K.KAΒΑΦΗΣ

ΑΠΟΛΕΙΠΕΙΝΟΘΕΟΣΑΝΤΩΝΙΟΝ

, ', Σαν έξαφνα ώρα μεσάνυχτ ακουσθεί αόρατος θίασος να περνά

, -με μουσικές εξαίσιες με φωνές , την τύχη σου που ενδίδει πια τα έργα σου

, που απέτυχαν τα σχέδια της ζωής σου , . που βγήκαν όλα πλάνες μη ανοφέλετα θρηνήσεις

, , Σαν έτοιμος από καιρό σα θαρραλέος , . αποχαιρέτα την την Αλεξάνδρεια που φεύγει

, Προ πάντων να μη γελασθείς μην πείς πως ήταν , ένα όνειρο πως απατήθηκεν η ακοή σου

. μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς , , Σαν έτοιμος από καιρό σα θαρραλέος

, σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι , πλησίασε σταθερά πρός το παράθυρο

, ' κι άκουσε με συγκίνησιν αλλ όχι , με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα

, ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους , τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου

, .κι αποχαιρέτα την την Αλεξάνδρεια που χάνεις

1

K.KAΒΑΦΗΣ

, Όσο περνάνε τα χρόνια το έργο του Καβάφη αναγνωρίζεται ολοένα και

. περισσότερο σε παγκόσμιο επίπεδο Σήμερα θεωρείται ένας από τους κορυφαίους

ποιητές όλων των εποχών και μάλιστα το έργο του μελετείται και διδάσκεται σε

πολλά κορυφαία αμερικάνικα . πανεπιστήμια

1910. Το ποίημα γράφτηκε το Παρόλο που ' έχει την πηγή του σ ένα χωρίο από τους

Βίους Παράλληλους του Πλούταρχου και , στηρίζεται σε ένα ιστορικό γεγονός την

' 31 . . ήττα του Αντωνίου στο Άκτιο το π Χ και , το τέλος του στην Αλεξάνδρεια εντούτοις . το ποίημα δεν είναι ιστορικό Τα πρόσωπα

και τα γεγονότα που έχουν αναχθεί σε , σύμβολα καθώς και το έντονα προτρεπτικό

- , διδακτικό ύφος του ποιήματος το κατατάσσουν στα φιλοσοφικά διδακτικά

. ποιήματα Στο προηγούμενο τεύχος είχαμε παρουσιάσει την Σαλαμίνα της Κύπρος του

. Σεφέρη Ο προσεκτικός αναγνώστης μπορεί

να παρατηρήσει πολλά κοινά στην . τεχνοτροπία των δύο ποιημάτων Δεν είναι

τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι ο Σεφέρης θεωρούσε τον Καβάφη ένα μεγάλο

, . δάσκαλο μοναδικό στο είδος του

. Το ποίημα χωρίζεται σε δύο ενότητες Η πρώτη ( ... .) Σαν έξαφνα φεύγει και η δεύτερη

( ... .). Προ πάντων χάνεις Χαρακτηριστικό και πολύ σημαντικό στοιχείο είναι ότι και

οι δύο ενότητες τελειώνουν με τον ίδιο , στίχο μόνο που αλλάζει η τελευταία λέξη

( - ). φεύγει χάνεις Είναι πασιφανές ότι η " " λέξη χάνεις δίνει μεγαλύτερη έμφαση και

τραγικότητα στην απώλεια την οποία ,πρέπει να υποστεί ο ήρωας του ποιήματος

. ο Αντώνιος

Βασικό για την κατανόηση του ποιήματος -είναι να επεξηγηθούν κάποιες λέξεις

: σύμβολα

2

K.KAΒΑΦΗΣ

Αντώνιος : συμβολίζει τον άνθρωπο που , αξιώθηκε δόξα και απολαύσεις όμως

καλείται στο αποκορύφωμα της δόξας του .να τα εγκαταλείψει όλα και να θανατωθεί

, Μια τραγική μορφή από την οποία ο ποιητής απαιτεί να σταθεί στο ύψος των

περιστάσεων και να συμπεριφερθεί με , αξιοπρέπεια αυτοσεβασμό και

. μεγαλοπρέπεια Η ιδανική συμπεριφορά για ένα άνθρωπο αντάξιο των μεγαλείων που γεύτηκε ο Αντώνιος είναι να χαρεί με

ευγνωμοσύνη ακόμα και τις τελευταίες . μαρτυρικές του στιγμές Πολλοί μελετητές

του Καβάφη έχουν παρατηρήσει ότι ίσως ο ποιητής να θέλει να παρομοιάσει τον Αντώνιο με την εικόνα του εσταυρωμένου

. Χριστού

Θεός : ο ίδιος ο Αντώνιος παρομοίαζε τον . εαυτό του με τον Θεό Διόνυσο Ο

Πλούταρχος αναφέρει ότι τη στιγμή της καταστροφής του Αντώνιου ακούστηκε μια

. θεϊκή μουσική Ήταν ο θεός Διόνυσος και ο , θίασός του που εγκατέλειπαν τον ... Αντώνιο

Θίασος: ο θίασος είναι μια συνοπτική .αναδρομή στη ζωή του ήρωα

, ,Αντιπροσωπεύει όλο το μεγαλείο την τύχη , . τα πλούτη την εξουσία που γεύτηκε Με

την προσθήκη όμως των επιθέτων " " " ", αόρατος και μυστικός η σημασία του

. διευρύνεται Αποκτά μια βαρύτητα καταλυτική καθώς η όμορφη ζωή του

. Αντώνιου απομακρύνεται Ο θίασος τώρα είναι η οριακή στιγμή κατά την οποία ο

άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος με τον θάνατο και καλείται να αποχαιρετήσει με

. αξιοπρέπεια και υπερηφάνεια την ζωή

Αλεξάνδρεια : πολλοί συγγραφείς και ποιητές μυθοποιούν στο έργο τους κάποια

. πόλη ή ένα μέρος Ο Παπαδιαμάντης την , , Σκιάθο οΜυριβήλης τηΜυτιλήνη ο Joyce το

, Δουβλίνο ο Elliot . " " το Λονδίνο Η μούσα του . Καβάφη είναι η Αλεξάνδρεια Στο ποίημα

,συμβολίζει την ανθρώπινη ζωή με ό τι .ωραίο μπορεί να δημιουργήσει

Περιλαμβάνει υλικές και πνευματικές . απολαύσεις

3

K.KAΒΑΦΗΣ

Σημαντική θέση στο ποίημα έχει η λέξη " " . ,έξαφνα Η καταστροφή έρχεται ξαφνικά

. όταν είσαι στην κορυφή Ο ήρωάς μας είναι . ένας θεός που πέφτει από τον Όλυμπο Έτσι

η αξιοπρεπής στάση γίνεται ακόμα πιο . δύσκολη Απαιτείται ψυχικό υπόβαθρο και

. γενναιότητα Μόνο ένας άνθρωπος με βαθιά σοφία μπορεί να αντεπεξέλθει από

. μία τέτοια κατάσταση

Η αναγνώριση της μικρότητας του , . ανθρώπου ο δρόμος προς την ευτυχία

, Ο σοφός άνθρωπος ο άνθρωπος τον οποίο , υμνεί στο ποίημα του ο Καβάφης έχει

.κατασταλαγμένες ιδέες και αυτογνωσία Γνωρίζει πολύ καλά πως ο υπερβολικός

ενθουσιασμός ή η υπερβολική χαρά δεν του . , ,αρμόζουν Και αυτό γιατί ο πόνος η χαρά

, , , τα πλούτη η φτώχεια ο θάνατος υπάρχουν ,στην ζωή και όσο εύκολα τα συναντάμε

τόσο εύκολα μπορεί να τα . , αποχαιρετίσουμε Ειδικά ο θάνατος είναι

κάτι το αναπόφευκτο και δεν κάνει . διακρίσεις Μπροστά στο θάνατο όλοι

. είμαστε ίσοι

Η αναγνώριση της μικρότητας του ανθρώπου μπροστά στον θάνατο και στο

, απρόβλεπτο της ζωής μπορεί να οδηγήσουν στην ευτυχία και στην υψηλότερη μορφή

. μεγαλοπρέπειας Η μεγαλοπρέπεια αυτή του ανθρώπου φανερώνεται σε οριακές

. στιγμές Είναι η στάση που απαιτεί ο : " ,ποιητής λέγοντας άκουσε με συγκίνησιν

' αλλ όχι με των δειλών τα παρακάλια και , παράπονα ως τελευταία απόλαυσι τους

.". ήχους Την βλέπουμε όταν οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου στήνουν

, χορό μπροστά στο θάνατο όταν ο Χριστός συγχωρεί τους σταυρωτές του και γαλήνια

, δέχεται τον θάνατό του όταν η μονή του , Αρκαδίου τινάζεται στον αέρα όταν ο

καπετάνιος αφήνει τελευταίος το πλοίο . του που βυθίζεται Δεν είναι τυχαίο ότι τα

... ποντίκια φεύγουν πάντα πρώτα

Η αποδοχή της μικρότητας είναι όμως κάτι , . παραπάνω είναι στάση ζωής Ο Επίκουρος

δήλωνε ότι με ένα ξερό κομμάτι ψωμί την , . ημέρα μπορεί να ζει ευτυχισμένος Λίγο

, πριν πεθάνει και με αφόρητους πόνους , λόγω της βαριάς του αρρώστιας έλεγε

4

K.KAΒΑΦΗΣ

πόσο ευτυχισμένος είναι που στις τελευταίες του στιγμές βρίσκεται με τους

! φίλους του και χαίρεται την ζωή Κάνοντας , μια αναγκαία παρένθεση θα έπρεπε να

ειπωθεί πως ο Επίκουρος είναι ένας κορυφαίος φιλόσοφος που αξίζει

περισσότερη προσοχή από τους . σύγχρονους μελετητές Μέσα από την

κοσμοθεωρία του ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να βρει λύση στα προβλήματα που

. τον ταλανίζουν Δυστυχώς ο Επίκουρος βρίσκεται στην αφάνεια γιατί διδάσκει την

. πίστη στην φιλία και την αυτάρκεια Ο " " σύγχρονος πολιτισμός είναι βασισμένος

. στην υπερκατανάλωση και την ιδιοτέλεια

, Η ιδέα του Επίκουρου η ιδέα που , προβάλλει ο Καβάφης έχει επιβιώσει μέσα

στον χρόνο και έχει αποτυπωθεί ακόμα και , μέσα στα λαϊκά τραγούδια την ψυχή του . λαού Μήπως η ίδια κοσμοθεωρία δεν είναι " όταν χαμογελάμε τραγουδώντας όλα είναι

, , ένα ψέμα μια ανάσα μια πνοή σα λουλούδι ";κάποιο χέρι θα μας κόψει μιαν αυγή

Απόδειξη ότι οι ιδέες είναι πανανθρώπινες είναι ότι την ίδια αντίληψη συναντάμε

, .στην ψυχή άλλων λαών όπως ο ισπανικός Χαρακτηρίζονται από βαθιά αγάπη και

, πάθος για την ζωή αλλά ταυτόχρονα "δηλώνουν todo es nada", " ". όλα είναι τίποτα

Να με συγχωρήσουν οι πιστοί όλων των θρησκειών που υπόσχονται παράδεισους

και ανταλλάγματα στην πίστη του , ανθρώπου αλλά έχω την υποψία πως ο

ίδιος φόβος λόγω της αδυναμίας του ανθρώπου και η δειλία μπροστά στον

.θάνατο είναι τα βαθύτερα αίτια της πίστης , Ο φοβισμένος άνθρωπος αυτός που δεν

διαθέτει την πνευματική ποιότητα να χαρεί , την ζωή που έχει στα χέρια του πλάθει ένα

. δικό του παραμύθι για να μην υποφέρει Για , να γίνω πιο ακριβής πιστεύει στο

'παραμύθι που οι εξουσιαστές έπλασαν γι αυτόν έτσι ώστε να ζήσει σαν ένα

χαρούμενο και σιωπηλό θύμα μέσα στην . δυστυχία του Περιττό βέβαια να πούμε

πως οι κάθε λογής εκμεταλλευτές της , θρησκευτικής εξουσίας απολάμβαναν και

απολαμβάνουν την παρούσα ζωή και όχι , την μέλλουσα εξουσιάζοντας το ποίμνιό . τους Ακόμα και στο φοιτητικό μας πάσο

5

K.KAΒΑΦΗΣ

αναγράφεται πως ο κάτοχός του απαγορεύεται να κάθεται όταν είναι όρθιοι

!!! ιερωμένοι Ευτυχώς που οι πολιτικοί και οι κάθε λογής εξουσιαστές δεν

... χρησιμοποιούν αστικές συγκοινωνίες

, Εν κατακλείδι αυτό που πρέπει να ειπωθεί είναι πως η ποιότητα ενός ανθρώπου

μπορεί να φανεί πολύ εύκολα και στην . καθημερινότητά του Οι διαφορές

συμπεριφοράς είναι διαφορές ποιότητας . χαρακτήρα Ας κάνουμε αυτό που μας

, ζητάει ο Καβάφης αυτό που προτείνει ο . Επίκουρος Ας χαρούμε το παιχνίδι ακόμα

' . κι αν ξέρουμε πως θα χάσουμε Είναι ο ! δρόμος της νίκης Δυστυχώς είμαστε

, μικροί μπροστά στον θάνατο δυστυχώς .δεν ζούμε σε μια κοινωνία αγγέλων

Τουλάχιστον ας απολαύσουμε την μικρή μας ζωή με τα όπλα που διαθέτει ο καθένας και ας κρατήσουμε την αξιοπρέπεια τον

. αυτοσεβασμό και τις αξίες μας

, ! Αυτός ο κόσμος ο μικρός οΜέγας

6