προς υποχώρησιν Αν οΕσάτ Πασάς αντελαμβάνετο ότι ήμε-θα δύο μόνον τάγματα και αν διrsquo οιαν-δήποτε τυχαίαν αιτίαν δεν έσπευδε ναπαραδοθή βεβαίως θα διατρέχαμεντον έσχατον κίνδυνον ως τελείως απο-

μεμονωμένοι πανταχόθενraquo Αργότε-ρα ο διοικητής της φάλαγγας έστειλετο παρακάτω σήμα στον Παπαδόπου-λο laquoΣυγχαίρω υμάς διά την αποφασι-στικότητα της χθες προελάσεως τωνυφrsquo υμάς προφυλακών εις ην κατά μέ-γα μέρος οφείλεται η παράδοσις τωνΙωαννίνωνraquo

Παράδοση και απελευθέρωση της πόληςΤο πρωί της 21ης Φεβρουαρίου το Ελ-ληνικό Σύνταγμα Ιππικού μπήκε στα Ιωάν-νινα μαζί με δύο αξιωματικούς του Γε-νικού Στρατηγείου οι οποίοι συναντή-θηκαν με τον Εσάτ Πασά και υπέγρα-ψαν το πρωτόκολλο παράδοσης τηςπόλης Την άλλη μέρα μπήκε επίσημαστην πόλη και ο αρχιστράτηγος Ο εν-θουσιασμός των κατοίκων των Ιωαννί-νων αλλά και των άλλων Ελλήνων γιατην απελευθέρωση της πόλης ήταν πρω-τοφανής και τραγουδήθηκε με τους αθά-νατους στίχους

Τα πήραμε τα Γιάννεναμάτια πολλά το λένεόπου γελούν και κλαίνε

Με την κατάληψη των Ιωαννίνων τε-λείωσαν ουσιαστικά οι επιχειρήσεις στηνΉπειρο ενώ εξυψώθηκε και το γόητροτου Ελληνικού Στρατού στα μάτια τωνβαλκανικών συμμάχων αλλά και τωνμεγάλων δυνάμεων Το τίμημα των αγώ-νων στην Ήπειρο ήταν βαρύ αξιωματι-κοί νεκροί 62 τραυματίες 174 οπλίτεςνεκροί 1549 τραυματίες 5451 και επι-πλέον 58 παγόπληκτοι Συνολικά 7249νεκροί και τραυματίες έναντι 4433 νε-κρών και τραυματιών κατά τις επιχει-ρήσεις στη Μακεδονία Τουλάχιστον οιθυσίες αυτές δεν ήταν μάταιες

Ο διάδοχος και αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού Κωνσταντίνος με το επιτελείο του στα Ιωάννινα από το βιβλίο laquoΒαλκανικοίπόλεμοι 1912-1913 Το φωτογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη-Zeitzraquo εκδόσεις Κέδρος

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 22-2-1913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα07|55ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

το κύριο άρθρο με τον τίτλο laquoΟυρανοίδιηγούνται δόξαν ελληνικών όπλωνraquoδίνει και τον πρωτοσέλιδο τίτλο στηνεφημερίδα laquoΤα παινεμένα Γιάννενα η θρυλική πό-λις του Αλή Πασά με την ιστορημένηνλίμνην η πόλις την οποίαν τόσον γλυκάεξύμνησεν η δημώδης μούσα και διάτόσου ωραίου περιέβαλε πέπλου η λαϊ-κή παράδοσις η πόλις η οποία εγέννη-σε τόσους Μεγάλους Διδασκάλους τουΓένους και τόσους μεγάλους του ΈθνουςΕυεργέτας η πόλις η οποία τόσα συνει-σέφερεν εις τον Ελληνικόν πολιτισμόνκαι τόσον ετίμησε το Ελληνικόν όνομαη ακρόπολις του ελληνισμού εν τη Ελ-ληνικωτάτη Ηπείρω - τα παινεμένα Γιάν-νενα μαζύ με τον ήλιον της χθες είδονανατέλλουσαν και την απελευθέρωσίντων από μακραίωνα δουλείαν από τηνΤουρκικήν αγριότητα και την Τουρκαλ-βανικήν λύσσανΗ κατάληψις των Ιωαννίνων γενομένηκατόπιν τετραμήνου αγώνος αγώνος οοποίος έχει κάτι από την υπέρβασιν τωνΆλπεων υπό του Αννίβα και την εκστρα-τείαν του Ναπολέοντος εις την Ρωσ-σίαν και από την εποποιίαν του ΠορτΑρθούρ η κατάληψις των Ιωαννίνωνγενομένη διά της λόγχης κατόπιν τό-σων θυσιών και τόσου αίματος αποτε-λεί το μεγαλείτερον κατόρθωμα του πα-ρόντος Ελληνικού αγώνος μεγαλείτε-ρον ακόμη και από την κατάληψιν τηςΘεσσαλονίκης αποτελεί την ωραιοτέ-ραν κορωνίδα την ενδοξοτέραν κατα-κλείδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ ιστορία αναγράφουσα την εποποιίαντης Ηπείρου θα θαυμάση την αντοχήντην καρτερίαν το ηθικόν τον υπεραν-θρωπισμόν του Ελληνικού στρατού καιτου αρχηγού του της ΑΒΥ του δαφ-νοστεφούς Διαδόχου στρατού και αρ-χηγού αγωνισθέντων κατά της φύσε-ως ξεσχισθέντων και αιματωθέντωνεπί των βράχων επί των πάγων και υπότας βροχάς και τας χιόνας πεινασάν-των και αναγκασάντων αυτήν την φύ-σιν να παραιτηθή των δικαιωμάτων τηςκαι όμως ουδόλως αφανισθέντων καινικησάντων νίκην λαμπράν η ιστορίαθα χαρακτηρίση ασφαλώς το Μπιζάνιονως το οχυρότερον το απροσπελαστό-

τερον το τρομερώτερον των εν Ευρώ-πη προπυργίων της τουρκικής βαρβα-ρότητος η ιστορία θα αφιερώση τας ωραι-οτέρας λέξεις διά την εν Ηπείρω επο-ποιίαν και το ένδοξον τέρμα της μίανχρυσήν σελίδα Η Ελληνική Θεσσαλονίκη η οποία όπωςκαι ο απανταχού Ελληνισμός μετrsquo αγω-νίας παρηκολούθησε τας φάσεις τηςΗπειρωτικής εποποιίας και μετά παλ-μών χαράς και ανυπομονησίας ανέμενετο τέρμα αυτού πανηγυρίζει μετά τρελ-λού ενθουσιασμού το ένδοξον γεγονόςπεριπτυσσομένη τους αδελφούς Ιωαν-νίτας τους τόσον ταλαιπωρηθέντας καιτόσον βασανισθέντας υπό της λύσσηςτης εκπνεούσης βαρβαρότητος κατάτην τετράμηνον πολιορκίαν και τόσονευτυχείς και τόσον υπερηφάνως σήμε-ρον τους δίδει θερμόν αδελφικόν ασπα-σμόν υπό τας πτυχάς της τετιμημένηςκυανολεύκουraquo

ΣχόλιαΚάτω από τη βινιέτα laquoΤης ημέραςraquo δια-βάζουμε τα εξής σχόλια

Ο πανηγυρισμόςlaquoΤο μέγα γεγονός της πτώσεως των Ιωαν-νίνων την οποίαν με πεποίθησιν και λα-χτάραν ανέμενε σύμπας ο Ελληνισμόςδεν ήτο δυνατόν παρά να διεγείρη τηνχθεσινήν φρενίτιδα του έξαλλου ενθου-σιασμού παρόμοιον του οποίου πολύσπανίως είδεν η πόλις μας Όλαι αι εκ-δηλώσεις του εξάλλου εξ αγαλλιάσεωςκαι εθνικής υπερηφανείας πλήθους υπήρ-ξαν η ζωηρά εκδήλωσις των ιερωτέρων

συγκινήσεων τας οποίας ησθάνθη χθεςπάσα Ελληνική ψυχή επί τω χαρμοσύνωαγγέλματιΚαι καθώς δεν υπήρξε Έλλην ο οποίοςνα μη είχε την σκέψιν του διαρκώς προ-σηλωμένην προς την γιγαντομαχίαν τηςΗπείρου δεν θα υπάρξη επίσης Έλλην οοποίος δεν θα εορτάση πανηγυρικώτα-τα τον μέγαν θρίαμβον των Ελληνικώνόπλωνraquo

Ευχαριστούμεν - ΕυχόμεθαlaquoΕις την γενικήν χαράν μας δεν έλει-ψαν να συμμετάσχουν ενεργώς και εν-θουσιωδώς και οι εν τη πόλει μας φίλοισύμμαχοι Τα ειλικρινή συγχαρητήριατων Βουλκάρων και Σέρβων στρατιω-τών αξιωματικών και πολιτών οίτινεςμε την μεγαλειτέραν προθυμίαν συμμε-τέσχον της χαράς μας κατά τον φιλο-φρονέστερον τρόπον και εξεδήλωσανακράτητον ενθουσιασμόν διά τον θρίαμ-βόν μας δεν μένουν απαρατήρητα ου-δέ εν τη μέθη της χαράς μας λησμο-νούμεν τους καλούς μας συμμάχουςτους οποίους και ευχαριστούμεν απόκαρδίας και τους ευχόμεθα παρομοίουςθριάμβουςraquo

Και οι Τούρκοι τον χαβά τωνlaquoΜα δεν έχουν όρια εις τα φαιδρά τωναυτοί οι Τούρκοι Εδώ ολόκληρα Γιάν-νενα έπεσαν δεκάδες χιλιάδων παρε-δόθησαν και η lsquoΤασβίρι Εφκιάρrsquo εξακο-λουθεί να ονειρεύεται Και τι όνειραΗ Κοζάνη γράφει εις το τελευταίον λη-φθέν φύλλον της κατελήφθη υπό τουΜπεκήρ Αγά και η Φλώρινα υπό του Τζα-

βίτ πασάΆσκολσουνΛίγη υπομονή ακόμη ας κάμουν οι αγά-δες και θα ξαναπάρουν όλα όσα έχα-σαν Ποιος ξεύρει μάλιστα αν δεν πι-στεύουν ότι θα μεγαλώση το κράτοςτων περισσοτέρον και από ότι ήτο προτου πολέμου Μόνον αυτό λείπει να γρά-ψουν αι Τουρκικαί εφημερίδεςraquo

Η ωραιοτέρα κορωνίδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ απελευθέρωση των Ιωαννίνων μέσα από την αρθρογραφία και τα σχόλια της εφημερίδαςlaquoΜακεδονίαraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913

Ανακοινωθέν του Γραφείουτύπου 

Αθήναι 21 Φεβρουαρίου ώρα11 πμ - Ο Ρεούφ πασάς καιο Ταλάτ βέης αντιπρόσω-

ποι του Εσάτ πασά μετά του Πρω-τοσυγγέλου του Μητροπολίτου με-ταβάντες διrsquo αυτοκινήτου εις ΕμίνΑγά έφερον την παράδοσιν τωνΙωαννίννων άνευ όρων Έκαστοντμήμα της Τουρκικής στρατιάς θαυψώνη λευκήν σημαίαν και θα πα-ραδίδηται Η είδησις διαδοθείσα ειςτο στρατόπεδον το λυκαυγές εγέ-νετο δεκτή μετrsquo αγαλλιάσεως καικραυγών laquoΧριστός Ανέστηraquo Εν Αθήναις ο ενθουσιασμός είνεαπερίγραπτοςΤρεις ίλαι ιππικού υπό τον κ Σού-τσον εισήλθον εις Ιωάννινα Λευκαί σημαίαι καλύπτουν το Μπι-ζάνιΕφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2221913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

56|08 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ςτη σελίδα 2 της εφημερίδας και κάτωαπό τη βινιέτα laquoΗ κατάληψις των Ιωαν-νίνωνraquo ο τίτλος και υπότιτλοι αναφέ-ρουν laquoΠώς επανηγυρίσθη το μέγα γε-γονόςraquo laquoΤο υπερπέραν του ενθουσια-σμούraquo laquoΔοξολογία - Λαμπαδηφορία -Χαρές και Πανηγύριαraquo Στο ρεπορτάζ διαβάζουμε τα εξής laquoΠοί-ος θα περιγράψη τα συναισθήματα ταοποία πλημμυρούν από της πρωίας τηςχθες πάσαν Ελληνικήν ψυχήν επί τη εν-δόξω καταλήψει των Ιωαννίνων Χαράζωγραφισμένη εις τα πρόσωπα πάντωνπας τις μεταβεβλημένος εις μίαν μεγά-λην χαράν άναρθροι κραυγαί δάκρυαεναγκαλισμοί παράφοροι τρελλά φιλιάπυροβολισμοί συνεχείς πλήρες μεθύσιτης ψυχής - αυτή επάνω κάτω είνε η εξω-τερίκευσις των συναισθημάτων Θα ευ-ρίσκεται κανείς εν τη αληθεία λέγωνότι η ελληνική ψυχή αφrsquo ότου ήρχισε ζώ-σα υπό τον ήλιον πολύ σπανίως εδοκί-μασε τόσην χαράν συγκινήσεων και τό-σην πλημμύραν ενθουσιασμούraquoΚάτω από τον μεσότιτλο laquoΗ πρώτη εί-δησιςraquo δημοσιεύονται τα τηλεγραφή-ματα που έστειλε από το Εμίν Αγά ο διά-δοχος Κωνσταντίνος στον πατέρα τουβασιλιά Γεώργιο στις 0030 και 600πμ της 21ης Φεβρουαρίου Και ακολου-θεί το laquoΑνακοινωθέν του Γραφείου Τύ-πουraquo Στη συνέχεια διαβάζουμε εκτε-νείς περιγραφές από όσα συνέβησανστη Θεσσαλονίκη την ημέρα της απε-λευθέρωσης των Ιωαννίνων

Ο πανηγυρισμόςlaquoΕυθύς ως εγνώσθη η είδησις ανά τηνπόλιν και διεδόθη μετrsquo αστραπιαίας τα-χύτητος έξαλλος ενθουσιασμός κατέ-λαβε τον Ελληνικόν κόσμον Πυροβολισμοί ριπτόμενοι υπό στρατιω-τών και ναυτών και πολιτών κανονιο-βολισμοί συριγμοί επιτεταγμένων ατμο-πλοίων διέσειον την πόλιν Δάκρυα χα-ράς και άναρθροι κραυγαί ενθουσια-σμού ανήρχοντο εις τα χείλη όλων καιασπασμοί αντηλάσσοντο και lsquoΧριστόςΑνέστηrsquo ηκούοντο ενώ οι κώδωνες όλωντων εκκλησιών ήχουν χαρμοσύνως Κα-

ταστήματα έκλεισαν εργασίαι ελησμο-νήθησαν όμιλοι τρελλών ενθουσιασμέ-νων επλήρουν τας οδούς και τα διάφο-ρα κέντρα και μέχρι βαθείας νυκτός ηΘεσσαλονίκη ήτο μεταβλημένη εις έναπαράφορον lsquoΑνάστα ο ΘεόςrsquoΚαι ο ενθουσιασμός και αι τοιαύται εκ-δηλώσεις παρετηρήθησαν και επί τωνΒουλγάρων αξιωματικών οπλιτών καιπολιτών και μάλιστα επί των Σέρβωνοι οποίοι εφάνησαν ελληνικώτεροι τωνΕλλήνων πράγματι φίλοι και σύμμαχοι Την μεταμεσημβρίαν ακριβώς από τηςπλατείας του Λευκού Πύργου διrsquo εξ πυ-ροβόλων ερρίφθησαν προς πανηγυρι-σμόν της νίκης 101 κανονιοβολισμοίΗ μουσική της Κρητικής χωροφυλακήςακολουθουμένη υπό αποσπάσματος χω-ροφυλάκων απάντων εν μεγάλη στολήκαι απείρου κόσμου παρήλασε διά τωνκεντρικωτάτων οδών παιανίζουσα διά-φορα πατριωτικά εμβατήριαraquo

Η δοξολογίαlaquoΤην τρίτην και ημίσειαν ακριβώς ετε-λέσθη δοξολογία εν τω Ι Ναώ του Αγί-ου Μηνά καθrsquo ην παρέστησαν αι ΑΜοι Βασιλείς και ο πρίγκηψ ΝικόλαοςraquoΣτη δοξολογία συμμετείχε και ο λαόςτης πόλης αφού και ο Σύνδεσμος τωνΣυντεχνιών κάλεσε τα μέλη των Συντε-χνιών και τον λαό να παραστούν

Ο λόγος του μητροπολίτη Θεσσαλονί-κης (απόσπασμα)laquolsquoΉπειρος και Θεσσαλία Κρήτη και Μα-κεδονία μένουν έτι στη σκλαβιάrsquoΑυτό Μεγαλειότατε αυτό αδελφοί τοδημοτικόν άσμα βγαλμένο από τα βά-θη της αιματωμένης καρδιάς του Έθνουςαντήχει απrsquo άκρου εις άκρον του απαν-ταχού Ελληνισμού βλέποντος να μέ-νουν εις την σκλαβιάν αι ελληνικώταται

και με αίμα ποτισμέναι χώραι Ήπειροςκαι Θεσσαλία Κρήτη και ΜακεδονίαΑλλrsquo ευλογητός ο Θεός Με τους ηρωι-κούς αγώνας του Ελληνικού στρατούκαι στόλου και των συμμάχων στρατώνη σκλαβιά εξέλιπεν η τυραννία κατηρ-γήθη η ελευθερία ανέτειλε και ο λαόςτης Ηπείρου και Θεσσαλίας ο λαός τηςΜακεδονίας και Κρήτης ο λαός όλωντων νήσων αναπνέων τώρα την ζωο-γόνον αύραν της ελευθερίας δεν ψάλ-λει πλέον τα θρηνώδη άσματα της σκλα-βιάς αλλά τονίζει παιάνας της ελευθε-ρίας και ψάλλει και ψάλλει ακατάπαυ-στα lsquoχαίρε χαίρrsquo ελευθεριάrsquo Ναι ευλο-γητός ο Θεός lsquoο καλέσας ημάς εκ τουσκότους της τυραννίας εις το θαυμα-στόν φως της ελευθερίας ο γνωρίσαςεις τους λαούς την δύναμιν αυτού καιλυτρωσάμενος εν τω βραχίονι αυτούτον λαόν αυτούrsquoraquo

Η λαμπαδηφορίαΙδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ηπαρουσίαση της νυχτερινής λαμπαδη-φορίας στους δρόμους της Θεσσαλονί-κης laquoΜε όσην λαμπρότητα εωρτάσθη τηνημέραν το μέγα γεγονός της αλώσεωςτων Ιωαννίνων με ίσην μεγαλοπρέπει-αν επανηγυρίσθη και κατά την νύκταΧθες το απόγευμα συνελθόντες εν τη ΙΜητροπόλει οι Κοινοτικοί Αντιπρόσω-ποι μετά των προέδρων των Συντεχνιώνκαι πολλών προκρίτων απεφάσισαν με-ταξύ άλλων και την διοργάνωσιν λαμ-παδηφορίας προς μεγαλειτέραν αίγληντης εορτήςΚαι η λαμπαδηφορία αύτη έγινε χθεςτο εσπέρας επιτυχούσα πληρέστατα Ηεκκίνησις εγένετο από το πεδίον τουΆρεως την 7 12 περίπουΜακροτάτη σειρά απετέλει την όλην πομ-

πήν και χιλιάδες ανημμένων ενετικώνφανών προσέδιδον φαντασμαγορικήνόψιν εις τας οδούς οπόθεν διήρχετοΗ πομπή διηυθύνθη προς τον ΛευκόνΠύργον και εκείθεν προς τον Όλυμπονδιά της προκυμαίας Από του ΛευκούΠύργου μέχρι του Ολύμπου αδιάσπα-στος εκυλίετο βραδέως μια ανθρωπο-μάζα κατάστικτος από μυριάδας φώ-των ενώ συγχρόνως αι συνοδεύουσαιαυτήν μουσικαί στρατιωτικαί και τωνΣωματείων ανέκρουον πατριωτικά εμ-βατήρια και οι λαμπαδηφορούντες έψαλ-λον εθνικά άσματα Από της θαλάσσης αφrsquo ετέρου παρείχε-το έτερον μαγικόν θέαμα με την ποικι-λόχρωμον φωταγώγησιν πολλών πλοί-ων ούτως ώστε η πόλις μας μετεβλήθηδιrsquo ολίγας στιγμάς εις πραγματικήν Βε-νετίανΗ πομπή φθάσασα εις το καφενείον Όλυμ-πος εξεχύθη προς την οδόν Σαμπρή πασ-σά και κατόπιν διά της Εγνατίας και τηςλεωφόρου Χαμηδιέ κατέληξε πάλιν ειςτον Λευκόν Πύργον όπου και διελύθηΗπορεία διήγειρε παντού γενικόν ενθου-σιασμόν και τα παράθυρα και οι εξώ-σται ήσαν κατάμεστα πλήθους το οποί-ον συμμετείχε του γενικού πανζουρλι-σμού Πλείσται οικίαι δε είχον φωταγω-γηθεί Πρέπει να σημειωθή δε ότι η λαμ-παδηφορία καθrsquo όλην την διάρκειάν τηςδιεξήχθη εν απολύτω τάξει και χωρίςούτε το παραμικρόν άτοπον να λάβηχώραν Και ούτω έληξε μία ιστορική διάτην Θεσσαλονίκην και διrsquo όλον τον Ελ-ληνισμόν ημέρα αλησμονήτου ενθου-σιασμού και πατριωτικής συγκινήσεωςraquo

Η κίνησις μέχρι βαθείας νυκτόςlaquoΑλλά και μετά την διάλυσιν της λαμ-παδηφορίας η εις τας οδούς κίνησις εξη-κολούθησε ζωηροτάτη μέχρι βαθείαςνυκτός Πολυάριθμοι όμιλοι εν ενθου-σιασμώ και ευθυμία διέτρεχον τας οδούςψάλλοντες τα καφενεία δε ήσαν πλήρηκόσμου όστις παρέμεινε διασκεδάζωνΚαι ο κοσμάκης επίσης δεν υστέρησενεις τας συνοικίας όπου επεκράτησεν εξίσου γλέντι και χαράraquo

το υπερπέραν του ενθουσιασμούΡεπορτάζ από τις σελίδες της laquoΜακεδονίαςraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913από την εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα που επικράτησε στηΘεσσαλονίκη όταν έγινε γνωστή η άλωση και παράδοση της πρωτεύουσαςτης Ηπείρου στον ελληνικό στρατό

Θεσσαλονίκη επέτειος αλώσεως Ιωαννίνων καρτ ποστάλ

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2321913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

36|04 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Ενώ η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκετην ημέρα που γιόρταζε ο προστάτηςάγιός της (Άγιος Δημήτριος 26 Οκτω-βρίου) τα Ιωάννινα καθυστέρησαν (ΆγιοςΓεώργιος ο εξ Ιωαννίνων Νεομάρτυ-ρας 17 Ιανουαρίου) γιατί οι επιχειρή-σεις στην Ήπειρο πήραν άλλη τροπήΛόγω των ορεινών όγκων που χωρί-ζουν την Ήπειρο από τη Μακεδονία ηΉπειρος αποτέλεσε χωριστό θέατροπολέμου το οποίο υπαγόταν κατευθεί-αν στο υπουργείο Στρατιωτικών και εί-χε μειωμένη δύναμη σε σύγκριση μετον Στρατό Θεσσαλίας που θα ενερ-γούσε προς Μακεδονία Ο Στρατός Ηπείρου σύμφωνα με τιςεντολές αποφάσισε να ενεργήσει επι-θετικά με στόχο την ευρύτερη κάλυψητης περιοχής της Άρτας Στο πλαίσιοτων επιχειρήσεων αυτών στις 14 Οκτω-βρίου 1912 απελευθερώθηκε η Φιλιπ-

πιάδα και στις 21 Οκτωβρίου η Πρέβε-ζα στην οποία οργανώθηκε βάση ανε-φοδιασμού Στις 28 Οκτωβρίου κατα-λήφθηκαν τα Πέντε Πηγάδια και στησυνέχεια ανεστάλησαν οι επιχειρήσειςλόγω δυσμενών καιρικών συνθηκώνκαι εν αναμονή ενισχύσεων Μετά τηναπελευθέρωση της Θεσσαλονίκης απο-φασίστηκε η αποστολή στην Ήπειρο τηςΙΙ Μεραρχίας (μείον ένα σύνταγμα) Ημεραρχία προωθήθηκε ατμοπλοϊκώςστην Πρέβεζα από 19 έως 25 Νοεμβρί-ου Ο Στρατός Ηπείρου έχοντας τώραμία ακόμα μεραρχία καθώς και άλλασώματα εθελοντών αποφάσισε να επα-ναλάβει τις επιθετικές επιχειρήσεις γιατην κατάληψη των Ιωαννίνων πριν ενι-σχυθούν οι τουρκικές δυνάμεις στηνΉπειρο

Η επίθεση της 29ης Νοεμβρίου Η κύρια επίθεση κατά των Ιωαννίνωνθα συνδυαζόταν με ταυτόχρονη επίθε-ση από το Μέτσοβο και τα Πράμανταπρος τον Δρίσκο Η ελληνική κυβέρνη-ση γνώρισε στον Στρατό Ηπείρου ότι ηκατάληψη των Ιωαννίνων έπρεπε ναγίνει πριν τη λήψη απόφασης για τηνκατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύΕλλάδος - Τουρκίας Η επίθεση ορίστη-κε για την 26η Νοεμβρίου αλλά ανα-βλήθηκε για το πρωί της 29ης του ίδι-ου μήνα Σύμφωνα με την πρώτη δια-ταγή του Στρατού Ηπείρου η επίθεσηαπό Μέτσοβο και Πράμαντα προς Δρί-σκο θα γινόταν με αντικειμενικό σκο-πό να φτάσουν οι δυνάμεις που θα τηνενεργούσαν στην οχυρωμένη τοποθε-σία Ιωαννίνων από τα βορειοανατολι-κά μέχρι το πρωί της 26ης Νοεμβρίουγια να αγκιστρώσουν όσο το δυνατόνπερισσότερες δυνάμεις των ΤούρκωνΌμως η επιχείρηση απέτυχε να ολο-κληρώσει τον αντικειμενικό σκοπό τηςκαι είχε βαριές απώλειες Ανάμεσα στουςνεκρούς ήταν και ο κερκυραίος ποιητήςΛορέντζος Μαβίλης που σκοτώθηκεστη μάχη του Δρίσκου στη διάρκεια τωνεπιχειρήσεων αυτώνΗ κύρια επίθεση κατά της οχυρωμένηςτοποθεσίας εκτοξεύτηκε στις 29 Νοεμ-βρίου με κύρια προσπάθεια προς τηνκατεύθυνση των υψωμάτων της Αετο-ράχης Οι επιθετικές επιχειρήσεις εί-χαν σαν αποτέλεσμα να προωθηθούντα ελληνικά τμήματα και μέχρι την 1ηΔεκεμβρίου να φτάσουν στην οχυρω-μένη τοποθεσία Εκεί αναγκάστηκαννα ανακόψουν την προέλασή τους καινα εγκατασταθούν αμυντικά στη γραμ-μή νότια υψώματα Μανολιάσας - στε-νωπός Κανέτας - βόρειες πλαγιές Αε-τοράχης Οι Τούρκοι αφού αναχαίτι-σαν την επίθεση των ελληνικών δυνά-μεων και έχοντας ενισχυθεί με μία ακό-μα μεραρχία από την περιοχή Μονα-στηρίου εξαπέλυσαν σειρά αντεπιθέ-σεων μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου αλλά μεμικρό μόνο κέρδος χάρη στην ηρωικήάμυνα των ελληνικών τμημάτων

Οργάνωση της τελικής επίθεσηςΣτη συνέχεια και μετά τη λήξη των επι-χειρήσεων στη Δυτική Μακεδονία καιτη σταθεροποίηση της κατάστασης πε-ρί τη Θεσσαλονίκη αποφασίστηκε ηενίσχυση του Στρατού Ηπείρου με δύοακόμα μεραρχίες την IV και την VI κα-θώς και με άλλες μονάδες πεζικού ιπ-πικού και πυροβολικού Στην VI Μεραρ-

χία ανήκε και το θρυλικό 1ο ΣύνταγμαΕυζώνων με διοικητή τον αντισυνταγ-ματάρχη Διονύσιο Παπαδόπουλο καιδιοικητές των δύο ταγμάτων του τουςταγματάρχες Βελισσαρίου (9ο ΤάγμαΕυζώνων) και Ιατρίδη (8ο Τάγμα Ευ-ζώνων) Το σύνταγμα θα έπαιζε πρω-ταρχικό ρόλο στην κατάληψη των Ιωαν-νίνων Την ίδια περίοδο δημιουργήθη-κε η Μεραρχία Ηπείρου η οποία λίγοαργότερα μετονομάστηκε σε VIII Με-ραρχία Από τις 20 Δεκεμβρίου 1912 ο αρχηγόςΣτρατού Ηπείρου άρχισε να σχεδιάζειτην τελική επίθεση κατά των Ιωαννί-νων Για τον σκοπό αυτό οργάνωσε τονΣτρατό Ηπείρου με την παρακάτω διά-ταξηbull Η IV Μεραρχία με τρία συντάγματαπεζικού μείον τάγμα και ενισχυμένη μεμοίρα πυροβολικού μείον πυροβολαρ-χία στα νότια υψώματα της Μανολιά-σαςbull Η ΙΙ Μεραρχία με δύο συντάγματα πε-ζικού δύο τάγματα πεζικού και μοίραπυροβολικού δεξιά της IV Μεραρχίαςμέχρι το χωριό Κρύφοβοbull Η Μεραρχία Ηπείρου με τέσσερα τάγ-ματα ευζώνων ένα σύνταγμα πεζικούτο σύνταγμα Κρητών δύο ανεξάρτητατάγματα και δύο ορειβατικές πυροβο-λαρχίες από το χωριό Κρύφοβο μέχριτην Αετοράχηbull Η VI Μεραρχία με δύο συντάγματαπεζικού και ένα σύνταγμα ευζώνων (μεδύο τάγματα το καθένα) και τρεις ορει-

Οι στρατιωτικές επιχειρήσειςστην Ήπειρο 1912-1913Ο κύριος αντικειμενικός σκοπός των επιχειρήσεων στην Ήπειρο ήταν η απελευθέρωση τωνΙωαννίνων όπως ήταν η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης για τις επιχειρήσεις στη Μακεδονία

Γραφει ο ΔΗΜΗτριΟς ΓΕΔΕων

Οι αντιμαχόμενεςδυνάμεις

ΟΣτρατός Ηπείρου υπό τον αντι-στράτηγο Κωνσταντίνο Σαπουν-τζάκη (φωτ) διέθετε δύναμη πε-

ρίπου μίας μεραρχίας με ένα σύνταγμαπεζικού και 42 πυροβόλα διαφόρων τύ-πων με συνολική δύναμη 10500 ανδρώνΑποστολή του ήταν η εξασφάλιση της με-θορίου από τον Αμβρακικό κόλπο μέχριτο Μέτσοβο αναπτυσσόμενος στην πε-ριοχή Άρτας κατά μήκος της ανατολικήςόχθης του ποταμού Αράχθου εν αναμονήτων εξελίξεων του αγώνα στη Μακεδονίαχωρίς να αποκλείεται η ενέργεια επιθετι-κών επιχειρήσεων με σκοπό τη βελτίωσητης μεθορίου γραμμής

Ο τουρκικός στρατός υπό τον Εσάτ Πασά(φωτ) διέθετε την 23η Μεραρχία Κλη-ρωτών και την 23η Μεραρχία Εφέδρων(μειωμένης σύνθεσης) διάφορες μονά-δες και υπηρεσίες και -εκτός από τα πυ-ροβόλα των οχυρών Μπιζανίου και Κα-στρίτσας- 24 πυροβόλα με συνολική δύ-ναμη περίπου 20000 ανδρών

O ΔημήτριοςΓεδεών είναιυποστράτηγος εατέως καθηγητήςκαι υποδιευθυντήςτης ΔιεύθυνσηςΙστορίας Στρατούτου ΓενικούΕπιτελείουΣτρατού

Ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα05|53ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

βατικές πυροβολαρχίες στο δεξιό τηςδιάταξης από την Αετοράχη μέχρι τονΆραχθο ποταμόΟι δύο τελευταίες μεραρχίες αποτέλε-σαν το Τμήμα Στρατιάς του Δεξιού υπότον διοικητή της IV Μεραρχίας υπο-στράτηγο Μοσχόπουλο ο οποίος αντι-καταστάθηκε στη διοίκηση της μερερ-χίας από έναν από τους διοικητές τωνσυνταγμάτων Ο αρχηγός Στρατού Ηπείρου αποφάσι-σε να εφαρμόσει την κύρια προσπά-θειά του με επίθεση του Τμήματος Στρα-τιάς Δεξιού από Αετοράχη προς Μπι-ζάνι ενώ ένα μικτό απόσπασμα με βά-ση το 1 ΣΕ θα ενεργούσε στην κατεύ-θυνση των χωριών Λάζαινα - ΕλληνικόΗ IV Μεραρχία θα ενεργούσε κατά τωνυψωμάτων Μανολιάσας και η ΙΙ Μεραρ-χία προς την πεδιάδα των ΙωαννίνωνΤέλος δύο αποσπάσματα του Ολίτσι-κα και του Αχέροντα θα αναλάμβαναναντίστοιχα την επίθεση κατά των υψω-μάτων Μεγάλη Τσούκα - Άγιος Νικό-λαος και την ασφάλεια των συγκοινω-νιών προς Πρέβεζα

Αστάθμητοι παράγοντες φέρνουνανατροπήΕνώ όμως όλα ήταν έτοιμα για την επί-θεση που ορίστηκε για τις 5 Ιανουαρί-ου 1913 μια σειρά αστάθμητων παρα-γόντων ήρθε να ανατρέψει την κατά-σταση Συγκεκριμένα

bull Στις 3 Ιανουαρίου αντικαταστάθηκεαιφνιδιαστικά ο Σαπουντζάκης από τηναρχηγία του Στρατού Ηπείρου ο οποί-ος τέθηκε υπό τον διάδοχο Κωνσταν-τίνο και αναβλήθηκε η επίθεση μέχρινα φτάσει ο διάδοχος στην Ήπειρο ΟΣαπουντζάκης παρέδωσε προσωρινάτα καθήκοντά του στον υποστράτηγοΜοσχόπουλο και ζήτησε με αναφοράτου να παραμείνει στην Ήπειρο υπό τονδιάδοχο για να εκτελέσει την επίθεσηκατά των Ιωαννίνων Η αίτησή του έγι-νε δεκτή υπό τον όρο να μην κινηθείπριν φτάσει ο διάδοχοςbull Στις 6 Ιανουαρίου δύο τουρκόφωνοιστρατιώτες αυτομόλησαν με ένα στρα-τιωτικό αυτοκίνητο και κατευθύνθηκανστα Ιωάννινα Επειδή υπήρχε φόβοςνα αποκαλύψουν τα σχέδια στους Τούρ-κους ο Σαπουντζάκης παρά τις αντί-θετες διαταγές διέταξε την έναρξη τηςεπίθεσης όπως είχε σχεδιαστεί για τις7 Ιανουαρίου bull Η επίθεση πραγματοποιήθηκε και ση-μείωσε αρχικά κάποιες επιτυχίες Όμωςτην 8η Ιανουαρίου κατά την οποία είχεδιαταχθεί να συνεχιστεί η επίθεση οκαιρός επιδεινώθηκε με ισχυρές βρο-χές και χιόνια στα ορεινά και η επίθεσηανακόπηκε προ των τουρκικών οχυρώνθέσεων Η κακοκαιρία συνεχίστηκε καιτις επόμενες ημέρες και μαζί με τη δια-κοπή των επιχειρήσεων επέδρασε δυ-σμενώς στο ηθικό των ανδρών

Άφιξη διαδόχου και νέοςπρογραμματισμόςΟ αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταν-τίνος έφτασε στην Ήπειρο στις 10 Ια-νουαρίου και εγκατέστησε το στρατη-γείο του στη Φιλιππιάδα Αφού ενημε-ρώθηκε για την κατάσταση έλαβε μέ-τρα για την ανάπαυση και την εξύψω-ση του ηθικού των τμημάτων Παράλ-ληλα άρχισε η ανασυγκρότηση των τμη-μάτων για την τελική επίθεση Συνολι-κά η δύναμη του Ελληνικού Στρατούέφτασε τους 762 αξιωματικούς και τους40647 οπλίτες με 48 πολυβόλα και 93πυροβόλα Έναντι αυτών οι Τούρκοι διέ-θεταν 30000 άντρες με 112 πυροβόλα Για την επίθεση ο Στρατός Ηπείρου ορ-γανώθηκε ως εξήςbull Στο αριστερό στην περιοχή Ολίτσικα-Μανολιάσας το Βrsquo Τμήμα Στρατιάς μετρεις φάλαγγες 1η 2η και 3η με συνο-λική δύναμη 20 τάγματα και εξίμισι ορει-βατικές πυροβολαρχίες Στη 2η Φά-λαγγα υπαγόταν και το 1 ΣΕ το οποίομε ένα τάγμα του 17 Συντάγματος Πε-ζικού και ορειβατική πυροβολαρχία απο-τέλεσε συγκρότημα υπό τον διοικητήτου Το συγκρότημα αυτό θα έπαιζε ση-μαντικό ρόλο στην κατάληψη των Ιωαν-νίνωνbull Στο κέντρο στην περιοχή του χωριούΘεριακίσι η ΙΙ Μεραρχία- Στο δεξιό το Αrsquo Τμήμα Στρατιάς μεδύο μεραρχίες και την Ταξιαρχία Με-

τσόβου Σύμφωνα με το σχέδιο προ-βλεπόταν αιφνιδιαστική υπερκέρασητου Μπιζανίου από τα δυτικά με ταυτό-χρονη μετωπική επίθεση Παράλληλαθα γίνονταν παραπλανητικές επιθέσειςστις γειτονικές περιοχές για να αγκι-στρωθούν ανάλογες τουρκικές δυνά-μεις

Τελική επίθεσηΗ επίθεση κατά των Ιωαννίνων άρχισετο πρωί της 20ής Φεβρουαρίου 1913Μέχρι το απόγευμα η 3η Φάλαγγα τουΒrsquo Τμήματος Στρατιάς είχε καταλάβειτα υψώματα Μεγάλη Τσούκα και ΆγιοςΝικόλαος Η 2η Φάλαγγα κινήθηκε επί-σης από το πρωί με το συγκρότημα του1ου ΣΕ ως εμπροσθοφυλακή Η περι-γραφή που ακολουθεί βγαίνει από τοπροσωπικό ημερολόγιο του διοικητήτου συντάγματος αντισυνταγματάρχηΠαπαδόπουλουΤο συγκρότημα ανέτρεψε τις αντιστά-σεις στα αντερείσματα της εξόδου τηςστενωπού και βγήκε στη λεκάνη τηςΔωδώνης Γύρω στο μεσημέρι ο Πα-παδόπουλος ενημέρωσε τον διοικητήτης 2ης Φάλαγγας ότι κινείται προς τοοχυρό Αγίου Νικολάου και προέτρεψετην προχώρηση και των άλλων τμημά-των της φάλαγγας Όμως το σύνταγ-μα ευζώνων είχε προχωρήσει με τέ-τοια ορμή ώστε είχε απομακρυνθείσημαντικά από τη φάλαγγα με αποτέ-λεσμα και ο διοικητής της να μην έχεισαφή αντίληψη αλλά και οι διαταγέςνα φτάνουν καθυστερημένα Στις 1500ο Παπαδόπουλος ενημέρωσε τον διοι-κητή της φάλαγγας για την κατάληψητου Αγίου Νικολάου και ζήτησε να μά-θει αν έπρεπε να κατευθυνθεί προςΓιάννενα ή Σαδοβίτσα Την ίδια ώραόμως ο εχθρός άρχισε να ανατρέπε-ται σε όλο το μέτωπο Ο Παπαδόπου-λος διέταξε το 8ο ΤΕ και διλοχία του9ου ΤΕ να καταδιώξουν τους Τούρ-κους Στις 1700 είχαν καταλάβει τοχωριό Ραψίστα (Πεδινή) είχαν διώξειτα εχθρικά τμήματα από εκεί και συ-νέχιζαν την καταδίωξη προς την πε-διάδα Ο Παπαδόπουλος ανακάλεσεκαι την άλλη διλοχία του 9ου ΤΕ η οποίαβρισκόταν στα υψώματα Δουρούτι καιολόκληρο το σύνταγμα συνέχισε τηνπροχώρησή του προς Γιάννενα Εκεί-νη τη στιγμή ο διοικητής της φάλαγ-γας θεωρώντας ότι η αποστολή τουείχε λήξει με την κατάληψη της περιο-χής περί την Ραψίστα διέταξε το σύν-ταγμα ευζώνων να ανακόψει την κίνη-ση και να εγκατασταθεί περί την Ρα-ψίστα Κατά ευτυχή σύμπτωση η δια-ταγή δεν λήφθηκε και τα δύο τάγμα-τα ευζώνων -με προτροπή του διοικη-τή του 9ου ΤΕ ταγματάρχη Βελισσα-ρίου- συνέχισαν την επίθεση προς ταυψώματα Αγίου Νικολάου

Παράτολμη προώθηση του 1ουΣυντάγματος ΕυζώνωνΤη νύχτα της 20ής προς 21η Φεβρουα-ρίου ο Παπαδόπουλος έστειλε την πα-ρακάτω αναφορά προς τον διοικητήτης φάλαγγας από την οδό Ιωαννίνων

Συνέχεια στη σελ 6

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

54|06 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

- Ραψίστας laquoΛαμβάνω την τιμήν να ανα-φέρω ότι το σύνταγμα ευρίσκεται προτων Ιωαννίνων ένθα εγκατέστησε προ-φυλακάς Απέχει ολίγον της εισόδου(Νοτίας Παρυφής) 5 λεπτά Φάλαγγεςεχθρικαί προσέρχονται εκ του δεξιούτης οδού ευρισκόμεναι ήδη εγγύς Σπεύ-σατε προς κατάληψιν της πόλεως καιενίσχυσίν μαςraquo Όταν πέρασε περίπουμιάμιση ώρα χωρίς να πάρει απάντησηκαι όταν συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρ-χαν φίλια τμήματα γύρω του γεγονόςπου έθετε σε κίνδυνο το σύνταγμά τουόταν ξημέρωνε έστειλε αγγελιαφό-ρους με το παρακάτω σήμα laquoΠρος οι-ονδήποτε Ελληνικόν στράτευμα Το 1ονΣύνταγμα Ευζώνων ευρίσκεται επί τηςΝ εισόδου των Ιωαννίνων και 5 λεπτάέξωθεν αυτών Ανάγκη σπεύσετε έλευ-σίν σαςraquo Στις 2300 έφθασε στις προ-φυλακές του 9 ΤΕ αντιπροσωπεία τουτούρκου αρχιστρατήγου Εσάτ Πασά συ-νοδευόμενη από τον μητροπολίτη Δω-δώνης και αντιπρόσωπο του μητροπο-λίτη Ιωαννίνων με έγγραφο το οποίουπέγραφαν οι αντιπρόσωποι των Με-γάλων Δυνάμεων σχετικά με την πα-ράδοση της πόλης Η αντιπροσωπείασυνοδευόμενη από τον ταγματάρχηΒελισσαρίου πήγε στο χάνι Εμίν Αγάόπου βρισκόταν το ελληνικό στρατη-γείο για να διαπραγματευθεί τους όρουςπαράδοσης Η τολμηρή προχώρηση του 1ου ΣΕ είχεσαν αποτέλεσμα την παράδοση τωνΙωαννίνων Είναι άγνωστο τι θα συνέ-βαινε αν οι Τούρκοι αντιλαμβάνοντανότι το 1ο ΣΕ ήταν μόνο του στην πε-ριοχή Το πρωί της επομένης ο Παπα-δόπουλος πήρε μια επιτιμητική διατα-γή της 2ης Φάλαγγας που -ούτε λίγοούτε πολύ- τον διέταζε να υποχωρή-σει επειδή με την προχώρησή του το

σύνταγμα είχε αναλάβει laquoμεγίστη ευ-θύνηraquo Πραγματικά όπως γράφει ο Πα-παδόπουλος στο ημερολόγιό του laquoΜε-τά το ιδιαιτέρως τιμητικόν διά το υπrsquoεμέ σύνταγμα γεγονός τούτο διrsquo ουετίθετο τέρμα εις την Ηπειρωτικήν εκ-στρατείαν έλαβα διαταγάς και υπέβα-λα επίσης αναφοράς Αντί να απο-

σταλλώσιν ενισχύσεις προς εξασφάλι-σιν πλήρους επιτυχίας μας λαμβάνο-μεν διαταγήν προς υποχώρησιν Αν οΕσάτ Πασάς αντελαμβάνετο ότι ήμε-θα δύο μόνον τάγματα και αν διrsquo οιαν-δήποτε τυχαίαν αιτίαν δεν έσπευδε ναπαραδοθή βεβαίως θα διατρέχαμεντον έσχατον κίνδυνον ως τελείως απο-

μεμονωμένοι πανταχόθενraquo Αργότε-ρα ο διοικητής της φάλαγγας έστειλετο παρακάτω σήμα στον Παπαδόπου-λο laquoΣυγχαίρω υμάς διά την αποφασι-στικότητα της χθες προελάσεως τωνυφrsquo υμάς προφυλακών εις ην κατά μέ-γα μέρος οφείλεται η παράδοσις τωνΙωαννίνωνraquo

Παράδοση και απελευθέρωση της πόληςΤο πρωί της 21ης Φεβρουαρίου το Ελ-ληνικό Σύνταγμα Ιππικού μπήκε στα Ιωάν-νινα μαζί με δύο αξιωματικούς του Γε-νικού Στρατηγείου οι οποίοι συναντή-θηκαν με τον Εσάτ Πασά και υπέγρα-ψαν το πρωτόκολλο παράδοσης τηςπόλης Την άλλη μέρα μπήκε επίσημαστην πόλη και ο αρχιστράτηγος Ο εν-θουσιασμός των κατοίκων των Ιωαννί-νων αλλά και των άλλων Ελλήνων γιατην απελευθέρωση της πόλης ήταν πρω-τοφανής και τραγουδήθηκε με τους αθά-νατους στίχους

Τα πήραμε τα Γιάννεναμάτια πολλά το λένεόπου γελούν και κλαίνε

Με την κατάληψη των Ιωαννίνων τε-λείωσαν ουσιαστικά οι επιχειρήσεις στηνΉπειρο ενώ εξυψώθηκε και το γόητροτου Ελληνικού Στρατού στα μάτια τωνβαλκανικών συμμάχων αλλά και τωνμεγάλων δυνάμεων Το τίμημα των αγώ-νων στην Ήπειρο ήταν βαρύ αξιωματι-κοί νεκροί 62 τραυματίες 174 οπλίτεςνεκροί 1549 τραυματίες 5451 και επι-πλέον 58 παγόπληκτοι Συνολικά 7249νεκροί και τραυματίες έναντι 4433 νε-κρών και τραυματιών κατά τις επιχει-ρήσεις στη Μακεδονία Τουλάχιστον οιθυσίες αυτές δεν ήταν μάταιες

Ο διάδοχος και αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού Κωνσταντίνος με το επιτελείο του στα Ιωάννινα από το βιβλίο laquoΒαλκανικοίπόλεμοι 1912-1913 Το φωτογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη-Zeitzraquo εκδόσεις Κέδρος

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 22-2-1913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα07|55ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

το κύριο άρθρο με τον τίτλο laquoΟυρανοίδιηγούνται δόξαν ελληνικών όπλωνraquoδίνει και τον πρωτοσέλιδο τίτλο στηνεφημερίδα laquoΤα παινεμένα Γιάννενα η θρυλική πό-λις του Αλή Πασά με την ιστορημένηνλίμνην η πόλις την οποίαν τόσον γλυκάεξύμνησεν η δημώδης μούσα και διάτόσου ωραίου περιέβαλε πέπλου η λαϊ-κή παράδοσις η πόλις η οποία εγέννη-σε τόσους Μεγάλους Διδασκάλους τουΓένους και τόσους μεγάλους του ΈθνουςΕυεργέτας η πόλις η οποία τόσα συνει-σέφερεν εις τον Ελληνικόν πολιτισμόνκαι τόσον ετίμησε το Ελληνικόν όνομαη ακρόπολις του ελληνισμού εν τη Ελ-ληνικωτάτη Ηπείρω - τα παινεμένα Γιάν-νενα μαζύ με τον ήλιον της χθες είδονανατέλλουσαν και την απελευθέρωσίντων από μακραίωνα δουλείαν από τηνΤουρκικήν αγριότητα και την Τουρκαλ-βανικήν λύσσανΗ κατάληψις των Ιωαννίνων γενομένηκατόπιν τετραμήνου αγώνος αγώνος οοποίος έχει κάτι από την υπέρβασιν τωνΆλπεων υπό του Αννίβα και την εκστρα-τείαν του Ναπολέοντος εις την Ρωσ-σίαν και από την εποποιίαν του ΠορτΑρθούρ η κατάληψις των Ιωαννίνωνγενομένη διά της λόγχης κατόπιν τό-σων θυσιών και τόσου αίματος αποτε-λεί το μεγαλείτερον κατόρθωμα του πα-ρόντος Ελληνικού αγώνος μεγαλείτε-ρον ακόμη και από την κατάληψιν τηςΘεσσαλονίκης αποτελεί την ωραιοτέ-ραν κορωνίδα την ενδοξοτέραν κατα-κλείδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ ιστορία αναγράφουσα την εποποιίαντης Ηπείρου θα θαυμάση την αντοχήντην καρτερίαν το ηθικόν τον υπεραν-θρωπισμόν του Ελληνικού στρατού καιτου αρχηγού του της ΑΒΥ του δαφ-νοστεφούς Διαδόχου στρατού και αρ-χηγού αγωνισθέντων κατά της φύσε-ως ξεσχισθέντων και αιματωθέντωνεπί των βράχων επί των πάγων και υπότας βροχάς και τας χιόνας πεινασάν-των και αναγκασάντων αυτήν την φύ-σιν να παραιτηθή των δικαιωμάτων τηςκαι όμως ουδόλως αφανισθέντων καινικησάντων νίκην λαμπράν η ιστορίαθα χαρακτηρίση ασφαλώς το Μπιζάνιονως το οχυρότερον το απροσπελαστό-

τερον το τρομερώτερον των εν Ευρώ-πη προπυργίων της τουρκικής βαρβα-ρότητος η ιστορία θα αφιερώση τας ωραι-οτέρας λέξεις διά την εν Ηπείρω επο-ποιίαν και το ένδοξον τέρμα της μίανχρυσήν σελίδα Η Ελληνική Θεσσαλονίκη η οποία όπωςκαι ο απανταχού Ελληνισμός μετrsquo αγω-νίας παρηκολούθησε τας φάσεις τηςΗπειρωτικής εποποιίας και μετά παλ-μών χαράς και ανυπομονησίας ανέμενετο τέρμα αυτού πανηγυρίζει μετά τρελ-λού ενθουσιασμού το ένδοξον γεγονόςπεριπτυσσομένη τους αδελφούς Ιωαν-νίτας τους τόσον ταλαιπωρηθέντας καιτόσον βασανισθέντας υπό της λύσσηςτης εκπνεούσης βαρβαρότητος κατάτην τετράμηνον πολιορκίαν και τόσονευτυχείς και τόσον υπερηφάνως σήμε-ρον τους δίδει θερμόν αδελφικόν ασπα-σμόν υπό τας πτυχάς της τετιμημένηςκυανολεύκουraquo

ΣχόλιαΚάτω από τη βινιέτα laquoΤης ημέραςraquo δια-βάζουμε τα εξής σχόλια

Ο πανηγυρισμόςlaquoΤο μέγα γεγονός της πτώσεως των Ιωαν-νίνων την οποίαν με πεποίθησιν και λα-χτάραν ανέμενε σύμπας ο Ελληνισμόςδεν ήτο δυνατόν παρά να διεγείρη τηνχθεσινήν φρενίτιδα του έξαλλου ενθου-σιασμού παρόμοιον του οποίου πολύσπανίως είδεν η πόλις μας Όλαι αι εκ-δηλώσεις του εξάλλου εξ αγαλλιάσεωςκαι εθνικής υπερηφανείας πλήθους υπήρ-ξαν η ζωηρά εκδήλωσις των ιερωτέρων

συγκινήσεων τας οποίας ησθάνθη χθεςπάσα Ελληνική ψυχή επί τω χαρμοσύνωαγγέλματιΚαι καθώς δεν υπήρξε Έλλην ο οποίοςνα μη είχε την σκέψιν του διαρκώς προ-σηλωμένην προς την γιγαντομαχίαν τηςΗπείρου δεν θα υπάρξη επίσης Έλλην οοποίος δεν θα εορτάση πανηγυρικώτα-τα τον μέγαν θρίαμβον των Ελληνικώνόπλωνraquo

Ευχαριστούμεν - ΕυχόμεθαlaquoΕις την γενικήν χαράν μας δεν έλει-ψαν να συμμετάσχουν ενεργώς και εν-θουσιωδώς και οι εν τη πόλει μας φίλοισύμμαχοι Τα ειλικρινή συγχαρητήριατων Βουλκάρων και Σέρβων στρατιω-τών αξιωματικών και πολιτών οίτινεςμε την μεγαλειτέραν προθυμίαν συμμε-τέσχον της χαράς μας κατά τον φιλο-φρονέστερον τρόπον και εξεδήλωσανακράτητον ενθουσιασμόν διά τον θρίαμ-βόν μας δεν μένουν απαρατήρητα ου-δέ εν τη μέθη της χαράς μας λησμο-νούμεν τους καλούς μας συμμάχουςτους οποίους και ευχαριστούμεν απόκαρδίας και τους ευχόμεθα παρομοίουςθριάμβουςraquo

Και οι Τούρκοι τον χαβά τωνlaquoΜα δεν έχουν όρια εις τα φαιδρά τωναυτοί οι Τούρκοι Εδώ ολόκληρα Γιάν-νενα έπεσαν δεκάδες χιλιάδων παρε-δόθησαν και η lsquoΤασβίρι Εφκιάρrsquo εξακο-λουθεί να ονειρεύεται Και τι όνειραΗ Κοζάνη γράφει εις το τελευταίον λη-φθέν φύλλον της κατελήφθη υπό τουΜπεκήρ Αγά και η Φλώρινα υπό του Τζα-

βίτ πασάΆσκολσουνΛίγη υπομονή ακόμη ας κάμουν οι αγά-δες και θα ξαναπάρουν όλα όσα έχα-σαν Ποιος ξεύρει μάλιστα αν δεν πι-στεύουν ότι θα μεγαλώση το κράτοςτων περισσοτέρον και από ότι ήτο προτου πολέμου Μόνον αυτό λείπει να γρά-ψουν αι Τουρκικαί εφημερίδεςraquo

Η ωραιοτέρα κορωνίδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ απελευθέρωση των Ιωαννίνων μέσα από την αρθρογραφία και τα σχόλια της εφημερίδαςlaquoΜακεδονίαraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913

Ανακοινωθέν του Γραφείουτύπου 

Αθήναι 21 Φεβρουαρίου ώρα11 πμ - Ο Ρεούφ πασάς καιο Ταλάτ βέης αντιπρόσω-

ποι του Εσάτ πασά μετά του Πρω-τοσυγγέλου του Μητροπολίτου με-ταβάντες διrsquo αυτοκινήτου εις ΕμίνΑγά έφερον την παράδοσιν τωνΙωαννίννων άνευ όρων Έκαστοντμήμα της Τουρκικής στρατιάς θαυψώνη λευκήν σημαίαν και θα πα-ραδίδηται Η είδησις διαδοθείσα ειςτο στρατόπεδον το λυκαυγές εγέ-νετο δεκτή μετrsquo αγαλλιάσεως καικραυγών laquoΧριστός Ανέστηraquo Εν Αθήναις ο ενθουσιασμός είνεαπερίγραπτοςΤρεις ίλαι ιππικού υπό τον κ Σού-τσον εισήλθον εις Ιωάννινα Λευκαί σημαίαι καλύπτουν το Μπι-ζάνιΕφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2221913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

56|08 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ςτη σελίδα 2 της εφημερίδας και κάτωαπό τη βινιέτα laquoΗ κατάληψις των Ιωαν-νίνωνraquo ο τίτλος και υπότιτλοι αναφέ-ρουν laquoΠώς επανηγυρίσθη το μέγα γε-γονόςraquo laquoΤο υπερπέραν του ενθουσια-σμούraquo laquoΔοξολογία - Λαμπαδηφορία -Χαρές και Πανηγύριαraquo Στο ρεπορτάζ διαβάζουμε τα εξής laquoΠοί-ος θα περιγράψη τα συναισθήματα ταοποία πλημμυρούν από της πρωίας τηςχθες πάσαν Ελληνικήν ψυχήν επί τη εν-δόξω καταλήψει των Ιωαννίνων Χαράζωγραφισμένη εις τα πρόσωπα πάντωνπας τις μεταβεβλημένος εις μίαν μεγά-λην χαράν άναρθροι κραυγαί δάκρυαεναγκαλισμοί παράφοροι τρελλά φιλιάπυροβολισμοί συνεχείς πλήρες μεθύσιτης ψυχής - αυτή επάνω κάτω είνε η εξω-τερίκευσις των συναισθημάτων Θα ευ-ρίσκεται κανείς εν τη αληθεία λέγωνότι η ελληνική ψυχή αφrsquo ότου ήρχισε ζώ-σα υπό τον ήλιον πολύ σπανίως εδοκί-μασε τόσην χαράν συγκινήσεων και τό-σην πλημμύραν ενθουσιασμούraquoΚάτω από τον μεσότιτλο laquoΗ πρώτη εί-δησιςraquo δημοσιεύονται τα τηλεγραφή-ματα που έστειλε από το Εμίν Αγά ο διά-δοχος Κωνσταντίνος στον πατέρα τουβασιλιά Γεώργιο στις 0030 και 600πμ της 21ης Φεβρουαρίου Και ακολου-θεί το laquoΑνακοινωθέν του Γραφείου Τύ-πουraquo Στη συνέχεια διαβάζουμε εκτε-νείς περιγραφές από όσα συνέβησανστη Θεσσαλονίκη την ημέρα της απε-λευθέρωσης των Ιωαννίνων

Ο πανηγυρισμόςlaquoΕυθύς ως εγνώσθη η είδησις ανά τηνπόλιν και διεδόθη μετrsquo αστραπιαίας τα-χύτητος έξαλλος ενθουσιασμός κατέ-λαβε τον Ελληνικόν κόσμον Πυροβολισμοί ριπτόμενοι υπό στρατιω-τών και ναυτών και πολιτών κανονιο-βολισμοί συριγμοί επιτεταγμένων ατμο-πλοίων διέσειον την πόλιν Δάκρυα χα-ράς και άναρθροι κραυγαί ενθουσια-σμού ανήρχοντο εις τα χείλη όλων καιασπασμοί αντηλάσσοντο και lsquoΧριστόςΑνέστηrsquo ηκούοντο ενώ οι κώδωνες όλωντων εκκλησιών ήχουν χαρμοσύνως Κα-

ταστήματα έκλεισαν εργασίαι ελησμο-νήθησαν όμιλοι τρελλών ενθουσιασμέ-νων επλήρουν τας οδούς και τα διάφο-ρα κέντρα και μέχρι βαθείας νυκτός ηΘεσσαλονίκη ήτο μεταβλημένη εις έναπαράφορον lsquoΑνάστα ο ΘεόςrsquoΚαι ο ενθουσιασμός και αι τοιαύται εκ-δηλώσεις παρετηρήθησαν και επί τωνΒουλγάρων αξιωματικών οπλιτών καιπολιτών και μάλιστα επί των Σέρβωνοι οποίοι εφάνησαν ελληνικώτεροι τωνΕλλήνων πράγματι φίλοι και σύμμαχοι Την μεταμεσημβρίαν ακριβώς από τηςπλατείας του Λευκού Πύργου διrsquo εξ πυ-ροβόλων ερρίφθησαν προς πανηγυρι-σμόν της νίκης 101 κανονιοβολισμοίΗ μουσική της Κρητικής χωροφυλακήςακολουθουμένη υπό αποσπάσματος χω-ροφυλάκων απάντων εν μεγάλη στολήκαι απείρου κόσμου παρήλασε διά τωνκεντρικωτάτων οδών παιανίζουσα διά-φορα πατριωτικά εμβατήριαraquo

Η δοξολογίαlaquoΤην τρίτην και ημίσειαν ακριβώς ετε-λέσθη δοξολογία εν τω Ι Ναώ του Αγί-ου Μηνά καθrsquo ην παρέστησαν αι ΑΜοι Βασιλείς και ο πρίγκηψ ΝικόλαοςraquoΣτη δοξολογία συμμετείχε και ο λαόςτης πόλης αφού και ο Σύνδεσμος τωνΣυντεχνιών κάλεσε τα μέλη των Συντε-χνιών και τον λαό να παραστούν

Ο λόγος του μητροπολίτη Θεσσαλονί-κης (απόσπασμα)laquolsquoΉπειρος και Θεσσαλία Κρήτη και Μα-κεδονία μένουν έτι στη σκλαβιάrsquoΑυτό Μεγαλειότατε αυτό αδελφοί τοδημοτικόν άσμα βγαλμένο από τα βά-θη της αιματωμένης καρδιάς του Έθνουςαντήχει απrsquo άκρου εις άκρον του απαν-ταχού Ελληνισμού βλέποντος να μέ-νουν εις την σκλαβιάν αι ελληνικώταται

και με αίμα ποτισμέναι χώραι Ήπειροςκαι Θεσσαλία Κρήτη και ΜακεδονίαΑλλrsquo ευλογητός ο Θεός Με τους ηρωι-κούς αγώνας του Ελληνικού στρατούκαι στόλου και των συμμάχων στρατώνη σκλαβιά εξέλιπεν η τυραννία κατηρ-γήθη η ελευθερία ανέτειλε και ο λαόςτης Ηπείρου και Θεσσαλίας ο λαός τηςΜακεδονίας και Κρήτης ο λαός όλωντων νήσων αναπνέων τώρα την ζωο-γόνον αύραν της ελευθερίας δεν ψάλ-λει πλέον τα θρηνώδη άσματα της σκλα-βιάς αλλά τονίζει παιάνας της ελευθε-ρίας και ψάλλει και ψάλλει ακατάπαυ-στα lsquoχαίρε χαίρrsquo ελευθεριάrsquo Ναι ευλο-γητός ο Θεός lsquoο καλέσας ημάς εκ τουσκότους της τυραννίας εις το θαυμα-στόν φως της ελευθερίας ο γνωρίσαςεις τους λαούς την δύναμιν αυτού καιλυτρωσάμενος εν τω βραχίονι αυτούτον λαόν αυτούrsquoraquo

Η λαμπαδηφορίαΙδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ηπαρουσίαση της νυχτερινής λαμπαδη-φορίας στους δρόμους της Θεσσαλονί-κης laquoΜε όσην λαμπρότητα εωρτάσθη τηνημέραν το μέγα γεγονός της αλώσεωςτων Ιωαννίνων με ίσην μεγαλοπρέπει-αν επανηγυρίσθη και κατά την νύκταΧθες το απόγευμα συνελθόντες εν τη ΙΜητροπόλει οι Κοινοτικοί Αντιπρόσω-ποι μετά των προέδρων των Συντεχνιώνκαι πολλών προκρίτων απεφάσισαν με-ταξύ άλλων και την διοργάνωσιν λαμ-παδηφορίας προς μεγαλειτέραν αίγληντης εορτήςΚαι η λαμπαδηφορία αύτη έγινε χθεςτο εσπέρας επιτυχούσα πληρέστατα Ηεκκίνησις εγένετο από το πεδίον τουΆρεως την 7 12 περίπουΜακροτάτη σειρά απετέλει την όλην πομ-

πήν και χιλιάδες ανημμένων ενετικώνφανών προσέδιδον φαντασμαγορικήνόψιν εις τας οδούς οπόθεν διήρχετοΗ πομπή διηυθύνθη προς τον ΛευκόνΠύργον και εκείθεν προς τον Όλυμπονδιά της προκυμαίας Από του ΛευκούΠύργου μέχρι του Ολύμπου αδιάσπα-στος εκυλίετο βραδέως μια ανθρωπο-μάζα κατάστικτος από μυριάδας φώ-των ενώ συγχρόνως αι συνοδεύουσαιαυτήν μουσικαί στρατιωτικαί και τωνΣωματείων ανέκρουον πατριωτικά εμ-βατήρια και οι λαμπαδηφορούντες έψαλ-λον εθνικά άσματα Από της θαλάσσης αφrsquo ετέρου παρείχε-το έτερον μαγικόν θέαμα με την ποικι-λόχρωμον φωταγώγησιν πολλών πλοί-ων ούτως ώστε η πόλις μας μετεβλήθηδιrsquo ολίγας στιγμάς εις πραγματικήν Βε-νετίανΗ πομπή φθάσασα εις το καφενείον Όλυμ-πος εξεχύθη προς την οδόν Σαμπρή πασ-σά και κατόπιν διά της Εγνατίας και τηςλεωφόρου Χαμηδιέ κατέληξε πάλιν ειςτον Λευκόν Πύργον όπου και διελύθηΗπορεία διήγειρε παντού γενικόν ενθου-σιασμόν και τα παράθυρα και οι εξώ-σται ήσαν κατάμεστα πλήθους το οποί-ον συμμετείχε του γενικού πανζουρλι-σμού Πλείσται οικίαι δε είχον φωταγω-γηθεί Πρέπει να σημειωθή δε ότι η λαμ-παδηφορία καθrsquo όλην την διάρκειάν τηςδιεξήχθη εν απολύτω τάξει και χωρίςούτε το παραμικρόν άτοπον να λάβηχώραν Και ούτω έληξε μία ιστορική διάτην Θεσσαλονίκην και διrsquo όλον τον Ελ-ληνισμόν ημέρα αλησμονήτου ενθου-σιασμού και πατριωτικής συγκινήσεωςraquo

Η κίνησις μέχρι βαθείας νυκτόςlaquoΑλλά και μετά την διάλυσιν της λαμ-παδηφορίας η εις τας οδούς κίνησις εξη-κολούθησε ζωηροτάτη μέχρι βαθείαςνυκτός Πολυάριθμοι όμιλοι εν ενθου-σιασμώ και ευθυμία διέτρεχον τας οδούςψάλλοντες τα καφενεία δε ήσαν πλήρηκόσμου όστις παρέμεινε διασκεδάζωνΚαι ο κοσμάκης επίσης δεν υστέρησενεις τας συνοικίας όπου επεκράτησεν εξίσου γλέντι και χαράraquo

το υπερπέραν του ενθουσιασμούΡεπορτάζ από τις σελίδες της laquoΜακεδονίαςraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913από την εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα που επικράτησε στηΘεσσαλονίκη όταν έγινε γνωστή η άλωση και παράδοση της πρωτεύουσαςτης Ηπείρου στον ελληνικό στρατό

Θεσσαλονίκη επέτειος αλώσεως Ιωαννίνων καρτ ποστάλ

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2321913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα05|53ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

βατικές πυροβολαρχίες στο δεξιό τηςδιάταξης από την Αετοράχη μέχρι τονΆραχθο ποταμόΟι δύο τελευταίες μεραρχίες αποτέλε-σαν το Τμήμα Στρατιάς του Δεξιού υπότον διοικητή της IV Μεραρχίας υπο-στράτηγο Μοσχόπουλο ο οποίος αντι-καταστάθηκε στη διοίκηση της μερερ-χίας από έναν από τους διοικητές τωνσυνταγμάτων Ο αρχηγός Στρατού Ηπείρου αποφάσι-σε να εφαρμόσει την κύρια προσπά-θειά του με επίθεση του Τμήματος Στρα-τιάς Δεξιού από Αετοράχη προς Μπι-ζάνι ενώ ένα μικτό απόσπασμα με βά-ση το 1 ΣΕ θα ενεργούσε στην κατεύ-θυνση των χωριών Λάζαινα - ΕλληνικόΗ IV Μεραρχία θα ενεργούσε κατά τωνυψωμάτων Μανολιάσας και η ΙΙ Μεραρ-χία προς την πεδιάδα των ΙωαννίνωνΤέλος δύο αποσπάσματα του Ολίτσι-κα και του Αχέροντα θα αναλάμβαναναντίστοιχα την επίθεση κατά των υψω-μάτων Μεγάλη Τσούκα - Άγιος Νικό-λαος και την ασφάλεια των συγκοινω-νιών προς Πρέβεζα

Αστάθμητοι παράγοντες φέρνουνανατροπήΕνώ όμως όλα ήταν έτοιμα για την επί-θεση που ορίστηκε για τις 5 Ιανουαρί-ου 1913 μια σειρά αστάθμητων παρα-γόντων ήρθε να ανατρέψει την κατά-σταση Συγκεκριμένα

bull Στις 3 Ιανουαρίου αντικαταστάθηκεαιφνιδιαστικά ο Σαπουντζάκης από τηναρχηγία του Στρατού Ηπείρου ο οποί-ος τέθηκε υπό τον διάδοχο Κωνσταν-τίνο και αναβλήθηκε η επίθεση μέχρινα φτάσει ο διάδοχος στην Ήπειρο ΟΣαπουντζάκης παρέδωσε προσωρινάτα καθήκοντά του στον υποστράτηγοΜοσχόπουλο και ζήτησε με αναφοράτου να παραμείνει στην Ήπειρο υπό τονδιάδοχο για να εκτελέσει την επίθεσηκατά των Ιωαννίνων Η αίτησή του έγι-νε δεκτή υπό τον όρο να μην κινηθείπριν φτάσει ο διάδοχοςbull Στις 6 Ιανουαρίου δύο τουρκόφωνοιστρατιώτες αυτομόλησαν με ένα στρα-τιωτικό αυτοκίνητο και κατευθύνθηκανστα Ιωάννινα Επειδή υπήρχε φόβοςνα αποκαλύψουν τα σχέδια στους Τούρ-κους ο Σαπουντζάκης παρά τις αντί-θετες διαταγές διέταξε την έναρξη τηςεπίθεσης όπως είχε σχεδιαστεί για τις7 Ιανουαρίου bull Η επίθεση πραγματοποιήθηκε και ση-μείωσε αρχικά κάποιες επιτυχίες Όμωςτην 8η Ιανουαρίου κατά την οποία είχεδιαταχθεί να συνεχιστεί η επίθεση οκαιρός επιδεινώθηκε με ισχυρές βρο-χές και χιόνια στα ορεινά και η επίθεσηανακόπηκε προ των τουρκικών οχυρώνθέσεων Η κακοκαιρία συνεχίστηκε καιτις επόμενες ημέρες και μαζί με τη δια-κοπή των επιχειρήσεων επέδρασε δυ-σμενώς στο ηθικό των ανδρών

Άφιξη διαδόχου και νέοςπρογραμματισμόςΟ αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταν-τίνος έφτασε στην Ήπειρο στις 10 Ια-νουαρίου και εγκατέστησε το στρατη-γείο του στη Φιλιππιάδα Αφού ενημε-ρώθηκε για την κατάσταση έλαβε μέ-τρα για την ανάπαυση και την εξύψω-ση του ηθικού των τμημάτων Παράλ-ληλα άρχισε η ανασυγκρότηση των τμη-μάτων για την τελική επίθεση Συνολι-κά η δύναμη του Ελληνικού Στρατούέφτασε τους 762 αξιωματικούς και τους40647 οπλίτες με 48 πολυβόλα και 93πυροβόλα Έναντι αυτών οι Τούρκοι διέ-θεταν 30000 άντρες με 112 πυροβόλα Για την επίθεση ο Στρατός Ηπείρου ορ-γανώθηκε ως εξήςbull Στο αριστερό στην περιοχή Ολίτσικα-Μανολιάσας το Βrsquo Τμήμα Στρατιάς μετρεις φάλαγγες 1η 2η και 3η με συνο-λική δύναμη 20 τάγματα και εξίμισι ορει-βατικές πυροβολαρχίες Στη 2η Φά-λαγγα υπαγόταν και το 1 ΣΕ το οποίομε ένα τάγμα του 17 Συντάγματος Πε-ζικού και ορειβατική πυροβολαρχία απο-τέλεσε συγκρότημα υπό τον διοικητήτου Το συγκρότημα αυτό θα έπαιζε ση-μαντικό ρόλο στην κατάληψη των Ιωαν-νίνωνbull Στο κέντρο στην περιοχή του χωριούΘεριακίσι η ΙΙ Μεραρχία- Στο δεξιό το Αrsquo Τμήμα Στρατιάς μεδύο μεραρχίες και την Ταξιαρχία Με-

τσόβου Σύμφωνα με το σχέδιο προ-βλεπόταν αιφνιδιαστική υπερκέρασητου Μπιζανίου από τα δυτικά με ταυτό-χρονη μετωπική επίθεση Παράλληλαθα γίνονταν παραπλανητικές επιθέσειςστις γειτονικές περιοχές για να αγκι-στρωθούν ανάλογες τουρκικές δυνά-μεις

Τελική επίθεσηΗ επίθεση κατά των Ιωαννίνων άρχισετο πρωί της 20ής Φεβρουαρίου 1913Μέχρι το απόγευμα η 3η Φάλαγγα τουΒrsquo Τμήματος Στρατιάς είχε καταλάβειτα υψώματα Μεγάλη Τσούκα και ΆγιοςΝικόλαος Η 2η Φάλαγγα κινήθηκε επί-σης από το πρωί με το συγκρότημα του1ου ΣΕ ως εμπροσθοφυλακή Η περι-γραφή που ακολουθεί βγαίνει από τοπροσωπικό ημερολόγιο του διοικητήτου συντάγματος αντισυνταγματάρχηΠαπαδόπουλουΤο συγκρότημα ανέτρεψε τις αντιστά-σεις στα αντερείσματα της εξόδου τηςστενωπού και βγήκε στη λεκάνη τηςΔωδώνης Γύρω στο μεσημέρι ο Πα-παδόπουλος ενημέρωσε τον διοικητήτης 2ης Φάλαγγας ότι κινείται προς τοοχυρό Αγίου Νικολάου και προέτρεψετην προχώρηση και των άλλων τμημά-των της φάλαγγας Όμως το σύνταγ-μα ευζώνων είχε προχωρήσει με τέ-τοια ορμή ώστε είχε απομακρυνθείσημαντικά από τη φάλαγγα με αποτέ-λεσμα και ο διοικητής της να μην έχεισαφή αντίληψη αλλά και οι διαταγέςνα φτάνουν καθυστερημένα Στις 1500ο Παπαδόπουλος ενημέρωσε τον διοι-κητή της φάλαγγας για την κατάληψητου Αγίου Νικολάου και ζήτησε να μά-θει αν έπρεπε να κατευθυνθεί προςΓιάννενα ή Σαδοβίτσα Την ίδια ώραόμως ο εχθρός άρχισε να ανατρέπε-ται σε όλο το μέτωπο Ο Παπαδόπου-λος διέταξε το 8ο ΤΕ και διλοχία του9ου ΤΕ να καταδιώξουν τους Τούρ-κους Στις 1700 είχαν καταλάβει τοχωριό Ραψίστα (Πεδινή) είχαν διώξειτα εχθρικά τμήματα από εκεί και συ-νέχιζαν την καταδίωξη προς την πε-διάδα Ο Παπαδόπουλος ανακάλεσεκαι την άλλη διλοχία του 9ου ΤΕ η οποίαβρισκόταν στα υψώματα Δουρούτι καιολόκληρο το σύνταγμα συνέχισε τηνπροχώρησή του προς Γιάννενα Εκεί-νη τη στιγμή ο διοικητής της φάλαγ-γας θεωρώντας ότι η αποστολή τουείχε λήξει με την κατάληψη της περιο-χής περί την Ραψίστα διέταξε το σύν-ταγμα ευζώνων να ανακόψει την κίνη-ση και να εγκατασταθεί περί την Ρα-ψίστα Κατά ευτυχή σύμπτωση η δια-ταγή δεν λήφθηκε και τα δύο τάγμα-τα ευζώνων -με προτροπή του διοικη-τή του 9ου ΤΕ ταγματάρχη Βελισσα-ρίου- συνέχισαν την επίθεση προς ταυψώματα Αγίου Νικολάου

Παράτολμη προώθηση του 1ουΣυντάγματος ΕυζώνωνΤη νύχτα της 20ής προς 21η Φεβρουα-ρίου ο Παπαδόπουλος έστειλε την πα-ρακάτω αναφορά προς τον διοικητήτης φάλαγγας από την οδό Ιωαννίνων

Συνέχεια στη σελ 6

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

54|06 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

- Ραψίστας laquoΛαμβάνω την τιμήν να ανα-φέρω ότι το σύνταγμα ευρίσκεται προτων Ιωαννίνων ένθα εγκατέστησε προ-φυλακάς Απέχει ολίγον της εισόδου(Νοτίας Παρυφής) 5 λεπτά Φάλαγγεςεχθρικαί προσέρχονται εκ του δεξιούτης οδού ευρισκόμεναι ήδη εγγύς Σπεύ-σατε προς κατάληψιν της πόλεως καιενίσχυσίν μαςraquo Όταν πέρασε περίπουμιάμιση ώρα χωρίς να πάρει απάντησηκαι όταν συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρ-χαν φίλια τμήματα γύρω του γεγονόςπου έθετε σε κίνδυνο το σύνταγμά τουόταν ξημέρωνε έστειλε αγγελιαφό-ρους με το παρακάτω σήμα laquoΠρος οι-ονδήποτε Ελληνικόν στράτευμα Το 1ονΣύνταγμα Ευζώνων ευρίσκεται επί τηςΝ εισόδου των Ιωαννίνων και 5 λεπτάέξωθεν αυτών Ανάγκη σπεύσετε έλευ-σίν σαςraquo Στις 2300 έφθασε στις προ-φυλακές του 9 ΤΕ αντιπροσωπεία τουτούρκου αρχιστρατήγου Εσάτ Πασά συ-νοδευόμενη από τον μητροπολίτη Δω-δώνης και αντιπρόσωπο του μητροπο-λίτη Ιωαννίνων με έγγραφο το οποίουπέγραφαν οι αντιπρόσωποι των Με-γάλων Δυνάμεων σχετικά με την πα-ράδοση της πόλης Η αντιπροσωπείασυνοδευόμενη από τον ταγματάρχηΒελισσαρίου πήγε στο χάνι Εμίν Αγάόπου βρισκόταν το ελληνικό στρατη-γείο για να διαπραγματευθεί τους όρουςπαράδοσης Η τολμηρή προχώρηση του 1ου ΣΕ είχεσαν αποτέλεσμα την παράδοση τωνΙωαννίνων Είναι άγνωστο τι θα συνέ-βαινε αν οι Τούρκοι αντιλαμβάνοντανότι το 1ο ΣΕ ήταν μόνο του στην πε-ριοχή Το πρωί της επομένης ο Παπα-δόπουλος πήρε μια επιτιμητική διατα-γή της 2ης Φάλαγγας που -ούτε λίγοούτε πολύ- τον διέταζε να υποχωρή-σει επειδή με την προχώρησή του το

σύνταγμα είχε αναλάβει laquoμεγίστη ευ-θύνηraquo Πραγματικά όπως γράφει ο Πα-παδόπουλος στο ημερολόγιό του laquoΜε-τά το ιδιαιτέρως τιμητικόν διά το υπrsquoεμέ σύνταγμα γεγονός τούτο διrsquo ουετίθετο τέρμα εις την Ηπειρωτικήν εκ-στρατείαν έλαβα διαταγάς και υπέβα-λα επίσης αναφοράς Αντί να απο-

σταλλώσιν ενισχύσεις προς εξασφάλι-σιν πλήρους επιτυχίας μας λαμβάνο-μεν διαταγήν προς υποχώρησιν Αν οΕσάτ Πασάς αντελαμβάνετο ότι ήμε-θα δύο μόνον τάγματα και αν διrsquo οιαν-δήποτε τυχαίαν αιτίαν δεν έσπευδε ναπαραδοθή βεβαίως θα διατρέχαμεντον έσχατον κίνδυνον ως τελείως απο-

μεμονωμένοι πανταχόθενraquo Αργότε-ρα ο διοικητής της φάλαγγας έστειλετο παρακάτω σήμα στον Παπαδόπου-λο laquoΣυγχαίρω υμάς διά την αποφασι-στικότητα της χθες προελάσεως τωνυφrsquo υμάς προφυλακών εις ην κατά μέ-γα μέρος οφείλεται η παράδοσις τωνΙωαννίνωνraquo

Παράδοση και απελευθέρωση της πόληςΤο πρωί της 21ης Φεβρουαρίου το Ελ-ληνικό Σύνταγμα Ιππικού μπήκε στα Ιωάν-νινα μαζί με δύο αξιωματικούς του Γε-νικού Στρατηγείου οι οποίοι συναντή-θηκαν με τον Εσάτ Πασά και υπέγρα-ψαν το πρωτόκολλο παράδοσης τηςπόλης Την άλλη μέρα μπήκε επίσημαστην πόλη και ο αρχιστράτηγος Ο εν-θουσιασμός των κατοίκων των Ιωαννί-νων αλλά και των άλλων Ελλήνων γιατην απελευθέρωση της πόλης ήταν πρω-τοφανής και τραγουδήθηκε με τους αθά-νατους στίχους

Τα πήραμε τα Γιάννεναμάτια πολλά το λένεόπου γελούν και κλαίνε

Με την κατάληψη των Ιωαννίνων τε-λείωσαν ουσιαστικά οι επιχειρήσεις στηνΉπειρο ενώ εξυψώθηκε και το γόητροτου Ελληνικού Στρατού στα μάτια τωνβαλκανικών συμμάχων αλλά και τωνμεγάλων δυνάμεων Το τίμημα των αγώ-νων στην Ήπειρο ήταν βαρύ αξιωματι-κοί νεκροί 62 τραυματίες 174 οπλίτεςνεκροί 1549 τραυματίες 5451 και επι-πλέον 58 παγόπληκτοι Συνολικά 7249νεκροί και τραυματίες έναντι 4433 νε-κρών και τραυματιών κατά τις επιχει-ρήσεις στη Μακεδονία Τουλάχιστον οιθυσίες αυτές δεν ήταν μάταιες

Ο διάδοχος και αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού Κωνσταντίνος με το επιτελείο του στα Ιωάννινα από το βιβλίο laquoΒαλκανικοίπόλεμοι 1912-1913 Το φωτογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη-Zeitzraquo εκδόσεις Κέδρος

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 22-2-1913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα07|55ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

το κύριο άρθρο με τον τίτλο laquoΟυρανοίδιηγούνται δόξαν ελληνικών όπλωνraquoδίνει και τον πρωτοσέλιδο τίτλο στηνεφημερίδα laquoΤα παινεμένα Γιάννενα η θρυλική πό-λις του Αλή Πασά με την ιστορημένηνλίμνην η πόλις την οποίαν τόσον γλυκάεξύμνησεν η δημώδης μούσα και διάτόσου ωραίου περιέβαλε πέπλου η λαϊ-κή παράδοσις η πόλις η οποία εγέννη-σε τόσους Μεγάλους Διδασκάλους τουΓένους και τόσους μεγάλους του ΈθνουςΕυεργέτας η πόλις η οποία τόσα συνει-σέφερεν εις τον Ελληνικόν πολιτισμόνκαι τόσον ετίμησε το Ελληνικόν όνομαη ακρόπολις του ελληνισμού εν τη Ελ-ληνικωτάτη Ηπείρω - τα παινεμένα Γιάν-νενα μαζύ με τον ήλιον της χθες είδονανατέλλουσαν και την απελευθέρωσίντων από μακραίωνα δουλείαν από τηνΤουρκικήν αγριότητα και την Τουρκαλ-βανικήν λύσσανΗ κατάληψις των Ιωαννίνων γενομένηκατόπιν τετραμήνου αγώνος αγώνος οοποίος έχει κάτι από την υπέρβασιν τωνΆλπεων υπό του Αννίβα και την εκστρα-τείαν του Ναπολέοντος εις την Ρωσ-σίαν και από την εποποιίαν του ΠορτΑρθούρ η κατάληψις των Ιωαννίνωνγενομένη διά της λόγχης κατόπιν τό-σων θυσιών και τόσου αίματος αποτε-λεί το μεγαλείτερον κατόρθωμα του πα-ρόντος Ελληνικού αγώνος μεγαλείτε-ρον ακόμη και από την κατάληψιν τηςΘεσσαλονίκης αποτελεί την ωραιοτέ-ραν κορωνίδα την ενδοξοτέραν κατα-κλείδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ ιστορία αναγράφουσα την εποποιίαντης Ηπείρου θα θαυμάση την αντοχήντην καρτερίαν το ηθικόν τον υπεραν-θρωπισμόν του Ελληνικού στρατού καιτου αρχηγού του της ΑΒΥ του δαφ-νοστεφούς Διαδόχου στρατού και αρ-χηγού αγωνισθέντων κατά της φύσε-ως ξεσχισθέντων και αιματωθέντωνεπί των βράχων επί των πάγων και υπότας βροχάς και τας χιόνας πεινασάν-των και αναγκασάντων αυτήν την φύ-σιν να παραιτηθή των δικαιωμάτων τηςκαι όμως ουδόλως αφανισθέντων καινικησάντων νίκην λαμπράν η ιστορίαθα χαρακτηρίση ασφαλώς το Μπιζάνιονως το οχυρότερον το απροσπελαστό-

τερον το τρομερώτερον των εν Ευρώ-πη προπυργίων της τουρκικής βαρβα-ρότητος η ιστορία θα αφιερώση τας ωραι-οτέρας λέξεις διά την εν Ηπείρω επο-ποιίαν και το ένδοξον τέρμα της μίανχρυσήν σελίδα Η Ελληνική Θεσσαλονίκη η οποία όπωςκαι ο απανταχού Ελληνισμός μετrsquo αγω-νίας παρηκολούθησε τας φάσεις τηςΗπειρωτικής εποποιίας και μετά παλ-μών χαράς και ανυπομονησίας ανέμενετο τέρμα αυτού πανηγυρίζει μετά τρελ-λού ενθουσιασμού το ένδοξον γεγονόςπεριπτυσσομένη τους αδελφούς Ιωαν-νίτας τους τόσον ταλαιπωρηθέντας καιτόσον βασανισθέντας υπό της λύσσηςτης εκπνεούσης βαρβαρότητος κατάτην τετράμηνον πολιορκίαν και τόσονευτυχείς και τόσον υπερηφάνως σήμε-ρον τους δίδει θερμόν αδελφικόν ασπα-σμόν υπό τας πτυχάς της τετιμημένηςκυανολεύκουraquo

ΣχόλιαΚάτω από τη βινιέτα laquoΤης ημέραςraquo δια-βάζουμε τα εξής σχόλια

Ο πανηγυρισμόςlaquoΤο μέγα γεγονός της πτώσεως των Ιωαν-νίνων την οποίαν με πεποίθησιν και λα-χτάραν ανέμενε σύμπας ο Ελληνισμόςδεν ήτο δυνατόν παρά να διεγείρη τηνχθεσινήν φρενίτιδα του έξαλλου ενθου-σιασμού παρόμοιον του οποίου πολύσπανίως είδεν η πόλις μας Όλαι αι εκ-δηλώσεις του εξάλλου εξ αγαλλιάσεωςκαι εθνικής υπερηφανείας πλήθους υπήρ-ξαν η ζωηρά εκδήλωσις των ιερωτέρων

συγκινήσεων τας οποίας ησθάνθη χθεςπάσα Ελληνική ψυχή επί τω χαρμοσύνωαγγέλματιΚαι καθώς δεν υπήρξε Έλλην ο οποίοςνα μη είχε την σκέψιν του διαρκώς προ-σηλωμένην προς την γιγαντομαχίαν τηςΗπείρου δεν θα υπάρξη επίσης Έλλην οοποίος δεν θα εορτάση πανηγυρικώτα-τα τον μέγαν θρίαμβον των Ελληνικώνόπλωνraquo

Ευχαριστούμεν - ΕυχόμεθαlaquoΕις την γενικήν χαράν μας δεν έλει-ψαν να συμμετάσχουν ενεργώς και εν-θουσιωδώς και οι εν τη πόλει μας φίλοισύμμαχοι Τα ειλικρινή συγχαρητήριατων Βουλκάρων και Σέρβων στρατιω-τών αξιωματικών και πολιτών οίτινεςμε την μεγαλειτέραν προθυμίαν συμμε-τέσχον της χαράς μας κατά τον φιλο-φρονέστερον τρόπον και εξεδήλωσανακράτητον ενθουσιασμόν διά τον θρίαμ-βόν μας δεν μένουν απαρατήρητα ου-δέ εν τη μέθη της χαράς μας λησμο-νούμεν τους καλούς μας συμμάχουςτους οποίους και ευχαριστούμεν απόκαρδίας και τους ευχόμεθα παρομοίουςθριάμβουςraquo

Και οι Τούρκοι τον χαβά τωνlaquoΜα δεν έχουν όρια εις τα φαιδρά τωναυτοί οι Τούρκοι Εδώ ολόκληρα Γιάν-νενα έπεσαν δεκάδες χιλιάδων παρε-δόθησαν και η lsquoΤασβίρι Εφκιάρrsquo εξακο-λουθεί να ονειρεύεται Και τι όνειραΗ Κοζάνη γράφει εις το τελευταίον λη-φθέν φύλλον της κατελήφθη υπό τουΜπεκήρ Αγά και η Φλώρινα υπό του Τζα-

βίτ πασάΆσκολσουνΛίγη υπομονή ακόμη ας κάμουν οι αγά-δες και θα ξαναπάρουν όλα όσα έχα-σαν Ποιος ξεύρει μάλιστα αν δεν πι-στεύουν ότι θα μεγαλώση το κράτοςτων περισσοτέρον και από ότι ήτο προτου πολέμου Μόνον αυτό λείπει να γρά-ψουν αι Τουρκικαί εφημερίδεςraquo

Η ωραιοτέρα κορωνίδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ απελευθέρωση των Ιωαννίνων μέσα από την αρθρογραφία και τα σχόλια της εφημερίδαςlaquoΜακεδονίαraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913

Ανακοινωθέν του Γραφείουτύπου 

Αθήναι 21 Φεβρουαρίου ώρα11 πμ - Ο Ρεούφ πασάς καιο Ταλάτ βέης αντιπρόσω-

ποι του Εσάτ πασά μετά του Πρω-τοσυγγέλου του Μητροπολίτου με-ταβάντες διrsquo αυτοκινήτου εις ΕμίνΑγά έφερον την παράδοσιν τωνΙωαννίννων άνευ όρων Έκαστοντμήμα της Τουρκικής στρατιάς θαυψώνη λευκήν σημαίαν και θα πα-ραδίδηται Η είδησις διαδοθείσα ειςτο στρατόπεδον το λυκαυγές εγέ-νετο δεκτή μετrsquo αγαλλιάσεως καικραυγών laquoΧριστός Ανέστηraquo Εν Αθήναις ο ενθουσιασμός είνεαπερίγραπτοςΤρεις ίλαι ιππικού υπό τον κ Σού-τσον εισήλθον εις Ιωάννινα Λευκαί σημαίαι καλύπτουν το Μπι-ζάνιΕφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2221913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

56|08 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ςτη σελίδα 2 της εφημερίδας και κάτωαπό τη βινιέτα laquoΗ κατάληψις των Ιωαν-νίνωνraquo ο τίτλος και υπότιτλοι αναφέ-ρουν laquoΠώς επανηγυρίσθη το μέγα γε-γονόςraquo laquoΤο υπερπέραν του ενθουσια-σμούraquo laquoΔοξολογία - Λαμπαδηφορία -Χαρές και Πανηγύριαraquo Στο ρεπορτάζ διαβάζουμε τα εξής laquoΠοί-ος θα περιγράψη τα συναισθήματα ταοποία πλημμυρούν από της πρωίας τηςχθες πάσαν Ελληνικήν ψυχήν επί τη εν-δόξω καταλήψει των Ιωαννίνων Χαράζωγραφισμένη εις τα πρόσωπα πάντωνπας τις μεταβεβλημένος εις μίαν μεγά-λην χαράν άναρθροι κραυγαί δάκρυαεναγκαλισμοί παράφοροι τρελλά φιλιάπυροβολισμοί συνεχείς πλήρες μεθύσιτης ψυχής - αυτή επάνω κάτω είνε η εξω-τερίκευσις των συναισθημάτων Θα ευ-ρίσκεται κανείς εν τη αληθεία λέγωνότι η ελληνική ψυχή αφrsquo ότου ήρχισε ζώ-σα υπό τον ήλιον πολύ σπανίως εδοκί-μασε τόσην χαράν συγκινήσεων και τό-σην πλημμύραν ενθουσιασμούraquoΚάτω από τον μεσότιτλο laquoΗ πρώτη εί-δησιςraquo δημοσιεύονται τα τηλεγραφή-ματα που έστειλε από το Εμίν Αγά ο διά-δοχος Κωνσταντίνος στον πατέρα τουβασιλιά Γεώργιο στις 0030 και 600πμ της 21ης Φεβρουαρίου Και ακολου-θεί το laquoΑνακοινωθέν του Γραφείου Τύ-πουraquo Στη συνέχεια διαβάζουμε εκτε-νείς περιγραφές από όσα συνέβησανστη Θεσσαλονίκη την ημέρα της απε-λευθέρωσης των Ιωαννίνων

Ο πανηγυρισμόςlaquoΕυθύς ως εγνώσθη η είδησις ανά τηνπόλιν και διεδόθη μετrsquo αστραπιαίας τα-χύτητος έξαλλος ενθουσιασμός κατέ-λαβε τον Ελληνικόν κόσμον Πυροβολισμοί ριπτόμενοι υπό στρατιω-τών και ναυτών και πολιτών κανονιο-βολισμοί συριγμοί επιτεταγμένων ατμο-πλοίων διέσειον την πόλιν Δάκρυα χα-ράς και άναρθροι κραυγαί ενθουσια-σμού ανήρχοντο εις τα χείλη όλων καιασπασμοί αντηλάσσοντο και lsquoΧριστόςΑνέστηrsquo ηκούοντο ενώ οι κώδωνες όλωντων εκκλησιών ήχουν χαρμοσύνως Κα-

ταστήματα έκλεισαν εργασίαι ελησμο-νήθησαν όμιλοι τρελλών ενθουσιασμέ-νων επλήρουν τας οδούς και τα διάφο-ρα κέντρα και μέχρι βαθείας νυκτός ηΘεσσαλονίκη ήτο μεταβλημένη εις έναπαράφορον lsquoΑνάστα ο ΘεόςrsquoΚαι ο ενθουσιασμός και αι τοιαύται εκ-δηλώσεις παρετηρήθησαν και επί τωνΒουλγάρων αξιωματικών οπλιτών καιπολιτών και μάλιστα επί των Σέρβωνοι οποίοι εφάνησαν ελληνικώτεροι τωνΕλλήνων πράγματι φίλοι και σύμμαχοι Την μεταμεσημβρίαν ακριβώς από τηςπλατείας του Λευκού Πύργου διrsquo εξ πυ-ροβόλων ερρίφθησαν προς πανηγυρι-σμόν της νίκης 101 κανονιοβολισμοίΗ μουσική της Κρητικής χωροφυλακήςακολουθουμένη υπό αποσπάσματος χω-ροφυλάκων απάντων εν μεγάλη στολήκαι απείρου κόσμου παρήλασε διά τωνκεντρικωτάτων οδών παιανίζουσα διά-φορα πατριωτικά εμβατήριαraquo

Η δοξολογίαlaquoΤην τρίτην και ημίσειαν ακριβώς ετε-λέσθη δοξολογία εν τω Ι Ναώ του Αγί-ου Μηνά καθrsquo ην παρέστησαν αι ΑΜοι Βασιλείς και ο πρίγκηψ ΝικόλαοςraquoΣτη δοξολογία συμμετείχε και ο λαόςτης πόλης αφού και ο Σύνδεσμος τωνΣυντεχνιών κάλεσε τα μέλη των Συντε-χνιών και τον λαό να παραστούν

Ο λόγος του μητροπολίτη Θεσσαλονί-κης (απόσπασμα)laquolsquoΉπειρος και Θεσσαλία Κρήτη και Μα-κεδονία μένουν έτι στη σκλαβιάrsquoΑυτό Μεγαλειότατε αυτό αδελφοί τοδημοτικόν άσμα βγαλμένο από τα βά-θη της αιματωμένης καρδιάς του Έθνουςαντήχει απrsquo άκρου εις άκρον του απαν-ταχού Ελληνισμού βλέποντος να μέ-νουν εις την σκλαβιάν αι ελληνικώταται

και με αίμα ποτισμέναι χώραι Ήπειροςκαι Θεσσαλία Κρήτη και ΜακεδονίαΑλλrsquo ευλογητός ο Θεός Με τους ηρωι-κούς αγώνας του Ελληνικού στρατούκαι στόλου και των συμμάχων στρατώνη σκλαβιά εξέλιπεν η τυραννία κατηρ-γήθη η ελευθερία ανέτειλε και ο λαόςτης Ηπείρου και Θεσσαλίας ο λαός τηςΜακεδονίας και Κρήτης ο λαός όλωντων νήσων αναπνέων τώρα την ζωο-γόνον αύραν της ελευθερίας δεν ψάλ-λει πλέον τα θρηνώδη άσματα της σκλα-βιάς αλλά τονίζει παιάνας της ελευθε-ρίας και ψάλλει και ψάλλει ακατάπαυ-στα lsquoχαίρε χαίρrsquo ελευθεριάrsquo Ναι ευλο-γητός ο Θεός lsquoο καλέσας ημάς εκ τουσκότους της τυραννίας εις το θαυμα-στόν φως της ελευθερίας ο γνωρίσαςεις τους λαούς την δύναμιν αυτού καιλυτρωσάμενος εν τω βραχίονι αυτούτον λαόν αυτούrsquoraquo

Η λαμπαδηφορίαΙδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ηπαρουσίαση της νυχτερινής λαμπαδη-φορίας στους δρόμους της Θεσσαλονί-κης laquoΜε όσην λαμπρότητα εωρτάσθη τηνημέραν το μέγα γεγονός της αλώσεωςτων Ιωαννίνων με ίσην μεγαλοπρέπει-αν επανηγυρίσθη και κατά την νύκταΧθες το απόγευμα συνελθόντες εν τη ΙΜητροπόλει οι Κοινοτικοί Αντιπρόσω-ποι μετά των προέδρων των Συντεχνιώνκαι πολλών προκρίτων απεφάσισαν με-ταξύ άλλων και την διοργάνωσιν λαμ-παδηφορίας προς μεγαλειτέραν αίγληντης εορτήςΚαι η λαμπαδηφορία αύτη έγινε χθεςτο εσπέρας επιτυχούσα πληρέστατα Ηεκκίνησις εγένετο από το πεδίον τουΆρεως την 7 12 περίπουΜακροτάτη σειρά απετέλει την όλην πομ-

πήν και χιλιάδες ανημμένων ενετικώνφανών προσέδιδον φαντασμαγορικήνόψιν εις τας οδούς οπόθεν διήρχετοΗ πομπή διηυθύνθη προς τον ΛευκόνΠύργον και εκείθεν προς τον Όλυμπονδιά της προκυμαίας Από του ΛευκούΠύργου μέχρι του Ολύμπου αδιάσπα-στος εκυλίετο βραδέως μια ανθρωπο-μάζα κατάστικτος από μυριάδας φώ-των ενώ συγχρόνως αι συνοδεύουσαιαυτήν μουσικαί στρατιωτικαί και τωνΣωματείων ανέκρουον πατριωτικά εμ-βατήρια και οι λαμπαδηφορούντες έψαλ-λον εθνικά άσματα Από της θαλάσσης αφrsquo ετέρου παρείχε-το έτερον μαγικόν θέαμα με την ποικι-λόχρωμον φωταγώγησιν πολλών πλοί-ων ούτως ώστε η πόλις μας μετεβλήθηδιrsquo ολίγας στιγμάς εις πραγματικήν Βε-νετίανΗ πομπή φθάσασα εις το καφενείον Όλυμ-πος εξεχύθη προς την οδόν Σαμπρή πασ-σά και κατόπιν διά της Εγνατίας και τηςλεωφόρου Χαμηδιέ κατέληξε πάλιν ειςτον Λευκόν Πύργον όπου και διελύθηΗπορεία διήγειρε παντού γενικόν ενθου-σιασμόν και τα παράθυρα και οι εξώ-σται ήσαν κατάμεστα πλήθους το οποί-ον συμμετείχε του γενικού πανζουρλι-σμού Πλείσται οικίαι δε είχον φωταγω-γηθεί Πρέπει να σημειωθή δε ότι η λαμ-παδηφορία καθrsquo όλην την διάρκειάν τηςδιεξήχθη εν απολύτω τάξει και χωρίςούτε το παραμικρόν άτοπον να λάβηχώραν Και ούτω έληξε μία ιστορική διάτην Θεσσαλονίκην και διrsquo όλον τον Ελ-ληνισμόν ημέρα αλησμονήτου ενθου-σιασμού και πατριωτικής συγκινήσεωςraquo

Η κίνησις μέχρι βαθείας νυκτόςlaquoΑλλά και μετά την διάλυσιν της λαμ-παδηφορίας η εις τας οδούς κίνησις εξη-κολούθησε ζωηροτάτη μέχρι βαθείαςνυκτός Πολυάριθμοι όμιλοι εν ενθου-σιασμώ και ευθυμία διέτρεχον τας οδούςψάλλοντες τα καφενεία δε ήσαν πλήρηκόσμου όστις παρέμεινε διασκεδάζωνΚαι ο κοσμάκης επίσης δεν υστέρησενεις τας συνοικίας όπου επεκράτησεν εξίσου γλέντι και χαράraquo

το υπερπέραν του ενθουσιασμούΡεπορτάζ από τις σελίδες της laquoΜακεδονίαςraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913από την εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα που επικράτησε στηΘεσσαλονίκη όταν έγινε γνωστή η άλωση και παράδοση της πρωτεύουσαςτης Ηπείρου στον ελληνικό στρατό

Θεσσαλονίκη επέτειος αλώσεως Ιωαννίνων καρτ ποστάλ

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2321913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

54|06 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

- Ραψίστας laquoΛαμβάνω την τιμήν να ανα-φέρω ότι το σύνταγμα ευρίσκεται προτων Ιωαννίνων ένθα εγκατέστησε προ-φυλακάς Απέχει ολίγον της εισόδου(Νοτίας Παρυφής) 5 λεπτά Φάλαγγεςεχθρικαί προσέρχονται εκ του δεξιούτης οδού ευρισκόμεναι ήδη εγγύς Σπεύ-σατε προς κατάληψιν της πόλεως καιενίσχυσίν μαςraquo Όταν πέρασε περίπουμιάμιση ώρα χωρίς να πάρει απάντησηκαι όταν συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρ-χαν φίλια τμήματα γύρω του γεγονόςπου έθετε σε κίνδυνο το σύνταγμά τουόταν ξημέρωνε έστειλε αγγελιαφό-ρους με το παρακάτω σήμα laquoΠρος οι-ονδήποτε Ελληνικόν στράτευμα Το 1ονΣύνταγμα Ευζώνων ευρίσκεται επί τηςΝ εισόδου των Ιωαννίνων και 5 λεπτάέξωθεν αυτών Ανάγκη σπεύσετε έλευ-σίν σαςraquo Στις 2300 έφθασε στις προ-φυλακές του 9 ΤΕ αντιπροσωπεία τουτούρκου αρχιστρατήγου Εσάτ Πασά συ-νοδευόμενη από τον μητροπολίτη Δω-δώνης και αντιπρόσωπο του μητροπο-λίτη Ιωαννίνων με έγγραφο το οποίουπέγραφαν οι αντιπρόσωποι των Με-γάλων Δυνάμεων σχετικά με την πα-ράδοση της πόλης Η αντιπροσωπείασυνοδευόμενη από τον ταγματάρχηΒελισσαρίου πήγε στο χάνι Εμίν Αγάόπου βρισκόταν το ελληνικό στρατη-γείο για να διαπραγματευθεί τους όρουςπαράδοσης Η τολμηρή προχώρηση του 1ου ΣΕ είχεσαν αποτέλεσμα την παράδοση τωνΙωαννίνων Είναι άγνωστο τι θα συνέ-βαινε αν οι Τούρκοι αντιλαμβάνοντανότι το 1ο ΣΕ ήταν μόνο του στην πε-ριοχή Το πρωί της επομένης ο Παπα-δόπουλος πήρε μια επιτιμητική διατα-γή της 2ης Φάλαγγας που -ούτε λίγοούτε πολύ- τον διέταζε να υποχωρή-σει επειδή με την προχώρησή του το

σύνταγμα είχε αναλάβει laquoμεγίστη ευ-θύνηraquo Πραγματικά όπως γράφει ο Πα-παδόπουλος στο ημερολόγιό του laquoΜε-τά το ιδιαιτέρως τιμητικόν διά το υπrsquoεμέ σύνταγμα γεγονός τούτο διrsquo ουετίθετο τέρμα εις την Ηπειρωτικήν εκ-στρατείαν έλαβα διαταγάς και υπέβα-λα επίσης αναφοράς Αντί να απο-

σταλλώσιν ενισχύσεις προς εξασφάλι-σιν πλήρους επιτυχίας μας λαμβάνο-μεν διαταγήν προς υποχώρησιν Αν οΕσάτ Πασάς αντελαμβάνετο ότι ήμε-θα δύο μόνον τάγματα και αν διrsquo οιαν-δήποτε τυχαίαν αιτίαν δεν έσπευδε ναπαραδοθή βεβαίως θα διατρέχαμεντον έσχατον κίνδυνον ως τελείως απο-

μεμονωμένοι πανταχόθενraquo Αργότε-ρα ο διοικητής της φάλαγγας έστειλετο παρακάτω σήμα στον Παπαδόπου-λο laquoΣυγχαίρω υμάς διά την αποφασι-στικότητα της χθες προελάσεως τωνυφrsquo υμάς προφυλακών εις ην κατά μέ-γα μέρος οφείλεται η παράδοσις τωνΙωαννίνωνraquo

Παράδοση και απελευθέρωση της πόληςΤο πρωί της 21ης Φεβρουαρίου το Ελ-ληνικό Σύνταγμα Ιππικού μπήκε στα Ιωάν-νινα μαζί με δύο αξιωματικούς του Γε-νικού Στρατηγείου οι οποίοι συναντή-θηκαν με τον Εσάτ Πασά και υπέγρα-ψαν το πρωτόκολλο παράδοσης τηςπόλης Την άλλη μέρα μπήκε επίσημαστην πόλη και ο αρχιστράτηγος Ο εν-θουσιασμός των κατοίκων των Ιωαννί-νων αλλά και των άλλων Ελλήνων γιατην απελευθέρωση της πόλης ήταν πρω-τοφανής και τραγουδήθηκε με τους αθά-νατους στίχους

Τα πήραμε τα Γιάννεναμάτια πολλά το λένεόπου γελούν και κλαίνε

Με την κατάληψη των Ιωαννίνων τε-λείωσαν ουσιαστικά οι επιχειρήσεις στηνΉπειρο ενώ εξυψώθηκε και το γόητροτου Ελληνικού Στρατού στα μάτια τωνβαλκανικών συμμάχων αλλά και τωνμεγάλων δυνάμεων Το τίμημα των αγώ-νων στην Ήπειρο ήταν βαρύ αξιωματι-κοί νεκροί 62 τραυματίες 174 οπλίτεςνεκροί 1549 τραυματίες 5451 και επι-πλέον 58 παγόπληκτοι Συνολικά 7249νεκροί και τραυματίες έναντι 4433 νε-κρών και τραυματιών κατά τις επιχει-ρήσεις στη Μακεδονία Τουλάχιστον οιθυσίες αυτές δεν ήταν μάταιες

Ο διάδοχος και αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού Κωνσταντίνος με το επιτελείο του στα Ιωάννινα από το βιβλίο laquoΒαλκανικοίπόλεμοι 1912-1913 Το φωτογραφικό λεύκωμα των Ρωμαΐδη-Zeitzraquo εκδόσεις Κέδρος

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 22-2-1913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα07|55ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

το κύριο άρθρο με τον τίτλο laquoΟυρανοίδιηγούνται δόξαν ελληνικών όπλωνraquoδίνει και τον πρωτοσέλιδο τίτλο στηνεφημερίδα laquoΤα παινεμένα Γιάννενα η θρυλική πό-λις του Αλή Πασά με την ιστορημένηνλίμνην η πόλις την οποίαν τόσον γλυκάεξύμνησεν η δημώδης μούσα και διάτόσου ωραίου περιέβαλε πέπλου η λαϊ-κή παράδοσις η πόλις η οποία εγέννη-σε τόσους Μεγάλους Διδασκάλους τουΓένους και τόσους μεγάλους του ΈθνουςΕυεργέτας η πόλις η οποία τόσα συνει-σέφερεν εις τον Ελληνικόν πολιτισμόνκαι τόσον ετίμησε το Ελληνικόν όνομαη ακρόπολις του ελληνισμού εν τη Ελ-ληνικωτάτη Ηπείρω - τα παινεμένα Γιάν-νενα μαζύ με τον ήλιον της χθες είδονανατέλλουσαν και την απελευθέρωσίντων από μακραίωνα δουλείαν από τηνΤουρκικήν αγριότητα και την Τουρκαλ-βανικήν λύσσανΗ κατάληψις των Ιωαννίνων γενομένηκατόπιν τετραμήνου αγώνος αγώνος οοποίος έχει κάτι από την υπέρβασιν τωνΆλπεων υπό του Αννίβα και την εκστρα-τείαν του Ναπολέοντος εις την Ρωσ-σίαν και από την εποποιίαν του ΠορτΑρθούρ η κατάληψις των Ιωαννίνωνγενομένη διά της λόγχης κατόπιν τό-σων θυσιών και τόσου αίματος αποτε-λεί το μεγαλείτερον κατόρθωμα του πα-ρόντος Ελληνικού αγώνος μεγαλείτε-ρον ακόμη και από την κατάληψιν τηςΘεσσαλονίκης αποτελεί την ωραιοτέ-ραν κορωνίδα την ενδοξοτέραν κατα-κλείδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ ιστορία αναγράφουσα την εποποιίαντης Ηπείρου θα θαυμάση την αντοχήντην καρτερίαν το ηθικόν τον υπεραν-θρωπισμόν του Ελληνικού στρατού καιτου αρχηγού του της ΑΒΥ του δαφ-νοστεφούς Διαδόχου στρατού και αρ-χηγού αγωνισθέντων κατά της φύσε-ως ξεσχισθέντων και αιματωθέντωνεπί των βράχων επί των πάγων και υπότας βροχάς και τας χιόνας πεινασάν-των και αναγκασάντων αυτήν την φύ-σιν να παραιτηθή των δικαιωμάτων τηςκαι όμως ουδόλως αφανισθέντων καινικησάντων νίκην λαμπράν η ιστορίαθα χαρακτηρίση ασφαλώς το Μπιζάνιονως το οχυρότερον το απροσπελαστό-

τερον το τρομερώτερον των εν Ευρώ-πη προπυργίων της τουρκικής βαρβα-ρότητος η ιστορία θα αφιερώση τας ωραι-οτέρας λέξεις διά την εν Ηπείρω επο-ποιίαν και το ένδοξον τέρμα της μίανχρυσήν σελίδα Η Ελληνική Θεσσαλονίκη η οποία όπωςκαι ο απανταχού Ελληνισμός μετrsquo αγω-νίας παρηκολούθησε τας φάσεις τηςΗπειρωτικής εποποιίας και μετά παλ-μών χαράς και ανυπομονησίας ανέμενετο τέρμα αυτού πανηγυρίζει μετά τρελ-λού ενθουσιασμού το ένδοξον γεγονόςπεριπτυσσομένη τους αδελφούς Ιωαν-νίτας τους τόσον ταλαιπωρηθέντας καιτόσον βασανισθέντας υπό της λύσσηςτης εκπνεούσης βαρβαρότητος κατάτην τετράμηνον πολιορκίαν και τόσονευτυχείς και τόσον υπερηφάνως σήμε-ρον τους δίδει θερμόν αδελφικόν ασπα-σμόν υπό τας πτυχάς της τετιμημένηςκυανολεύκουraquo

ΣχόλιαΚάτω από τη βινιέτα laquoΤης ημέραςraquo δια-βάζουμε τα εξής σχόλια

Ο πανηγυρισμόςlaquoΤο μέγα γεγονός της πτώσεως των Ιωαν-νίνων την οποίαν με πεποίθησιν και λα-χτάραν ανέμενε σύμπας ο Ελληνισμόςδεν ήτο δυνατόν παρά να διεγείρη τηνχθεσινήν φρενίτιδα του έξαλλου ενθου-σιασμού παρόμοιον του οποίου πολύσπανίως είδεν η πόλις μας Όλαι αι εκ-δηλώσεις του εξάλλου εξ αγαλλιάσεωςκαι εθνικής υπερηφανείας πλήθους υπήρ-ξαν η ζωηρά εκδήλωσις των ιερωτέρων

συγκινήσεων τας οποίας ησθάνθη χθεςπάσα Ελληνική ψυχή επί τω χαρμοσύνωαγγέλματιΚαι καθώς δεν υπήρξε Έλλην ο οποίοςνα μη είχε την σκέψιν του διαρκώς προ-σηλωμένην προς την γιγαντομαχίαν τηςΗπείρου δεν θα υπάρξη επίσης Έλλην οοποίος δεν θα εορτάση πανηγυρικώτα-τα τον μέγαν θρίαμβον των Ελληνικώνόπλωνraquo

Ευχαριστούμεν - ΕυχόμεθαlaquoΕις την γενικήν χαράν μας δεν έλει-ψαν να συμμετάσχουν ενεργώς και εν-θουσιωδώς και οι εν τη πόλει μας φίλοισύμμαχοι Τα ειλικρινή συγχαρητήριατων Βουλκάρων και Σέρβων στρατιω-τών αξιωματικών και πολιτών οίτινεςμε την μεγαλειτέραν προθυμίαν συμμε-τέσχον της χαράς μας κατά τον φιλο-φρονέστερον τρόπον και εξεδήλωσανακράτητον ενθουσιασμόν διά τον θρίαμ-βόν μας δεν μένουν απαρατήρητα ου-δέ εν τη μέθη της χαράς μας λησμο-νούμεν τους καλούς μας συμμάχουςτους οποίους και ευχαριστούμεν απόκαρδίας και τους ευχόμεθα παρομοίουςθριάμβουςraquo

Και οι Τούρκοι τον χαβά τωνlaquoΜα δεν έχουν όρια εις τα φαιδρά τωναυτοί οι Τούρκοι Εδώ ολόκληρα Γιάν-νενα έπεσαν δεκάδες χιλιάδων παρε-δόθησαν και η lsquoΤασβίρι Εφκιάρrsquo εξακο-λουθεί να ονειρεύεται Και τι όνειραΗ Κοζάνη γράφει εις το τελευταίον λη-φθέν φύλλον της κατελήφθη υπό τουΜπεκήρ Αγά και η Φλώρινα υπό του Τζα-

βίτ πασάΆσκολσουνΛίγη υπομονή ακόμη ας κάμουν οι αγά-δες και θα ξαναπάρουν όλα όσα έχα-σαν Ποιος ξεύρει μάλιστα αν δεν πι-στεύουν ότι θα μεγαλώση το κράτοςτων περισσοτέρον και από ότι ήτο προτου πολέμου Μόνον αυτό λείπει να γρά-ψουν αι Τουρκικαί εφημερίδεςraquo

Η ωραιοτέρα κορωνίδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ απελευθέρωση των Ιωαννίνων μέσα από την αρθρογραφία και τα σχόλια της εφημερίδαςlaquoΜακεδονίαraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913

Ανακοινωθέν του Γραφείουτύπου 

Αθήναι 21 Φεβρουαρίου ώρα11 πμ - Ο Ρεούφ πασάς καιο Ταλάτ βέης αντιπρόσω-

ποι του Εσάτ πασά μετά του Πρω-τοσυγγέλου του Μητροπολίτου με-ταβάντες διrsquo αυτοκινήτου εις ΕμίνΑγά έφερον την παράδοσιν τωνΙωαννίννων άνευ όρων Έκαστοντμήμα της Τουρκικής στρατιάς θαυψώνη λευκήν σημαίαν και θα πα-ραδίδηται Η είδησις διαδοθείσα ειςτο στρατόπεδον το λυκαυγές εγέ-νετο δεκτή μετrsquo αγαλλιάσεως καικραυγών laquoΧριστός Ανέστηraquo Εν Αθήναις ο ενθουσιασμός είνεαπερίγραπτοςΤρεις ίλαι ιππικού υπό τον κ Σού-τσον εισήλθον εις Ιωάννινα Λευκαί σημαίαι καλύπτουν το Μπι-ζάνιΕφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2221913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

56|08 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ςτη σελίδα 2 της εφημερίδας και κάτωαπό τη βινιέτα laquoΗ κατάληψις των Ιωαν-νίνωνraquo ο τίτλος και υπότιτλοι αναφέ-ρουν laquoΠώς επανηγυρίσθη το μέγα γε-γονόςraquo laquoΤο υπερπέραν του ενθουσια-σμούraquo laquoΔοξολογία - Λαμπαδηφορία -Χαρές και Πανηγύριαraquo Στο ρεπορτάζ διαβάζουμε τα εξής laquoΠοί-ος θα περιγράψη τα συναισθήματα ταοποία πλημμυρούν από της πρωίας τηςχθες πάσαν Ελληνικήν ψυχήν επί τη εν-δόξω καταλήψει των Ιωαννίνων Χαράζωγραφισμένη εις τα πρόσωπα πάντωνπας τις μεταβεβλημένος εις μίαν μεγά-λην χαράν άναρθροι κραυγαί δάκρυαεναγκαλισμοί παράφοροι τρελλά φιλιάπυροβολισμοί συνεχείς πλήρες μεθύσιτης ψυχής - αυτή επάνω κάτω είνε η εξω-τερίκευσις των συναισθημάτων Θα ευ-ρίσκεται κανείς εν τη αληθεία λέγωνότι η ελληνική ψυχή αφrsquo ότου ήρχισε ζώ-σα υπό τον ήλιον πολύ σπανίως εδοκί-μασε τόσην χαράν συγκινήσεων και τό-σην πλημμύραν ενθουσιασμούraquoΚάτω από τον μεσότιτλο laquoΗ πρώτη εί-δησιςraquo δημοσιεύονται τα τηλεγραφή-ματα που έστειλε από το Εμίν Αγά ο διά-δοχος Κωνσταντίνος στον πατέρα τουβασιλιά Γεώργιο στις 0030 και 600πμ της 21ης Φεβρουαρίου Και ακολου-θεί το laquoΑνακοινωθέν του Γραφείου Τύ-πουraquo Στη συνέχεια διαβάζουμε εκτε-νείς περιγραφές από όσα συνέβησανστη Θεσσαλονίκη την ημέρα της απε-λευθέρωσης των Ιωαννίνων

Ο πανηγυρισμόςlaquoΕυθύς ως εγνώσθη η είδησις ανά τηνπόλιν και διεδόθη μετrsquo αστραπιαίας τα-χύτητος έξαλλος ενθουσιασμός κατέ-λαβε τον Ελληνικόν κόσμον Πυροβολισμοί ριπτόμενοι υπό στρατιω-τών και ναυτών και πολιτών κανονιο-βολισμοί συριγμοί επιτεταγμένων ατμο-πλοίων διέσειον την πόλιν Δάκρυα χα-ράς και άναρθροι κραυγαί ενθουσια-σμού ανήρχοντο εις τα χείλη όλων καιασπασμοί αντηλάσσοντο και lsquoΧριστόςΑνέστηrsquo ηκούοντο ενώ οι κώδωνες όλωντων εκκλησιών ήχουν χαρμοσύνως Κα-

ταστήματα έκλεισαν εργασίαι ελησμο-νήθησαν όμιλοι τρελλών ενθουσιασμέ-νων επλήρουν τας οδούς και τα διάφο-ρα κέντρα και μέχρι βαθείας νυκτός ηΘεσσαλονίκη ήτο μεταβλημένη εις έναπαράφορον lsquoΑνάστα ο ΘεόςrsquoΚαι ο ενθουσιασμός και αι τοιαύται εκ-δηλώσεις παρετηρήθησαν και επί τωνΒουλγάρων αξιωματικών οπλιτών καιπολιτών και μάλιστα επί των Σέρβωνοι οποίοι εφάνησαν ελληνικώτεροι τωνΕλλήνων πράγματι φίλοι και σύμμαχοι Την μεταμεσημβρίαν ακριβώς από τηςπλατείας του Λευκού Πύργου διrsquo εξ πυ-ροβόλων ερρίφθησαν προς πανηγυρι-σμόν της νίκης 101 κανονιοβολισμοίΗ μουσική της Κρητικής χωροφυλακήςακολουθουμένη υπό αποσπάσματος χω-ροφυλάκων απάντων εν μεγάλη στολήκαι απείρου κόσμου παρήλασε διά τωνκεντρικωτάτων οδών παιανίζουσα διά-φορα πατριωτικά εμβατήριαraquo

Η δοξολογίαlaquoΤην τρίτην και ημίσειαν ακριβώς ετε-λέσθη δοξολογία εν τω Ι Ναώ του Αγί-ου Μηνά καθrsquo ην παρέστησαν αι ΑΜοι Βασιλείς και ο πρίγκηψ ΝικόλαοςraquoΣτη δοξολογία συμμετείχε και ο λαόςτης πόλης αφού και ο Σύνδεσμος τωνΣυντεχνιών κάλεσε τα μέλη των Συντε-χνιών και τον λαό να παραστούν

Ο λόγος του μητροπολίτη Θεσσαλονί-κης (απόσπασμα)laquolsquoΉπειρος και Θεσσαλία Κρήτη και Μα-κεδονία μένουν έτι στη σκλαβιάrsquoΑυτό Μεγαλειότατε αυτό αδελφοί τοδημοτικόν άσμα βγαλμένο από τα βά-θη της αιματωμένης καρδιάς του Έθνουςαντήχει απrsquo άκρου εις άκρον του απαν-ταχού Ελληνισμού βλέποντος να μέ-νουν εις την σκλαβιάν αι ελληνικώταται

και με αίμα ποτισμέναι χώραι Ήπειροςκαι Θεσσαλία Κρήτη και ΜακεδονίαΑλλrsquo ευλογητός ο Θεός Με τους ηρωι-κούς αγώνας του Ελληνικού στρατούκαι στόλου και των συμμάχων στρατώνη σκλαβιά εξέλιπεν η τυραννία κατηρ-γήθη η ελευθερία ανέτειλε και ο λαόςτης Ηπείρου και Θεσσαλίας ο λαός τηςΜακεδονίας και Κρήτης ο λαός όλωντων νήσων αναπνέων τώρα την ζωο-γόνον αύραν της ελευθερίας δεν ψάλ-λει πλέον τα θρηνώδη άσματα της σκλα-βιάς αλλά τονίζει παιάνας της ελευθε-ρίας και ψάλλει και ψάλλει ακατάπαυ-στα lsquoχαίρε χαίρrsquo ελευθεριάrsquo Ναι ευλο-γητός ο Θεός lsquoο καλέσας ημάς εκ τουσκότους της τυραννίας εις το θαυμα-στόν φως της ελευθερίας ο γνωρίσαςεις τους λαούς την δύναμιν αυτού καιλυτρωσάμενος εν τω βραχίονι αυτούτον λαόν αυτούrsquoraquo

Η λαμπαδηφορίαΙδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ηπαρουσίαση της νυχτερινής λαμπαδη-φορίας στους δρόμους της Θεσσαλονί-κης laquoΜε όσην λαμπρότητα εωρτάσθη τηνημέραν το μέγα γεγονός της αλώσεωςτων Ιωαννίνων με ίσην μεγαλοπρέπει-αν επανηγυρίσθη και κατά την νύκταΧθες το απόγευμα συνελθόντες εν τη ΙΜητροπόλει οι Κοινοτικοί Αντιπρόσω-ποι μετά των προέδρων των Συντεχνιώνκαι πολλών προκρίτων απεφάσισαν με-ταξύ άλλων και την διοργάνωσιν λαμ-παδηφορίας προς μεγαλειτέραν αίγληντης εορτήςΚαι η λαμπαδηφορία αύτη έγινε χθεςτο εσπέρας επιτυχούσα πληρέστατα Ηεκκίνησις εγένετο από το πεδίον τουΆρεως την 7 12 περίπουΜακροτάτη σειρά απετέλει την όλην πομ-

πήν και χιλιάδες ανημμένων ενετικώνφανών προσέδιδον φαντασμαγορικήνόψιν εις τας οδούς οπόθεν διήρχετοΗ πομπή διηυθύνθη προς τον ΛευκόνΠύργον και εκείθεν προς τον Όλυμπονδιά της προκυμαίας Από του ΛευκούΠύργου μέχρι του Ολύμπου αδιάσπα-στος εκυλίετο βραδέως μια ανθρωπο-μάζα κατάστικτος από μυριάδας φώ-των ενώ συγχρόνως αι συνοδεύουσαιαυτήν μουσικαί στρατιωτικαί και τωνΣωματείων ανέκρουον πατριωτικά εμ-βατήρια και οι λαμπαδηφορούντες έψαλ-λον εθνικά άσματα Από της θαλάσσης αφrsquo ετέρου παρείχε-το έτερον μαγικόν θέαμα με την ποικι-λόχρωμον φωταγώγησιν πολλών πλοί-ων ούτως ώστε η πόλις μας μετεβλήθηδιrsquo ολίγας στιγμάς εις πραγματικήν Βε-νετίανΗ πομπή φθάσασα εις το καφενείον Όλυμ-πος εξεχύθη προς την οδόν Σαμπρή πασ-σά και κατόπιν διά της Εγνατίας και τηςλεωφόρου Χαμηδιέ κατέληξε πάλιν ειςτον Λευκόν Πύργον όπου και διελύθηΗπορεία διήγειρε παντού γενικόν ενθου-σιασμόν και τα παράθυρα και οι εξώ-σται ήσαν κατάμεστα πλήθους το οποί-ον συμμετείχε του γενικού πανζουρλι-σμού Πλείσται οικίαι δε είχον φωταγω-γηθεί Πρέπει να σημειωθή δε ότι η λαμ-παδηφορία καθrsquo όλην την διάρκειάν τηςδιεξήχθη εν απολύτω τάξει και χωρίςούτε το παραμικρόν άτοπον να λάβηχώραν Και ούτω έληξε μία ιστορική διάτην Θεσσαλονίκην και διrsquo όλον τον Ελ-ληνισμόν ημέρα αλησμονήτου ενθου-σιασμού και πατριωτικής συγκινήσεωςraquo

Η κίνησις μέχρι βαθείας νυκτόςlaquoΑλλά και μετά την διάλυσιν της λαμ-παδηφορίας η εις τας οδούς κίνησις εξη-κολούθησε ζωηροτάτη μέχρι βαθείαςνυκτός Πολυάριθμοι όμιλοι εν ενθου-σιασμώ και ευθυμία διέτρεχον τας οδούςψάλλοντες τα καφενεία δε ήσαν πλήρηκόσμου όστις παρέμεινε διασκεδάζωνΚαι ο κοσμάκης επίσης δεν υστέρησενεις τας συνοικίας όπου επεκράτησεν εξίσου γλέντι και χαράraquo

το υπερπέραν του ενθουσιασμούΡεπορτάζ από τις σελίδες της laquoΜακεδονίαςraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913από την εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα που επικράτησε στηΘεσσαλονίκη όταν έγινε γνωστή η άλωση και παράδοση της πρωτεύουσαςτης Ηπείρου στον ελληνικό στρατό

Θεσσαλονίκη επέτειος αλώσεως Ιωαννίνων καρτ ποστάλ

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2321913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

αφιέρωμα07|55ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013

το κύριο άρθρο με τον τίτλο laquoΟυρανοίδιηγούνται δόξαν ελληνικών όπλωνraquoδίνει και τον πρωτοσέλιδο τίτλο στηνεφημερίδα laquoΤα παινεμένα Γιάννενα η θρυλική πό-λις του Αλή Πασά με την ιστορημένηνλίμνην η πόλις την οποίαν τόσον γλυκάεξύμνησεν η δημώδης μούσα και διάτόσου ωραίου περιέβαλε πέπλου η λαϊ-κή παράδοσις η πόλις η οποία εγέννη-σε τόσους Μεγάλους Διδασκάλους τουΓένους και τόσους μεγάλους του ΈθνουςΕυεργέτας η πόλις η οποία τόσα συνει-σέφερεν εις τον Ελληνικόν πολιτισμόνκαι τόσον ετίμησε το Ελληνικόν όνομαη ακρόπολις του ελληνισμού εν τη Ελ-ληνικωτάτη Ηπείρω - τα παινεμένα Γιάν-νενα μαζύ με τον ήλιον της χθες είδονανατέλλουσαν και την απελευθέρωσίντων από μακραίωνα δουλείαν από τηνΤουρκικήν αγριότητα και την Τουρκαλ-βανικήν λύσσανΗ κατάληψις των Ιωαννίνων γενομένηκατόπιν τετραμήνου αγώνος αγώνος οοποίος έχει κάτι από την υπέρβασιν τωνΆλπεων υπό του Αννίβα και την εκστρα-τείαν του Ναπολέοντος εις την Ρωσ-σίαν και από την εποποιίαν του ΠορτΑρθούρ η κατάληψις των Ιωαννίνωνγενομένη διά της λόγχης κατόπιν τό-σων θυσιών και τόσου αίματος αποτε-λεί το μεγαλείτερον κατόρθωμα του πα-ρόντος Ελληνικού αγώνος μεγαλείτε-ρον ακόμη και από την κατάληψιν τηςΘεσσαλονίκης αποτελεί την ωραιοτέ-ραν κορωνίδα την ενδοξοτέραν κατα-κλείδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ ιστορία αναγράφουσα την εποποιίαντης Ηπείρου θα θαυμάση την αντοχήντην καρτερίαν το ηθικόν τον υπεραν-θρωπισμόν του Ελληνικού στρατού καιτου αρχηγού του της ΑΒΥ του δαφ-νοστεφούς Διαδόχου στρατού και αρ-χηγού αγωνισθέντων κατά της φύσε-ως ξεσχισθέντων και αιματωθέντωνεπί των βράχων επί των πάγων και υπότας βροχάς και τας χιόνας πεινασάν-των και αναγκασάντων αυτήν την φύ-σιν να παραιτηθή των δικαιωμάτων τηςκαι όμως ουδόλως αφανισθέντων καινικησάντων νίκην λαμπράν η ιστορίαθα χαρακτηρίση ασφαλώς το Μπιζάνιονως το οχυρότερον το απροσπελαστό-

τερον το τρομερώτερον των εν Ευρώ-πη προπυργίων της τουρκικής βαρβα-ρότητος η ιστορία θα αφιερώση τας ωραι-οτέρας λέξεις διά την εν Ηπείρω επο-ποιίαν και το ένδοξον τέρμα της μίανχρυσήν σελίδα Η Ελληνική Θεσσαλονίκη η οποία όπωςκαι ο απανταχού Ελληνισμός μετrsquo αγω-νίας παρηκολούθησε τας φάσεις τηςΗπειρωτικής εποποιίας και μετά παλ-μών χαράς και ανυπομονησίας ανέμενετο τέρμα αυτού πανηγυρίζει μετά τρελ-λού ενθουσιασμού το ένδοξον γεγονόςπεριπτυσσομένη τους αδελφούς Ιωαν-νίτας τους τόσον ταλαιπωρηθέντας καιτόσον βασανισθέντας υπό της λύσσηςτης εκπνεούσης βαρβαρότητος κατάτην τετράμηνον πολιορκίαν και τόσονευτυχείς και τόσον υπερηφάνως σήμε-ρον τους δίδει θερμόν αδελφικόν ασπα-σμόν υπό τας πτυχάς της τετιμημένηςκυανολεύκουraquo

ΣχόλιαΚάτω από τη βινιέτα laquoΤης ημέραςraquo δια-βάζουμε τα εξής σχόλια

Ο πανηγυρισμόςlaquoΤο μέγα γεγονός της πτώσεως των Ιωαν-νίνων την οποίαν με πεποίθησιν και λα-χτάραν ανέμενε σύμπας ο Ελληνισμόςδεν ήτο δυνατόν παρά να διεγείρη τηνχθεσινήν φρενίτιδα του έξαλλου ενθου-σιασμού παρόμοιον του οποίου πολύσπανίως είδεν η πόλις μας Όλαι αι εκ-δηλώσεις του εξάλλου εξ αγαλλιάσεωςκαι εθνικής υπερηφανείας πλήθους υπήρ-ξαν η ζωηρά εκδήλωσις των ιερωτέρων

συγκινήσεων τας οποίας ησθάνθη χθεςπάσα Ελληνική ψυχή επί τω χαρμοσύνωαγγέλματιΚαι καθώς δεν υπήρξε Έλλην ο οποίοςνα μη είχε την σκέψιν του διαρκώς προ-σηλωμένην προς την γιγαντομαχίαν τηςΗπείρου δεν θα υπάρξη επίσης Έλλην οοποίος δεν θα εορτάση πανηγυρικώτα-τα τον μέγαν θρίαμβον των Ελληνικώνόπλωνraquo

Ευχαριστούμεν - ΕυχόμεθαlaquoΕις την γενικήν χαράν μας δεν έλει-ψαν να συμμετάσχουν ενεργώς και εν-θουσιωδώς και οι εν τη πόλει μας φίλοισύμμαχοι Τα ειλικρινή συγχαρητήριατων Βουλκάρων και Σέρβων στρατιω-τών αξιωματικών και πολιτών οίτινεςμε την μεγαλειτέραν προθυμίαν συμμε-τέσχον της χαράς μας κατά τον φιλο-φρονέστερον τρόπον και εξεδήλωσανακράτητον ενθουσιασμόν διά τον θρίαμ-βόν μας δεν μένουν απαρατήρητα ου-δέ εν τη μέθη της χαράς μας λησμο-νούμεν τους καλούς μας συμμάχουςτους οποίους και ευχαριστούμεν απόκαρδίας και τους ευχόμεθα παρομοίουςθριάμβουςraquo

Και οι Τούρκοι τον χαβά τωνlaquoΜα δεν έχουν όρια εις τα φαιδρά τωναυτοί οι Τούρκοι Εδώ ολόκληρα Γιάν-νενα έπεσαν δεκάδες χιλιάδων παρε-δόθησαν και η lsquoΤασβίρι Εφκιάρrsquo εξακο-λουθεί να ονειρεύεται Και τι όνειραΗ Κοζάνη γράφει εις το τελευταίον λη-φθέν φύλλον της κατελήφθη υπό τουΜπεκήρ Αγά και η Φλώρινα υπό του Τζα-

βίτ πασάΆσκολσουνΛίγη υπομονή ακόμη ας κάμουν οι αγά-δες και θα ξαναπάρουν όλα όσα έχα-σαν Ποιος ξεύρει μάλιστα αν δεν πι-στεύουν ότι θα μεγαλώση το κράτοςτων περισσοτέρον και από ότι ήτο προτου πολέμου Μόνον αυτό λείπει να γρά-ψουν αι Τουρκικαί εφημερίδεςraquo

Η ωραιοτέρα κορωνίδα του κατά ξηράν αγώνος μαςΗ απελευθέρωση των Ιωαννίνων μέσα από την αρθρογραφία και τα σχόλια της εφημερίδαςlaquoΜακεδονίαraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913

Ανακοινωθέν του Γραφείουτύπου 

Αθήναι 21 Φεβρουαρίου ώρα11 πμ - Ο Ρεούφ πασάς καιο Ταλάτ βέης αντιπρόσω-

ποι του Εσάτ πασά μετά του Πρω-τοσυγγέλου του Μητροπολίτου με-ταβάντες διrsquo αυτοκινήτου εις ΕμίνΑγά έφερον την παράδοσιν τωνΙωαννίννων άνευ όρων Έκαστοντμήμα της Τουρκικής στρατιάς θαυψώνη λευκήν σημαίαν και θα πα-ραδίδηται Η είδησις διαδοθείσα ειςτο στρατόπεδον το λυκαυγές εγέ-νετο δεκτή μετrsquo αγαλλιάσεως καικραυγών laquoΧριστός Ανέστηraquo Εν Αθήναις ο ενθουσιασμός είνεαπερίγραπτοςΤρεις ίλαι ιππικού υπό τον κ Σού-τσον εισήλθον εις Ιωάννινα Λευκαί σημαίαι καλύπτουν το Μπι-ζάνιΕφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2221913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

56|08 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ςτη σελίδα 2 της εφημερίδας και κάτωαπό τη βινιέτα laquoΗ κατάληψις των Ιωαν-νίνωνraquo ο τίτλος και υπότιτλοι αναφέ-ρουν laquoΠώς επανηγυρίσθη το μέγα γε-γονόςraquo laquoΤο υπερπέραν του ενθουσια-σμούraquo laquoΔοξολογία - Λαμπαδηφορία -Χαρές και Πανηγύριαraquo Στο ρεπορτάζ διαβάζουμε τα εξής laquoΠοί-ος θα περιγράψη τα συναισθήματα ταοποία πλημμυρούν από της πρωίας τηςχθες πάσαν Ελληνικήν ψυχήν επί τη εν-δόξω καταλήψει των Ιωαννίνων Χαράζωγραφισμένη εις τα πρόσωπα πάντωνπας τις μεταβεβλημένος εις μίαν μεγά-λην χαράν άναρθροι κραυγαί δάκρυαεναγκαλισμοί παράφοροι τρελλά φιλιάπυροβολισμοί συνεχείς πλήρες μεθύσιτης ψυχής - αυτή επάνω κάτω είνε η εξω-τερίκευσις των συναισθημάτων Θα ευ-ρίσκεται κανείς εν τη αληθεία λέγωνότι η ελληνική ψυχή αφrsquo ότου ήρχισε ζώ-σα υπό τον ήλιον πολύ σπανίως εδοκί-μασε τόσην χαράν συγκινήσεων και τό-σην πλημμύραν ενθουσιασμούraquoΚάτω από τον μεσότιτλο laquoΗ πρώτη εί-δησιςraquo δημοσιεύονται τα τηλεγραφή-ματα που έστειλε από το Εμίν Αγά ο διά-δοχος Κωνσταντίνος στον πατέρα τουβασιλιά Γεώργιο στις 0030 και 600πμ της 21ης Φεβρουαρίου Και ακολου-θεί το laquoΑνακοινωθέν του Γραφείου Τύ-πουraquo Στη συνέχεια διαβάζουμε εκτε-νείς περιγραφές από όσα συνέβησανστη Θεσσαλονίκη την ημέρα της απε-λευθέρωσης των Ιωαννίνων

Ο πανηγυρισμόςlaquoΕυθύς ως εγνώσθη η είδησις ανά τηνπόλιν και διεδόθη μετrsquo αστραπιαίας τα-χύτητος έξαλλος ενθουσιασμός κατέ-λαβε τον Ελληνικόν κόσμον Πυροβολισμοί ριπτόμενοι υπό στρατιω-τών και ναυτών και πολιτών κανονιο-βολισμοί συριγμοί επιτεταγμένων ατμο-πλοίων διέσειον την πόλιν Δάκρυα χα-ράς και άναρθροι κραυγαί ενθουσια-σμού ανήρχοντο εις τα χείλη όλων καιασπασμοί αντηλάσσοντο και lsquoΧριστόςΑνέστηrsquo ηκούοντο ενώ οι κώδωνες όλωντων εκκλησιών ήχουν χαρμοσύνως Κα-

ταστήματα έκλεισαν εργασίαι ελησμο-νήθησαν όμιλοι τρελλών ενθουσιασμέ-νων επλήρουν τας οδούς και τα διάφο-ρα κέντρα και μέχρι βαθείας νυκτός ηΘεσσαλονίκη ήτο μεταβλημένη εις έναπαράφορον lsquoΑνάστα ο ΘεόςrsquoΚαι ο ενθουσιασμός και αι τοιαύται εκ-δηλώσεις παρετηρήθησαν και επί τωνΒουλγάρων αξιωματικών οπλιτών καιπολιτών και μάλιστα επί των Σέρβωνοι οποίοι εφάνησαν ελληνικώτεροι τωνΕλλήνων πράγματι φίλοι και σύμμαχοι Την μεταμεσημβρίαν ακριβώς από τηςπλατείας του Λευκού Πύργου διrsquo εξ πυ-ροβόλων ερρίφθησαν προς πανηγυρι-σμόν της νίκης 101 κανονιοβολισμοίΗ μουσική της Κρητικής χωροφυλακήςακολουθουμένη υπό αποσπάσματος χω-ροφυλάκων απάντων εν μεγάλη στολήκαι απείρου κόσμου παρήλασε διά τωνκεντρικωτάτων οδών παιανίζουσα διά-φορα πατριωτικά εμβατήριαraquo

Η δοξολογίαlaquoΤην τρίτην και ημίσειαν ακριβώς ετε-λέσθη δοξολογία εν τω Ι Ναώ του Αγί-ου Μηνά καθrsquo ην παρέστησαν αι ΑΜοι Βασιλείς και ο πρίγκηψ ΝικόλαοςraquoΣτη δοξολογία συμμετείχε και ο λαόςτης πόλης αφού και ο Σύνδεσμος τωνΣυντεχνιών κάλεσε τα μέλη των Συντε-χνιών και τον λαό να παραστούν

Ο λόγος του μητροπολίτη Θεσσαλονί-κης (απόσπασμα)laquolsquoΉπειρος και Θεσσαλία Κρήτη και Μα-κεδονία μένουν έτι στη σκλαβιάrsquoΑυτό Μεγαλειότατε αυτό αδελφοί τοδημοτικόν άσμα βγαλμένο από τα βά-θη της αιματωμένης καρδιάς του Έθνουςαντήχει απrsquo άκρου εις άκρον του απαν-ταχού Ελληνισμού βλέποντος να μέ-νουν εις την σκλαβιάν αι ελληνικώταται

και με αίμα ποτισμέναι χώραι Ήπειροςκαι Θεσσαλία Κρήτη και ΜακεδονίαΑλλrsquo ευλογητός ο Θεός Με τους ηρωι-κούς αγώνας του Ελληνικού στρατούκαι στόλου και των συμμάχων στρατώνη σκλαβιά εξέλιπεν η τυραννία κατηρ-γήθη η ελευθερία ανέτειλε και ο λαόςτης Ηπείρου και Θεσσαλίας ο λαός τηςΜακεδονίας και Κρήτης ο λαός όλωντων νήσων αναπνέων τώρα την ζωο-γόνον αύραν της ελευθερίας δεν ψάλ-λει πλέον τα θρηνώδη άσματα της σκλα-βιάς αλλά τονίζει παιάνας της ελευθε-ρίας και ψάλλει και ψάλλει ακατάπαυ-στα lsquoχαίρε χαίρrsquo ελευθεριάrsquo Ναι ευλο-γητός ο Θεός lsquoο καλέσας ημάς εκ τουσκότους της τυραννίας εις το θαυμα-στόν φως της ελευθερίας ο γνωρίσαςεις τους λαούς την δύναμιν αυτού καιλυτρωσάμενος εν τω βραχίονι αυτούτον λαόν αυτούrsquoraquo

Η λαμπαδηφορίαΙδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ηπαρουσίαση της νυχτερινής λαμπαδη-φορίας στους δρόμους της Θεσσαλονί-κης laquoΜε όσην λαμπρότητα εωρτάσθη τηνημέραν το μέγα γεγονός της αλώσεωςτων Ιωαννίνων με ίσην μεγαλοπρέπει-αν επανηγυρίσθη και κατά την νύκταΧθες το απόγευμα συνελθόντες εν τη ΙΜητροπόλει οι Κοινοτικοί Αντιπρόσω-ποι μετά των προέδρων των Συντεχνιώνκαι πολλών προκρίτων απεφάσισαν με-ταξύ άλλων και την διοργάνωσιν λαμ-παδηφορίας προς μεγαλειτέραν αίγληντης εορτήςΚαι η λαμπαδηφορία αύτη έγινε χθεςτο εσπέρας επιτυχούσα πληρέστατα Ηεκκίνησις εγένετο από το πεδίον τουΆρεως την 7 12 περίπουΜακροτάτη σειρά απετέλει την όλην πομ-

πήν και χιλιάδες ανημμένων ενετικώνφανών προσέδιδον φαντασμαγορικήνόψιν εις τας οδούς οπόθεν διήρχετοΗ πομπή διηυθύνθη προς τον ΛευκόνΠύργον και εκείθεν προς τον Όλυμπονδιά της προκυμαίας Από του ΛευκούΠύργου μέχρι του Ολύμπου αδιάσπα-στος εκυλίετο βραδέως μια ανθρωπο-μάζα κατάστικτος από μυριάδας φώ-των ενώ συγχρόνως αι συνοδεύουσαιαυτήν μουσικαί στρατιωτικαί και τωνΣωματείων ανέκρουον πατριωτικά εμ-βατήρια και οι λαμπαδηφορούντες έψαλ-λον εθνικά άσματα Από της θαλάσσης αφrsquo ετέρου παρείχε-το έτερον μαγικόν θέαμα με την ποικι-λόχρωμον φωταγώγησιν πολλών πλοί-ων ούτως ώστε η πόλις μας μετεβλήθηδιrsquo ολίγας στιγμάς εις πραγματικήν Βε-νετίανΗ πομπή φθάσασα εις το καφενείον Όλυμ-πος εξεχύθη προς την οδόν Σαμπρή πασ-σά και κατόπιν διά της Εγνατίας και τηςλεωφόρου Χαμηδιέ κατέληξε πάλιν ειςτον Λευκόν Πύργον όπου και διελύθηΗπορεία διήγειρε παντού γενικόν ενθου-σιασμόν και τα παράθυρα και οι εξώ-σται ήσαν κατάμεστα πλήθους το οποί-ον συμμετείχε του γενικού πανζουρλι-σμού Πλείσται οικίαι δε είχον φωταγω-γηθεί Πρέπει να σημειωθή δε ότι η λαμ-παδηφορία καθrsquo όλην την διάρκειάν τηςδιεξήχθη εν απολύτω τάξει και χωρίςούτε το παραμικρόν άτοπον να λάβηχώραν Και ούτω έληξε μία ιστορική διάτην Θεσσαλονίκην και διrsquo όλον τον Ελ-ληνισμόν ημέρα αλησμονήτου ενθου-σιασμού και πατριωτικής συγκινήσεωςraquo

Η κίνησις μέχρι βαθείας νυκτόςlaquoΑλλά και μετά την διάλυσιν της λαμ-παδηφορίας η εις τας οδούς κίνησις εξη-κολούθησε ζωηροτάτη μέχρι βαθείαςνυκτός Πολυάριθμοι όμιλοι εν ενθου-σιασμώ και ευθυμία διέτρεχον τας οδούςψάλλοντες τα καφενεία δε ήσαν πλήρηκόσμου όστις παρέμεινε διασκεδάζωνΚαι ο κοσμάκης επίσης δεν υστέρησενεις τας συνοικίας όπου επεκράτησεν εξίσου γλέντι και χαράraquo

το υπερπέραν του ενθουσιασμούΡεπορτάζ από τις σελίδες της laquoΜακεδονίαςraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913από την εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα που επικράτησε στηΘεσσαλονίκη όταν έγινε γνωστή η άλωση και παράδοση της πρωτεύουσαςτης Ηπείρου στον ελληνικό στρατό

Θεσσαλονίκη επέτειος αλώσεως Ιωαννίνων καρτ ποστάλ

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2321913

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

56|08 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ 24022013 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ςτη σελίδα 2 της εφημερίδας και κάτωαπό τη βινιέτα laquoΗ κατάληψις των Ιωαν-νίνωνraquo ο τίτλος και υπότιτλοι αναφέ-ρουν laquoΠώς επανηγυρίσθη το μέγα γε-γονόςraquo laquoΤο υπερπέραν του ενθουσια-σμούraquo laquoΔοξολογία - Λαμπαδηφορία -Χαρές και Πανηγύριαraquo Στο ρεπορτάζ διαβάζουμε τα εξής laquoΠοί-ος θα περιγράψη τα συναισθήματα ταοποία πλημμυρούν από της πρωίας τηςχθες πάσαν Ελληνικήν ψυχήν επί τη εν-δόξω καταλήψει των Ιωαννίνων Χαράζωγραφισμένη εις τα πρόσωπα πάντωνπας τις μεταβεβλημένος εις μίαν μεγά-λην χαράν άναρθροι κραυγαί δάκρυαεναγκαλισμοί παράφοροι τρελλά φιλιάπυροβολισμοί συνεχείς πλήρες μεθύσιτης ψυχής - αυτή επάνω κάτω είνε η εξω-τερίκευσις των συναισθημάτων Θα ευ-ρίσκεται κανείς εν τη αληθεία λέγωνότι η ελληνική ψυχή αφrsquo ότου ήρχισε ζώ-σα υπό τον ήλιον πολύ σπανίως εδοκί-μασε τόσην χαράν συγκινήσεων και τό-σην πλημμύραν ενθουσιασμούraquoΚάτω από τον μεσότιτλο laquoΗ πρώτη εί-δησιςraquo δημοσιεύονται τα τηλεγραφή-ματα που έστειλε από το Εμίν Αγά ο διά-δοχος Κωνσταντίνος στον πατέρα τουβασιλιά Γεώργιο στις 0030 και 600πμ της 21ης Φεβρουαρίου Και ακολου-θεί το laquoΑνακοινωθέν του Γραφείου Τύ-πουraquo Στη συνέχεια διαβάζουμε εκτε-νείς περιγραφές από όσα συνέβησανστη Θεσσαλονίκη την ημέρα της απε-λευθέρωσης των Ιωαννίνων

Ο πανηγυρισμόςlaquoΕυθύς ως εγνώσθη η είδησις ανά τηνπόλιν και διεδόθη μετrsquo αστραπιαίας τα-χύτητος έξαλλος ενθουσιασμός κατέ-λαβε τον Ελληνικόν κόσμον Πυροβολισμοί ριπτόμενοι υπό στρατιω-τών και ναυτών και πολιτών κανονιο-βολισμοί συριγμοί επιτεταγμένων ατμο-πλοίων διέσειον την πόλιν Δάκρυα χα-ράς και άναρθροι κραυγαί ενθουσια-σμού ανήρχοντο εις τα χείλη όλων καιασπασμοί αντηλάσσοντο και lsquoΧριστόςΑνέστηrsquo ηκούοντο ενώ οι κώδωνες όλωντων εκκλησιών ήχουν χαρμοσύνως Κα-

ταστήματα έκλεισαν εργασίαι ελησμο-νήθησαν όμιλοι τρελλών ενθουσιασμέ-νων επλήρουν τας οδούς και τα διάφο-ρα κέντρα και μέχρι βαθείας νυκτός ηΘεσσαλονίκη ήτο μεταβλημένη εις έναπαράφορον lsquoΑνάστα ο ΘεόςrsquoΚαι ο ενθουσιασμός και αι τοιαύται εκ-δηλώσεις παρετηρήθησαν και επί τωνΒουλγάρων αξιωματικών οπλιτών καιπολιτών και μάλιστα επί των Σέρβωνοι οποίοι εφάνησαν ελληνικώτεροι τωνΕλλήνων πράγματι φίλοι και σύμμαχοι Την μεταμεσημβρίαν ακριβώς από τηςπλατείας του Λευκού Πύργου διrsquo εξ πυ-ροβόλων ερρίφθησαν προς πανηγυρι-σμόν της νίκης 101 κανονιοβολισμοίΗ μουσική της Κρητικής χωροφυλακήςακολουθουμένη υπό αποσπάσματος χω-ροφυλάκων απάντων εν μεγάλη στολήκαι απείρου κόσμου παρήλασε διά τωνκεντρικωτάτων οδών παιανίζουσα διά-φορα πατριωτικά εμβατήριαraquo

Η δοξολογίαlaquoΤην τρίτην και ημίσειαν ακριβώς ετε-λέσθη δοξολογία εν τω Ι Ναώ του Αγί-ου Μηνά καθrsquo ην παρέστησαν αι ΑΜοι Βασιλείς και ο πρίγκηψ ΝικόλαοςraquoΣτη δοξολογία συμμετείχε και ο λαόςτης πόλης αφού και ο Σύνδεσμος τωνΣυντεχνιών κάλεσε τα μέλη των Συντε-χνιών και τον λαό να παραστούν

Ο λόγος του μητροπολίτη Θεσσαλονί-κης (απόσπασμα)laquolsquoΉπειρος και Θεσσαλία Κρήτη και Μα-κεδονία μένουν έτι στη σκλαβιάrsquoΑυτό Μεγαλειότατε αυτό αδελφοί τοδημοτικόν άσμα βγαλμένο από τα βά-θη της αιματωμένης καρδιάς του Έθνουςαντήχει απrsquo άκρου εις άκρον του απαν-ταχού Ελληνισμού βλέποντος να μέ-νουν εις την σκλαβιάν αι ελληνικώταται

και με αίμα ποτισμέναι χώραι Ήπειροςκαι Θεσσαλία Κρήτη και ΜακεδονίαΑλλrsquo ευλογητός ο Θεός Με τους ηρωι-κούς αγώνας του Ελληνικού στρατούκαι στόλου και των συμμάχων στρατώνη σκλαβιά εξέλιπεν η τυραννία κατηρ-γήθη η ελευθερία ανέτειλε και ο λαόςτης Ηπείρου και Θεσσαλίας ο λαός τηςΜακεδονίας και Κρήτης ο λαός όλωντων νήσων αναπνέων τώρα την ζωο-γόνον αύραν της ελευθερίας δεν ψάλ-λει πλέον τα θρηνώδη άσματα της σκλα-βιάς αλλά τονίζει παιάνας της ελευθε-ρίας και ψάλλει και ψάλλει ακατάπαυ-στα lsquoχαίρε χαίρrsquo ελευθεριάrsquo Ναι ευλο-γητός ο Θεός lsquoο καλέσας ημάς εκ τουσκότους της τυραννίας εις το θαυμα-στόν φως της ελευθερίας ο γνωρίσαςεις τους λαούς την δύναμιν αυτού καιλυτρωσάμενος εν τω βραχίονι αυτούτον λαόν αυτούrsquoraquo

Η λαμπαδηφορίαΙδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ηπαρουσίαση της νυχτερινής λαμπαδη-φορίας στους δρόμους της Θεσσαλονί-κης laquoΜε όσην λαμπρότητα εωρτάσθη τηνημέραν το μέγα γεγονός της αλώσεωςτων Ιωαννίνων με ίσην μεγαλοπρέπει-αν επανηγυρίσθη και κατά την νύκταΧθες το απόγευμα συνελθόντες εν τη ΙΜητροπόλει οι Κοινοτικοί Αντιπρόσω-ποι μετά των προέδρων των Συντεχνιώνκαι πολλών προκρίτων απεφάσισαν με-ταξύ άλλων και την διοργάνωσιν λαμ-παδηφορίας προς μεγαλειτέραν αίγληντης εορτήςΚαι η λαμπαδηφορία αύτη έγινε χθεςτο εσπέρας επιτυχούσα πληρέστατα Ηεκκίνησις εγένετο από το πεδίον τουΆρεως την 7 12 περίπουΜακροτάτη σειρά απετέλει την όλην πομ-

πήν και χιλιάδες ανημμένων ενετικώνφανών προσέδιδον φαντασμαγορικήνόψιν εις τας οδούς οπόθεν διήρχετοΗ πομπή διηυθύνθη προς τον ΛευκόνΠύργον και εκείθεν προς τον Όλυμπονδιά της προκυμαίας Από του ΛευκούΠύργου μέχρι του Ολύμπου αδιάσπα-στος εκυλίετο βραδέως μια ανθρωπο-μάζα κατάστικτος από μυριάδας φώ-των ενώ συγχρόνως αι συνοδεύουσαιαυτήν μουσικαί στρατιωτικαί και τωνΣωματείων ανέκρουον πατριωτικά εμ-βατήρια και οι λαμπαδηφορούντες έψαλ-λον εθνικά άσματα Από της θαλάσσης αφrsquo ετέρου παρείχε-το έτερον μαγικόν θέαμα με την ποικι-λόχρωμον φωταγώγησιν πολλών πλοί-ων ούτως ώστε η πόλις μας μετεβλήθηδιrsquo ολίγας στιγμάς εις πραγματικήν Βε-νετίανΗ πομπή φθάσασα εις το καφενείον Όλυμ-πος εξεχύθη προς την οδόν Σαμπρή πασ-σά και κατόπιν διά της Εγνατίας και τηςλεωφόρου Χαμηδιέ κατέληξε πάλιν ειςτον Λευκόν Πύργον όπου και διελύθηΗπορεία διήγειρε παντού γενικόν ενθου-σιασμόν και τα παράθυρα και οι εξώ-σται ήσαν κατάμεστα πλήθους το οποί-ον συμμετείχε του γενικού πανζουρλι-σμού Πλείσται οικίαι δε είχον φωταγω-γηθεί Πρέπει να σημειωθή δε ότι η λαμ-παδηφορία καθrsquo όλην την διάρκειάν τηςδιεξήχθη εν απολύτω τάξει και χωρίςούτε το παραμικρόν άτοπον να λάβηχώραν Και ούτω έληξε μία ιστορική διάτην Θεσσαλονίκην και διrsquo όλον τον Ελ-ληνισμόν ημέρα αλησμονήτου ενθου-σιασμού και πατριωτικής συγκινήσεωςraquo

Η κίνησις μέχρι βαθείας νυκτόςlaquoΑλλά και μετά την διάλυσιν της λαμ-παδηφορίας η εις τας οδούς κίνησις εξη-κολούθησε ζωηροτάτη μέχρι βαθείαςνυκτός Πολυάριθμοι όμιλοι εν ενθου-σιασμώ και ευθυμία διέτρεχον τας οδούςψάλλοντες τα καφενεία δε ήσαν πλήρηκόσμου όστις παρέμεινε διασκεδάζωνΚαι ο κοσμάκης επίσης δεν υστέρησενεις τας συνοικίας όπου επεκράτησεν εξίσου γλέντι και χαράraquo

το υπερπέραν του ενθουσιασμούΡεπορτάζ από τις σελίδες της laquoΜακεδονίαςraquo της 22ας Φεβρουαρίου 1913από την εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα που επικράτησε στηΘεσσαλονίκη όταν έγινε γνωστή η άλωση και παράδοση της πρωτεύουσαςτης Ηπείρου στον ελληνικό στρατό

Θεσσαλονίκη επέτειος αλώσεως Ιωαννίνων καρτ ποστάλ

Εφημερίδα laquoΜακεδονίαraquo 2321913