ΠΑΝ. Ε. ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣΔρ. Ο ικολογικής Αφαρμάκου Ιατρικής - Υ γιειν ισ τής

Θ. ΡΕΣΒΑΝΗ ■ ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΓιατρός - Υγιειν ιστής

'(ι η αρρΟ*ΔΙΑΛΕΞΤΕ!!

η σωστή διατροφή μπορεί να σώσει τη ζωη σας

2Η ΕΚΔΟΣΗ

Βιογραφικό Σημείωμα0 Παναγιώτης Κουμεντάκης, σπούδα­

σε πολιτικές επιστήμες στην Π.Α.Σ.Π.Ε. στην Αθήνα και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Φυσική Αφάρμακο Ιατρική (Νεοί'πποκρατική Ιατρική). Στη συνέχεια μετεκπαιδεύτηκε στην Φυσική Υγιεινή (Οικολογική Ιατρική), που είναι ένα σύ­στημα φυσιολογικής φροντίδας σώματος και πνεύματος, στην υγεία και στην αρ­ρώστια. Υπήρξε μαθητής του παγκόσμιας φήμης Αμερικανού υγιεινιστή γιατρού Δρος Χέρμπερτ Σέλτον (Σαν Αντόνιο, Τέ­ξας), στην κλινική του οποίου πραγματο­ποίησε την πρακτική του εκπαίδευση.

Έχει δώσει ένα μεγάλον αριθμό συ­νεντεύξεων στον τύπο, στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο. Έχει πραγματοποιή­σει εκατοντάδες ομιλίες στην Αθήνα και στην επαρχία και έχει γράψει τουλάχι­στον 1 50 άρθρα σε περιοδικά και εφημε­ρίδες, σχετικά με τα θέματα της υγείας, της πρόληψης, της σωστής διατροφής και διαβίωσης και της φροντίδας του αρρώ­στου με φυσικά-φυσιολογικά μέσα. Είναι συγγραφέας δυό βιβλίων: 1) Επανάστα­ση στα προβλήματα υγείας, αρρώστιας και ίασης. (Αθήνα 1974). 2) Διατροφή και τρόπος ζωής. (Αθήνα 1982). Είναι μέλος και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Οστεοπαθολογίας - Φυσικής Αφαρμάκου Θεραπευτικής - Χειροπρακτι­κής. Επίσης μέλος της Διοικούσας Επι­τροπής της «Διεθνούς Εταιρείας Υγιεινι- στών Γιατρών» (Η.Π.Α.).

Βιογραφικό ΣημείωμαΗ Θεοδώρα Ρεσβάνη - Κουμεντάκη,

σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ύστερα ειδικεύτηκε στην Νευρολογία - Ψυχιατρική. Μετεκπαιδεύ­τηκε παράλληλα στην Φυσική Υγιεινή (Οικολογική Ιατρική). Έχει πραγματο­ποιήσει πολλές ομιλίες στην Αθήνα και έ­χει γράψει αρκετά άρθρα σε διάφορα πε­ριοδικά και σε απογευματινή εφημερίδα της Αθήνας, στην οποία γράφει τακτικά. Έχει δώσει πολλές συνεντεύξεις και ομι­λίες στο ραδιόφωνο. Οι ομιλίες, συνεν­τεύξεις και τα άρθρα της σχετίζονται με την υγεία, την πρόληψη, την σωστή δια­τροφή και φροντίδα της εγκύου για ομα­λό τοκετό, και την σχέση της διατροφής με την συμπεριφορά κ.λ.π. Είναι μέλος της «Διεθνούς Εταιρείας Υγιεινιστών Για­τρών» (Η.Π.Α.), της «Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας» και της «Ελληνικής Εταιρείας Προληπτικής Ιατρικής». Πιστεύει ακρά­δαντα ότι η βασική υποχρέωση του για­τρού πρέπει να είναι ή συστηματική ενη­μέρωση του κοινού πάνω στα θέματα της υγείας και της πρόληψης. Θεωρεί πως θα ήταν μεγάλο επίτευγμα στον τομέα «Υγεία», η στροφή όλων των γιατρών προς την κατεύθυνση της πρόληψης της αρρώστιας και βελτίωσης της υγείας.

ΠΑΝ. Ε. ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣ Θ. ΡΕΣΒΑΝΗ - ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΛρ. Ο ικολογικής Αφαρμάκου Ιατρικής Γιατρός - ΥγιεινιστήςΥγιειν ιστής

αρρο*ΔΙΑΛΕΞΤΕ!!

η σωστή διατροφή μπορεί να σώσει τη ζωη σας

ΑΘΗΝΑ 1990

Copyright: 1986Παναγ. Εμμ. ΚουμεντάκηςΘεοδώρα Ρεσβάνη - ΚουμεντάκηΑγίου Αντωνίου & Υρκανίας 5, Ανω Πατήσια(κοντά στο Τέρμα Πατησίων) 111 42 ΑθήναΤηλέφ. 2922 837,9622 387

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση έστω και μέρους του βι­βλίου χωρίς την άδεια των συγγραφέων.

Γραφικές Τέχνες Χατζηπέρη - Ακαδημίας 88 Αθήνα Τηλέφ. 3609 818 - 3645 613 Μακέττα Εξωφύλλου: Βάσω Ψαράκη Εκτύπωση Εξωφύλλου: Δημήτρης Μωλ

Στ ον φίλο Βασίλη Χερελίδη,

που χάρη στη βοήθεια τον κατέστη δυνατή

η έκδοση τον βιβλίου αυτού

Ο ι συγγρα φ είς

ΕυχαριστίεςΕυχαριστούμε γ ια την πολύτιμη βοήθεια που μας πρόσφεραν στην

έκδοση αυτή: τη ζωγράφο Βάσω Ψαράκη, που φ ιλοτέχνησε με ευα ι­σθησία, γνώση και αν ιδ ιοτέλε ια τη μακέτα του εξώφυλλου, τον γνω­στό γελο ιογρά φ ο μας Κώστα Μητρόπουλο, που μας έδω σε προθυμότατα την άδεια να βάλουμε στο βιβλίο μας τ ις θαυμάσιες γ ε ­λοιογραφ ίες του, τον ποιητή Νίκο Λάζαρη, που διάβασε το κείμενο και έκανε κάποιες εύστοχες γλωσσικές διορθώσεις, τον Δημήτρη Μωλ, που επ ιμελήθηκε το εξώφυλλο και φυσικά το φίλο Βασίλη Χερελίδη, που χάρη στη βοήθειά του πραγματοποιήθηκε η έκδοση αυτή, καθώς και όλους τους άλλους συντελεστές της έκδοσης.

Οι συγγραφείς

Στον υγιε ιν ισ τικό χώρο της χώρας μας υπάρχουν μόνο δύο επι­στήμονες υγ ιε ιν ισ τές γ ια τρο ί που είνα ι μέλη του Δ ιεθνούς Συλλόγου Υγιεινιστών Γιατρών (Η ΠΑ) και είναι οι συγγραφείς του βιβλίου αυτού.

ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ.

Με βάση τα άκρως σημαντικά στοιχεία και ευρήματα της επιστήμης, που ιιεριέχονται στον τόμο αυτό και στη σειρά των βιβλίων που θα ακολουθή­σουν, κάνουμε την θερμή έκκληση στα Υπουργεία Υγείας, Παιδείας και στις Ιατρικές Σχολές της χώρας, ζητώντας τους να συστήσουν ειδική επιτροπή <ιπό επιστήμονες αναγνωρισμένης εγκυρότητας, που θα μελετήσουν σοβα­ρά το θέμα και θα γνωμοδοτήσουν για την εισαγωγή της επιστήμης της σύγχρονης διαιτητικής στις Ιατρικές Σχολές και σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η εισαγωγή και η συστηματική διδασκαλία του μαθήματος αυ­τού θα είχε ανυπολόγιστες ευεργετικές συνέπειες πάνω στη υγεία του λαού μας και στην Εθνική μας οικονομία.

Και τούτο γιατί όπως έχει διαπιστωθεί από πλήθος έρευνες τα τελευταία χρόνια, (και αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός), η διατροφή, ο τρόπος ζωής και το περιβάλλον παίζουν πρωταρχικό, καθοριστικό ρόλο, τόσο στη διατήρη­ση της υγείας και την πρόληψη της αρρώστιας, όσο και στην αποκατάσταση της κλονισμένης υγείας. Αν δεν γίνει κάτι ουσιαστικό προς την κατεύθυνση αυτή στο κοντινό μέλλον, θα έχουν να δώσουν λόγο οι αρμόδιοι, στο λαό της χώρας αυτής, για την εγκληματική αυτή παράλειψη. Ήδη οι πρυτάνεις των ιατρικών σχολών της Μεγάλης Βρετανίας και άλλων δυτικών χωρών, έχουν επιδείξει τα τελευταία χρόνια ζωηρό ενδιαφέρον για την εισαγωγή του μαθή­ματος της διαιτητικής και διατροφής στις ιατρικές σχολές τους. Επίσης τα τελευταία χρόνια η Π.Ο.Υ. τονίζει, με ολοένα και πιο εμφατικό τρόπο, την τεράστια σημασία του υγιεινού τρόπου ζωής και διατροφής, στην διατήρηση, βελτίωση και αποκατάσταση της υγείας.

Ας επωφεληθεί λοιπόν και η κοινωνία μας από τα ευρήματα και τις κατακτή­σεις της διεθνούς επιστημονικής έρευνας.

Οι συγγραφείς

ΠΗΓΕΣ ΤΩΝ ΤΟΜΩΝ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΑΥΤΗΣ

Ο ' Εμερσον έχει πει: «Οι αρχαίοι έχουν κλέψει όλες τις ιδέες μου». Στα βασίλεια της σκέψης η πρωτοτυπία είναι περισσότερο χιμαιρικό ιδεώδες παρά βεβαιότητα. Δεν προβάλλουμε αξιώσεις παρά μόνον για ένα μικρό ποσοστό πρωτοτυπίας, στην εργασία αυτή και εξομολογούμαστε ότι έχουμε δανειστεί από εκατοντάδες πηγές για να συνθέσουμε το έργο μας. Για να γραφτεί το βιβλίο αυτό και η σειρά των τόμων που θα ακολουθήσουν, αντλή­σαμε από πλήθος βιβλία, κυρίως ξένα, από εκατοντάδες δημοσιεύματα και άρθρα εγκύρων επιστημονικών εντύπων. Προσπαθήσαμε να αξιοποιήσουμε ένα τεράστιο υλικό από ιδέες, γνώσεις, ευρήματα, εμπειρίες και πορίσματα ερευνών και πειραμάτων, σημαντικών συγγραφέων, ειδικών και ερευνητών στα θέματα που μας απασχόλησαν.

Να μας συγχωρήσει ο αναγνώστης για τις όποιες επαναλήψεις στα κείμε­να μας. Ήταν αδύνατο ωστόσο να τις αποφύγουμε, θέλοντας να δώσουμε την έμφαση οε κάποια καίρια σημεία και σε βασικές αρχές και ιδέες. Ορισμέ­νοι αναγνώστες ίσως ενοχληθούν με τις επαναλήψεις, ενώ άλλοι θα τις καλωσορίσουν γιατί τους δίνετε έτσι η ευκαιρία να χωνέψουν καλύτερα και να αφομοιώσουν τις βασικές θεμελιώδεις έννοιες και αρχές της σωστής διατροφής και διαβίωσης και ενός ολοκληρωμένου συστήματος Αγωγής Υ­γείας.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Σχεδόν η κάθε μέρα φέρνει στο φως περισσότερη γνώση γύρω από τις στενές σχέσεις της τροφής και της υγείας του ατόμου. Καθημερινά αποκα­λύπτεται η πρωταρχική σημασία της τροφής τόσο στη διατήρηση της υγείας, όσο και στην γένεση της αρρώστιας και στην αποκατάσταση της κλονισμένης υγείας.

Δικαιολογημένα λοιπόν άρχισε, ένα μέρος του κοινού, να ενδιαφέρεται για τα θέματα διατροφής και διαβίωσης, συνειδητοποιώντας ότι η σύγχρονη δια­τροφή και ο τρόπος ζωής γενικά, επηρεάζει σημαντικά την υγεία του και ευεξία του. Θέλουν αρκετοί άνθρωποι να μάθουν πως να προστατέψουν και βελτιώσουν την υγεία τους με την υιοθέτηση ενός καλύτερου τρόπου δια­τροφής και διαβίωσης, απομακρυνόμενοι προοδευτικά, από τα σύγχρονα πρό­τυπα διατροφής και διαβίωσης. Πολλοί γράφουν σήμερα στη χώρα μας για τα θέματα που αφορούν έναν σωστότερο τρόπο διατροφής.

Γράφουν άρθρα και δίνουν συνεντεύξεις για τα θέματα αυτά Ακαδημαϊκοί, καθηγητές Παν/μίου, χημικοί τροφίμων, γιατροί, υγιεινολόγοι, τεχνολόγοι τροφίμων, διαιτολόγοι, βιολόγοι, δημοσιογράφοι, αισθητικοί ακόμη και απλοί πολίτες, χωρίς καμιά προπαίδεια και ειδίκευση. Οι περισσότεροι από τους συγγραφείς και αρθρογράφους στα θέματα αυτά δεν είναι σε θέση λόγω ειδικότητας και βασικών ενδιαφερόντων να γνωρίζουν σε βάθος τα προβλή­ματα της ανθρώπινης θρέψης.

Δεν έχουν ασχοληθεί συστηματικά και σε βάθος με τα θέματα αυτά ή δεν έχουν την απαραίτητη πείρα, που αποκτάται φροντίζοντας μεγάλο αριθμό υγιών και αρρώστων, με βάση τις αρχές της σωστής διατροφής και διαβίω­σης.

Τα προβλήματα της ανθρώπινης θρέψης είναι πολύ περισσότερο σύνθετα και πιό πολύπλοκα, από όσο φαντάζονται πολλοί γιατροί και διαιτολόγοι, που τα μετέρχονται και γλυτώνουν απ’ αυτά με μιά εντελώς συνοπτική διαδικα­σία.

Γράφονται λοιπόν στον τόπο μας κείμενα με αποσπασματικό χαρακτήρα που περιέχουν αλήθειες και μισοαλήθειες, ανάμικτες με πολλές πλάνες. Οι περισσότεροι συγγραφείς και αρθρογράφοι αντιμετωπίζουν τα θέματα με απλοϊκό συχνά τρόπο, μιλώντας με υπεραπλουστεύσεις και γενικότητες. Κα­ταφέρνουν λοιπόν στην καλύτερη περίπτωση να προβληματίσουν ένα μικρό

μόνον μέρος του κοινού. Τα επιχειρήματά τους ή είναι ανύπαρκτα ή δεν είναι πειστικά. Τα υπάρχοντα βιβλία διατροφής που κυκλοφορούν στη χώρα μας είναι ε ίτε ξεπερασμένα, ε ίτε ελλιπή και μονομερή, χωρίς μιά ολοκληρωμένη και ουσιαστική πληροφόρηση. Διαβάζοντας τα κανείς φωτίζεται ελάχιστα και συχνά αποπροσανατολίζεται.

Αν τύχει και διαβάσετε ένα βιβλίο διαιτητικής γραμμένο από κλασσικό διαιτολόγο ή γιατρό θα διαπιστώσετε ότι εξηγεί πως χρειαζόμαστε λευκώμα­τα, υδατάνθρακες, λίπη, μέταλλα και βιταμίνες. Έπειτα προχωρεί καταγρά­φοντας τις τροφές που περιέχουν τα θρεπτικά αυτά στοιχεία και τονίζει ότι η επιτυχία ενός διαιτολογίου βασίζεται στην ποικιλία, «δηλαδή ένα υγιές άτομο πρέπει σε κάθε γεύμα του να περιλαμβάνει όλα τα διατροφικά στοιχεία». Στη συνέχεια θα αδιαφορήσει αν λαμβάνουμε τις τροφές επεξεργασμένες, με- τουσιωμένες, ραφιναρισμένες, αποστερημένες από τα άλατά τους και τις βιταμίνες του, αν οι τροφές μας προέρχονται από τα πιό εξαντλημένα εδά­φη, αν προέρχονται από εδάφη εμπορικώς καλλιεργούμενα, με αλόγιστη χρήση χημικών λιπασμάτων, ορμονών και ραντισμάτων ή αν προέρχονται από γεμάτα με ορμόνες και αντιβιοτικά άρρωστα ζώα. Αδιαφορεί αν τις τρώμε συνεχώς, σ' όλη τη διάρκεια'της μέρας και της νύκτας, καταναλίσκοντας διπλάσιες ή τριπλάσιες ποσότητες λευκώματος ή λίπους από κείνες που χρειαζόμαστε, αδιαφορεί αν τις τρώμε με τους πιό τυχαίους και άσχημους συνδυασμούς, αν τις τηγανίζουμε, αν τις νεροβράζουμε με άφθονο νερό και πηγαίνουν τα πολύτιμα μεταλλικά άλατα και οι βιταμίνες στο νεροχύτη. Αδι­αφορεί αν τις μαγειρεύουμε για μακρό χρόνο ώσπου να καταστραφούν, να διαλυθούν, να καταντήσουν άνοστες έχοντας χάσει τα ένζυμά τους, τα μέ­ταλλά τους, τις περισσότερες βιταμίνες τους. Αδιαφορεί αν τις αλατίζουμε κατά κόρον, αν τις γεμίζουμε μπαχαρικά, αν τις τρώμε σε άσχημη ψυχολογι­κή και σωματική κατάσταση, σε κατάσταση εκνευρισμού, κόπωσης, έντασης, έντονου πόνου ή πυρετού. Αδιαφορεί για όλα αυτά και για πολλά άλλα και το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να γεμίσουμε το στομάχι με διάφορα ανάκατα εδέσματα και να βεβαιωθούμε ότι λαμβάνουμε αρκετή τροφή σε ποσότητα και ειδικά αρκετό κρέας, αυγά, γάλα κλπ. Ο γιατρός σας δεν έχει διαθέσει καθόλου χρόνο στη μελέτη της διαιτητικής, απασχολείται αποκλειστικά με τα φάρμακα και θα χλευάσει την ιδέα ότι τα σφαλερώς συνδυαζόμενα γεύματα θα προξενήσουν δυσφορία και ενόχληση ή ότι θα επιφέρουν ζύμωση ή σήψη της τροφής. Θα χλευάσει αν του πείτε ότι δεν πρέπει να τρώμε εφόσον δεν υπάρχει στοιχειώδη άνεση στο σώμα και στο πνεύμα και γνήσια πείνα. Θα σας συμβουλεύσει: Φάγε ό,τι σου αρέσει. Φάγε ό,τι συμφωνεί με σένα. Αλλά τι συμφωνεί με σένα; Αν υποφέρετε μετά από κάθε γεύμα ο γιατρός θα σας χορηγήσει ένα χάπι. Επομένως γιατί να ενοχληθείτε με τη διόρθωση των τροφικών σας συνηθειών: Το μόνο λοιπόν που χρειάζεστε είναι να παίρνετε το χάπι. Αυτό είναι πολύ ευκολότερο παρά να σκεφθείτε για δικό σας λογα­

ριασμό και να αναθεωρήσετε τον τρόπο ζωής και διατροφής.' Εχοντας λοιπόν από καιρό διαπιστώσει το κενό αυτό στην ελληνική βιβλιο­

γραφία, την έλλειψη ενός βιβλίου για τον μέσο προβληματιζόμενο αναγνώ­στη, συγχρονισμένου και περιεκτικού, που να έχει ενσωματώσει τα νέα ευρή­ματα της επιστήμης και να καλύπτει όλο το φάσμα των θεμάτων, χωρίς μονομέρειες και που να απαντά υπεύθυνα και συστηματικά, στα ουσιώδη για τη διατροφή και διαβίωση, ερωτήματα, προσπαθήσαμε να ετοιμάσουμε ένα τέτοιο έργο.

Καταβάλλαμε προσπάθεια αντλώντας από μιά πλούσια, ξένη βασικά βιβλι­ογραφία, και από την μακρά πείρα μας (στην πλατιά ενημέρωση του κοινού και στην φροντίδα του αρρώστου με υγειονοδιαιτητικές συμβουλές και απο- τοξινωτικές κούρες), να ετοιμάσουμε μια σειρά βιβλίων απλών, συνθετικών, κατανοητών και υπεύθυνων, που καλύπτουν διεξοδικά τα θέματα διατροφής- διαβίωσης, από κάθε οπτική γωνία.

Προσπαθήσαμε να φωτίσουμε όλες τις πλευρές των θεμάτων μας και να δώσουμε μιά, όσο γίνεται πλήρη εικόνα των πραγμάτων.

Οι περισσότερες ιδέες που παρουσιάζονται στα βιβλία της σειράς αυτής, έχουν δοκιμαστεί από τους συγγραφείς στην πράξη, σε αρρώστους και υγι­είς, για πολλά χρόνια. Έχουμε βοηθήσει πολλούς ανθρώπους να μάθουν τα ουσιώδη για ένα καλύτερο τρόπο ζωής και διατροφής και να τα εφαρμόσουν στην καθημερινή τους ζωή, για προαγωγή της υγείας και της ποιότητας ζωής τους, καθώς και για την αποκατάσταση της κλονισμένης τους υγείας.

Στη στενή, καθημερινή σχεδόν επαφή μας με ανθρώπους κάθε ηλικίας, μόρφωσης και κοινωνικής τάξης, έχουμε διαπιστώσει τα τελευταία χρόνια τη ζωηρή επιθυμία των ανθρώπων να μάθουν όλα τα σχετικά με ένα πλήρες σύστημα πρόληψης, θέλουν να μάθουν τις λεπτομέρειες για τις ανάγκες και απαιτήσεις της υγείας, θέλουν να πληροφορηθούν αναλυτικά τις αιτίες της αρρώστιας και του πρόωρου θανάτου, κι όλα όσα αφορούν το πρόγραμμα μιας σωστής διαβίωσης.

Μια αξιόλογη ήδη μερίδα της κοινωνίας μας έχει αντιληφθεί πως μόνον με μια σε βάθος αλλαγή και αναβάθμιση του τρόπου ζωής, με την εγκατάλειψη πολλών κακών συνηθειών και με την εξυγίανση του περιβάλλοντος, θα μπο­ρούσαμε ν ' αποφύγουμε τις χρόνιες και εκφυλιστικές αρρώστιες που συνε­πάγονται πολλά δεινά και που κόβουν πρόωρα το νήμα της ζωής τόσων πολλών. Η κοινωνία μας οφείλει στους πολίτες της αυτή την πληροφόρηση, αυτή την αγωγή, αυτή την σημαντική υπηρεσία.

Ο στρατηγός Μακρυγιάννης έχει γράψει στα «Απομνημονεύματά» του: «Γιά να είμαστε λεύτεροι πρέπει να την τιμάμε τη Λευτεριά μας!» Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με την υγεία μας. Γιά να είμαστε υγιείς και γεροί πρέπει να την τιμούμε την υγεία μας. Δηλαδή να λαμβάνουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα γιά τη διαφύλαξή της, να την προσέχουμε, να την προασπίζουμε με

κάθε δυνατό τρόπο.Χρειάζεται γιαυτό Γνώση, για να ξέρουμε πως θα ενεργήσουμε, τι μέτρα

θα λάβουμε, πως θα γλυτώσουμε από τις παγίδες, πως θα πορευθούμε με ασφάλεια στη ζωή. Χωρίς την ανάλογη γνώση θα ζούμε πάντα στην άγνοια, στην αβεβαιότητα και ανασφάλεια και θα περιμένουμε πάντα να αρρωστή- σουμε πρώτα,για να αρχίσουμε τότε να ενδιαφερόμαστε για την υγεία μας. Δυστυχώς όμως και τότε, χωρίς την ανάλογη γνώση θα αναζητούμε την «θαυματουργή» συνταγή των «θαυματουργών» φαρμάκων, που θα μας σώ­σουν την κρίσιμη ώρα, με τρόπο τεχνητό, αφύσικο, εμπειρικό.

Αν δεν οπλιστούμε λοιπόν με την ζωτική γνώση, από την παιδική μας ηλικία, η ζωή μας θα κυλήσει με ανασφάλεια, αβεβαιότητα, φόβο και αρρώ­στια. Οπλισμένοι όμως με την υπάρχουσα Γνώση Υγείας θα έχουμε πιά την ευχέρεια εκλογής στο να είμαστε άρρωστοι ή υγιείς.

Δεν διστάζουμε σε κάθε περίπτωση να πούμε στο έργο μας αυτό, την αλήθεια που βρήκαμε, αδιαφορώντας για τα συμφέροντα (μεγάλα ή μικρά) που θίγονται με όσα λέμε.

Με τα όσα αναφέρονται στο έργο αυτό είχαμε κατά νούν έναν και μόνον στόχο. Την παρουσίαση της αλήθειας και την προαγωγή της υγείας των ανθρώπων. Πιστεύουμε ότι τώρα, περισσότερο παρά ποτέ, χρειάζεται τέτοια βιβλία η ελληνική κοινωνία, επειδή οι Έλληνες έχουν ανάγκη από μιά συ­στηματική διαφώτιση στα θέματα της υγείας - μιά ολοκληρωμένη Αγωγή Υγείας - και τούτο όχι μόνον επειδή έχουμε μεγάλη άγνοια στα ζωτικά αυτά θέματα, αλλά και γιατί έχουμε αρκετά απομακρυνθεί από τα παραδοσιακά πρότυπα διατροφής και έχουμε υιοθετήσει πολλά ξένα επικίνδυνα πρότυπα.

Το αν με την εργασία μας αυτή, θα καταφέρουμε να καλύψουμε ως ένα ικανοποιητικό βαθμό, το κενό που υπάρχει στη χώρα μας στον τομέα αυτό της ουσιαστικής ενημέρωσης του κοινού, θα το κρίνουν οι αναγνώστες μας και όλοι όσοι αγωνίζονται για καλύτερη υγεία και καλύτερη ποιότητα ζωής.

Στη σειρά αυτή των βιβλίων θα παρουσιάσουμε μερικές σημαντικές πλη­γές και παγίδες της καταναλωτικής κοινωνίας που περιορίζουν σημαντικά τις ευεργετικές επιπτώσεις των κοινωνικοοικονομικών εκείνων αλλαγών που στοχεύουν στην έξοδο της κοινωνίας από το τέλμα της καθυστέρησης, της υπανάπτυξης και της στασιμότητας.

ΘΡΕΨΗ

Θρέψη είναι το μέσον με το οποίο η τροψή μεταμορφώνεται, στη περί­πτωση των φυτών σε χυμό, πολτό, ξυλώδεις ίνες, φύλλα, λουλούδια, φρούτα και καρπούς και στην περίπτωση των ζώων σε αίμα, μυώνες, κόκκαλα, νεύρα και αδένες.

Είναι η διαδικασία με την οποία οι ζωντανοί οργανισμοί αναπτύσσονται, μεγαλώνουν, αυξάνονται, επιδιορθώνονται, συντηρούνται, τα τραύματα και τα σπασμένα κόκκαλα γιατρεύονται, οι λειτουργίες διεξάγονται και η αναπαραγωγή πραγματοποιείται.

Είναι η διαδικασία μετατροπής της τροφής σε κυτταρική ουσία. Αυτό συμ­βαίνει στους ζωντανούς οργανισμούς και πουθενά αλλού. Στην περίπτωση του ανθρώπου οι ουσίες των φυτών μεταμορφώνονται σε ανθρώπινους ι­στούς.

Η οργανική ύπαρξη είναι μια αέναη δημιουργία (ή εξέλιξη, αν προτιμάτε) και ανανέωση. Δεν υπάρχει ανάπαυση, μόνο συνεχής δραστηριότητα. Η θρέ­ψη είναι η μεγάλη διαδικασία με την οποία η δημιουργία κακ η ανανέωση εκπληρώνονται. Παρόλο που μπορούμε να παρατηρούμε τα αποτελέσματα, γνωρίζουμε λίγα για τη διαδικασία την ίδια. Η θρέψη είναι μια αρκετά πολύ­πλοκη διαδικασία που διεξάγεται από όλους τους ζωντανούς οργανισμούς από τον πιο μικρό, τον πιο απλό μονοκύτταρο οργανισμό (την αμοιβάδα λ.χ.), έως τον πιο πολύπλοκο οργανισμό στη φύση, τον άνθρωπο. Η τροφή δεν είναι η θρέψη, αλλά το κύριο υλικό της θρέψης. Η θρέψη περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από καλή τροφή. Η θρέψη είναι μια ζωτική διαδικασία αύξησης, ανάπτυξης, εξέλιξης και ενδυνάμωσης, ζωογόνησης και τόνωσης. Περιλαμ­βάνει τις διαδικασίες της λήψης, χώνεψης, απορρόφησης και χρησιμοποίη­σης, που μετατρέπουν τις τροφικές ουσίες σε δομή και λειτουργία. Με μια ευρύτερη έννοια, είναι το συνολικό αποτέλεσμα όλων των διαδικασιών και επιρροών, που προμηθεύουν, αναπτύσσουν και διατηρούν τις δομές και λει­τουργίες ενός οργανισμού. Οι διαδικασίες αυτές και οι επιρροές, περιλαμβά­νουν την τροφή, τον αέρα, το νερό, τον ήλιο, την άσκηση, την ανάπαυση τον ύπνο, την καθαριότητα και τις υγιείς διανοητικές και ηθικές επιρροές· πολλοί θα εκπλαγούν μαθαίνοντας, ότι όλα αυτά πρέπει να προσφερθούν ισορροπη­μένα στον οργανισμό εάν θέλουμε να λάβουν χώρα οι διαδικασίες της θρέ­ψης ομαλά.

Η ζωή εξαρτάται από οργάνωση και η οργάνωση είναι προϊόν ανάπτυξης ή θρέψης. Μέσω της θρέψης ερχόμαστε στη ζωή, μέσω της θρέψης έχουμε όλη τη δύναμη που διαθέτουμε και η υγεία μας αντιστοιχεί ακριβώς στην ποιότητα της θρέψης μας. Αυτό ισχύει στη ζωή όλων των φυτών και ζώων. Οι ζωντανοί οργανισμοί οπουδήποτε κι αν βρίσκονται με όλες τις υπέροχες ικανότητες και γνήσιες φυσιολογικές απολαύσεις τους είναι απλώς τα απο­τελέσματα της θρέψης. Με τέλεια θρέψη έχουμε καλά δομημένα όργανα, ομαλές λειτουργίες και ομαλή υγεία, επειδή το ένα εξαρτάται από το άλλο και απορρέει, αναπτύσσεται και ξεπηδά από το άλλο. Η τροφή είναι ένα από τα υλικά με τα οποία διεξάγονται οι διαδικασίες της θρέψης. Το νερό είναι ένα άλλο, και ο αέρας (οξυγόνο) είναι ένα ακόμη υλικό της θρέψης. Αλλά κανένα από αυτά τα υλικά, ΰύτε όλα αυτά από κοινού, συνιστούν τη θρέψη. Το να φάμε σωστά, το να πιούμε καθαρό νερό και να αναπνεύσουμε καθαρό αέρα είναι αυτά καθ' εαυτά επιθυμητά, αλλά κάτι περισσότερο χρειάζεται για να αποκτήσουμε υγεία, σφρίγος, δύναμη.

Βλέπουμε καθημερινά παραδείγματα, του ότι είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα το να είσαι ικανός να τρως αφθονία καλής τροφής και το να κερδί­ζεις δύναμη από την τροφή που τρως. Η θρέψη είναι λειτουργία και μπορού­με να έχουμε θρεπτική λειτουργία μόνο όταν έχουμε την ικανότητα για καλή θρέψη. Η ικανότητα όμως δεν μπορεί να αγοραστεί. Δεν υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να αυξήσουν την ικανότητα, ούτε μπορούμε να πραγματοποιού­με τις λειτουργίες της ζωής για μας. Η δύναμη να ζεις, να αναπνέεις, να τρως, να λειτουργείς, φωλιάζει μέσα μας και όχι έξω από εμάς. Κάθε δομή του σώματος, κάθε όργανο, κάθε λειτουργία, κάθε αδένας, κάθε νεύρο, κάθε ιστός, εξαρτάται για την ύπαρξή του, για την υγεία του, για την ακεραιό­τητά του και την αποδοτικότητα της λειτουργίας του, από την τροφή, το οξυγόνο και το νερό που πηγαίνει σ’ αυτά. Άρα έχει μεγάλη αλήθεια αυτό που λέγεται: «Είσαι ό,τι τρως, ό,τι πίνεις και αναπνέεις». Μόνο εφόσον εξα­σφαλίζουμε τα ουσιώδη θρεπτικά στοιχεία για τη διατήρηση της ακεραιότη­τας των ιστών, δεν αφήνουμε εκτεθειμένο τον εαυτό μας για δομικά και λειτουργικά ελαττώματα και ανωμαλίες. Μόνον αν το αίμα λαμβάνει από την τροφή που τρώμε κάθε γνωστή και άγνωστη βιταμίνη, κάθε μέταλλο ή χημικό στοιχείο, συνεχώς και στις σωστές αναλογίες δεν θα υπάρξει κάποια μορφή βλάβης. Αν η θρέψη χωλαίνει και υπάρχει ζημιά, τότε μέρος από αυτή τη ζημιά μπορεί να είναι ορατή στο γυμνό μάτι αλλά το μεγαλύτερο μέρος της ζημιάς που προκαλείται από κρυμένες τροφικές ελλείψεις είναι αόρατο.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΦΗ;

Λέγοντας τί είναι τροφή, εννοούμε, τί είναι τροφή για τον άνθρωπο. Οι ζωντανοί οργανισμοί τόσο των φυτών, όσο και των ζώων εξαρτώνται για την ανάπτυξη και διατήρησή τους από υλικά, που βρίσκονται έξω από αυτούς. Επειδή υπάρχουν πολλά τέτοια υλικά που δεν είναι συστατικά στοιχεία του φυτού ή του ζώου, είναι φανερό ότι δεν μπορεί καθετί να χρησιμεύει σαν τροφή. Για να χρησιμεύει ως τροφή μια ουσία πρέπει να είναι τέτοιου χαρα­κτήρα που να μπορεί ο ζωντανός οργανισμός να την οικειοποιηθεί και να την μεταμορφώσει σε ουσίαεντελώς όμοια με την δική του ουσία. Τροφή είναι κάθε ουσία η οποία σε τελευταία ανάλυση μετατρέπεται σε τελικά προϊόντα, όπως οι ιστοί, τα υγρά του σώματος, τα κύτταρα κλπ. και μπορεί να χρησιμο­ποιηθεί από τον οργανισμό στην εκτέλεση των λειτουργιών του. Γ ια να ταξι­νομηθεί ως τροφή μια ουσία πρέπει να εξυπηρετεί τους ακόλουθους νόμι­μους σκοπούς:1. Να προμηθεύει υλικά, που καλύπτουν τις ανάγκες της αύξησης και ανά­πτυξης των διαφόρων οργανικών δομών από το σπέρμα ως την ώριμη ή τέλεια κατάσταση.2. Να προμηθεύει νέα υλικά στον πάντα φθίνοντα οργανισμό, κι όχι μόνον να επανορθώνει τις φθορές του, αλλά επίσης να επιδιορθώνει τις βλάβες του.3. Να προμηθεύει υλικά για την εξέλιξη των λειτουργικών εκείνων αλλαγών (π.χ. απελευθέρωση ενέργειας όταν οξειδώνεται), οι οποίες συνιστούν τα ζωτικά φαινόμενα και χρησιμεύουν για την ανάπτυξη και συνέχιση της σωμα­τικής μας δομής.4. Να προμηθεύει υλικά για αναπαραγωγή, δηλαδή τα υλικά, που χρειάζο­νται στην εξέλιξη ενός νέου οργανισμού.5. Να είναι ικανή να αποθηκευτεί εντός του σώματος χωρίς να παράγει οποιαδήποτε σημαντικά τοξικά αποτελέσματα.

Μια ουσία λοιπόν είναι τροφή σύμφωνα με την προσαρμογή της σ' αυτούς τους διάφορους σκοπούς. Η τροφή περιλαμβάνει όλες εκείνες τις ουσίες, τα στοιχεία των οποίων είναι μετατρέψιμα σε υλικά και σχηματίζουν τα συ­στατικά υλικά των ιστών. Δηλαδή τροφή είναι το υλικό που μπορεί να μετα­τραπεί σε κυτταρική ουσία.

Για να χρησιμεύει μ' ένα οποιοδήποτε τρόπο μια ουσία ως τροφή πρέπει

να είναι κατάλληλη για αφομοίωση από τους ιστούς. Δηλαδή τα κύτταρα πρέπει να είναι ικανά να την παραλαμβάνουν από την κυκλοφορία του αίμα­τος και να την ενσωματώνουν στον εαυτό τους, καθιστώντας την ένα ομαλό συστατικό της κυτταρικής ουσίας, και χρησιμοποιώντας την στις λειτουργίες της ζωής.

Κάθε ουσία που δεν μπορεί να οικειοποιηθεί έτσι από τα κύτταρα και να οργανωθεί σε ζωντανή δομή, δηλαδή κάθε ουσία που δεν μπορεί να υποστεί μεταβολισμό είναι δηλητήριο.

Παρόλο που μιλούμε συχνά για την «Μητέρα Γη», είναι αμφίβολο εάν καταλαβαίνουμε εντελώς πόσο ολοκληρωτικά και αδιάκοπα κάθε τι που είμα­στε και κάθε τι που κάνουμε έρχεται και εξαρτάται από τη γη. «Χώμα της Γης» είμαστε και πρέπει να εξαρτηθούμε από τη γη, να βασιστούμε στη γη για αναπλήρωση και ανάπτυξη.

Αλλά δεν μπορούμε να πάμε κατευθείαν στο χώμα για τα στοιχεία της θρέψης μας. Όπως όλα τα ζώα κάτω από μας, πρέπει να εξαρτώμαστε από το φυτό για τις τροφικές μας προμήθειες. Τα ζώα στερούνται τη δύναμη να οικειοποιηθούν ορυκτά στοιχεία και να σχηματίσουν μ ' αυτά τροφές. Αυτό μπορεί να γίνει μόνον από το φυτό. Ό λες οι ζωικές τροφές έρχονται ε ίτε άμεσα ε ίτε έμμεσα από το φυτικό βασίλειο που είναι το μόνο που κατέχει την ικανότητα να λαμβάνει τα στοιχεία του αέρα, του νερού και του εδάφους και να συνθέτει μ' αυτά οργανικά υλικά, που μπορεί να χρησιμοποιήσει το ζώο. Στις οργανικές της διεργασίες η φύση κάνει χρήση αμετάβλητων μορφών υλικών. Το ένα ζώο μπορεί να γίνει τροφή για ένα άλλο ζώο μονάχα εφόσον χρησιμεύει ως ένα όχημα που θα μεταφέρει τα υλικά που του προμήθευσε προηγουμένως το φυτό. Η οργανωμένη εργασία φθάνει το μεσουράνημά της στο φυτό. Ό ,τι λαμβάνει χώρα στο ζώο είναι σε μεγάλο βαθμό από τη φύση της μια εκ νέου διευθέτηση της εργασίας που έγινε προηγουμένως από το φυτό.

Είναι δυνατόν φυσικά να αναλύσουμε ένα μήλο και να εξακριβώσουμε τα χημικά του συστατικά. Αλλά όλοι οι χημικοί του κόσμου δεν μπορούν να κατασκευάσουν ένα μήλο, ούτε οτιδήποτε· άλλο που θα μπορούσε να το υποκαταστήσει. Πρέπει να υπάρξει μια φυτική διευθέτηση των στοιχείων αυτών, αλλοιώτικα είναι ολότελα ακατάλληλα για θρέψη. Μόνο το φυτό μπο­ρεί να λάβει τα ακατέργαστα υλικά του εδάφους, του νερού και του αέρα και με την χρησιμοποίηση του ήλιου να συνθέσει κατάλληλες ουσίες για την θρέψη του ζώου.

Η ανικανότητα του ζωικού οργανισμού να αφομοιώσει ανόργανες ενώσεις και να τις μεταβάλλει σε κυτταρικές ουσίες καθιστά τις ενώσεις αυτές ακα­τάλληλες για θρεπτικούς σκοπούς. Όταν κατ' αρχήν εμφανίσθηκε η μέθο­δος να προμηθεύσουν το σώμα με φωσφόρο, δίνοντας φωσφορικά άλατα, έγιναν τεστ από τον Σαμψών στην Αγγλία και Ντουτζαρντέν - Μπιουμίτζ και

άλλους στην Γαλλία και βρέθηκε πως ο μόνος επιτυχής τρόπος να προμηθεύ­σουμε το σώμα με φωσφόρο είναι να χρησιμοποιήσουμε τα άλατα που έχουν ήδη αφομοιωθεί από το φυτό (ή από το ζώο που έλαβε το φυτό). Όταν λοιπόν έγιναν προσπάθειες να αυξήσουν την προμήθεια των φωσφορικών αλάτων με την προσθήκη διαλυτών ή μη διαλυτών φωσφορικών αλάτων στην ιροφή, τα άλατα πέρασαν μόνον δια μέσου του σώματος, χωρίς να κρατη­θούν εντός αυτού. Όμοια γεγονότα ισχύουν και για τα άλλα ανόργανα στοι­χεία όπως είναι το χλωριούχο νάτριο (το κοινό αλάτι), το φθόριο κλπ. Η ζωή ιων ζώων μπορεί να συντηρηθεί και να συνεχισθεί μόνο δια της οικειοποιή- σεως και χρήσεως των οργανικών υλικών.

Ο σίδηρος, το θείο, το ασβέστιο, ο φώσφορος, αν και είναι απαραίτητα στον ζωντανό οργανισμό, δεν μπορούν να υποστούν μεταβολισμό στην ελεύ­θερη ή ανόργανη κατάστασή τους, και αποδεικνύεται πως είναι δηλητήρια εάν ληφθούν στις μορφές αυτές. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνον σε οργανικούς συνδυασμούς όπως είναι εκείνοι που προετοιμάζονται από το φυτό. Το πραγματικό όμως επιχείρημα πηγαίνει βαθύτερα. Τοποθετείται στη σχέση αυτών των ορυκτών (ανόργανα υλικά) με το ζωντανό σύστημα. Αν μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι χρήσιμα. Εάν όχι, είναι βλαπτικά. Η φυσι­ολογία μας αποκαλύπτει ότι, εκτός από το νερό και το οξυγόνο, κανένα ανόργανο υλικό οποιουδήποτε είδους δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον ζωικό οργανισμό. Πρέπει να αντλήσει τα θρεπτικά του υλικά από το φυτικό βασίλειο. Δεν είναι ωστόσο όλα τα οργανικά υλικά χρησιμοποιήσιμα ως τρο­φή. Τέτοια αλκαλοειδή φυτά όπως η μορφίνη (από το όπιον), η καφεΐνη (από τον καφέ), η τεΐνη (από το τσάι), η νικοτίνη (από τον καπνό), παρόλο που φτάνουν μέσα στην κυκλοφορία του αίματος δεν μπορούν να μεταβολιστούν από τον οργανισμό. Τα οργανικά υλικά είναι τροφές μόνον εάν μπορούν να μετατραπούν από την λειτουργία της πέψης, σε κάποια απλά και αφομοιώσι­μα προϊόντα. Ακόμη και το λεύκωμα, τόσο ουσιώδες στη ζωή, είναι ένα δραστικό δηλητήριο εάν εισαχθεί κατευθείαν στην κυκλοφορία του αίματος χωρίς να υποστεί κατ' αρχήν πέψη. Η ενδοφλέβια εισαγωγή αμινοξέων στο σώμα, σε μια προσπάθεια να θρέψουμε τον άρρωστο οργανισμό που δεν μπορεί να λάβει τροφή, ακολουθείται από συμπτώματα αναφυλαξίας, βλάβες στα νεφρά και μια προοδευτική απώλεια βάρους. Δεν φαίνονται να υφίστα- νται μεταβολισμό.

Η φύση είναι γεμάτη από μια μεγάλη ποικιλία υγιεινών, νοστιμώτατων τρο­φών, τα συστατικά στοιχεία των οποίων είναι με ακρίβεια προσαρμοσμένα στις δομές και λειτουργίες του οργανισμού μας.

Με αυτό το αυτονόητο γεγονός μπροστά στα μάτια τους, η απόδειξη του οποίου απλώνεται τόσο πλατειά όσο οι σελίδες της φύσεως, οι άνθρωποι συνεχίζουν να προσπαθούν να βελτιώσουν το ανθρώπινο διαιτολόγιο με τον θρυμματισμό, την επεξεργασία και εκλέπτυνση των προϊόντων της φύσης.

Οι άνθρωποι που επεξεργάζονται τις τροφές κουράζουν συνεχώς το μυα­λό τους και εργάζονται πυρετωδώς στα εργαστήριά τους σε μια προσπάθεια να φτιάξουν κάτι για το ανθρώπινο στομάχι που η φύση δεν έχει προβλέψει για τον άνθρωπο. Προσπαθούν να βελτιώσουν την υγεινότητα των τροφών μας, διαχωρίζοντάς τις σε τεμάχια ή αλλάζοντάς τις κατά ένα τρόπο που δεν αναγνωρίζονται πια. Η θέση μας είναι απλή. Είναι αυτή εδώ: οτιδήποτε είναι ξένο οε έναν υγιή οργανισμό και δεν μπορεί να χωνευτεί και αφομοιωθεί από την ουσιώδη του δομή, οτιδήποτε δεν υφίσταται φυσιολογική ή ζωτική σύν­θεση και δεν εί)/αι ικανό να υποστεί κατεργασία από τις ομαλές μεταβολικές δραστηριότητες του σώματος,είναι εχθρικό σ' αυτόν και θα προξενήσει ή προξενεί αρρώστια. Συμμορφούμενοι σ' αυτήν την αρχή, παρατηρείται πως μέσα σε καθένα από μας υπάρχει η φυσική ή ομαλή απαρέσκεια όλων των ουσιών που δεν είναι χρησιμοποιήσιμες από τον οργανισμό. Όταν οι ουσίες αυτές έρχονται σ' επαφή με τις αισθήσεις της γεύσης και της όσφρησης και με την φυσική, ομαλή όρεξη, ακόμη και τέτοια είδη που παρόλο που δεν είναι δηλητηριώδη, είναι εν τούτοις δυνατώτερα και οξύτερα, από το γαστρικό χυμό, είναι δύσπεπτα και μη αφομοιώσιμα. Τίποτα δεν αποκαλύπτει περισσό­τερο την ικανότητα του ανθρώπου για ζωή στη γη όσο οι υψηλότερες λει­τουργίες της γεύσης και της όσφρησης, χωρίς την προστασία των οποίων ενάντια στην εισαγωγή δύσπεπτων και δηλητηριωδών ουσιών μέσα στο στομά­χι, θα βασίλευε σύγχυση, κακό, ανωμαλία. Εάν θα μπορούσε κάτι να αποκαλύ- ψει, μ' ένα φως καθαρό όσο του μεσημεριού, τη μεγάλη απομάκρυνση του πολιτισμένου ανθρώπου από τις καθαρές και απλές γεύσεις και τα μη διε­στραμμένα ένστικτα της φύσης και παράλληλα την διεφθαρμένη, αφύσικη, και ανθυγιεινή κατάσταση του πολιτισμένου ανθρώπου, είναι το γεγονός ότι οι πιο αηδιαστικές, συχαμερές και φρικτές ουσίες καταπίνονται καθημερινά σε μεγάλες ποσότητες, ουσίες τόσο δυσάρεστες ώστε καμμιά τέχνη προε­τοιμασίας δεν μπορεί πλήρως να εμποδίσει την αποστροφή και αηδία με την οποία το φτωχό, κακοποιημένο ένστιχτο τις αντιμετωπίζει.

Μπορούμε να ταξινομήσουμε όλα τα υλικά που σχετίζονται με τους οργα­νισμούς οε δυο γενικές κατηγορίες:1. Ουσίες μεταμορφώσιμες σε ζωντανή δομή, κυτταρική ουσία, δηλαδή τροφή.2. Ουσίες μή μεταμορφώσιμες σε ζωντανό ιστό, οι οποίες είναι χημικώς ασυμβίβαστες με τις δομές και φυσιολογικώς ασυμβίβαστες με τις λειτουρ­γίες της ζωής, δηλαδή τα δηλητήρια.

Η τροφή και το νερό εξυπηρετούν τον ζωντανό οργανισμό επειδή μετατρέ- πονται σε αίμα, σάρκα, οστά και νεύρα. Γίνονται μέρος του οργανισμού, μεταμορφώνονται σε ζωντανή δομή.

Επιστημονικώς, κάθε μή - χρησιμοποιήσιμη ουσία είναι δηλητήριο. Ακόμη κι ’ αν πρόκειται για τροφή, θα μπορούσε να είναι δηλητήριο εάν σταλεί

κατευθείαν στην κυκλοφορία του αίματος και δεν περάσει δια μέσου των πεπτικών διεργασιών.

Υπάρχουν στοιχεία στις τροφές μας που δεν χωνεύονται, αλλά είναι ουδέ­τερα στις σχέσεις τους με το σώμα, εφόσον δεν μπαίνουν στη κυκλοφορία του αίματος

Το ουσιώδες χαρακτηριστικό μιας τροφικής ουσίας είναι το ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί' το ουσιώδες χαρακτηριστικό ενός δηλητήριου είναι το ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί.

Το κραοί, η μπύρα, το μπράντυ, το ουίοκυ, το ρούμι, η βότκα, και άλλες οινοπνευματώδεις ουοίες θεωρούνται συχνά ως τροφές, αλλά είναι επίσης δηλητήρια.

Το γεγονός ότι ένα ιδιαίτερο χημικό στοιχείο εισέρχεται μέσα στον αν­θρώπινο οργανισμό δεν αποτελεί ένδειξη ότι θα εξυπηρετήσει ένα οποιονδή- ποτε φυσιολογικό σκοπό. Το άζωτο, λ.χ., παρόλο που είναι ένα σπουδαίο συστατικό όλου του πρωτοπλάσματος, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν τέτοιο από το ανθρώπινο σώμα. Το σίδηρο είναι ένα σπουδαίο στοιχείο των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος, αλλά το σίδηρο σαν τέτοιο δεν είναι αφομοιώσιμο. Υπάρχουν άλατα πολλών ειδών σε όλες τις τροφές, τόσο το νάτριο, όσο και χλώριο στις τροφές, εν τούτοις νομίζουμε πως πρέπει να συμπληρώσουμε τις τροφές με χλωριούχο νάτριο (το κοινό αλάτι). Ο οργανι­σμός μας ωστόσο δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτό το αλάτι. Οι φυσικές τροφές μας προμηθεύουν όλα τα άλατα που απαιτεί το σώμα και τα προμη­θεύουν οε αφομοιώσιμες τροφές.

Τα χημικά στοιχεία των τροφών ως τέτοια δεν είναι τροφή, ούτε είναι χρησιμοποιήσιμα εκτός από τους φυτικούς οργανισμούς. Το άζωτο δεν είναι τροφή. Είναι ένα ουσιώδες συστατικό του λευκώματος, αλλά ενώ το λεύκω­μα είναι τροφή, το άζωτο δεν είναι δυνατόν να το λάβουμε από τον αέρα. Δεν μπορούμε να κάνουμε χρήση του αζώτου όπως το φυτό. Αφού το έχει λάβει το φυτό και έχει συνθέσει αμινοξέα και λευκώματα μπορούμε απ' αυτό να φάμε το λεύκωμα, να το διασπάοουμε στα συστατικά του αμινοξέα και να τα χρησιμοποιήσουμε στη σύνθεση λευκωμάτων που προσιδιάζουν οτη δική μας δομή. Ο άνθρακας είναι εξίσου σπουδαίος. Αλλά, ευρισκόμενος στην μορφή των διαμαντιών, του γραφίτη, του ξυλάνθρακα, ή της καπνιάς, είναι δίχως καμμιά αξία ως τροφή. Στην μορφή του αμύλου ή ζαχάρου ο άνθρακας είναι χρησιμοποιήσιμος. Η σκέψη ότι, επειδή ο φωοφόρος ή το νάτριο, ή το ασβέστιο ή το θείο ή ο σίδηρος ή ο χαλκός είναι ουσιώδη συστατικά των τροφών, είναι και τα στοιχεία συνεπώς αυτά στην πραγματικότητα τροφή, είναι απολύτως εσφαλμένη. Καθένα από αυτά τα στοιχεία, όταν το παίρνει κανείς μόνο του είναι ένα χονδροειδές δηλητήριο. Το ζώο δεν μπορεί να φτάσει στο ορυκτό βασίλειο και να οικειοποιηθεί τα ορυκτά στοιχεία. Μονάχα τα φυτά μπορούν να το κάμουν αυτό, ριζοβολημένα καθώς είναι στο έδαφος

από το οποίο εξαρτιούνται για συντήρηση.Ακριβώς όπως τα χημικά στοιχεία δεν είναι τροφή, έτσι και τα χημικά

μίγματα δεν αποτελούν τροφή. Τα διαμάντια και η καπνιά είναι ακριβώς όμοια σε στοιχειώδη σύνθεση. Το πρωσσικόν οξύ και το φωτιστικό αέριο είναι, όμοια μίγματα άνθρακα και υδρογόνου. Εν τούτοις τα ίδια στοιχεία βρίσκονται στο σιτάρι και στους ξηρούς καρπούς. Η κινίνη, το όπιο, η στρυχνίνη, η νικοτίνη, το πρωσσικόν οξύ συντίθενται από τα ίδια στοιχεία όπως οι τροφές. Το πιο θανατηφόρο δηλητήριο που είναι γνωστό στον άνθρωπο, μπορεί να συντίθεται από τα ίδια ακριβώς στοιχεία με την πιο υγιεινή τροφή.

Είναι ο συνδυασμός στον οποίον βρίσκουμε τα υλικά της τροφής, κι όχι τα στοιχεία από τα οποία η τροφή συντίθεται, που την καθιστά τροφή. Κανένα από τα στοιχεία της τροφής δεν είναι ικανό λαμβανόμενο μόνο του να διατηρήσει τη ζωή και την ανάπτυξη. Το λεύκωμα μόνο, ακόμη και της υψηλότερης ποιότητας, δεν μπορεί να διατηρήσει τη ζωή για μακρό χρόνο. Το ζάχαρο ή το λίπος από μόνα τους δεν μπορούν να διατηρήσουν τη ζωή. Διάφορες τροφές, καθώς παράγονται από τη φύση, περιέχουν όλους τους τροφικούς παράγοντες σε ποικίλες αναλογίες και ποσοστά. Κανένα ωστόσο στοιχείο τροφής δεν είναι ικανό από μόνο του να διατηρήσει τη ζωή απεριό­ριστα, εκτός στην περίπτωση κάποιων από τις κατώτερες μορφές ζωής. Κανένα από τα ανώτερα ζώα δεν ζει με μια μονοδίαιτα απεριόριστα. Η ικανό­τητα μιας τροφής να διατηρεί τη ζωή προσδιορίζεται από την πολυπλοκότητά της.

Οι τροφές καθώς λαμβάνονται από τον κήπο και τον οπωρόκηπο ή αγορά­ζονται από το κατάστημα τροφίμων, ταξινομούνται σύμφωνα με την υπερί­σχυση - επικράτηση του ενός ή του άλλου τροφικού στοιχείου που ακολου­θεί: λευκώματα, υδατάνθρακες (άμυλα και ζάχαρα) και λίπη (λίπη και λάδια) Κάμποσες τροφές δεν πέφτουν σε καμμιά από αυτές τις ταξινομήσεις και τις ταξινομούμε χωριστά ως φρούτα (όξινα, υπόξινα και γλυκά) και μη αμυλού- χα και πράσινα λαχανικά.

Ο αναγνώστης μας ωστόσο θα πρέπει να εννοήσει ότι η φύση δεν παράγει καμμιά τροφή που να είναι καθαρό λεύκωμα ή καθαρός υδατάνθρακας ή καθαρό λίπος.

Οι ταξινομήσεις τροφών είναι κάπως αυθαίρετες, ακριβώς γιατί η φύση δεν παράγει αμιγή λευκώματα ή αμιγή λίπη ή αμιγείς ζάχαρες. Κάθε τροφή που αναπτύσσεται περιέχει λευκώματα, υδατάνθρακες, ορυκτά άλατα και βιταμίνες. Οι χουρμάδες, οι μπανάνες και οι πατάτες περιέχουν ένα υψηλό­τερο ποσοστό λευκώματος από το γάλα της μάνας. Τα λευκώματα των πρά­σινων φύλλων, όπως είναι του μαρουλιού και του αμερικάνικου σέλινου, είναι ιδιαίτερα υψηλής βιολογικής αξίας.

Εάν τρώει, ο άνθρωπος, μια ποικιλία φυσικών τροφών που δεν έχουν υπο- στεί επεξεργασία και εκλέπτυνση, θα εξασφαλίσει επαρκή αμινοξέα. Πράγ­

ματι η έλλειψη είναι σχεδόν αδύνατη σ' ένα ομαλό διαιτολόγιο. Οι βιταμίνες είναι ουσίες που υπάρχουν στα φυτά σε ελάχιστες ποσότητες. Το σώμα τις χρησιμοποιεί σαν εργαλεία που το καθιστούν ικανό να οικειοποιηθεί τις τρο­φές. Ένας αριθμός βιταμινών έχει απομονωθεί και οι περισσότερες από αυτές έχουν χημικώς αναπαραχθεί στο εργαστήριο. Τώρα γίνεται μια προσπά­θεια να πουλήσουν στον καθένα χάπια βιταμινών ως συμπληρώματα της τροφής. Η φαινομενική αναγκαιότητα αυτών των χαπιών, τα οποία έχουν αποδειχθεί τοξικά, ξεκινά από την μέθοδο της επεξεργασίας, της εκλέπτυν- σης και του μαγειρέματος των τροφών μας. Ο άνθρωπος που τρώγει ένα ποικίλο διαιτολόγιο φρούτων, ξηρών καρπών, ωμών λαχανικών, σαλατικών, και άλλων φυσικών τροφών στην φυσική τους κατάσταση θα λάβει επαρκείς βιταμίνες και οργανικά άλατα για μια ομαλή θρέψη. Υπάρχουν βιταμίνες σε κάθε τί που αναπτύσσεται. Εάν δεν μαγειρεύουμε όλες σχεδόν τις τροφές μας με τον τρόπο που κάνουμε τώρα και δεν εκλεπτύνουμε τις τροφές μας η έλλειψη βιταμινών είναι πρακτικώς αδύνατη.

' Οταν οι βιταμίνες αποσπώνται από τις φυσικές τους πηγές, μειώ νετα ι σε μεγάλο βαθμό η αξία τους ή καταστρέφονται. Μόνον ΦΥΣΙΚΕΣ, δηλαδή ανεπεξέργαστες, μη βιομηχανοποιημένες, μη εκλεπτυσμένες, μη παστερι­ωμένες, μη νοθευμένες τροφές είναι ικανές να προμηθεύσουν το σώμα μας με τα κατάλληλα θρεπτικά υλικά.

Δεν πρέπει να τρώμε άλλου είδους τροφές από αυτές.Η τροφή δεν προμηθεύει μονάχα τα στοιχεία της σωματικής μας οργάνω­

σης αλλά και τα υλικά για το ξετύλιγμα των διανοητικών μας ικανοτήτων. Τόσο βασική είναι η τροφή, ώστε μπορεί σωστά να θεωρηθεί σαν ο εξουσια­στικός παράγοντας της ζωής και της υγείας. Όντας αυτό αληθινό είναι επιβεβλημένο να γνωρίζουμε τα ουσιώδη σχετικά με την τροφή μας, τις πηγές της, την καταλληλότητά της για χρήση και τον καλύτερο τρόπο να την λαμβάνουμε για να καλύψουμε τις γνήσιες ανάγκες της ζωής. Μιας και είναι το υλικό της αύξησης της ανάπτυξης, της διατήρησης, της επιδιόρθωσης και ίασης καθώς και της αναπαραγωγής, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε για πά­ντα να τρώμε, σαν να μην έχει καμμιά ουσιώδη διαφορά το είδος, η ποιότητα και η ποσότητα των τροφών που λαμβάνουμε εμείς και τα παιδιά μας.

Σχεδόν η κάθε μέρα φέρνει στο φως περισσότερη γνώση γύρω από τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στην τροφή και την διατήρηση καλής υγεί­ας. Δυστυχώς όμως, οι περισσότεροι γιατροί, διαιτολόγοι και το κοινό δεν είναι ενήμεροι αυτών των αληθειών. Η κατάλληλη χρήση ωστόσο της υπάρ- χουσας γνώσης θα αύξαινε σε μεγάλο βαθμό την υγεία, τη δύναμη και αντο­χή, τη διάρκεια της ζωής και την ευτυχία γενικά των ανθρώπων.

ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ

Οι υδατάνθρακες είναι αρκετά διαδεδομένοι στη Φύση.Τα φυτά συνθέτουν από μόνα τους τους υδατάνθρακες, ενώ τα ζώα παίρ­

νουν τους υδατάνθρακες με την τροφή τους, από το φυτικό βασίλειο και τους χρησιμοποιούν σαν πηγή ενέργειας και θερμότητας.

Οι υδατάνθρακες διακρίνοντατ.1. Σε μονοζακχαρίτες ή απλά ζάχαρα, όπως είναι η φρουκτόζη, η γλυκόζη

κ.ά.2. Σε ολιγοζακχαρίτες, όπως είναι η σακχαρόζη (καλαμοσάκχαρο, ή ζάχα­

ρη), η λακτόζη (γαλακτοσάκχαρο), η μαλτόζη κ.ά.3. Σε πολυζακχαρίτες (σχηματίζονται με την ένωση πάνω από 10 μορίων,

μονοσακχαριτών) όπως είναι το άμυλο, το γλυκογόνο, η κυτταρίνη, που σχη­ματίζονται με την ένωοη πολλών μορίων γλυκόζης.

Μιά ακόμη διάκριση που πρέπει να γίνει είναι ο χωρισμός των υδατανθρά­κων σε φυσικούς και επεξεργασμένους , ραφιναρισμένους.

Φυσικοί υδατάνθρακες είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, οι πατάτες, τα δημη­τριακά, τα όσπρια.

Επεξεργασμένοι και ραφιναρισμένοι υδατάνθρακες είναι: το άσπρο ψωμί, η ζάχαρη, τα ζυμαρικά, το γυαλισμένο ρύζι, τα επεξεργασμένα δημητριακά, τα ζαχαρωτά κ.ά.

Στα πράσινα μέρη των φυτών, με την μεσολάβηση της χλωροφύλλης και του ηλιακού φωτός, που χρησιμοποιείται ως πηγή ενέργειας, συντίθενται τα απλά σάκχαρα και στην συνέχεια τα πολυπλοκώτερα μόρια όπως το άμυλο, από διοξείδιο του άνθρακα και νερό (φωτοσύνθεση).

Δυστυχώς το ανθρώπινο σώμα είναι ανίκανο να παγιδεύσει ηλιακή ενέρ­γεια όπως κάνουν τα φυτά. Να γιπτί τα φρέσκα φρούτα, τα λαχανικά, τα πλήρη δημητριακά και τα όσπρια - οι φυσικοί υδατάνθρακες - είναι τόσο ζωτικά στην υγεία και στην ευεξία μας. Περιέχουν τα άμυλα εκείνα και τα σάκχαρα τα οποία προσφέρουν την πιό επαρκή δραστική μορφή ενέργειας που μπορούμε να λάβουμε. Το σώμα μας εύκολα διασπά τις αλύσους τους και τις μετατρέπει σε ένα απλό σάκχαρο, την γλυκόζη (εάν ήδη, δεν βρίσκε­ται σ' αυτή την μορφή), που είναι η μορφή με την οποία οι υδατάνθρακες κυκλοφορούν στο σώμα μας. Η γλυκόζη, με άλλα λόγια, είναι το ανθρώπινο καύσιμο υλικό. Κυκλοφορεί μέσα στο αίμα μας και γ ι ' αυτό το λόγο είναι

γνωστή ως ζάχαρη του αίματος, και προμηθεύει καθένα από τα κύτταρα μας με δύναμη. Η ζάχαρη του αίματος επιτρέπει ατα σώματά μας να εκτελούν άλες τις εσωτερικές και εξωτερικές δραστηριότητες, απαραίτητες για να μείνουμε ζωντανοί, σβέλτοι και ενεργητικοί. Η ζάχαρη αυτή είναι εκείνη που δίνει στο παιδί, την έξτρα ώθηση όταν παίζει, όταν γυμνάζεται, όταν προε- ιοιμάζεται πυρετώδικα για εξετάσεις. Οι υδατάνθρακες επίσης εκτελούν ειδικές λειτουργίες για ειδικά ζωτικά όργανα και για τα θρεπτικά στοιχεία που μεταβολίζονται στα όργανα αυτά. Στο συκώτι, π.χ., οι υδατάνθρακες εξουδετερώνουν δυνητικά επικίνδυνες χημικές ουσίες που παράγονται με φυσικό τρόπο. Ρυθμίζουν την ποσότητα του λευκώματος που διασπάται, ε ­ξοικονομώντας το για τις λειτουργίες της ανοικοδόμησης και ελέγχουν το κάψιμο του λίπους, προλαμβάνοντας έτσι την οξοναιμία.

Το σώμα δεν είναι μια αποθήκη γλυκόζης. Μπορεί μόνο να αποταμιεύσει περίπου 365 γραμμάρια συνολικά (η ποσότητα αυτή είναι ικανή να προσφέρει ενέργεια για 13 ώρες, εφ ’ όσον δεν είναι κανείς πολύ ενεργητικός). Στον εγκέφαλο δεν υπάρχει καμμιά ποσοτητα αποθηκευμένης γλυκόζης. Παρ’ όλα αυτά ο εγκέφαλος χρειάζεται συνεχώς ενέργεια. Καθώς αποτελεί τον ρυθμιστή και συντονιστή όλων των ενεργειών του σώματος, έχει ανάγκη κάθε λεπτό και δευτερόλεπτο, από μιά προμήθεια γλυκόζης. Η γλυκόζη, κάτω από ομαλές συνθήκες είναι η μόνη και η καταλληλότερη τροφή του εγκεφάλου.

Παλιά οι άνθρωποι ικανοποιούσαν την ζωηρή τους επιθυμία για γλυκά, τρώγοντας φρέσκα φρούτα, των οποίων η ζάχαρη (φρουκτόζη) είναι γλυκύ­τερη από την επιτραπέζια ζάχαρη (σακχαρόζη). Στις Η.Π.Α., το 1910, το μέσο άτομο κατανάλωνε 62 περίπου κιλά φρέσκα φρούτα και ως το 1979 η εικόνα αυτή είχε αλλάξει πέφτοντας στα 37 κιλά μόνο.

Οι άνθρωποι εκείνης της εποχής δεν είχαν παρά ελάχιστα ακούσει για επεξεργασμένα λαχανικά - ενώ τώρα καταναλώνουν περίπου 27 κιλά κατ ’ άτομο. Η κατανάλωση φυσικών υδατανθράκων όπως είναι το πλήρες αλεύρι και τα πλήρη δημητριακά ελαττώθηκε κατά 43% από το 1910 έως 1981. Οι πρόγονοί μας κατανάλωναν εν αφθονία πλήρη δημητριακά, φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Τα τρόφιμα αυτά αποτελούσαν τις πηγές των αμύλων και ζαχά­ρων. Οι υδατάνθρακες αυτοί ήσαν η πηγή ενέργειας γι ’ αυτούς. Από τις φυτικές - φυσικές αυτές τροφές κάλυπταν και το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών του οργανισμού για λεύκωμα, από τις ίδιες αυτές πηγές κάλυπταν και τις ανάγκες τους σε βιταμίνες και μέταλλα, παρ' όλο που ποτέ δεν είχαν ακούσει γι ’ αυτά τα θρεπτικά στοιχεία.

Στην εισαγωγή του βιβλίου: «Διαιτολογικοί Στόχοι για τις Η.Π.Α.» σημειώ­νεται ότι:

«Στην διάρκεια του αιώνα αυτού, η κατανάλωση των φυσικών υδατανθρά­κων - πλήρη δημητριακά, φρούτα, λαχανικά, όσπρια - τα οποία αποτελούσαν

την βάση του διαιτολογίου, τώρα παίζουν ένα ρόλο υποδεέστερο, τώρα απο­τελούν το μικρότερο ποσοστό στο σύνολο των τροφίμων που καταναλίσκο- νται».

Σήμερα πάνω από το 50% του διαιτολογίου μας αποτελείται, από τροφές «ευκολίας» - τροφές που δεν προσφέρουν τίποτα παρά ... ευκολία στην ετοιμασία τους και στην κατανάλωσή τους, τροφές που τους έχουν αφαιρε- θεί, στην διάρκεια της βιομηχανοποίησής τους, όλα τους τα θρεπτικά στοι­χεία.

Οι Αμερικανοί ερευνητές Δρς Ουΐλλιαμ και Κόννερ έγραφαν στο βιβλίο τους «Σύγχρονες γνώσεις στην διατροφή», ότι τα πλούσια σε φυσικούς υδα­τάνθρακες διαιτολόγια ελαττώνουν δραστικά τον κίνδυνο της αρρώστιας κλπ.

Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών (Η.Π.Α.) το 1982 παραδέχτηκε τελικά πως υπήρχε σχέση ανάμεσα στη διατροφή και στην αρρώστια, έδωσε δε την έμφαση στην σπουδαιότητα να περιλάβουμε τα φρούτα, τα λαχανικά και τα πλήρη δημητριακά στο καθημερινό διαιτολόγιο, λέγοντας ότι η συχνή κατανά­λωση των τροφών αυτών, είναι αντιστρόφως ανάλογος με την εμφάνιση διάφορων καρκίνων.

Μιά ομάδα επιστημόνων του κατεστημένου από 4 πολύ μεγάλα Ινστιτούτα των Η.Π.Α. (1. Πρεσβυτεριανό Ιατρικό Κέντρο του Αγίου Λουκά, στο Σικάγο,2. Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, 3. Βορειοδυτική Ιατρική Σχολή και Πανεπιστή­μιο του Μίτσιγκαν), έκαναν μια έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας ανα­φέρθηκαν σε άρθρο στο περιοδικό της Αγγλίας «Λάνσετ» στο τέλος του 1981: « Άνθρωποι που τρώνε πολλά λαχανικά και φρούτα, εντόνως κόκκινα, πράσινα ή κίτρινα - είναι όλα χαμηλά σε λίπος, πλούσια σε φυσικούς υδατάν­θρακες κι άλλα ζωτικά θρεπτικά στοιχεία - είναι λιγώτερο ενδεχόμενο να πάθουν καρκίνο των πνευμόνων ακόμα κι αν καπνίζουν».

Ακόμα και η Κυβέρνηση των Η.Π.Α. στους «Διαιτολογικούς Στόχους» της, παρακινεί να τρώει κανείς όσο γίνεται περισσότερους φυσικούς υδατάνθρα­κες δηλαδή 58-61% της συνολικής διατροφής.

Ας δούμε λοιπόν ποια είναι τα πλεονεκτήματα της κατανάλωσης φυσικών υδατανθράκων:

1. Οι φυσικοί υδατάνθρακες προσφέρουν άμεση ενέργεια για τον εγκέ­φαλο, τους μυώνες και τους ιστούς του σώματος.

Μετατρέπονται εύκολα σε γλυκόζη, που είναι ένας τύπος φυσικής ζάχα­ρης και αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας του σώματος. Αυτή η μετατροπή σε γλυκόζη είναι το κύριο σημείο της πέψης των υδατανθράκων. Οι υδατάν­θρακες προσφέρουν γοργά και με επάρκεια την ενέργεια που χρειάζεται ο εγκέφαλος και οι μυώνες, ενώ αφήνουν την ενέργεια του λευκώματος να υπηρετήσει το έργο της οικοδόμησης και επιδιόρθωσης.

2. Οι φυσικοί υδατάνθρακες, όταν υπάρχουν σε ποικιλία και αφθονία, προ-

ικρέρουν αρκετό λεύκωμα για να καλύψουν τις καθημερινές διατροφικές ανάγκες του οργανισμού.

Κάποιος μπορεί να βασιστεί κυρίως οτα φρέσκα φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς και σπόρους σε λίγα δημητριακά και όσπρια και λίγα αγνά γαλακτερά για να είναι καλυμένος πλήρως.

3. Οι φυσικοί υδατάνθρακες, δεν είναι παχυντικοί. Η φήμη ότι οι υδατάν­θρακες παχαίνουν οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στους ραφιναρισμένους υδατάνθρακες. Όταν συγκρίνει κανείς τους φυσικούς υδατάνθρακες με ιροφές πλούσιες σε λεύκωμα - ειδικά τα πολύπλοκα ζωϊκά λευκώματα - θα γίνει αντιληπτό ότι γενικά οι υδατάνθρακες είναι φτωχότεροι σε θερμίδες. Η I ιδική Επιτροπή της Αμερικανικής Γερουσίας προτείνει ότι: ο καλύτερος ι ρόπος να αντιμετωπίσει κανείς το πρόβλημα οτον έλεγχο του βάρους είναι ιο να τρώει περισσότερους φυσικούς υδατάνθρακες. Η μεγάλη ποσότητα νερού και όγκου στα φρούτα και στα λαχανικά και ο όγκος στα πλήρη δημη­τριακά μπορεί να επιφέρει ένα αίσθημα ικανοποίησης της πείνας για ένα πολύ μακρότερο χρονικό διάστημα, κι αυτό το αίσθημα του κορεσμού επέρ­χεται πιό γρήγορα από ότι σε τροφές πλούσιες οε λίπος και ραφιναρισμέ- νους υδατάνθρακες.

4. Οι φυσικοί υδατάνθρακες, δίνουν τα μέταλλα και τις βιταμίνες που χρειάζεται το σώμα:

Η αναφορά της Επιτροπής της Γερουσίας, που παρουσιάστηκε από τον επικεφαλή γερουσιαστή Μακ Γκόβερν έδειξε επίσης ότι: «η αυξημένη κατα­νάλωση φρούτων, λαχανικών και πλήρων δημητριακών είναι σπουδαία για μιά επαρκή προμήθεια σε μικροστοιχεία, βιταμίνες και μέταλλα στο διαιτολόγιο».

5. Οι φυσικοί υδατάνθρακες παρέχουν στο διαιτολόγιο όλες τις απαραίτη­τες και σπουδαίες ίνες.

Η κυτταρίνη, το υπόλοιπο της πέψης των φρούτων λαχανικών, πλήρων δημητριακών και οσπρίων, προσφέρει τις απαραίτητες ίνες για την ομαλή, υγιά κίνηση των εντέρων (Διαιτολόγια φτωχά σε ίνες όπως είναι τα πλούσια σε ζωϊκά λευκώματα, έχει αποδειχθεί ότι συνεισφέρουν σ ’ όλα τα είδη των χρονίων ανωμαλιών του εντέρου, περιλαμβανόμενων της κολίτιδας και του καρκίνου).

6. Οι φυσικοί υδατάνθρακες βοηθούν ώστε να διατηρηθεί η κατάλληλη ισορροπία νερού στην κυκλοφορία του αίματος. Το νερό είναι βασικό στοι­χείο του σώματος και αποτελεί το 60% του βάρους του σώματος και το 90% του πλάσματος του αίματος. Μεταφέρει τα άλατα και τα λευκώματα που είναι τόσο σπουδαία στη θρέψη.

7. Οι φυσικοί υδατάνθρακες παρέχουν την ενέργεια που χρειάζεται η καρδιά για να δουλεύει. Η καρδιά είναι ένας μυώνας κι οι μυώνες χρειάζο­νται γλυκόζη, το καύσιμο υλικό που προσφέρεται από τους υδατάνθρακες. Υπάρχουν αποδείξεις ότι τα πλούσια σε φυσικούς υδατάνθρακες διαιτολόγια

μπορούν να ελαττώσουν τον κίνδυνο της καρδιακής αρρώοτιας. Οι περισσό­τερες ομάδες πληθυσμού με την πιό χαμηλή συχνότητα στεφανιαίας αρρώ­στιας καταναλώνουν πολύ μεγάλες ποσότητες φυσικών υδατανθράκων - πε­ρίπου το 65 - 85% της συνολικής θερμιδικής τους πρόσληψης.

8. Οι φυσικοί υδατάνθρακες τρέφουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο χρειάζεται λεπτό προς λεπτό προμήθεια γλυκόζης. Μπορεί να την προμηθευτεί πιό άμεσα από τους φυσικούς υδατάνθρακες.

9. Οι φυσικοί υδατάνθρακες είναι ο πιο υγιεινός και ο πιό ικανοποιητικός τρόπος να καλύψουμε την ανάγκη μας για κάτι γλυκό. 10 θερμίδες φρουκτό­ζης (φρουκτοσάκχαρο) είναι 50% γλυκύτερη από την ίδια ποσότητα της επι­τραπέζιας ζάχαρης. Τα φρούτα λοιπόν μπορούν να ικανοποιήσουν πλήρως την ανάγκη μας για γλυκά.

10. Οι φυσικοί υδατάνθρακες μειώνουν την ανάπτυξη ασθενειών και των πρόωρων γερατειών.

Αυξάνοντας την κατανάλωση υδατανθράκων θα μειώσετε δραστικά τα λί­πη, τις ραφιναρισμένες ζάχαρες και τα ζωικά λευκώματα που η πλειονότητα των Δυτικών κυρίως υπερκαταναλίσκει, με τις γνωστές συνέπειες στην υγεία και στην διάρκεια της ζωής.

Οι υδατάνθρακες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ποσότητες απαραίτη­τες για να καλυφθούν οι θερμιδικές ανάγκες. Παίρνοντας όμως ένα θερμιδι­κά περιορισμένο διαιτολόγιο, για να μπορέσουμε να προσφέρουμε επαρκή ποσότητα βιταμινών και μετάλλων, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνον μη ραφιναρισμένοι υδατάνθρακες, με τα μικροστοιχεία τους (βιταμίνες και μέ­ταλλα) ανέγγικτα. Ραφιναρισμένες ζάχαρες κάθε λογής, ραφιναρισμένα α­λεύρια, ραφιναρισμένο ρύζι, γλυκίσματα, ζαχαρωτά κλπ. θα πρέπει να απο­φεύγονται με κάθε τρόπο. Οι καλύτεροι υδατάνθρακες για υγεία και μακρο­ζωία είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, κάθε λογής, επειδή σε σύγκριση με τα δημητριακά περιέχουν πολύ λιγώτερες θερμίδες. Λόγου χάρη μισό κιλό πλή­ρες αλεύρι περιέχει 1600 περίπου θερμίδες, ενώ μισό κιλό σέλινο περιέχει μόνον 60 θερμίδες και μισό κιλό μήλα 250 θερμίδες.

Τρώγοντας περισσότερους υδατάνθρακες και λιγώτερες ζωικές τροφές κάνει κανείς κάτι θετικό και άμεσο για να διατηρήσει τον εαυτό του νεώτερο, υγιέστερο, κομψότερο, πιο αποδοτικό και μακροβιότερο.

ΦΡΟΥΤΑ

Τα φαγώσιμα φρούτα υπάρχουν σε μεγαλύτερη ποικιλία από οποιαδήποτε άλλη μορφή τροφίμων. Πάνω από 300 διαφορετικές φαγώσιμες ποικιλίες είναι γνωστές. Οι τροπικές περιοχές ειδικά αφθονούν οε φρούτα.

Οι αρχαίοι λαοί καταλάβαιναν την μεγάλη σπουδαιότητα των φρούτων. Η Αγία Γραφή είναι γεμάτη από αναφορές οε φρούτα και αμπελώνες. Το ίδιο ισχύει και γιά όλα τα άλλα αρχαία βιβλία. Ο Μωϋσής εξαιρούσε, τον άνθρωπο που είχε φυτέψει ένα αμπέλι, από στρατιωτική υπηρεσία. Οι ειδωλολάτρες αφιέρωσαν το δένδρο της Ελιάς στην θεά Αθηνά, τους χουρμάδες στις Μούσες και το σύκο και τα σταφύλια στον Βάκχο για προστασία.

Στην Γένεση αναφέρεται ότι ο άνθρωπος ήταν αρχικά ένας κηπουρός και ζούσε με τα φρούτα και τους καρπούς των δένδρων. Στο σημείο αυτό πολλοί από τους αρχαίους μύθους, παραμύθια και παραδόσεις συμφωνούν απόλυτα με τον συγγραφέα της Γένεσης, τον Μωϋσή. Οι μύθοι αυτοί παρουσιάζουν τον άνθρωπο ότι ζούσε σε μιά κατάσταση συνεχούς και αδιατάρακτης ευδαι­μονίας, με υγεία, δύναμη και μιά μακρά ζωή, όσο ακολουθούσε το φυσικό τρόπο ζωής και διατροφής και ότι έγινε διεφθαρμένος, αδύναμος, λιγοζώη- τος και άρρωστος όταν παρέβλεψε και απομακρύνθηκε από τον τρόπο αυτό ζωής και διατροφής. Η εποχή αυτή της ευδαιμονίας του ανθρώπου ονομά­στηκε «Χρυσή Εποχή».

Η παράδοση του κατακλυσμού λέει πως το πρώτο πράγμα που έκανε ο Νώε, αφού τα νερά του κατακλυσμού υποχώρησαν ήταν να φυτέψει ένα αμπέλι. Η διήγηση των πρακτόρων που έστειλε ο Ιωσιέ να ερευνήσουν τη γη μας λέγει ότι έφεραν πίσω από την Χαναάν και έδειξαν στο λαό το φρούτο της γής: μεγάλα σταφύλια. Και ο Οβίδιος, Ρωμαίος ποιητής, μας περιγράφει τη Χρυσή Εποχή, που επικρατούσε αιώνια άνοιξη και που ο άνθρωπος ζούσε με φρούτα και ξηρούς καρπούς. Στην διάρκεια της εποχής αυτής δεν υπήρ­χε όπως διηγείται ο Οβίδιος, κακία και έγκλημα.

Σχεδόν, χωρίς εξαίρεση, οι ποιητές, οι φιλόσοφοι και οι ιστορικοί της αρχαιότητας, αναφέρουν ότι το διαιτολόγιο του πρωτόγονου ανθρώπου ήταν πολύ απλό, λιτό, και αποτελείτο κυρίως από φρούτα και ξηρούς καρπούς.

Οι αρχαίοι Έλληνες σέρβιραν δυό φορές φρούτα, ενώ οι Ρωμαίοι εάν έτρωγαν πρωινό, το πρωινό τους ήταν φρούτα. Το Τρίτο μέρος του κύριου καθημερινού γεύματος των Ρωμαίων αποτελούνταν από άφθονα φρούτα από τους δικούς τους απωρόκηπους. Οι πλούσιοι Ρωμαίοι φύτευαν φρουτόδεν- δρο στην κορυφή υψηλών πύργων και στην ταράτσα των σπιτιών τους. Οι αρχαίοι Γυμνοσοφιστές της Ινδίας, ζούσαν από φρούτα και λαχανικά.

Ο Ζάν - Ζάκ Ρουσσώ στο παιδαγωγικό του έργο «Αιμίλιος» λέγει'. «Ο ’ Ο­μηρος κάνει τον σαρκοφάγο Κύκλωπα του ένα φοβερό, φρικτό άνθρωπο,

ενώ οι Λωτοφάγοι του είναι τόσο ευχάριστοι και συμπαθείς ώστε εκείνοι που πήγαν να εμπορευθούν μαζί τους ξέχασαν ακόμη και την δική τους χώρα για να κατοικήσουν ανάμεσά τους».

Τά φρούτα είναι πλούσια σε αλκαλικά μέταλλα, βιταμίνες, και οργανικά οξέα. Τα γλυκά φρούτα είναι ειδικά πολύτιμα για τις απολαυστικές ζάχαρές τους, που χωνεύονται πολύ εύκολα και που διατηρούν το σώμα με πολύ λίγη δαπάνη ενέργειας, κατά την χώνεψη. Οι ζάχαρες των φρούτων απαιτούν πολύ λίγη εργασία στην πέψη και καταναλώνουν πολύ λιγώτερη ενέργεια από το άμυλο.

Τα φρούτα είναι πλούσια σε φρουκτοσάχαρο που είναι καλύτερο από όλες τις ζάχαρες. Είναι έτοιμο για άμεση απορρόφηση και αφομοίωση. Η καλύτε­ρη πηγή ζάχαρης για το σώμα είναι τα γλυκά φρούτα - σταφύλια, χουρμάδες, μπανάνες, σύκα, σταφίδες κλπ. Οι ζάχαρες αυτές έρχονται σε μας σχεδόν προχωνευμένες και καλά ισορροπημένες με μέταλλα και βιταμίνες. Η ζωηρή επιθυμία του ανθρώπου για γλυκά είναι αναμφίβολα μια επιβίωση της επιθυ­μίας του να συντηρείται σε μεγάλο βαθμό με φρούτα τα οποία φύονται σε τέτοια αφθονία στα υποτροπικά και τροπικά κλίματα. Τα γλυκά φρούτα εξυ­πηρετούν τους ίδιους σκοπούς θερμότητας και ενέργειας, που εξυπηρετεί το άμυλο και δεν χρειάζονται σχεδόν καθόλου πέψη. Η πέψη των αμυλωδών καταναλώνει πολύ περισσότερη ενέργεια από όση καταναλώνει η πέψη των γλυκών φρούτων. Το άμυλο πρέπει πρώτα να μετατραπεί σε ζάχαρη πριν μπορέσει το σώμα να το χρησιμοποιήσει - οι ζάχαρες των φρούτων έχουν μετατραπεί από άμυλο σε ζάχαρο ενώ ωριμάζουν κάτω από την επιρροή του ήλιου. Ο ήλιος και η δύναμη της ζωής του δένδρου έχουν κάνει αυτό το μέρος της εργασίας, έτσι ο άνθρωπος μπορεί να γλυτώσει την δαπάνη της ενέργειας του τρώγοντας συχνά φρούτα αντί βαρειά άμυλα.

Τα φρούτα παράγουν περισσότερη τροφή κατά εκτάριο παρά οποιαδήποτε άλλη τροφή. Εκτός από ένα είδος καρυδιάς που λέγεται pecans.O Αμερικα­νός Humboldt λογάριασε ότι η γή που απαιτείται να παράγει 33 pounds σιταριού ή 99 pounds πατατών θα παράγει 4.000 pounds μπανάνας, ένα τρόφιμο που είναι πιό πολύτιμο για την ανθρώπινη θρέψη από όσο τα δυό προηγούμενα. Τα σταφύλια κ ι ' άλλα φρούτα παράγουν συγκριτικά μεγάλες σοδιές.

Τα φρούτα διαιρούνται συνήθως σε 3 κατηγορίες σύμφωνα με την ποσό­τητα ζάχαρης και φρούτο - οξέων που περιέχουν.1. Όξινα (γκρέιπ - φρούτ, εσπεριδοειδή, ανανάς, φράουλες, νεκταρίνια).2. Υπόξινα (μήλα, αχλάδια, βερύκοκκα, βατόμουρα, κεράσια, ροδάκινα, γι­αρμάδες, δαμάσκηνα).3. Γλυκά (μπανάνα, λωτός, σύκα, σταφύλια, χουρμάδες, οι σταφίδες, τα γλυκά δαμάσκηνα).

Τα πιό συνήθη οξέα των φρούτων είναι το μηλικό οξύ, το τρυγικό οξύ, το

κιτρικό και το οξαλικό. Αυτά συνήθως συναντώνται στα όξινα άλατα του καλίου, του νατρίου, του ασβεστίου.

Το μηλικό οξύ βρίσκεται κυρίως στα μήλα, αχλάδια, μούρα, ανανά, σταφύ­λια, κεράσια.

Το τρυγικό οξύ βρίσκεται στα σταφύλια.Το κιτρ ικό οξύ βρίσκεται στα πορτοκάλια, λεμόνια, γρέϊπ φρούτ, μανταρί­

νια, τομάτες, φραγκοστάφυλα, και στην Κορινθιακή σταφίδα.Το οξαλικό οξύ βρίσκεται σε μικρές ποσότητες στα βατόμουρα, στις

τομάτες, τα σταφύλια και ίχνη του στα μήλα, στα δαμάσκηνα, στα πορτοκάλια και στα λεμόνια.

Στην διάρκεια της διαδικασίας της ωρίμανσης τα οξέα των φρούτων μετα­μορφώνονται βραδέως σε ζάχαρη. Καθώς το πορτοκάλι, λόγου χάρη, ωριμά­ζει, το περιεχόμενό του σε οξέα ελαττώνεται και αυξάνει το περιεχόμενο σε ζάχαρη.

Τα φρούτα όπως και τα λαχανικά είναι πολύτιμα για την αφθονία των βιτα­μινών και μεταλλικών αλάτων που περιέχουν και που χωρίς αυτά τα θρεπτικά στοιχεία,δεν χρησιμοποιούνται επικοδομητικά από τον οργανισμό μας τα υπόλοιπα στοιχεία. Φρούτα πρώτης ποιότητας είναι φυσικά, αυτά που ωρίμα­σαν φυσιολογικά πάνω στο δένδρο και που καταναλώνονται σύντομα μετά την συγκομιδή.

Σπάνια όμως εξασφαλίζονται οι δυό αυτές προϋποθέσεις για τον σημερινό καταναλωτή των μεγάλων πόλεων. Αντίθετα λαμβάνουν χώρα δυό βασικές παραβάσεις:1. Ο εκβιασμός του ίδιου του φυτού για να επισπεύσει ή να επιβραδύνει την παραγωγή του και γιά να αυξήσει την ποσοτική του απόδοση (χημικά λιπάσματα και ορμόνες, θερμοκήπια κλπ.)2. Η επεξεργασία των ίδιων των νωπών καρπών (ωριμάζονται τεχνητά, συ­ντηρούνται στην ψύξη κλπ.)

' Ενας τρόπος να αποφύγουμε, όσο είναι μπορετό, τέτοια προϊόντα είναι, το να προτιμάμε κάθε περίοδο τα εποχιακά και να δίνουμε λιγώτερη προσοχή στήν εντυπωσιακή εμφάνιση. Βέβαια στις μέρες μας η χημεία επεμβαίνει με την λίπανση και τα ραντίσματα για την αύξηση της απόδοσης, την προστασία από διάφορες ασθένειες ακόμα και στις φυσιολογικές συνθήκες παραγω­γής

Η συγκομιδή γενικά των φρούτων γίνεται πριν από την φυσιολογική τους ωρίμανση για νάναι δυνατή η μεταφορά και η συντήρησή τους για κάμποσες μέρες. Έτσι πρέπει να αποφεύγουμε την συντήρηση των φρούτων στο ψυ­γείο για αρκετές ημέρες, αγοράζοντάς τα πιό συχνά και σε μικρότερες ποσότητες. Πραγματικά δεν υπάρχει τίποτα πιό γευστικό, όπως όλοι ξέρου­με από τα φρέσκα ζουμερά φρούτα της εποχής. Τα φρούτα πρέπει να διαλέ­γονται με βάση τα φρούτα της εποχής. Τα τελευταία χρόνια πουλιούνται

στην Ελληνική αγορά (σε μεγάλα μανάβικα ωποροπωλεία, σε σουπερμάρκετ κεντρικά) και ορισμένα τροπικά φρούτα (μάγκο - παπάγια, ανανάς κλπ.) Είναι πολύ νόστιμα όταν ωριμάσουν. Οι φράουλες συναγωνίζονται τα εσπεριδοει­δή σε βιταμίνη Ο. Τα σταφύλια είναι από τα πιό θρεπτικά φρούτα που διαθέ­τουμε. Τα πορτοκάλια δεν πρέπει ποτέ να λείπουν από το σπίτι. Τα παιδιά αγαπούν τα πορτοκάλια που τους προσφέρουν πολύτιμα στοιχεία. Αποφύγε­τε τα πορτοκάλια που έχουν βαφτεί με διάφορες χημικές βαφές. Δυστυχώς συμβαίνει κι αυτό, για να,φήίνονται πιό ωραία! Προτιμάτε τα πορτοκάλια με πρασινωπό χρώμα κι όχι^κείνα με έντονα πορτοκαλί χρώμα, εκτός φυσικά όταν είναι στην εποχή τους. Να αγοράζετε πορτοκάλια, μανταρίνια και γρέϊπ φρουτ που όταν τα πιάσετε στο χέρι σας φαίνονται βαρειά. Είναι φορτωμένα με χυμό.

Να διαλέγετε τον ανανά εκείνο που έχει ένα κιτρινωπό χρώμα κάτω από το δέρμα του. Μυρίστε τον προσεκτικά, κι αν μυρίζει ανανά τότε αγοράστε τον κι απολαύστε τον.

Τα μήλα είναι ένα θαυμάσιο φρούτο, που μπορούμε και το απολαμβάνουμε σ' όλη την διάρκεια του έτους· υπάρχουν σε διάφορες ποικιλίες. Μπορούν να αποθηκευτούν πολύ περισσότερο από τα άλλα φρούτα, επομένως αγορά­ζετε αρκετά και τρώτε καθημερινά.Μ ερικοί γεν ικο ί κανόνες για την αγορά και κατανάλωση φρούτων.

1. Τα φρούτα πρέπει να πλένονται καλά για να φύγουν τα υπολείμματα των ραντισμάτων2. Όταν φτιάχνουμε χυμούς πρέπει να τους πίνουμε αμέσως γιατί οξειδώ­νονται και καταστρέφονται πολύτιμα στοιχεία.3. Καλύτερα τα φρούτα να τρώγονται πριν το φαγητό, γιατί μετά, δημιουρ­γούν δυσπεψία, φουσκώματα, και συνήθως τρώγονται αφού έχουμε ήδη χορ­τάσει.4. Αποφύγετε κονσέρβες φρούτων γιατί έχουν χημικά συντηρητικά και ζά­χαρη και με την βιομηχανοποίησή τους καταστρέφονται πολύτιμα στοιχεία.5. Τα φρούτα που αγοράζετε θα πρέπει νάναι συμπαγής, με ζωηρά φυσικά χρώματα, χωρίς μώλωπες ή άλλα ελαττώματα.6 Μην αγοράζετε πολύ μεγάλου μεγέθους φρούτα. Είναι συνήθως άνοστα και μικρότερης θρεπτικής αξίας από τα μικρότερα σε μέγεθος.7. Μην τρώτε ανώριμα, άγουρα,, ξυνά φρούτα, είναι συνήθως δύσπεπτα κ ι ' άνοστα.8. Μη διαλέγετε υπερώριμα φρούτα- έχουν αρχίσει να παθαίνουν ζύμωση και δεν είναι πιά κατάλληλα για τροφή.9. Μάθετε να αναγνωρίζετε τα ώριμα φρούτα που βρίσκονται στην ακμή της γευστικότητάς τους, με την εμφάνιση, το άγγιγμα και την γεύση. Τα περισσότερα ώριμα φρούτα έχουν χάσει όλα τα ίχνη σκληρών σημείων, αλλά δεν είναι πολύ μαλακά, πολτώδη. Πολλά ώριμα φρούτα αφήνουν μια απολαυ-

οιική αλλά λεπτή ευωδία. Κατά κανόνα, θα αγοράζετε φρούτα τα οποία είναι υχΓ.δόν ώριμα, και να τα τρώτε ευθύς ως ωριμάσουν.ΙΟ Μη τρώτε τα πολύ γλυκά φρούτα (μπανάνες, σταφύλια, λωτούς, σύκα) μι; ια ξυνά φρούτα (πορτοκάλι, μανταρίνι, ανανά, γκρέιπ φρούτ).

I π φρούτα αποτελούν ένα θαυμάσιο πρωινό.Μπορεί να τρώει κανείς μιά ποικιλία φρούτων. Σημαντική για το σώμα είναι

μια πποτοξινωτική δίαιτα που γίνεται με φρούτα μόνο για μιά ορισμένη χρονι­κή περίοδο. Δεν είναι όμως σωστό να προσπαθούμε να ζήσουμε για παρατε- ιαμένες περιόδους με μιά αποκλειστική φρουτοδίαιτα. Τα φρούτα είναι συνή­θως φτωχά σε ασβέστιο, παρόλο που τα όξινα φρούτα είναι πολύτιμα στην διυιήρηση του ασβεστίου του διαιτολογίου σε διαλυτή μορφή.

Μια αποκλειστική φρουτοδίαιτα γιά μακρό χρόνο είναι φτωχή σε λεύκωμα κι ιι οι υπερβολικές ποσότητες ζάχαρης που περιέχει και τα ελεύθερα οξέα 0<ι προξενήσουν προβλήματα τελικά.

Ανθρωποι που μένουν για μακρό χρόνο τρώγοντας μόνο φρούτα δημιουρ­γούν μιά αλλαγή στο εσωτερικό τους περιβάλλον. Γίνονται νευρικοί και ευε­ρέθιστοι και δεν κοιμούνται καλά' υπάρχει μιά μυρωδιά οξόνης στην αναπνοή κηις Η οξόνη είναι μιά ένωση που βρίσκεται πολλές φορές στα ούρα ειδικά ιων διαβητικών.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που ζούν για μακρό χρόνο, μόνο με φρούτα θα ποθούν μιά σοβαρή έλλειψη λευκώματος. Γίνονται επίσης υπεραλκαλικοί, λυιιιοί, νευρωτικοί, αναιμικοί και η χημεία του οώματος τους μπορεί να απο- Λιοργανωθεί τόσο ώστε θα μπορούσαν να προκύψουν παθολογικές καταστά­σεις.

Τα φρούτα είναι θαυμάσια τροφή όταν κανείς ξέρει πότε και πως να τα φάει. Μπορεί να αποτελόσουν ένα θαυμάσιο πρωινό αντικαθιστώντας τα βού- 11ιρα, τις μαρμελάδες, τις φρυγανιές, τα δημητριακά και τα διάφορα ροφή- μπια (καφέ - τσάι - χαμομήλι κ.ά.).

Επίσης συνδυασμένα με ξηρούς καρπούς (ανάλατους - άψητους) μπο­ρούν να αποτελόσουν ένα θαυμάσιο βραδυνό.

Μπορεί ο οποιοσδήποτε να φάει άφοβα τα φρούτα με μόνη εξαίρεση τους διαβητικούς και τους υπογλυκαιμικούς. Όσοι έχουν προβλήματα με το στο­μάχι (γαστρίτιδες, έλκη) ή με τα έντερα (κολίτιδες, εκκολπώματα κ.ά.) μπο­ρούν να τρώνε φρούτα εξαιρώντας μόνον ορισμένα είδη φρούτων.

Κι ας μη ξεχνάμε ότι τα φρούτα (μαζί και τα λαχανικά) ξέχωρα από την πληθώρα των βιταμινών και μεταλλικών αλάτων που περιέχουν, βοηθούν στην κανονική λειτουργία του εντέρου, την ρύθμιση της πηκτικότητας του αίματος, την μείωση της χοληστερίνης και των λιπών, επίσης δεν δημιουρ­γούν αύξηση του βάρους, όπως οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες.

Τρώτε λοιπόν όσα θέλετε για καλή υγεία και εμφάνιση. Και το κράτος θα πρέπει να δώσει μιά μεγαλύτερη έμφαση στην καλλιέργεια φρούτων ακόμα

και τροπικών σε ορισμένα μέρη της Ελλάδας και ειδικά οτην Κρήτη. Είναι μι<̂ πολύτιμη τροφή και πρέπει οιγά - σιγά ή οαν φρέσκα ή σαν αποξηραμένα νά αντικαταστήσουν τις άλλες «γλυκές λιχουδιές» με τις οποίες είμαστε εθισμέ­νοι, όχι μόνο γιατί θα νοιώθουμε καλύτερα και θάχουμε καλύτερη υγεία, αλλά και το κράτος θα σταματήσει να εισάγει όλες αυτές τις «γλυκές» ποικιλίες που επιβαρύνουν την οικονομία μας.Σύκα - Φρέσκα και ξερά.

Ιστορικά τα σύκα έχουν χρησιμοποιηθεί ως τροφή για χιλιάδες χρόνια από πολλούς πολιτισμούς σ' ολόκληρη τη Μεσόγειο. Οι Μεσογειακές χώρες θεωρούνται ως η γενέθλια γη, ο φυσικός τόπος κατοικίας της συκιάς παρόλο που μπορεί να καλλιεργηθεί σ' όλα τα ζεστά, εύκρατα κλίματα.

Ο Πλίνιος, ο Ρωμαίος φυσιοδίφης του 1ου αιώνα μ.Χ. έγραψε: «Τα σύκα είναι ιαματικά και η καλύτερη τροφή που μπορεί να ληφθεί από εκείνους που είναι εξασθενημένοι ε ξ ' αιτίας μακράς ασθένειας και βρίσκονται σε ανάρ­ρωση. Αυξάνουν την δύναμη των νέων ανθρώπων, διατηρούν τους ηλικιωμέ­νους σε καλύτερη υγεία και τους κάνουν να φαίνονται νεώτεροι και με λιγώτερες ρυτίδες. Είναι τόσο θρεπτικά ώστε προσθέτουν βάρος και δύνα­μη. Για το λόγο αυτό όσοι ασχολούνται με την πάλη και οι πρωταθλητές τρέφονταν σε περασμένους καιρούς με σύκα».

Γνωρίζουμε από την Ιστορία ότι τα σύκα ήταν μια εξαιρετικά καλή τροφή, διότι υπήρχαν Έθνη, όπου οι άνθρωποι ζούσαν σε καλή υγεία τρώγοντας μεγάλες ποσότητες σύκων. Τα σύκα πιθανόν ξεκίνησαν από την Νότια Αρα­βία κ ι ' ήσαν γνωστά στην Αρχαία Ελλάδα από τον 9ο ήδη π.Χ. αιώνα. Φυτεύ- θηκαν πιθανόν στην Αγγλία από τους Ρωμαίους. Ένας Αιγυπτιακός πάπυρος που χρονολογείται από το 1552 π.Χ. μνημονεύει τα σύκα σαν μια τονωτική τροφή.

Ο Μυθιδράτης, ο αρχαίος βασιλιάς που ήταν πολύ έμπειρος στις δηλητη­ριάσεις τίμησε τα σύκα σαν ένα από τα τρία συστατικά του «γενικού αντιδό­του» του. Υπάρχουν πολλές διηγήσεις στην Βίβλο και κάμποσες ιστορίες για σύκα, που χρησιμοποιούνταν σαν γιατρικά για αναπνευστικές αρρώστιες, ι­λαρά, ευλογιά, σαν αλοιφή για οπυριά κλπ. Τα σύκα επίσης είναι πολύ φημι­σμένα για την υπακτική τους ιδιότητα.

Στη χημική του σύνθεση το σύκο μοιάζει πολύ με το ανθρώπινο γάλα, ειδικά σε ότι αφορά την αναλογία του με τα μεταλλικά άλατα. Ενώ το ποσο­στό του λίπους στο γάλα της μάνας, είναι υψηλότερο, το σύκο περιέχει περισσότερο φρουτοζάχαρο προμηθεύοντας έτσι την ίδια ποσότητα μονά­δων θερμότητας. Θα πρέπει να αναφερθεί επίσης ότι τα σπουδαία στοιχεία του νατρίου, του σιδήρου, και του θείου περιέχονται σε μεγαλύτερη αναλο­γία στο σύκο παρά στο γάλα και στο σιτάρι.

Το αναπτυσσόμενο παιδί ε ξ ’ αιτίας της αυξανόμενης μυϊκής και διανοητι­κής δραστηριότητας χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα από αυτά τα στοιχεία

γιο να πραγματοποιεί την διαδικασία της οξείδωσης και της αποβολής. Τα πιοιχεία αυτά πρέπει να ανανεώνονται πιό συχνά από τα άλλα και μια επαρκή προμήθεια απ' αυτά στην τροφή μας είναι ένα θέμα μεγάλης σπουδαιότη- κκ;

>' όλες τις περιπτώσεις της σωματικής και διανοητικής εξάντλησης το σύκο είναι εξαιρετικής αξίας στην αναπλήρωση των ζωτικών δυνάμεων του πώματος.

Περιέχουν βιταμίνη Α, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, ασβέστιο, φώσφο­ρο. σίδηρο, νάτριο, κάλιο. Ένας Γάλλος ερευνητής αναφέρει ότι τα ούκα περιέχουν έναν αντικαρκινικό παράγοντα.

Τα φρέσκα σύκα Τα ξερά σύκαπεριέχουν ανά 100 γραμ. περιέχουν ανά 100 γραμ.

1. Ασβέστιο = 35 mgr 126 mgr2 Κάλιο = 194 mgr 640 mgr3 Νάτριο = 2 mgr 34 mgr4 Μαγνήσιο = 20 mgr 71 mgr5 Σίδηρο = 0,6 mgr 3 mgr6 Φώσφορο = 22 mgr 77 mgr/ Χλώριο = 100 mgr8 θ είο = 270 mgr9 Πυρίτιο = 240 mgr

10 Ιώδιο = 0,004 mgr11. Βρώμιο = 0,18 mgr12. Vit A = 80 l.ü. 80 I.U.13 Vît Β, = 0,06 mgr 0,10 mgr14 Vit Bj. 0,05 mgr 0,10 mgr15. Νιασίνη = 0,4 mgr 0,7 mgr16. V itC = 2 mgr 017. Νερό = 77,5% 23%18. Θερμίδες = 80 27419. Υδατάνθρακες = 20,3 Gms 69,1 Gms20. Λίπος 0,3 Gms 1,3 Gms21. Πρωτεΐνη = 1,2 Gms 4,3 Gms

Εάν θέλετε να διατηρήσετε τα σύκα του καλοκαιριού για τον χειμώνα, ανοίξτε τα στην μέοη και λιάστε τα έως ότου ξεραθούν. Ύστερα τα ζεματί­ζετε ελαφρά σε ζεστό νερό ή τα φουρνίζετε ελαφρώς για να αποστειρω­θούν.

Είναι μια θαυμάσια, εύγευστη τροφή που μπορεί να αντικαταστήσει ταί διάφορα γλυκά, τρέφοντας το σώμα και όχι γεμίζοντας το με πλήθος τοξι-ί νών.Μπανάνα:

Είναι από πολύ παλιά γνωστή. Αναφορές σ’ αυτό το φρούτο έχουν βρεθεί σε αρχαία Κινέζικα χειρόγραφα και στην Αρχαία Ινδική φιλολογία.

Ο Πλίνιος, γράφοντας για την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στις Ινδίες το 327 π.Χ., ανέφερε ότι οι Έλληνες στρατιώτες ενθουσιάστηκαν μ' αυτό το παράξενο, γλυκό, χορταστικό και με σπάνιο άρωμα φρούτο.

Στην μπανάνα ανήκει το όνομα «musa sapíentum» δηλαδή φρούτο της Σοφίας. Στο κοράνιο, αναφέρεται σαν «φρούτο του Παραδείσου». Και είναι αληθινά ένα φρούτο του παραδείσου. Όχι μόνο είναι μιά απολαυστική, νό­στιμη τροφή, αλλά και πολύ θρεπτική και βασική τροφή για τους τόπους όπου παράγεται. Είναι πάντα άφθονη και σ’ όλες τις εποχές του χρόνου διαθέσιμη σε συμφέρουσα τιμή, (όχι όμως και στην Ελλάδα, πιστεύουμε προς το πα­ρόν), μεγάλης θρεπτικής αξίας και πολύ νόοτιμη.

Η χημική ανάλυση δείχνει ότι η μπανάνα περιέχει: νερό 73,3% λεύκωμα 1,3-2% λίπος 0,6%συνολικούς υδατάνθρακες 22%Μέταλλα 0,8%.

Περιέχει κυρίως ποτάσσα (κάλιο), νάτριο και χλώριο. Το ασβέστιο και το σίδηρο υπάρχουν σε μικρές ποσότητες.

Η μπανάνα όταν είναι ώριμη περιέχει μεγαλύτερο ποσοστό σακχάρων και πολύ μικρότερο ποσοστό αμύλου. Το αντίθετο συμβαίνει όταν είναι ανώριμη.

Σχεδόν όλες οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, που είναι απαραίτητες για το κατάλληλο μικροβιακό κλίμα των εντέρων και για την υγεία του νευρικοιύ μας συστήματος αντιπροσωπεύονται στις μπανάνες. Η πυριδοξίνη (Bfi) βρί­σκεται οε ίσες τιμές ίσες μ ’ αυτές που υπάρχουν στο συκώτι του μοσχαριού και το παντοθενικό οξύ υπάρχει σε ποσότητες τόσο υψηλές όσο σε οποιαδή­ποτε άλλα λαχανικά και φρούτα. Αλλες βιταμίνες Β, οε αξιόλογες ποσότη­τες είναι η θειαμίνη (Β,), ριβοφλαβίνη (Β?), νιασίνη και φολικό οξύ και κοβα- λαμίνη η οποία βοηθά στο σχηματισμό της Β,2 στο έντερο. Η βιταμίνη C βρίσκεται κατά προσέγγιση σε ποσότητα ίση με το 1/5 των καθημερινών μας αναγκών, σε 1 μπανάνα (100 γραμ. περίπου).

Η βιταμίνη D, η οποία προλαμβάνει την ραχίτιδα, λέγεται, από ωρισμένους ερευνητές, πως είναι ελλιπής, παρ’ όλο που ο καθηγητής Μπεργκ δηλώνει, ότι είναι παρούσα σ ’ επαρκή ποσότητα. Η βιταμίνη Α, βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στην μπανάνα. Η βιταμίνη Ε, βρίσκεται σε μικρή ποσότητα.

Η πρωτεΐνη που περιέχεται στις μπανάνες έχει βρεθεί ότι δεν έχει αλλερ­

γικές ιδιότητες και περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα, σε αξιοσημείωτες Λι: ποσότητες, την λυσίνη, τρυπτοφάνη και μεθειονίνη. Η πρωτεΐνη της μπα­νάνας είναι περίπου ίσης αξίας με τις πρωτεΐνες των δημητριακών και τηςικιιάτας.

> τα λιπαρά που περιέχονται στην μπανάνα, περιλαμβάνονται και τα ουσιώ­δη εκείνα λιπαρά οξέα που έχει ανάγκη ο οργανισμός γιατί δεν τα συνθέτειμόνος του.

11 μπανάνα έχει μεγαλύτερη θρεπτική αξία από οποιοδήποτε άλλο φρέσκο φρούτο. Χιλιάδες άνθρωποι, στα τροπικά κλίματα, εκτελούν διάφορα έργα ποιι χρειάζονται μεγάλη μυϊκή δύναμη και αντοχή, τρώγοντας βασικά μπανά­νες.

Ι νας Αμερικανός ερευνητής αναφέρει ότι έχει γνωρίσει πολλούς αθλητές με μεγάλη αντοχή και σπουδαίες επιδόσεις, που ζούσαν σχεδόν με μπανά­νες για μια εκτεταμένη περίοδο και διατηρούσαν τη δύναμή τους σε ένα ιιψηλό επίπεδο, με την τροφή αυτή. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μπορεί κά­ποιο ώριμο άτομο να ζήσει για αρκετό καιρό με μπανάνες μόνο, χωρίς μια πιιοιαδήποτε υπολογίσιμη ελάττωση στην δύναμη ή στην υγεία και αυτό ισχύ­ει ειδικά εάν οι μπανάνες έχουν πλήρως ωριμάσει πάνω στο δέντρο. Αλλά ψιιοικά δεν είναι μια πλήρης τροφή που καλύπτει όλες τις ανάγκες του ανθρώπου για μακρό χρόνο.

Ας υποθέσουμε λοιπόν, ότι ένα άτομο 68 περίπου κιλών με χειρωνακτική εργασία, που χρειάζεται περίπου γύρω στις 2.380 θερμίδες, αποφασίζει να ιις πάρει από μπανάνες μόνο. Μια μέτρια μπανάνα έχει περίπου 88-90 θερ­μίδες (100 γραμ. μάζας του φρούτου)· θα χρειαζόταν δηλαδή 2.700 γραμ. μπανανών.

Ας δούμε τι στοιχεία θα πάρει από αυτήν την τροφή:Λευκώματα: Περιέχονται και τα ουσιώδη αμινοξέα. Η συνολική ποσότη-

ιπ σε λεύκωμα είναι 35 γραμ. περίπου (στα 2.700 γραμ ).Βιταμίνη Α: 2.700 γραμ. μπανάνες προσφέρουν 5.300 μονάδες βιταμί­

νης Α, καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες του οργανισμού.Βιταμίνες συμπλέγματος Β:

Β ι, θειαμίνη: Η ποσότητα που συνιστάται καθημερινά είναι 1,4 mgr την ημέρα. Τόσο ακριβώς δίνουν τα 2.700 γραμ. των μπανανών.Β2, ριφοβλαβίνη: Η ποσότητα που συνιστάται καθημερινά είναι 1,6 mgr ημερησίως. Οι μπανάνες προσφέρουν ακριβώς αυτή την ποσότητα.Β3, Νιασίνη ή ν ικοτιν ικό οξύ: Η ποσότητα που συνιστάται καθημερινά είναι 15 mgr περίπου. Τα 2.700 γραμ. προσφέρουν 19 mgr.Βιταμίνη C: Η ποσότητα που συνιστάται καθημερινά είναι 60 mgr. Οι μπανά­νες (2.700 γραμ.) προσφέρουν 280 mgr ανά 24ωρο.Ca, Ασβέστιο: Η ποσότητα που συνιστάται καθημερινά είναι 800 mgr. Οι μπανάνες προσφέρουν 224 mg/24 h.

Μ9, Μαγνήσιο: Η ποσότητα που συνιστάται καθημερινά 300 η τς^ω ρο . 0 μπανάνες (2.700 γραμ.) προσφέρουν 924 Γης.Ρ, Φώσφορος: Η ποσότητα που συνιστάται καθημερινά είναι 1.265 019. Ο μπανάνες προσφέρουν 726 ιτις.Κ, Κάλιο: Η ποσότητα που συνιστάται καθημερινά είναι 3.000 Γης. Οι μπανάι νες (2.700 γραμ.) προσφέρουν 10.460 ιτις.Εβ, σίδηρος: Η συνιστώμενη καθημερινή δόση είναι 10 ππς. Οι μπανάνες προσφέρουν 20 ιτις.

Περιέχουν ακόμη Ιώδιο, Νάτριο, Ψευδάργυρο κ ι ' άλλα ιχνοστοιχεία. Βασι­κά περιέχονται όλα τα ιχνοστοιχεία.

Περιέχουν ακόμη Πυριδοξίνη (Ββ), ινοσιτόλη, βιοτίνη, φολικό οξύ, κοβαλα- μίνη όπου στο έντερο, με την επίδραση ωρισμένων βακτηριδίων συντίθεται η Β„·

Επίσης τα 2.700 γραμ. μπανανών περιέχουν περισσότερα από 5 γραμ. λιπαρών οξέων περιλαμβανομένων και των ουσιωδών λιπαρών οξέων.

Η μπανάνα για να καταναλωθεί πρέπει νάναι ώριμη: Ώριμη είναι όχι όταν είναι μόνο κίτρινη, αλλά όταν έχει και στίγματα σκούρα σαν φακίδες. Δεν πρέπει να υπάρχει καθόλου πράσινο χρώμα. Τότε είναι κατάλληλη για τροφή. Διαφορετικά είναι πολύ δύσπεπτη. Όταν όμως είναι ώριμη είναι από τις πιο εύπεπτες τροφές.

Εάν οι μπανάνες που αγοράσατε είναι πράσινες, μπορείτε εσείς να τις βοηθήσετε να ωριμάσουν: Ο καλύτερος τρόπος είναι, να τις βάλετε σ' ένα σκοτεινό χώρο με λίγο ή χωρίς καθόλου εξαερισμό έως ότου κιτρινίσουν. Μετά διατηρήστε τις πάντα σε θερμοκρασία δωματίου έως ότου φανερω­θούν οι σκούρες - καφετιές κηλίδες (φακίδες) που σημαίνει ότι είναι έτοιμες να φαγωθούν.

Δεν πρέπει να διατηρούνται στο ψυγείο, όπως άλλωστε όλα τα τροπικά φρούτα.Μπανάνες και αρρώστιες.

Η μπανάνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν «φάρμακο» σε αρκετές περι­πτώσεις παθήσεων (με τον έλεγχο του ειδικού γιατρού) όπως κολίτιδες, έλκη, δυσκοιλιότητα, στις αλλεργίες, στην αναιμία, σε διάρροια, κακή θρέψη, ανορεξία, σε νοσήματα των νεφρών (ουραιμία, νεφρίτιδα), στην ποδάγρα, νοσήματα καρδιάς, τυφοειδή πυρετό, καθώς και σε προεγχειρητικούς και μετεγχειρητικούς αρρώστους και έτοι ξαναθυμώμαστε την παλιά Ιπποκρατι­κή ρήση «Το φάρμακό σου νάναι η τροφή σου και η τροφή σου το φάρμακό σου».

Είναι λυπηρό και ακατανόητο να ξοδεύουμε τεράστια ποσά πολύτιμου συ­ναλλάγματος για εισαγωγή ενός πλήθους άχρηστων και βλαπτικών για την υγεία τροφίμων (λ.χ. βούτυρα, γάλατα, σοκολάτες, ουΐσκυ, πουλερικά, κρέα­τα και ψάρια κλπ.) και να μην επιτρέπεται η εισαγωγή ενός τόσο πολύτιμου

ΐράφιμου, όπως η μπανάνα, για βρέφη, παιδιά και ηλικιωμένους. Πιστεύουμε (ΐπ οι αρμόδιοι κρατικοί παράγοντες θα αποφασίσουν στο κοντινό μέλλον να διορθώσουν το λάθος αυτό., θειαφ ισμένα ξερά φρούτα.

Ια ξερά φρούτα σίγουρα αποτελούν μια θαυμάσια πηγή ενέργειας για μικρούς και μεγάλους. Είναι πολύ γευστικά, γλυκά και υπάρχουν στην διάρ- κι κι όλου του χρόνου.

Οα μπορούσαν, κάλλιστα να αντικαταστήσουν τα διάφορα γλυκά ή άλλα πικάντικα εδέσματα της βιομηχανίας που προορίζονται κυρίως για παιδιά (ιοιπς, γαριδάκια, δρακουλίνια, σοκολάτες, γκοφρέτες, μπισκότα) αναμεμιγ- μι'.να με φρέσκα φρούτα ή ξηρούς καρπούς.

Ηέβαια η ποικιλία των ξερών φρούτων δεν είναι τόσο μεγάλη στην χώρα μας όσο στο εξωτερικό. Εδώ μπορεί να βρει κανείς κυρίως σύκα, σταφίδες, δαμάσκηνα και λιγώτερο ξερά βερύκοκκα και ροδάκινα. Στο εξωτερικό μπό­ι (π επιπλέον να βρει κανείς, ξερή μπανάνα, ανανά, μήλο, αχλάδι, λωτό κ.ά. μια μεγάλη γενικά ποικιλία ξερών φρούτων.

I Ιιστεύουμε ότι αν κι εδώ υπήρχε αυτή η ποικιλία σίγουρα οι γονείς θα ιιμόοφεραν στα παιδιά τους ξερά φρούτα αντί για σοκολάτες, μπισκότα, καραμέλες ή άλλου τέτοιου είδους γλυκίσματα. Και τα παιδιά είναι βέβαιο ιιωι; θα έμεναν πολύ ικανοποιημένα.

I ο πρόβλημα όμως με τα ξερά φρούτα τόσο εδώ όσο και στο εξωτερικό ι ιναι ο τρόπος που παρασκευάζονται.

Ολοι ξέρουμε τον φυσικό τρόπο ξήρανσης των φρούτων. Αφού ωριμά- οπιιν, εκτίθενται στον ήλιο όπου ξεραίνονται. Στην συνέχεια αποστειρώνο- νιαι είτε μέσα σε ζεστό νερό ή τοποθετούμενα σε φούρνους.

Ο τρόπος όμως αυτός δεν είναι ικανοποιητικός για τις βιομηχανίες, οι οποίες θέλουν τα προίόνια τους να φαίνονται πιό όμορφα, πιό άσπρα και ιικόμα ακόμα θέλουν να βρίσκουν τρόπους να αυξάνουν το κόστος για τον κπιπναλωτή, αυξάνοντας τα δικά τους κέρδη. Έτσι καταφεύγουν σε διάφο­ρες επεξεργασίες που τελικά καθιστούν επικίνδυνα τα προϊόντα αυτά.

I τσι, έχουμε πληροφορηθεί ότι ενώ οι μαύρες σταφίδες είναι φυσικές, οι ξανθές εκτίθενται σε ατμούς διοξειδίου του θείου, καθώς και τα βερύκοκα, ια ούκα, τα αχλάδια, τα μήλα ή κι άλλα ακόμη φρούτα. Αυτό γίνεται για δυό βασικούς λόγους:I Η λεύκανση των φρούτων που επιτυγχάνεται μ' αυτό τον τρόπο, δίδει ένα πολύ πιό ελκυστικό χρώμα και εμφάνιση στα φρούτα, έτσι ώστε να τα προτιμούν εκείνοι (οι πολλοί), που αγοράζουν με κριτήριο την εμφάνιση καιμόνο.μ Αυτή η μέθοδος του θειαφίσματος, κάνει τους παραγωγούς, να δώσουν αιην αγορά ένα προϊόν με πολύ υψηλότερο ποσοστό νερού (30%), ενώ φρούτα που δεν έχουν υποστεί λεύκανση με διοξείδιο του θείου έχουν

περιεχόμενο νερού μόνο 15 - 20%. Έτσι από το θειάφισμα των φρούτων <3 επιχειρηματίες πουλούν περισσότερο νερό, σε μεγάλη τιμή κατά κιλό.

Βέβαια το θειάφισμα των φρούτων, όπως λέγουν εκείνοι που το κάνουν σκοτώνει τα έντομα ή τα εμποδίζει να διεισδύσουν στα ξερά φρούτα. Μα α\ το διοξείδιο του θείου που περιέχεται στα ξερά φρούτα σκοτώνει τα έντομα! γιατί δεν θα κάνει κακό και στην δική μας υγεία; Έχει βρεθεί προ πολλού ότ| η επεξεργασία αυτή επηρεάζει την λειτουργία των νεφρών παρεμποδίζο-ι ντάς την. Καταστρέφει επίσης τόσο τα ερυθρά όσο και τα λευκά αιμοσφαίριά του αίματος. Βαοικά το διοξείδιο του θείου είναι ένα δηλητήριο και δεν μπορεί παρά να κάνει κακό στον οργανισμό μας. Ήδη από το 1907 στις Η.Π Α. είχε γραφτεί ότι: «Το διοξείδιο του θείου στην τροφή, δημιουργεί σοβαρές διαταραχές των μεταβολικών λειτουργιών. Προσθέτει ένα μεγάλο βάρος στα νεφρά, πράγμα που επιφέρει ζημιά αργά ή γρήγορα. Φτωχαίνει το αίμα σχετικά με τον αριθμό των ερυθροκυττάρων και λευκοκυττάρων. Είναι από κάθε άποψη επιβλαβές για την υγεία».

Στα 1911 το Υπουργείο Γεωργίας στις Η.Π.Α έκανε μιά μελέτη που έγινε από μια επιτροπή επιστημόνων ειδικών για τα θέματα αυτά. Η μελέτη έδειξε ότι όταν κανείς καταναλίσκει ξερά φρούτα θειαφισμένα, για κάμποσους μή­νες, παρουσιάζει διάφορα συμπτώματα όπως «Αύξηση ουρικού οξέος, κατα­στροφή λευκών αιμοσφαιρίων, ερυγές από αέρια διοξειδίου του θείου, κακο­αδιαθεσία, πονοκεφάλους, πόνους στην πλάτη, αρρωστημένη εμφάνιση, ναυτία, λευκωματουρία, αίσθηση κρύου, χλωμάδα (αναιμία), άτονα μάτια, α­νησυχία».

Προτού το σώμα αποβάλλει το διοξείδιο του θείου μέσω των νεφρών, πρέπει να συνδυαστεί πρώτα με αλκάλια. Έτσι ληστεύει το σώμα από τις βάσεις του και βοηθά στη μείωση της αλκαλικότητάς του. Αυτό είναι μιά σπουδαία αντίρρηση για τη χρήση των θειαφισμένων τροφών όλων των ειδών.

Η διαρροή του διοξειδίου του θείου από τα εργοστάσια επεξεργασίας που χρησιμοποιούν το αέριο αυτό, καταστρέφει τη βλάστηση στην περιοχή γύρω και βλάπτει τους ανθρώπους και τα ζώα. Αυτός είναι κι ο λόγος που τα έντομα δεν πλησιάζουν τα θειαφισμένα φρούτα.

Παλαιότερα, είχαμε διαβάσει, ότι χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία, η Γερ­μανία, η Ελβετία και η Ιαπωνία μποϋκόταραν τα Αμερικάνικα ξερά φρούτα «εξ αιτίας του υπερβολικού περιεχομένου σε θείο». Το Υπουργείο Γεωργίας παραπονιόταν τότε, ότι τα «Αμερικάνικα ξερά φρούτα είναι οε μεγάλη περι­φρόνηση στο εξωτερικό ε ξ ’ αιτίας του ότι η χρήση του θείου έχει προχωρή­σει πολύ».

Κάτι άλλο ακόμα που υφίστανται τα ξερά φρούτα από την βιομηχανία, και κυρίως οι σταφίδες (σουλτανίνα) είναι το γυάλισμα με παραφινέλαιο. Οι ανα­τολικές όμως χώρες, που παίρνουν μεγάλες ποσότητες από τις σταφίδες μας δεν τις θέλουν γυαλισμένες με παραφινέλαιο. Χρησιμοποιούν, δικό τους

(»¿'.έλαιο και τις γυαλίζουν.Βλέπετε εκείνοι έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία από εμάς σε θέματα Δημό­

σιας Υγείας. Ωσπου λοιπόν να αποκτήσουν οι αρμόδιοι γι ’ αυτά τα θέματα αιην Ελλάδα, μια ανάλογη ευαισθησία, ας ευαισθητοποιηθούν πρώτα οι γο­νείς. Μπορούν να βρίσκουν σύκα ξερά και σταφίδες από μικροπαραγωγούς ψιιαγμένα από τους ίδιους (χωρίς διοξείδιο του θείου και παραφινέλαιο).

Πιστεύουμε πως αν κάποια στιγμή οι καταναλωτές ενημερώνονταν το τι σημαίνει νοθεία, επεξεργασία με χημικά, ραφινάρισμα, πρόσθετα, συντηρη- ιικά τροφών θα άλλαζαν την καταναλωτική τους συμπεριφορά.

Λεν θα κατανάλωναν μόνο για να καταναλώσουν αλλά θα κατανάλωναν μόνο για ικανοποίηση γνήσιων αναγκών. Κ ι' αυτό θα είχε άμεσα αποτελέ­σματα στην υγεία κι έμμεσα στην οικονομία.Σήψη δοντιών και φρούτα.

Ακόμη και τα ξερά φρούτα όταν τρώγονται σε μεγάλες ποσότητες έχουν ενοχοποιηθεί ότι προξενούν σήψη δοντιών. Κάθε πηγή συμπυκνωμένης ζά­χαρης που είναι αρκετά κολλώδης ώστε να κολλά και να παραμένει στα δόντια θα προξενήσει κοιλότητες. Τα ξερά φρούτα υπάγονται στην κατηγο­ρία αυτή. Τα φρέσκα φρούτα αντίθετα δεν κολλάνε στα δόντια. Γενικά δεν βλάπτουν τα δόντια. Η μόνη ίσως εξαίρεση στον κανόνα αυτό είναι τα εσπε­ριδοειδή. Το κιτρικό οξύ στα εσπεριδοειδή θα αποσβεστοποιήσει τα δόντια σε ανθρώπους με επιδεκτικότητα που τρώνε μεγάλη ποσότητα τέτοιων φρού- ιων Η λύση είναι να αποφεύγει να τρώγει κανείς μεγάλες ποσότητες εσπε­ριδοειδών και να βουρτσίζει τα δόντια αφού τα τρώει. Πράγματι είναι καλή ιδέα να βουρτσίζει κανείς τα δόντια του μετά από κάθε γεύμα και να απομα- κρύνει έτσι τα υπολείμματα τροφών στα δόντια με την ειδική κλωστή που πουλάνε τα φαρμακεία dental floss ή με οδοντογλυφίδες,τουλάχιστον 1 - 2 φορές την ημέρα.

Υ.Γ.: Τώρα που βγαίνει η δεύτερη έκδοση του βιβλίου αυτού, γνωρίζουμε όλοι ότι επε- ιράπη η εισαγωγή μπανανών στη χώρα μας.

ΛΑΧΑΝΙΚΑ

Τα λαχανικά είναι ένα ολόκληρο βασίλειο. Προσφέρουν μια ατέλειωτη ποικιλία νόστιμων και υγιεινών τροφών για να εκλέξει η οικογένεια αας.

Ξέρετε ότι υπάρχει ένα τύπος τροφής που έχει περισσότερη βιταμίνη Ο από τα πορτοκάλια, περισσότερη βιταμίνη Α από τα καρώτα, περισσότερη βιταμίνη Ε από τον πλήρη άρτο και το σιτάρι; Περισσότερο ασβέστιο και βιταμίνη Β? από το γάλα και υψηλής βιολογικής αξίας λεύκωμα σε ποσότητα 3-6%; Η τροφή αυτή είναι τα σκουροπράσινα φύλλα.

Τα πράσινα φύλλα των φυτών είναι χωρίς αμφιβολία, η πιο πλούσια σε θρεπτικότητα τροφή, που υπάρχει στη γη. Κάτω από την επιρροή των ακτινών του ήλιου, το καταπληκτικό πράσινο φύλλο μετατρέπει τα ακατέργαστα με­ταλλικά άλατα ,το διοξείδιο του άνθρακα και το νερό, σε μια μυριάδα οργανι­κών ενώσεων.

Καμμιά τροφή δεν είναι πιο πλούσια σε βιταμίνες και μεταλλικά άλατα όσο τα λαχανικά και κυρίως τα σκουροπράσινα φύλλα. Τώρα τελευταία μάλιστα αναφέρεται και άλλη μια ιδιότητα ορισμένων λαχανικών.

. .«Ο Δρ. Μπουεντίν του Πανεπιστημίου «Τζων Χόπκινς» ανέφερε ότι υ­πάρχει μια σχέση ανάμεσα στη μείωση της εμφάνισης του καρκίνου και απτήν κατανάλωση λαχανικών όπως το μπρόκολο, το κουνουπίδι, το λάχανο, τα φύλλα πατζαριών, το καρώτο, το λαχανάκι «Βρυξελλών» ή λαχανίδα. Λέγεται λοιπόν ότι αυτά τα λαχανικά όχι μόνο εμποδίζουν την δημιουργία καρκινικών κυττάρων αλλά επιπλέον δεν αφήνουν να απονεκρωθούν τα κύτταρα, που ακτινοβολούνται. Σειρά πειραμάτων που έγιναν στο Αμερικανικό Πανεπιστή­μιο φανέρωσαν ότι η χορήγηση λαχάνων σε πειραματόζωα παρεμπόδισε την ανάπτυξη καρκινικών όγκων.

' Αλλες ευμενείς επιπτώσεις των λαχανικών είναι η μείωση της χοληστερί­νης και των τριγλυκεριδίων, η αύξηση της κινητικότητας του εντέρου, η αντιθρομβωτική τους δράση (ελλατώνουν την γλοιότητα του αίματος).

Ο καλύτερος τρόπος να προμηθεύεται κανείς τα λαχανικά του, είναι να πηγαίνει στις λαϊκές αγορές. Εκεί - κατά κανόνα - μπορεί να αγοράσει φρέ­σκα λαχανικά. Όσο περισσότερος χρόνος έχει μεσολαβήσει από την απομά­κρυνση του λαχανικού από το έδαφος μέχρι την κατανάλωσή του, τόσο πε­ρισσότερα θρεπτικά στοιχεία απομακρύνονται.

' Οταν αγοράζετε λαχανικά βεβαιωθείτε ότι είναι φρέσκα και τραγανά γιατί τα μπαγιάτικα και τα μαραμένα έχουν χάσει ένα μεγάλο μέρος από την θρεπτική τους αξία. Για το λόγο αυτό, είναι καλύτερο να αγοράζει κανείς μόνο αυτά που χρειάζεται και τόσα όσα μπορούν να διατηρηθούν φρέσκα και αναλλοίωτα. Λαχανικά που έχουν ραντιστεί επανειλημμένα με νερό δεν είναι φρέσκα. Τα ραντίζουν να τους δώσουν μια εμφάνιση φρεσκότητας.

Τα φρέσκα λαχανικά είναι καλύτερα από τα καταψυγμένα κ ι ' αυτά καλύ- ιι ρα από κονσερβοποιημένα. Καταψυγμένα λαχανικά μπορεί να χρησιμοποι- ι ι κανείς που και που, όταν δεν βρίσκει μια ορισμένη εποχή τα λαχανικά μιας άλλης εποχής. Όχι όμως αυτό να γίνεται συχνά και να είναι οε βάρος των φρέσκων λαχανικών εποχής.

Γ ενικά τα λαχανικά που βρίσκονται σε κονσέρβες πρέπει να αποφεύγο- ν ιui, γιατί έχουν ήδη χάσει ένα πλήθος θρεπτικών στοιχείων κατά την διαδι­κασία της κονσερβοποίησης, αλλά και διότι περιέχουν επικίνδυνα κατά κανό­να χημικά συντηρητικά, αλάτι ή ζάχαρη.

Τα λαχανικά πρέπει να πλένονται επιμελώς γιατί μπορεί να περιέχουν διάφορα παράσιτα και μικροοργανισμούς ή υπολείμματα ραντισμάτων (εντο- μοκτόνα, φυτοφάρμακα κ.ά). Μόνο μη τα αφήνετε να μένουν για πολλές ώρες μέσα στο νερό. Όσα λαχανικά δεν τρώγονται ωμά, πρέπει να μαγειρεύ- ηνιαι σε χαμηλή θερμοκρασία (και όχι σε χύτρες ταχύτητας, που εκτός από πφηλή θερμοκρασία, έχουν και υψηλή πίεση με αποτέλεσμα να διασπώνται οι χημικοί δεσμοί των τροφών και η τροφή να αλλάζει ιδιότητες) και με πολύ λιγο ή καθόλου νερό, έως ότου μαλακώσουν ελαφρώς, χωρίς να αλλάζουν χρώμα ή να λιώσουν.

Μια σαλάτα ποικιλίας είναι απαραίτητη τουλάχιστον σ' ένα γεύμα της ημέ­ρ α ς . Μαρούλι, λάχανο, καρώτο, τομάτα, αγγούρι, πιπεριά, μαϊντανός, άνιθος, μπορούν να αποτελόσουν μια όμορφη σε εμφάνιση και γεύση σαλάτα αλλά και πλούσια σε θρεπτικά στοιχεία. Οι σαλάτες μόλις κόβονται πρέπει να ιμώγονται αμέσως γιατί οξειδώνονται.

Γο σπανάκι, πατζάρια, μπρόκολο, κουνουπίδι, αγγινάρες, μπάμιες, μελιτζά­νες, φασολάκια, αρακάς, λαχανίδα, σέσκουλα, πράσα, κ ι ' άλλα χορταρικά μπορεί να αποτελόσουν την βραστή σαλάτα σας που θα συνοδεύσει το κύριο πιάτο (αμυλούχο ή λευκωματούχο). Μή μαγειρεύετε τα λαχανικά με λάδι. Μπορούν να γίνουν ή ατμόβραστα ή να μαγειρευθούν με φρέσκια τομάτα, κρεμύδι, σκόρδο και το λάδι να μπει στο τέλος, στο πιάτο, ωμό.

θέλοντας να τονίσουμε την μεγάλη περιεκτικότητα των λαχανικών σε πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία θα αναφερθούμε ενδεικτικά σε ορισμένα λαχα­νικά.

Μαρούλι: Πρέπει να τρώγονται τα πράσινα φύλλα του μαρουλιού γιατί εκεί συγκεντρώνονται όλα τα θρεπτικά στοιχεία. Το μαρούλι περιέχει μικρή ποσό- ιητα αλλά υψηλής βιολογικής αξίας λεύκωμα (στα 100 γραμ. περίπου 2 gr.), λίγους υδατάνθρακες (2,2%), και ένα ευρύ φάσμα βιταμινών και μετάλλων. Ηιιαμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη Α, C, Ε, νάτριο, κάλιο, χλώριο, θείο, φώσφορο, πυρίτιο κι ασβέστιο σε τέτοια ποσότητα ώστε να είναι πολύ λίγο μικρότερη από την ποσότητα ασβεστίου που περιέχεται στο γάλα. Τέσσερα μεγάλα φύλλα μαρουλιού είναι περίπου 100 γραμμάρια.

Λάχανο: Δεν θα πρέπει να τρώγεται σε μεγάλη ποσότητα, επειδή περιέχει

μια μικρή ποσότητα λαδιού της μουστάρδας. Περιέχει μεγάλες ποσότητα σιδήρου, ασβεστίου, φωσφόρου, κοβαλτίου, νατρίου, βιταμίνης Α, θειαμίνΛ (Β,), νιασίνη, ινοσιτόλη, χολίνη, βιταμίνη Ο, βιταμίνη Κ και πυριδοξίνη (Βρ). "Π άσπρο λάχανο έχει περισσότερα στοιχεία από το κόκκινο, και λιγώτερο θεφ Τα λαχανάκια των Βρυξελλών, έχουν περισσότερο οξεοβριθή θείο και φαί σφορο από το λάχανο. Το λάχανο (άσπρο) είναι σαφώς ανώτερο από η λαχανάκια Βρυξελλών ε ξ ' αιτίας της αφθονίας των αλκαλικών στοιχείων Πειράματα στο στρατό των Η.Π.Α. δείχνουν ότι το λάχανο και το μπρόκολι βοηθούν τα ζώα που τρέφονται μ' αυτά να αντιστέκονται στις μεγάλες ποσά τητες ραδιενέργειας.

Το λάχανο καλύτερα να τρώγεται ωμό και όχι να μαγειρεύεται γιατί γίνετα πιο δύσπεπτο και προξενεί περισσότερα αέρια. Να φροντίζετε να προμηθεύ εστε τρυφερά και φρέσκα λάχανα. Έτσι είναι πιο εύπεπτα και προξενού λιγώτερα αέρια.Ποιά ε ίνα ι τα λαχανικά;

’ Οταν μιλάμε για λαχανικά εννοούμε όλα τα φυλλώδη λαχανικά, χωρίς ανα· φορά στο χρώμα τους, ε ίτε είναι πράσινα, ε ίτε κόκκινα, κίτρινα ή άσπρα, κ οποία έχουν αξία για τις βιταμίνες και, τα οργανικά τους άλατα, αλλά τα οποίο έχουν ελάχιστη ποσότητα λευκωμάτων, υδατανθράκων και λιπών. Τα κύριο μεταξύ αυτών είναι μαρούλι, σέλινο, αντίδι, κολοκυθάκια, φασολάκια, μπάμι ες, μελιτζάνες, κάρδαμο, αντίδι, μαϊντανό, πατζάρια, ραδίκια γλυκά, σπαράγ για, γλυκειά πιπεριά, πράσσα, κρεμμυδάκια φρέσκα, λάχανο κόκκινο και ά σπρο, σπανάκι, ραπανάκια γλυκά, τομάτες, καρώτα, αγούρια κλπ.

Τα περισσότερα από αυτά τρώγονται ωμά και δεν χρειάζονται να μαγει ρευτούν. Όσα δεν τρώγονται ωμά σαν σαλατικά, τα βράζουμε ελαφρά όπως εξηγούμε παραπάνω.Συνδυασμός σαλάτας.

Η σαλάτα ποικιλίας θα είναι 650-900 γραμμάρια και θα πρέπει να αποτελεί ται από τα εξής περίπου:α) Μαρούλι. Το μαρούλι θα πρέπει να αποτελεί τη μισή από τη συνολικί σαλάτα, όταν υπάρχει στην αγορά, β) Μια τομάτα.γ) Μισό αγγούρι ή ένα ολόκληρο.δ) Μισή κόκκινη γλυκειά ή πράσινη πιπεριά, ή και μια ολόκληρη. (Εάν δε\ υπάρχει ένα από τα σαλατικά αυτά στην αγορά χρησιμοποιείστε όσα υπάρ χουν).

Στη σαλάτα μπορείτε να προσθέσετε μια κουταλιά βλαστημένο φρέσκο σιτάρι ή φακές ή ροβίτα. Λάδι μια έως δυο κουταλιές της σούπας (λάδ παρθένο).

Μπορεί να φάγει κανείς βάζοντας στη σαλάτα ωμά, τρυφερά κολοκυθάκια

ι,ιμι'ι νλιικό ηοηκή. λάχανο κόκκινο ή άοποο. καοώτα, αγκινάρες, μπάμιες, γλιικά ραδίκια, μπρόκολο, Ευυένα παντδάοια. σέλινο, φοέσκο κοειιαυδάκι, μιιινίΜνόΓ, /ιν ιθος, φρέσκο καλαμπόκι. Όχι φυσικά όλα αυτά σε μια σαλάτα. ΛΑλιΊ λίγα από αυτά σε κάθε σαλάτα όταν είναι της εποχής τα λαχανικά αυτά.

I Ιμέιιει να τρώμε καθημερινά μια μεγάλη τουλάχιστον σαλάτα.

{ Αυ6Τρι<Λ5)ΖΑΜ(\οΜΛίπενκοΝ\>%&̂ ό

( /I α.νια^')

φ Ξ ° €ΜΦΡΑΓΜΑ

ΟΣΠΡΙΑ

Τα όαπρια είναι μια ομάδα τροφίμων με πολύ μεγάλη θρεπτική αξία.Στα όσπρια συμπεριλαμβάνονται, τα φασόλια, οι φακές, τα ρεβύθια, η,

φάβα, οι γίγαντες, τα κουκιά. Τα όσπρια κάποτε αποτελούσαν το Εθνικό μας; φαγητό αλλά αυτό θεωρείται πια... ξεπερασμένο μιας και τα πρωτεία κατέχει σήμερα, το κρέας.

Τα όσπρια περιέχουν μεγάλη ποσότητα πρωτεϊνών π.χ.: φασόλια = 22,3% ρεβύθια = 20,5% φακές = 24,7%(Ας λάβουμε υπόψη μας ότι το κρέας έχει 19% πρωτεΐνες).

Μας προσφέρουν πολύτιμες βιταμίνες και μέταλλα. Π.χ.φασόλια: 144 mgr ασβέστιο, 1196 κάλιο, 19 mg Νάτριο, 170 Μαγνήσιο,

7,8 mgr σίδηρο, 425 mg φωσφόρο, 69 mgr χλώριο, 130 mg θείο, 25 mg πυρίτιο, 0,65 mg Β,, 0,22 mg B?, 2,4 mgr νιασίνη.

ρεβύθια: 150 mgr ασβέστιο, 797 mg κάλιο, 26 mg Na, 6,9 mg σίδηρο, 331 mgr φωσφόρο, 95 mg χλώριο, 110 mg θείο, 50 IU Vit A, 0,31 mgr Β,, 0,15 B?, 2 mg νιασίνη.-

φακές: 79 mgr ασβέστιο, 790 mgr κάλιο, 30 mg Na, 80 mg Μαγνήσιο, 6,8 mg σίδηρο, 377 mg Φώσφορο, 150 mg χλώριο, 120 mg Θείο, 1 mg βρώμιο, 40 I.U Vit A, 0,37 mg B,, 0,22 mg B?, 2 mg νιασίνη.

Επίσης μας παρέχουν σημαντικές ποσότητες υδατανθράκων, ινών και θερμίδων, π.χ. (στα 100 γραμμάρια):φασόλια = 340 Cal, 61,3 γραμ. υδατάνθρακες, 4,3 γραμ. ίνες. ρεβύθια = 360 Cal, 61 γραμ. υδατάνθρακες, 5 γραμ. ίνες. φακές = 340 Cal, 60,1 γραμ. υδατάνθρακες, 3,9 γραμ. ίνες.

Παρά την μεγάλη τους θερμιδική απόδοση περιέχουν μικρό ποσοστό λί­πους κι έτσι είναι κατάλληλη τροφή για χειρωνακτικά εργαζόμενους, φασόλια = 1,6 γραμ. ρεβύθια = 4,8 γραμ. φακές = 1,1 γραμ.

Το κύριο τροφικό πλεονέκτημα των φασολιών είναι πως είναι πλούσιο σε λεύκωμα και φτωχό σε λίπος συγκρινόμενο με άλλες λευκωματούχες τρο­φές όπως είναι το κρέας, το τυρί, τα αυγά, το ψάρι, κλπ.

Τα λίπη που τα φασόλια περιέχουν είναι ακόρεστα, όχι όπως τα ζωικά λίπη και πλούοια στα ουσιώδη λιπαρά οξέα λινολεϊκό και λινολενικό οξύ. Τα φασό­λια έχουν αφθονία σιδήρου και βοηθούν στην αναιμία, έχουν φωσφόρο, ασβέ­στιο και αφθονία βιταμινών Β. Τα όσπρια συνδυαζόμενα με μια άφθονη σαλά­τα ποικιλίας και μαύρο πιτυρούχο ψωμί, γίνονται πλήρη λευκώματα.

I lap όλο που οι κλιματολογικές και εδαφικές συνθήκες της χώρας μας ι ιινοούν την παραγωγή οσπρίων πολύ καλής ποιότητας, εν τούτοις η παρα­γωγή μας δεν επαρκεί ούτε καν για την κάλυψη των καταναλωτικών μας αναγκών. Η παραγωγή οσπρίων στην χώρα μας έχει μειωθεί σημαντικά ώστε να κάνουμε εισαγωγή πολύ κατωτέρας ποιότητας από την Ν. Αφρική, τον Λίβανο, τις Η.Π.Α.

I I ποιότητα στα όσπρια εξαρτάται τόσο από την προέλευσή τους, όσο κι μ ι ι ό ιο πόσο φρέσκα είναι. Τα όσπρια τελευταίας σοδιάς είναι πιο αφράτα και βράζουν ευκολώτερα.

Ια όοπρια πρέπει να φυλάσσονται σε χώρο χωρίς υγρασία, ευάερο και σκσιεινό. Πρέπει να μουσκεύονται από το βράδυ (παραμονή της μέρας που ιΐιι μαγειρευτούν, γιατί έτσι διευκολύνεται το βράσιμό τους). Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε σόδα γιατί καταστρέφονται πολύτιμα συστατικά, καθώς διευ­κολύνει το βράσιμο.

Καλό είναι να βράζουν σε χαμηλή φωτιά στην αρχή. Οι χύτρες ταχύτητας ιιαμ όλο που βοηθούν στο γρήγορο μαγείρευμά τους, πρέπει να αποφεύγο-V I ΜΙ

Μέσα στα όσπρια μπορεί να προστεθεί κρεμμύδι, σκόρδο, μαϊντανός, άνι- ttnr,, χυμός φρέσκιας τομάτας.

I ο λάδι πρέπει να μπαίνει ωμό στο τέλος στο πιάτο. Πρέπει να πίνουν όλο ιο νερό καθώς βράζουν, δηλαδή να γίνονται στεγνά κ ι' όχι σούπα, έτσι χωνεύονται πιο εύκολα. Για την καλύτερη επίοης πέψη τους, πρέπει να συνοδεύονται με ποικιλία σαλατικών ωμών ή και βραστών. Είναι δε καλύτερα νιι μη συνοδεύονται με τίποτα άλλο (λεύκωμα κυρίως ή άλλο αμυλώδες).

Κάτι ακόμα που καλά είναι να γνωρίζει ο καταναλωτής, ως προς την επε­ξεργασία τους: Η αποστείρωση των όσπριων (μιας και δεν γίνεται αλλιώς) ιιμύπει να γίνεται σε ειδικούς κλιβάνους και όχι με μια αποστειρωτική χημική σιιπίπ που βάζουν συνήθως στα σακκιά στην διάρκεια της συσκευασίας τους, γκιιί αυτό είναι επικίνδυνο για την υγεία μας, μιας και με το πλύσιμο ή το βράσιμο δεν εξουδετερώνεται η χημική αυτή ουσία.

Οταν αγοράζετε όσπρια, εξετάζετέ τα προσεκτικά για να δείτε αν είναι καθαρά, κανονικού χρώματος κ ι ' απαλλαγμένα από έντομα.

> ιην συσκευασία πρέπει να αναγράφεται το έτος παραγωγής και η ημερο­μηνία συσκευασίας. Τα όσπρια όταν παραμένουν για αρκετό χρονικό διάστη­μα (πάνω από χρόνο), χάνουν το χαρακτηριστικό τους χρώμα και την γυαλάδα ιους, κιτρινίζουν, θαμπώνουν, σκουραίνουν και δεν βράζονται εύκολα.

ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ

' Ολα τα πλήρη δημητριακά είναι καλές τροφές που αρέσουν στους πολ­λούς και μπορεί να τρώγονται ως πρωινό, με λίγο μέλι και λίγο γιαούρτι ή ως αμυλώδες γεύμα καλύτερα, το μεσημέρι ή το βράδυ. Λέγοντας δημητριακά πλήρη εννοούμε το σιτάρι (μπλιγούρι), ρύζι, κριθάρι, βρώμη, σίκαλη, κεχρί, καλαμπόκι, κουάκερ κλπ.

Το μπλιγούρι με ανάλατες ελιές και τομάτες κάνουν μια ωραία σαλάτα. Το κριθάρι κάνει ωραία οούπα. Το πλήρες οικαλένιο ψωμί είναι πολύ νόστιμο. Το σκούρο, αγυάλιστο ρύζι σωστά μαγειρευμένο είναι μια πολύ νόστιμη και θρε­πτική τροφή. Το καλαμπόκι είναι ωραία και νόστιμη τροφή, σ' όλες τις μορ­φές του. Γίνεται ωραίο ψωμί, πίττες, χορτόπιτες, χρησιμοποιείται με σιτά­λευρο για ψωμί και για μικρά σπογγώδη ψωμάκια που είναι πολύ νόστιμα και θρεπτικά.

Στην Αμερική πολλά χρόνια πριν, στη χώρα μας τώρα τελευταία, εισέβαλαν στην διατροφή μας και τα επεξεργασμένα δημητριακά ή δημητριακά του πρωινού, που τα καταναλίσκουν με βουλιμία μικροί και μεγάλοι. Αποτελούν όμως το χειρότερο είδος τροφής ειδικά για παιδιά και εφήβους. Οι διαφημί­σεις που γίνονται φορτικά από τις βιομηχανίες, έχουν πείσει τις μητέρες ότι τα δημητριακά του πρωινού είναι προικισμένα με μεγάλη θρεπτική αξία. Τα παιδιά τα τρώνε με μεγάλη προθυμία. Τα δημητριακά όμως αυτά έχουν υπο- στεί τόσο έντονη επεξεργασία και μετουσίωση ώστε δεν περιέχουν παρά ελάχιστα από τα αρχικά θρεπτικά στοιχεία των δημητριακών. Εκτός αυτού περιέχουν πολλά πράγματα που είναι βλαπτικά εξαιτίας της αλλαγής στην μορφή της πρωτεΐνης. Πάρα πολλά από τα σύγχρονα δημητριακά είναι φορ­τωμένα με ζάχαρη στην οποία τα παιδιά προσθέτουν κι ’ άλλη όταν τα τρώνε.

Εάν τρώτε δημητριακά θα πρέπει να είναι πλήρη όχι επεξεργασμένα, ρα- φιναρισμένα - κανένα βιομηχανικό προϊόν δεν είναι ισότιμο με την πλήρη φυσική τροφή.

Φυσικά δεν είναι όλα τα δημητριακά η καλύτερη τροφή μας ακόμη και στη φυσική τους κατάσταση. Είναι ελλιπή σε ασβέστιο, νάτριο, χλώριο και είναι επίσης συχνά ελλιπή σε σίδηρο και φθόριο και εξαιτίας αυτού δεν προμηθεύ­ουν αρκετά από τα απαραίτητα στοιχεία για οικοδόμηση υγιών δοντιών και κοκκάλων. Φρέσκα και ξερά φρούτα αποτελούν ένα πολύ καλύτερο μέσο προμήθειας υδατανθράκων στο σώμα. Εάν τρώγονται συχνά θα πρέπει τουλά­χιστον να λαμβάνονται με άφθονες ποσότητες ωμών λαχανικών, προκειμέ- νου να προμηθέψουν τα απαραίτητα αλκαλικά στοιχεία ειδικά το νάτριο, ασβέστιο και σίδηρο. Ορισμένοι ερευνητές τονίζουν ότι θα ' ταν καλύτερο να μην καταναλώνουμε συχνά στάρι και σίκαλη και τα προϊόντα τους, γιατί περιέ­χουν γλουτένη η οποία θεωρείται υπεύθυνη για διάφορες ανωμαλίες.

Μακαρόνια, χυλοπίτες, λαζάνια, κι ’ άλλα ζυμαρικά της αγοράς.Από το στάρι, οι αλευροβιομήχανοι βγάζουν μια σειρά προϊόντων για την

δημιουργία διαφορετικών τροφίμων. Έτσι το στάρι κατακερματίζεται στα εξ ων συνετέθεΐ' άσπρο αλεύρι για το λευκό αφρολέξ ψωμί μας, σιμιγδάλι για τα διάφορα ζυμαρικά μας, πίτουρα για ζωοτροφές και τώρα της μόδας τα πίτου­ρα για ανθρώπινη χρήση, σαν υπακτικά. Αν όλα αυτά τα επιμέρους συστατικά του σταριού, βρεθούν πάνω στο τραπέζι μας, την ίδια στιγμή, σίγουρα το σύνολο της «θρεπτικής» τους αξίας δεν ισούται με την θρεπτική αξία του σταριού, από το οποίο αποσπάστηκαν.- Αποφεύγετε αυτού του είδους τα κατακερματισμένα - ραφιναρισμένα τρόφιμα γιατί μόνο θρεπτική αξία δεν έχουν, κ ι ' επιπλέον περιέχουν και διάφορα χημικά πρόσθετα και συντηρητικά.- Αποφεύγετε τα ζυμαρικά της αγοράς. Είναι φτωχές τροφές χωρίς αξιό­λογη θρεπτική αξία. Μονάχα θερμίδες περιέχουν και κατώτερης βιολογικής αξίας λεύκωμα. Ληστεύουν στην κυριολεξία τον οργανισμό από τις παρακα­ταθήκες του σε βιταμίνες και μέταλλα για να μπορέσει να τα χρησιμοποιήσει.

Είναι επί πλέον δυσκολοχώνευτα γιατί είναι υδαρείς, γλοιώδεις τροφές και ο οργανισμός δεν μπορεί να διασπάσει άνετα τα άμυλα όταν δεν είναι σε ξηρά μορφή. Μόνο σε ξηρά μορφή διασπώνται εύκολα από τα αλκαλικά γα­στρικά ένζυμα.

Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να παράγονται και στην χώρα μας, μαύρα μακαρόνια από αλεύρι ολικής άλεσης. Μπορείτε με μέτρο να τα χρησιμοποι­είτε.

Τα ζυμαρικά με αυγά και γάλα (χυλοπίτες, λαζάνια) περιέχουν επίσημα τουλάχιστον 2 αυγά στο κιλό και 20% γάλα. Η σύνθεση τους ωστόσο αυτή, τα καθιστά πιο ευάλωτα σε νοθείες και σε χημικά πρόσθετα για την παρασκευή και συντήρησή τους. Συχνά χρησιμοποιούνται για την παρασκευή τους αυγά και γάλα σε σκόνη ή κακής ποιότητας αυγά και γάλα, που έχουν χάσει μεγάλο μέρος από την θρεπτική τους αξία.

Να προμηθεύεστε λοιπόν τις χυλοπίτες και τα λαζάνια από ειδικά καταστή­ματα (φτιαγμένα από πλήρες αλεύρι και αγνά υλικά) ή από αγροτικές οικοτε­χνίες που μπορούμε να τις ελέγξουμε. Επίσης από αγροτικές οικοτεχνίες να αγοράζετε τον παραδοσιακό τραχανά, φτιαγμένο από πλήρες αλεύρι ή από χοντροαλεσμένο στάρι (μπλιγούρι).

ΡΥΖΙ

Στην αρχαία Ελλάδα το ρύζι ήταν γνωστό από την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου στις Ινδίες. Ωστόσο εκείνη την εποχή δεν το καλλιεργούσαν. Γινόταν «εισαγωγή από το εξωτερικό» και το χρησιμοποιούσαν ως φάρμακο.' Ηταν γνωστό στους αρχαίους ότι στις Ινδίες υπήρχε ένα οινοπνευματώδες ποτό που έβγαινε από το ρύζι, το Αράκ.

' Οσοι έχουν ασχοληθεί με την ιστορία του ρυζιού συμπεραίνουν ότι η πα­τρίδα του βρίσκεται κάπου μεταξύ Ινδίας και Κίνας. Εκεί πρέπει να καλλιεργή­θηκε για πρώτη φορά,2 - 3 χιλιάδες χρόνια π.Χ.

Για τον Ασιάτη το ρύζι είναι ιερό, όπως ήταν στους Έλληνες η ελιά. Οι κάτοικοι της Ιάβας διαιρούν τα έτη ανάλογα με τις εποχές και τις περιόδους της ρυζοκαλλιέργειας και οι Αναμίτες αγρότες μετρούν μικρά χρονικά δια­στήματα, τις ώρες όπως θα λέγαμε, ανάλογα με το χρόνο που χρειάζεται για να μαγειρευτεί το ρύζι. Έτσι όταν λένε «μιά χύτρα ρυζιού» υπονοούν ένα χρονικό διάστημα περίπου είκοσι λεπτά...

Αυτά για την ιστορία του ρυζιού.Ο μισός πληθυσμός της γης θεωρεί το ρύζι σαν βασική του τροφή ή και

σαν μοναδική του τροφή. Πρέπει λοιπόν να παραδεχτούμε πως το ρύζι έχει μεγάλη αξία σαν θρεπτική τροφή. Συγκρινόμενο το ρύζι με τις χυλοπίτες, τα μακαρόνια και τα λοιπά ζυμαρικά πρέπει σαφώς να εκλέγεται μια και είναι μια φυσική, θρεπτική τροφή. Τα ζυμαρικά γενικά έχουν πολύ μικρή θρεπτική αξία. Είναι καμωμένα ως γνωστό από άσπρο ραφιναρισμένο αλεύρι. Το ρύζι ωστόσο βιομηχανοποιείται και χάνει ένα μεγάλο μέρος από τη θρεπτική του αξία και τη νοστιμιά του.

Το αρχικό σκούρο ρύζι, όπως έρχεται από τη φυτεία ρυζιού, περιέχει λεύκωμα, άμυλο, λίπος, μεταλλικά άλατα και βιταμίνες, κυρίως στην εξωτε­ρική στιβάδα (στο πίτουρο, στο ενδόσπερμα και στο σπέρμα). Με την επε­ξεργασία του σκούρου ρυζιού στους ορυζόμυλους για να γίνει το γυαλισμέ­νο ρύζι, τα σπουδαία αυτά θρεπτικά στοιχεία υποβαθμίζονται ή καταστρέφο- νται. Η επεξεργασία στους μύλους επιφέρει μια απώλεια περίπου 10% του λευκώματος, 85% του λίπους και 70% των μεταλλικών αλάτων. Αυτό που συμβαίνει στις βιταμίνες είναι ακόμη πιό δραστικό. Το σκούρο ρύζι περιέχει σχεδόν 2,93 μιλλιγκράμς θειαμίνη, για κάθε εκατό γραμμάρια. Το άσπρο ρύζι περιέχει μόνον 0,60 μιλλιγκράμς θειαμίνης. Το σκούρο περιέχει 0,67 μιλλι- γκράμς ριβοφλαβίνης, ενώ το λευκό 0,26 μιλλιγκράμς ριβοφλαβίνης για κάθε εκατό γραμμάρια. Το σκούρο ρύζι περιέχει 49,2 μιλλ. νιασίνης ενώ το λευκό 18,5 μιλλ. νιασίνης για κάθε 100 γραμμάρια.

Το γυάλισμα του ρυζιού γενικά απομακρύνει μιά μεγάλη αναλογία πολλών μετάλλων και βιταμινών, ειδικά τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Μόνον

περίπου το 60% της ριβοφλαβίνης παραμένει οτο γυαλισμένο ρύζι, μόνον το 1/3 της νιασίνης και λιγώτερο από τη μισή πυριδοξίνη. Η κατάσταση είναι χειρότερη με τη θειαμίνη (Β,). Μόνον περίπου 20% από την θειαμίνη παρα­μένει στο γυαλισμένο ρύζι.

Η βιομηχανοποίηση του ρυζιού ήταν η τυχαία αιτία μιας σπουδαίας ανακά­λυψης - πριν πολλά χρόνια - στην έρευνα των βιταμινών, όταν διαδόθηκε στις ανατολικές χώρες μιά αρρώστια καλούμενη μπέρι - μπέρι. Τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται αυτή η νόσος είναι: βάρος και αδυναμία στα κάτω άκρα, συγκέντρωση υγρού (οιδήματα) στα κάτω άκρα και στο πρόσωπο, εκ­φυλισμό των νεύρων με μιά απώλεια αισθητικότητας και τελικά επέρχεται ο θάνατος. Οι έρευνες έξειξαν στα 1884, ότι η επεξεργασία και το γυάλισμα του ρυζιού προξενούσε το μπέρι - μπέρι με την απομάκρυνση των βιταμινών, που αναφέραμε πάρα πάνω και κυρίως της θειαμίνης. Επειδή το ρύζι είναι βασική τροφή στις χώρες αυτές, δεν υπήρχε η δυνατότητα να καλυφθεί η απώλεια με άλλες τροφές και το μπέρι - μπέρι, που αποδεικνύεται συχνά θανατηφόρα αρρώστια,κατέστη κοινή. Η κατανάλωση σκούρου ρυζιού από την μια μέρα στην άλλη θεράπευσε πλήρως την αρρώστια.

Από τότε έγινε γνωστό, ότι η κατανάλωση σκούρου ρυζιού, προλαβαίνει την αρρώστια. Μιας και είναι αυτό γνωστό εδώ και μισό αιώνα θα αναρωτηθεί­τε ίσως, γιατί πουλάνε ακόμη στην αγορά άσπρο ρύζι. Αυτό γίνεται για εμπο­ρικούς βασικά σκοπούς. Το βιομηχανοποιημένο προϊόν μπορεί να παραμείνει επ' αόριστον στα ράφια των παντοπωλείων χωρίς να αλλοιώνεται, χωρίς να χαλά. Εξευτελίζουν λοιπόν ένα θαυμάσιο προϊόν με κύριο στόχο το κέρδος. Κανείς δεν ενημερώνει το κοινό ότι τρώγει σαβούρα. Ακόμη και τα νοσοκο­μεία και οι κλινικές προσφέρουν στους αρρώστους άσπρο - γυαλισμένο ρύζι, όπως άλλωστε άσπρα ζυμαρικά, και άσπρο αλάτι και ζάχαρη, τις 4 λευκές πανούκλες του καιρού μας. Οι άνθρωποι δε γνωρίζουν ποιές τροφές είναι θρεπτικές και ποιές όχι και αγοράζουν στα τυφλά και από μιμητισμό ότι διαφημίζεται καλά, ότι προσφέρεται με τρόπο εμπορικά έξυπνο στα ράφια των καταστημάτων.

Τόσο στις χώρες της ' Απω Ανατολής όσο και στις χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, «εμπλουτίζουν» το ρύζι. Δηλαδή απομακρύνουν πρώτα τις περισσότερες βιταμίνες και τα μεταλλικά άλατα από το ρύζι για να γίνει άσπρο, κι έπειτα αναπληρώνουν μόνον ένα μέρος από τις βιταμίνες και τα άλατα με μια συνθετική διαδικασία που δεν προσθέτει τίποτα ουσιαστικό στο άσπρο ρύζι. Η διαδικασία του συνθετικού εμπλουτισμού πραγματοποιείται με τον ακόλουθο τρόπο: Αφού έχει βγει έξω από τον μύλο το άσπρο, λαμπερό γυαλισμένο ρύζι, επιχρείεται με ζεΐνη (μια λευκωματούχο ουσία που βρίσκε­ται στον καρπό του αραβόσιτου) και με οινόπνευμα. Έπειτα προστίθεται σίδηρος με πυροφωσφορικό αλάτι (για να αντικαταστήσει το φυσικό αλάτι που μόλις έχει απομακρυνθεί από το ρύζι). Έπειτα το άσπρο ρύζι εμβαπτί­

ζεται σ' ένα μίγμα πάλι και προστίθεται μιά συνθετική βιταμίνη και ούτω καθεξής. Το «μίγμα» αυτό έχει τόσο έξυπνα φτιαχτεί ώστε δεν επηρεάζεται από πλύσιμο, μαγείρευμα ή αποθήκευση. Πώς επηρεάζει το προϊόν αυτό της βιομηχανικής αλχημείας το στομάχι σας δεν έχει ποτέ μελετηθεί. Οι χνουδά­τοι άσπροι αμυλούχοι κόκκοι που σερβίρουμε τακτικά στα γεύματα μας δεν περιέχουν σχεδόν καμιά ουσιαστική θρεπτική ουσία. Δεν παραλείπουμε να αναφέρουμε και ένα άλλο «πρόσθετο» που βάζουν στο ρύζι. Καλείται σκόνη ταλκ. Το «θετικό αποτέλεσμα» της σκόνης του τάλκ είναι να κάνει το ρύζι να μοιάζει ακόμη λευκώτερο και μαλακώτερο. Να γιατί οι κυρίες του παλιού καιρού το έβαζαν στα μάγουλά τους. Το τάλκ επίσης μπορεί να περιέχει άσβεστο, ο οποίος μπαίνει στο σώμα σας όταν τρώτε το ρύζι και σας δίδει καρκίνο ύστερα από κάμποσα χρόνια. Μιά άλλη ουσία που χρησιμοποιείται, αυτή τη φορά για το γυάλισμα του ρυζιού είναι η παραφίνη.

Τα ισχυρά συνθετικά, χημικά που μπαίνουν στις βιομηχανοποιημένες τρο­φές δεν είναι μέρος της ομαλής ανθρώπινης διατροφής και αργά ή γρήγορα έχουμε θλιβερές επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων.

Δεν είναι δύσκολο να μάθετε να τρώτε τροφές που δεν έχουν υποστεϊ βιομηχανική επεξεργασία και χημικές προσμίξεις. Μπορείτε άνετα να βρείτε στην Αθήνα, Πειραιά, Θεσ/νίκη και σ' όλες τις μεγαλουπόλεις ρύζι σκούρο, αγυάλιστο σε διάφορα καταστήματα και σε σουπερμάρκετ. Το σκούρο ρύζι χρειάζεται περίπου 45 - 55 λεπτά για να μαγειρευτεί, με 2 1/2 - 3 φορές τον όγκο του, σε νερό, αφού μουσκευτεί λίγες ώρες πριν.

ΤΟ ΨΩΜΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΧΗΜΕΙΕΣ ΤΟΥ

«Θα τρέφονται (οι άνθρωποι) με αλεύρια από κριθάρι και σιτάρι, που απ' αυτά θα ζυμώνουν και θα πλάθουν ψωμιά και πίττες, θα τ ' απλώνουν εμπρός ιων, πάνω σε καθαρές ψάθες ή σε καθαρά φύλλα και ξαπλωμένοι οε στρωμέ­νες με σμιλακιές και μερσίνες στοίβες θα καλοχορταίνουν, αυτοί και τα ιιαιδιά τους...».

«Πολιτεία » ΠλάτωνοςΤον τελευταίο καιρό έχει γίνει πολύς θόρυβος γύρω από το ψωμί. Τα

ιελευταία χρόνια έχουν δημοσιευτεί αρκετά κείμενα στον τύπο, έχουν δοθεί αρκετές συνεντεύξεις από ειδικούς και μή, γράφτηκαν πολλά σχόλια και απασχόλησε το θέμα του ψωμιού κατά καιρούς και την Κυβέρνηση.

Δυστυχώς όμως τα καίρια δεν έχουν ειπωθεί με τρόπο συστηματικό και εξονυχιστικό με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί μεγάλη, φοβούμαστε, σύγχυση στο κοινό, για το ποιό μπορεί νάναι το καλό, το σωστό ψωμί και για ιο αν είναι καλής ποιότητας το ψωμί που προσφέρεται τα τελευταία χρόνια αλλά και σήμερα στην αγορά.

Στο κεφάλαιο αυτό θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε το θέμα «ψωμί» (στην ποιοτική του διάσταση), από όλες τις πλευρές, δίδοντας έτσι στους αναγνώστες μας την ευκαιρία να αποκτήσουν μιά ικανοποιητική οικειότητα με το θέμα.

Σύμφωνα με τις στατιστικές (1981) η ετήσια κατανάλωση ψωμιού κατ' άτομο στην Ελλάδα είναι η υψηλότερη απ' όλες τις χώρες της Ευρώπης και μιά από τις πιό υψηλές στον κόσμο: 135 κιλά τον χρόνο στη χώρα μας έναντι 73 στην Ιταλία, 72 στην Ισπανία, 70 στην Ιρλανδία, 62 - 67 στη Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία και από 60 κιλά και κάτω στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες (Ελβετία 25 κιλά).

Στην Ελλάδα καταναλώνεται μια ποσότητα 1.200.000 τόννων, ψωμιού το χρόνο, ενώ μόνον 1.500.000 τόννων φρούτα, (για μια χώρα με τόσα φρούτα το γεγονός αυτό είναι πολύ θλιβερό).

Βέβαια τα τελευταία χρόνια ο "Ελληνας τρώγει λιγώτερο ψωμί (και καλά κάνει) και περισσότερο κρέας, και άλλα ζωικά τρόφιμα σε σχέση με παλαιό- τερες εποχές. Η μεγάλη ωστόσο κατανάλωση, σε κρέας και άλλα ζωικά θα πληρωθεί και πληρώνεται ήδη πολύ ακριβά. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα που δεν θα μας απασχολήσει σ ’ αυτό το κεφάλαιο.

Παρόλο λοιπόν που δεν τρώνε πολύ ψωμί οι σύγχρονοι Έλληνες δεν παύει ωστόσο το ψωμί να αποτελεί μια από τις βασικές τροφές στο διαιτολό­γιο της μεγάλης μάζας. Και είναι άκρως λυπηρό ότι-σύμφωνα με όλα τα δεδομένα, το ψωμί που προσφέρεται στον Έλληνα καταναλωτή, τώρα και αρκετά χρόνια, είνα από κάθε άποψη άθλιο, μια γελοιογραφία ψωμιού.

Ένας έμπειρος δημοσιογράφος έγραψε για το ψωμί αυτό το 1980: «Ο ευφυέστατος ' Ελληνας από δεκαετιών τρώγει ως ψωμί του φούρνου (εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων) ένα παρασκεύασμα άνοστον και άοσμον, υπόπτου χρώματος (αρρωστιάρικου λευκού ή βρώμικου μελαχροινού), που φέρει διά­φορα ονόματα, ενθυμίζει γύψον ελαστικόν... και περιέχει άγνωστον εις το κράτος και τον καταναλωτήν χημικός ουσίας - λευκαντικάς και άλλας. Αυτό το «άθλιον» ψωμί είναι από μακρού το βιοτεχνικόν υποκατάστατον ενός από τα νοστιμώτερα και θρεπτικώτερα τρόφιμα του παρελθόντος, το οποίον απο­τελεί την βάσιν της διατροφής του Ελληνικού λαού...».

Και εντελώς πρόσφατα, ακόμη και μια φιλοκυβερνητική εφημερίδα («Ε­ΘΝΟΣ» 9.7.84) τόνιζε, μεταξύ άλλων, σε κύριο άρθρο της για το ψωμί τα ακόλουθα:

«Από σήμερα το ψωμί είναι ακριβότερο από 6 - 8 δραχμές κατά κιλό, ανάλογα με τον «τύπο» του - όπως αποκαλεί το Υπουργείο Εμπορίου τις διάφορες ποιότητες ψωμιού, που είναι όλες η μία χειρότερη από την άλλη...

Επειδή όμως, το ελληνικό (και ειδικότερα το αθηναϊκό) ψωμί είναι ένα απο τα πιό παράδοξα αναλώσιμα αγαθά του κόσμου, η εκάστοτε τιμή του, είναι αντιστρόφως ανάλογη της εκάστοτε θρεπτικής αξίας του - γεγονός που καθιστά το ψωμί μας κατάλληλο μόνο για κτηνοτροφή...

Ας το πούμε από την αρχή: από άποψη εμφάνισης, παρασκευής και γεύ­σης και από άποψη θρεπτικής αξίας, το ψωμί μας είναι το χειρότερο της Ευρώπης. Κι ας είναι τα στάρια μας (και τα άλλα δημητριακά μας) απο τα θρεπτικότερα σε Ανατολή και Δύση.

Διότι - βλέπετε - κατά την άλεση του σταριού οι ευφυείς αλευροβιομήχα- νοι του αφαιρούν (ατιμωρητί) τις περισσότερες θρεπτικές ουσίες - στέλνο­ντας προς αρτοποίηση ένα φτωχό - φτωχότατο αλεύρι. Και κατά την αρτο­ποίηση οι αρτοποιοί συμπληρώνουν με τα «κόλπα» (στο νερό και στο ψήσιμο) και με τα συνεπικουρήματα (στο ζυμάρι) ότι κακό, ενδεχομένως, ξέφυγε της αλευροβιομηχανίας. Αν λοιπόν, το Υπουργείο Εμπορίου πιστεύει ότι μεριμνά αποχρώντως για την ποιότητα της βασικής αυτής τροφής του λαού, ας δώσει οτη δημοσιότητα δύο πίνακες - με την εγκυρότητα του Γενικού Χημείου του Κράτους.

' Εναν πίνακα με τις εκατοστιαίες αναλογίες θρεπτικών ουσιών και συστατι­κών στο ελληνικό στάρι. Κ ι ' έναν πίνακα με τις εκατοστιαίες αναλογίες θρεπτικών ουσιών και συστατικών στο αθηναϊκό ψωμί.

Διότι, περί αυτού ακριβώς πρόκειται: Το ψωμί μας είναι από κατάλοιπα σταριού και όχι από στάρι!

Για το θέμα του ψωμιού θα επανέλθει το « Έθνος» αργότερα μετά από ένα χρόνο (31 - 7 - 85) τονίζοντας μεταξύ άλλων:

«Είναι ακριβό ή φθηνό το ψωμί στη χώρα μας;Βεβαίως, η πιό σωστή και δίκαιη απαντηση στο ερώτημα αυτό θα ήταν ένα

ιικόμη ερώτημα:Ποιό ψωμί; Υπάρχει ψωμί την Ελλάδα;Διότι, όλα αυτά τα παρασκευάσματα που μοιάζουν για ψωμί μόνο ψωμί δεν

ι-.ίναι. Είναι μια καλοφινιριομένη κτηνοτροφή.Οοο κι αν ενοχλούνται από το ερώτημα αυτό κάποιοι κύριοι (υπηρεσιακοί

και πολιτικοί παράγοντες) του υπουργείου Εμπορίου, η Κοινή Γνώμη είναι παντελώς απληροφόρητη γύρω από το κύκλωμα του ψωμιού και πράγματι αναρωτιούνται οι πολίτες αν είναι ακριβό ή φθηνό το ψωμί στη χώρα μας, όπως, ακόμη, αναρωτιούνται αν είναι ή δεν είναι ψωμί αυτό που τους δίνουν ια αρτοποιεία.

Θα τονίσουμε, ότι το ψωμί που πουλάνε τα αρτοποιεία (και μάλιστα το όιατιμημένο) δεν είναι ψωμί. διότι δεν ευωδιάζει σαν ψωμί, διότι δεν είναι νόστιμο σαν ψωμί, διότι δεν είναι χορταστικό σαν ψωμί και διότι ενώ το σταρέ­νιο ψωμί όσο ξεραίνεται τόσο νοστιμίζει, το αθηναϊκό ψωμί την επομένη της παρασκευής του είναι πικρό, μουχλιασμένο και ...σανός!

Αν, όμως, αυτή είναι η ποιότητα του ψωμιού που τρώμε (κι εμείς και τα παιδιά μας), τι νόημα έχει η αύξηση της τιμής του και πόοο πειστικά μπορεί να είναι όλα όσα σαφώς ισχυρίζονται υπουργείο Εμπορίου και αρτοποιοί;

Διότι ποτέ ως τώρα το υπουργείο Εμπορίου και το Γενικό Χημείο του Κράτους δεν πληροφόρησαν επακριβώς το Κοινό, πόσες και ποιες θρεπτι­κές ουσίες απουσιάζουν και πόσες και ποιες θρεπτικές ουσίες υπάρχουν σε κάθε τύπο ψωμιού, ώστε να γνωρίζει εγκύρως και επισήμως ο κάθε γονιός τι ψωμί δίνει στα παιδιά του...».

Τα κείμενα αυτά λένε με παρρησία μιά μεγάλη αλήθεια που δεν ισχύει μόνον για το ψωμί αλλά και για όλα τα προϊόντα του άσπρου αλευριού. Αλλά ιο θέμα «Ψωμί» απλώς θίγεται με τα λόγια αυτά.

Ακόμη και στο πιό απομακρυσμένο χωριό της ελληνικής υπαίθρου σήμερα (οτίως διαπιστώσαμε με θλίψη, τα τελευταία χρόνια), δεν μπορείς να βρεις άλλο ψωμί, εκτός από το λευκό που μοιάζει με αφρολέξ. Σε πολλά μέρη, της επαρχίας ούτε καν το λεγόμενο χωριάτικο δεν θα βρείτε, όσο και να ψάξετε.

Τώρα και 20 χρόνια ένας αγροτικός γιατρός σημείωνε σε μελέτη του για πς διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων της υπαίθρου: «Οι χωρικοί δεν θέλουν το ψωμί τους, να είναι μαύρο, αλλά άσπρο. Γ ι ' αυτό το κοσκινίζουν μέχρι να βγάλουν όλο το πίτουρο και να το κάνουν απαλό σαν το ψωμί που τρώνε στις πόλεις. Τι ανόητος πιθηκισμός! Και πόσο βλαβερός!».

Αυτά γράφει ο παληός αγροτικός γιατρός. Εμείς θα είχαμε να του παρα­τηρήσουμε ότι για το κατάντημα αυτό στο θέμα του ψωμιού (όπως και σε άλλα σημαντικά διατροφικά θέματα) φταίει πρωταρχικά η πολιτεία και κατά δεύτερο λόγο το ιατρικό επάγγελμα, που δεν ενημέρωσε ποτέ το κοινό, για πς αρετές και τα ωφέλη του μαύρου πιτυρούχου ψωμιού ολικής άλεσης.

Πριν λίγα χρόνια έγινε σάλος στη Βουλή των Κοινοτήτων της Βρεττανίας

για το άσπρο ψωμί και τους κινδύνους του στη δημόσια υγεία. Οι εφημερίδες έγραψαν τότε με μεγάλους τίτλους: «Κίνδυνος θάνατος το άσπρο ψωμί στη Βρεταννία. Περιέχει ουσίες καταστρεπτικές για την υγεία». (Ακρόπολις 23.12.79). Πριν λίγα χρόνια επίσης, στη Βουλή των Λόρδων της Βρεταννίας, ειπώθηκαν από ένα μέλος της, που είχε μελετήσει σε βάθος το θέμα του άσπρου ψωμιού, τα ακόλουθα: «Το σημερινό ψωμί έχει καταντήσει μιά αφύ­σικη καρικατούρα ψωμιού, έτσι υπολογισμένη ώστε να μας μένουν λιγώτερα δόντια, πιό εύθραστα κόκκαλα, πιό πολλή δυσκοιλιότητα, περισσότερες αρ­ρώστιες, να χρειαζόμαστε περισσότερα αντιβιοτικά, περισσότερες εγχειρή- σει, περισσότερα φάρμακα και νοσοκομεία και να έχουμε πιό πολλούς πρόω­ρους θανάτους».

Σε όλες ωστόσο τις ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και στη Βρεταννία, υπάρ­χουν στην αγορά πολλοί τύποι ψωμιών ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να διαλέξει, ανάλογα πάντα με την ευαισθησία του στα θέματα διατροφής. Και φυσικά κυκλοφορεί παντού ελεύθερα το γνήσιο μαύρο πιτυρούχο ψωμί, ολι­κής άλεσης, χωρίς χημικές προσμίξεις. ■

Στη Γερμανία λ.χ. υπάρχουν στην αγΟρά, 200 τύποι ψωμιού, στην Ελβετία 300 είδη, στη Σοβιετική ' Ενωση 70, στις ΗΠΑ πολλοί και διάφοροι τύποι. Εδώ στην χώρα μας, σύμφωνα με την τελευταία αγορανομική διάταξη, κυκλοφο­ρούν 3 τύποι ψωμιού που γίνονται και οι τρεις απο ραφιναρισμένα αλεύρια στα οποία έχουν συμβεί εγκληματικές αφαιρέσεις, και βλαπτικές προσθή­κες.

Η Ελλάδα, χώρα της ΕΟΚ, αποτελεί μία εξαίρεση σε σχέση με τους άλ­λους εταίρους της και σε τούτο: απαγορεύεται η παρασκευή και πώληση μαύρου πιτυρούχου ψωμιού ολικής άλεσης (τύπου 100% χωρίς χημικές προ­σμίξεις).

Το άσπρο αλεύρι και τα προϊόντα του ήσαν, στο παρελθόν, ένα σύμβολο πλούτου που μπορούσαν να το αποκτήσουν μόνον εκείνοι που ήταν σε θέση να πληρώσουν, για την δαπανηρή παραγωγή. Με τις σύγχρονες μεθόδους το άσπρο αλεύρι, παράγεται πολύ φτηνότερα σε σχέση με τις αργοκίνητες διαδικασίες της παραδοσιακής μυλόπετρας και τα υποπροϊόντα του, τα πί­τουρα, το σπέρμα και τα τσόφλια, πωλούνται για αυξημένα κέρδη. Η πλειονό­τητα των ανθρώπων έμαθε σιγά - σιγά (τους έμαθαν) να προτιμά το άσπρο ψωμί και τα προϊόντα του άσπρου αλευριού.

Πέρα όμως από προτιμήσεις το σιτέλαιο (το λάδι του σπέρματος του σιτα­ριού) απομακρύνονταν στην αρχή για να παρατείνει τη διάρκεια ζωής του αλευριού. Το λάδι ταγγίζει ερχόμενο σ' επαφή με τον αέρα. Τα άλλα «ζωτι­κά» συστατικά του αλευριού προσελκύουν επίσης έντομα, ζωύφια, τρωκτικά κλπ., που ψάχνουν για θρεπτικά στοιχεία, καθιστώντας το πιό ευάλωτο για καταστροφικές αλλοιώσεις. Έτσι το άσπρο αλεύρι είναι σίγουρα πιό οικονο­μικό, πιο εμπορεύσιμο και κερδοφόρο σήμερα για τους βιομήχανους των

τροφών και των μύλων, αλλά βλαπτικό και άχρηστο για όλους μας.Τα λεγάμενα χωριάτικα ψωμιά γίνονται από ραφιναρισμένα αλεύρια, από τα

οποία έχουν απομακρυνθεί πολύτιμα στοιχεία και στα οποία έχουν προστεθεί χημικές ουσίες, συνθετικές βιταμίνες, ίσως κάμποσο πίτουρο, καραμέλλα (καλαμοζάχαρο) και συντηρητικά. Πριν λίγα χρόνια σε μιά έρευνα για το θέμα αυτό του περιοδικού «Γυναίκα» (29 - 7 - 81) ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Χημικών Π. Ξυθάλης απάντησε ως εξής στο ερώτημα: Ποιά βελτιω­τικά επιτρέπονται και ποιά απαγορεύονται σήμερα: «Η μεγαλύτερη αδυναμία του Ελληνικού Ψωμιού είναι ότι το ζυμάρι όταν μπει στο φούρνο, δεν φου­σκώνει, επειδή το λεύκωμα του σιταριού δεν έχει συνεκτικότητα. Έτσι όλα τα βελτιωτικά στηρίζονται στη δημιουργία ενός αερίου - οξυγόνου - στη μάζα της ζύμης κατά τη διάρκεια του ψησίματος για να «φουσκώσει» το ψωμί. Σήμερα, επιτρέπεται μόνο η βιταμίνη C και οι πρωτεΐνες (χημικές ουσίες ανόργανες ή οργανικές μη οξειδωτικές) και απαγορεύεται η χρήση χημικών οξειδωτικών ουσιών, όπως είναι το βρωμικό Κ που είναι το πιό επικίνδυνο για τον ανθρώπινο οργανισμό και το συχνότερα χρησιμοποιούμενο, το υπερθειϊ- κό αμμώνιο, το υπερβορικό νάτριο κλπ. Όμως τα επιτρεπόμενα βελτιωτικά κοστίζουν ακριβά, ενώ τα απαγορευμένα είναι πολύ φτηνά. Ο πειρασμός λοιπόν, για τον αρτοποιό είναι μεγάλος, προκειμένου να επιτύχει, την εμφά­νιση που θέλει».

Ταοξειδωτικά βελτιωτικά, πραγματικά «δηλητήρια» - επισημαίνει αρμόδιος του Υπουργείου Εμπορίου, περιέχουν βρωμικό κάλιο που καταστρέφει τον εγκέφαλο Μόνο πέρσι το Υπουργείο Εμπορίου κατέσχε σε 20 τουλάχιστον φούρνους ψωμί με το δολοφονικό «βρωμικό κάλιο».

Βρήκε ακόμη και αλεύρια σε μύλους, που περιείχαν την επικίνδυνη αυτή χημική ουσία με σκοπό τη συντήρησή του.

Αλλά και τα επιτρεπόμενα χημικά στο ψωμί «είναι ικανά, μας λέει ο αρμό­διος στο Υπουργείο Εμπορίου, να τινάξουν στον αέρα το στομάχι των κατα­ναλωτών ενώ είναι υπό κατηγορία, για δυσεντερίες, δηλητηριάσεις κλπ.».

Ανάμεσα σ’ αυτά που ο νόμος επιτρέπει αλλά οι χημικοί στα αρμόδια υπουργεία εκφράζουν επιφυλάξεις είναι:- Τα «μονο- και διο-γλυκερίδια των ανωτέρων λιπαρών οξέων» (χρησιμο­ποιούνται για πλάσιμο, φούσκωμα, ψήσιμο).- Το τριγικό οξύ, το κιτρικό οξύ, τα φωσφορικά άλατα ασβεστίου και νατρί­ου, το όξινο ανθρακικό νάτριο κλπ.

Οι καταναλωτές όμως είναι ανυποψίαστοι για τους κινδύνους που ενέχουν για την υγεία τους τα παραπάνω χημικά, όπως και 30 ακόμη χημικές ουσίες, που χρησιμοποιούν οι βιομήχανοι και οι αρτοποιοί.

Το σκούρο ψωμί που πουλιέται στους φούρνους είναι 80-90% βαθμού άλεαης με άλλα λόγια, το αλεύρι περιέχει το εσωτερικό 80% του κόκκου. Το εξωτερικό-10-20% έχει απομακρυνθεί. Άρα δεν είναι πλήρες, ολικής άλε­

σης. Αυτό για κείνους που δεν καταλαβαίνουν την διαφορά μεταξύ σκούρου ψωμιού και πλήρους άρτου ολικής άλεσης. Το σκούρο ψωμί του φούρνου περιέχει περισσότερο πίτουρο από το άσπρο ψωμί και θα πρέπει να περιέχει περισσότερο φύτρο. Άρα μπορεί να έχει υψηλότερα επίπεδα μετάλων, βι­ταμινών και ινών. Ωστόσο όταν οι μεγάλοι αλευρόμυλοι κάνουν το σκούρο αλεύρι από το σιτάρι, δεν βάζουν μέσα στο σκούρο αλεύρι το φύτρο. Κατά το πλείστον μόνο άσπρο αλεύρι και πίτουρο πηγαίνει στο οακί του σκούρου αλευριού. Το σκούρο αλεύρι γίνεται συνήθως με τα ίδια χημικά βελτιωτικά, αντιοξειδωτικά, αντι - μπαγιατευτικά κλπ., όπως το άσπρο ψωμί. Επίσης έχει ένα άλλο χρήσιμο πρόσθετο - χρήσιμο φυσικά στους αλευροβιομήχανους - την καραμέλλα. Ο χρωματισμός της καραμέλλας σάς κάνει να νομίζετε ότι το ψωμί είναι σκουρότερο από όσο πραγματικά είναι. Εάν θέλετε να δείτε την διαφορά αγοράστε ένα καρβέλι σκούρου μαύρου ψωμιού που προσφέ­ρετε στους φούρνους κ ι ' ένα καρβέλι πλήρους άρτου ολικής αλέσεως (σω­στά ψημένου) και συγκρίνετε την γεύση τους, την υφή τους, το χρώμα τους. Τεράστια η διαφορά. Μπορεί να λέγεται και το ένα και το άλλο ψωμί, αλλά καμιά σύγκριση. Το ένα είναι γνήσιο, θρεπτικό απολαυστικό χορταστικό ψωμί, που ευωδιάζει και το άλλο είναι απομίμηση ψωμιού, γελοιογραφία ψωμιού. Μην το τρώτε αν σέβεστε την υγεία σας.

Διαβάσαμε πρόσφατα ότι ακόμη και ο επικεφαλής της ' Ενωσης Αρτοποιών της Αγγλίας Τέρρυ θ ' Νέϊλ, δεν είναι καθόλου ευχαριστημένος με τα 26 περίπου χημικά πρόσθετα που υπάρχουν στο άσπρο ψωμί. Το άσπρο αλεύρι μπορεί να περιέχει υπεροξείδια για να το κάνουν λευκώτερο, συνθετικές βιταμίνες, βελτιωτικά για να φουσκώνει καλύτερα και να έχει το καρβέλι καλύτερη υφή και συντηρητικά για να μην χαλάει και να διατηρείται περισσό­τερο χρόνο αναλλοίωτο, στα ράφια. Διάφοροι τύποι αλευριών ραφιναρισμέ- νων χρησιμοποιούνται επιτυχώς για κέίκς, μπισκότα, πουτίγγες, ζυμαρικά, γλυκά, πίττες κλπ.

Θα χρειάζονταν ειδικές συστηματικές μελέτες για να ερευνηθούν επα­κριβώς οι μακροπρόθεσμες ζημιές, οι βλάβες που παθαίνει ο ανθρώπινος οργανισμός από τα ραφιναρισμένα αυτά, γεμάτα χημικές ουσίες προϊόντα. Από ένα πλήθος ωστόσο έρευνες των τελευταίων χρόνων προκύπτουν αδι­αμφισβήτητα στοιχεία για την βλαπτικότητα των ραφιναρισμένων τροφών, και ότι αποτελούν βασικές αιτίες πολλών σωματικών και διανοητικών δεινών του ανθρώπου.

Ό σοι υποστηρίζουν την άποψη ότι το λευκό ψωμί είναι καλύτερο από το μαύρο πιτυρούχο στηρίζουν την άποψή τους, στο γεγονός ότι είναι λιγώτερο δύσπεπτο για τα ντελικάτα και ευαίσθητα στομάχια των συγχρόνων ανθρώ­πων. Οι θιασώτες του από την άλλη πλευρά πιστεύουν, αφελώς, ότι η μόνη αρετή του μαύρου πιτυρούχου ψωμιού που το καθιστά καλύτερο από το άσπρο είναι, ότι διευκολύνει την λειτουργία του παχέος εντέρου, για όσους

υποφέρουν από δυσκοιλιότητα. Μια ανωμαλία από την οποία υποφέρουν ιόοοι πολλοί και στη χώρα μας, ώστε να καταντά εθνική αρρώστια.

·<Δος ημίν σήμερον, τον άρτον ημών τον επιούσιον...» λέμε στην προσευχή μυς. Το ψωμί όμως που τρώμε τώρα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είναι κυριολεκτικά χημικό και σχεδόν άχρηστο απο θρεπτική άποψη.

Η διαδικασία παρασκευής του άσπρου αλευριού, αποτελεί μιά ολόκληρη ιιλχημεία. Αλλά ας δούμε στα γρήγορα τις διαδικασίες που περνά το σιτάρι ωοπου να φτάσει στο τραπέζι μας, σαν ψωμί.I Οταν αλέθεται το σιτάρι στους αλευρόμυλους, απομακρύνονται οι εξω- ιπρικές στοιβάδες του κόκκου που περιέχουν το πίτουρο, που είναι μιά από ιις καλύτερες πηγές τροφικών ινών, και περιέχει επίσης σημαντική ποσότη- m βιταμινών Β, Ε, Α. Αφαιρείται επίσης, το κέλυφος, και η αλευρόνη η οποία περιέχει μιά μεγάλη αναλογία του λευκώματος του κόκκου, νικοτινικό οξύ (Β,) μεταλλικά άλατα και χρήσιμες λιπαρές ουσίες, επίσης και το σπέρμα που περιλαμβάνει τη Βιταμίνη Ε, λεύκωμα, σιτέλαιο, βιταμίνες οργανικά μεταλλι­κά άλλατα και φυσικές ζάχαρες. Τα συστατικά αυτά του σταριού, που απομα­κρύνονται, συνιστούν το 12-20% του βάρους του, αλλά όταν τα απομακρύ­νουμε διώχνουμε σχεδόν όλα τα πολύτιμα στοιχεία του σταριού. Και τελικά μένει το κέντρο του σπόρου, το ενδόσπερμα, που είναι το 80% του συνολι­κού σπόρου, που συνθλίβεται, για να γίνει το άσπρο αλεύρι.

Στη διαδικασία αυτή της παρασκευής του άσπρου αλευριού, το 75% των μεταλλικών αλάτων, ένα μεγάλο μέρος των βιταμινών, ένα μεγάλο μέρος ιου λευκώματος, το σπέρμα και τα πίτουρα απομακρύνονται, έτσι ώστε αυτό που μένει είναι μιά τροφή, που δεν έχει καμμιά σχεδόν τροφική ουσία. Ό τι μένει είναι κυρίως άμυλο και φτωχής ποιότητας λεύκωμα. Είναι σίγουρα μιά πολύ κατώτερη τροφή, τόσο σε θρεπτική αξία, όσο και σε γεύση, συγκρινό- μενη με το πλήρες αλεύρι ολικής άλεσης. Όταν τα ζώα τρώνε άσπρο αλεύρι πεθαίνουν γοργά. Ακόμα και οι αρχαίοι Ρωμαίοι είχαν καταλάβει πως υπήρχε μιά τροφική διαφορά μεταξύ άσπρου και μαύρου ψωμιού. Στον νεώτερο κόσμο, ήδη στα 1820, ο διάσημος Γάλλος φυσιολόγος Φρανσουά Ματζεντί, ανέφερε ότι οι σκύλοι που τρέφονταν με ακατέργαστο σκούρο ψωμί ζούσαν για ένα μακρό χρονικό διάστημα σε καλή υγεία, αλλά έπαιρναν την κάτω βόλτα, άρχιζαν να φθίνουν και πέθαιναν σε λιγώτερο από δυό μήνες όταν τρέφονταν με ψωμί καμωμένο από ραφιναρισμένο άσπρο αλεύρι. Τα πειρά­ματα δημοσιεύθηκαν στο βρεττανικό ιατρικό περιοδικό «Το νυστέρι», (Lan­cet) (11.3.1926): « Ένας σκύλος, τρεφόμενος με άσπρο ραφιναρισμένο ψω­μί και νερό, και τα δύο κατά βούληση, δεν ζει πέραν της 50ης ημέρας. Ένας σκύλος, τρεφόμενος με το ακατέργαστο ψωμί του στρατού, ζεί και διατηρεί την υγεία του».

Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ, και άλλες έ ­γκυρες πηγές η επεξεργασία στους μύλους απομακρύνει: 40% από το χρώ­

μιο, 50% από το παντοθενικό οξύ, 30% από τη χολίνη, 86% από το μαγγάνιο! 76% από το σίδηρο, 89% από το κοβάλτιο, 60% από το ασβέστιο, 78% από το! Νάτριο, 74% από το Κάλιο, 78% από το Μαγνήσιο, 71% από το φώσφορο,! 90% από την Βιταμίνη Β, 61 % από την Βιταμίνη Β2, 81 % από την Βιταμίνη Β3,< 72% από τη βιταμίνη Β6 και το περισσότερο από τις Βιταμίνες Α και ϋ και 86%] από τη βιταμίνη Ο, και το λινολεϊκό οξύ χάνεται κατά 50%.

Παρ' όλα αυτά ξέρουμε ότι τα θύματα των καρδιακών προσβολών και του διαβήτη έχουν γενικά έλλειψη σε χρώμιο, τα ζώα που στερούνται μαγγάνιο γίνονται στείρα, τα ποντίκια και τα κοτόπουλα που στερούνται σελήνιο παθαί­νουν κιρρώσεις του συκωτιού, ξέρουμε ακόμα πως το ασβέστιο είναι βασικό για τα κόκκαλα και τα δόντια μας και ότι, χωρίς αρκετό νάτριο, τα κύτταρα του σώματος μας, ε ίτε θα ξεραθούν, ή θα διογκωθούν μέχρι σημείου διαρρήξε- ως.2 Η τέλεια όμως αλχημική μεταμόρφωση του σταριού, σε άχρηστη και κάτι περισσότερο, βλαπτική τροφή, συνεχίζεται με τα λευκαντικά που χρησιμο­ποιούνται για το άσπρισμα του αλευριού. Τα «βελτιωτικά» όπως τα αποκα- λούν. Κατά την επεξεργασία του αλευριού στα στάδια άλεσμα - λεύκανση, είκοσι (20) περίπου μεταλλικά στοιχεία και βιταμίνες απομακρύνονται κ ι ' έτσι έχουμε ενα προϊόν σχεδόν νεκρό, οπότε αναγκάζονται να το εμπλουτίσουν με συνθετικές πλέον βιταμίνες. Με νόμο, οι αλευροβιομήχανοι πρέπει να βάλουν στο άσπρο αλεύρι 4 από το πλήθος των στοιχείων που στερήθηκε με την βιομηχανοποίηση, δηλαδή βιταμίνη Β, (θιαμίνη), Β3 (νικοτινικό οξύ), σίδη­ρο και ασβέστιο (στην μορφή της κονιοποιημένης κιμωλίας). Έχει δε διαπι­στωθεί από σειρά πειραμάτων ότι ο εμπλουτισμός του αλευριού, με τα παρα­πάνω και άλλα ανάλογα συνθετικά στοιχεία όχι μόνο δεν το κάνει θρεπτικό­τερο αλλά και το καθιστά βλαπτικό.

Θα σας αναφέρουμε ενδεικτικά ένα πείραμα που έγινε πριν 30 περίπου χρόνια στην Σοβιετική ’ Ενωση με μια ομάδα ποντικών που είχε προσβληθεί από σκορβούτο. Στα μισά ποντίκια έδωσαν συνθετικές βιταμίνες Ο, ενώ στα άλλα μισά έδωσαν φυσικές τροφές, που περιείχαν φυσική βιταμίνη Ο. Τα μεν πρώτα (που έλαβαν συνθετική βιταμίνη Ο εξακολούθησαν να έχουν σκορ­βούτο ενώ αυτά που τράφηκαν με φυσικές βιταμίνες Ο που υπήρχαν στις τροφές, γιατρεύτηκαν.

Ο Αμερικανός διάσημος βιοχημικός, διαιτολόγος και συγγραφέας Δρ. Ρό- τζερ Ουίλλιαμς του Πανεπιστημίου του Τέξας, με τους συνεργάτες του πειραματίσθηκαν με ποντίκια χορηγώντας τους εμπλουτισμένο ψωμί. Μαντέ­ψατε τι συνέβη; Τα ποντίκια λιμοκτόνησαν. Σε ένα πείραμα που ο Δρ. Ουίλλι- αμς πραγματοποίησε με 64 ποντίκια του εργαστηρίου στα οποία δεν έδιδε να φάνε τίποτα παρά ψωμί, το εμπλουτισμένο που προμηθεύουν τα αρτοποιεία, εντός 90 ημερών, 40 από τα τρωκτικά είχαν πεθάνει από κακή θρέψη, (υπο- θρεψία) και όσα επιβίωσαν ήσαν σε μεγάλο βαθμό καχεκτικά, καθυστερημέ-

νιι Το εμπλουτισμένο ψωμί είναι μια χλεύη, ένας εμπαιγμός..( Η οδύοσεια όμως του αλευριού συνεχίζεται με ένα ακόμα στάδιο που Iιιιορεί κανείς να το αποκαλέσει πλήρη απολύμανση.

Για να διατηρηθεί το αλεύρι, περισσότερο χρόνο αποθηκευμένο, το διαβρέ­χουν με προπιονικό αλάτι, ώστε να σταματήσει κάθε μικροβιακή ανάπτυξη και να μην μουχλιάζει. Θα χρειαστεί να αναφέρουμε στο σημείο αυτό, επίσης, ιι ΐ ι τα αποθηκευμένα δημητριακά ραντίζονται με βρωμιούχο μεθύλιο και ά- ιια? και το αλεύρι έχει αλεστεί χρησιμοποιούνται συχνά λευκαντικά του διο­ξειδίου του χλωρίου που παληώνουν και συντηρούν το αλεύρι ταυτόχρονα.

Οι αρτοποιοί ήξεραν, από αιώνες, ότι δεν μπορεί κανείς να φτιάξει καλο­ψημένα προϊόντα από φρεσκοαλεσμένο αλεύρι. Το αποθήκευαν λοιπόν για μήνες πριν το χρησιμοποιήσουν για ν ' αφήσουν το οξυγόνο του αέρα να το κατεργαστεί. Η μέθοδος αυτή, είχε όμως τα μειονεκτήματά της, μιά που τα ζωύφια και τα ποντικά κατέστρεφαν ένα μέρος. Τη λύση την έδωσε πάλι η σύγχρονη χημεία, με μια σωρεία οξειδωτικά, που παληώνουν τεχνητά το αλεύρι. Σ ’ αυτή λοιπόν τη κατάσταση το αλεύρι θα φτάσει στο αρτοποιείο για ιην τελική του επεξεργασία και τα τελευταία αλχημικά δεινά του. Εδώ θα προστεθούν διάφορα άλλα «βελτιωτικά επιφανειακής δράσης» που χρησιμο­ποιούνται για να διευκολύνουν τον αρτοποιό στην εργασία του (ζύμωμα) και να κάνουν το ψωμί να έχει πιό απαλή υφή, να είναι αφράτο, να έχει ελκυστική εμφάνιση και να μπορεί να διατηρηθεί περισσότερο. Το σπιτικό ψωμί θρυμα- ιίζεται εύκολα. Έτσι προστίθενται ουσίες που διατηρούν μαλακό το ψωμί (όχι εύθρυπτο) και έτσι μπορεί να γίνει ακόμα και ρολό χωρίς να σπάσει. Τα χημικά πρόσθετα (κοκτέιλ χημικών ουσιών το ψωμί μας) και τα μακροπρόθε­σμα αποτελέσματά τους αναμφίβολα προσθέτουν επιπλέον κινδύνους στο άσπρο καρβέλι, ανεξάρτητα από τις σοβαρές απώλειες σε θρεπτικά στοιχεία που έχει υποστεί.

Και όλα αυτά στο όνομα της «υψηλής τεχνολογίας» και του υπερκέρδους που έχουν οι βιομήχανοι από τα υπόλοιπα προϊόντα άλεσης του σιταριού, τα οποία μοσχοπουλούν, όπως π.χ. τα πίτουρα για κτηνοτροφές ή τα διαφημιζό­μενα πρωινά. Επίσης, με την επεξεργασία αυτή που υφίσταται το αλεύρι μπορεί και διατηρείται για μακρό χρόνο σπς αποθήκες και στα ράφια αναλ­λοίωτο.

Πόσο δίκιο ειχε ο μεγάλος Αμερικανός φυσιολόγος του Παν/μίου του Σικάγου, Δρ Ά ντον Κάρλσον, όταν έγραφε πριν αρκετά χρόνια: «Είναι μιά τραγωδία για μένα ότι απομακρύνουμε τα καλύτερα συστατικά από τα δημη­τριακά μας και ότι το καλύτερο μέρος των συστατικών δίδεται τους χοίρους και στα άλλα κτήνη ενώ εμείς τρώμε το πιό φτωχό μέρος».

Αν τους δίδαμε φυσικά το πιό φτωχό μέρος θα αρρώσταιναν, θα έφθιναν, θα πέθαιναν πρόωρα και αυτό δεν συμφέρει τους κατόχους των ζώων. Ενώ για' ό,τι αφορά τους ανθρώπους τα πράγματα αλλάζουν: Δεν έχει κανείς

άμεσα επενδυμένα συμφέροντα πάνω σ' αυτούς.Προτεινόμενη λύση.

Και τώρα το κρίσιμο ερώτημα: Τι προτείνουμε σαν λύση;Σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο θα πρέπει να προμηθεύεται κανείς

αλεύρι ολικής άλεσης που μπορεί να το βρει σε ορισμένα σούπερ - μάρκετ και καταστήματα υγιεινών τροφών και να το διατηρεί σε δροσερό μέρος ή στο ψυγείο γιατί αλλοιώνεται σύντομα. Με το αλεύρι αυτό θα φτιάχνετε μόνοι σας το ψωμί σας. Υπάρχουν μαγαζιά που πουλάνε ψωμί μαύρο ολικής άλεσης, παρόλο που είναι παράνομο, ως την ώρα τουλάχιστον που γράφονται οι αράδες αυτές. Κατά πόσον όμως είναι γνήσιο ψωμί ολικής άλεσης αυτό που πουλιέται δεν μπορούμε να σας βεβαιώσουμε.

Αναζητήσετε πάντως να βρείτε πιτυρούχο ψωμί φτιαγμένο από άλευρα ολικής άλεσης, που δεν έχει τίποτα απομακρυνθεί με τις αλχημείες των μύλων και τίποτα προστεθεί εκτός ίσως από λίγο αλάτι. Αλλά η λύση αυτή είναι περιορισμένης έκτασης και αφορά τους ολίγους. Η οριστική λύση θα βρεθεί όταν αλλάξουν σε μεγάλη κλίμακα οι τρόποι και οι μέθοδοι παρα­σκευής αλευριού, οι μέθοδοι αποθήκευσης, σιταριού ή αλευριού και οι τρό­ποι παρασκευής ψωμιού.

Υπάρχουν οι τρόποι να φτιάχνουμε και να προσφέρουμε στο κοινόν γνή­σιο, γευστικό, θρεπτικότατο και ωφέλιμο στην υγεία ψωμί. Και όλα αυτά χωρίς ραφινάρισμα, προσμίξεις και αποστειρώσεις βλαπτικές. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να επιλυθεί προοδευτικά σε πολιτικό επίπεδο. Μονάχα μιά γεν­ναία και ενήμερη πολιτική βούληση μπορεί να το επιλύσει μακροπρόθεσμα, οπλισμένη με την απαραίτητη γνώση. Και δεν είναι φυσικά μόνον το ψωμί που αποτελεί μεγάλο πρόβλημα έτσι που φτιάχνεται τώρα αλλά και τα υπόλοιπα προϊόντα του αλευριού, λ.χ. τα ζυμαρικά, τα κέϊκ, τα γλυκίσματα, οι πίττες, τα μπισκότα κλπ. που κατασκευάζονται βασικά από άσπρο αλεύρι, σιμιγδάλι (ραφιναρισμένο προϊόν) κλπ.

Γιατί όλα αυτά αποτελούν σήμερα αιτίες αρρώστιας και εκφυλισμού. Ο μεγάλος βιολόγος νομπελίστας Αλέξης Καρρέλ, πασίγνωστος για το βιβλίο του «Ο άνθρωπος, αυτός ο άγνωστος» (μεταφρασμένο δυο φορές στα ελλη­νικά) τόνιζε εύστοχα πριν 45 και πλέον χρόνια: «Η ζωή μας επηρεάζεται πολύ από την προπαγάνδα, η οποία γίνεται μόνον προς όφελος των προπα- γανδιστών. Παραδείγματος χάρη, έκαμαν τον λαό να πιστέψει ότι το άσπρο ψωμί είναι ανώτερο από το μαύρο. Το αλεύρι κοσκινίζεται ολοένα και περισ­σότερο ώστε να στερείται τα πλέον χρήσιμα συστατικά. Αλλά διατηρείται ευκολότερα και το ψωμί παρασκευάζεται ευκολώτερα. Και έτσι, για το συμ­φέρον μετρημένων ανθρώπων, οι καταναλωτές, τρώγουν χωρίς να το υπο­πτεύονται, ένα κατώτερο προϊόν. Και στις χώρες που το ψωμί είναι η βάση της διατροφής, ο λαός εκφυλίζεται».

Στην εποχή μας υπάρχουν αλλοίμονο και πολλές άλλες επί πλέον πηγές

κιιι αιτίες αρρώστιας και εκφυλισμού, εκτός από το άσπρο ψωμί.Ας ελπίσουμε ότι όταν ενημερωθούν επαρκώς οι άνθρωποι θα απαιτήσουν

επίμονα, καλύτερα, υγιεινότερα προϊόντα και το επίπεδο της υγείας όλων θα ανέβει τότε κατακόρυφα.Πρακτικές οδηγίες

Οι καταναλωτές πρέπει να παίρνουν τα ακόλουθα μέτρα για την συντήρη­ση (φύλαξη) του ψωμιού.1 Να φυλάσσουν το ψωμί σε καλώς αεριζόμενα μέρη και όχι κλειστά, όπως ιιλαστικές σακούλες, ιδίως όταν είναι ζεστό ή φρέσκο. Υπάρχει κίνδυνος να αλλοιωθεί και να προσβληθεί από μεσεντερικό βάκιλο, κυρίως τους θερινούς μήνες. Οι ψωμοθήκες ή τα συρτάρια που τοποθετείται το ψωμί πρέπει να πλένονται με ξύδι. Ο βάκιλος αυτός παρουσιάζεται στο ψωμί 2 - 3 μέρες μετά, στο σπίτι του καταναλωτή' το αλλοιωμένο ψωμί που έχει προσβληθεί από τον μεσεντερικό βάκιλο παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά: κατά το κόψιμο του τα κομμάτια της ψύχας αποχωρίζονται με μορφή λεπτών, άσπρων και κολλωδών ινών και έχει δυσάρεστη οομή, πικρή γεύση και προκαλεί στο­μαχικές διαταραχές. Πρέπει αυτό το ψωμί να μη καταναλίσκεται.

Ο καλύτερος, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος συντήρησης και διατήρησης ιης φρεσκάδας του ψωμιού είναι η τοποθέτησή του μέσα στην κατάψυξη. Αυτό το ψωμί, αφότου βγει απο την κατάψυξη, μετά μια ώρα, θα έχει τη φρεσκότητα που είχε όταν το βάζαμε στην κατάψυξη χωρίς κανένα φόβοαλλοίωσης. ΤΟΝΓΑΡΤΟΝΓ ΗΜΩΝ

ΤΟΛΓ Ε Π ΙΟ Υ Χ ΙΟ Ν ΛΟΣ. Η Μ ΙΝ ΣΗΜΕΡΟΝ

Από το βιβλίο τον «Τη ς κουλτούρας·

Υ.Γ.: Σύμφωνα με πληροφορίες μας δεν υπάρχει σήμερα καμιά αγορανομική ή άλλη διά­ταξη που ν’ απαγορεύει τη παραγωγή και διάθεση του πυτιρούχου ψωμιού ολικής άλεσης.

ΤΟ ΜΕΛΙ

Το μέλι γενικά, είναι θαυμάσια τροφή για τις... μέλισσες! Δεν είναι βασικά τροφή, για τον άνθρωπο, παρόλο που αρέσει σχεδόν σε όλους μας. Υπάρ­χουν λίγοι μόνον τύποι μελιού που έχουν υπολογίσιμες ποσότητες μεταλλι­κών στοιχείων και βιταμινών. Τα περισσότερα μέλια είναι σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκή σε αλκαλικά μέταλλα και είναι οξεοβριθή. Το μέλι είναι ζωϊκό προϊόν Δεν είναι απλώς αφυδατωμένο νέκταρ των λουλουδιών. Το νέκταρ περνά από τη μια μέλισσα στην άλλη, και κάθε μέλισσα προσθέτει διαδοχικά μέρος από τις απεκκρίσεις της στο υγρό. Το τελικό προϊόν είναι σίγουρα ζωϊκό και περιέχει ένα συντηρητικό που το προσθέτουν οι μέλισσες.

Οι εργάτριες απομυζούν το νέκταρ των λουλουδιών με την προβοσκίδα τους, έπειτα αυτό τροποποιείται στο θύλακο του μελιού και επί πλέον τρο­ποποιείται και συμπυκνώνεται με την εξάτμιση στα κελιά της κερήθρας, μέσα στα οποία εξεμείται. Ορισμένα μέλια έχουν αρκετά δυνατή γεύση, καυστική, ακόμη και δηλητηριώδη. Οι μέλισσες είναι σχεδόν το μόνον ζώο που έχει απομείνει να γονιμοποιοί με τη γύρη, και θα πρέπει να τις προσέχουμε, να τις προφυλάσσουμε από κινδύνους, να τις φροντίζουμε όσο γίνεται, αντί να ληστεύουμε τη τροφή τους, δίδοντας τους άσπρη ζάχαρη. Αυτό μπορεί να είναι ένας από τους λόγους που οι αρρώστιες των μελισσών έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό στις μέρες μας.

Η μέλισσα κάνει τη δική της τροφή και την ληστεύουμε απ' αυτήν, ταΐζο- ντάς την με κατώτερες τροφές. Το μέλι είναι μια συμπυκνωμένη τροφή. Είναι επί πλέον πτωχή σε αλκαλικά στοιχεία και δεν συνδυάζεται καλά με τις περισσότερες τροφές, προκαλώντας δυσπεψία. Είναι 75% υδατάνθρακας (δεξτρόζη, λεβουλόζη και ζαχαρόζη). Περιέχει περίπου 18% νερό και 0,23% μέταλλα. Το συντηρητικό του, που το προσθέτουν οι μέλισσες είναι το φορ- μικό οξύ. Οι χημικές ιδιότητες του μελιού είναι κάπως διαφορετικές από το νέκταρ των λουλουδιών. Είναι δύσκολο να θέοετε κανόνες και πρότυπα για το καθαρό μέλι εξαιτίας των βλαπτικών ουσιών που εισάγονται στο μέλι από τις ίδιες τις μέλισσες και οι τεχνητά τρεφόμενες μέλισσες το καθιστούν ακόμη περισσότερο ακάθαρτο. Ένας άλλος, λόγος για τη χημική αλλαγή στο νέκταρ είναι ο τρόπος που η μέλισσα πρέπει να το συμπυκνώνει, από 70- 80% νερό, σε περίπου μόνον 20%. Οι μέλισσες κάνουν εμετό το νέκταρ από το θύλακό τους του μελιού και το αφυδατώνουν κρατώντας έξω τις γλώσσες τους και ριπίζοντας, ανεμίζοντας τα φτερά τους. Όταν το μέλι είναι αρκετά συμπυκνωμένο τότε προωθείται ή εξεμείται στην κερύθρα. Μια άλλη χημική αλλαγή που γίνεται στο θύλακο του μελιού της μέλισσας είναι το ότι η ζαχα­ρόζη του νέκταρος μετατρέπεται σε δεξτρόξη και λεβουλόζη και μόνον 2% παραμένει ως σακχαρόζη. Το νέκταρ δεν περιέχει φορμικό οξύ. Η μέλισσα

κι προσθέτει για να διατηρείται το μέλι. Το μέλι ωστόοο, υφίσταται ζύμωση κι'ιιω από τις ανάλογες συνθήκες. Το υδρόμελι που έπιναν οι αρχαίοι ήταν μί.λι που είχε υποστεί ζύμωοη. Το μέλι λοιπόν δεν είναι η σπουδαία τροφή ιιι ιιι μας έχουν μάθει να πιστεύουμε. Τρώγοντας μέλι με άμυλα, με φρούτα ή μι; λευκώματα θα προξενηθεί βαρυοτομαχιά και πολλά αέρια από δυσπεψία. Ιο μέλι χρησιμοποιείται συχνά οαν διεγερτικό (τονωτικό), εξαιτίας της ζάχα­ρης και του οξέος που περιέχει. Οι αθλητές όμως που το χρησιμοποιούν δεν ωφελούνται στις επιδόσεις τους. Το φορμικό οξύ δυσχεραίνει την πέψη και ι Ινπι τοξικό. Το μέλι στερείται τα μεταλλικά άλατα τα απαραίτητα στον άν- ύμοιπο και θα προξενήσει κοιλότητες στα δόντια τόσο εύκολα όσο και η Τιοιιρη ζάχαρη. Και αν τρώγεται σε μεγάλη ποσότητα δημιουργεί μια όξινη κιιιάσταση στον οργανισμό.

Ια σύγχρονα μέλια παράγονται μαζικά, όπως άλλωστε και πολλές άλλες mío τις τροφές μας και η μαζική παραγωγή συνεπάγεται μια υποβάθμιση της ιιοιότητάς τους. Οι παραγωγοί μελιού έχουν την τάση, που έχουν άλλωστε και οι παραγωγοί των άλλων γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων, να αυξάνουν ιην παραγωγή τους για να κερδίζουν χρήματα, αδιαφορώντας για την υγεία και ευημερία του καταναλωτή. Φτάνουν στο σημείο να αγοράζουν μπαγιάτικα γλυκά και ζαχαρωτά από επιχειρήσεις γλυκισμάτων και ζαχαρωτών, τα λυώ- νουν και τρέφουν μ' αυτά τις μέλισσές τους. Τα γλυκίσματα και ζαχαρωτά περιέχουν διάφορα συντηρητικά, τεχνητά χρώματα, τεχνητές γεύσεις και όλα τα άλλα δηλητηριώδη χημικά που μπαίνουν στα γλυκίσματα και ζαχαρωτά οιις μέρες μας. Οι μέλισσες στη συνέχεια παράγουν ένα πιό τοξικό μέλι.

Τελικά αρρωσταίνουν και ψοφούν και οι μελισσοκόμοι δεν καταλαβαίνουν γιατί. Εάν επιθυμείτε να τρώτε που και που λίγο μέλι (μια κουταλιά), με μια φέτα μαύρο ψωμί, ελαφρώς φρυγανισμένο ή με γιαούρτι ή και σκέτο δεν θα οας βλάψει. Μπορείτε επίσης να βάζετε λίγο μέλι στα υγιεινά γλυκά που θα φτιάχνετε πού και πού. Κανείς ωστόσο από κείνους που υποφέρουν από άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα και άλλες καταρροϊκές καταστάσεις, δεν θα πρέπει να τρώει μέλι. Θα διπλασιάσει το μέλι τις ενοχλήσεις του. Εκείνοι που έχουν γαστρικά ή δωδεκαδακτυλικά έλκη θα πρέπει να το απο­φεύγουν καθώς και οι νευρικοί και οι πολύ ευαίσθητοι άνθρωποι, που εκνευ­ρίζονται εύκολα.Εισαγωγή μελιού

Το μέλι που ειοάγεται απέξω και που στοιχίζει στην Ελλάδα περίπου 130 εκατομμύρια δραχμές το χρόνο σε συνάλλαγμα, είναι συνήθως δεύτερης διαλογής, υποβαθμισμένο. Υπάρχουν πολλές καταγγελίες που αναφέρουν ότι ορισμένοι έμποροι φέρνουν μέλι αυτής της κατηγορίας και το αναμειγνύ­ουν με ντόπιο και στη συνέχεια το προωθούν στην αγορά, σαν ελληνικό. Το εισαγόμενο αυτό μέλι ευνοεί ταυτόχρονα και τη χρησιμοποίηση, διαφόρων συντηρητικών. Αναφέρεται επίσης ότι οι κυριώτεροι προμηθευτές της χώ­

ρας μας με μέλι είναι οι τρίτες χώρες οι οποίες το δίνουν σε χαμηλές τ ιμ έα Είναι ωστόσο υποβαθμισμένο ποιοτικά, όπως τονίζεται από αρμόδιους κο| ειδικούς. Υποστηρίζουν πολλοί ότι είμαστε η χώρα που παράγει το καλύτερ(| μέλι στην Ε.Ο.Κ. ή ίσως και στον κόσμο ολόκληρο. Αρχές Απριλίου 1986 μας πληροφόρησε το «Ποντίκι» τα ακόλουθα:

«Κομπίνα με εισαγόμενο μέλι πάει να στηθεί στην πιάτσα. Το πράμα «παί­ζεται» εν ψυχρώ και αλά ΕΟΚάρα. Μ' άλλα λόγια, ενώ εξάγουμε στις χώρες της Κοινότητας (Γερμανία) μέλι, οι «καλοί» μας εταίροι πάνε να μας το ξαναπουλήσουν αλλά... εμπλουτισμένο με μπόλικη γλυκόζη στο κουτί.

Μιλάμε, βέβαια, για πολύ σοβαρή υπόθεση, αν πάρουμε υπόψη μας ότι οι εισαγωγές μελιού στην ελληνική αγορά ήταν:- 1980: 57 τόνοι- 1981: 95,6 τόνοι- 1982: 481 τόνοι- 1983: 501 τόνοι- 1984: 557 τόνοι- 1985: (έως Σεπτέμβριο): 802 τόνοι

ΣΚΕΨΟΥ δηλαδή, να μην υπήρχαν και οι περιορισμοί στις εισαγωγές, ε;» Το μέλι σαν τροφή

Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι το μέλι κάθε άλλο παρά είναι η σπουδαία και θαυματουργή τροφή που διατείνονται ορισμένοι, χαρακτηρίζοντάς την με περισσή αφέλεια, ως γιατρικό, για πολλές αρρώστιες ή σχεδόν σαν θαυμα­τουργή τροφή. Οι άνθρωποι που εργάζονται σκληρά, χειρωνακτικά μπορούν να χρησιμοποιούν κάμποσο μέλι καθημερινά. Οι υπόλοιποι πρέπει να το χρη­σιμοποιούν με άκρα φειδώ. Και τούτο γιατί η ζάχαρη του δεν είναι πολύ καλύτερη από τη ζάχαρη του εμπορίου. Προοοχή όταν αγοράζετε μέλι. Αν δεν βρείτε τελείως αγνό μην το αγοράζετε.Ν οθείες μελιού

Ο πρώτος τρόπος νοθείας του μελιού είναι λοιπόν το τάϊσμα των μελισσών με ζάχαρη την περίοδο της παραγωγής τους, γεγονός που υποβαθμίζει αρκετά το μέλι που παράγουν.

Αλλά και μετά τη συγκομιδή του το μέλι νοθεύεται με πολλούς τρόπους. Οι πιό συνήθεις είναι η προσθήκη ζάχαρης, χρωστικών και αρωματικών ουσι­ών. Κυκλοφορεί ακόμη και μέλι τεχνητά παρασκευασμένο στις «κερήθρες» των χημικών εργαστηρίων. Σε νοθευμένο ή τεχνητό μέλι συνηθίζεται να ρίχνουν κομμάτια κερήθρας η μέλισσες για λόγους παραπλάνησης. Το να βρούμε λοιπόν και να ξεχωρίσουμε το γνήσιο μέλι είναι αρκετά δύσκολο, εκτός αν το πάρουμε απευθείας από γνωστόν, έντιμο παραγωγό. Σπουδαίος παράγοντας για την ποιότητα του μελιού είναι ο τρόπος που βγαίνει από την κερήθρα. Ο καλύτερος τρόπος είναι με την φυγοκέντριση.

Η συμπίεση των κερηθρών πρέπει ν ’ αποφεύγεται, γιατί το μέλι έχει ακα­θαρσίες και πρέπει κατ' ανάγκη να σουρωθεί, αφού βέβαια ζεσταθεί, χάνο- νιας πολύτιμα συστατικά. Το ζαχάρωμα του μελιού είναι φαινόμενο φυσικό και δεν μειώνει τη θρεπτική αξία του. Αντίθετα η επεξεργασία του και κυρίως ιο βράσιμο, για να διατηρήσει την καλή του εμφάνιση, που συνηθίζεται στο βιομηχανοποιημένο μέλι, καταστρέφει τα συστατικά του. Ό λες οι κονσέρ­βες μελιού είναι μέλι επεξεργασμένο και υποβαθμισμένο, ακατάλληλο για χρήση. Το μέλι πρέπει να συντηρείται σε δροσερό μέρος και μαρυά από τον ήλιο, γιατί οι φωτεινές ακτίνες καταστρέφουν κάποια συστατικά του.

Πρόσφατα (Απρίλιος 1985), επιβλήθηκε πρόστιμο ενός εκατομμυρίου Λραχμών σε έμπορο της Αθήνας γιατί νόθευε με γλυκόζη το μέλι που που­λούσε. Οι νοθείες ωστόσο και οι αλχημείες του μελιού είναι πολλές και ιιοικίλες. Φοβού λοιπόν τους Δαναούς και δώρα φέροντας.

ΖΑΧΑΡΗ

Η γλυκόζη κάτω από ομαλές συνθήκες είναι η μόνη και η καταλληλότερη τροφή του εγκέφαλου.

Σωστά λοιπόν λέγεται ότι ο εγκέφαλος χρειάζεται ζάχαρη. Αλλά τι ζάχαρη;Οχι βέβαια εκείνη που προέρχεται από μιά συστηματική επεξεργασία και

ραφινάρισμα φυτικών - φυσικών τροφών (π.χ. καλαμοσάκχαρο, κοκκινογού­λια) γιατί όχι μόνο δεν βοηθά τον εγκέφαλο, αλλά δημιουργεί και πλήθος άλλα προβλήματα στην υγεία μας, την σωματική αλλά και την ψυχική.

Πολλές φορές μας ρωτάνε γιατί αποκλείουμε την ζάχαρη από το καθημε­ρινό διαιτολόγιο, ή ποιό είδος ζάχαρης είναι το καλύτερο· «Τι να προτιμάμε την άσπρη ζάχαρη, την σκούρα, μελάσα, φρουκτόζη;».

Σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής διατροφής, καμμιά! Γιατί; Τι δεν πάει καλά με την ζάχαρη σ’ όλες της τις μορφές; Στο κάτω - κάτω ορισμένοι υδατάνθρακες διασπώνται στην διάρκεια της πέψης σε ζακχαρόζη (κοινή ζάχαρη) κ ι ' έπειτα σε γλυκόζη και φρουκτόζη. Αλλά το πρόβλημα είναι πως η κοινή ζάχαρη αποτελεί μια πολύ συμπυκνωμένη μορφή υπεραφιναρισμένου υδατάνθρακα και δεν περιέχει τίποτα εκτός από θερμίδες. Ένα κουταλάκι ζάχαρης (15 γραμ.) περιέχει 60 θερμίδες (η κουταλιά αυτή της ζάχαρης προέρχεται από την κατεργασία ενός τεράστιου κοκκινογουλιού. Επίσης 7 λίβρες ζαχαροκάλαμου κάνουν 1 λίβρα ζάχαρης).

Αυτές οι θερμίδες είναι χωρίς καμμιά θρεπτική αξία από κείνη που υπήρχε στους φυσικούς υδατάνθρακες από τους οποίους αποσπάστηκε. Είναι η πιο ραφιναρισμένη (99,9%) «τροφή»· είναι εντελώς περιττή και βλαπτική.

Στο ραφινάρισμα το 90% των τεύτλων ή του ζαχαροκάλαμου απομακρύνε­ται και για να φτιάξουμε τον τύπο της άσπρης ζάχαρης, η ωμή ζάχαρη του ζαχαροκάλαμου, βράζεται 2 φορές ακόμη, πλύνεται, κατεργάζεται μ ’ ασβέ­στη και διοξείδιο του άνθρακα για να απομακρυνθούν οι «ακαθαρσίες» και ξαναχρωματίζεται με χρησιμοποίηση ξυλάνθρακα πριν κρυσταλλοποιηθεί και ξεραθεί. Η ωμή ζάχαρη του ζαχαροκαλάμου που πουλιέται σε ορισμένα κα­ταστήματα υγιεινών τροφών ξεχωρίζει από την άσπρη ζάχαρη κι άλλες σκού­ρες ζάχαρες, επειδή δεν έχει χημικά πρόσθετα και δεν έχει αποστερηθεί από όλα τα θρεπτικά στοιχεία της. Παραμένουν ακόμα σ' αυτήν ορισμένα ιχνοστοιχεία, μεταλλικά άλατα και βιταμίνες. Αλλά κι αυτή έχει όλα τα μειο­νεκτήματα της ζάχαρης.

Πριν από το ραφινάρισμα της ζάχαρης ο άνθρωπος έτρωγε φυσικές γλυ- κές τροφές, όπως είναι τα φρούτα και τα γλυκά λαχανικά, των οποίων ο φυσικός όγκος εμπόδιζε από το να τρώει κανείς πολύ. Η κοινή ζάχαρη είναι 8 φορές πιο συμπυκνωμένη από ότι είναι στην φυσική της κατάσταση. Ό λες οι ίνες της φυσικής της μορφής απομακρύνονται και επιπλέον όλες οι βιτα­

μίνες, τα μεταλλικά άλατα και τα ιχνοστοιχεία. Είναι εύκολο να τρώμε μεγά­λες ποσότητες καθαρής ζάχαρης ή κέικ, γλυκά, ποτά, οοκολάτες, αναψυκτι­κό, μπισκότα, επειδή δεν έχουν όγκο, για να μας δώσουν το αίσθημα της πληρότητας, του κορεσμού. Επιπλέον, για να συμπληρωθεί ο μεταβολισμός όλων αυτών των προϊόντων, που περιέχουν ζακχαρόζη (ζάχαρη), το σώμα χρειάζεται έναν αριθμό βιταμινών, τις ίδιες βιταμίνες που απομακρύνθηκαν υπό τη ραφιναρισμένη άσπρη ζάχαρη. Όταν λοιπόν δεν υπάρχουν οι κατάλ­ληλες βιταμίνες, τα ζαχαρούχα προϊόντα δεν μεταβολίζονται ομαλά κι ένα υποπροϊόν που λέγεται πυροσταφυλικό οξύ (ενδιάμεσο προϊόν της γλυκόλυ- οης και της αλκοολικής ζύμωοης), συγκεντρώνεται στα κύτταρα των ιστών και προξενεί κόπωση.

Ας δούμε όμως τι άλλες επιπτώσεις έχει στην υγεία μας η κατανάλωση ζάχαρης.I Δημιουργεί ανεπάρκεια βιταμινών και μεταλλικών αλάτων ληστεύοντας ιον οργανισμό από τα αποθέματά του.

Ισχυρά διαλύματα ζάχαρης ερεθίζουν το στομάχι και τα εντερικά τοιχώ­ματα' προξενούν έτσι μια συγκέντρωση βλέννης και παράγουν σε μεγάλο βαθμό όξινα γαστρικά υγρά, που μπορεί να οδηγήσουν σε γαστρεντερικές διαταραχές, όπως κολίτιδες, γαστρίτιδες, έλκη.;ϊ Είναι μια από τις βασικές αιτίες για τις ασθένειες του ήπατος, της χολη­δόχου κύοτεως και ορισμένων καρκίνων.λ Αυξημένη λήψη ζάχαρης έχει αποδειχτεί πως ανεβάζει τα επίπεδα λι­πών στο αίμα, τα οποία οδηγούν σε αθηροσκλήρϋνση (βούλωμα αρτηριών). Επίσης συνεισφέρει στη δημιουργία διαφόρων καρδιακών παθήσεων. Υπάρ­χουν αρκετοί ερευνητές σήμερα που υποστηρίζουν πως ο κύριος ένοχος οτην αύξηση των καρδιοπαθειών και εγκεφαλικών στις μέρες μας, δεν είναι ία λίπη αλλά η ζάχαρη.5 Είναι ο βασικός παράγοντας της σήψης των δοντιών (τερηδόνας). Τα βακτηρίδια, που υπάρχουν φυσιολογικά μέσα στο σώμα, χρησιμοποιούν την ζάχαρη για να παράγουν μιά πυκνή κολλώδη ουσία, η οποία προσκολλάται σταθερά στα δόντια. Αυτή η ουσία επιταχύνει την δημιουργία της βακτηριδι- ακής πλάκας, η οποία μαζί με άλλα οξέα, προσβάλλει τα δόντια και τα χαλάει.6. Η έλλειψη όγκου και η ελκυστική γλυκύτητα των διαφόρων ζαχαρωδών και γλυκισμάτων, οδηγεί εύκολα σε υπερκατανάλωση. Είναι δύσκολο για έναν που τρέφεται με πλήρεις τροφές, ακόμα κι αν δεν ασκείται έντονα να γίνει παχύσαρκος, γιατί εύκολα επέρχεται ο κορεσμός δεν συμβαίνει όμως αυτό όταν κανείς καταναλίσκει γλυκίσματα με αποτέλεσμα να παίρνει πολλές θερμίδες και να γίνεται παχύσαρκος (π.χ. 20 μήλα ισοδυναμούν με 140 γραμ. ζάχαρης).7. Η κατανάλωση ζάχαρης οδηγεί σε γοργή άνοδο του ζακχάρου του αίμα­τος, διαγείροντας το πάγκρεας σε υπερπαραγωγή ινσουλίνης αυτό μπορεί

να επιφέρει χρόνιο υπερινσουλινισμό εάν συνεχιστεί για μακρό χρονικό δι<5| στημα. Αυτή η κατάσταση του παγκρέατος να παράγει υψηλά ποσοστά ιν< σουλίνης για να αντισταθμίσει τις γοργές ανόδους του ζακχάρου στο αίμα, επιφέρει μιά κάθετη πτώση σε χαμηλά επίπεδα του σακχάρου (στο αίμα] δημιουργώντας υπογλυκαιμία- τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας είναι ποικί* λα και μπορούν να επηρεάσουν πολυάριθμα, ανόμοια συστήματα του σώμα· τος Πονοκέφαλος, ανησυχία, συγκινησιακές εξάρσεις και πτώσεις, ζάλη αϋπνία την νύκτα, υπνηλία τις πρωινές ώρες, καρδιακοί παλμοί το απόγευμα και διαταραχές της όρασης. Το σύμπλεγμα αυτό των συμπτωμάτων είναι τόσο ποικίλο, ώστε συχνά οδηγεί τους γιατρούς να στέλνουν τους αρρώ­στους με υπογλυκαιμία από τον ένα ψυχίατρο στον άλλο. Η συνήθης συμ­βουλή τους να αντιμετωπίζεται η υπογλυκαιμία με ζάχαρη, είναι ό,τι ακριβώς χρειάζεται για να χειροτερεύει ακόμα περισσότερο η κατάσταση αυτή.8. Έχει βρεθεί από πειράματα σε ζώα, ότι η κατανάλωση ζάχαρης αυξάνει την γλοιότητα (το κολλώδες) των αιμοπεταλίων, αυξάνοντας την τάση για τον σχηματισμό θρόμβων και στην συνέχεια απόφραξη των αρτηριών.9. Η κατανάλωση ραφιναρισμένης ζάχαρης μπορεί επίσης να δημιουργήσει μιά σημαντική προσωρινή μείωση της φαγοκυτταρικής ικανότητας των λευ­κών αιμοσφαιρίων του σώματος, ελαττώνοντας έτσι την φυσική ικανότητα του σώματος να αντιμετωπίζει τις μολύνσεις.10. Καθώς η κατανάλωση της ζάχαρης συνεχίζεται η αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης προκαλεί έξτρα εργασία στα επινεφρίδια για να αντισταθμίσουν την κατακόρυφη πτώση του σακχάρου του αίματος, εξ αιτίας της ασύνετης κατανάλωσης ζάχαρης αυτό μπορεί να αποτελέσει τα θεμέλια για εξάντλη­ση και ελαττωμένη λειτουργία των αδένων αυτών.11. Ορισμένοι ερευνητές αναφέρουν ότι η κατανάλωση ζάχαρης μπορεί να προκαλέσει αύξηση Του ουρικού οξέος και απομάκρυνση του ασβεστίου από το σώμα.12. Κι ακόμα κάτι που αφορά τις γυναίκες. Σε μιά έρευνα, από την Διεθνή Εταιρεία Μεταβολισμού, βρέθηκε, ότι οι γυναίκες που δεν έτρωγαν καθόλου ζάχαρη δεν παρουσίαζαν την ένταση, τους πόνους στην πλάτη, την νευρικό­τητα, τις κράμπες, την κατακράτηση νερού και γενικά όλες εκείνες τις ανω­μαλίες που συνήθως συνοδεύουν τα έμμηνα.13. Όλο και περισσότερο αποδεικνύεται στο εξωτερικό τουλάχιστον - αρ­κετά ήδη χρόνια πριν - ότι η κατανάλωση ζάχαρης (και επεξεργασμένων υδατανθράκων), μέσω της υπογλυκαιμίας, μπορεί να οδηγήσει σε διαταρα­χές της συμπεριφοράς, όπως υπερκινητικότητα, επιθετικότητα, κατάθλιψη, βίαιη και εγκληματική συμπεριφορά.14. Κι ας μη ξεχνάμε ότι η ζάχαρη δημιουργεί εθισμό όσο περισσότερη τρώει κανείς, τόσο ακόμα περισσότερη θέλει να τρώει. Ο εθισμένος στην ζάχαρη είναι το ίδιο με τον εθισμένο στο αλκοόλ, στο τσιγάρο κλπ.

Αυτά λοιπόν, τα εναντίον της ζάχαρης από την μιά μεριά της πλάστιγγας ιίιι γο μόνο υπέρ από την άλλη μεριά, η γλυκιά της γεύση. Άραγε αξίζει ι ι ι ι ιή της η γλυκύτητα να πληρώνεται τόσο ακριβά δυναμιτίζοντας την υγεία και την ευεξία μας;

> ε μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε σε επιστημονικό περιοδικό, βρέθηκε να ιιιιάρχει φανερότατη σχέση ανάμεσα στην ζάχαρη που τρώμε και τη θνησιμό- ιηια από καρκίνο των μαστών οε 20 χώρες. Βρεττανοί και Καναδοί επιστή­μονες διαπίστωσαν ότι την μεγαλύτερη συχνότητα καρκίνου των μαστών ι ιχαν οι χώρες που κατανάλωναν μεγαλύτερο ποσοστό ζάχαρης, κατά σειρά, Αγγλία, Ολλανδία, Ιρλανδία, Δανία, Καναδάς, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία,I ιουγκοσλαβία και Ιαπωνία. Συμπίπτει η κατανάλωση ζάχαρης με τη συχνότη- κι του καρκίνου. Ακόμα κι αν δεχτούμε ότι στην στατιστική αυτή έρευνα δεν ι λήφθησαν υπόψη κι άλλοι παράγοντες (διαιτητικοί ή μη), εν τούτοις δεν ικιύει να είναι μια ενδεικτική μελέτη των συνεπειών της κατανάλωσης ζάχα- I ιης. Όλοι σήμερα τονίζουν την βλαπτικότητα της. Όσον αφορά την κατανά­λωση ζάχαρης, τα τελευταία ΙΟχρόνιαστην Αμερική έχει αυξηθεί από 118,1 (pounds) (53,617 κιλά) σε 126,8 pounds (57,567 κιλά).

Στην Ελλάδα η κατανάλωση ζάχαρης έχει τριπλασιαστεί στην περίοδο 1050 έως 1980 (Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία η μέση κατανάλωση ζάχαρης το 1950 ήταν 11 κιλά, το 1970 έγινε 20 κιλά. Το 1975 έφθασε τα 26 κιλά. και το 1980 ανέβηκε στα 32 κιλά). Από το 1980 έως σήμερα σίγουρα, οάχει ανέβει πολύ περισσότερο, μιας και σε κάθε γωνιά των πόλεων της χώρας μας υπάρχει κ ι ' ένα ζαχαροπλαστείο, κι όλα ευημερούν.

Η ζάχαρη και τα προϊόντα της αποτελούν μιά κατάρα στο τραπέζι του πολιτισμένου ανθρώπου. Υπάρχουν ομάδες νέων ανθρώπων στον πολιτισμέ­νο κόσμο που λαμβάνουν σχεδόν το 30 - 40% των θερμίδων τους από τα ζαχαρωτά, γλυκίσματα, αναψυκτικά, κέ'ίκ, παγωτά κλπ. πράγμα που έχει σαν συνέπεια την επανεμφάνιση καταστάσεων τροφικών ελλείψεων όπως το μπέ- ρι-μπέρι. Πολλοί διατροφολόγοι βλέπουν ότι μεταξύ 1975 - 1990 η κατανά­λωση ζάχαρης τείνει να διπλασιαστεί. Πρέπει κανείς να κάνει μεγάλη προ­σπάθεια για να ελέγξει την ποσότητα ζάχαρης που λαμβάνει καθημερινά. Σε πάρα πολλά βιομηχανοποιημένα τρόφιμα - εκτός από τα διάφορα γλυκίσματα που όλοι ξέρουμε ότι σίγουρα περιέχουν ζάχαρη - υπάρχει ζάχαρη, που ο καταναλωτής μπορεί να το μάθει μόνο ελέγχοντας τις ετικέτες, όπου ανα­γράφονται τα συστατικά των τροφίμων.

' Ετσι ο καταναλωτής θα ξέρει πόση ζάχαρη τρώει π.χ. σάλτσες, κρέμες, πίτες, αναψυκτικά, κονσέρβες φαγητών και φρούτων. Ακόμα και τα αλμυρά κράκερς έχουν 12% ζάχαρη, ή ένα κοτόπουλο πανέ έχει έως 51% ζάχαρη όσο ακριβώς και μιά σοκολάτα.

Υπάρχει μιά ποικιλία από ζάχαρες εκτός από την άσπρη ζάχαρη που όλοι ξέρουμε.

1. Σκούρα ζάχαρη: Η οκούρα ζάχαρη είναι ε ίτε ωμή, καμωμένη από κριπ οταλλοποιημένο χυμό ζαχαροκάλαμου με μιά ισχυρή γεύση και σκούρο χρώ­μα ή βιομηχανοποιημένη που γίνεται από άσπρη ζάχαρη στην οποία έχει προστεθεί ή λίγη μελάσα ή χρώμα καραμέλλας, για γεύση και χρώμα. Οι σκούρες ζάχαρες είτε είναι μαλακές και σκούρες ή πιό τεφρώδεις και κιτρι­νωπές. Η σκούρα ζάχαρη δεν είναι καλύτερη από την άσπρη.

2. Φρουκτόζη: Περιέχεται στα περισσότερα φρούτα και σε πολλά λαχα­νικά. Αλλά στην μορφή της την εμπορική (επεξεργασμένη - βιομηχανοποιη- μένη - συμπυκνωμένη) είναι το ίδιο όπως η άσπρη ζάχαρη.

3. Μελάσσα: Είναι οι συμπυκνωμένες βιταμίνες και μέταλλα που προέρ­χονται από το ραφινάρισμα της ζάχαρης. Οι διάφορες επεξεργασίες την καθιστούν όχι ένα προϊόν για καλή θρέψη και υγεία. Περιέχει 30% νερό περίπου και 5% μέταλλα Όλο το υπόλοιπο είναι ζάχαρη.

4. Λακτόζη: Βρίσκεται στο γάλα και στο γιαούρτι.5. Μαλτόζη: Είναι το σάκχαρο που βρίσκεται στη βύνη.6. Γλυκόζη: Συμπυκνωμένο σιρόπι από την χημική επεξεργασία του κα­

λαμποκιού.7. Ινουλίνη: Βρίσκεται στα κρεμμύδια, σκόρδα, αγγινάρες.Κάθε σάκχαρο, από τα παραπάνω, πρέπει να τρώγεται μόνο στη μορφή που

απαντάται στη φύση. Οποιαδήποτε επεξεργασία ή ραφινάρισμα το καθιστά επικίνδυνο για την υγεία.

Θα μπορούσε κανείς να αντιπροτείνει την ζαχαρίνη, ή και τα άλλα πολύ διαδεδομένα γλυκαντικά, την κυκλαμάτη, την ασπαρτάμη σαν υποκατάστατα της ζάχαρης. Δυστυχώς όμως δεν προσφέρουν λύση στο πρόβλημα.

Η ζαχαρίνη είναι ένα παράγωγο της πίσσας. Η χρήση της θα μπορούσε νάναι επικίνδυνη μακροπρόθεσμα. Η έρευνα έχει αποδείξει ότι είναι καρκι­νογόνος αφού προκάλεσε όγκους στην ουροδόχο κύστη των πειραματοζώων στα οποία χορηγήθηκε. Κυκλοφορεί ακόμα στην αγορά, στην Αμερική όμως, πρέπει να υπάρχει μια ταμπέλα που αναφέρει τον κίνδυνο.

Η Κυκλαμάτη επανεξετάζεται τώρα, για το αν θα συνεχιστεί η απαγόρευ­ση η οποία της επιβλήθηκε το 1970 ή αν θα επιτραπεί η κυκλοφορία της στο εμπόριο. Οι παλιές έρευνες είχαν αποδείξει ότι είναι καρκινογόνος ουσία. Μάλιστα ο συνδυασμός της με την ζαχαρίνη λέγεται ότι αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο της ουροδόχου κύστεως (ο συνδυασμός ζαχαρίνης - κυκλαμάτης κάνει και τις δυο γλυκύτερες). Τελευταία η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμά­κων (Η.Π.Α.) καλείται να διαπιστώσει κατά πόσο ευσταθεί η κατηγορία ότι δηλ η κυκλαμάτη προκαλεί χρωμοσωμικές αλλοιώσεις (μεταλλαξιογόνος ουσία) και ατροφία όρχεων σε πειραματόζωα.

Η ασπαρτάμη: Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων και οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η ασπαρτάμη είναι ένα από τα πιό ελεγμένα συνθετικά

γλυκαντικά, που υποβλήθηκαν προς έγκριση στις αρμόδιες αρχές. Ορισμένοι όμως επιστήμονες και καταναλωτές ισχυρίζονται ότι η ασπαρτάμη προξενεί ένα ατελείωτο αριθμό διαταραχών που ξεκινούν από ναυτία, πονοκεφάλους, και φθάνουν μέχρι κρίσεων επιληπτικών, τυφλότητα, εξανθήματα και βλάβη οι ον εγκέφαλο.

Οι κριτικοί της Ασπαρτάμης τονίζουν ότι η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμά­κων αποδέχτηκε την ασπαρτάμη παρ’ όλο που ο βιομήχανος που την βγάζει είχε αποτύχει να παραδώσει αρκετές αποδείξεις ότι ήταν πράγματι ασφα­λής.

Ο Δρ. Γούτμαν, του Τεχνολογικού Ινσιτούτου της Μασαχουσέτης, ειδικός στην χημεία του εγκεφάλου, αναφέρει ότι η μεγάλη ποσότητα της φαινυλα- λανίνης στο γλυκαντικό αυτό, θα μπορούσε να παρεμποδίσει την χημεία των νευρομεταβιβαστών, που μεταφέρουν φυσιολογικά τα νευρικά ερεθίσματα οτον εγκέφαλο, και μεταβατικά να επηρεάσει μια ολόκληρη ποικιλία συμπε­ριφορών κι άλλων εγκεφαλικών λειτουργιών, προξενώντας ακόμα και επιλη­ψία (απαντά στην ζάχαρη «Καντερέλ», στις κόλες «διαίτης» - πέψι και κόκα κόλα, σε μια σειρά μη αλκοολούχων ποτών, σε ορισμένους τύπους γιαουρτι- ών).

' Αλλοι ερευνητές, υποστηρίζουν ότι η ασπαρτάμη μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την ανάπτυξη του εγκεφάλου στην εμβρυακή ζωή κι επίσης την έχουν ενοχοποιήσει γιά τα προβλήματα ματιών που αναφέρονται από ορισμέ­νους καταναλωτές ασπαρτάμης, λόγω του ότι η ασπαρτάμη περιέχει μεθύλιο ή μεθυλική αλκοόλη (wood).

Βλέπουμε λοιπόν ότι όλες οι ζάχαρες - επεξεργασμένες και συνθετικές έχουν ενοχοποιηθεί για πληθώρα παρενεργειών στην υγεία μας... Αλλά η ζωή,η μαγειρική και η ...γεύση μας μπορεί νάναι γλυκές καιχωρίς ...ζάχαρη. Την λύση μας την δίνει με τον πιό καλύτερο τρόπο, η Φύση με τα προϊόντα, που σε αφθονία μας προσφέρει, δηλαδή ξερά φρούτα, φρέσκα φρούτα. Για να γλυκάνουμε ορισμένα πράγματα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πετιμέ­ζι, σταφιδίνη, μέλι,με φειδώ βέβαια κι αυτό. Θα μας πείτε ότι έτσι περιορίζο­νται πολύ οι μικρές γλυκές απολαύσεις. Ναι συμφωνούμε! Αλλά υπάρχει το αντίτιμο της καλής υγείας και μακροβιότητας. Προς τα που γέρνει η ζυγαριά εξαρτάται από τον καθένα μας, να υπολογίσει και να σταθμίσει ανάλογα, το τι μετρά γι αυτόν περισσότερο, η Υγεία ή οι μικρές γλυκές απολαύσεις, που οδηγούν αργά ή γρήγορα σε ενοχλήσεις, αρρώστιες, πρόωρα γερατειά και πρόωρο θάνατο. Η υγεία και η ευεξία δεν παύει να είναι η μεγαλύτερη απόλαυση της ζωής. Ό λες οι άλλες απολαύσεις ωχριούν μπροστά της. Διαλέξτε!Μπισκότα

Περισσότερο από το μισό βάρος ορισμένων γλυκών μπισκότων είναι ζάχα­ρη. Μπισκότα γεμισμένα και μπισκότα σοκολάτας είναι τα χειρότερα. Περιέ­

χουν ραφιναρισμένο αλεύρι, ανάμικτο με λίπος και ζάχαρη, που προετοιμά­ζουν με μοναδικό τρόπο την σήψη των δοντιών.

Εκτός από το άσπρο αλεύρι, το λίπος και την ζάχαρη, όλα σχεδόν τα μπισκότα περιέχουν αλάτι, τεχνητές γεύσεις και χρώματα και μιά πληθώρα αντιοξειδωτικών ουσιών, συντηρητικών, βελτιωτικών, σταθεροποιητές κλπ. Είναι εγκληματικό να δίνουμε στα παιδιά μπισκότα αντί γιά φρέσκα και ξερά, αγνά φρούτα ή ένα ωραίο υγιεινό σάντουιτς. Μπορεί βέβαια να ηρεμούν προσωρινά τα παιδιά με τα ζαχαρώδη που τους δίνετε, αλλά αργά ή γρήγορα θα αρχίσει η υγεία τους και η συμπεριφορά τους να χωλαίνει. Γ ι ' αυτό προσέχετε όσο το δυνατόν περισσότερο τις τροφικές συνήθειες των παιδι­ών σας. Είναι ένα βασικό κεφάλαιο για την καλή τους υγεία.

Και τώρα ορισμένες συμβουλές για τον καταναλωτή:1. Διαβάζετε πάντα τις ετικέτες τροφίμων κι αποφεύγετε εκείνες τις

τροφές που έχουν ζάχαρη.2. Οι μητέρες πρέπει να προσέχουν να μη δίνουν ζάχαρη ή τροφές που

περιέχουν ζάχαρη στα παιδιά τους από την βρεφική ήδη ηλικία, γιατί η γεύση της ζάχαρης, όπως και του αλατιού, εδραιώνεται από την πολύ μικρή ηλικία.

3. Αν χρησιμοποιείτε δημητριακά του πρωινού, αγοράζετε πλήρη δημη­τριακά χωρίς ζάχαρη.

4. Φτιάχνετε στα παιδιά σας, υγιεινά γλυκίσματα (ευκαιριακά) χωρίς ζάχα­ρη, με σκούρο αλεύρι και λίγο μέλι ή πετιμέζι ή με ξερά φρούτα.

5. Αν χρησιμοποιείτε χυμούς φρούτων που και που, αγοράζετε εκείνους που δεν έχουν ζάχαρη και συντηρητικά.

6. Μη χρησιμοποιείτε ζάχαρη στην λεμονάδα ή την πορτοκαλάδα σας.

ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ

Στα 1838, ένας χημικός ονόματι Μούλντερ απομόνωσε μια ουσία που περιείχε άζωτο, άνθρακα, υδρογόνο οξυγόνο κι άλλα στοιχεία (ορισμένα λευκώματα περιέχουν επίσης θείο, σίδηρο, φώσφορο, ή ιώδιο). Ο χημικός αυτός ισχυρίστηκε πως η ουσία που απομόνωσε ήταν η βάση της ζωής, και την ονόμασε «πρωτεΐνη» που σημαίνει πρώτη στην τάξη, πρωταρχικής δηλα­δή σπουδαιότητας. Το λεύκωμα είναι πανταχού παρόν και τα πάντα πληρόν - υπάρχει λεύκωμα σε κάθε ζωντανό πράγμα. Το ανθρώπινο σώμα είναι 70% νερό και περίπου 15% λεύκωμα, δηλαδή γύρω στα 9 - 1 2 κιλά λευκώματος από τα οποία τα τρία περίπου μπορεί να χαθούν χωρίς σοβαρό κίνδυνο.

Παρ' όλο που είναι μεγάλης σπουδαιότητας το λεύκωμα, παρόλο που όλοι φωνάζουν για την ανάγκη να τρώμε άφθονα ζωικά λευκώματα καθημερινώς, υπάρχει πολλή μεγαλύτερη πιθανότητα κινδύνου από υπερβολική λήψη λευ­κώματος παρά από έλλειψη, ακόμη και στα χωριά μας.

Η πρωταρχική ανάγκη για λεύκωμα είναι να «προμηθέψει το υλικό για την οικοδόμηση και συνεχή αντικατάσταση των λευκωμάτων του κυττάρου, σ' ολόκληρη τη ζωή». Το μεγαλύτερο μέρος του στέρεου, του συμπαγούς υλικού του σώματος γίνεται από λευκώματα.

Τα λευκώματα χρειάζονται επίσης για να ρυθμίζουν πολλές λειτουργίες του σώματος και ανάλογα με την λειτουργία που εκτελούν διακρίνονται σε .1. Δομικές πρωτεΐνες (λ.χ. κολλαγόνα ελαστίνες)2. Ρυθμιστικές ή ορμονικές πρωτεΐνες (λ.χ. ινσουλίνη, θυροξίνη)3. Πρωτεΐνες μεταφοράς (λ.χ. αιμοσφαιρίνη)4. Γενετικές πρωτεΐνες (λ.χ. νουκλεοπρωτεΐνες)5. Συσταλτικές πρωτεΐνες (λ.χ. μυοσίνη)6. Καταλυτικές πρωτεΐνες (λ.χ. ένζυμα και προένζυμα)7. Ανοσοπρωτεΐνες (λ.χ. ΙηΑ, ΙηΘ)8. Αποθηκευτικές πρωτεΐνες

Μια τρίτη λειτουργία του λευκώματος είναι να προσφέρει ενέργεια για το σώμα. Το λεύκωμα ωστόσο χρησιμοποιείται για ενέργεια μόνο εάν εξαντλη­θούν τα λίπη του σώματος και οι υδατάνθρακες. Εάν καταναλώνεται ένα επαρκές σε θερμίδες διαιτολόγιο, είναι σχεδόν αδύνατο να μην υπάρξει αρκετή λήψη λευκώματος.

Με τον ίδιο τρόπο που μια λέξη συντίθεται από γράμματα, το λεύκωμα

συντίθεται από αμινοξέα Υπάρχουν πάρα πολλά αμινοξέα στην φύση, αλλά τα λευκώματα συντίθε­

νται από 20 μόνο αμινοξέα. Τα αμινοξέα αυτά είναι:1. Αλανίνη (Μ.Α.) 11. Ιστιδίνη (H.A.)2. Αργινίνη (H.A.) 12. Κυστεΐνη (H.A.)3. Ασπαραγίνη (Μ.Α.) 13. Λεύκινη (Α)4. Ασπαρτικό οξύ (Μ.Α.) 14. Λυσίνη (Α)5. Βαλίνη (Α) 15. Μεθειονίνη (Α)6. Γλουταμίνη (Μ.Α.) 16. Προλίνη (Μ.Α.)7. Γλουταμινικό οξύ (H.A.) 17. Σερίνη (Μ.Α.)8. Γλυκίνη (Μ.Α.) 18. Τρυπτοφάνη (Α)9. Θρεονίνη (Α) 19. Τυροσίνη (H.A.)

10. Ισολευκίνη (Α) 20. Φαινυλαλανίνη (Α)Α = ΑπαραίτητοH.A. = ΗμιαπαραίτητοΜ.Α . = Μη απαραίτητο

Τα περισσότερα λευκώματα συνίστανται από εκατοντάδες αμινοξέα συν- δεδεμένα μαζί. Η φύση και η λειτουργία ενός λευκώματος καθορίζεται από την σειρά με την οποία τα αμινοξέα «συνδέονται», από την διάταξη των αμινοξέων στο χώρο και από το είδος των αμινοξέων που περιέχουν τα λευκώματα.

Κάθε φυτό ή ζώο πρέπει να επεξεργαστεί το δικό του λεύκωμα. Τα φυτά μπορούν να ουνθέσουν αμινοξέα από τον αέρα, την γη και το νερό, αλλά τα ζώα εξαρτώνται από τα λευκώματα των φυτών, ε ίτε άμεσα τρώγοντας το φυτό, ή έμμεσα τρώγοντας ένα ζώο το οποίον έχει φάει το φυτό.

Το λεύκωμα είναι ένα τροφικό στοιχείο το οποίο είναι άχρηστο και δηλητη­ριώδες στον ανθρώπινο οργανισμό εάν δεν διασπαστεί στα αμινοξέα, από τα οποία συντίθεται, που είναι τα θρεπτικά στοιχεία από τα οποία πρέπει να φτιάξουμε το δικό μας λεύκωμα.

Ορισμένα αμινοξέα ταξινομούνται ως ουσιώδη γιατί το σώμα δεν τα παρά­γει και πρέπει να ληφθούν από τις τροφές. Τα ουσιώδη ή απαραίτητα αμινο- ξέα είναι:1. Βαλίνη 5. Λυσίνη2. Θρεονίνη 6. Μεθειονίνη3. Ισολευκίνη 7. Τρυπτοφάνη4. Λεύκινη 8. Φαινυλαλανίνη

Τα αμινοξέα τα οποία μπορεί να σχηματίσει, ο οργανισμός, αλλά σε ποσό­τητα μικρότερη από αυτή που απαιτείται για να καλυφθούν οι ανάγκες του οργανισμού, καθώς και τα αμινοξέα τα οποία μπορούν να παραχθούν με μετασχηματισμό άλλων απαραίτητων αμινοξέων, ονομάζονται ημιαπαραίτητα

ιιμινοξέα. Αυτά είναι η αργινίνη και η ιοτιδίνιγ τα αμινοξέα αυτά σ' αυξανό­μενους οργανισμούς, δεν βιοσυντίθενται οε ποσότητες ικανές για να καλύ- φουν τις ανάγκες. Επίσης στα ημιαπαραιτητα αναφέρονται ακόμη και το γλουταμινικό οξύ, η κυοτεΐνη και η τυροσίνη (που προέρχονται από τη φαινυ- Απλανίνη και μεθειονινη). Ως μη απαραίτητα ή μη ουσιώδη αναφέρονται τα υπόλοιπα αμινοξέα (που δεν υπάγονται στις δυό πιό πάνω ομάδες, και τα οποία μπορούν να σχηματιστούν στο σώμα).

' Ενα λεύκωμα το οποίο έχει την ιδεώδη ποσότητα των ουσιωδών αμινοξέ- ων καλείται πλήρες. Το πιό πλήρες λεύκωμα είναι αυτό που βρίσκεται στο αυγό. Ωστόσο όπως θα αναπτύξουμε αργότερα, δυό ατελή, μη πλήρη λευ­κώματα, μπορούν, εάν τρώγονται μαζί, να σχηματίσουν ένα πλήρες λεύκωμα, ακριβώς τόσο πολύτιμο όπως αυτό που βρίσκεται στο αυγό.

Κάτι άλλο που ενδιαφέρει, είναι πόσο λεύκωμα πρέπει να λαμβάνει κανείς καθημερινά. Σ' αυτό το σημείο θα θέλαμε λίγο να σταθούμε κάνοντας μια σύντομη ανασκόπηση, πως ξεκίνησε η πρώτη μέτρηση, για την καθημερινά λαμβανόμενη ποσότητα λευκώματος.

Η πρώτη μελέτη των αναγκών για λεύκωμα που πήρε μεγάλη δημοσιότητα, είγινε από τον Γερμανό φυσιολόγο Βόϊτ γύρω στα 1890. Ο Βόϊτ, μελέτησε υγιείς, νέους, σωματικά δραστήριους άνδρες που ελάμβαναν ένα συμβατικό διαιτολόγιο. Βρήκε ότι διατηρούσαν «ισορροπία αζώτου» μ ’ ένα διαιτολόγιο που περιείχε 120 γραμμάρια λευκώματος καθημερινώς. Για πολλά χρόνια αυτό ήταν αποδεκτό ως πρότυπο. Το άζωτο των ούρων προέρχεται αποκλει­στικά και μόνον από τον μεταβολισμό των λευκωμάτων. Ο Βόϊτ υπέθεσε ότι η ποσότητα του αζώτου των ούρων που αποβάλλεται αντανακλούσε τις ανά­γκες του σώματος. Παρατήρησε πως όταν οι Γερμανοί άνδρες ελάττωσαν την λήψη του λευκώματος σημαντικά, αρχικά απέβαλλαν περισσότερο άζωτο παρά όσο κατανάλωναν, μια κατάσταση που ανέφερε ως «αρνητική ισορρο­πία αζώτου». Εάν όμως ο Βόϊτ είχε συνεχίσει τα πειράματά του περισσότερο χρόνο, θα είχε αποκαταστήσει εκ νέου μια ισορροπία αζώτου, στο χαμηλότε­ρο επίπεδο λήψης λευκώματος. Όταν κάποιος ελαττώσει την ποσότητα του λαμβανόμενου λευκώματος, χρειάζεται χρόνος για το σώμα να αναπροσαρ­μόσει το μεταβολισμό του, να επαναφέρει στη θέση του, το θερμοστάτη του να πούμε. Αυτός είναι ο λόγος που μια κατάσταση αρνητικής ισορροπίας αζώτου μπορεί να επακολουθήσει προσωρινά.

Στη διάρκεια του Α! Παγκοσμίου Πολέμου η Δανική κυβέρνηση προσέλαβε ένα φυσιολόγο ονόματι Μ. ΗίπάάθΐΘ για να μελετήσει μεταξύ άλλων τις πρωτεϊνικές ανάγκες.

Οι ταλαιπωρίες και οι κακουχίες του πολέμου είχαν καταστήσει τις ζωικές τροφές σπάνιες και τρομερά δαπανηρές. Άνθρωποι που είχαν συνηθίσει να τρώνε πολλά κρέατα, αυγά και γάλα, εξαναγκάστηκαν να βασιστούν στα πλήρη δημητριακά, στα λαχανικά και ειδικά στις πατάτες για να συντηρηθούν.

Το έργο του Hindhele ήταν να προσδιορίσει πόσο λίγο λεύκωμα οι άνθρωποι θα μπορούσαν να λαμβάνουν, διατηρώντας όμως ταυτόχρονα και καλή υγεία. Πραγματοποίησε εκτεταμένες μελέτες σε νέους και ηλικιωμένους και συ- νεπέρανε ότι 60 γραμμάρια λευκώματος την ημέρα ήταν περισσότερο από επαρκές για να καλυφθούν οι ανάγκες του σώματος. «Ακόμη και η ταπεινή πατάτα, είπε ο Hindhele, περιέχει αρκετό, υψηλής ποιότητας, λεύκωμα για να προμηθεύσει στις ανάγκες του σώματος (εφ' όσον φυσικά η συνολική λήψη θερμίδων ήταν επαρκής).»

Η ορθόδοξη επιστημονική κοινότητα ελοιδώρησε τον Hindhele (ούτε καν αναφέρεται στην Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια του 1963). Τα ευρήματα του Hindhele μείωσαν κατά το ήμισυ τα επίπεδα των πρωτεϊνικών αναγκών. Πιό πρόσφατες όμως έρευνες, έχουν ελαττώσει σημαντικά το νούμερο αυτό του Hindhele. Η καθημερινή λήψη λευκώματος που συνιστά η Αμερικάνικη Επι­τροπή Τροφών και Διατροφής είναι 56 γραμμάρια για ένα άνδρα 70 κιλών και 46 γραμμάρια για μια γυναίκα 58 κιλών. Αλλά τα νούμερα αυτά εξακολουθούν να είναι μεγάλα, επειδή τα πειράματα στα οποία βασίστηκαν πραγματοποιή­θηκαν σε ανθρώπους συνηθισμένους να λαμβάνουν πολλά ζωικά λευκώματα.

Η φυσιολογία του Γκαϋτον (ένα εγκυρότατο βιβλίο φυσιολογίας που κυ­κλοφόρησε πρόσφατα και σε ελληνική μετάφραση) αναφέρει ότι 30 γραμμά­ρια λευκώματος την ημέρα επαρκούν πλήρως. Οι ειδικοί ερευνητές της «Επιτροπής για τις Ανάγκες σε Θερμίδες και Πρωτεΐνες» της Ρώμης, κατέ­ληξαν πριν λίγα χρόνια στο συμπέρασμα ότι ένας ενήλικος μπορεί να ικανο­ποιήσει τις βασικές ανάγκες του με 0,5 γραμμάρια πρωτεΐνης, για κάθε κιλό που ζυγίζει. Στις βιομηχανικές χώρες όμως ο ενήλικος λαμβάνει καθημερινά 1,2 γραμμάρια για κάθε κιλό που ζυγίζει. Οι έρευνες που έγιναν σε διάφορες χώρες, δείχνουν, ότι καταναλώνουμε δυό ως τέσσερις φορές μεγαλύτερη ποσότητα πρωτεϊνών από εκείνη που χρειάζεται για να ισορροπηθεί η κατανά­λωση του αζώτου.

Αποδεικνύεται ότι όσο περισσότερο λεύκωμα τρώγει κανείς κάθε μέρα, τόσο περισσότερο χρειάζεται να λαμβάνει για να διατηρήσει τα μεγάλα του αποθέματα των ασταθών (labile) λευκωμάτων. Αλλά τα μεγάλα αποθέματα των ασταθών (labile) λευκωμάτων δεν είναι φυσιολογικώς ευεργετικά. Όταν λοιπόν εξαλειφθούν όλες οι αιτίες πειραματικών λαθών, η ανάγκη σε λεύκω­μα είναι περίπου 25 γραμμάρια την μέρα σύμφωνα με τον διακεκριμένο ερευνητή Hegsted (Αμερικανική Εφημερίδα Κλινικής Διατροφής 21: 547, 1968). Κι αυτή η ποσότητα δεν είναι 100% πλήρες λεύκωμα, αλλά μάλλον των τύπων του λευκώματος που καταναλώνεται σ' ένα μέσου όρου ελληνικό διαιτολόγιο, το οποίο είναι περίπου 70% πλήρες.

Επιβεβαίωση του γεγονότος ότι τα νούμερα αυτά αντιπροσωπεύουν την αληθινή ανάγκη του σώματος έρχεται από την παρατήρηση ότι καμμιά φυσιο­λογική δυσλειτουργία (ανωμαλία στην λειτουργία) δεν παρατηρείται όταν η

λήψη του λευκώματος βρίσκεται στο επίπεδο αυτό. Στην πραγματικότητα, έχει προκόψει βελτίωση σε πολλές αρρώστιες, όπως ανεπάρκεια νεφρών, καρδιακή ανεπάρκεια, ηπατική ανεπάρκεια, αρρώστια των στεφανιαίων αρτη­ριών και υψηλή πίεση. Οι παράμετροι του μεταβολισμού του λευκώματος

που περιλαμβάνουν επίπεδα λευκώματος, αμινοξέα και άλλα στοιχεία στην κυκλοφορία του αίματος - παραμένουν ομαλά όταν καταναλώνονται 25 γραμ. λευκώματος καθημερινά.

Σας παραθέτουμε ένα πίνακα για τις καθημερινές ανάγκες σε λεύκωμα από την Εθνική Ακαδημία Επιστημών των Η.Π.Α. και είναι διαθέσιμος με περισσότερες λεπτομέρειες, από την υπηρεσία Food and Nutrition Board, National Academy of Sciences. Nutritional Research Council, Washinghton, D C, USA.Νήπια 0-1 ετών: 13 γραμμάριαΠαιδιά 1 -3 ετών: 23 γραμμάριαΠαιδιά 4-6 ετών: 30 γραμμάριαΠαιδιά 7-10 ετών: 34 γραμμάριαΑγόρια 11-14 ετών: 45 γραμμάριαΑνδρες 1 5 + ετών: 56 γραμμάριαΚορίτσια 11-18 ετών: 46 γραμμάριαΓυναίκες 1 9 + ετών: 44 γραμμάρια

Οι περισσότεροι όμως ερευνητές του θέματος ισχυρίζονται, ότι η Εθνική Ακαδημία Επιστημών, που δημοσιεύει τις κατά προσέγγιση ποσότητες λευ­κώματος που χρειάζονται οι διάφορες ηλικίες, στην πραγματικότητα σχεδόν διπλασιάζει τους αριθμούς για να εξασφαλίσει επαρκή λήψη λευκωμάτων. (Η ίδια η Ακαδημία Επιστημών παραδέχεται τουλάχιστον κάποια διόγκωση των αριθμών).

' Ενα άλλο πρόβλημα που προκύπτει όσον αφορά την λήψη λευκώματος είναι, αν θα πρέπει να παίρνει κανείς σ’ ένα γεύμα, ταυτόχρονα όλα τα απαραίτητα αμινοξέα. Αναφερόμενοι πάλι στην φυσιολογία του Γκάϋτον, με­λέτες με ραδιοϊσότοπα έχουν δείξει ότι σε κάθε δεδομένη στιγμή η σύνδεση λευκώματος χρησιμοποιεί 2/3 ενδογενή αμινοξέα (από την δεξαμενή του κυκλοφορούντος αίματος) και 1/3 εξωγενών αμινοξέων (που προέρχονται από τα γεύματα). Με άλλα λόγια, σχετικά με το λεύκωμα, το σώμα συντηρεί­ται πάντα από τα αποθέματά του και ο σκοπός της διατροφής είναι να ανα­πληρώσει τα αποθέματα αυτά. Δεν έχει σημασία αν ένα δεδομένο γεύμα προσφέρει την ακριβή αναλογία των αμινοξέων επειδή το σώμα είναι πλήρως ικανό να αντλεί από τα αποθέματά του, οποιαδήποτε αμινοξέα χρειάζονται για να αντισταθμίσουν τις θρεπτικές του προμήθειες. Δεν χρειάζεται να συνδυάσουμε διαφορετικά λευκώματα, στο ίδιο γεύμα. Δηλαδή δεν χρειάζε­ται κανείς να λαμβάνει πλήρη λευκώματα σε κάθε γεύμα. Όπως λένε οι συγγραφείς σε άρθρο του Αμερικανικού περιοδικού - Scientific American,

1976 η αλληλοσυμπλήρωση λευκωμάτων εργάζεται «όταν οι ελλιπείς και συμπληρωματικές πρωτεΐνες λαμβάνονται μαζί ή λαμβάνονται χωριστά σε διάστημα ολίγων ωρών».

Στο παρελθόν πιστευόταν και ακόμα και σήμερα πιστεύεται, ότι όσο περισ­σότερη σωματική προσπάθεια καταβάλλει κάποιος, ή όσο περισσότερο α­σκείται σωματικά, τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει για λεύκωμα. Σύγχρονες διαιτολογικές μελέτες, έχουν αποδείξει ότι αυτό δεν ισχύει. Ο Αμερικανός καθηγητής Τζην Μέγιερ λέγει: «Παρόλο που το σώμα χρησιμοποιεί γοργά το λεύκωμα και χρειάζεται τακτικές αντικαταστάσεις, δεν το χρησιμοποιεί, ούτε στο ελάχιστο γοργότερα είτε είστε ένας Ολυμπιονίκης κολυμβητής ή ένας συνηθισμένος πολίτης που κάθεται και παρατηρεί τους Ολυμπιακούς αγώ­νες στην τηλεόραση».Πάμπολλοι διάσημοι αθλητές, δρομείς και προπονητές έχουν ανακαλύψει πως ένα διαιτολόγιο που αποτελείται βασικά από φυσικούς υδατάνθρακες προσφέρει σχεδόν 3 φορές τη δύναμη για αντοχή οτους αθλητικούς συνα­γωνισμούς από ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε λεύκωμα και φτωχό σε υδατάν­θρακες.

Και είναι φυσικό αυτό! Το λεύκωμα πρέπει να μετατραπεί σε υδατάνθρακα πριν μπορέσει να προσφέρει ενέργεια στο σώμα. Ο ρυθμός της μετατροπής δεν παρακολουθείται, δεν φτάνει τον ρυθμό δαπάνης ενέργειας του αθλητή.

To Stress επίσης δεν αυξάνει σημαντικά την απαίτηση σε λεύκωμα. Η έρευνα δείχνει ότι η νευρική ένταση των τελικών εξετάσεων ή η στέρηση ύπνου αυξάνει την ανάγκη σε λεύκωμα μόνο κατά 0,5 έως 1,0 γραμμάρια την ημέρα.

Μια κάποια μεγαλύτερη ποσότητα λευκώματος χρειάζεται σε ειδικές κα­ταστάσεις όπως είναι:1. Στην περίοδο ανάπτυξης2. Στην περίοδο της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας3. Στην ανάρρωση από εξαντλητική αρρώστια4. Μετά από μια νηστεία5. Όταν ασκείται κανείς με βάρη

' Ενας Αμερικανός γιατρός απαντώντας πριν αρκετά χρόνια στην στήλη του σε εφημερίδα, στο ερώτημα αν μπορεί μια μητέρα να διατηρήσει λεπτό το μωρό της και να αποφύγει την παχυσαρκία, χρησιμοποιώντας ένα διαιτολό­γιο πλούσιο σε ζωϊκά λευκώματα και φτωχό σε υδατάνθρακες, ο ενήμερος γιατρός απάντησε: « Ενα τέτοιο διαιτολόγιο σ' ένα νήπιο που υποτίθεται πως μεγαλώνει μ" ένα σχετικά γοργό ρυθμό, θα μπορούσε να είναι ισάξιο με αργή λιμοκτονία και θα προξενούσε ανεπανόρθωτη ζημιά στο παιδί».

Κάποιος θα μπορούσε να ρωτήσει, γιατί δεν θα πρέπει να καταναλώνεται επί πλέον λεύκωμα για να προσφέρει ένα περιθώριο ασφάλειας; Υπάρχουν πολλοί λόγοι, γιατί όλα τα θρεπτικά στοιχεία, περιλαμβανομένου και του

λευκώματος, θα πρέπει να καταναλίσκονται στις ποσότητες που καλύπτουν ιις ανάγκες του σώματος (χωρίς να υπάρχει ούτε υπερβολή, ούτε έλλειψη λευκώματος) και είναι αρκετά γνωστοί. Ποιοι είναι ορισμένοι από τους κινδύ­νους της υπερβολής στην λήψη λευκώματος; Οι κίνδυνοι αυτοί περιλαμβά­νουν.1 Αθηροσκλήρυνοη (συγκέντρωση λιπών πάνω στα τοιχώματα των αρτηριών)

Επίσπευση γήρατος, 3. παχυσαρκία, 4. οστεοπόρωση, 5. εντερική τοξιναι­μία (εξ αιτίας σήψης του λευκώματος στο πεπτικό σύστημα).I Η αθηροσκλήρυνοη είναι η κύρια αιτιολογία των καρδιακών παθήσεων και των εγκεφαλικών επεισοδίων. Οι επιστήμονες αναρρωτιώνται πως συμβαίνει αυτό; Γιατί το λίπος συγκεντρώνεται; Γιατί εναποτίθεται στα τοιχώματα των αγγείων; Ένας από τους κύριους λόγους βασίζεται στη θεωρία του ερεθι­σμού. Η θεωρία αυτή διατυπώθηκε πρωταρχικά από ένα καθηγητή του Χάρ- βαρντ. Αυτό που λέγει ο Αμερικάνος καθηγητής, είναι ότι τα τοξικά υλικά, οι τοξικές ουσίες στο αίμα ερεθίζουν τα τοιχώματα των αγγείων και στη συνέ­χεια το λίπος εναποτίθεται.Τι είναι τώρα το πρωταρχικό, τοξικό υλικό που ο καθηγητής του Χάρβαρντ αναφέρει ως ένοχο, Το βασικό τοξικό υλικό καλείται ομοκυστίνη. Η ομοκυ- οτίνη αυξάνεται και συγκεντρώνεται μέσα στο σώμα, όταν τρώμε πάρα πολύ λεύκωμα. Η υπερβολική όμως λήψη λευκώματος αποδίδει υπερβολικές ποσό­τητες μεθειονίνης, ένα ουσιώδες αμινοξύ οτο σώμα. Η υπερβολική αυτή ποσότητα μεθειονίνη διασπάται σε ομοκυστίνη η οποία προκαλεί ερεθισμό των τοιχωμάτων των αρτηριών κι έτσι εναποτίθεται λίπος, οδηγώντας προο­δευτικά σε καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά.2. Σε ότι αφορά τα γηρατιά, ο Δρ. Τσάρλ Μπάρροους τους Εθνικού Ινστιτού­του Γήρατος των Η.Π.Α., πιστεύει, με βάση εκτεταμένα πειράματα, ότι το υπερβολικό λεύκωμα στο διαιτολόγιο είναι ένας σπουδαίος επιταχυντής της διαδικασίας του γήρατος. Προφανώς το υπερβολικό λεύκωμα επιφέρει υ­περβολική χρησιμοποίηση του «μεταβολικού μηχανισμού» του λευκώματος σε κάθε κύταταρο, κ ι ' αυτό αναγκάζει το «μηχανισμό» να φθαρεί συντομώ- τερα. Από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας (Η.Π.Α.), έρχονται επίσης πολλές επιστημονικές μελέτες που δείχνουν ότι η μεγάλη λήψη λευκώματος στα ζώα επισπεύδει την διαδικασία του γήρατος.3. Υπερβολικό λεύκωμα μπορεί επίσης να είναι βλαπτικό, συνεισφέροντας στην παχυσαρκία, επειδή ένα μεγάλο μέρος από το λεύκωμα που προσφέρε- ται πέραν των αναγκών του σώματος, μετατρέπεται σε λίπος και αποθηκεύε­ται. Αντίθετα όταν χρησιμοποιείται μόνο λεύκωμα και στις κανονικές του ποσότητες βοηθά στο αδυνάτισμα γιατί, σε αντίθεση με τους υδατάνθρακες και τα λίπη, είναι ένα πολύπλοκο τρόφιμο δυναμικής δράσης απαιτώντας τη χρήση πολύ περισσότερης ενέργειας του σώματος και απώλεια των δικών του θερμίδων για χώνεψη και μεταβολισμό. Άρα πολλοί άνθρωποι θα χάσουν

βάρος αρχικά μ' ένα τέτοιο διαιτολόγιο με σάρκες. Γ ι' αυτό είναι τόσο δημοφιλές το λεύκωμα, για αδυνάτισμα.4. Ο Δρ. Μπίρχερ Μπένερ, διάσημος ελβετός γιατρός, σημειώνει ότι ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε ζωικά λευκώματα, οδηγεί στην ανάπτυξη οστεοπό­ρωσης αυξάνοντας την ουρική αποβολή του ασβεστίου. Αμερικανοί ερευνη­τές του τμήματος Διατροφής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ έφθασαν οτο συμπέρασμα, ότι πλούσιο σε κρέας διαιτολόγιο παίζει τον πιο βασικό ρόλο στη γένεση της οστεοπόρωσης περισσότερο ακόμη κ ι ' από τους ραφι- ναριομένους υδατάνθρακες και τα λίπη. Προξενείται οστεοπόρωση, όταν η λειτουργία του συστήματος των κοκκάλων σαν δεξαμενή βασικών αλάτων επιβαρύνεται με αφαιμάξεις συνεχώς.5. Εντερική Τοξιναιμία. Στο παχύ μας έντερο υπάρχει πάντα ένας ορισμέ­νος αριθμός μικροβίων. Όταν όμως ακολουθεί κανείς ένα διαιτολόγιο πλου- αιο σε ζωϊκά λευκώματα (κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά, αυγά) και πολύ φτωχό σε φυσικούς υδατάνθρακες θα δημιουργήσει μια συγκέντρωση μικροβίων στο παχύ του έντερο, που είναι αναερόβια σηπτικά βακτηρίδια. Τα βακτηρίδια αυτά διασπούν το λεύκωμα και παράγουν ορισμένες τοξίνες που απορροφώ- νται από την κυκλοφορία του αίματος και μπορούν να ανευρεθούν και να μετρηθούν στα ούρα, επειδή τα νεφρά φιλτράρουν κ ι' απομακρύνουν μη τοξικές ουσίες από το σώμα και γ ι ' αυτό εμφανίζονται στα ούρα.

Γενικά λοιπόν, η συχνά συνιστώμενη δόση του λευκώματος από τους ειδι­κούς, πάνω από 75 - 100 γραμμάρια καθημερινώς, υπερβαίνει κατά πολύ τις ανάγκες του σώματος και αποτελεί την πηγή πολλών ανωμαλιών. Η αποβολή των υποπροϊόντων της μεγάλης ποσότητας του λευκώματος θέτει μεγάλο στρες πάνω στο σώμα. Το συκώτι και τα νεφρά δέχονται το βάρος της τιμω­ρίας. Τα λίπη και οι υδατάνθρακες καίγονται καθαρά αφήνοντας ένα υπόλοι­πο μόνον διοξείδιο του άνθρακα, (το οποίο είναι σχετικά αθώο και αποβάλλε­ται εύκολα από τους πνεύμονες), και νερό. Ο μεταβολισμός του λευκώμα­τος, από το άλλο μέρος, αφήνει μη οξειδώσιμα άχρηστα προϊόντα όπως είναι η ουρία, το ουρικό οξύ κ.λ.π. Είναι πολύ μεγαλύτερο βάρος για το σώμα να επεξεργαστεί υπερβολικές ποσότητες λευκώματος, παρά να επεξεργαστεί υπερβολικές ποσότητες λίπους ή υδατανθράκων.

Τα λευκώματα περιέχουν άζωτο. Το άζωτο, από ανεπαρκώς χωνευμένα λευκώματα, μπορεί μόνο να εξαλειφθεί από το σώμα με την ένωσή του με άλλα μέταλλα για να σχηματίσουν νιτρικά άλατα. Αυτό επιβαρύνει τα μεταλ­λικά αποθέματα και ταυτόχρονα αυξάνει τις απαιτήσεις σε μέταλα. Επί πλέον η υπερκατανάλωση σε λευκώματα, πολύ συχνά, οδηγεί σε ατελή πέψη.

Βασικά η υπερβολική ποσότητα λευκώματος έχει σαν συνέπεια τον υποβι­βασμό, εξευτελισμό του, χρησιμοποιούμενο από τον οργανισμό για ενέργεια ή αποθηκευόμενο σαν λίπος.

Στην διαδικασία της απαμίνωσης, η ομάδα αμινών (ΝΗ?), χωρίζεται από το

μόριο του αμινοξέος σχηματίζοντας αμμωνία την οποία το σώμα μετατρέπει οι: ουρία και την απομακρύνει. Το υπόλοιπο του μορίου είναι ένα κετονικό οξύ, το οποίο λειτουργεί σαν υδατάνθρακας για να παράγει ενέργεια ή όταν Γ.ίναι σε μεγάλη ποσότητα αποθηκεύεται σαν λίπος. Μια ακόμη διαδικασία αποσύνθεσης (σήψης) που προξενείται από υπερβολική ποσότητα αμινοξέ- ι.ιν είναι η αφαίρεση της καρβοξυλικής ομάδας, όπου η ομάδα του καρβοξυ- λίου χωρίζεται για να σχηματίσει διοξείδιο του άνθρακα, αφήνοντας μια πρω- ι ο ταγή αμίνη, η οποία είναι μιά ένωση αζώτου τοξική και με άσχημη μυρωδιά, χαρακτηριστική της σήψης του λευκώματος.

Γενικά, τα τελικά προϊόντα της πέψης των ζωικών λευκωμάτων είναι πολύ όξινα - ουρία, ουρικό οξύ, αδενίνη κ.λ.π. τα οποία πέραν μιας ορισμένης ομαλής ποσότητας προξενούν εκφυλισμό των ιστών του σώματος, δημιουρ­γώντας ποδάγρα, διαταραχές του συκωτιού και των νεφρών, πεπτικές ανω­μαλίες, αρθριτικά ακόμη και ψυχικές διαταραχές, σε όσους έχουν σχετική προδιάθεση. Κάθε άτομο έχει το δικό του τρόπο, την δική του ικανότητα να αντιμετωπίσει τα τοξικά αυτά υλικά. Ορισμένα από τα συμπτώματα της πρω- ιείνικής δηλητηρίασης είναι κάψιμο του στόματος, των χειλιών και του λαι­μού, παθήσεις του δέρματος, διαταραχές της μύτης, «αλλεργίες» (εκδηλώ­σεις μη ανοχής για ορισμένες τροφές ή ουσίες), υπερβολική κούραση, υπε- ροξύτητα, πονοκέφαλοι και διάφοροι πόνοι στο σώμα. Τα συμπτώματα αυτά ()α ποικίλουν από το ένα στο άλλο άτομο, αναπτύσσονται δε, όταν τα κύτταρα προσπαθούν να εδραιώσουν την αμυντική τους δράση, ενάντια στα άπεπτα λευκώματα, για να τα απομακρύνουν από το σώμα. Λίγο περισσότερο του δέοντος λεύκωμα θα ήταν σίγουρα λιγώτερο βλαπτικό από μιά ανεπαρκή ποσότητα, για μια παρατεταμένη χρονική περίοδο. Αλλά τα 75-100 γραμμά­ρια καθαρού λευκώματος καθημερινώς ή περισσότερο (όσο περίπου κατανα­λώνει ο μέσος άνθρωπος των Δυτικών κοινωνιών), βρίσκεται πέραν των ανα­γκών οποιούδηποτε ανθρώπου ή των ικανοτήτων του να το επεξεργαστεί, χωρίς να προκύψει τοξίνωση, τοξικότητα (τοξιναιμία του σώματος).

Στις μέρες μας πιο πολύ κινδυνεύει κανείς από την υπερκατανάλωση λευκώματος παρά από την έλλειψή του. Όμως δεν παύει και η έλλειψη επαρκούς λευκώματος να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην υγεία.

Ορισμένα από τα συμπτώματα της έλλειψης λευκώματος είναι ζάλη, άδειο κεφάλι και έλλειψη ενέργειας - ζωντάνιας. Παρατεταμένη έλλειψη λευκώ­ματος μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, περιλαμβανομένης και σοβαρής διατάραξης της χημείας του αίματος. Τέτοιες όμως συνέπειες θα χρειάζο­νταν μήνες ή και χρόνια για να αναπτυχθούν. Θα αναφερθούμε σε δυό παθολογικές καταστάσεις. Στην μια (Κνναεήίοι^οι·) υπάρχει πλήρης σχεδόν στέρηση πρωτεΐνης ενώ διατηρείται σχεδόν το επίπεδο της πρόσληψης θερμίδων, κοντά στα επίπεδα, που συνιστώνται καθημερινά. Τα συμπτώματα είναι: απάθεια, ανορεξία, αδιαφορία, και οίδημα λόγω της υπολευκωματιναι-

μίας. Αποχρωματισμός του τριχωτού της κεφαλής εμφανίζεται οε προχωρη­μένο στάδιο και οι τρίχες γίνονται λεπτές, εύθραυστες και αποσπώνται εύ ­κολα χωρίς πόνο. Αποχρωματισμός του δέρματος και εκτεταμένη δερματο­πάθεια συνοδεύει σχεδόν πάντοτε το Kwashiorkor. Διάρροια, παρασίτωση, αναιμία και σημεία υποβιταμινώσεων και ανεπάρκεια μετάλλων είναι πολύ συνηθισμένα συμπτώματα σ' όλες τις μορφές υποθρεψίας. Παρατηρείται και καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξης.

Στην άλλη κατάσταση (πρωτεϊνική - θερμιδική ανεπάρκεια) υπάρχει ανε­παρκής πρόσληψη πρωτεΐνής αλλά και θερμίδων για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα. Το παιδί ή ο ενήλικας με πρωτεϊνική - θερμιδική ανεπάρκεια πα­ρουσιάζει μεγάλη απίσχναση από εξάντληση του υποδόριου λίπους και της μυϊκής μάζας. Καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξης παρουσιάζεται και στην πρωτεϊνική - θερμιδική ανεπάρκεια. Ο συνδυασμός των δύο αυτών μορφών υποθρεψίας συνυπάρχει συχνά στο ίδιο άτομο. Στην χώρα μας οι βαριές αυτές μορφές υποθρεψίας είναι δευτεροπαθείς, συνέπεια δηλαδή διάφορων παθολογικών καταστάσεων ή εμφανίζονται σε παραμελημένα και κακοποιημένα παιδιά. (Ιατρική 45, 75 - 82, 1984 - Καφάτος).

Μια έλλειψη πρωτεϊνών ή μια αρνητική ισορροπία αζώτου (όπου το λεύκω­μα διασπάται πιό γοργά από ότι συντίθεται) υπάρχει στις ακόλουθες καταστά­σεις:1 Όταν το διαιτολόγιο δεν προμηθεύει επαρκές λεύκωμα για επιδιόρθω­ση και συντήρηση.2. Όταν το διαιτολόγιο είναι ελλιπές σε ορισμένα απαραίτητα (ουσιώδη) αμινοξέα.3. Όταν το σώμα λαμβάνει μια ανεπαρκή ποσότητα υδατανθράκων και λιπών και πρέπει να απαμινώσει το απαραίτητο λεύκωμα για να καλύψει ε ­νεργειακές ανάγκες.4 Όταν το σώμα έχει χάσει την ικανότητα του να χωνεύει επαρκώς, να αφομοιώνει ή να συνθέτει λευκώματα.

Είναι αδύνατον ωστόσο να μην παίρνει κανείς την απαραίτητη ποσό­τητα λευκώματος, εφόσον λαμβάνει ένα δια ιτολόγιο φυσικών τροφών.

Παραδείγματα πλήρων λευκωμάτων είναι τα αυγά, το κρέας, τα γαλακτο­κομικά προϊόντα, το ψάρι και το κοτόπουλο όπως τουλάχιστον μέχρι τώρα πιστεύονταν. Εάν όμως η κατανάλωση των λευκωμάτων αυτών ήταν ο μόνος τρόπος να αντικαταστήσουμε τον φθαρμένο ιστό, τότε θα είχε εκλείψει προ πολλού χρόνου το ανθρώπινο γένος, μιας και οι τροφές, αυτές σπανίζουν στις Ινδίες, την Κίνα και σε πολλές άλλες μη Δυτικές χώρες. Τι έχει καταστή­σει δυνατό για τους ανθρώπους αυτούς να διατηρήσουν ομαλή θρέψη στο λεύκωμα: Η απάντηση είναι η «συμπληρωματικότητα» η «αλληλοσυμπλήρω­ση» ελλιπών λευκωμάτων. Χάρη στην «αλληλοσυμπλήρωση» ελλιπών λευκω­μάτων, μπορεί ο οργανισμός να σχηματίσει πλήρη λευκώματα από συνδυα-

< μ«( > φιιτικών τροφών. (Βέβαια ορισμένοι σπόροι και ξηροί καρποί δεν χρειά- ι,ι κιι να συνδυαστούν, γιατί είναι πλήρη λευκώματα, όπως έχει αποδείξει η ιΐνύλυοη των λευκωμάτων τους).

I ύν χρησιμοποιηθεί ένα αμινοξύ για τη σύνθεση ενός νέου λευκώματος ή Λκιοιιαστεί για το περιεχόμενό του σε ενέργεια (μια δαπανηρή διαδικασία), ιΐιι Γ.ξαρτηθεί από ένα αριθμό παραγόντων. Πρώτα, καθένα από τα ουσιώδη ιιμινοξέα πρέπει να είναι παρόν ταυτόχρονα στην ενδοκυτταρική δεξαμενή για να προχωρήσει η σύνθεση λευκώματος. Εάν ένα δεδομένο αμινοξύ είναι ικιμόν σε μια περιορισμένη ποσότητα, το λεύκωμα μπορεί να σχηματιστεί μόνο εφόσον η προμήθεια αυτού του αμινοξέος (καλούμενο περιοριστικό αμινοξύ), διαρκεί, διατηρείται. Εάν ένα ουσιώδες αμινοξύ λείπει από την δεξαμενή τα υπόλοιπα δεν μπορούν να αποθηκευτούν για κατοπινή σύνθεση και θα καταβολιστούν για ενέργεια.

I ενικά η αναβολική ικανότητα μιας πρωτεΐνης ελαττώνεται εάν υπάρχει ί Λλειψη ενός ειδικού αμινοξέος σε αυτή την πρωτεΐνη.

Λιάφορα λευκώματα διαφέρουν στην συγκέντρωση και ισορροπία των ου­σιωδών αμινοξέων.

Μια διατροφικά πλήρης πηγή λευκώματος, όπως είναι τα κρέατα, αυγά, ψάρια, γαλακτοκομικά και ορισμένα είδη σπόρων και ξηρών καρπών, προσφέ­ρει αρκετά από όλα τα ουσιώδη αμινοξέα που χρειάζονται για να καλύψουν ικ; απαιτήσεις του σώματος για διατήρηση και ανάπτυξη.

Μια χαμηλής ποιότητας ή διατροφικά «ατελές» (όχι πλήρες) λεύκωμα ό­πως η ζεΐνη του καλαμποκιού η οποία στερείται τα αμινοξέα τρυπτοφάνη και λυσίνη, δεν μπορεί να υποτηρίξει ούτε τη διατήρηση ούτε την ανάπτυξη.Ενα κάπως λιγώτερο κατώτερο λεύκωμα όπως είναι η γλιαδίνη του σιταριού

ιιροσφέρει αρκετή λυσίνη για διατήρηση, αλλά όχι αρκετή για ανάπτυξη.1 α φυτικά λευκώματα συνήθως περιέχουν ανεπαρκείς ποσότητες ενός ου­σιώδους αμινοξέος ή περισσοτέρων. Αυτό όμως μπορεί να ξεπεραστεί με τη λήψη 2 φυτικών λευκωμάτων που το ένα συμπληρώνει το άλλο. Όπως έ- νραψε το έγκυρο Ιατρικό περιοδικό «Λάνσετ» περισσότερο από 20 χρόνια πριν: «Προηγουμένως τα φυτικά λευκώματα ταξινομούνταν ως δεύτερης σειράς και θεωρούνταν ως κατώτερα από τα πρώτης τάξεως λευκώματα ζωικής προέλευσης. Η διάκριση αυτή έχει γενικά τώρα απορριφθεί...

Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι τα λευκώματα που προσφέρονται από κατάλληλα μίγματα φυτικής προέλευσης, καθιστούν ικανά τα παιδιά να μεγα­λώνουν εξίσου καλά με τα παιδιά στα οποία δίδεται γάλα και άλλα ζωικά λευκώματα».

Τα επίπεδα των αμινοξέων λυσίνης και θρεονίνης στα δημητριακά είναι γενικώς χαμηλά και το καλαμπόκι είναι επίσης ανεπαρκές σε τρυπτοφάνη. Τα όσπρια είναι καλές πηγές λυσίνης αλλά είναι ανεπαρκή στα αμινοξέα που περιέχουν θείο, δηλ. μεθειονίνη και κυστίνη. Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά

είναι εντελώς επαρκή σ' όλα τα ουσιώδη αμινοξέα εκτός μεθειονίνης.Σε πείσμα αυτών των ελλείψεων των διάφορων τροφών είναι δυνατό να

φτιάξουμε γεύματα που περιέχουν αποδεκτές αναλογίες ουσιωδών αμινοξέ- ων συνδυάζοντας λευκώματα από διαφορετικές πηγές, στο ίδιο γεύμα, ή σε διαφορετικό γεύμα της ίδιας όμως ημέρας. Γενικά τα δημητριακά που είναι ελλιπή σε λυσίνη συμπληρώνονται με τα όσπρια που είναι ελλιπή σε μεθειο- νίνη. Κάθε πολιτισμός έχει αναπτύξει τα δικά του μίγματα συμπληρωματικών λευκωμάτων. Στη μέση Ανατολή το σταρένιο ψωμί, που στερείται επαρκούς επιπέδου λυσίνης, τρώγεται με άσπρο τυρί, το οποίο έχει υψηλά επίπεδα λυσίνης. Οι Μεξικανοί τρώνε φασόλια ξερά και ρύζι. Οι Τζαμαϊκανοί τρώνε ρύζι και ρεβύθια. Οι Ινδιάνοι τρώνε σιτάρι και όσπρια και οι Έλληνες ψωμί με τυρί και παλαιότερα φασολάδα με φέτα τυρί. Δηλαδή μπορεί να γίνουν πλήρη λευκώματα εάν συνδυαστούν:1. Ρύζι + φασόλια2. Δημητριακά + όσπρια (π.χ. καλαμπόκι + φασόλια)3. Δημητριακά + σπόροι4. Όσπρια + σπόροι5. Τυρί με όσπρια ή δημητριακά ή σπόρους.

Το θέμα αυτό έχει εξετασθεί λεπτομερειακά στο βιβλίο της Αμερικανίδας Φράνσις Ααππέ, με το τίτλο «Διαιτολόγιο για έναν Μικρό Πλανήτη» (1971, Νέα Υόρκη).

Στο βιβλίο της αυτό, συζητά αναλυτικά για την αλληλοσυμπλήρωση δυό ατελών (ελλειπών φυτικών λευκωμάτων) που με την ταυτόχρονη λήψη τους δημιουργούν ένα πλήρες λεύκωμα. Δηλαδή ισχυρίζεται ότι πρέπει να λη- φθούν ταυτόχρονα στο ίδιο γεύμα τα 2 ή 3 φυτικά λευκώματα για να γίνει ένα πλήρες λεύκωμα. Η ιδέα αυτή βρήκε τεράστια απήχηση σ’ όλο τον κόσμο και θεωρήθηκε επιστημονικό γεγονός, μεγάλης σημασίας, για φυτοφάγους και φτωχούς λαούς. Όμως το 1980 η ίδια Αμερικανίδα συγγραφέας τύπωσε ένα άλλο βιβλίο της στο οποίο παραδέχτηκε ότι είχε κάνει λάθος και ότι είχε πέσει έξω στο θέμα αυτών των συνδυασμών. Ετόνισε, ότι τα ελλιπή φυτικά λευκώματα μπορούν να αλληλοσυμπληρωθούν και να γίνουν πλήρη, ακόμα κι αν τα λάβει κανείς σε διαφορετικά γεύματα, αλλά της ίδιας όμως μέρας. Η αναθεωρημένη αυτή άποψή της δεν φάνηκε νάχει τόσο απήχηση, όσο η προηγούμενη ιδέα της, παρόλο που η νέα αυτή άποψη είναι σωστή σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα.

Οι αυστηροί φυτοφάγοι τρώνε ποικιλία ωμών ξηρών καρπών και σπόρων (αμύγδαλα, φυστίκια Αιγίνης, φουντούκια, ηλιόσπορους, καρύδια, αράπικο φυστίκι κλπ.) και λαμβάνουν όλα τα αμινοξέα που χρειάζεται το σώμα. Αλλά και οι υπόλοιπες τροφές, που τρώνε καθημερινά έχουν αφθονία λευκώμα­τος.

Σχετικά με το λεύκωμα των πράσινων φυλλωδών λαχανικών, υπάρχει μια

ι κιιληξη. Το λευκωμά τους βρίσκεται πως είναι γενικά αρκετά ισορροπημένο ••οι: ότι αφορά όλα τα ουσιώδη αμινοξέα εκτός της μεθειονίνης», όπως έχει ιιποδειχθεί επιστημονικά.

Μήπως αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να υποστηρίξει τη ζωή και την ομαλή ανάπτυξη; Λάβετε υπόψη τούτο: το λεύκωμα των πράσινων φύλλων είναι όμοιο μ' εκείνο που βρίσκεται, στο γάλα το οποίο έχει επίσης μικρή ποσότη- κι μεθειονίνης. Προφανώς, οι πανεπιστημιακοί διαιτολόγοι και οι διαιτολόγοι ιου κράτους έχουν συμπεράνει ότι η πρωτεΐνη του γάλακτος είναι ανεπαρ­κής για ομαλή αύξηση και ανάπτυξη όταν συγκρίνεται με την ανώτερη πρωτεΐ­νη του αυγού. Είναι ευτυχές σίγουρα, που τα νεογένητα δεν μπορούν να διαβάσουν τα βιβλία διατροφής. Το συμπέρασμα πρέπει να είναι ότι το λεύ­κωμα των πράσινων φύλλων είναι αρκετά πλήρες να συνεισφέρει σημαντικά οιην ανθρώπινη διατροφή μιας και είναι όμοιο με το λεύκωμα του γάλακτος ιο οποίο, ακόμη κι αν δίδεται αποκλειστικά σ ’ ένα νεογέννητο, θα επιφέρει μεγάλες αυξήσεις σε ύψος και σε βάρος. Ίσως μέρος της εξήγησης υπάρ­χει στο γεγονός ότι 80 - 89% της ανάγκης για μεθειονίνη, το ουσιώδες πμινοξύ που υπάρχει σε μικρή ποσότητα στα φυλλώδη λαχανικά και το γάλα, μπορεί να ικανοποιηθεί από ένα μη ουσιώδες αμινοξύ (την κυστίνη) όπως μας πληροφορεί ο ερευνητής ΗθΓάίπςβ, και οι συνεργάτες του στην «Εφη­μερίδα της Αμερικανικής Διαιτολογικής Εταιρείας, 48:25, 1966.

Οι υγιεινιστές γιατροί τονίζουν ότι ένα καλό, πλήρες διαιτολόγιο θα πρέπει να περιέχει κυρίως φρούτα, λαχανικά, ξηρούς και αποξηραμένους καρπούς, πλήρη δημητριακά κ.λ.π. Λάβετε υπόψη τις ποσότητες του λευκώματος που θα καταναλώνατε από τις ακόλουθες πηγές, υιοθετώντας ένα φυτοφρουτο-φαγικό διαιτολόγιο:1 120 γραμ. μαρούλι 1 γραμ.2 120 γραμ. καρώτο 1 γραμ.3. 1 κοτσάνι ατμοβρασμένο μπρόκολο .......................................... 6 γραμ.4. 1 αβοκάντο .................................................................................. 4 γραμ.5 1 μπανάνα 1 γραμ.6 1 αχλάδι 1 γραμ.7. 1/4 του κύπελου ξερά φασόλια + 1/2 κύπελο αμύγδαλα ....... 17 γραμ.

ΣΥΝΟΛΟ .................................................................................... 31 γραμ.Σαφώς, το να λάβει κανείς αρκετό λεύκωμα δεν αποτελεί σοβαρό πρό­

βλημα, ακόμα και για φυτοφάγους που ζουν με το πιό αυστηρό διαιτολόγιο. Περισσότερη προσπάθεια χρειάζεται να καταβληθεί για να αποφύγουμε μια υπερβολική ποσότητα λευκώματος, παρά όση απαιτείται για να λάβουμε ε ­παρκή ποσότητα.

Βέβαια σκοπός του βιβλίου αυτού δεν είναι να πείσει τον οποιοδήποτε να γίνει φυτοφάγος. Αν δίνεται έμφαση στην φυτοφαγική δίαιτα, είναι μόνο και

μόνο, επειδή για πολλά χρόνια τώρα θεωρείτο ως ατελής και μη καλύπτουσα τις ανάγκες του οργανισμού, για ανάπτυξη και συντήρηση. Ο βασικός στόχος λοιπόν είναι να περιοριστεί η ανθυγιεινή και δαπανηρή από οικονομική άποψη διατροφή με πολλά ζωικά λευκώματα, και να αυξηθεί η κατανάλωση φυτικών λευκωμάτων, για περισσότερη οικονομία αλλά κυρίως γ ια καλύτερη υγεία και μακροζωία.

Γιατί όμως υπάρχει τόση έμφαση, τόσος θόρυβος και προπαγάνδα για τις μεγάλες ανάγκες του οργανισμού σε ζωϊκά κυρίως λευκώματα και συστήνο- νται ακόμη και για βρέφη μετά τον 6ο μήνα, σύμφωνα με τις ιατρικές διακηρύ­ξεις;

Την απάντηση δίνει ο διάσημος από τα βιβλία του Αμερικανός γιατρός Νταβίντ Ρούμπιν: «Επειδή υπάρχουν μεγάλα κέρδη στο λεύκωμα», οι περισ­σότεροι Δυτικοί, τόσο οι Αμερικάνοι όσο και οι Δυτικοευρωπαίοι και τώρα οι ' Ελληνες τρώνε μεγάλες ποσότητες τροφών πλούσιων σε λεύκωμα -τυρί, κρέας, αυγά, γάλα, επειδή «συνεχώς παρακινούνται και απειλούνται και βομ­βαρδίζονται να το κάνουν αυτό από τις μεγάλες επιχειρήσεις κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων, κι ’ από τους κακώς πληροφορημένους ειδι­κούς.

Οι περισσότερες έρευνες για την αξία και την ανωτερότητα των ζωικών τροφών που έχουν γίνει, από διάφορες ερευνητικές ομάδες, εργαστήρια πανεπιστημίων κλπ. χρηματοδοτήθηκαν από τις επιχειρήσεις αυτές τις ίδιες, τα συμφέροντα των οποίων προάγονται με τα προκατασκευασμένα πορίσμα­τα των ερευνών».

' Ενας άλλος πιθανός λόγος που συνδέουν πολλοί άνθρωποι τα ζωϊκά λευ­κώματα με την υγεία είναι η επιθυμία να δικαιολογήσουν το τρόπο διατροφής που έχουν υιοθετήσει. Οποιοδήποτε διαιτολόγιο κι αν καταναλίσκει ένα άτο­μο, είναι ενδεχόμενο να επινοήσει μια ολόκληρη σειρά εκλογικεύσεων για να το «δικαιώσουν».

Πολλοί φυτοφάγοι ωστόσο πιστεύουν ότι το διαιτολόγιό τους, τους προ­στατεύει ώστε να μπορούν να τρώνε πάρα πολύ φυτικό λεύκωμα. Αυτό είναι μια πλάνη, που μπορεί να πληρωθεί ακριβά. Οι άνθρωποι αυτοί τρώνε ένα σωρό ξηρούς καρπούς και μάλιστα συχνά ανάμεσα στα κύρια γεύματα ή τρώνε μεγάλες ποσότητες τυριού και άλλων γαλακτοκομικών. Αυτό είναι σοβαρό λάθος. Ακόμη και οι φυτοφάγοι που δεν τρώνε τροφές πλούσιες σε ζωικό λεύκωμα, πρέπει να τρώνε με μέτρο τα φυτικά λευκώματά τους. Όχι λοιπόν μεγάλη ποσότητα ξηρών καρπών, οσπρίων, ή ελιές πολλές, μαζί με άλλες συμπυκνωμένες τροφές και με αβοκάντο. Γ ιατί έτσι λαμβάνουν υπερ­βολική δόση λευκώματος και λίπους που έχει άσχημες επιπτώσεις στην υ­γεία τους, έστω κι αν είναι φυτικό. Λογική και μέτρο λοιπόν, στη χρήση των λευκωμάτων όσο και όλων των άλλων τροφικών ουσιών.

Επειδή πολύ συχνά μας ρωτούν αν έχουν γίνει μελέτες που να αποδεικνύ­

ουν αν ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για φυτοφαγική δίαιτα ή για ζωική, ιιαραθέτουμε ορισμένα οτοιχεία που προκύπτουν από έρευνες που πραγμα- ιοποίησαν, βιολόγοι, ανθρωπολόγοι, φυσιοδίφες και καταλήγουν:

Οι δομικοί συσχετισμοί και οι «προσαρμογές» του ανθρώπου είναι εκείνες ιου καρποφρουτοφυτοφάγου. Ο άνθρωπος μοιάζει πάρα πολύ με τους αν­θρωποειδείς πιθήκους. Δεν μοιάζει σίγουρα με τα σαρκοφάγο, ούτε με τα παμφάγα τόσο πολύ, όσο μοιάζει με τα φρουτοφυτοφάγα. Τα δόντια του, τα νύχια του, το πεπτικό του σύστημα, οι πεπτικές του εκκρίσεις, η έλλειψη του ανατομικού εφοδιασμού για ζωή σαρκοφαγική ή μισοσαρκοφαγική, όλα συ­νεργούν να τον τοποθετήσουν στη τάξη των φρουτοφυτογάγων. Αλλωστε και οι παραδόσεις του τον τοποθετούν στην τάξη αυτή· συνηγορούν η ανα- ιομική του δομή και τα φυσιολογικά του χαρακτηριστικά. Πολλές φορές οι γονείς αναρωτιούνται αν η κατάργηση ή ακόμα και η ελάττωση των ζωικών λευκωμάτων και κυρίως του κρέατος θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά ας πνευματικές λειτουργίες των παιδιών τους. Θα απαντήσουμε έμμεσα δίνοντας ένα μικρό κατάλογο - κάθε άλλο παρά πλήρη - με τα ονόματα ορισμένων από τους πιό μεγαλοφυείς ανθρώπους του κόσμου, πνευματι­κούς γίγαντες και αναμορφωτές, που υπήρξαν φυτοφάγοι: (δεν έτρωγαν σάρκες). Απολλώνιος, Αριστοτέλης, Χανς Κρίστιαν ' Αντερσεν ' Αννα Μπεζά- ντ, Βούδδας, Ρόμπερτ Μπραουνίγκ, Λόρδος Μπάϋρον, Σατωβριάνδος, Ιωάν­νης Χρυσόστομος, Δανιήλ, Διογένης, Δαρβίνος, Θωμάς Έντισον, Εμπεδο­κλής, Μαχάτμα Γκάντι, Γκαίτε, Γαριβάλδης, Μαξίμ Γκόρκυ, Ηρόδοτος, Ιππο­κράτης, Ησίοδος, Άλντους Χάξλευ, Βίκτωρ Ουγκώ, Ησαίας, Στρατηγός Μο- ντγκόμερυ, Μαρκόνι (εφευρέτης του τηλέγραφου), Σερ Τόμας Μουρ, Μονταίνιος, Έμερσον, Θόρω, Μαίτερλιγκ, Σερ Ισαάκ Νεύτων, Νίτσε, Οβίδι­ος, Οριγένης, Πλούταρχος, Πλάτων, Πλίνιος, Ποπ, Πορφύριος, Πλωτίνος, Παγκανίνι, Πυθαγόρας, Τζων Ράοκιν, Ρουσσώ, Σενέκας, Σωκράτης, Σοπενά- ουερ, Σέλλεϋ,Χέρμπερτ Σπένσερ, Μπερναρ Σω, Σπινόζα,Ταγκόρ, Θεόφρα- οτος, Λέων Τολστόι, Θακεραίη,Βαλταίρος, Βάγκνερ, Γουΐννερ (της Κυβερ­νητικής), 'Αλμπερτ Σβάιτσερ, ο διάοημος βιολιστής Μενουχίν, Πλάτων Δρα­κούλης, κλπ. κλπ.

Σ' ένα επιστημονικό βιβλίο γύρω από την επεξεργασία τροφίμων, που έχει εκδοθεί από το ονομαστό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασσαχουσέτης, υ­πάρχουν μελέτες για όλα τα θρεπτικά στοιχεία περιλαμβανομένου και του λευκώματος.

Έ χει λοιπόν αποδειχθεί επιστημονικά ότι το μαγείρευμα του λευκώματος σε μεγάλη θερμότητα, ελαττώνει την χρησιμοποίησή του από το σώμα κατά 50%. Αυτό είναι πολύ σημαντικό σημείο όταν ο μέσος ' Ελληνας π.χ. λαμβά­νει μια τροφή που περιέχει 50 γραμ. λεύκωμα, είναι ικανός να χρησιμοποιή­σει μόνο τα 25 γραμμάρια, εφόσον η τροφή μαγειρεύεται με το συνήθως συμβατικό τρόπο. Ενώ όταν λαμβάνει κανείς λεύκωμα από τροφές ωμές,

όπως ποικιλία λαχανικών ωμών, ξηρών καρπών και σπόρων άψητων, κ ι ' ανά­λατων, μπορεί να χρησιμοποιήσει ο οργανισμός όλο το λεύκωμα που περιέ- χεται σ' αυτά, χωρίς καμμιά απώλεια. Η θερμοκρασία με την οποία μαγειρεύ­ονται τα λευκώματα επιφέρει μετουσίωση των πρωτεϊνών με αποτέλεσμα να ελαττώνεται ή να υφίσταται ολική απώλεια η βιολογική τους δραστικότητα.

Τελειώνοντας, θα χρειαστεί να τονίσουμε ότι δεν είναι μόνον λόγοι υγείας που υπαγορεύουν την δραστική μείωση των ζωικών λευκωμάτων. Είναι πα­ράλληλα λόγοι οικονομίας. Και τούτο ξεκινά από το γεγονός, ότι ξοδεύουμε κάθε χρόνο, το αστρονομικό ποσόν του ενός δισεκατομμυρίου δολλαρίων (150 δισεκατομ. δραχμές πολύτιμου συναλλάγματος), για εισαγωγές ζωικών τροφίμων από το εξωτερικό. Επί πλέον, χρησιμοποιούνται σημαντικές εκτά­σεις πολύτιμης γης για την παραγωγή ζωοτροφών, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εποικοδομητικώτερα για την παραγωγή αφθονώτατης φυ­τικής τροφής (οσπρίων, σόγιας, ξηρών καρπών, δημητριακών κλπ.). Με την φυτική αυτή τροφή θα τρέφονταν και μάλιστα υγιεινότερα, πολλοί περισσό­τεροι άνθρωποι, από όσους τρέφονται τώρα, με αμφίβολης ποιότητας και θρεπτικότητας ζωικά λευκώματα, προερχόμενα από τα ζώα, που καταναλί- σκουν τις παραγόμενες στα εδάφη αυτά ζωοτροφές.

' Αλλά για τα θέματα αυτά θα μιλήσουμε αναλυτικά και με πλήρη στοιχεία σ ’ έναν επόμενο τόμο της σειράς αυτής.

ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

Από μια μελέτη απολιθωμάτων οι παλαιοντολόγοι κατέληξαν στο συμπέ- μιιαμα ότι οι ξηροί καρποί είναι ανάμεσα στις πρώτες τροφές που κατανάλω­νε ο πρωτόγονος άνθρωπος. Όπως τα άλλα ανθρωποειδή, οι άνθρωποι ήσαν οιισιαστικά συλλέκτες τροφών και βρισκόντουσαν συνέχεια γύρω από τα Λένδρα. Τα δένδρα τους προστάτευαν από τις διάφορες καιρικές συνθήκες, ιιιιοτελούσαν τα «σπίτια» τους και τους προμήθευαν αφθονία φυσικής τρο­φής. Σ' ένα ζεστό ευχάριστο κλίμα και στο κέντρο μιας καταπράσινης ιροπικής βλάστησης, το ανθρώπινο γένος έζηοε για αναρίθμητους αιώνες μ ένα διαιτολόγιο άγριων φρούτων, ξηρών καρπών και τρυφερών εύγεστων λαχανικών.

Οι ξηροί καρποί είναι οι φαγώσιμοι σπόροι ορισμένων δένδρων μερικά από αυτά στέλνουν βαθειές ρίζες οτην γη, αναζητώντας πολύτιμα μεταλλικά αιοιχεία. Το δένδρο παραδίδει τα καλύτερα υλικά στο σπόρο, ο οποίος από μόνος του κουβαλά αυτη την μυστηριώδη σπίθα της ζωτικότητας, ικανή να γεννά νέα ζωή.

Καμμιά κατηγορία τροφίμων δεν μπορεί να προσφέρει περισσότερα συ­μπυκνωμένα θρεπτικά στοιχεία από όσα οι ξηροί καρποί και οι σπόροι. Βοτα- νικώς οι ξηροί καρποί ταξινομούνται ως φρούτα.

Οι ξηροί καρποί είναι πλούσιοι σε λεύκωμα, υψηλής βιολογικής αξίας και ιιεριέχουν κατά κανόνα όλα τα απαραίτητα αμινοξέα. Προσφέρουν ένα προ - γαλακτοποιημένο λάδι που είναι σε μεγάλο βαθμό εύπεπτο, απαλλαγμένο από χοληστερίνη και πλούσια προικισμένο με ουσιώδη λιπαρά οξέα και λεκι- θίνη. Όλοι οι ξηροί καρποί είναι πλούσιοι σε βιταμίνη Ε και ένα μεγάλο, ευρύ φάσμα βιταμινών Β. Μια μεγάλη επίσης σειρά μετάλλων, περιλαμβανομένων των μακρομετάλλων όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το μαγγάνιο,ο φώσφο­ρος, ο χαλκός ο ψευδάργυρος κλπ. βρίσκονται στους ξηρούς καρπούς. Ορι­σμένοι ξηροί καρποί περιέχουν σημαντικές ποσότητες υδατανθράκων, κυρί­ως με την μορφή των ζαχάρων. Κλεισμένοι σε αεροστεγή κελύφη, οι ξηροί καρποί μας προσφέρονται φρέσκοι, υγιεινοί και αμόλυντοι.

Τα τελευταία χρόνια, οι ξηροί καρποί έχουν δεχτεί μια επίθεση από ορισμέ­νους συγγραφείς, διαιτολόγους και γιατρούς, οι οποίοι προτρέπουν τους ανθρώπους να μη τους τρώνε.

Κ ι' έχουν δίκιο, εφ' όσο μιλάνε για τους καβουρδισμένους και αλατισμέ­νους ξηρούς καρπούς· σίγουρα η θρεπτική τους αξία είναι πολύ ελαττωμένη, και μάλιστα, ε ξ ' αιτίας του καβουρδίσματος και του πολύ αλατιού αποκτούν ιδιότητες, που επηρεάζουν αρνητικά την υγεία. Έχουν όμως άδικο όσοι ισχυρίζονται ότι οι ξηροί καρποί δεν έχουν λεύκωμα υψηλής βιολογικής αξί­ας. Όπως θα δούμε σε ειδικούς πίνακες,* αρκετοί ξηροί καρποί έχουν όλα

τα απαραίτητα αμινοξέα και μάλιστα σε τέτοιες ποσότητες, όσες είναι οι ανάγκες του οργανισμού μας. Κ ι' όσοι ξηροί καρποί δεν έχουν όλα τα απα­ραίτητα αμινοξέα, μπορεί να συνδυαστούν μ ’ άλλους ώστε να αλληλοσυ- μπληρωθούν. Οποιαδήποτε μικρή έλλειψη στα λευκώματα κάποιου ξηρού καρπού, μπορεί να καλυφθεί με το συνδυασμό τους και την απαραίτητη προσθήκη φρούτων ή και λαχανικών ωμών. Επίσης έχουν κατηγορηθεί συχνά ε ξ ' αιτίας της πλουσιότητας τους (μεγάλης περιεκτικότητας) σε λάδι. Ορι­σμένοι ερευνητές έχουν αποδείξει ότι οι Δυτικοί που καταναλίσκουν μεγά­λες ποσότητες ζωικών τροφών (που είναι πλούοιες σε λίπος) υποφέρουν από μια υψηλή συχνότητα καρκίνου, αρτηριοσκλήρυνσης κι ’ άλλων εκφυλι- στικών ασθενειών.

Δεν υπάρχει καμμιά απόδειξη, δεν έχει βρεθεί τίποτα που να αποδεικνύει ότι οι πλήρεις, ωμοί (κι όχι καβουρδισμένοι και αλατισμένοι) ξηροί καρποί, επηρεάζουν το σώμα βλαπτικά όπως τα ζωικά λίπη, τα μαγειρευμένα λίπη και τα ελεύθερα λάδια.

Υπάρχουν άνθρωποι που νομίζουν ότι αφού και η σαρκοφαγία προξενεί αρρώστια και τα κρέατα είναι πλούσια σε λίπος, έτσι και οι πλούσιοι σε λάδι ξηροί καρποί πρέπει να κάνουν το ίδιο. Αυτό φυσικά είναι μια απλή «υπόθε­ση», όχι ένα γεγονός. Είναι δυνατόν μια τροφή που έθρεψε αναρίθμητες γενιές ανθρώπων από την αυγή της ζωής, να είναι βλαπτική;

Αλλες κατηγορίες εναντίον των ξηρών καρπών είναι πως βλάπτουν το συκώτι ή ότι αυξάνουν το ουρικό οξύ. Και πάλι επαναλαμβάνουμε πως εάν πρόκειται για καβουρδισμένους και αλατισμένους μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα αρκετά, και στο συκώτι και σ' άλλα όργανα. Αυτό όμως δεν ισχύει για τους φρέσκους ξηρούς καρπούς, που τρώγονται με μέτρο.

' Εχουμε κουράρει αρρώστους με λοιμώδη και χρόνια ηπατίτιδα, με αυξημέ­νο ουρικό οξύ, δίνοντας αντί άλλου λευκώματος (κρέατος, ψαριού, τυριού, αυγού, γάλατος) μόνο ωμούς ξηρούς καρπούς σε περιορισμένες ποσότητες, συνδυασμένους με φρούτα φρέσκα ή λαχανικά, στο ένα γεύμα (το άλλο γεύμα ήταν με πλήρεις υδατάνθρακες) και η υγεία τους αποκαταστάθηκε γρήγορα και οριστικά.

Οι ξηροί καρποί δεν έχουν κανένα από τα μεταβολικά άχρηστα προϊόντα ή τ ' άλλα δηλητήρια που κατά κανόνα περιέχονται στις ζωϊκές τροφές (λ.χ. ουρία, ουρικό οξύ, κρεατίνη, σηπτικά προϊόντα κλπ.).

Καμμιά άλλη τροφή ίσως, δεν αντανακλά τις ανθρώπινες διατροφικές ανά­γκες όσο το μητρικό γάλα. Το γάλα του στήθους περιέχει περισσότερο λίπος και ζάχαρη από το γάλα της αγελάδας και σημαντικά λιγώτερο λεύκωμα. Το γάλα έχει περιγράφει από τους βιοχημικούς ως «ένα λάδι στο νερό -τύπου γαλακτώματος σταθεροποιούμενου από πολύπλοκα φωσφολιπίδια και λευκώ­ματα, απορροφούμενα στην επιφάνεια των λιπαρών σφαιριδίών». Το γάλα των ξηρών καρπών (καμωμένο από αλεσμένους ξηρούς καρπούς και απε-

ο ταγμένο, βρασμένο έστω - νερό), είναι τόσο όμοιο στη σύνθεση με το μητρικό γάλα, ώστε έχει χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά στην διατροφή των νηπίων, τα οποία, για τον ένα ή τον άλλο λόγο, ήσαν ανίκανα να θηλάσουν ή να δεχτούν ξένα εμπορικά γάλατα.

Ετσι οι ξηροί καρποί παρέχουν στο νέο οργανισμό τα απαραίτητα λευκώμα- ια και λίπη συνδυασμένα με οργανικά άλατα στην πιο καθαρή μορφή. Τα μέταλλά τους, περιλαμβάνουν μεγάλες ποσότητες φωσφόρου, ασβέστιου, καλιού, μαγνησίου και μικρότερα ποσά νατρίου, σιδήρου, χλωρίου και θείου. () φώσφορος σχετίζεται στενά με το ασβέστιο, το οποίο βρίσκεται επίσης ατούς ξηρούς καρπούς, ειδικά στα αμύγδαλα (αμυγδαλόγαλα). Και τα δυο αυτά θρεπτικά στοιχεία είναι ουσιώδη στο σχηματισμό των κοκκάλων. Και τα δυο αυτά θρεπτικά στοιχεία σχετίζονται με τη βιταμίνη ϋ, στην διαδικασία απορρόφησης και ρυθμίζονται μεταβολικά με την παραθυροειδική ορμόνη. Και τα δυο υπάρχουν στο ορό του αίματος σε μια ορισμένη αναλογία το ένα με το άλλο. Το 80-90% του φωσφόρου βρίσκεται στο σκελετό αναμεμιγμέ- νο με ασβέστιο. Ο υπόλοιπος διαμοιράζεται σε κάθε ζωντανό κύτταρο, όπου συμμετέχει σαν ένα συστατικό στοιχείο σε αλληλοεξάρτηση με λευκώματα, λιπίδια και υδατάνθρακες, για να παράγουν ενέργεια, να οικοδομήσουν και επιδιορθώσουν ιστούς και να ενεργήσουν ως ρυθμιστές. ΤΟ 80% του φωσφό­ρου στο σώμα, συνεισφέρει στην προσθήκη μεταλλικών ουσιών στα κόκκαλα και στα δόντια.

Σαν συστατικό στοιχείο του φωσφορικού ασβεστίου, εναποτίθεται συνε­χώς και επαναπορροφάται στην διαδικασία του σχηματισμού των κοκκάλων. Γο 20% του φωσφόρου του σώματος εμπλέκεται στενά στην όλη διαδικασία ιου μεταβολισμού. Το γεγονός ότι ο φώσφορος εμπλέκεται τόσο στενά με ιο ασβέστιο, τα λευκώματα, τα λίπη και τους υδατάνθρακες αποδεικνύει την ανάγκη να παίρνει κανείς το μεταλλικό αυτό στοιχείο, από φυσικές τροφές, οτην πλήρη τους κατάσταση,χωρίς μετουσίωση και επεξεργασία. Μονάχα σ ’ αυτή την μορφή παίρνει κανείς όχι μόνο το φωσφόρο αλλά επίσης τα άλλα ζωτικά συστατικά τα οποία είναι ουσιώδη για τη ζωή. Αυτό αποδεικνύει την αλληλοσυσχέτιση μεταξύ όλων των τροφικών στοιχείων και ότι το σώμα εργά­ζεται σαν σύνολο,για το σύνολο του οργανισμού και όχι για καθένα τμήμα του χωριστά. Ό ,τι καταναλώνεται σ' αυτή την φυσική μορφή, δίδει τα κατάλληλα ιροφικά συστατικά, στην κατάλληλη ποσότητα, έτσι που η αναλογία του ενός με το άλλο να διατηρείται. Ο μεγάλος Αμερικανός γιατρός και συγγραφέας Δρ. Τζ. Η. Κέλλογκ λέει τα ακόλουθα για την ανωτερότητα των ξηρών καρ­πών και σπόρων σε σύγκριση με τις σάρκες:1 Οι ξηροί καρποί (και σπόροι) είναι απαλλαγμένοι από τα άχρηστα προϊό­ντα του μεταβολισμού του ζώου, το ουρικό οξύ, την ουρία, την χοληστερίνη, κ ι ' άλλων άχρηστων προϊόντων των ιστών, τα οποία αφθονούν στα κρέατα.2. Οι ξηροί καρποί είναι άσηπτοι, απαλλαγμένοι από σηπτικά μικρόβια και

δεν παθαίνουν σήψη ούτε μέσα στο σώμα, ούτε έξω από αυτό. Τα κρέατα από το άλλο μέρος, όπως βρίσκονται στις αγορές, είναι στην πραγματικότητα πάντα σε προχωρημένο στάδιο σήψης (η σήψη αρχίζει ευθύς αμέσως μόλις σφαγεί το ζώο). Συνηθισμένα φρέσκα ή αλατισμένα κρέατα περιέχουν από τρία εκατομύρια έως 10 φορές τα τρία εκατομμύρια μικρόβια κατά ουγκιά, (30 περίπου γραμμάρια) και τέτοια κρέατα, όπως μπριζόλες, χάμπουργκερ, συχνά περιέχουν περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο, σηπτικούς μικροορ­γανισμούς στην κάθε ουγκιά (30 περίπου γραμ.). Οι ξηροί καρποί είναι καθα­ροί και αποστειρωμένοι.3. Οι ξηροί καρποί είναι απαλλαγμένοι από τρίχινες (που δημιουργούν τρι- χινίαση), σκουλήκια κ ι ' άλλα παράσιτα καθώς και από άλλες μολύνσεις που οφείλονται σε ειδικούς οργανισμούς. Οι ξηροί καρποί είναι σε καλή... υγεία όταν συγκεντρώνονται και συνήθως παραμένουν έτσι ώσπου να φαγωθούν.

Θα σας δώοουμε ένα πίνακα με τους πιο βασικούς ξηρούς καρπούς και σπόρους και την περιεκτικότητά τους σε διάφορα θρεπτικά στοιχεία. Αράπικο φυστίκι

Το αράπικο φυστίκι είναι πολύτιμο σαν τροφή. Οι άνθρωποι τρώνε τα αρά­πικα φυστίκια κυρίως καβουρτισμένα και αλατισμένα. Επίσης χρησιμοποιείται στην ζαχαροπλαστική και στο εξωτερικό αρέσει πολύ το φυστικοβούτυρο, σε διάφορες μορφές και ποιότητες. Πλούσιο σε λεύκωμα, το αράπικο φυστίκι είναι η κύρια πηγή λευκώματος σε πολλά μέρη του κόσμου. Το λεύκωμά του περιέχει επαρκείς ποσότητες όλων των ουσιωδών αμινοξέων. Έχει επίσης άφθονο γευστικό λάδι. Η σύνθεση του αράπικου φυστικιού ποικίλει ανάλογα με το έδαφος και το κλίμα. Χιλιάδες αναλύσεις του φυστικιού καλλιεργούμε­νου σε διάφορες περιοχές της Αμερικής, δείχνουν μια μέση σύνθεση: νερό 7,8%. λεύκωμα 29,4%, λίπος 49%, άμυλο και κυτταρίνη 11%. Το αράπικο φυστίκι είναι πλούσιο σε φωσφόρο όσο και σίδηρο. Επειδή το φυστίκι είναι σε μεγάλο βαθμό οξεοβριθής τροφή θα πρέπει να τρώγεται με μια αφθονία πράσινων λαχανικών όπως το μαρούλι, το λάχανο, τα αγγούρι κλπ.

Το αράπικο φυστίκι είναι μια εξαιρετική πηγή βιταμίνης Α, θειαμίνης (Β,), ριβοφλαβίνης (Β?), νιασίνης,πυριδοξίνης (Β6), παντοθενικού οξέος, βιοτίνης και βιταμίνης Ο. Η βιταμίνη 0 καταστρέφεται από την υψηλή θερμοκρασία κ ι ' έτσι δεν πρέπει να καβουρντίζεται. Καβουρτίζοντάς το, ελαττώνεται η ευ- πεπτότητά του (γίνεται δύσπεπτο) και μειώνεται σημαντικά η τροφική του αξία. Τόσο το λεύκωμά του, όσο και το λίπος του αποσυντίθεται μερικώς ορισμένα από τα αμινοξέα του απαμινούνται, το λάδι του διασπάται σε ελεύ­θερα λιπαρά οξέα, το λεύκωμα που πήζει και ορισμένες από τις βιταμίνες του καταστρέφονται. Όταν προστίθεται αλάτι, τότε τα φυστίκια γίνονται ανθυγιεινά. Είναι προτιμότερο να τρώγεται ολόκληρο κι ’ όχι σαν βούτυρο.

Πρέπει να τρώγονται ωμά, όχι αλατισμένα, να είναι φρέσκα κι ’ όχι μπαγιά­τικα και αλλοιωμένα γιατί τότε είναι επικίνδυνα εξ αιτίας της αφλατοξίνης

που δημιουργείται όταν χαλάσουν.I α αράπικα φυστίκια, έχουν λοιπόν μεγάλη θρεπτική αξία και θα πρέπει να

διαδοθεί π χρήση τους και στη χώρα μας, σαν ένα πρώτης τάξεως λεύκωμα μ ιι μια τροφή, όπως και τα κάστανα, ανώτερη από τα όσπρια, σπόροι

Οι καταναλώσιμοι σπόροι όπως είναι οι κολοκυθόσποροι, το σουσάμι και οι ηλιόσποροι είναι πλούσιοι σε λεύκωμα, βιαταμίνες Β, βιταμίνες Α, ϋ και Ε, φωοφόρο, ασβέστιο, σίδηρο, ιώδιο, κάλιο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο και ακόρε- μκι λιπαρά οξέα. Οι σισαμόσποροι είναι πλούσιοι σε ασβέστιο. Οι ηλιόσποροι περιέχουν μέχρι 30% λευκώματος. Σαν μια πηγή βιταμίνης ϋ, ο ηλιόσπορος (είμαστε ίσως η μόνη χώρα στον κόσμο που δεν μπορείς να βρεις σπασμέ­νους ηλιόσπορους στην αγορά) είναι πολύ ανώτερος από το απεχθές μου- ρουνόλαδο, το οποίο έχει πολλά απαράδεκτα χαρακτηριστικά και αποτελέ­σματα Εκτός από τη βιταμίνη Ο, ο ηλιόσπορος είναι πλουσιότερος στις βιιπμίνες του συμπλέγματος Β παρά μια ίση ποσότητα σπέρματος του σίτου και περιέχει επίσης βιταμίνη Ε και Κ, μεγάλες ποσότητες ασβεστίου, φωσφό­ρου, μαγνησίου ,φθορίου κλπ. όσο και ιχνοστοιχεία και λεκιθίνη.

Το λεύκωμα του ηλιόσπορου βρίσκεται σε ιδεώδη σχέση με άλλους τροφι­κούς παράγοντες.

Τα παιδιά ή οι έγκυες μπορούν να φάνε περισσότερους. Η ταχίνη γίνεται υπό αλεσμένους κόκκους σισαμιού, είναι ένα υγρό πηκτό, που μπορούμε να ιο χρησιμοποιούμε και σαν σάλτσα στη σαλάτα ή πάνω στα φρούτα. Είναι πολύ νόστιμη και θρεπτική. Μπορείτε να τη βρείτε στα καταστήματα υγιεινών ιροφών. Στο σημείο αυτό θα εκφράσουμε μια απορία: πως δεν βρέθηκε ακόμη ένας ' Ελληνας επιχειρηματίας να φέρει το εργαλείο που σπάει τους ηλιόσπορους; Δυστυχώς είναι δύσκολοι οτο σπάσιμο και γι ’ αυτό τους απο­φεύγουν πολλοί άνθρωποι, στερώντας τον εαυτό τους από μια πολύτιμη ιροφή. Σε όλα ωστόσο τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής από ά,τι ξέρουμε πουλιούνται ηλιόσποροι σπασμένοι, εκτός από την Ελλάδα. Το σπάσιμό τους αποτελεί μια χρονοβόρα διαδικασία.Αμύγδαλα

Τα αμύγδαλα πρέπει να ξεφλουδίζονται πριν φαγωθούν, βάζοντάς τα λίγα λεπτά σε ζεστό νερό. Μπορείτε και να τα αλέσετε, να τα κάνετε σκόνη, για ία μωρά, τα παιδιά ή για όσους δεν έχουν καλά δόντια για να τα μασήσουν, όπως πρέπει.Κάστανα

Τα κάστανα είναι καλή τροφή, καλύτερη και θρεπτικότερη από τις πατάτες και τα δημητριακά. Μπορούν να προετοιμαστούν με πολλούς τρόπους. Μπο­ρείτε να τα φάτε ωμά ή ψητά ή βρασμένα. Ψημένα είναι πολύ νόστιμα και περιέχουν υψηλής ποιότητας λεύκωμα.

πεκάνΜια άλλη εύλογη απορία που εκφράζουμε στο σημείο αυτό είναι: Πως δεν

βρέθηκε ακόμη κανένας παραγωγός ή γεωπόνος να προωθήσει την καλλιέρ­γεια στη χώρα μας ενός σημαντικού δένδρου όπως το πεκάν, ένα είδος αμερικανικής καρυδιάς, που παράγει μαλακά, νοστιμώτατα και θρεπτικότατα, καρύδια. Μετρημένα σε θερμίδες, τα 60 γραμμάρια ψύχα πεκάν περιέχουν τόσο πολύ τροφή όσο μικό κιλό άπαχου βωδινού κρέατος. Θεωρείται από πολλούς ειδικούς ως ο βασιλιάς των ξηρών καρπών στην Αμερική. Ένας Αμερικανός ερευνητής αναφέρει ότι «μπορεί κάποιος να ζήσει μια ολόκληρη ζωή. άριστα τρεφόμενος, μ' ένα αποκλειστικό διαιτολόγιο φρούτων, σαλα- τών και πεκάνς». Ο ίδιος ερευνητής τονίζει ότι «Τα λιπαρά στοιχεία αυτού του ξηρού καρπού αφομοιώνονται πιο εύκολα από το ανθρώπινο σώμα παρά από οποιαδήποτε άλλα λιπαρά»

Η ανάλυσή τους δείχνει: νερό 3,5, λεύκωμα 13, λίπος 70,8, υδατάνθρακες (ζάχαρη κυρίως) 8,5,κυτταρίνη 3,7,οργανικά άλατα 1,5. Το πεκάν δεν είναι μόνον πλούσιο σε τροφική αξία αλλά είναι αρκετά γευστικό για να τραβά μικρούς και μεγάλους. Εάν μασσιέται καλά και τρώγεται με φρούτα, σαλάτες και λαχανικά (και όχι με άλλες συμπυκνωμένες τροφές), μπορεί να χωνευτεί απ' όλους, σχεδόν τους ανθρώπους με αδύνατη πέψη. Πολλά, χρονίως λιπόσαρκα, αδύνατα άτομα κερδίζουν βάρος αμέσως, όταν τρώνε αρκετά πεκάν φρέσκα, στην εποχή τους.

' Εχει υπολογιστεί από αμερικανούς ειδικούς ότι τα φρούτα παράγουν πε­ρισσότερη τροφή κατά εκτάριο από οποιαδήποτε άλλη, φυτική τροφή, εκτός τα πεκάνς.

Οι ξηροί καρποί λοιπόν, μπορούν θαυμάσια να αντικαταστήσουν τα ζωικά λευκώματα. Δεν πρέπει να τρώγονται αλατισμένοι και καβουρδισμένοι ούτε στα ενδιάμεσα των γευμάτων. Πρέπει να αποτελούν ένα από τα 2 κύρια γεύματα της ημέρας, καλύτερα το βραδυνό,συνδυασμένοι με φρούτα, σαλά­τες (ωμές η βραστές).

Δεν θα πρέπει να τρώγονται σε μεγάλες ποσότητες. Ανάλογα με την ηλικία, την εργασία και τις ειδικές συνθήκες (παιδική ηλικία, εγκυμοσύνη, γαλουχία, χειρωνακτική εργασία, εφηβεία κλπ.) πρέπει να τρώγονται από 60 γραμ. έως 120 γραμ. το πολύ. Δεν θα πρέπει να μένουν σπασμένοι για πολύ καιρό γιατί εύκολα ταγγίζουν κι ’ έτσι αλλοιώνεται η γεύση τους και μεταβάλ­λεται η θρεπτική τους αξία. Όταν είναι σπασμένοι καλύτερα να φυλλάσονται στο ψυγείο.

Αν θέλει κανείς να αναλύσει τους πίνακες Α και Β, καταλήγει στα εξής συμπεράσματα:

1ον Ό λο ι οι ξηροί καρποί, περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα, άλλα μεν σε χαμηλώτερες ποσότητες απ' αυτές που συνιστώνται καθημερι-

νά, άλλα σε υψηλότερες, ή σχεδόν στις ίδιες.

ί’ην Οι σπόροι περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα σε πολύ μεγαλύτε­ρες ποσότητες. Έτσι αν κάποιος συνδυάσει 40-60 γραμμάρια ενός ξηρού καρπού και 30-40 γραμ. ενός σπόρου καλύπτει και με το παραπά­νω τις ανάγκες του.

3ον ' Ολοι οι ερευνητές σήμερα καταλήγουν στο συμπέρασμα πως οι προ- τεινόμενες δόσεις (καθημερινές συνιστώμενες παροχές), είναι αρκε­τά υψηλότερες από τις πραγματικές απαιτήσεις του οργανισμού μας.

Ίον Ας μην ξεχνάμε ότι, στο ημερήσιο διαιτολόγιό μας υπάρχουν κι άλλες τροφές, (φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, όσπρια, γαλακτοκομικά ή αυ­γά) που με την σειρά τους συνεισφέρουν στην δεξαμενή των απαραί­τητων αμινοξέων.

!>ον Δεν ισχύει πια αυτό, που πιστεύοταν παλιά, ότι δηλαδή για να φτιάξει το σώμα, τα λευκώματά του, πρέπει απαραίτητα στο ίδιο γεύμα να υπάρχουν όλα τα αμινοξέα. Μπορεί κάλλιστα ο οργανισμός να αντλή­σει, να δανειστεί τα αμινοξέα που του χρειάζονται από το επόμενο γεύμα, της ίδιας όμως ημέρας.

ΠΙΝΑΚΑΣ Α (Οι καθημερινές απαιτήσεις (σε mgr) του οργανισμού, σε απα­ραίτητα αμινοξέα). Από την Εθνική Ακαδημία Επιστημών τωνΗ.Π.Α.).

ΑΜΙΝΟΞΕΑΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ

ΠΑΡΟΧΕΣ σε mgr

ΤΡΥΠΤΟΦΑΝΗ 250ΘΡΕΟΝΙΝΗ 500ΙΣΟΛΕΥΚΙΝΗ 700ΛΥΣΙΝΗ 800ΒΑΛΙΝΗ 900ΜΕΘΕΙΟΝΙΝΗ 325ΛΕΥΚΙΝΗ 1050ΦΑΙΝΥΛΑΛΑΝΙΝΗ 325

o>o*<o>ocrQ_ωΙ­

Ο/<D>-ω3 .

. >3 ©-o ■Oc o

>-3 o c O CL Q.o c* ιλ/'■3 oQ. I- cr · ιλ/'

o o t=O.O 5<O ''<0

3 D > £0 .0 D O Q. ^S !KO K MJ* Ό O -> ω 3. > α oP §

& Ϊ

O a o c.O ''W>Q.ω3.c rωo*O ' o CO K> ω <0 CD 3. ‘P‘3D ° 3 ÍIO CO O' p §.cro

r~ > 'CO Ι­Urt Ό ιλ/' ΌΌ D O(0O aΙ­

>3. OΙ­

O Ο* O Ο*o > oω Q. 3 a3. e 1- cΌ crX O h oω ιλ/' ιλ/'Q.ω

oΙ­oQ.σ

Όh-c Ο c o1- σ h-ffi1*1<<zc

ΘΡΕ

Ο-

NIN

H O CM CO 1— O ) O CD 1 - CO ^ CO h - CO CD M 1 CD CO CO CO O )

ΕΘΕΙ

Ο-

NIN

H O ) T - S O (O P CD m o · i n w i n ί ο m cm σ> co i - i - l o -m -

2

ΒΑΛΙ

ΝΗ

MG

R

1124

Î82

3J14

971

7861

5251

1566

114

161

ΛΥΣΙ

ΝΗ

ΑΣ

Ε CM CO O CO LO -M- CM CO θ ’ Ν ’ CD CO CO r -cr> ·μ- c- co co en

ΣΟΛΕ

Υ-KI

NH

LUI I I

OCO CO LÖ cô cô oIs- O ) CO 1 - CO CM CM 00 LO i— N LO CD CO

zXz*> -LU<

A M ο - 5 o c d η P 5

!D CM 1 - CO K O ) CM θ ’ T - O ' N N CM CO ■ 1 - 1 - 1 - CM i -

ΦΑΙ

ΝΥΛ

Α-ΛΑ

ΝΙΝ

Η

1146

1 61

71

8771

45

3Î

564Î

16

241

1272

t

ΤΡΥΠ

ΤΟ-

ΦΑΝ

Η

CD f— O O 00 CM O N CO CO CO CO I f ) CD i - i— ·* ί i— i— LO CO

O

I I2 1XII I

ΑΜΥΓ

ΔΑΛ

ΑΒΡ

ΑΖΙΛ

ΙΑΝ

ΑΚΑ

ΣΙΟ

ΥΦ

ΟΥΝ

ΤΟΥΚ

ΙΑΠ

ΕΚΑΝ

ΚΟΛΟ

ΚΥΘ

ΟΣΠ

ΟΡΟ

ΙΗ

ΛΙΟ

ΣΠΟ

ΡΟΙ

Ε^οούς καοπούς

και στους σπόρους

αφθονία βιταμίνης

Ε. ινοσιτόλη, χολίνη,

άφθονη λεκινθίνη

και τα

κουκουνάρι

σησάμι

ηλιόσποροι

κολοκυθόσποροι

(Pum

pkins)

καρύδια

φυστίκια Α

ιγίνης

πεκάν

φουντούκια

Ινδική καρύδα

Κασιου

Βραζιλιάνικα

Αμύγδαλα

CO 00Ο)

ΓΌ NOCO -fe.

COCOCO

CONO

NOcn

COen

"4NO

4*CO

COen Λεύκωμα

enenΜenσοCO

enσοοenenco

cnen

enCO45»

cnCO45»

CO

σοenσο σοcn

-fc»

cnCO00 Θ ερμίδες

4̂"-sib »

Ρ4*.CO

45»σο'- s i

σο enCO-s j

σοNO4*.

COcnco

4^en

σοcnCO

2NO Λίπος

σοNO

enCOCD

en enbo

CO σο'- s i

COV

NOCOCO

oCO

COcn Υδατάνθρακες

1160 NOο en COco

CO -s iCO

NOoCO CO

COoo

00σοNOCO45» Ασβέστιο

-siroen

CDNOΟ

I enoCO-«JNO

cnoCO

-s io4*·

NOenσο

4*.σο4^

-s|

cn- s i- s iCO Κάλιο

σοο GOΟ NO NO

NOCO en Νάτριο

00 CO00 00 en00 45»NO

004̂ -Ê»σ>NOσο-4

NONOen

NO-4o

Μαγνήσιο

οen

- s iNO

CO -s jCO

NOV

COV

_j. '- s i

COCO

COb»

4̂- s i

Σίδηρος

Ο)

en00CO- s i

1144 COCOo

enooNO00CO

COCO-s j

COen

CO-4CO

σοCOCO

cno45»Φώσφορος

I 00- J

I NONO

45»4^σο oo

enI

4̂COco

* Θειον

I

enen4*. I

o©oCO

o©oNO

I I IoooNO

οCO00 COσο

ONO

oCOCO

ocn—j

oCOσο

oVσο

oocn

oVCO

oCOσο

ΟNO4»

Vit Β,

0,24

0,23

oCO

0,13 toCO

I

200

oNOen

0,12

0,92

Vit Β2

enb»

enb».

NO oCO b*

oCO

oco

ocn bo σο

coCJl

Νιασίνη

ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ

Οι ποσότητες γάλακτος, τυριών, γιαουρτιών, κρέμας, βουτύρου κλπ., πο(| καταναλώνουν οι Δυτικοί λαοί σήμερα είναι αφάνταστα περισσότερες απ® εκείνες που κατανάλωναν, άλλοι λαοί σε άλλες εποχές. Μαζί τα γαλακτοκο* μικά - γάλα, τυρί, γιαούρτι, βούτυρο, κρέμα - προσφέρουν πάνω από 30% το ι| λίπους που παίρνουμε και 40% και πλέον από όλο το κορεσμένο λίπος. Εά\Ι δεν τρώγαμε τόσα πολλά γαλακτοκομικά φορτωμένα με λίπος, θα είχαμε! πολύ καλύτερη υγεία. |

Είναι γνωστό, ότι δεν πίνουν όλοι οι λαοί γάλα. Η πλειονότητα του πληθυΙ σμού του κόσμου εγκαταλείπει την συνήθεια στη νηπιακή ηλικία. Σταματώ-1 ντας να παίρνουν το γάλα της μάνας υιοθετούν αμέσως τις τροφές των« ενηλίκων. Οι Κινέζοι λ.χ. δεν έχουν γαλακτοκομικά προϊόντα. Οι περισσότε-: ρες Ασιατικές Χώρες, δεν ήσαν συνηθισμένες σ' αυτού του είδους την τροφή ώοπου έφτασαν από τα Ηνωμένα ’ Εθνη τα κουτιά γεμάτα με σκόνη γάλα, τα περισσεύματα της ΕΟΚ και της Βόρειας Αμερικής. Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων γαλακτοκομικών τροφών είναι μια νέα κακή συνήθεια του ανθρώπινου γένους. Η ΕΟΚ προσφέρει επιχορηγήσεις στους κτηνοτρό- φους για να συνεχίσουν να παράγουν μεγάλες ποσότητες γάλακτος, που οι καταναλωτές δεν πρέπει - εάν αγαπούν την υγεία και ευεξία τους - να πίνουν. Μας πιάνει ζάλη και αληθινή απόγνωση όταν βλέπουμε τα βουνά του βούτυρου, των διάφορων τύπων και συσκευασιών γάλακτος, τα εκατοντάδες είδη ξενόφερτων τυριών κι άλλων γαλακτοκομικών που συνωστίζονται ασφυ­κτικά στα ράφια και στα ψυγεία των σούπερ μάρκετ ή άλλων ειδικών κατα­στημάτων.

Σίγουρα όλα αυτά δεν συντελούν στην καλή υγεία.Γάλα

Οι υγιεινιστές γιατροί έχουν από μακρού χρόνου υιοθετήσει τη θέση, ότι το γάλα είναι μια τροφή για νήπια και μάλιστα το γάλα εκείνο που προέρχεται από την μάνα. Αυτή είναι η ομαλή συνήθεια ανάμεσα σ’ όλα τα θηλαστικά. ' Ολα τα θηλαστικά οτα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους, τρέφονται κατά κανόνα από την μάνα τους και στη συνέχεια απογαλακτίζονται και περνούν το υπόλοιπο της ζωής τους συντηρούμενα με άλλες τροφές.

Ο άνθρωπος αντίθετα διδάσκεται ότι το γάλα είναι μια ιδεώδης τροφή, ειδικά το γάλα της αγελάδας και ότι αφού η μάνα έχει εκτελέσει το καθήκον της θηλάζοντας για κάμποσο χρόνο το μικρό της, αναλαμβάνει η αγελάδα το έργο αυτό.

Στη διατροφή των νηπίων ο άνθρωπος έχει επινοήσει όλους τους τύπους και όλα τα μέσα για να σφετεριστεί τη φυσική συνήθεια του μητρικού θηλα­σμού. Ακόμη και στη διατροφή και άλλων θηλαστικών κατοικίδιων ο άνθρωπος

(κ ριλαμβάνει συστηματικά το γάλα στο διαιτολόγιό τους. Πολλές γυναίκες ιΐι ι.ιρούν τον μητρικό θηλασμό ως πολιτιστικά οπισθοδρομικό και πρωτόγονο, ι ί Ί ιι που θα πρέπει να το εγκαταλείψουν όσο γίνεται συντομώτερα. Λέγουν ιοι ο θηλασμός βλάπτει την εμφάνισή τους, ότι τα στήθιατους χαλαρώνουν. Ι ί ιο ιε ς ιδέες είναι αστήρικτες. Άλλοι παράγοντες είναι υπεύθυνοι που πιιιινια λαμβάνονται υπόψη. Κανένα παιδί κάτω των 6 μηνών δεν θα πρέπει «ο χρησιμοποιεί κανένα από τα γαλακτοκομικά προϊόντα, επειδή το λεύκωμα μ.ιν γαλακτοκομικών μπορεί να απορροφηθεί σχεδόν ολόκληρο από την κυ­κλοφορία του αίματος και να επιφέρει μια ανοσοποιητική αντίδραση που ιιι ριλαμβάνει κάποια σοβαρά αλλεργικά συμπτώματα. Με τους ενήλικες υ- ικιρχει πολύ λιγώτερο πρόβλημα με τα γαλακτοκομικά, επειδή το εντερικό οποιημα ωριμάζει αρκετά από τη βρεφική ηλικία κι ύστερα.

I ίναι ομαλό στη φύση για το θηλαστικό να θηλάζει ακόμη κι όταν έχει γι μίσει το στόμα του με δόντια,δηλαδή ακόμη και όταν έχει συμπληρωθεί η ι ιΛονιοφυΐα. Όχι μόνο λίγα δόντια αλλά όλα τα δόντια. Υπάρχουν είδη πιθή­κων που θηλάζουν για 6 ή 7 μήνες παρόλο που τα πρώτα τους δόντια έχουν ι μψονιστεί στο τέλος των τριών μηνών. Στα θηλαστικά υπάρχει μια πλατιά διαφοροποίηση στην μεταβατική περίοδο, και ο απογαλακτισμός λαμβάνει χώρα σε πολλά είδη στη διάρκεια μιας μακράς χρονικής περιόδου. Θα πρέπει να αποτελεί άραγε το γάλα ένα αναπόσπαστο μέρος του διαιτολογίου μετά ιαν απογαλακτισμό; Είναι το γάλα τροφή για τους ενήλικους; Η απάντηση και πια δυο αυτά ερωτήματα είναι ένα σαφές και αναμφισβήτητο όχι...

Ποιές είναι γενικά οι μή ευνοϊκές ιδιότητες του γάλακτος; Σήμερα το γάλα ι ίναι σε μεγάλο βαθμό ένα επεξεργασμένο προϊόν. Παστεριώνεται, ομογε- ναποιείται, αποστειρώνεται και με άλλους τρόπους φροντίζεται για να κατα­πιεί τάχα «ασφαλές». Ό λες αυτές οι επεξεργασίες υποβαθμίζουν την θρε- 111 ική αξία του.

Ιστορικά αποκαλύπτεται ότι το πρωτόγονο ζώο στο παρελθόν κατάφερνε να παράγει περίπου 200 λίτρα γάλα το χρόνο. Η «σύγχρονη» αγελάδα μπορεί να παράγει ως 15.000 λίτρα γάλα το χρόνο, 75 φορές περισσότερο από την παλιά αγελάδα. Πόσο έχει άραγε αυτό επηρεάσει την ποιότητά του; Το γάλα έχει γίνει περισσότερο μια απέκκριση της αγελάδας παρά μια έκκριση και είναι παρόντα στο γάλα πολλά φάρμακα, περιλαμβανόμενα τα αντιβιοτικά. Πρακτικά όλο το γάλα που κυκλοφορεί σήμερα στην αγορά περιέχει ίχνη πενικιλλίνης. Υπάρχουν ωστόσο ισχυρές αποδείξεις που δείχνουν ότι ο γα­στρικός χυμός του ενήλικου δεν περιέχει ρεννίνη (πυτιά) ένα ένζυμο που ξεκινά την πέψη του γάλακτος και το οποίο βρίσκεται σε αφθονία στο στομά­χι του νηπίου. Το λεύκωμα και το λίπος του γάλακτος έχουν μια τέτοια σύσταση ώστε τα ένζυμα του ανθρώπινου πεπτικού συστήματος αποτυχαί­νουν να τα χωνέψουν επαρκώς. Ορισμένα από τα στοιχεία απορροφώνται άπεπτα και προξενούν ανωμαλίες. Το γάλα επίσης περιέχει μια μεγάλη ποσό­

τητα χοληστερίνης και αποτελεί ένα από τους παράγοντες στην ανάπτυξή της στεφανιαίας αρτηριακής αρρώστιας.

Επίσης πολύ βλένη εκκρίνεται ή χειροτερεύουν οι αρρώστιες που σχετί­ζονται με βλεννώδεις μεμβράνες, λ.χ. το άσθμα, η ρινίτιδα, η βρογχίτιδα κλπ Το γάλα λέγεται πως είναι «τροφή που σχηματίζει βλέννη» και η παρουσία του στο σώμα μπορεί να προξενεί μεγαλύτερη βλεννώδη δραστηριότητα.

Το γάλα θεωρείται συχνά ως μια κύρια πηγή του ζωτικού στοιχείου που λέγεται ασβέστιο: Εάν δεν πίνουμε γάλα, φαντάζονται οι πολλοί, τα δόντια μας θα πέσουν και τα κόκκαλά μας θα εξασθενήσουν παθαίνοντας οστεοπό­ρωση κλπ. Το ασβέστιο είναι άφθονο στη φύση. Δεν χρειάζεται να πιει κανείς γάλα για να το πάρει. Τα περισσότερα λαχανικά, οι ξηροί καρποί και τα φρού­τα που συνιστούμε (και τα αποξηραμένα) είναι εξαιρετικές πηγές ασβεστίου. Θα ήταν πράγματι πολύ φτωχό το διαιτολόγιο εκείνο που δεν θα προμήθευε μισό γραμμάριο ασβεστίου καθημερινά. Ένα σωστό διαιτολόγιο θα προμη­θεύσει περισσότερο από ένα γραμμάριο ασβέστιο. Το γάλα λοιπόν δεν απο­τελεί μέρος του ομαλού διαιτολογίου του ανθρώπου μετά την περίοδο της νηπιακής ηλικίας και επομένως η συμβουλή μας είναι: Μην πίνετε γάλα μετά από την παιδική ηλικία. Μπορείτε όμως να χρησιμοποιείτε με φειδώ τα προϊό­ντα του γάλακτος.

Σημείωση: Αλλά για το θέμα του γάλακτος που θεωρείται ένα σημαντικό διατροφικό στοιχείο για τον σύγχρονο πολιτισμένο άνθρωπο, θα μιλήσουμε διεξοδικά σε ιδιαίτερο τόμο της σειράς αυτής, από κοινού με τα κρέατα

ΤΥΡΙΑ

I ο τυρί - λέγεται - ότι παρασκευάστηκε τυχαία για πρώτη φορά, πριν από χιλιάδες χρόνια κατά την μεταφορά γάλακτος σε σάκο, από στομάχι ζώου. Τα i νζυμα από το στομάχι μετέτρεψαν το γάλα σε μια συμπαγή μάζα, το τυρό- ιιηγμα. Το τυρί γίνεται από γάλα που πήζει με πυτιά. Σ ’ αυτό, σύμφωνα με ιπν κώδικα τροφίμων μπορεί να προστεθεί:I Μαγειρικό αλάτι: η χρησιμοποίηση του αλατιού είναι απαραίτητη γιατί:I ) Πυνοεί τις διάφορες φυσικοχημικές διεργασίες στο τυρόπηγμα και διευ­κολύνει την έξοδο του τυρογάλακτος από αυτό. 2) Παρεμποδίζει την ανά- ιιιυξη και τον πολλαπλασιασμό των ανεπιθύμητων μικροοργανισμών, ενώ ευ ­νοεί τους χρήσιμους και επιθυμητούς.

Σορβικό νάτριο, ως συντηρητικό σε αναλογία έως 0,2%.'Λ Αβλαβείς χρωστικές. Αυτές δεν πρέπει να ναι συνθετικές γιατί είναι Μίρκινογόνες.1 Ειδικές καλλ ιέργε ιες μικροοργανισμών.'ι Χλωροφύλλη (μόνο για το αγελαδινό γάλα που προορίζεται για την ιιορασκευή λευκών τυριών)

Τα τυριά σύμφωνα με τον κώδικα Τροφίμων διακρίνονται σε:I Σκληρά τυριά, με υγρασία 30-45% μπορούν να διατηρηθούν κάτω από ορισμένες συνθήκες έως 12 μήνες. Διακρίνονται σ ’ εκείνα που έχουν στην μάζα τους τρύπες (γριαβιέρα, Emmental κ.ά.), και σε εκείνα που δεν έχουν (Edam, Cheddar, Provolone).2. Εκλεκτά τυριά ειδικού τύπου (ημίσκληρα). Περιέχουν υγρασία 30-45% (ροκφόρ κ.ά.).3. Πολύ σκληρά τυριά. Περιέχουν υγρασία 15-38%. Μπορούν να διατηρη­θούν επί μακρό χρόνο (κεφαλοτύρι, Parmesana, Romano κ.ά ).4 Ανακατεργασμένα τυριά. Είναι τυριά με σύσταση αλοιφής, που προκύ­πτουν από την αναθέρμανση ενός ή περισσοτέρων τύπων τυριών και αρκε­ί ές φορές στην μάζα αυτή των τυριών προστίθενται κι ’ άλλα τρόφιμα (π.χ. κρέας, λαχανικά).5 Μαλακά τυριά. Περιέχουν υγρασία 45-80% και δεν μπορούν να διατηρη­θούν για πολύ. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκουν αρκετές ποικιλίες τυριών όπως η φέτα, ο τελεμές, τα τυριά Brie, Cottage, Cream cheese, το μανούρι, η μυζήθρα (τα δυο τελευταία γίνονται από το τυρόγαλα), ο ανθότυρος Κρή­της. Η μυζήθρα και το μανούρι είναι υψηλής βιολογικής αξίας τυριά γιατί η μεν μυζήθρα περιέχει αλβουμίνη και γλοβουλίνη και λίγο λίπος ενώ το μανού­ρι περισσότερο λίπος. Τα δυο αυτά λευκώματα περιέχουν τα απαραίτητα για τον άνθρωπο αμινοξέα. Γενικά στην αγορά κυκλοφορούν πάνω από 500 είδη τυριών.

Καταναλίσκουμε κατ' άτομο, τον χρόνο 16 κιλά τυρί, μια ποσότητα, μεγα| λύτερη από τον μέσο όρο κατανάλωσης στις ευρωπαϊκές χώρες, I

Επειδή τα τυριά είναι τρόφιμα μεγάλης κατανάλωσης, χωρίς μεγάλη τύπο·* ποίηση και έλεγχο στην διαδικασία της παραγωγής τους, οργιάζει η νοθεία, η απάτη και η αισχροκέρδεια σε βάρος των καταναλωτών.

Ας δούμε, όμως ποιές νοθείες μπορούν να γίνουν στα τυριά:1. Αφαιρείται το βούτυρο του γάλακτος και προστίθενται στο τυρί, κατώτε­ρης ποιότητας φυτικής ή ζωικής προέλευσης λίπη (σπορέλαια, λίπη από χοίρους κλπ.) για την αντικατάσταση του βουτύρου του γάλακτος που αφαιρέ- θηκε.2. Προσθέτουν αμυλούχες ουσίες (πατάτα, καλαμποκάλευρο κλπ.) για την αύξηση της ποσότητας του τυριού που θα φτιαχτεί από ορισμένη ποσότητα γάλακτος.3. Πολλές φορές η υγρασία στα διάφορα είδη τυριών είναι μεγαλύτερη από εκείνη που ορίζει ο κώδικας τροφίμων. Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται το βάρος του τυριού και κατά συνέπεια μειώνεται το κόστος των προϊόντων, αυξάνοντας το αθέμιτο κέρδος.4. Πολλές φορές, αντί για γάλα, χρησιμοποιείται σκόνη γάλακτος και διά­φορες χημικές ουσίες έτσι ώστε τα τυριά να έχουν καταναλώσιμη μορφή.5. Συχνά διοχετεύονται στην αγορά τυριά πριν ωριμάσουν φυσιολογικά με κίνητρο το κέρδος. Αυτά τα τυριά χαλάνε πολύ εύκολα.6. Στα σύγχρονα μεγάλα τυροκομεία χρησιμοποιούνται χρωστικές, χημικά πρόσθετα, αντισηπτικά, αντιζυμωτικά, ομογενοποιητικά, που σίγουρα είναι βλαπτικά για την υγεία των καταναλωτών. (Βέβαια στον κώδικα τροφίμων επιτρέπεται η χρήση αυτών των ουσιών, αλλά πολλές φορές οι κατασκευα­στές ανακαλύπτουν κάποια χημική ουσία η οποία μπορεί να βοηθήσει περισ­σότερο στην καλύτερη εμφάνιση των προϊόντων τους, χωρίς όμως να ξέρει κανείς τις συνέπειες στην υγεία).

Τα τυριά παθαίνουν εύκολα αλλοιώσεις που τα καθιστούν ακατάλληλα για κατανάλωση. Η αλλοίωσή τους οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως είναι η έλλειψη καθαριότητας και σωστής επεξεργασίας του γάλακτος στους χώρους της τυροκόμησης. Τα τυριά που φτιάχνονται από τους ίδιους τους τσοπάνους ή τους αγρότες γενικά είναι πιο ευάλωτα σε αλλοιώσεις. Η αλ­λοίωση μπορεί επίσης να οφείλεται σε κακή συντήρηση και συσκευασία των τυριών και σε ακατάλληλες συνθήκες στο χώρο που συντελείται η ζύμωση (χρειάζονται ψυχρές, στεγνές και σκοτεινές αποθήκες). Επίσης οι συνθήκες μεταφοράς των τυριών παίζουν σημαντικό ρόλο. Οι πιο συνηθισμένες αλλοι­ώσεις των τυριών είναι η διόγκωση, κοινώς φούσκωμα, το άναμα, το σάπισμα, το μούχλιασμα (μούχλα) που αναπτύσσεται κυρίως στα γλυκά τυριά και οφεί­λεται στην κακή συντήρησή τους. Πρέπει να αφαιρείται αμέσως η μούχλα, ώστε να μπορεί να καταναλωθεί το υπόλοιπο τυρί.

θα αναφερθούμε τώρα σ' ένα ορισμένο ρεπορτάζ που έχει σχέση με το ι (ΐνικό μας τυρί, την φέτα, για να δούμε τί γίνεται στο χώρο αυτό («ΕΙΚΟ- ΝΙ 7» 10.4.85):

" Οι Έλληνες που τρώνε κάθε χρόνο 120.500.000 κιλά φέτα, κάθε μέρα ικιρππονιούνται για την ποιότητά της. Πότε την βρίσκουν μαλακή, πότε ακληρή, πότε ανάλατη και πότε αλμυρή ή τελείως άνοστη. Έχουν δίκιο ή άδικο; - Δίκιο 100%.

I ουλάχιστον οι μισοί από τους τυροκόμους μας κοροϊδεύουν και μας σερ­βίρουν κατασκευάσματα που δεν έχουν καμμία σχέση με το σωστό και το ιιαραδοσιακό αυτό ελληνικό τυρί.

I Ιοιά είναι η καλή φέτα; Είναι η φέτα που γίνεται από πρόβειο γάλα κ ι ' ακόμα καλύτερη εκείνη που της έχουν προσθέσει και λίγο κατσικίσιο.

Εμείς τί τρώμε;Γρώμε σε μεγάλο ποσοστό φέτα φτιαγμένη από εισαγόμενη σκόνη αγελα­

δινού γάλακτος.Κάθε χρόνο φέρνουμε από το εξωτερικό 8.600.000 κιλά σκόνη αγελαδι­

νού γάλακτος που στοιχίζει σε συνάλλαγμα 1.500.000.000 δραχμές. Οι αγο- ρανομικές διατάξεις είναι σαφέστατες: «Με σκόνη γάλακτος μπορούν να ιιαρασκευάζονται μόνο τα παγωτά, οι σοκολάτες και τα γλυκά των ζαχαρο- ιιλαστείων. Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση αγελαδινού γάλακτος για την παρασκευή τυριών και γιαουρτιών». Αυτό το τελευταίο «απαγορεύεται» το μετέτρεψαν σε «επιτρέπεται», διάφοροι ασυνείδητοι τυροκόμοι και φτάσαμε oro σημερινό χάλι. Ο πειρασμός είναι μεγάλος. Για να γίνει ένα κιλό καλή φέτα χρειάζονται 4 κιλά γάλα πρόβειο. Αν διαλυθεί ένα κιλό σκόνη αγελαδινή δίνει 8 κιλά γάλα που σημαίνει δυο κιλά φέτα.

Επειδή δεν γίνεται κανένας έλεγχος στην κατανομή και τη χρησιμοποίηση ιης σκόνης, οι επιτήδειοι αλωνίζουν ανεξέλεγκτοι, με αποτέλεσμα να δυ­σφημίζουν την πραγματική, την καλή φέτα.

' Αλλοι φτιάχνουν την φέτα σκέτη από διαλυμένη σκόνη, άλλοι κάπως «ευ­συνείδητοι» ρίχνουν και λίγο πρόβειο γάλα για να μην είναι ντιπ καταντίπ άνοστη. Κι αν μέν χρησιμοποιούν καλή σκόνη, πάει καλά. Έχουν όμως ακου­στεί και κρούσματα παρασκευής φέτας από σκόνη κακής ποιότητας, από εκείνη που προορίζεται για ζωοτροφές.

Αν ποτέ σας έτυχε να πάρετε φέτα που ήταν πολύ σκληρή και είχε μια ελαφριά μυρωδιά, κάτι σαν κάβουρα, ασφαλώς ήταν φτιαγμένη από σκόνη γάλακτος που προοριζόταν να τη φάνε τα ζώα κι όχι οι άνθρωποι.

Η φέτα είναι ένα παλιό τυρί στην ιστορία μας, ίσως γιατί η κατασκευή της είναι απλή και πολύ εύκολη; Ζεσταίνεται το γάλα με την πυτιά, ανακατεύεται με μια ξύλινη σπάτουλα και σιγά-σιγά αρχίζει να πήζει. Όσο χαμηλότερη είναι η θερμοκρασία τόσο καλύτερη γεύση έχει. Σε μεγαλύτερες θερμοκρα­σίες διατηρεί λιγώτερα υγρά και γίνεται σκληρή. Μετά απ το σχετικό αλάτι-

σμα μπαίνει σε κρύες αποθήκες ή σε ψυγεία για να διατηρηθεί.Οι προοπτικές για το μέλλον της φέτας και γενικά όλων των ελληνικών

τυριών δεν είναι καθόλου ευχάριστες. Σύμφωνα με την τελευταία στατιστική; ο' όλη την Ελλάδα υπάρχουν: Βόδια: 840.000. Πρόβατα: 8.144.000. Γίδια: 4.526.000.

Αυτά είναι όλα κι όλα δυστυχώς κι ’ αντί ν ' αυξάνονται, λιγοστεύουν. Δεν φταίει βέβαια το Υπουργείο Γεωργίας που κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει τους κτηνοτρόφους, ούτε η Αγροτική Τράπεζα, που πρόθυμα τους δίνει δάνεια για να βελτιώσουν την παραγωγή τους. Φταίει απλούοτατα το πνεύμα της εποχής που εντοπίζεται με λίγες λέξεις: Ο γιος του τσοπάνη δεν γίνεται πλέον τσοπάνης.

' Οοοι ταξιδεύουν στην επαρχία αοφαλώς θα το έχουν διαπιστώσει. Κοντά στα πρόβατα και τα γίδια βρίσκονται πάντοτε τσοπάνηδες ηλικιωμένοι. Τα παιδιά τους φεύγουν για τις πόλεις, δεν τους συνοδεύουν οτα κατσάβραχα ή έστω στους κάμπους με το κοπάδι».

Και συνεχίζει το ίδιο άρθρο:«Οι αρμόδιοι λένε:Μπορούμε να φάμε φέτα καλής ποιότητας μόνο αν αλλάξει η νοοτροπία

των αρμοδίων κρατικών υπηρεσιών που αφήνουν ελεύθερο τον παραγωγό γάλακτος και δεσμεύουν τον κατασκευαστή της φέτας. Δηλαδή: Ο κτηνοτρό- φος πρέπει να πουλά το πρόβειο γάλα 59 δραχμές το κιλό. Αυτή είναι η τιμή που καθόρισε το κράτος, χωρίς όμως να τη σέβονται οι κτηνοτρόφοι, που τη βρίσκουν χαμηλή σε σύγκριση με το κουραστικό τους επάγγελμα.

Σιωπηρά το αναγνωρίζει και το κράτος, γ ι ’ αυτό δεν υπάρχει κανένας αγορανομικός έλεγχος στο γάλα: Το πρόβειο πουλιέται σήμερα στις τυροκο­μικές επιχειρήσεις 73 δραχμές. Έτσι για να γίνει ένα κιλό φέτα, τα 4 κιλά γάλα που χρειάζονται στοιχίζουν 292 δραχμές. Εν τω μεταξύ η τιμή της φέτας έχει οριστεί 354 δρχ. και η Αγορανομία στέκεται κέρβερος πάνω από το κεφάλι του μπακάλη για να μην την πουλήσει ούτε δραχμή παραπάνω. Αν από την τιμή των 354 δραχμών αφαιρεθούν οι 292 για το γάλα, μένει ένα υπόλοιπο 62 δραχμών. Με αυτές πρέπει να καλυφθούν τα έξοδα παρασκευ­ής της φέτας στο τυροκομείο και τα κέρδη του μπακάλη που θα την πουλή­σει.

Δηλαδή τίποτα.Εδώ είναι ο κόμπος, εδώ η αιτία που οι τυροκόμοι αναζητούν άλλο τρόπο

για να κερδίσουν. Καταλήγουν οι περισσότεροι στην σκόνη από αγελαδινό γάλα και οι καταναλωτές τρώνε φέτα κακής ποιότητας.

Χρειάζεται συνεπώς ριζική μεταβολή στην κρατική πολιτική για το γάλα και τα τυριά γενικά. Εφ' όσον δεν υπάρχουν περιθώρια κέρδους, ούτε ο κτηνο- τρόφος ενδιαφέρεται για την ποιότητα στο γάλα που πουλά, ούτε ο τυροκό- μος στην ποιότητα της φέτας που διαθέτει.

Η χρησιμοποίηση σκόνης αγελαδινού γάλακτος απαγορεύεται, αλλά ποτέ iV.v γίνεται κανένας έλεγχος. Πού πηγαίνουν αυτά τα βουνά της σκόνης που ί ρχονται από το εξωτερικό. Ανεξέλεγκτοι λοιπόν οι περισσότεροι τυροκόμοι, νράφουν στα παλιά τους παπούτσια την απαγόρευση και πλημμυρίζουν την

. I λλάδα με την άνοστη φέτα που τρώμε κάθε μέρα.Αλλά και εδώ δεν γίνεται έλεγχος αν τηρούν τις προδιαγραφές, αν δηλαδή

βάζουν σκόνη καλής ποιότητας. Τουλάχιστον αυτές οι αγελαδινές φέτες ιιου εισάγονται από την Δανία, και την Ολλανδία -15.000 τόνοι κάθε χρόνο - ι ινπι ποιοτικώς καλύτερες, ελέγχονται στην παρασκευή τους.

Με δυο λόγια, αν δεν μελετηθεί ρεαλιστικά το θέμα, αν δεν αναθεωρη­θούν σωστά οι τιμές, φέτα καλή δεν πρόκειται να φάμε. Μα θ' ακριβήνει. Λεν γίνεται διαφορετικά, εκτός αν συμβιβαστούμε με τη σημερινή κατάστα- οη και καβγαδίζουμε με τους μπακάληδες που μας σερβίρουν την άνοστη ψΓ.ια από την απαγορευμένη σκόνη του αγελαδινού γάλακτος».

Το τυρί αποτελεί μια θρεπτική, γευστική τροφή, αλλά δεν θα πρέπει να ιρώγεται σε μεγάλες ποσότητες και καθημερινά. Συνδυαζόμενο - όπως συ­νήθως γίνεται στο συμβατικό τρόπο διατροφής μας - με κρέας ή ψάρι ή αυγό, αυξάνει πολύ την ποσότητα λίπους που καταναλίσκει κανείς- (πολλά τυριά περιέχουν περισσότερο λίπος από όλα τα κρέατα). Επίσης τα τυριά γενικά ιΐΓ.ριέχουν πολύ αλάτι, γ ι ' αυτό πρέπει να το προσέχει ιδιαίτερα ο καταναλω- ιη<; μιας και το αλάτι κατηγορείται για πολλές παρενέργειες πάνω στην υγεία μας όπως θα δούμε στο ανάλογο κεφάλαιο του βιβλίου. Καλό λοιπόν θα είναι να εξαλμυρίζουμε τα τυριά πριν καταναλωθούν βάζοντάς τα σ’ ένα μπωλ με νερό ή γάλα για κάμποση ώρα- (μόνο το κομμάτι του τυριού που θα κατανα­λωθεί). Δεν πρέπει να συνδυάζεται μ' άλλα λευκώματα παρά μόνο με λίγο γιαούρτι όταν θέλει κανείς. Πρέπει να τρώγονται από 80-150 γραμμάρια σαν κύριο γεύμα, κυρίως βραδυνό (2-4 φορές την εβδομάδα) συνοδευόμενα από φρούτα και σαλάτες (ωμές ή βραστές). Τα τυριά πρέπει να διατηρούνται έως

μήνες, τα σκληρά έως 3 μήνες έως ότου καταναλωθούν.Οι καταναλωτές πρέπει να προσέχουν όταν αγοράζουν τυριά:

1 Στα δοχεία ή στην επιφάνεια (σκληρών τυριών) πρέπει να γράφονται: α) Ιο είδος του τυριού, β) η ποιότητα, γ) η ημερομηνία παρασκευής.2 Το τυρί που αγοράζετε πρέπει να έχει ευχάριστη οσμή και γεύση ανάλο­γο με το είδος του τυριού και να μην-είναι μουχλιασμένο.3 Οτιδήποτε μη φυσιολογικό στην εμφάνιση ενός τυριού στην γεύση ή την όσφρηση αποτελούν παράγοντες για να μην αγοράσετε ένα τυρί ή εάν το διαπιστώσετε μετά την αγορά να το επιστρέψετε αμέσως.Ί Αποφύγετε όσο είναι δυνατό τα μικρά τυράκια - τριγωνάκια - τυλιγμένα οε χρυσόχαρτο. Προέρχονται από κακής ποιότητας ή αλλοιωμένα τυριά που ζυμώνονται σε ειδικά μηχανήματα, συμπληρώνονται με πολλά χημικά πρό­σθετα για να αποκρύψουν την αληθινή τους φύση και προωθούνται στην

κατανάλωση σαν τροφές ευκολίας.5. Όλα γενικώς τα σκληρά τυριά έχουν διάφορες χημικές ουσίες, χρώματα βλαπτικά, φυτικά λίπη ακατάλληλα κι άλλα μειονεκτήματα που τα καθιστούν δεύτερης σειράς τυριά. Ειδικά τα τυριά που έρχονται απέξω, είναι τα περισ­σότερα, τουλάχιστον ανθυγιεινά. Στα τυριά αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί διά­φορες χημικές ουσίες, ενίοτε επικίνδυνες για την υγεία. Επί πλέον έχουν πολύ λίπος. Αποφεύγετέ τα όσο είναι δυνατόν.6. Όταν αγοράζετε τυριά ψάχνετε για τα λεγάμενα φυσικά είδη, τα μη επεξεργασμένα, που δεν έχουν πολύ αλάτι και είναι φτιαγμένα από απαστε- ρίωτο γάλα. Η παραδοσιακή, αγνή φέτα είναι το καλύτερο ίσως, τυρί, όταν εξαλμυριστεί καλά. Τα φρέσκα τυριά έχουν επίσης καλύτερη γεύση. Μπο­ρείτε να χρησιμοποιείτε μυζήθρα, ανθότυρο, μανούρι κλπ. Τα φυσικά τυριά γίνονται ωραία σάντουιτς με μαρούλι, ντομάτα, αγγούρι, λάχανο κλπ. Φέτες μήλα και τυρί με μαρούλι είναι νόστιμη λιχουδιά και την απολαμβάνουν μικροί και μεγάλοι στις εκδρομές, στην εξοχή, στο σχολείο κλπ. Στις χορτόσουπες η προσθήκη του τυριού τις κάνει πολύ νόστιμες.

Από το εξωτερικό μας έρχονται σήμερα πάνω από 200 είδη τυριών πράγμα που συνεπάγεται την έξοδο μεγάλου ποσού συναλλάγματος. Στα πολλά και ποικίλα προβλήματα που σχετίζονται με τα τυριά υπάρχει κατά την γνώμη μας μια και μοναδική ορατή λύση: Η δημιουργία στο κοντινό μέλλον γεωργο- κτηνοτροφικών συνεταιρισμών στην χώρα μας, που θα αναλάβουν υπεύθυνα την παραγωγή καλής ποιότητας αγνών, υγιεινών τυριών με τις καλύτερες δυνατές προδιαγραφές, που θα έχουν σαν κριτήριο παραγωγής όχι το κέρ­δος αλλά την υγεία των καταναλωτών. Θα παράγουν προϊόντα για ανθρώπινη χρήση και όχι για κέρδη. Θα έχουν αποκλειστικό στόχο και μέριμνα όχι το κέρδος, αλλά την παραγωγή πρωτ' από όλα, αγνών, υγιεινών, θρεπτικών, ανόθευτων προϊόντων, που θα εξασφαλίζουν καλή θρέψη και καλή υγεία, στον καταναλωτή κι όχι ανεξέλεγκτη παραγωγή υποβαθμισμένων,ανθυγιει­νών και νοθευμένων προϊόντων με βασικό στόχο την κερδοσκοπία. Οι συνε­ταιρισμοί θα ελέγχονται και θα κατευθύνονται από αρμόδιους επιστήμονες και κρατικούς παράγοντες και θα τηρούνται αυστηρά (με προβλεπόμενες αυστηρές ποινές για τους παραβάτες) κάποιες ακριβείς, που δεν επιδέχο­νται παρανόηση ή παρερμηνεία, προδιαγραφές για την καλλιέργεια και πα­ραγωγή αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων διατροφής. Έτσι μόνο θα προστα­τευτεί η υγεία των ανθρώπων και η οικονομία του τόπου μας. Αν δεν γίνει αυτό μην περιμένετε σπουδαία πράγματα προς την κατεύθυνση αυτή. Είναι δύσκολο, να παταχθεί ουσιαστικά, η Λερναία ' Υδρα της νοθείας, της ρύπαν­σης, της υποβάθμισης, της απάτης και της κερδοσκοπίας. Έχει βαθειές ρίζες. Οι επιχειρήσεις, το εμπόριο γενικά, η δίψα του κέρδους και ο ανταγω­νισμός διαφθείρει τους περισσότερους ανθρώπους και καμμιά επίκληση σε φιλάνθρωπο αισθήματα δεν γίνεται να συνετίσει και να αποτρέψει από το

ιίικο Η Λερναία Υδρα θέλει γενναία και ριζικά μέτρα για να εκλείωει Τα ημίμετρα δεν αώζουν.

Τον Κώστα Μητρόχονλον

ΠΡΟ ΪΌΝΤΑ ΖΥΜΩΣΗΣ ΤΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ

ΓΙΑΟΥΡΤΙ:Το γιαούρτι είναι πιθανόν η πιο δημοφιλής από τις λεγάμενες υγιεινές

τροφές, αλλά καταναλίσκεται ευχάριστα ακόμα κι από εκείνους που δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την υγεία τους. Πουλιέται οε μεγάλες ποσότη­τες στα σούπερ μάρκετς και άλλα καταστήματα και το αγοράζουν περισσό­τερο για την γεύση του παρά για την θρεπτική του αξία. Σερβίρεται κρύο και έχει την εμφάνιση μιας σφιχτής κρέμας. Η γεύση του είναι ξυνή και μαλακιά.' Οταν σερβίρεται με ωμά φρούτα και λαχανικά αποτελεί μια νόστιμη λιχουδιά και είναι επίσης φτωχό σε θερμίδες. Δεν υπάρχει τίποτα νέο γύρω από το γιαούρτι στις μέρες μας. εκτός από την σύγχρονη, κομψή συσκευασία του. Με την μια ή την άλλη μορφή, το γιαούρτι υπήρξε μια οικεία τροφή σε πολλά μέρη του κόσμου από τους βιβλικούς ήδη χρόνους.

Ως γιαούρτι - σύμφωνα με τον Κώδικα Τροφίμων - χαρακτηρίζεται το προϊ­όν που προκύπτει από την πήξη αποκλειστικά του νωπού γάλακτος (προβά­του, αγελάδας, κατσίκας) με την επίδραση καλλιέργειας ζύμης η οποία προ- καλεί ειδική ζύμωση.

Το γιαούρτι πρέπει να περιέχει λίπος καθώς και στεγνό υπόλειμμα χωρίς λίπος, σε ποσοστό ανώτερο κατά 10% τουλάχιστον, από το αντίστοιχο γάλα απο το οποίο παρασκευάστηκε.

Σήμερα στο εμπόριο, υπάρχουν διάφοροι τύποι γιαουρτιού, όπως είναι το παραδοσιακό γιαούρτι, το γιαούρτι ευρωπαϊκού τύπου, το στραγγισμένο για­ούρτι, το πολτοποιημένο γιαούρτι στο οποίο πολλές φορές προσθέτονται πολτοί φρούτων.π α ρ α δ ο σ ια κ ό γ ια ο ύ ρ τ ι: Το γιαούρτι αυτό φτιάχνεται από πολλά γαλακτοπω­λεία ή μικρά εργαστήρια και έχει την χαρακτηριστική πέτσα. Για την παρα­σκευή του χρησιμοποιείται γάλα πρόβειο ή συμπυκνωμένο γάλα αγελάδας. Πριν από την παρασκευή του γιαουρτιού γίνεται δοκιμαστική πήξη του γάλα­κτος για να διαπιστωθεί η απουσία αντιβιοτικών, γιατί οι μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι απένα­ντι στην πενικιλλίνη και τ ' άλλα αντιβιοτικά.γ ια ο ύ ρ τ ι ε υ ρ ω π α ϊκ ο ύ τ υ π ο υ : Δεν σχηματίζεται στην επιφάνεια η χαρακτηρι­στική πέτσα.γ ια ο ύ ρ τ ι π ο λ τ ο π ο ιη μ έ ν ο : Μοιάζει με το προηγούμενο γιαούρτι αλλά είναι πιο ρευστό και αρκετές φορές ανακατεύεται με πολτούς φρούτων. γ ια ο ύ ρ τ ι σ α κ ο ύ λ α ς : Εξ αιτίας της αποστράγγισης που υφίσταται αυτό το για­ούρτι, απομακρύνεται το νερό μαζί με το γαλακτοσάκχαρο, που εξακολου­θεί, κατά την παραμονή του γιαουρτιού να παθαίνει ζύμωση και να αυξάνει την οξύτητά του, έτσι το προϊόν που παράγεται διατηρείται περισσότερο.

() Καθηγητής της Χημείας τροφίμων κ. Εμμ. Βουδούρης λέγει: «Στο εξω- ιι ιιικό συνήθως για να αυξηθεί η συνεκτικότητα της γιαούρτης και για να μην υιιπβάλλει εύκολα ορό, προσθέτουν στο γάλα πριν από την παρασκευή της σκόνη αποβουτυρωμένου γάλακτος σε αναλογία 1-2%. Στην Ελλάδα η προ­σθήκη αυτή είναι απαγορευμένη και αποτελεί νοθεία, η οποία όμως γίνεται ιΐιιχνά».

I Ιιο νόστιμο είναι το γιαούρτι που γίνεται από το πρόβειο γάλα ή από μίγμα 11|κιβειου και κατσικίσιου. Το γιαούρτι που γίνεται από το αγελαδινό είναι ιιχι . ιικά άνοστο και γ ι ' αυτό αναγκάζονται να προσθέτουν γλυκαντικές ουσί- 1 1 , Από το πολύ παχύ γάλα πρέπει να αφαιρούν μια ποσότητα από το βούτυ­ρό ιου, γιατί δεν πήζει εύκολα και δεν είναι νόστιμο.

I ια την όξινη ζύμωση του γάλακτος και την παραγωγή γιαουρτιού είναι ιιιιαραίτητη, η απουσία από το γάλα των αντιβιοτικών καθώς και των βακτηρι- ι ι ψ π γ ω ν , που καταστρέφουν τους μικροοργανισμούς της ζύμωσης αυτής. Η γιιύαη και γενικά η ποιότητα του γιαουρτιού εξαρτάται από την ποικιλία των βακίλων που έχουν χρησιμοποιηθεί, γ ι ' αυτό είναι ανάγκη να χρησιμοποιείται ραγιά πρώτης ποιότητας. Οι ειδικοί Βουλγαρικοί βάκιλοι διασπούν το γαλα- κιοοάκχαρο σε γλυκόζη και γαλακτόζη.

Ιο γιαούρτι παρουσιάζει μερικές φορές μειονεκτήματα, τα οποία οφείλο- νιαι είτε οτην κακή ποιότητα του γάλατος από το οποίο παρασκευάστηκε, μ ιε σε ελαττωματική παρασκευή και συντήρηση. Σπουδαιότερα από τα ε ­λαττώματα του γιαουρτιού είναι: α) η έλλειψ η συνεκτικότητας που απόδι­δε ιαι στη χρησιμοποίηση γάλακτος φτωχού σε στερεά συστατικά ή σε υπερ­θέρμανσή του ή σε ανατάραξη κατά την πήξη του. β) Η πικρή γεύση, η αι ιοία οφείλεται στη δράση βακτηρίων που διασπούν την καζεΐνη και σχημα- ιιζουν πεπτίδια πικρής γεύσης και γ) η υπερβολικά όξινη γεύση, που αποδίδεται σε παρατεταμένη επώαση ή σε πολύ βραδεία ψύξη ή σε μακρά Λιατήρηση.

Εκτός όμως από τα ελαττώματα που μπορεί νάχει ένα γιαούρτι ε ξ ’ αιτίας ιης κακής παρασκευής ή διατήρησής του, μπορεί να είναι και νοθευμένο μιας και τα εμπορικά κυκλώματα έχουν προωθήσει την επιστήμη της... νοθεί­ας σε πιο προχωρημένο επίπεδο από την επιστήμη της Χημείας.

Αλλά ας δούμε τί νοθείες υφίσταται το γιαούρτι: t Πολλές φορές και μάλιστα εκείνη την περίοδο, που δεν υπάρχει πια γάλα πρόβατου, οι παραγωγοί γιαουρτιών χρησιμοποιούν σκόνη γάλακτος, η οποία προορίζεται για ζωοτροφές και είναι ακατάλληλη για παρασκευή για­ουρτιού εκτός από ένα τύπο, το λεγόμενο «χωνάκι». Έτσι η σκόνη γάλακτος γεμίζει τις αποθήκες των εργαστηρίων και στη συνέχεια τους κεσέδες για­ουρτιών προς όφελος των παραγωγών, που δεν μπορούν βέβαια να αποφύ­γουν αυτόν τον πειρασμό του κέρδους (είναι πολύ πιο φτηνή από το γάλα). 2 Ένα άλλο είδος νοθείας είναι η προσθήκη αμύλου καλαμποκιού, ζελατί-

νης ή ενός είδους φυκιού από το οποίο βγαίνει η ζελατίνη- αυτό γίνεται γ ΐ να μοιάζει το γιαούρτι πρόβειο και για να γίνεται πιο σφικτό κ ι ' όχι υδαρέή Αν λοιπόν κόβοντας το γιαούρτι, δεν δείτε έπειτα από λίγο να κατακάθετο νερό στον κεσέ, τότε σημαίνει ότι το γιαούρτι σας έχει άμυλο (το ίδιο άμυλί σε διαφορετική συσκευασία πουλιέται και για κόλλα από αυτή που κολλαρί ζουμε τους γιακάδες). Αυτή όμως η προσθήκη προκαλεί κολίτιδα σε πειρα| ματόζωα καθώς και σε ανθρώπους. Κάνοντας δε και πιο πηκτό το γιαούρτι) με το άμυλο αυτό, αυξάνει το γαλακτοσάκχαρό του σε υψηλά επίπεδα κι αυτό μπορεί νάναι επικίνδυνο για τον καταναλωτή. |3. Συχνά φτιάχνεται γιαούρτι με το νερόπλυμα που απομένει αφού αφαιρε] θεί όλη η κρέμα του γάλακτος για να γίνει βούτυρο και τυρί. Στο νερόπλυμά προσθέτουν σκόνη γάλα και ένα πηκτικό κι είναι έτοιμο το γιαούρτι. Ζάχαριΐ απαγορεύεται από το Κώδικα των Τροφίμων να προστεθεί στο γιαούρτι. Δε\ απαγορεύεται όμως η Δεξτρόζη που είναι ένα είδος σακχάρου που χρησιμο­ποιείται για γλυκαντικό. Πρέπει να υποπτευόμαστε την γλυκιά γεύση των γιαουρτιών.4. Διάφορες άλλες νοθείες μπορούν να γίνουν, που εξαρτώνται κάθε φορά από την... φαντασία του παραγωγού. Είχαμε διαβάσει παλαιότερα, πως κά­ποια εταιρεία παραγωγής γιαουρτιών που προμήθευε, ιδρύματα και διάφορα νοσοκομεία, χρησιμοποιούσε κατά την παρασκευή των γιαουρτιών λίπος φά­λαινας. Το γιαούρτι αυτό εξετάστηκε από το Γενικό Χημείο του Κράτους και σύμφωνα με την γνωμάτευση ήταν βλαβερό για την υγεία των ασθενών.

Το γιαούρτι, το σωστά παρασκευασμένο και το ανόθευτο αποτελεί υγιεινή και θρεπτική τροφή, που ορισμένα συστατικά της ασκούν ευεργετική επί­δραση στον οργανισμό. Η θρεπτική αξία του γιαουρτιού είναι παρόμοια με αυτή του γάλακτος από το οποίο παρασκευάστηκε.

Το γιαούρτι είναι πολύ καλύτερη τροφή από το γάλα για τους ενήλικες και ηλικιωμένους ή γ ι ' αυτούς που έχουν προβλήματα πεπτικά. Το γιαούρτι ως προϊόν ζύμωσης απορροφάται ευκολότερα. Ένα μεγάλο ποσοστό του πλη­θυσμού και στην χώρα μας έχει έλλειψη ή μειωμένη δραστικότητα του εντερικού ενζύμου λακτάση. Στις περιπτώσεις αυτές η λακτόζη (δηλαδή η σάκχαρη του γάλακτος) δεν διασπάται σε γλυκόζη και γαλακτόζη και δεν απορροφάται. Η λακτόζη μη απορροφώμενη ενεργεί ωσμοτικά απορροφώ­ντας νερό και προκαλεί διάρροιες, κοιλιακή διάταση, ερυγές, ξυνίλες κλπ.Το ένζυμο αυτό δεν παράγεται σε μεγάλη ποσότητα ή εξαφανίζεται μετά τα7.

Το γιαούρτι είναι εύπεπτο, ελαφρύ, θρεπτικό, ολιγοθερμικό, επειδή είναι πιο συμπυκνωμένο από το γάλα,είναι πλουσιώτερο σε λεύκωμα και ασβέστιο. Επίσης τα μικρόβια που αναγκάζουν το γάλα να ζυμούται, προχωνεύουν ; επίσης την λακτόζη, αυτό βοηθά το να είναι μια τροφή εύπεπτη και αφομοιώ­σιμη.

I ενικά οι άνθρωποι που δεν διαθέτουν το ένζυμο λακτάση ανέχονται το γιαούρτι με ελάχιστη ή με καθόλου δυσφορία. Τα αποτελέσματα πρόσφατων ι μευνών έδειξαν ότι το απαστερίωτο γιαούρτι είναι πράγματι μοναδικό ανά­μεσα στα γαλακτοκομικά προϊόντα στο να βελτιώνει την πέψη της λακτόζης.

Γο παστεριωμένο γιαούρτι αντίθετα, δεν παρουσίασε βελτιωμένη πέψη λακτόζης.

Γο παστεριωμένο γιαούρτι, ενώ δεν δημιουργεί ενοχλήματα, εν τούτοις ιιαρουσιάζει υψηλά επίπεδα κακής απορρόφησης της λακτόζης. Το ζωντα­νό λοιπόν, απαστερίωτο γιαούρτι είναι αναντικατάστατο για ανθρώπους που έχουν έλλειψη της λακτάσης.

Ανθρωποι που νοιώθουν δυσπεπτικά ενοχλήματα όσες φορές πίνουν γάλα, ανέχονται τελείως το γιαούρτι. Πιο εύπεπτο είναι το αραιωμένο με χυμό φρούτου ή με νερό. Στα βρέφη που δεν ανέχονται το γάλα ή πάσχουν από διάρροια ή εκζέματα, είναι προτιμώτερο να τρώγουν γιαούρτι αραιωμένο με χαμό φρούτου.

Γο γιαούρτι συνδυάζεται άριστα με φρούτα φρέσκα της εποχής κάθε λο- γής εκτός καρπούζι και πεπόνι κι έτσι αποτελεί ένα καλό πρωινό ή βραδινό για παχύσαρκους κυρίως ή γι ’ αυτούς που δεν θέλουν να πάρουν βάρος (φρούτα και γιαούρτι), αντί για πρωινό γάλα.

Σε περιπτώσεις γαστρίτιδας ή έλκους θα μπορούσε το γιαούρτι να χρησι­μοποιηθεί εποικοδομητικά αντί για γάλα, αραιωμένο με χυμό φρούτου ή με νερό. Η διαφορά στην ευπεπτότητα παρουσιάζεται καλύτερα από το γεγο­νός ότι το γάλα είναι μόνο κατά 32% χωνευμένο ύστερα από 1 ώρα στο ιιεπτικό σύστημα, ενώ το 91% του γιαουρτιού έχει χωνευτεί στο ίδιο χρονικό διάστημα.

Ενώ πολλοί είναι αλεργικοί στο γάλα ένα μεγάλο ποσοστό από αυτούς είναι σε θέση να ανέχονται το γιαούρτι χωρίς καμμιά ενόχληση. Φτιάχνει, λέγεται ιην εντερική χλωρίδα και ελαττώνει τη σήψη που υπάρχει στο λεπτό έντερο. Γάν σας ενοχλεί ή δεν σας πηγαίνει σαν πρωινό, χρησιμοποιείστε το, το βράδυ με φρούτα και αμύγδαλα ή λίγο άσπρο τυρί.

Ό ταν αγοράζετε γιαούρτι πρέπει να προσέχετε:1. Να αναγράφεται πάνω στο κεσεδάκι: α) το είδος του γάλακτος, β) η λιποπεριεκτικότητα και γ) η ημερομηνία λήξης.2 Μην τρώτε γιαούρτι αν η ημερομηνία συντήρησης δεν λήγει μετά από 2-3 μέρες.3. Μην τρώτε γιαούρτι που μοιάζει οαν ν ' αποτελείται από χιλιάδες μικρά κομματάκια ούτε να δίνει όψη κομένου γάλακτος.4 Αγοράζετε γιαούρτι γνωοτής μάρκας ή από εργαστήρια που γνωρίζετε ότι είναι πεντακάθαρα και τηρούνται όλοι οι κανόνες υγιεινής. (Πολλές φο­ρές από τεστ σε γιαούρτια που προμηθεύονται τα νοσοκομεία, έχουν βρεθεί πλήθος κολοβακτηριδίων).

5. Διαλέγετε απλό τύπο γιαουρτιού, φρέσκο, που να μην έχει λήξει η ημε3 ρομηνία που γράφει κι αφού φάτε μερικές κουταλιές προσέξτε αν μένε στον κεσέ ένα υγρό κιτρινογκρί. Το γιαούρτι δεν πρέπει να έχει σκούρά κατακάθια.6. Αποφύγετε γενικά τα γιαούρτια με γεύσεις και με ζάχαρη. Όχι γιαούρ­τια με φρούτα μέσα. ,

' Ενα μη ζαχαρωμένο, απλό γιαούρτι είναι καλή τροφή, αλλά δεν είναι φυσι­κά «η μαγική τροφή» που λανσαρίστηκε παλαιότερα από τον Μέντσικωφ, τον Χάουζερ κ ι ' άλλους. Πολλά εμπορικά γιαούρτια έχουν δυστυχώς χημικά συντηρητικά κι άλλες χημικές ουσίες («Fillers»). Διαβάζετε λοιπόν τις ετικέ­τες πριν αγοράσετε κάτι.

Το γιαούρτι πρέπει να συντηρείται στο ψυγείο έως το πολύ 7 ημέρες από την ημέρα παρασκευής του ή έως τότε που γράφει η ημερομηνία λήξης του.Β . ΞΥΝΟΓΑΛΟ

Το ξυνόγαλο είναι γαλακτοκομικό προϊόν ευχάριστης γεύσης, που εφ ’ όσον γίνεται με άβραστο γάλα, έχει μεγάλη θρεπτική αξία και προσφέρεται άριστα για την διατροφή των παιδιών, εφήβων, αναρρωνυόντων, γυναικών που θηλάζουν, εγκύων και γενικά εξασθενημένων οργανισμών. Ασκεί γενικά ευεργετική επίδραση στον οργανισμό του ανθρώπου.

Το ξυνόγαλο συνδυάζεται άριστα με φρούτα και αποτελεί ένα θαυμάσιο, θρεπτικότατο πρωινό ή βραδινό (εξαρτάται από την περίπτωση), νόστιμο κι εύπεπτο. Διατηρείται στο ψυγείο. Δεν θα πρέπει όμως να παραμένει πάνω από 4 ημέρες από την ημέρα παρασκευής του. Είναι πολύ πιο νόστιμο και πιο εύπεπτο για τους ενήλικους από το σκέτο γάλα,αλλά και πολύ πιο θρεπτικό από το παστεριωμένο γάλα και από το γιαούρτι.Γ \ ΚΕΦΙΡ

Ξεκίνησε από τους κατοίκους του Καύκασου και διαδόθηκε σε πολλές χώρες της Ανατολής και σε μικρότερη έκταση στις Δυτικές χώρες.

Είναι πιο θρεπτική τροφή από το γάλα και το γιαούρτι. Το κεφίρ παρασκευά­ζεται συνήθως από ημιαποβουτυρομένο γάλα αγελάδας, προβάτου ή κατσί­κας που υποβάλλεται σε αλκοολική και γαλακτική ζύμωση. Οι ζυμώσεις αυ­τές πραγματοποιούνται με την βοήθεια διαφόρων μικροοργανισμών, οι οποίοι απαντούν στους κόκκους.ή σπόρους του κεφίρ. Οι κόκκοι του κεφίρ έχουν υποκίτρινο χρώμα κι ανώμαλη επιφάνεια. Διατηρούνται σε ξηρή κατάσταση και περιέχουν διάφορους μικροοργανισμούς κυρίως ζυμομύκητες και οξυ- γαλακτικά βακτήρια. Για την παρασκευή των κόκκων του κεφίρ, σ' ένα ασκό που περιέχει γάλα αγελάδας προστίθεται ένα κομμάτι στομάχου προβάτου ή μοσχαριού που προκαλεί την πήξη του. Στην συνέχεια ξαναγεμίζεται ο α­σκός με νέα ποσότητα γάλακτος προς πήξη κ.ο.κ. Ύστερα από μερικές εβδομάδες εμφανίζεται προοδευτικά στα εσωτερικά τοιχώματα του ασκού

|ΐχι σπογγώδης κρούστα που μαζεύεται, τεμαχίζεται και ξηραίνεται. Το προϊ­όν αυτό είναι οι κόκκοι του κεφίρ. Το κεφίρ είναι πιο εύπεπτο από το γάλα και ιΐιο θρεπτικό από το γιαούρτι,όταν γίνεται από ωμό γάλα.

I Ιρέπει να διατηρείται στο ψυγείο.

ΠΑΓΩΤΑ

Με την ονομασία παγωτά χαρακτηρίζεται μια μεγάλη ποικιλία π ρο ϊόντ· που καταναλώνονται σε κατεψυγμένη κατάσταση και παρασκευάζονται η βάση το γάλα. Για την παρασκευή τους ως πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται·· γάλα και ορισμένα προϊόντα του (αφρόγαλα, βούτυρο, σκόνη γάλακτος), γ λ ί καντικές ύλες, γαλακτωματοποιητές, αρωματικές ύλες, σταθεροποιητές κ ΐ διάφοροι χυμοί φρούτων και μερικές φορές κρόκοι αυγών, κακάο, σοκολάτβ καφές κ.ά. Όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή τα| παγωτών πρέπει νάναι άριστης ποιότητας, αλλοιώτικα υποβαθμίζεται η πο ιΐ τητα του παγωτού.

Γ ια τα παγωτά ο κώδικάς τροφίμων κ ' ποτών προβλέπει ότι «πρέπει νί φτιάχνονται από γάλα ή χυμούς φρούτων, αναμεμιγμένων με «φυσική γλυκά ντικη ύλη» και διάφορα άλλα υλικά (αρωματικές - χρωστικές ουσίες κλπ.), τι οποία έχουν πήξει και συντηρούνται με κατάψυξη». |

Γ ια ένα συνηθισμένο παγωτό γάλακτος - κρέμα, προβλέπεται η εξής περί| που σύνθεση: 50% νερό, 20% ζάχαρη, 25% γάλα, 3-5% βούτυρο και μέχρι 1$ άλλες ουσίες (ζελατίνη, αζάρ - αζάρ, σαλέπι, αλγινικό νάτριο κλπ.). Το γάλα που χρησιμοποιείται πρέπει νάναι παστεριωμένο ή αποστειρωμένο. Σε ορι­σμένους τύπους παγωτών επιτρέπεται η χρησιμοποίηση γάλακτος σε οκόντ (παγωτό χωνάκι στιγμιαίας κατασκευής) καθώς και χημικών αρωματικών ου­σιών που υποκαθιστούν τους φυσικούς χυμούς φρούτων, με τον όρο νο γράφουν στην ετικέττα τους,όχι λ.χ. «παγωτό λεμόνι» αλλά «παγωτό με γεύση λεμονιού». Επίσης στα φτηνά παγωτά (ξυλάκια) επιτρέπεται η χρησι­μοποίηση «υδρογονωμένων φυτικών λιπών». Κυκλοφορούν επίσης παγωτό σε σκόνη που φτιάχνονται στο σπίτι από την νοικοκυρά με την προσθήκτ νερού ή γάλακτος και τα οποία αποτελούνται αποκλειστικά απο τεχνητές χημικές ουσίες.

Οι νοθείες φυσικά στα παγωτά δίνουν και παίρνουν, γιατί υπάρχει ελλιπής έλεγχος στην τήρηση του νόμου και παράλληλα παντελής άγνοια και ανοχτ από μέρους του καταναλωτή. Ο κύριος όγκος της παραγωγής παγωτών σττ χώρα μας βρίσκεται στα χέρια 5 μεγάλων βιομηχανιών, ενώ λειτουργούν ταυτόχρονα χιλιάδες βιοτεχνίες και εργαστήρια που κάνουν περίπου ό,τ θέλουν, χωρίς να τους ενοχλεί κανένας. Οι πιο συνηθισμένες μορφές νο θείας είναι η χρησιμοποίσηση των υλικών που ο νόμος επιτρέπει για κ «φθηνά» παγωτά, λαϊκής κατανάλωσης, σ' όλα γενικά τα παγωτά.

Τα υλικά αυτά είναι:1. Το γάλα σκόνης αντί νωπό παστεριωμένο.2. Τα φυτικής προέλευσης λιπαρά.3. Οι τεχνητές αρωματικές ουσίες.

Χρησιμοποιούνται μέχρι γάλατα σε σκόνη που προορίζονται για ζωοτρο­φή, Ετσι μπορεί να ερμηνεύσει κανείς και το γεγονός ότι ολες οι επιχειρή- πηι; επεξεργασίας γάλακτος περνούν κρίση λόγω της περιορισμένης παρα­γωγής, εκτός από τις βιομηχανίες παγωτών που ανθούν και προοδεύουν. Για ΐιι χημικά πρόσθετα που χρησιμοποιούνται δεν γίνεται κανένας έλεγχος. Λι 11 ό αφορά όλα τα παγωτά αλλά περισσότερο τα «παγωτά σε σκόνη». Μετά­ξι ι άλλων που προσθέτουν, χρησιμοποιούνται το καζεϊνικό νάτριο, το αλγινικό νιΉ(ΐιο, το ορθοφωσφορικό κάλιο, ο οκτυλικός εστέρας του Γαλλικού οξέος !< λ11 Οι επιπτώσεις των χημικών αυτών προσθέτων στον οργανισμό μας μα­κροπρόθεσμα θα είναι σίγουρα πολύ θλιβερές. Οι άσχημες συνέπειες της Γ,άχαρης, που περιέχουν τα παγωτά σε αφθονία, είναι ένα ακόμη από τα μι ιηνεκτήματά τους. Ένα άλλο πρόβλημα με τα παγωτά είναι τα λίαν βλα- ιιιικά για τον οργανισμό μας υδρογονωμένα φυτικά λίπη που χρησιμοποιού- νκπ στην παρασκευή τους και φυσικά το γάλα σκόνη.

Αιιό έρευνες που έγιναν στα παγωτά, βρέθηκαν 800.000 μικρόβια στο γραμμάριο (ολικής μικροβιακής χλωρίδος) και 1.200 κολιφόρμ - παρόμοια με κηλοβακτηρίδια - ποσότητα δωδεκαπλάσια απο το φυσιολογικό. Η μόλυνση αιπή είναι υπεύθυνη για γαστρεντερικές διαταραχές κ ι ' άλλες ανωμαλίες.I να άλλο πρόβλημα με τα παγωτά είναι ότι δεν υπάρχει χρονικό όριο στην

κπιανάλωση τους,όπως υπάρχει σ' όλα τα νωπά γαλακτομικά προϊόντα (γά­λα. γιαούρτι, βούτυρο). Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ακόλουθη απάτη που ισχύει τουλάχιστον στο εξωτερικό, απ' ότι ξέρουμε: Ορισμένες εταιρείες, ιϊιαν τα παγωτά μπαγιατεύουν, τα μαζεύουν από τα καταστήματα που πωλού- νιπι. και οι επιχειρήσεις τα ξαναφτιάχνουν εκ νέου παγωτά. Τα μπαγιάτικα ιιιιιά παγωτά σχεδόν πάντα καταλήγουν σαν σοκολατούχα παγωτά. Γιατί;I ιιειδή η σοκολάτα καλύπτει μια χαλασμένη γεύση όσο τίποτα άλλο!

Κάτι ανάλογο γίνεται και με το γάλα που φτιάχνεται το παγωτό. Από που νομίζετε παίρνουν το γάλα για να κάνουν παγωτό οι εκάστοτε παραγωγοί ιοα, Στις περισσότερες περιπτώσεις προέρχεται από χαλασμένα, υποβαθμι­σμένα γάλατα, από μπαγιάτικα γάλατα που επιστρέφονται από τα καταστήμα- κι λιανικής πώλησης, όταν περάσει η ημερομηνία τους. Το παγωτό είναι ιόσο ντοπαρισμένο από συνθετικές χημικές ουσίες και τεχνητές γεύσεις <ιιιομίμησης, ώστε να μη μπορείτε με κανένα τρόπο να νοιώσετε τη σάπια γεύση του ξυνισμένου γάλακτος.

Σας παραθέτουμε τώρα ορισμένα ενδεικτικά δημοσιεύματα του τύπου για ια παγωτά, που θα σας προβληματίσουν το δίχως άλλο και ίσως μειώσουν την διάθεσή σας, το ζήλο σας για παγωτό του εμπορίου.

« ..Είναι γεγονός πως στη χώρα μας, παρότι οι Έλληνες δεν είναι λάτρεις ίων παγωτών - όπως τουλάχιστον προκύπτει από τα στοιχεία που υπάρχουν - κυκλοφορούν περίπου 100 ποικιλίες παγωτών, που παράγονται σε δεκάδες οτέκια και πουλιούνται σε ακόμη περισσότερα. Έτσι ο έλεγχος, καταντά

σχεδόν αδύνατος... με εξαίρεση τις μεγάλες βιομηχανίες παγωτών, που ελέγχονται τακτικά. Αν και οι Έλληνες «κατά κεφαλή» καταναλώνουν μόλις 4 λίτρα παγωτού, η χώρα μας προσφέρει και εισαγόμενο παγωτό! Και οι νεοέλληνες, θιασώτες, ως γνωστόν της Ευρώπης, αγοράζουν μετά βουλιμί­ας τα ιταλικά προϊόντα χωρίς να σκεφθούν ποιοτικούς ελέγχους και τα τοιαύτα...».

«... Έχει αποδειχτεί από έρευνες ειδικών επιστημόνων, πως οι βλάβες που μπορούν να προκαλέσουν στον ανθρώπινο οργανισμό οι επικίνδυνες ουσίες που υπάρχουν σχεδόν ο' όλα τα τρόφιμα και ποτά, πολλές φορές μπορεί να είναι ανεπανόρθωτες. Για παράδειγμα τα συνθετικά χρώματα που χρησιμοποιούνται κατά κόρο στα παγωτά και τ ' αναψυκτικά είναι ύποπτα ότι μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο. Ή ακόμα για τα συνθετικά γάλατα χρησι­μοποιούνται ζωοτροφές μολυσμένες με ζιζανιοκτόνα, παρασιτοκτόνο ακόμα και με υδράργυρο ή βιοπρωτεΐνες. Αποτέλεσμα: αναπτύσσονται κύτταρα με χαρακτηριστικά άγνωστα μέχρι τώρα στο ζωικό βασίλειο.

Τρεις Αμερικανοί επιστήμονες, μετά από πολύχρονες έρευνες διαπίστω­σαν ότι τα σημερινά παιδιά που ένα μεγάλο μέρος της διατροφής τους στηρίζεται σε γλυκίσματα, αναψυκτικά και παγωτά, πάσχουν απο την πιο παράλογη διατροφική κατάσταση που έχει ποτέ εμφανιστεί: «το σύνδρομο της πολυφαγίας - υποσιτισμού». Τα συμπτώματα είναι κούραση, πόνος στο στομάχι, εφιάλτες, νευρικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης. Οι τρεις Αμερικα­νοί επιστήμονες, διαπίστωσαν πως οι «σκουπιδοτροφές» - όπως τις ονομά­ζουν - όταν καταναλίσκονται σε μεγάλη ποσότητα «πνίγουν» τον οργανισμό, υπονομεύουν το μεταβολισμό και δεν αφήνουν το ανθρώπινο σώμα να αξιο- ποιήσει τις πραγματικά χρήσιμες τροφές.

Η μόνη λύση είναι να,οργανωθούν συστηματικά και να αντιδράσουν οι ίδιοι οι καταναλωτές και να ξεπεραστούν τα γραφειοκρατικά προβλήματα του επίσημου κράτους για να ασκηθεί ουσιαστικότερος έλεγχος. Αν υπολογίσει κανείς τη νοοοτροπία του ' Ελληνα από τη μια και τη μάστιγα αυτή της Δημό­σιας Ζωής της χώρας μας, τ ’ αποτελέσματα είναι μάλλον απογοητευτικά. Μέχρι λοιπον να γίνει κάτι το μόνο που μας μένει, είναι ή να... εθίζουμε τον οργανισμό μας στα διάφορα μικρόβια ή να αυτοπροστατευόμαστε αποφεύ- γοντας τις περισσότερο ύποπτες τροφές».

Όπως είδαμε λοιπόν, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να σταματήσουμε να καταναλώνουμε πρόθυμα και απροβλημάτιστα τα παγωτά που προσφέρονται στην αγορά. Η κατανάλωσή τους μόνο ζημιά μπορεί να προκαλέσει στην υγεία μας. Αν σας αρέσουν τα παγωτά μπορείτε γρήγορα και πολύ εύκολα να φτιάξετε στο σπίτι σας υγιεινά παγωτά* κι όχι παγωτά προετοιμασμένα σχε­δόν, στην μορφή σκόνης. Φτιάξτε λοιπόν μόνοι σας παγωτά από διάφορα φυσικά υλικά. Πριν όμως φτιάξετε παγωτό στο σπίτι, πρέπει να προσέξετε τα εξής:

I Να κάνετε απόψυξη στο ψυγείο την προηγούμενη ώστε να είναι η ψύξη ιοιι μεγαλύτερη.

Να βάλετε απο πριν το μεταλλικό σκεύος μέσα στο οποίο θα διατηρήσε­ι ι: το παγωτό, άδειο στην κατάψυξη να κρυώσει.Λ Να κτυπάτε πολύ το παγωτό για να μην κρυσταλλώσει, για να γίνει αφρά- ιο Και στην διάρκεια του παγώματος να το κτυπήσετε τουλάχιστο μια φορά ιικόμη.

* Σημ.: Πολλές συνταγές για υγιεινά και νόστιμα παγωτά θα αναφερθούν στο τόμο της σειράς αυτής για Υγιεινή Μαγειρική και Ζαχαροπλαστική.

ΑΥΓΑ

Στην διάρκεια των χιλιετηρίδων τα αυγά υπήρξαν τα σύμβολα της Ευτυχί­ας, της Γονιμότητας και της Αναγέννησης. Σχεδόν σε κάθε πολιτισμό τα αυγά χρησιμοποιούνται τελετουργικά σε περιόδους εορτών όπως τα χρησι­μοποιούμε το Πάσχα. Η στρογγυλότητα του αυγού υποδηλοί πληρότητα. Το γεγονός ότι είναι ο προάγγελος του κοτόπουλου δηλώνει την αναγέννηση, περιλαμβάνοντας όλη την ελπίδα και την χαρά της ' Ανοιξης, που η γη ανα­νεώνεται και ξαναγεννιέται.

Το αυγό θεωρείται μια πλήρης τροφή, γιατί περιέχει υψηλής βιολογικής αξίας λεύκωμα και πολλά μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Τα αυγά έχουν άφθονο σίδηρο και επιπλέον χαλκό, η παρουσία του οποίου είναι απαραίτητη για να μπορεί το σώμα να χρησιμοποιήσει καταλλήλως τον σίδηρο. Τα αυγά είναι από τις πολύ λίγες τροφές που περιέχουν βιταμίνη ϋ. Είναι επίσης πλούσια σε βιταμίνη Α και περιέχουν όλες τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β.

Το άσπρο του αυγού είναι μια πρωτεΐνη. Δεν πρέπει να τρώγεται ωμό γιατί μια πρωτεΐνη που περιέχεται σ' αυτό η αβιδίνη, δεσμεύει την βιοτίνη (μια βιταμίνη του συμπλέγματος Β) που υπάρχει στον κρόκο του αυγού και έτσι δεν μπορεί να μεταβολιστεί από τον οργανισμό.

Το άσπρο του αυγού δημιουργεί μια όξινη αντίδραση στο σώμα και παράγει σε ορισμένα άτομα πολύ τοξικά οξέα. Είναι επίσης πολύ δύσπεπτο και παρε­μποδίζει την πέψη και αφομοίωση άλλων ουσιών. Άρρωστα άτομα, που ζουν καθιστική ζωή και εκείνοι που έχουν τάση για δυσκοιλιότητα, θα πρέπει ειδι­κά να αποφεύγουν το άσπρο του αυγού. Κάποιος που υποφέρει από νόσους του συκωτιού ή των νεφρών θα πρέπει να το αποφεύγει.

Ο κρόκος του αυγού είναι μια αλκαλική τροφήρντίθετα με το ασπράδι, που είναι μια όξινος τροφή. Οι κρόκοι των αυγών χωνεύονται εύκολα κι ’ αν ακόμη τρώγονται ωμοί δεν προξενούν ενόχληση.

Σήμερα, δυστυχώς, τα περισσότερα από τα αυγά που φθάνουν στην κατα­νάλωση είναι πολύ πτωχής ποιότητας, εξ αιτίας των «σύγχρονων» μεθόδων παραγωγής αυγών, που επιβάλλουν στις κότες και τον τρόπο που τις φροντί­ζουν και τις ταΐζουν (σίγουρα κάποια φορά θα έτυχε, το αυγό σας να μυρίζει σαν ψάρι).

Προσπαθείτε να βρίσκετε αυγά από κότες ελεύθερης βοσκής, τα λεγάμε­να χωριάτικα. Είναι πιο νόστιμα και πιο θρεπτικά. Μπορείτε να τα βρείτε σε ορισμένα καταστήματα υγιεινών τροφών, ή τις λαϊκές. Μη τρώτε περισσότε­ρα από 3-4 αυγά την εβδομάδα.

Από ειδικό βιβλίο που εξέδωσε το Υπουργείο Γεωργίας σας μεταφέρουμε ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός φρέσκου αυγού:1. Εξωτερικά χαρακτηριστικά.

- Δεν κουνιέται ο κρόκος- ' Εχει μικρό αεροθάλαμο- Πρέπει να είναι καθαρό και όχι σπασμένο- Το φρέσκο αυγό όταν βυθίζεται σε δοχείο με νερό μένει οριζόντιο στο πάτο του δοχείου. Όταν είναι 7 ημερών σχηματίζει γωνία 45° κι ’ όταν είναι 15 ημερών σχηματίζει γωνία 60°. (Η δοκιμή αυτή ισχύει, όταν τα αυγά δεν έχουν συντηρηθεί στο ψυγείο).2. Εσωτερικά όταν σπάσουμε το αυγό:- Να μην έχει αιματώματα ή άλλα ξένα σώματα- Να μην έχει δυσάρεστες οσμές- Το χρώμα του κρόκου να είναι κίτρινο- Ο κρόκος να είναι στρογγυλός- ' Οσο περισσότερο ημερών είναι το αυγό τόσο ο κρόκος και τα ασπράδι απλώνουν και γίνονται επίπεδα.

ΨΑΡΙΑ

Τα ψάρια είναι μια θρεπτική τροφή, με υψηλής βιολογικής αξίας λεύκωμα, πολλά ιχνοστοιχεία και βιταμίνες. Είναι ένα καλό υποκατάστατο του κρέατος, εύγεστο και με λίγες θερμίδες. Στα ψάρια υπάρχει, ασβέστιο, φώσφορος, σίδηρος, χαλκός, Ιώδιο (που είναι απαραίτητο για την λειτουργία του θυρσει- δούς) καθώς και βιταμίνες, Α, Ο, Β,, Β2, Β3, και ϋ.

Πρέπει να προτιμά κανείς τα άσπρα ψάρια, που έχουν λιγώτερο λίπος π.χ. (γλώσσα, γαύρο, γάδο, βακαλάο φρέσκο και ξερό (ανάλατο), ρίνα).

Μπορεί να τρώγει κανείς και τα λεγάμενα λιπαρά αλλά όχι συχνά και όχι σε μεγάλες ποσότητες π.χ. (πέστροφα, ρέγγα, σαρδέλα, σκουμπρί, τόνο, σολω­μό, χέλι κ.α ). Είναι προτιμώτερο τα ψάρια να προέρχονται από ανοικτούς ωκεανούς και όχι από κοντινές θάλασσες κ ι ' ακτές, γιατί μολύνονται από τα διάφορα λύματα που καταλήγουν στην θάλασσα.

Πολλές φορές μας ρωτάνε αν είναι προτιμώτερο να αγοράζει κανείς φρέ­σκα ή κατεψυγμένα. Αναμφισβήτητα, το φρέσκο ψάρι είναι προτιμότερο. Το πρόβλημα όμως παραμένει: πόσο φρέσκο είναι; από ποιές θάλασσες αλιεύ- τηκε; Έπειτα σαν φρέσκο, είναι κατά πολύ ακριβώτερο από το κατεψυγμέ- νο' το μεγαλύτερο όμως κέρδος του εμπόρου οδηγεί στην νοθεία μ ’ αποτέ­λεσμα οι διάφοροι πωλητές ψαριών να μηχανεύονται ένα σωρό τρόπους, για να ονομάζουν τα πολλών ημερών ψάρια τους «φρέσκα».

Μερικές από αυτές τις αλχημείες θα σας αναφέρουμε αμέσως:- Ρίχνουν διάφορες διαλύσεις φαρμάκων ή ξυδιού για να εξαφανιστεί η εικόνα της αποσύνθεσης και να φαίνονται φρέσκα.- Χρησιμοποιείται τεχνητός χρωματισμός των βράγχιων κοινώς «μακιγιάζ».- Μπορεί νάχουν ανακατέψει ποσότητες αλλοιωμένων ψαριών μαζί με φρέ­σκα για να μη πετάξουν το εμπόρευμα.- ' Αλλος, ένας τρόπος, που μπορεί να συντηρεί τα ψάρια φρέσκα για καιρό, είναι η χρησιμοποίηση αντιβιοτικών δεν χρησιμοποιούνται καθημερινά αλλά δεν παύουν να χρησιμοποιούνται συχνότατα. Χρησιμοποιείται άλλοτε η χλω- ροτετρακυκλίνη κι ’ άλλοτε η χρυσομυκίνη για να συντηρηθούν φρέσκα ψά- ρια,σε διάφορες εποχές που υπάρχει μεγαλύτερη προσφορά από την ζήτη­ση. Ραντίζουν τα αλιεύματα με διάλυμα 100 γραμμαρίων χλωροτετρακυκλί- νης σε 1000 κιλά νερό. Αλλοι όμως ραντίζουν με το ίδιο διάλυμμα και τον πάγο που έχουν τοποθετηθεί τα ψάρια, κ ι ' έτσι καταφέρνουν να τα διατη­ρούν «φρέσκα» για αρκετό χρόνο. Από διάφορες μικροβιολογικές έρευνες, έχουν συχνά βρεθεί κατάλοιπα αντιβιοτικών στα ψάρια και σ' άλλα κρεατικά. Τι συνέπειες όμως έχει η χρήση αντιβιοτικών στα ψάρια για τον καταναλωτή; Από αρμόδιους καθηγητές της κτηνιατρικής έχει τονιστεί ότι «με τα αντιβιο­τικά που χρησιμοποιούνται στα ζώα γενικά, προκαλούνται αλλεργικές κατα-

στάσεις, τοξικά φαινόμενα, ανάπτυξη των αντιβιοτικών στοιχείων, διαταρα­χές της μικροβιακής χλωρίδας, αύξηση των μυκήτων και ευνοούνται νοσήμα­τα πιό σοβαρά, όπως η λευχαιμία».

' Ενας άλλος τρόπος για να διατηρηθούν τα ψάρια «φρεσκότερα για μακρό- τερο χρόνο» είναι να εμβαπτίζονται συχνά σε μια διάλυση φορμαλδεΰδης (η μυρμηκική αλδεΰδη). Η φορμαλδεϋδη είναι επίσης ένα καρκινογόνο και σύμφωνα με τους Επιστήμονες της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικής Προστασί­ας, μπορεί να προξενήσει «ερεθισμό στα μάτια, μύτη και στον φάρυγγα, επίμονο βήχα, αναπνευστική δυσχέρεια, ερεθισμό στο δέρμα, ναυτία, πονο­κεφάλους και ζάλη». Αυτά είναι αρκετά για να νοιώθει κανείς άρρωστος, κι από κει κι ύστερα δεν θα ξαναφάει ψάρια,γιατί θα πιστεύει πως έχει κάποια αλλεργία στα ψάρια.

Άλλο ένα πρόβλημα σοβαρό για τον καταναλωτή ψαριών, στις μέρες μας, είναι από ποιές θάλασσες αλιεύτηκαν κι ’ όσο περνά ο καιρός το πρόβλημα θα γίνεται οξύτερο, μιας κι ’ οι ανά τον κόσμο αρμόδιοι δεν δίνουν αρκετή σημασία στην ρύπανση των θαλασσών, από ποικιλία τοξικών λυμάτων (εργο­στασίων και βιομηχανιών) κι από την πυκνοκατοίκηση των παραλιών, χωρίς να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα. Συχνότατα διαβάζουμε στον Ελληνικό τύ­πο ότι οι ψαράδες βρίσκουν σε μεγάλες ποσότητες ψάρια ψόφια σε διάφο­ρες περιοχές. Η θνησιμότητα των ψαριών οφείλεται σε φυτοφάρμακα και σε άλλους ρυπαντές της θάλασσας. Διαβάσαμε πρόσφατα σε Αμερικανικό πε­ριοδικό: «Τα νερά της Αμερικής είναι μολυσμένα και οι τοξικές ουσίες που δηλητηριάζουν τα νερά αυτά, βρίσκουν το δρόμο τους στα ψάρια που τρώτε. Ανάμεσα στα δηλητήρια: το PCB, ένα γνωστό καρκινογόνο το οποίο μπορεί επίσης να προξενήσει απώλεια των αναπαραγωγικών λειτουργιών στους αν­θρώπους. Το «Mirex», ένα παρασιτοκτόνο και γνωστό καρκινογόνο. Ο υ­δράργυρος, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει νευρολογικές ζημιές, προέρχε­ται από την βιομηχανία, όπου χρησιμοποιείται πλατειά (μπαταρίες, λαμπτή­ρες κ.λ.π ), από χρωστικές ουσίες, από φυτοφάρμακα κ.λ.π. Ο μόλυβδος καταλήγει στο νερό κι ’ από εκεί στο θαλάσσιο οργανισμό, ξεκινώντας από την βιομηχανία όπου έχει επίσης πλατειά χρήση, από τα μεταφορικά μέσα, (στα καυσαέρια) μέσω της ατμόσφαιρας ή από τα απορρίματα των πόλεων. Πάνω από ένα ορισμένο όριο, ενοχοποιείται για χρόνιες δηλητηριάσεις, νευ­ρικές ανωμαλίες και καρκίνους. Το κάδμιο, μπορεί να προξενήσει ζημιά στα νεφρά. Άλλα βαριά μέταλλα, που μολύνουν τις θάλασσες είναι, ο κασσίτε­ρος, ο ψευδάργυρος. Αλλη μια πηγή μόλυνσης των θαλασσών είναι οι διαρ­ροές των πυρηνικών εργοστασίων ηλεκτρικής ενέργειας και κυρίως τα πυ­ρηνικά κατάλοιπα των εργοστασίων αυτών, καθώς και οι διάφορες πυρηνικές δοκιμές.

Πολλοί από τους πιο πάνω ρυπαντές της θάλασσας, έχουν ενοχοποιηθεί για δημιουργία καρκίνου και εκ γενετής ανωμαλιών. Οι ρύποι αυτοί, συγκε­

ντρώνονται στους λιπώδεις ιστούς των ψαριών,σε συγκεντρώσεις εκατομμύ­ρια φορές μεγαλύτερες από τους ρύπους του θαλάσσιου νερού. Στις Η.Π.Α. η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανού και Ατμόσφαιρας ανέφερε έξη ανεξάρτητες μελέτες που βρήκαν ψάρια με υπερβολικά υψηλές συχνότητες νεοπλασμά­των (όγκων), στην Ουάσιγκτον, στο Όρεγκον, στη Βιρτζίνια, στο Ντελαγου- έρ, στο Μαίρυλαντ, στο Κονέκτικατ, στο Ροντ Άϊλαντ, στην Μασσαχουσέτη και στο Μαίίν.

Σε πρόσφατες ακροάσεις του Κογκρέσου στις Η.Π.Α., οι ερευνητές ανα­φέρθηκαν σε έξη είδη ψαριών από 5 διαφορετικές θαλάσσιες περιοχές, που είχαν ανησυχητικά ποσοστά καρκίνου. Βρήκαν: Καρκίνους του συκωτιού σε 80% των tomcod του Ατλαντικού, που ήταν μεγαλύτερα από 2 ετών. Ό ­γκους του συκωτιού ή του δέρματος στα 30% των Bullheads, στον ποταμό Μπούφαλλ της Ν. Υόρκης και στα 80% των Bullheads πάνω από 3 ετών στο Μπλακ Ρίβερ του Οχάίο. Όγκοι συκωτιού επίσης βρέθηκαν σε κάθε Sauger που πιάνονταν στην Torch Lake, του Μίτσιγκαν κλπ., κλπ.

Τα οστρακόδερμα επίσης (στρείδια, αχυβάδες, μειδιά) έχουν βρεθεί με υπερβολικά επίπεδα ρύπων. Αυτού του είδους τα θαλασσινά έχουν μια ακό­μη απειλή για τους καταναλωτές τους. Έχουν την ιδιότητα να εξαλείφουν τις μολυσματικές ουσίες μέσω των απορριμάτων τους.

Επειδή τρώγονται συνήθως ολόκληρα, οι άνθρωποι καταναλώνουν όχι μόνο τις τοξίνες που συγκεντρώνονται στους ιστούς τους, αλλά και εκείνες που είναι παγιδευμένες στα περιττώματα που έχουν μείνει στο εντερικό τους σύστημα.

Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια, αυξάνει σε πολύ μεγάλο ρυθμό ή κατανάλωση κατεψυγμένων ψαριών. Πάμπολλοι Έλληνες, όπως διαπιστώ­νουμε καθημερινά, αγοράζουν για διάφορους λόγους και καταναλώνουν κα- τεψυγμένα ψάρια. Βασικοί λόγοι που τα προτιμά ο κόσμος είναι, η προσιτή τιμή τους, και ότι είναι διαθέσιμα συνεχώς, πράγμα που δεν συμβαίνει με τα φρέσκα που είναι δυσεύρετα και πανάκριβα. Αλλωστε, όπως είδαμε, τα φρέσκα δεν είναι πάντα σίγουρο, ότι είναι φρέσκα.

Η ποιότητα των κατεψυγμένων ψαριών εξαρτάται από την κατάσταση στην οποία βρισκόντουσαν πριν καταψυχθούν.

Επίσης σημαντικό ρόλο παίζουν οι συνθήκες με τις οποίες διατηρούνται ώσπου να φτάσουν στα χέρια των καταναλωτών. Κανείς δεν μπορεί να εγγυ- ηθεί ότι έχουν συντηρηθεί όπως πρέπει,όταν μάλιστα μεσολαβούν κ ι ' αρκε­τά χέρια μέχρι να φτάσουν στο δικό μας ψυγείο.

Στα κατεψυγμένα ψάρια χρησιμοποιείται μια άσπρη σκόνη - αμμωνία - που παραμένει και κατασταλάζει στο σκεύος που διατηρούνται τα ψάρια,μετά την απόψυξή τους με νερό. Έτσι η σάρκα των ψαριών μπορεί να διαποτιστεί, με συνέπειες για τον καταναλωτή. Τώρα τελευταία παίρνει διαστάσεις, η συνή­θεια πώλησης τεμαχίων ψαριών με τη μορφή φιλέτων ή ακέφαλων ψαριών.

Πολλές φορές είναι δυνατό να πουληθούν με τον τρόπο αυτό ψάρια κατώ­τερης ποιότητας, σαν ψάρια εκλεκτής ποιότητας. Κ ι' αυτό γιατί το είδος ενός ψαριού αναγνωρίζεται μόνο από τα κύρια και πλήρη ατομικά του χαρα­κτηριστικά, όπως είναι το κεφάλι, ο σκελετός κ.λ.π.

Διαβάζουμε κατά καιρούς στον τύπο, ότι μεγάλες ποσότητες κατεψυγμέ- νων ψαριών κι ’ άλλων θαλασσινών πουλιούνται αποψυγμένα στις ιχθυαγο­ρές. Ο τρόπος αυτός που πουλιώνται τα ψάρια και θαλασσινά δημιουργεί άμεσο κίνδυνο για την υγεία των καταναλωτών γιατί τα αποψυγμένα είδη, αλλοιώνονται εύκολα - ιδιαίτερα όταν ο καιρός είναι ζεστός - η επανάψυξή τους δε, τα κάνει περισσότερο επικίνδυνα. Κάποια άλλη πληροφορία που προέρχεται από τους καταναλωτές, πελάτες ορισμένων καταστημάτων και διασταυρώνεται με αρκετές καταγγελίες για χαλασμένα ψάρια, κοτόπουλα κι ’ άλλα είδη, είναι, ότι τα μεγάλα καταστήματα και σούπερ - μάρκετ χαμη­λώνουν την ψύξη στα ψυγεία τους το βράδυ, για να κάνουν οικονομία στο ρεύμα, που έχει ακριβήνει, με αποτέλεσμα να αλλοιώνονται τα κατεψυγμένα προϊόντα. Σε ένα άρθρο στα «ΝΕΑ» (1-6-82) γράφονταν τα ακόλουθα:

«Βέβαια όλοι οι Έλληνες έχουν φάει με την ψυχή τους κατεψυγμένα που τα αγόρασαν - στην ανάλογη τιμή - για φρέσκα. Ψάρια και κρέατα πουλιού­νται, κύρια στις ταβέρνες, για φρέσκα σε πανευτυχείς αγοραστές, που... μη έχοντας την προκατάληψη, τα απολαμβάνουν και τα θεωρούν επαρκέστατα για τις γευστικές τους απαιτήσεις. Αν εξαιρέσει κανείς την αφορολόγητη αισχροκέρδεια των ταβερνιάρηδων και την δυνατότητα να μπορούν να έχουν σε πολύ μικρότερο κόστος οι αγοραστές, τις ίδιες απολαύσεις, κανένα βασι­κά άλλο πρόβλημα δεν υπάρχει μ ’ αυτή την κατάσταση (σε ότι αφορά θέματα δημόσιας υγείας). Παρ’ όλα αυτά και στην αγορά τα πράγματα έχουν αλλάξει και τα κατεψυγμένα έχουν μπει σε σημαντικό βαθμό στη ζωή των Ελλή­νων...»

Βέβαια για το ότι δεν υπάρχει πρόβλημα σε ότι αφορά θέματα δημόσιας υγείας έχουμε πολλές επιφυλάξεις.

' Οταν πηγαίνετε στην αγορά για να πάρετε ψάρια πρέπει να προσέχετε μη σας δώσουν άλλο ψάρι αντί άλλου. Αυτό μπορεί να γίνει εύκολα με ορισμένα ψάρια που μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους αλλά το κόστος τους είναι διαφο­ρετικό. (Εννοείται βέβαια, ότι θα πληρώσετε περισσότερα χρήματα και θα πάρετε το φθηνότερο ψάρι). Έτσι λοιπόν προσέξτε να μη σας δώσουν:

Καλκάνια ή Ζαγκέτες για γλώσσες.Κουτσομούρες για μπαρμπούνιαΦαγγριά για λιθρίνια.Μελανούρια για τσιπούρες.Θράψαλα για καλαμάρια.

' Οταν αγοράζετε ψάρια φρέσκα θα τα ξεχωρίσετε από τα εξής:- Μυρίζουν ευχάριστα και χαρακτηριστικά για κάθε είδος.

- Τα μάτια είναι ζωηρά, γυαλιστερά, όχι βαθουλωμένα και θαμπά.- Το σώμα είναι δύσκαμπτο και η σάρκα συμπαγής και σκληρή. Εάν πιέσετε το σώμα του ψαριού και δεν αφήνει εντύπωμα το δάκτυλο, τότε είναι φρέ­σκο. Όσο περισσότερων ημερών είναι, τόσο το σώμα του μαλακώνει, ενώ η επιφάνεια του γίνεται γλοιώδης.- Το χρώμα είναι ζωηρό, χαρακτηριστικό για κάθε είδος, και όχι άτονο και σβυσμένο.- Τα λέπια είναι καλά κολλημένα στο δέρμα και δεν βγαίνουν εύκολα.- Η κοιλιά είναι ανέπαφη και όχι φουσκωμένη.- Τα βράγχια είναι κοκκινωπά και υγρά και όχι αποχρωματισμένα, με σκούρο χρώμα και δυσάρεστη οσμή (αμμωνίας).

Πώς θα καταλάβετε ότι ένα ψάρι είναι κατεψυγμένο και όχι φρέσκο; Η αρμόδια διεύθυνση της Υπηρεσίας Προστασίας των Καταναλωτών του Υ­πουργείου Εμπορίου δίνει τις ακόλουθες συμβουλές· σας τις μεταφέρουμε:1. Να είστε επιφυλακτικοί όταν σας παρουσιάζουν «φρέσκα» ψάρια που είναι εκτός εποχής, μεγαλύτερα σε μέγεθος και πιό εντυπωσιακά σε εμφά­νιση από αυτά που υπάρχουν στις Ελληνικές θάλασσες. Το μάτι στο κατε­ψυγμένο είναι θολό, ενώ στο φρέσκο διαυγές.2. Τα καταστήματα που πουλάνε κατεψυγμένα ψάρια είναι υποχρεωμένα να έχουν αναρτήσει ταμπέλα όπου αναγράφεται η ημερομηνία κατάψυξης.3. Τα κατεψυγμένα προϊόντα μέσα σε 9 μήνες από την ημέρα κατάψυξης πρέπει να έχουν καταναλωθεί.4. Δεν πρέπει τα κατεψυγμένα ψάρια να αποψυχθούν και να επαναψυ- χθούν. Ο καταναλωτής είναι εύκολο να καταλάβει πότε ένα κατεψυγμένο προϊόν έχει επαναψυχθεί. Χάνει το αρχικό του σχήμα και έχει υποστεί αλλοι­ώσεις σε διάφορα σημεία.5. Τα κατεψυγμένα ψάρια που βρίσκονται στην κατάψυξη πάνω από 9 μή­νες παθαίνουν εγκαύματα ψύχους (άσπρες κηλίδες στην επιφάνεια).6. Χάνουν το έντονο χρώμα που έχουν (περίπου σαν νωπά) με αιτία την αφυδάτωση που προκαλεί η μεγάλη διάρκεια κατάψυξης.7. Τρίβονται και σπάνε εύκολα τα πτερύγια και η ουρά τους. Υπάρχουν εστίες μούχλας.

Παρά τους κανόνες (για τον πρώτο βέβαια πρέπει νάχει κανείς ειδικές γνώσεις π.χ. ποιά ψάρια υπάρχουν στις ελληνικές θάλασσες, ποιό κατά κανό­να είναι το σχήμα τους και η εμφάνισή τους), έαν δεν υπάρχει διαρκής επαγρύπνηση από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, ο καταναλωτής δεν θα φάει σωστό ψάρι, γιατί πως θάναι σίγουρος ότι τα ψάρια που πρόκειται να αγοράσει δεν έχουν ξεπεράσει τον 9ο μήνα της κατάψυξης τους· η ταμπέλα μπορεί εύκολα να αλλάξει, το χρώμα (που δεν θα είναι έντονο) μπορεί εύκο­λα να ζωηρέψει με ειδικό «μακιγιάζ» των ψαριών κλπ. κλπ.

' Ετσι το καλύτερο - για να είσαστε πάντα σίγουροι τι τρώτε - είναι ή να

.ασχολείστε εσείς με το ψάρεμα (και πάλι δεν θα ξέρετε το ποσοστό ...μό­λυνσης της θάλασσας) ή να αγοράζετε φρέσκα ψάρια την ώρα που τα φέρ­νουν μισοζώντανα ακόμη, τα καΐκια.

Οσοι αγοράζετε διάφορα άλλα θαλασσινά πρέπει να προσέχετε.Για τις Γαρίδες - Αστακούς - Καραβίδες.

1. Νάχουν ευχάριστη μυρωδιά.2. Νάχουν φυσιολογικό χρώμα, (σκούρο καφέ οι αστακοί, καστανό ή ροζ οι γαρίδες, ανοικτό κόκκινο ή ροζ οι καραβίδες).3 Νάχουν μαλακά κι εύκαμπτα πόδια.4 Νάχουν ζωηρά μάτια.

Για τα μύδια, τα στρείδια κλπ.1. Όταν διατίθενται μέσα στο όστρακό τους πρέπει νάναι ζωντανά.2. Το όστρακο νάναι κλειστό με τη σάρκα καλά προσκολλημένη.3. Το υγρό στο εσωτερικό τους, νάναι διαυγές και άοσμο.4 Πιστοποίηση της φρεσκάδας τους, η άμεση αντίδραση σε σταγόνες λε­μονιού.5. Όταν είναι αποφλοιωμένα διατηρούνται σε πλαστικά σακίδια.

' Οταν θέλετε να διατηρήσετε ψάρια στην κατάψυξη πρέπει να είστε προ­σεκτικοί στην συσκευασία τους· πρέπει να είναι αεροστεγής κι όταν ξεπαγώ­νετε την τροφή, κόψτε και πετάξτε κάθε κομμάτι που μπορεί να έχει «καεί» από την ψύξη. Δεν θα πρέπει να διατηρούνται οτην κατάψυξη πάνω από 2 - 3 μήνες το πολύ.

' Οταν αγοράζετε φρέσκο ψάρι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να τα καθαρίσετε- όσο περισσότερο χρόνο τα έντερα παραμένουν στο ψάρι, τόσο πιό γρήγορα θα αλλοιωθεί, εξ αιτίας των μικροβίων. Κόψτε τα πτερύγια, απομακρύνετε τα λέπια, τραβώντας τα μ' ένα μαχαίρι από την κάτω μεριά τους, από τα πίσω προς τα εμπρός. Βγάλτε έξω τα έντερα κόβοντας το ψάρι κατά μήκος της κοιλιάς ή κόβοντας το διά μέσου των βράγχιων. Το συκώτι και τα αυγά του ψαριού μπορεί νάναι καλά να φαγω­θούν. Πλύντε το ψάρι με κρύο νερό. Ο καλύτερος τρόπος να το μαγειρέψε­τε είναι να το κάνετε ψητό ή βραστό. Το λάδι πρέπει να μπαίνει ωμό, ανακα­τεμένο εάν θέλετε με λεμόνι και ρίγανη.

Το ψάρι, δεν θα πρέπει να τρώγεται πάνω από 1 ή 2 φορές την εβδομάδα (σ’ ένα μόνο γεύμα της ημέρας) και όχι σε ποσότητα μεγαλύτερη από 150 -200 γραμμάρια το πολύ. Αποφεύγετε να το κάνετε σούπες. Συνδυάστε το πάντα με μιά μεγάλη σαλάτα ποικιλίας (ωμά) και με διάφορα βραστά λαχανι­κά.

Καταλήγοντας θα χρειαστεί να τονίσουμε ότι το ψάρι είναι μεν καλύτερο σαν τροφή από το κρέας (λιγώτερο και καλής ποιότητας λίπος - πολυακόρε- στο - πιό εύπεπτο κλπ.) αλλά η δυσκολία να βρει κανείς φρέσκο ψάρι, η ακρίβειά του, οι νοθείες και απάτες που γίνονται στα ψάρια, ο τρόπος συντή­

ρησης τους, οι μολύνσεις που υφίστανται εξαιτίας των μολυσμένων θαλασ­σών (πολλά νεκρά ψάρια εντοπίζονται τα τελευταία χρόνια), τα βαρειά μέ­ταλλα που συχνά περιέχουν τα ψάρια και ορισμένα άλλα μειονεκτήματα του σαν τροφή (αλλεργίες κλπ.) το καθιστούν όχι σπουδαία τροφή για τον λαό και απρόσιτο (το καλό φρέσκο ψάρι) για τις μάζες. Όμως πέρα από όλους αυτούς τους λόγους υπάρχει και η οικονομική πλευρά του θέματος, όσον αφορά τα εισαγόμενα ψάρια. Το 1983, από ότι γνωρίζουμε, εισαγάγαμε ψά­ρια αξίας περίπου 3 δισεκατομμυρίων δραχμών, επιβαρύνοντας σε μεγάλο βαθμό την Εθνική μας Οικονομία.

Και τελειώνουμε με ένα δημοσίευμα στον τύπο (25.5.86):«Το ένα τρίτο από τα ψάρια που τρώμε είναι εισαγόμενα. Αυτο το εντυπω­

σιακό στοιχείο έδωσε ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Γεωργίας Γε­ώργιος Δρης, στο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιχθυολόγων, που σήμερα τερματίζει τις εργασίες του.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των Ιχθυολόγων, η ετήσια κατανάλωση ψαριών στη χώρα μας είναι περί τους 160 χιλιάδες τόνους. Από αυτούς, οι 50 χιλιά­δες εισάγονται είτε σε νωπά, είτε οστρακοειδή, είτε κατεψυγμένα ή παστά. Με συνέπεια να σπαταλιέται συνάλλαγμα 2,5 δισ. δραχμών, κάτι που χαρα­κτηρίστηκε απαράδεκτο για μια χώρα που βρέχεται από όλες τις μεριές από θάλασσα».

ΚΡΕΑΣ

Σήμερα, από πολλές έρευνες που έχουν γίνει διεθνώς, αποδεικνύεται ότι το κρέας δεν είναι η τέλεια τροφή που φαντάζονταν όλοι ως τώρα, πως είναι. Αντίθετα αποτελεί την τρίτη σε σπουδαιότητα αιτία θνησιμότητας. Ίσως εκπλαγείτε διαβάζοντας πως μετά το κάπνισμα και το οινόπνευμα η υπερβο­λική κρεωφαγία είναι πιθανότατα η μεγαλύτερη αιτία θνησιμότητας στις ανε­πτυγμένες κοινωνίες μας.

Για τους ακόλουθους λόγους πρέπει να περιορίσετε δραστικά την κατανά­λωση κρέατος:1. Το κρέας αποτελεί ένα από τους μεγαλύτερους συντελεστές στις κυρι- ώτερες αιτίες θανάτου.2. Το κόστος του κρέατος είναι υπερβολικά μεγάλο σε σύγκριση με την θρεπτική του αξία.3. Η παραγωγή κρέατος σαν τροφή δημιουργεί σπατάλη ενέργειας, γόνι­μης γης και άλλων πόρων.4. Το κρέας υστερεί σε δυό σημαντικά συστατικά διατροφής: τις ίνες και τους υδατάνθρακες.5. Αντίθετα με αυτό που πιστεύουν οι μάζες, έχει αποδειχθεί επιστημονικά πως είναι δύσκολο να επιτύχει κανείς μιά καλή θρέψη χρησιμοποιώντας μιά διατροφή με βάση το κρέας.

Υπάρχουν αποδείξεις για τη σχέση κρεωφαγίας με τα παρακάτω προβλή­ματα υγείας:1. Αρτηριοσκλήρυνση.2. Διάφορες μορφές καρκίνου.3. Ελάττωση μακροβιότητος (λ.χ. οι Εσκιμώοι έχουν μέσο όρο ζωής γύρω στα 30 χρόνια, ενώ οι Χούνζας που τρώνε λιγώτερο κρέας έχουν μέσο όρο ζωής γύρω στα 80 χρόνια).4. Διαταραχές νεφρών και ήπατος.5. Σαλμονέλλωση.6. Οστεοπόρωση.7. Τριχίνωση.

Επίσης το κρέας ενοχοποιείται για ποικιλία παραγόντων και διαδικασιών γνωστών ότι σχετίζονται με την ανάπτυξη διαφόρων καρκίνων:1. Χημικά καρκινογόνο.2. Έλλειψη ινών.3. Γοργή ωρίμανση.4. Διαιτολόγιο πλούσιο σε λίπη και λευκώματα.5. Υψηλά επίπεδα προλακτίνης.6. Καρκινογόνους ιούς.

Πολλά από τα κρέατα περιέχουν ορμόνες και αντιβιοτικά βλαπτικά για την υγεία. Τα προϊόντα του μεταβολισμού του ζώου τοξινώνουν προοδευτικά το σώμα λ.χ. ουρία, ουρικό οξύ, χοληστερίνη, προϊόντα της σήψης κλπ.

Πλήθος έρευνες αποδεικνύουν ότι μπορούμε να προλάβουμε πολλές μορφές καρκίνου με την δραστική μείωση των ζωϊκών λευκωμάτων και λιπών και την υιοθέτηση ενός φυτοφαγικού διαιτολογίου. Έχει δημοσιευτεί στον Ιατρικό Τύπο πριν 20 και πλέον χρόνια ότι «ενα φυτοφαγικό διαιτολόγιο μπο­ρεί να προλάβει το 97%των αποφράξεων των στεφανιαίων αρτηριών».

Μπορεί κανείς να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του σε λεύκωμα, τρώγο­ντας φυτικά λευκώματα (όσπρια, ξηρούς καρπούς και σπόρους - όπως είναι οι ηλιόσποροι - σόγια κλπ., συνδυαζόμενα καταλλήλως). Δεν είναι απαραίτη­το να γίνει κανείς φυτοφάγος. Είναι όμως πολύ σημαντικό για την υγεία του, να ελαττώσει αρκετά, να περιορίσει όσο το δυνατόν περισσότερο, την κατανά­λωση κρέατος. Το πολύ 1 ή 2 φορές την εβδομάδα και μόνον το μεσημέρι ή το βράδυ, συνδυασμένο πάντα με μιά μεγάλη σαλάτα ποικιλίας, και ένα πιάτο βραστά λαχανικά. Θάναι καλύτερα να αποφεύγεται το μεγείρευμα του κρέα­τος με πατάτες, μακαρόνια, ρύζι, ή άλλου είδους άμυλα, γιατί δυσχεραίνεται η πέψη του.

Από ειδικό βιβλίο που εξέδωσε το Υπουργείο Γεωργίας σας μεταφέρουμε τι πρέπει να προσέχετε:

' Οταν αγοράζετε κοτόπουλο:- Να είναι καλοσχηματισμένο, χωρίς σχισμές, μώλωπες, σπασμένα οστά, χνούδια και πούπουλα.- Με πολύ κρέας στο στήθος και στα μπούτια και όχι αδύνατο και κοκκαλιά- ρικο.- Το λίπος να είναι καλά διαμοιρασμένο σε όλο το σώμα.

Ό ταν αγοράζετε κουνέλι:- Να είναι καλοσχηματισμένο και χωρίς μώλωπες.

Ό ταν αγοράζετε κρέας προσέχετε: το φρέσκο κρέας πρέπει να έχει:- Σάρκα: σφικτή, ελαφρά υγρή.- Χρώμα: μοσχάρι = ζωηρό κόκκινο, λαμπερό, χοιρινό = ωχρό κόκκινο.- Οσμή: φυσιολογική και όχι αμμωνίας που φανερώνει σήψη.- Λίπος: χοιρινό = άσπρο σφιχτό, βοδινό = κιτρινωπό.- Ο κιμάς πρέπει να κόβεται μπροστά σας. Απαγορεύεται στα κρεοπωλεία να έχουν έτοιμο κιμά.

Σημείωση: Το θέμα του κρέατος επιφυλασσόμαστε να το αναπτύξουμε διεξοδικά και να αφιερώσουμε γιαυτό ένα ολόκληρο τόμο μαζί με το γάλα, που θα κυκλοφορήσει στη σειρά αυτή, αργότερα.

ΑΛΛΑΝΤΙΚΑ

Ια αλλαντικά κυκλοφορούν σε πολλούς τύπους: νωπά, αέρος, καπνιστά ή βρασμένα.

II ποιότητά τους σαν τροφή, είναι πολύ χαμηλή ακόμα και στην καλλίτερη ιιπρίπτωση. Και τούτο γιατί το κρέας που χρησιμοποιείται συνήθως στην αλλαντοποιεία, είναι το κρέας εκείνο που δεν μπορεί να διοχετευθεί στην αγορά: τμήματα του σφαγείου που δεν μπορούν να καταναλωθούν στην φυ- αική τους μορφή (κεφάλι, δέρμα, κΓ άλλα) ή κακής ποιότητας κρέας και μεγάλη ποσότητα ζωικού λίπους. Για να δώσουν στα διάφορα υλικά που χρησιμοποιούνται βρώσιμη, οπτικά και γευστικά μορφή, αλλά και γιά να τα συντηρήσουν χρησιμοποιούν αρκετά χημικά πρόσθετα τα περισσότερα από αυτά επικίνδυνα για την υγεία (π.χ. γαλακτοκοματοποιητές. χρωστικές και αρωματικές ουσίες, ενισχυτές γεύσης, νιτρικά και νιτρώδη άλατα που θεω­ρούνται καρκινογόνο κλπ.). Ειδικά τα «καπνιστά» αποδείχθηκαν σε προσφά­ι ες έρευνες πολύ επικίνδυνα για την υγεία. Επι πλέον ο κύριος όγκος των αλλαντικών παράγεται σε χώρους τέτοιους, που δεν τηρούνται πάντα με αυστηρότητα, οι κανόνες καθαριότητας και υγιεινής.

Για όλους τους λόγους που αναφέραμε πάρα πάνω, θεωρούμε ότι τα αλλαντικά (γεμάτα εκτός των άλλων με πάρα πολύ αλάτι), θα πρέπει κάποια στιγμή να ...λάμψουν δια της απουσίας τους από το τραπέζι του Έλληνα. Λεν προσφέρουν τίποτα εκτός από πολλές θερμίδες, αλάτι και χημικά. Γ ι ' αυτό σιγά - σιγά αποφασίστε να αραιώσετε έως ότου τα καταργήσετε εν τε ­λώς. Μέχρι να το αποφασίσετε όμως, το Υπουργείο Γεωργίας συμβουλεύει π να προσέχετε όταν τα αγοράζετε:

Να μην έχουν δυσάρεστη οσμή.- Να μην έχουν γλοιώδη εμφάνιση.- Να μην είναι ταγγισμένα.- Το περίβλημά τους να μην έχει προσβληθεί από μούχλα.

Αποφεύγετε να τα τρώτε, (όσο θα τα τρώτε ακόμη)- Ό ταν στον τεμαχισμό έχουν βλεννώδη εμφάνιση.- ’ Οταν εμφανίζουν αλλαγή του φυσιολογικού χρώματος (π.χ. μελανό χρώ­μα, πράσινο).- ' Οταν έχουν δυσάρεστη οσμή και γεύση.

Τα βραστά αλλαντικά όπως μουρταδέλλα, λουκάνικα, παρίζα, πρέπει να συντηρούνται μέσα στο ψυγείο.

ΛΙΠΙΔΙΑ

Ως λιπίδια χαρακτηρίζονται διάφορες χημικές ενώσεις που αποτελούν συστατικά των τροφών και του οργανισμού. Τέτοιες ενώσεις είναι:1 Τα ουδέτερα λίπη (λίπη, έλαια) γνωστά και ως τριγλυκερίδια. Τα λίπη και τα έλαια διαφέρουν στο ότι τα λίπη στους 20° Ο είναι στερεά, ενώ τα έλαια είναι υγρά.2. Τα φωσφολιποειδή, έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη λειτουργία των κυτ­τάρων. Αποτελούν βασικό συστατικό της κυτταρικής μεμβράνης καθώς και του πρωτοπλάσματος. Η έλλειψη τους δημιουργεί βαρειές ανατομικές και λειτουργικές διαταραχές (λεκιθίνη, σφιγγομυελίνη, κεφαλίνη).3 Η χοληστερόλη. Είναι απαραίτητη κ ι ' αυτή για ορισμένες ενδοκυττάρι- ες λειτουργίες σ' ολόκληρο τον οργανισμό.4. Μερικές ακόμη ενώσεις, με μικρότερη σημασία. Τα λίπη λοιπόν είναι οργανικές ουσίες, δηλαδή ενώσεις άνθρακα, υδρογόνου, οξυγόνου, όμοια με τους υδατάνθρακες αλλά περιέχουν λιγώτερο οξυγόνο. Προέρχονται από φυτά και ζώα και συνήθως βρίσκονται μαζί, σε συνδυασμό με λευκώματα και υδατάνθρακες.

Τα λιπίδια είναι η αποθήκη ενέργειας του οώματος καθώς και πηγή ενέρ­γειας χωρίς όμως να είναι ο κύριος προμηθευτής του σώματος σε ενέργεια. Αυτός ο ρόλος ανήκει στους υδατάνθρακες (εννοούμε βέβαια τους πλή­ρεις). Επειδή το λίπος δεν περιέχει πολύ νερό, όταν είναι αποθηκευμένο, αποτελεί την πιό συμπυκνωμένη αλλά και την κύρια μορφή ενέργειας που μπορεί να αποθηκευτεί. Μεγάλες ποσότητες λίπους εναποθηκεύονται συ­χνά σε δύο κυρίως ιστούς του οργανισμού- στο λιπώδη ιστό (υποδόριος λιπώδης ιστός, περινεφρικό λίπος, λιπώδεις εναποθέσεις στο επίπλουν) και στο ήπαρ. Συνήθως ο λιπώδης ιστός αναφέρεται απλά και ως λιπαποθήκες. Κύρια λειτουργία του λιπώδους ιστού είναι η εναποθήκευση τριγλυκεριδίων ώσπου να χρειαστούν, για την παροχή ενέργειας σ' άλλα σημεία του οργανι­σμού. Μια ακόμα επικουρική λειτουργία του, είναι η θερμομόνωση του οργα­νισμού. Επίσης δρα και σαν απομονωτικό υλικό, ενεργώντας ως δομική προ­στατευτική ασπίδα, εξουδετερώνονταο τα σοκ, προφυλλάσσοντας έτσι τα ζωτικά μας όργανα και τα νεύρα Το λίπος είναι ένα σπουδαίο μέρος του σώματός μας.

Το λίπος του οργανισμού προέρχεται ή από τις τροφές οπότε απομυζάται

ιπ Λίπος από το έντερο, ή από την μετατροπή υδατανθράκων και λευκωμά- ιι.λ/ οε λίπος.

Ια λίπη που απορροφώνται από το έντερο: 1. εναποτίθενται οτις λιπαποθή- ι·μ; με τη μορφή αποταμιευτικού λίπους, 2. ενσωματώνονται εντός των δια- ψπμων ιστών με τη μορφή κυτταρικού λίπους, 3. μετατρέπονται και εναποτί- πι νιπι στο συκώτι, 4. οξειδώνονται, και 5. απεκκρίνονται εντός του γάλα- μ ιιγ , ανευρίσκονται εντός των απεκκριμάτων των σμηγματογόνων αδένων κιΐι δέρματος και σε ελάχιστες ποσότητες εντός των κοπράνων. Το λίπος ΐι>ιι οργανισμού διακρίνεται σε δυο κατηγορίες:I Το λίπος, το οποίο αποτελεί μέρος των ιστών (κυτταρικό λίπος). Το ποσό κιΐι λίπους αυτού παραμένει σταθερό μη επηρεαζόμενο από την νηστεία. Ιπιπο εμφανίζει μεγάλο αριθμό ιωδίου, περιέχει δε σε μεγάλη αναλογία φωπφολιποειδή.

Το αποταμιευτικό λίπος, η ποσότητα του οποίου ποικίλλει σημαντικά α- νιιλόγως της λαμβανομένης τροφής, ελαττούμενη κατά τη νηστεία. Αυτό πιινίσταται κυρίως από γλυκερίδια.

Ια κύτταρα των διαφόρων ιστών ενίοτε δεν περιέχουν μόνο κυτταρικό λιιιος, αλλά και άλλη ποσότητα κάθε φορά αποταμιευτικού λίπους. Τοαποτα- μιευτικό λίπος δεν παραμένει αδρανές εντός των ιστών, όπως μπορεί κανείς νπ υποθέσει. Αντιθέτως. συνεχώς αποσύρεται προς χρησιμοποίηση αντικα­θιστάμενο από νέο λίπος, ούτως ώστε παρατηρείται εντός των λιπαποθηκών μια αέναη μεταβολική δραστηριότητα. Δια χημικών μεθόδων αποδεικνύεται ά 11 υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ του προσαγομένου και του αποσυρομένου λίπους από τις λιπαποθήκες.

Το λίπος για να χρησιμοποιηθεί σαν αποδοτική πηγή ενέργειας πρέπει να υπάρχουν και υδατάνθρακες,ειδάλλως τα λιπαρά οξέα αφήνουν εναποθέ­σεις τοξικών υλικών, τα οποία εάν τους δοθεί η ευκαιρία να συσσωρευτούν γίνονται επικίνδυνα,δημιουργώντας μια κατάσταση που λέγεται οξοναιμία.

Ο οργανισμός μπορεί να μετατρέψει σε λίπος την περίσσεια λευκώματος και υδατανθράκων. Δηλαδή όταν στο αίμα εισέλθουν υδατάνθρακες σε ποσό- ιητα μεγαλύτερη από όση μπορεί να χρησιμοποιηθεί αμέσως για παραγωγή ενέργειας ή να εναποθηκευτεί με τη μορφή γλυκογόνου, η περίσσειά τους μετατρέπεται εύκολα σε τριγλυκερίδια και μ' αυτή τη μορφή εναποθηκεύε­ται στο λιπώδη ιστό για να χρησιμοποιηθεί, όταν χρειαστεί, για την παραγωγή ενέργειας.

Επίσης το ίδιο μπορεί να συμβεί με τα λευκώματα. Δηλαδή όταν η διατρο­φή του ατόμου περιέχει περισσότερες πρωτεΐνες, απ' όσες μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ιστοί του ως πρωτεΐνες ή απ' ευθείας για ενέργεια, ένα μεγάλο μέρος της περίσσειάς τους εναποθηκεύεται με τη μορφή λίπους.

Τα λίπη περιορίζουν την διάσπαση των λευκωμάτων, η δραστικότητα όμως των λευκωμάτων αναφορικά προς το λίπος δεν είναι τόσο σημαντική, όσο η

των υδατανθράκων Παρά το γεγονός τούτο, όταν τα λίπη συνδυάζονται μβ τους υδατάνθρακες η προστατευτική τους επίδραση επί του λευκώματο! είναι μεγαλύτερη παρά η εξασκούμενη από τους υδατάνθρακες μόνον |

Η θερμιδική απόδοση του λίπους είναι διπλάσια σχεδόν από την απόδοσΙ των λευκωμάτων και των υδατανθράκων (1 γραμμάριο λίπους αποδίδει 9,1 θερμίδες, ενώ 1 γραμμάριο υδατανθράκων και πρωτεϊνών αποδίδει 4,1 θερί μίδες) Το 12% περίπου του συνόλου σωματικού βάρους αποτελείται and λίπος ]

Είναι αρκετά δύσκολο να προσδιοριστεί το ελάχιστο ποσό λίπους που έχ© ανάγκη ο οργανισμός καθημερινά. Όπως στα λευκώματα έχουν γίνει αρκεί τές ...περικοπές στην ποσότητά τους την καθημερινά λαμβανόμενη, έτσι κα στα λίπη έχει μειωθεί αρκετά από ειδικούς η ποσότητα που πρέπει να λαμβάι νει κανείς καθημερινά. Έτσι, ενώ πιό παλιά εθεωρείτο κατάλληλη η λήψη 80-150 γραμ. λίπους την ημέρα ή ότι τα λιπίδια έπρεπε να αποτελούν το 35-45% της ολικής θερμιδικής πρόσληψης, σήμερα όλες οι έρευνες και οι μελέτες αναφέρουν ότι είναι αρκετά 50-70 γραμ. λίπους το 24ωρο ή μια διατροφή στην οποία τα λιπίδια συνεισφέρουν το 20% περίπου των θερμίδων το οποίο έχει ανάγκη ο οργανισμός.

Για τους ενήλικες είναι δυνητικά βλαπτικό να ξεπερνούν την ποσότητα των 50 γραμμαρίων λίπους την ημέρα ή το 30% της θερμιδικής πρόσληψης και κυρίως από τροφές ζωικής προέλευσης.

Στο καθημερινό διαιτολόγιο είναι απαραίτητο ένα ελάχιστο ποσό λιπιδίων - όχι σαν πηγή ενέργειας (γιατί μπορεί να αντικατασταθεί από τους υδατάν­θρακες ή τα λευκώματα) αλλά κυρίως για να καλύψει ορισμένες ανάγκες του οργανισμού, όπως:1. Για την σύνθεση εξαιρετικά σημαντικών βιολογικών ουσιών π.χ. ορμο­νών2 Για την προμήθεια απαραίτητων πολυακορέστων λιπαρών οξέων και λι- ποδιαλυτών βιταμινών (A. D. Ε. Κ),οι οποίες δεν βιοσυντίθενται σε επαρκή ποσότητα.3 Για τη μεταφορά αυτών των απαραίτητων ουσιών διότι έτσι εξασφαλίζε­ται η απορρόφησή τους από το γαστρεντερικό σωλήνα.

Τα λίπη διασπώνται κατά την διαδικασία της πέψης σε γλυκερόλη και λιπα­ρά οξέα Τα λιπαρά οξέα διακρίνονται σε κορεσμένα και σε ακόρεστα (είτε μονοακόρεστα, είτε πολυακόρεστα).

Στα ακόρεστα, ανήκουν τα ουσιώδη ή απαραίτητα λιπαρά οξέα, δηλαδή το λινολεϊκό. το αραχιδονικό και το λινολενικό. Πολλοί συγγραφείς, δεν περι­λαμβάνουν το λινολενικό πιά, ανάμεσα στα ουσιώδη λιπαρά οξέα. Κι άλλοι θεωρούν μόνο το λινολεϊκό οξύ ως απαραίτητο, επειδή από αυτό μπορούν να συντεθούν τα άλλα δύο.

Η ανάγκη για τα ουσιώδη λιπαρά οξέα στο διαιτολόγιο του ανθρώπου δεν

i yr.i πλήρως διασαφηνιστεί, αλλά οι αποδείξεις που είναι συγκεντρωμένες μιιη πειραματόζωα του εργαστηρίου δείχνουν ότι είναι πολύ σπουδαία. Μιά i λλειψη λιπαρών οξέων σ' αυτά τα ζώα προξενεί ανάμεσα στα άλλα πράγμα- κι περιορισμένη ανάπτυξη, βλάβη στα ζωτικά όργανα (περιλαμβανόμενου ι·< ιι ίου αναπαραγωγικού συστήματος) και ανωμαλίες δέρματος και μαλλιών.

Ια κορεσμένα λίπη είναι τα στέρεα, τα σκληρότερα λίπη, όπως είναι το λίπος που υπάρχει στο κρέας. Τα σκληρά λίπη προέρχονται συνήθως από Λ.ιικές πηγές. Τα άλλα λίπη. με υγρά σύσταση, όπως το ελαιόλαδο, το φυστι- ΐ' ι λαιο κλπ. είναι φυτικής προέλευσης και ως πολυακόρεστα βοηθούν στην ΐΊίλυψη του οργανισμού σε λινολεϊκό οξύ, το οποίο θεωρείται το πιό σπου­δαίο από τα ακόρεστα λιπαρά οξέα.

I ελευταίες μελέτες έχουν δείξει ότι το σώμα αντιδρά διαφορετικά στους διάφορους τύπους λίπους. Τα κορεσμένα λίπη τείνουν να ανεβάζουν τα ι ιιίπεδα χοληστερίνης του αίματος, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο της καρδι­ακής αρρώστιας. Τα μονοακόρεστα λίπη δεν φαίνεται να έχουν οποιοδήποτε πιιοτέλεσμα πάνω στο επίπεδα της χοληστερίνης στο αίμα, ενώ τα πολυακό- μεστα φαίνεται να μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερίνης μειώνοντας με mv τρόπο αυτό τις πιθανότητες καρδιακής αρρώστιας. Ταυτόχρονα όμως, ιιπάρχουν ορισμένες αποδείξεις που συνδέουν τα πολυακόρεστα λίπη με τη δημιουργία διαφόρων καρκινογόνων χημικών ουσιών στο σώμα. Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των Η.Π.Α σημειώνει: «Στοιχεία από μελέτες σε ζώα δείχνουν, πως όταν η λήψη του λίπους είναι μικρή, τα πολυακόρεστα πιό εύκολα προάγουν την ογκογένεση από τα κορεσμένα» ενώ τα κορεσμένα λίπη προάγουν την ανάπτυξη όγκων καλύτερα, σε διαιτολόγια πλούσια σε λίπος».

Ο καρκίνος, ειδικά ο καρκίνος των μαστών, ο μεγαλύτερος φονιάς από ιους καρκίνους, στις γυναίκες και ο καρκίνος του παχέος εντέρου, που θεωρείται υπεύθυνος για τους περισσότερους γενικά θανάτους από καρκίνο στις μέρες μας. συνδέονται με τα πολλά λίπη του διαιτολογίου μας. «Υπάρ­χει μια στενή σχέση ανάμεσα στη λήψη διαιτολογικού λίπους και στη συχνο­ί ητα του καρκίνου των μαστών και του καρκίνου του παχέος εντέρου», είπε στην Ειδική Επιτροπή Διατροφής και Ανθρωπίνων Αναγκών της Γερουσίας ιων ΗΠΑ ο Δρ Gio Gori

«Καθώς αυξάνει η κατανάλωση του διαιτολογικού λίπους, έχετε μια σχε­δόν γραμμική αύξηση στην συχνότητα του καρκίνου των μαστών και του παχέος εντέρου. . ο καρκίνος του παχέος εντέρου έχει επίσης φανεί να συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την κατανάλωση κρέατος, παρόλο που δεν είναι σαφές εάν το κρέας το ίδιο, ή το περιεχόμενό του σε λίπος είναι ο πραγματικός παράγοντας της σχέσης (ανάμεσα στο κρέας και στον καρκίνο). Αυτά ειπώθηκαν το 1976. Τίποτα δεν έχει αλλάξει, από τότε. Εάν κάτι έχει αλλάξει είναι ότι οι αποδείξεις που υποστηρίζουν τη θέση του Δρος Γκόρι,

συνεχίζουν να αυξάνονται. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η Εθνική ΑκαδηΙ μία Επιστημών των ΗΠΑ, που ήταν τόσο διατακτική το 1980 να συμβαδίσει με| εκείνους, που επέμεναν ότι υπάρχει μια σχέση ανάμεσα στο διαιτολόγιο και τον καρκίνο, το 1982 δεν μπορούσε πια να αγνοήσει τα γεγονότα: «υπάρχου\| αρκετές αποδείξεις ότι η κατανάλωση πλούσιου σε λίπος διαιτολογίου συνδέ·| εται με την αυξημένη συχνότητα ορισμένων κοινών καρκίνων (ειδικά ο καρκί-Ι νος των μαστών και του παχέος εντέρου) και ένα διαιτολόγιο φτωχό σε λίπος| σχετίζεται με μια μικρότερη συχνότητα των καρκίνων αυτών». ί

«Η παραγωγή στον οργανισμό μερικών ορμονών με καρκινογόνο δράσηί μπορεί να αυξηθεί με την κατανάλωση λιπών. Έτσι η αύξηση της παραγωγής οιστραδιόλης από τροφές πλούσιες σε λίπη, θεωρείται υπεύθυνη για τον καρκίνο του μαστού και του ενδομήτριου των γυναικών.

Παρόμοια αποτελέσματα έδωσε η χορήγηση μεγάλων ποσοτήτων οιστρα- διόλης σε επίμυες, ενώ στους μυς προκάλεσε μυοσαρκώματα και στα χάμ- στερς καρκίνο των νεφρών». (Πρακτικά Συνεδρίου Ελληνικής Εταιρείας Προληπτικής Ιατρικής. Αθήνα 29-31.3.84).

Το λίπος, δηλαδή η υπερβολική κατανάλωση του, δημιουργεί προβλήματα παχυσαρκίας Στις μέρες μας η κατανάλωση λίπους υπερβαίνει κατά 3-4 φορές την κατανάλωση του λευκώματος,με πολλές συνέπειες στην υγεία.

Εκτός από τις τροφές όπου είναι φανερό πως περιέχουν λίπος (σάλτσες, λάδια, τηγανιτές τροφές, βούτυρο, μαργαρίνη κλπ.), υπάρχουν και τρόφιμα με κρυμένο λίπος, όπως το ψάρι, το «άπαχο» κρέας, ο κιμάς, τα κοτόπουλα, τα αυγά. το γάλα, το τυρί, το γιαούρτι, οι ξηροί καρποί, τα διάφορα γλυκίσμα­τα και σχεδόν όλες οι ραφιναρισμένες τροφές. Η πιό μεγάλη λήψη λίπους τα τελευταία χρόνια προέρχεται από τα κρέατα και τα τυριά.

Δεν είναι μόνο οι μεγάλοι που υποφέρουν σε μεγάλο ποσοστό στη χώρα μας, από την παχυσαρκία αλλά και τα Ελληνόπουλα είναι απο τα παχύτερα παιδιά του κόσμου. Το άσχημο είναι ότι οι περισσότερες μητέρες είναι υπερή­φανες και ευχαριστημένες για τα παχύσαρκα παιδιά τους. Και τούτο γιατί αγνοούν τις δυσμενείς επιπτώσεις πάνω στην υγεία των παιδιών, του πά­χους. Οι μητέρες θεωρούν το πάχος στα παιδιά σαν κάτι ωραίο, η τουλάχι­στον σαν σημάδι υγείας και σφρίγους. Σ' όλες σχεδόν τις παιδικές τροφές εικονίζεται απέξω από το βαζάκι στην κονσέρβα ή το κουτί, ένα παχύ παιδί με ολοστρόγγυλο πρόσωπο και προγούλια. Το επιχείρημα ότι το πάχος στα παιδιά και στα μωρά είναι κάτι που ξεπερνιέται είναι μόνο μιά δικαιολόγηση της άγνοιας.

Οι στατιστικές δείχνουν ότι αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα, το 80% των παιδιών που είναι παχύσαρκα πριν την ηλικία των 5 ετών γίνονται παχύσαρκοι ενήλικες. Για να καταλάβετε γιατί συμβαίνει αυτό, θα πρέπει να εννοήσετε τι σημαίνει να είσαι παχύς: Έχετε προσθέσει ένα υπερβολικό ποσό λιπωδών κυττάρων στο σώμα σας. Όσες δίαιτες κι αν κάνετε, ο αριθμός των λιπωδών

uuιών κυττάρων δεν μειώνεται, μειώνεται μόνο ο όγκος τους. Μιας και αναπτύχθηκαν τα λιπώδη κύτταρα, είναι μέρος του σώματός σας για ολόκλη­ρη ιην ζωή σας· δεν θα απαλλαγείτε ποτέ από αυτά. Όσο περισσότερο Ιίυμος έχετε τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα, να πάθετε μια θανατηφόρα αρρώστια.

I νας στους τέσσερις ανθρώπους με καρδιαγγειακές αρρώστιες είναι πα­χύσαρκος. Ένα παχύσαρκο άτομο έχει 4 φορές περισσότερες πιθανότητες να πάθει διαβήτη από όσες έχει ένα αδύνατο άτομο. Η παχυσαρκία συνδέε­ι αι άμεσα με την υψηλή πίεση του αίματος. Εάν είστε παχύσαρκος, τα όργα­να ιου σώματος ειδικά η καρδιά πρέπει να εργάζεται σκληρότερα κάθε μέρα πια ζωής σας. που μπορεί να οδηγήσει στην εξάντληση των οργάνων πιό ι ιικολα.

I I παχυσαρκία και η σχέση της με την αρρώστια δεν αποτελούν τον μόνο ιανδυνο του διαιτολογικού λίπους, στο διαιτολόγιο μικρών και μεγάλων. Στη διάρκεια του Κορεατικού Πολέμου λόγου χάρη, μια μελέτη έγινε στους αίρατιώτες των Η.Π.Α., των οποίων η μέση ηλικία ήταν 22. Στο 75% των παιδιών αυτών βρέθηκαν λιπώδεις εναποθέσεις στα τοιχώματα των αρτηριών ιυιις, τέτοιου είδους που τελικά οδηγούν στην αθηροσκλήρυνση, μια κύρια απία καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών επεισοδίων. Αυτά συνέβησαν πριν από 30 και πλέον χρόνια, όταν λόγου χάρη, 94% των πατατών που και αναλώνονταν στις Η.Π.Α ήσαν φρέσκες και μόνο 6% ήταν επεξεργασμέ­νες Σήμερα 60% των πατατών που τρώνε, σύμφωνα με τις στατιστικές, είναι επεξεργασμένες, κυρίως στη μορφή των french fries, (τηγανητών πατατών), ιώρα θεωρούμενη ως το περισσότερο καταναλισκόμενο στις Η.Π.Α. «λαχα­νικά» Οι έντονα τηγανισμένες πατάτες (french fries) σε πολύ λίπος, είναι 44% λίπος. Προσθέσετε σ' αυτές το περισσότερο καταναλισκόμενο προϊόν κρέατος που σχεδόν πάντα προσφέρεται με τις τηγανιτές πατάτες (προϊόν εξίσου ευρείας κατανάλωσης) το χάμπουργκερ. Το περιεχόμενο σε λίπος ενός χάμπουργκερ είναι το εκπληκτικό ποσοστό του 85%. Βέβαια, αν η μελέ- ιη για τους Αμερικανούς στρατιώτες γινόταν τώρα, τα ποσά θα ήσαν κατά πολύ υψηλότερα...

Για χρόνια τώρα πλήθος ερευνητές, γιατροί, διαιτολόγοι, σε διεθνή κλίμα­κα. προσπαθούν να μας πείσουν να διορθώσουμε την κακή αυτή συνήθεια, συμβουλεύοντας μας να ελαττώσουμε την κατανάλωση λίπους στο 30%

Στα μέσα του 1982. η Εθνική Ακαδημία Επιστημών (Η.Π.Α.) ζήτησε από τον Αμερικανικό λαό να μειώσει την κατανάλωση λίπους κατά 25%. Υποστη­ρίζει ότι το λίπος πρέπει να είναι το 30% του διαιτολογίου. Όπως όμως παραδέχεται η ίδια η Εθνική Ακαδημία Επιστημών, ο αριθμός αυτός εξελέγει επειδή είναι «μέτριος και πρακτικός» και ότι «μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει μια ακόμη μεγαλύτερη ελάττωση στη λήψη λίπους».

Ο Καθηγητής Τ. Κόλιν Κάμπελλ του Παν/μίου Κόρνελλ, ένα μέλος της

ομάδας Εθνικής Ακαδημίας και Επιστημών, η οποία προετοίμασε την έκθεση για τον καρκίνο, τοποθετείται πιο δραστικά: «Ειλικρινά» είπε, «η μελέτη δεν πάει πολύ μακριά. Η ελάττωση του λίπους στο διαιτολόγιο θα πρέπει να είνα τουλάχιστον 40%» Με άλλα λόγια, όσο λιγότερο λίπος στο διαιτολόγιο του παιδιού και του ενήλικα τόσο το καλύτερο.Υδρογονωμένα λίπη:

Υπάρχουν παντού' σε βάζα, σε χαρτόκουτα και μοιάζουν πολύ λευκά κα κρεμώδη· είναι εγγυημένα ότι δεν θα χαλάσουν γιατί βέβαια δεν έχει μείνε και τίποτα ο ’ αυτά που θα μπορούσε να χαλάσει.

Τα υδρογονομένα λίπη έχουν υποστεί 18 διαφορετικές διαδικασίες (βρά­σιμο. κρύωμα, και βράσιμο ξανά, ανακίνηση, διάλυση, καταλυτική δράση, λεύ­κανση, χρωματισμούς κλπ., κλπ.). Κάθε διαδικασία, που απομακρύνει καθετ ζωντανό και θρεπτικό που θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, εφαρμόζεται σ' αυτά τα λίπη.

Οι μαργαρίνες υδρογονώνονται επίσης και η ψεύτικη ασφάλεια που προ­έρχεται από την ιδέα ότι οι μαργαρίνες δεν κατασκευάζονται από ζωικά λίπη, αλλά από φυτικά λάδια, εξαφανίζεται σε μιά στιγμή εξαιτίας αυτού του γεγο­νότος.

Η υδρογόνωση είναι αυτό που τις κάνει σκληρές και κατάλληλες να απλώ­νονται. να αλείφονται πάνω στο ψωμί ή αλλού και να μη διαλύονται σε ζεστές θερμοκρασίες κλπ Είναι τόσο βλαπτικές στην υγεία όσο και τα κακής ποιό­τητας λίπη, που χρησιμοποιούνται στο τηγάνισμα και στο ψήσιμο γλυκών, μπισκότων, κέικ και διαφόρων άλλων παρασκευασμάτων. Ελάχιστα η καθόλου ακόρεστα λιπαρά οξέα δεν μένουν πιά στα λίπη μετά την υδρογόνωσή τους. Αυτό σημαίνει ότι λαμβάνουν χώρα ορισμένες χημικές ενέργειες οι οποίες αλλάζουν εντελώς τον χαρακτήρα του λίπους και το καθιστούν σχεδόν ά­χρηστο Η υδρογόνωση δίνει στο λίπος μια στερεά μορφή, όχι υγρή. Τάγγισμα:

' Οταν τα λίπη εκτίθενται στον αέρα καταστρέφονται εύκολα και ταγγίζουν. Το τάγγισμα αυτό είναι υπεύθυνο για την καταστροφή της βιταμίνης Ε καθώς και άλλων βιταμινών όπως την Α. ϋ, και ΚΜαγειρική και λίπη

Η αλλαγή που προξενείται από την υπερθέρμανση των λιπών, καλείται πολυμερισμός. Αυτό σημαίνει ότι οι άλυσσοι του λίπους συνεννούνται μαζί, έτσι που η δομή του μορίου του λίπους μεταβάλλεται. Αυτό σχηματίζει νέες ενώσεις, οι οποίες είναι λιγώτεροχρησιμοποιήσιμες, ούτως ώστε το σώμα να τις χειρίζεται διαφορετικά, κάτι το οποίο είναι σε ορισμένες περιπτώσεις βλαπτικό ή δυνητικά επικίνδυνο.

Ορισμένα πειράματα έχουν δείξει ότι σε κουνέλια που δόθηκε ένα διαιτο­λόγιο που περιείχε μέτριες ποσότητες χοληστερίνης,αλλά υψηλά επίπεδα

ιιολυακόρεστων φυτικών λαδιών που είχαν θερμανθεί σε μια θερμοκρασία μι ιπξύ 375° - 400° F (C° = 200) είχαν μια αυξημένη συχνότητα αρτηριοσκλή- μιινοης Στην περίπτωση του καλαμποκέλαιου, το αποτέλεσμα αυτό δεν πα- μιιιηρήθηκε όταν δόθηκε χωρίς να θερμανθεί.

( ) Δρ. F A Kummerow και οι συνεργάτες του Παν/μίου του Ιλλινόϊς, Ουρ- μιιπνα, βρήκαν ότι το καλαμποκέλαιο μαγειρευμένο σε 200° C για 24 ώρες ηιιιν πιό αθηρογενές στα κοτόπουλα, από το άβραστο καλαμποκέλαιο παρό- λι ι που στο ίδιο πείραμα βρήκαν ότι το βρασμένο, ψημένο λάδι, εφαίνετο να μ συστέλλει τον ορό της χοληστερίνης και τα επίπεδα της β - λιποπρωτεΐ- νι ι<;

ο Δρ. David Kritchevsky και οι συνεργάτες του στο Γουΐσταρ Ινστιτούτο Ανατομίας και Βιολογίας της Φιλαδέλφειας, έδειξαν ότι το καλαμποκέλαιο ι ιι hι περιέχει χοληστερόλη κατέστη πιό αθηρογενές για τα κουνέλια, όταν το Λι ιδι θερμάνθηκε για περίπου 20 λεπτά σε 200° C. Σε μια κατοπινή επιστημο­νική εργασία, οι ερευνητές αυτοί διαπίστωσαν ότι τα θερμασμένα λάδια ανα- πιυοσουν ελεύθερα λιπαρά οξέα, τα οποία θεώρησαν σαν ένα λόγο για το αθηρογενές αποτέλεσμα. Ανέλυσαν τσιπς, πατάτες κι άλλα εμπορικά φριτ- ιιιρισμένα (τηγανισμένα, με ολόκληρο το τρόφιμο εμβαπτισμένο στο λάδι) ιιμοιόντα Ανέφεραν μέχρι 1,65% ελευθέρων λιπαρών οξέων κατά γραμμά­ριο τηγανισμένων πατατών Και οι δυο ερευνητικές ομάδες (Kummerow και Κι itchevsky) χρησιμοποίησαν εμπορικό καλαμποκέλαιο, άψητο, άβραστο σαν λάδι ελέγχου.

Στο Περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας (17.2.51) αναφέρεται ιο ακόλουθο πείραμα:

Σε 54 ποντίκια εδόθησαν κανονικά σιτηρέσια, ψημένου για 30 λεπτά σε 350" C λαρδιού. Όγκοι της αρχής του στομάχου και κακοήθεις όγκοι των αδένων του στομάχου παρετηρήθησαν στα 37% των πειραματοζώων, ενώ ομοια συμπτώματα βρέθηκαν μόνο σε 5,7% της ομάδας ελέγχου η οποία ιρέφονταν με άψητο λαρδί (αλλά είχε ψηθεί σε λίπος για να φτιαχθεί αρχικά ιο λαρδί).

Στο Περιοδικό «Καρκίνος» (1950) αναφέρονται τα εξής: «Επικίνδυνη αλ­λαγή επέρχεται στη σύσταση του λίπους όταν ζεσταίνεται και ξαναζεσταίνε- ιπι...» αυτό πρέπει να αποτελέσει ένα σήμα κινδύνου, μια προειδοποίηση για ιις νοικοκυρές που δεν πετάνε τα καμμένα λάδια (π.χ μετά το τηγάνισμα ιιατατών ή άλλων τροφίμων), αλλά τα χρησιμοποιούν ξανά και ξανά.

Η θερμοκρασία στην οποία τα τηγανιτά γίνονται, είναι περίπου γύρω στους 200° C και εάν τα αποτελέσματα με πειραματόζωα ισχύουν και για τον άν­θρωπο, η δημοτικότητα των τηγανιτών τροφών με φυτικά λάδια μπορεί να είναι ένας παράγοντας που συνεισφέρει στην αρτηριοσκλήρυνση των Δυτι­κών όπως και στο καρκίνο.

Αλλα λάδια όπως το ελαιόλαδο, έχουν προξενήσει ακριβώς τις ίδιες πλά-

κες οτις αρτηρίες ακόμα κι όταν δεν έχουν θερμανθεί από την νοικοκυρά | (γιατί ήδη κατά την επεξεργασία και το ραφινάρισμα τους, σίγουρα έχουν | θερμανθεί, κι έτσι όταν εμείς τα χρησιμοποιούμε στη μαγειρική, μιά και μόνη 1 φορά. είναι σαν νάχουν ξαναζεσταθεί - ξαναμαγειρευτεί). ί

Στους πιθήκους, που μοιάζουν πιό πολύ με τον άνθρωπο, παρά τα άλλα 1 πειραματόζωα, που χρησιμοποιήθηκαν σε άλλες μελέτες, το αραχιδέλαιο, | όπως αγοράζεται από το σούπερ - μάρκετ, προξενεί πολύ περισσότερη αρ-1 τηριοσκλήρυνση από το βούτυρο, δημιουργώντας «πλατιά εξαπλωμένη και ] προχωρημένη αρρώστια». |

Δοκιμάζοντας τα προηγούμενα ευρήματα τους ο ΚπΙοόσνεΙψ και οι συ-ϊ νεργάτες του, πραγματοποίησαν μιά σειρά μελετών με τα κουνέλια και βρή-; καν: :1. Ό τι η αθηρογένεση αυξανόταν όταν η διαιτητική χοληστερίνη αναστέλ­λονταν στα επεξεργασμένα με θερμότητα λάδια.2. Ό τι μιά ελαφρά προσθήκη 0,25% λινολεϊκού, στεατικού ή ελευθέρων λιπαρών οξέων, αύξαιναν την αθηρογενετικότητα του διαιτολογίου και3. ότι ενώ τα επίπεδα του ορού της χοληστερίνης δεν αυξάνονταν απαραί­τητα από την προσθήκη των ελεύθερων λιπαρών οξέων, επισπεύδονταν οι εναποθέσεις λιπιδίων στην αορτή.

Στις πιό πρόσφατες μελέτες (1967) των ΚΓίίοΙτθνεΚγ και ΤβρρβΓ συνέκρι- ναν τα θερμασμένα και αθέρμαστα ελαιόλαδα και αραβοσιτέλαια στην σχετι­κή αθηρογενετική τους ικανότητα. Για μια περίοδο οκτώ εβδομάδων, έτρε­φαν 4 ομάδες δώδεκα κουνελιών κλπ. Βρήκαν πως τόσο το θερμασμένο και αθέρμαστο ελαιόλαδο όσο και το θερμασμένο αραβοσιτέλαιο προήγαγαν αθηροσκληρυντικές βλάβες, αύξαιναν τη χοληστερίνη του αίματος, τα τρι- γλυκερίδια και τα φωσφολιπίδια στις 3 ομάδες των κουνελιών του πειράμα­τος, ενώ τα τρεφόμενα κουνέλια με το αθέρμαστο αραβοσιτέλαιο, έδειξαν ένα σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο αίματος στα λιπίδια και μιά πολύ λιγώτε- ρο σοβαρή αθηρογενετικότητα.

Τι πρακτική σημασία έχουν αυτά τα στοιχεία για τον καταναλωτή; Δείχνουν έντονα σε μας για μια ακόμα φορά, ότι η σφαλερή αντίληψη της αύξησης της καθημερινής λήψης των φυτικών λαδιών σε ευθυγράμμιση με την τρέχουσα συνήθεια να τρώμε πολλά πολυακόρεστα λίπη,μπορεί να μας εκθέσουν σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο αθηροσκλήρυνσης και σε στεφανιαία καρδιακή αρρώστια. Η αδιάκριτη κατανάλωση πολυακόρεστων φυτικών λιπών για έναν αριθμό λόγων, πρέπει εντόνως να κατηγορηθεί. Τα στοιχεία αυτά είναι σε μεγάλο βαθμό δηλωτικά ότι τα αθέρμαστα φυτικά λάδια κάτω από τις καταστά­σεις των πειραμάτων τους (και με την εξαίρεση του ελαιόλαδου και του ινδιέλαιου), είναι προστατευτικά ενάντια στην αθηροσκλήρυνση. Τα θερμα­σμένα λάδια - λάδια που έχουν υποβληθεί σε θερμοκρασίες 215° Ο για 15 λεπτά ή περισσότερο - είναι μια άλλη πηγή κινδύνου για το καρδιαγγειακό

σύστημα. Τα συνήθως διαθέσιμα πολυακόρεστα φυτικά λάδια, έχουν υποστεί έντονο ραφινάρισμα και επεξεργασία εκτός τα αθέρμαστα ψυχρής έκθλι­ψης, ώστε σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία, τα περισσότερα εμπορικά •■πολυακόρεστα» φυτικά λάδια δημιουργούν πιθανόν αθηροσκλήρυνση και θα ιιρέπει να αποφεύγονται από τον καταναλωτή. Υπάρχουν βέβαια και αθέρ­μαστα «ψυχρός έκθλιψης», λάδια στην αγορά. Αρκεί να ψάξετε για να τα βρείτε.

Εάν επιμένετε και ζητάτε επίμονα τέτοιο λάδι, θα αναγκαστούν οι έμποροι να το προμηθεύουν και θα υπάρχει διαθέσιμο στην αγορά.Χοληστερόλη (ή χοληστερίνη)

Η χοληστερόλη ανήκει στα λιπίδια, και χρησιμοποιείται από το σώμα ως οικοδομικό υλικό για τα κύτταρα και για να παραχθούν ορισμένες ορμόνες. Η χοληστερόλη απαντά μόνο στα ζωικής προελεύσεως τρόφιμα, διότι παράγε- ιαι μόνο στα ζωικά κύτταρα. Έτσι το σώμα συνθέτει 1 γραμμάριο χοληστερό­λης την ημέρα (ενδογενής), ενώ 0,3 γραμμάρια την ημέρα λαμβάνει κανείς με την διατροφή του (εξωγενής), (κρέας, αυγά, γαλακτοκομικά προϊόντα). Ια φρούτα, τα λαχανικά και οι ξηροί καρποί δεν περιέχουν καθόλου χολη­στερίνη.

Ό ταν λαμβάνει κανείς χοληστερίνη, το σώμα δεν παράγει τόση όση θα έφτιαχνε εάν δεν ελάμβανε κανείς χοληστερίνη από εξωτερικές πηγές. Το πώμα δεν χρειάζεται να φτιάξει, επειδή του την προμηθεύουμε απέξω. Αλλά ιο πράγμα δεν τελειώνει εκεί: το σώμα μας δεν σταματά εντελώς να παράγει χοληστερίνη, πράγμα που σημαίνει ότι καταλήγουμε σε μια υπερβολική δόση. Αυτή η περίσσεια χοληστερίνης ανεβάζει επίσης το επίπεδο χοληστερίνης στο αίμα,πράγμα το οποίο συνεισφέρει στην δημιουργία καρδιακής αρρώστι- ας.

Η χοληστερίνη στον οργανισμό βρίσκεται στο αίμα, στην χολή, στον εγκε­φαλικό ιστό, στο μυελώδες έλυτρο των νευρικών ινών, στο συκώτι, στα νε­φρά και στα επινεφρίδια. Η χοληστερίνη αποτελεί ένα μεταβολικό προϊόν όλων των ζώων. Όταν τρώγονται οι σάρκες των ζώων και ζωικά προϊόντα, η χοληστερίνη από τις τροφές αυτές μπορεί να απορροφηθεί βραδέως από το γαστρεντερικό σύστημα στην εντερική λύμφη. Είναι σε μεγάλο βαθμό λιπο- διαλυτή και σχεδόν αδιάλυτη στο νερό και είναι ικανή να σχηματίζει εστέρες με λιπαρά οξέα (εστέρες είναι χημικές ενώσεις που προκύπτουν από την ένωση αλκοολών και οξέων). Το μεγαλύτερο μέρος της χοληστερίνης που κυκλοφορεί με τις λιποπρωτεΐνες παράγεται στο συκώτι, ενώ μικρή ποσότητα σχηματίζεται και σ' όλα τα υπόλοιπα κύτταρα του οργανισμού.

Η χοληστερίνη είναι απαραίτητη για την υγεία. Σχηματίζει ένα μέρος κάθε κυτταρικής μεμβράνης του σώματος και βρίσκεται επίσης στις μεμβράνες των μικρότατων οργανιδίων εντός του κυττάρου. Η 7 - δεϋδροχοληστερόλη στο δέρμα μεταβάλλεται σε βιταμίνη με τη δράση του φωτός του ήλιου.

Η χοληστερίνη χρησιμοποιείται από τα επινεφρίδια για να σχηματίσει τις ορμόνες του φλοιού των επινεφριδίων. Οι ωοθήκες την χρησιμοποιούν για να σχηματίσουν οιστρογόνα και οι όρχεις τη χρησιμοποιούν για να σχηματίσουν τεστοστερόνη. Όλοι αυτοί οι αδένες σχηματίζουν τις δικές τους στερόλες, οι οποίες χρησιμοποιούνται στο σχηματισμό των ορμονών τους, αλλά μπο-· ρούν επίσης να μετατρέψουν την χοληστερίνη στις ορμόνες αυτές.

Μια υπερβολική ποσότητα εξωγενούς χοληστερίνης μπορεί να αποτελέ- σει έναν παράγοντα στην ανατροπή της ισορροπίας των ενδοκρινών αδένων. Μια πολύ σπουδαία λειτουργία της χοληστερίνης είναι η τοποθέτηση ενός μεγάλου μέρους από αυτή στο δέρμα, ειδικά στην κερατίνη στιβάδα του δέρματος. Η χοληστερίνη σε συνδυασμό με άλλα λιπίδια καθιστούν το δέρμα μιά σχεδόν αδιαπέραστη προστατευτική μεμβράνη. Εξαιτίας της χοληστερί­νης κι άλλων λιπών, το δέρμα αντιστέκεται σε μεγάλο βαθμό στην απορρό­φηση ουσιών υδροδιαλυτών και επίσης στην δράση πολλών χημικών παραγό­ντων. Ακόμη και τα οξέα και οι διάφορες διαλύτες δεν μπορούν να διεισδύ- σουν στο σώμα εξαιτίας της ικανότητας των λιπιδίων και της χοληστερίνης να περαμείνουν αδρανή σε σχέση με αυτά. Με άλλα λόγια η χοληστερίνη εμπο­δίζει τις δηλητηριώδεις ουσίες από του να διεισδύσουν στο σώμα μέσω του δέρματος.

Χωρίς χοληστερίνη, η πέψη και η απορρόφηση των λιπών θα ήταν πολύ φτωχή επειδή τα χολικά άλατα είναι απαραίτητα για τη γαλακτοματοποίηση των λιπών και τα βοηθά στο να περνούν μέσω του βλεννογόνου του γαστρε- ντερικού συστήματος.

' Ισως μια από τις πιό σπουδαίες λειτουργίες της χοληστερίνης εκτός από το ρόλο της στη χώνεψη, είναι η ικανότητά της να προλαμβάνει την εξάτμιση του νερού από το δέρμα. Θα μπορούσαμε πολύ εύκολα να αφυδατωθούμε εάν δεν είχαμε τα λιπίδια και την χοληστερίνη να εμποδίζουν την εξάτμιση του νερού. Θα χάναμε σχεδόν 15 - 20 λίτρα νερού την μέρα αντί τα 300 - 400 χιλιοστόλιτρα που χάνουμε μόνο.

Αναφέρουμε όλες αυτές τις φυσιολογικές λειτουργίες της χοληστερίνης για να δείξουμε ότι είναι ένα ομαλό μέρος των δομών και λειτουργιών όλων των ζώων. Μόνον όταν βρίσκεται στο σώμα σε υπερβολική ποσότητα γίνεται η χοληστερίνη καταστρεπτική για την υγεία.

Παρόλο που είναι απαραίτητη για τη ζωή, μιά περισσότερη του δέοντος κατανάλωση μπορεί να οδηγήσει σε λιπώδεις εναποθέσεις στα αιμοφόρα αγγεία και αυτό μπορεί σύμφωνα με την κρατούσα άποψη να προξενήσει καρδιακές προσβολές.

Ας ασχοληθούμε τώρα με τα βλαπτικά αποτελέσματα της χοληστερίνης. Η χοληστερίνη από μόνη της δεν είναι ο ένοχος. Η πραγματική αιτία των βλαμέ- νων αρτηριών είναι η τοξίνωση του αίματος, ή τοξιναιμία όπως έχει καθιερω­θεί να λέγεται Όταν τα τοιχώματα των αρτηριών παθαίνουν ζημιά, κάποια

βλάβη ή υφίστανται φθορά με ένα οποιοδήποτε τρόπο, είναι συνήθεις εκ των υστέρων οι εναποθέσεις χοληστερίνης και σχηματίζονται έτσι οι αθηρωματι- κές πλάκες. Οι υγιεινιστές γιατροί πιστεύουν ότι η εναπόθεση χοληστερίνης ora αγγεία είναι ένας μηχανισμός άμυνας. Όταν το σώμα είναι πλημμυρισμέ­νο με εξωγενείς τοξίνες και ερεθιστικές ουσίες όπως είναι το πιπέρι, το αλάτι, τα τοξικά καρυκεύματα, το οινόπνευμα, η νικοτίνη, η καφεΐνη και ι.νδογενείς τοξίνες (υποπροϊόντα του μεταβολισμού που δεν αποβάλλονται γρήγορα, λόγω ανεπαρκούς νευρικής ενέργειας, με αποτέλεσμα να συγκε­ντρώνονται σε ανώμαλες ποσότητες στο αίμα και να τοξινώνουν τον οργανι­σμό), τα τοιχώματα των αρτηριών βλάπτονται, παθαίνουν ζημιά. Προστιθέμε­νος, στο τοξικό αυτό φορτίο του σώματος κι ένας ανώμαλος μεταβολισμός ιων λιπών, και το γεγονός ότι η αθηροσκλήρυνση επιτείνεται από μιά βλάβη ora τοιχώματα των αρτηριών, έχετε τότε την αιτία της αρτηριοσκλήρυνσης συνοπτικά.

Η αθηροσκλήρυνση είναι μια αρρώστια των μεγάλων αρτηριών, στις οποίες οι εναποθέσεις λιπών που καλούνται αθηρωματικές πλάκες, τοποθετούνται ακριβώς κάτω από τα τοιχώματα των αρτηριών. Καθώς προοδεύει η αρρώστια λαμβάνουν χώρα εκφυλιστικές αλλαγές σε ολόκληρο το αρτηριακό τοίχωμα. Οι ινοβλάστες διηθούν τις εκφυλιστικές περιοχές κι αυτό είναι το μέρος της «σκλήρυνσης»,της αθηροοκλήρυνσης.

Στα κατοπινά στάδια το ασβέστιο συχνά καθιζάνει εντός των λιπών και η αθηρωματική πλάκα ασβεστοποιείται. Όταν οι αρτηρίες γίνουν τόσο σκλη­ρές, όσο ο βράχος, η αρρώστια συχνά καλείται αρτηριοσκλήρυνση ή σκλή­ρυνση των αρτηριών.

Είναι αξιοθρήνητο το γεγονός, ότι σχεδόν οι μισοί άνθρωποι του κόσμου πεθαίνουν από αρτηριοσκλήρυνση. Από αυτούς, σχεδόν τα 2/3 των θανάτων ιιροξενούνται από θρόμβωση ενός ή περισσοτέρων από τις στεφανιαίες αρ- ιηρίες. Το υπόλοιπο τρίτο πεθαίνουν από θρόμβωση ή αιμορραγία των αγ­γείων σε άλλα όργανα, ειδικά στον εγκέφαλο, τα νεφρά, το συκώτι, το γα- οτρεντερικό σύστημα και τα άκρα.

Οι γιατροί και οι παθολογοανατόμοι γνωρίζουν ελάχιστα για την αιτία της αρτηριοσκλήρυνσης. Προσπαθώντας να ανακαλύψουν την αιτία, έχουν χο­ρηγήσει διάφορα διαιτολόγια οε ζώα του εργαστηρίου. Έχουν βρει ότι μιά πολύ σοβαρή μορφή αθηροοκλήρυνσης μπορεί να δημιουργηθεί εύκολα στα κουνέλια, τρέφοντάς τα απλώς με μεγάλες ποσότητες χοληστερίνης. Τα κουνέλια τρώνε φυσιολογικά χλόη που δεν περιέχει χοληστερίνη. Ο μεταβο­λισμός του κουνελιού δεν είναι προωρισμένος να επεξεργάζεται την χολη­στερίνη. Επομένως η λαμβανόμενη χοληστερίνη, καθιζάνει σε πολλές περι­οχές του σώματος, ειδικά οτο συκώτι του κουνελιού και στα τοιχώματα των αρτηριών. Είναι πολύ πιό δύκολο να δημιουργήσει κανείς αθηροσκλήρυνση στο σκύλο. Οι πειραματιστές ήσαν ικανοί να δημιουργήσουν αθηροσκλήρυν-

ση στους σκύλους, που είναι σαρκοφάγο ζώα μόνον αφού απομάκρυναν τον] θυρεοειδή αδένα, ή με την αναστολή της δραστηριότητας του θυρεοειδούς^ με ένα φάρμακο καλούμενο propylthiouracil. Η απώλεια της έκκρισης τη^ θυροξίνης καταστέλλει την χρησιμοποίηση της χοληστερίνης, επιτρέποντας! έτσι ένα μεγάλο μέρος της λαμβανόμενης χοληστερίνης να εναποτεθεί στα αρτηριακά τοιχώματα,

Στην Βηθέσδα της Αμερικανική πολιτείας Μαίρυλαντ, δεκατέσσερις κο­ρυφαίοι καρδιολόγοι πραγματοποίησαν πρόσφατα ένα 3ήμερο συμπόσιο με θέμα την χοληστερόλη. Κατέληξαν δε στα εξής συμπεράσματα:1. Η χοληστερόλη σε ενήλικες ηλικίας κάτω των 30 χρονών δεν επιτρέπε­ται να ξεπερνά τα 180 mgr ανά ml.2. Όσοι είναι πάνω από 30 δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 200 mgr ανά ml.

Τα επίπεδα αυτά είναι σαφώς μικρότερα από εκείνα, που στο παρελθόνθεωρούσε ακίνδυνα η Ιατρική Επιστήμη (250 mg/ml). Επομένως και οι στόχοι των ασθενών πρέπει να διαφοροποιηθούν ανάλογα με τα νέα πορίσματα.

Δεν θα πρέπει να λαμβάνετε πάνω από 300 μιλιγράμ. χοληστερίνης το 24ωρο. Αναφέρουμε ενδεικτικά την ποσότητα χοληστερίνης που υπάρχει σεορισμένα τρόφιμα.1 κρόκος αυγού .................................................................................. 300 Γης100 γραμ. συκώτι 350 ιτ^.100 γραμ. βούτυρο 250 ιτις.100 γραμμάρια τυρί 90 ιτις100 γραμμάρια νεφρά 400 ιης.100 γραμμάρια μυαλό .................................................................... 2.220 ιης.

Καταστάσεις που αυξάνουν την χοληστερόλη είναι:1. Η λήψη κορεσμένων λιπαρών οξέων (ζωικά λίπη ή ραφιναρισμένα φυτικά λάδια).2. Η αύξηση των λιπαρών οξέων του πλάσματος αυξάνει την χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια.3. Αύξηση λιπαρών οξέων προκαλούν επίσης οι έντονες συγκινησιακές καταστάσεις, ο καφές, η νικοτίνη, κλπ.4. Πολλοί υδατάνθρακες και λίγα λίπη, αυξάνουν τα λιπίδια του πλάσματος (η σακχαρόζη και η φρουκτόζη αποτελούν τους υδατάνθρακες που αυξά­νουν περισσότερο τα λιπίδια).

Πάρα πολλές έρευνες κυρίως στην Αμερική έχουν δείξει μια άμεση σχέση μεταξύ κατανάλωσης ζάκχαρης και αρτηριοσκλήρυνσης. Ήδη από το 1971, ο Καθηγητής Τζων Γιούτκιν επικεφαλής του Τμήματος διατροφής στο Νο­σοκομείο Βασίλισσα Ελισάβετ, στο Λονδίνο είχε πεί: «' Ολο και περισσότεροι επιστήμονες σήμερα, αρχίζουν να συμφωνούν ότι η ζάχαρη είναι ένας αιτιο- λογικός παράγοντας σε σοβαρές αρρώστιες όπως η στεφανιαία θρόμβω­ση...».

I κι τις παθήσεις των στεφανιαίων σημασία έχουν τα τριγλυκερίδια κυρίως, nun αυξάνονται σημαντικά στο αίμα όταν κάποιος υποβληθεί σε δίαιτα με Μΐχπρη

Μειώστε λοιπόν δραστικά την ζάχαρη και τα προϊόντα της, τα λίπη (ζωικής κυρίως προέλευσης ή τα φυτικά βιομηχανοποιημένα λίπη), φάτε περισσότε­ρα φρούτα, λαχανικά και πλήρεις υδατάνθρακες, ασκηθείτε περισσότερο, αιιαψύγετε την ένταση και το άγχος, μη μαγειρεύετε κανενός είδους λίπος και δεν θάχετε ανάγκη από φάρμακα για να ρυθμίσετε αρκετά σύντομα την αυξημένη χοληστερίνη σας, φάρμακα τα οποία, είναι επικίνδυνα και μάλιστα ι κείνα που παρεμβαίνουν στη σύνθεση της χοληστερίνης.

Ια φρούτα και τα λαχανικά στην πλειονότητα τους, ωμά θα προσφέρουν αίαν οργανισμό πληθώρα βιταμινών και μετάλλων σύμφωνα με τελευταίες μελέτες ορισμένες βιταμίνες και μέταλλα (C, Ε, προβιταμίνη Α, το ασβέστιο) περιορίζουν τον σχηματισμό λιπαρών εναποθέσεων στα τοιχώματα των αγ­γείων ή ρυθμίζουν τον μεταβολισμό της χοληστερίνης ώστε να ελαττώνεται.

Μιας και είπαμε τόσα για την χοληστερίνη θα αναφερθούμε ακόμα σε μιαιδιότητά της.Δημοσιεύτηκε στο Lancet (2, 782, 1979) «η χοληστερίνη έχει μια ασθενή

κυρκινική δράση. Η συμβολή της στην πρόκληση καρκίνου του παχέος εν τέ­ρου οφείλεται στο γεγονός ότι μετατρέπεται από την δράση της εντερικής χλωρίδας σε κοπροστανόλη κι άλλα παράγωγα, περίπου 600, μερικά από τα οιιοία είναι καρκινογόνο.

Χρειάζεται λοιπόν διπλή επαγρύπνηση και προσοχή!Πρέπει να μάθει το άτομο να αποφεύγει την εξάντληση της νευρικής

ενέργειας, η οποία διαστρέφει το μεταβολισμό και την ομαλή χρησιμοποίηση όλων των φυσικών τροφίμων και που τελικά προξενεί τοξιναιμία. Εάν η χρη­σιμοποίηση των θρεπτικών στοιχείων χωλαίνει, τότε οι ουσίες πρέπει να εναποτεθούν κάπου για να απομακρυνθούν από την κυκλοφορία του αίμα- ιος, για να τις εμποδίσει από μια απώτερη διαστροφή του μεταβολισμού και ιην ανατροπή της ομοιοστασίας.Λιποπρωτεΐνες

Θεωρούμε σκόπιμο να αναφερθούμε με λίγα λόγια στις λιποπρωτεΐνες μιας και τώρα τελευταία η HDL και η LDL, αποτελούν εξετάσεις ρουτίνας μαζί με την χοληστερίνη τα τριγλυκερίδια και τα ολικά λιπίδια,προκειμένου να ελέγξει κανείς κατά πόσο κινδυνεύει ή όχι από αρτηριοσκλήρυνση, έμφραγ­μα κλπ.

Οι λιποπρωτεΐνες αποτελούν σύμπλεγμα λιπιδίων (τριγλυκεριδίων, φω- σφολιποειδών, χοληστερόλης) και πρωτεϊνών. Το 1/4 ως 1/3 των συστατικών αποτελείται άπό πρωτεΐνη και το υπόλοιπο από λιπίδια. Η συνολική συγκέ­ντρωση λιποπρωτεϊνών στο πλάσμα είναι κατά μέσον όρον 700 mg/100 ml και μπορεί να διακριθεί στις εξής συγκεντρώσεις κατά συστατικό: (Gayton)

χοληστερόλη = 180 mg/100 ml πλάσματος.Φωσφολιποειδή = 160.Τριγλυκερίδια = 160.Λιποπρωτεΐνες = 200.

Οι 3 βασικά, κύριες τάξεις λιποπρωτεϊνών είναι:1. Οι πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (Very Low Density Lipoprai teins) VLDL.nspiéxouv μεγάλη ποσότητα τριγλυκεριδίων και μέτριες ποσό? τητες φωσφολιποειδών και χοληστερόλης.2. Οι χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (Low Density Lipoproteins - LDL| που περιέχουν σχετικά λίγα τριγλυκερίδια, αλλά μεγάλη ποσότητα χοληστε* Ρόλης.3. Οι υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (High Density Lipoproteins, HDL που περιέχουν 50% πρωτεΐνη και μικρότερες ποσότητες λιποειδών.

Η λειτουργία των λιποπρωτεϊνών στο πλάσμα δεν είναι απόλυτα διευκρινι­σμένη, αν και είναι γνωστό, ότι αποτελούν τις ουσίες που διακινούν τα λιπί­δια, μεταφέροντας τα κυρίως από το ήπαρ, σ' άλλα μέρη του οργανισμού. Ειδικότερα, τα λίπη που συντίθενται από υδατάνθρακες στο ήπαρ,μεταφέρο- νται στο λιπώδη ιστό με λιποπρωτεΐνες. Ακόμη πιό σημαντική είναι η μεταφο­ρά της χοληστερόλης και των φωσφολιποειδών από τις λιποπρωτεΐνες, γιατί δεν γίνεται καμμιά σημαντικής έκτασης διακίνηση των ουσιών αυτών με άλλη μορφή.Το λάδι

Οι ελαιώνες στην Ελλάδα καταλαμβάνουν συνολικά 4.700.000 στρέμματα περίπου. Και η παραγωγή του ελαιόλαδου στη χώρα μας είναι της τάξης των300.000 περίπου τόννων. Με τον όρο «ελαιόλαδο» εννοούμε το παρθένο, αγνό λάδι και όχι κάποιον άλλο τύπο ελαιόλαδου, απ' αυτά που κυκλοφορούν στο εμπορικό κύκλωμα

Ας δούμε πως βγαίνει το ελαιόλαδο και ποιά είναι η βιολογική του αξία. Το αγνό παρθένο λάδι βγαίνει αποκλειστικά και μόνο με μηχανικά μέσα, δηλαδή, έκθλιψη του καρπού, πλύση με νερό, καθίζηση, φυγοκέντρηση και διήθηση. Το λάδι που βγαίνει μ ’ αυτό τον τρόπο είναι βρώσιμο όταν δεν υπερβαίνει τις 5 οξύτητες. Το φρέσκο ελαιόλαδο έχει χρώμα πρασινωπό και μιά ανεπαίσθη­τη πικράδα στην γεύση- είνα το λεγόμενο αγουρέλαιο. Το ελαιόλαδο - το αγνό παρθένο - είναι καλύτερο απ' όλα τα άλλα σπορέλαια.

Ας δούμε τώρα πως γίνεται το βιομηχανοποιημένο, ραφιναρισμένο λάδι: Το ραφιναρισμένο αρχίζει με την απομάκρυνση της λεκιθίνης κ ι' άλλων φωσφατιδίων. Ύστερα προσθέτουν καυστική σόδα σε μορφή σαπουνιού, για την απομάκρυνση της οξύτητας. Στο αλκαλικό αυτό περιβάλλον που δημι- ουργείται, καταστρέφονται όσα φωσφατίδια και ιχνουσίες διέφυγαν από την πρώτη φάση. Μετά τον αποχωρισμό του σαπουνιού, που γίνεται με φυγοκέ­ντρηση ή και με διαλύτες, προσθέτουν αποχρωστική γη, για ν ’ απορροφήσει

ΐιι, χρωστικές ουσίες και όσες ιχνουσίες διέφυγαν από τις προηγούμενες ι ιιι ξεργασίες. Συνήθως, αν δεν γίνει υδρογόνωση, ακολουθεί η απόσμιση, δηλαδή η επεξεργασία σε 180 - 220 βαθμούς σε ψηλό κενό, με διαβίβαση ι Αι ιίΟερου ατμού,

I ώρα το λάδι έχει απογυμνωθεί από όλα τα χρήσιμα συστατικά του, καθώς μι αιιό τα φυσικά αντιοξειδωτικά, με τα οποία το προίκισε η φύση, και τα οποία μιίπρούν να διαλύσουν το «πουρί» της χοληστερίνης - της περίσσειας εννο- ι mu που εναποτίθεται στα τοιχώματα των αρτηριών. Και το απογυμνωμένο ιιιι ιό λάδι είναι έτοιμο να οξειδωθεί, να ταγκίσει. Αυτό είναι το λεγόμενο ραφινέ (επιτρεπομένη οξύτητα 0,3% και κάτω). Αν τώρα στο ραφινέ λάδι ιιμηοθέσουμε 1/3 παρθένου ελαιόλαδου τότε σχηματίζεται το «κουπέ» (γνή­σια ελαιόλαδο κουπέ). Το λάδι αυτό κυκλοφορεί πολύ στην χώρα μας, είναι Λι μειωμένης θρεπτικής αξίας. Συνήθως δημιουργείται αυτό το λάδι γιατί η μι γαλύτερη ποσότητα του παραγόμενου ελαιόλαδου είναι μεγάλων οξυτή- ιι.ιν Ωστόσο η οξύτητα μπορεί να μειωθεί σε διάφορα στάδια, όπως: κατά το σχηματισμό του λαδιού στον καρπό, κατά το χρόνο συλλογής του καρπού, με ιιι; συνθήκες διατήρησης μέχρι την εξαγωγή του λαδιού, κατά τη διαδικασία ιηι; ελαιοτριβής και με τις συνθήκες αποθήκευσης.

I Ιρέπει να τονιστεί, ότι και το χειρότερο παρθένο ελαιόλαδο, είναι ανώτε­ρο από το καλύτερο βιομηχανικό, δηλ. «κουπέ» ή «ραφινέ». Επιπλέον αυτά ιιι λάδια αφήνουν πολύ περισσότερα περιθώρια από τα παρθένα για κάθε ι.ιδους νοθείες και αλχημείες. Υπάρχει ακόμα ένας ορισμός, που βλέπει ο καιαναλωτής στην ετικέττα του ελαιόλαδου το «εξευγενισμένο»· αυτό ση­μαίνει πρόσμιξη του παρθένου ελαιόλαδου με σπορέλαια, ακόμη κ ι ' ορυκτέ­λαια ή και με υδρογονωμένα λάδια που, ναι μεν το επιτρέπει ο κώδικας ιμοφίμων, αλλά που είναι σίγουρα βλαβερά. Ο καταναλωτής πρέπει να προσέ­χει πάντα τις διάφορες ετικέττες, τις διάφορες μάρκες λαδιού που κάθε ιόσο κυκλοφορούν στην αγορά, όπως επίσης και τους διάφορους που πουλά­νε λάδι αγνό «δικής τους παραγωγής». Μέσα από την σύγχυση που επικρατεί γύρω από τις ονομασίες των λαδιών, πρέπει να τονιστεί ότι: Το ΑΓΝΟ παρθέ­νο ελαιόλαδο είναι το καλύτερο και καταλληλότερο για τον οργανισμό του ανθρώπου σαν τροφή. Κανένα ραφιναρισμένο, κανένα εξευγενισμένο, όπως είναι η σειρά των διαφόρων σπορέλαιων δεν είναι ωφέλιμο για την υγεία μας. Και τούτο διότι το αγνό παρθένο ελαιόλαδο λόγω της μεγάλης αφομοιωτικό- ιητάς του, διευκολύνει την απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών, που ιιροέρχονται από άλλες πηγές. Περιέχει μια σειρά βιταμίνες, όπως οι λιποδι- πλυτές και κυρίως Α και Ε. Τα λιπαρά του οξέα είναι κατά 56 - 80% ακόρεστα.

Ο καταναλωτής πρέπει να γνωρίζει ότι το οξυγόνο, η θερμοκρασία, τα μέταλλα, τα ελεύθερα λιπαρά οξέα, και το φως, επιδρούν στην οξειδωτική αλλοίωση του λαδιού. Η ιδανική θερμοκρασία αποθήκευσης είναι 10 -15° C. Πρέπει να φυλάσσεται σε σκοτεινό δωμάτιο, κατά προτίμηση σε γυάλινα

μπουκάλια, χρωματισμένα ώστε να μην αποχρωματίζεται και αλλοιώνεται 9 λάδι, με την επίδραση του φωτός και του ήλιου.

Θα είχαμε γενικώτερα να προτείνουμε, πριν κλείσουμε το θέμα:1. Να περάσει το εμπόριο του ελαιόλαδου αποκλειστικά στους αγρ ο τικο ί συνεταιρισμούς.2. Η συσκευασία του προϊόντος να γίνεται αποκλειστικά στους τόπους π<9 ραγωγής. I3. Να γίνουν υποχρεωτικές οι γυάλινες σκούρες συσκευασίες μέχρι 5 κ ιλ ί και να απαγορευτεί η συσκευασία του λαδιού σε πλαστικά μπουκάλια, ή με| ταλλικά δοχεία αν δεν είναι ανοξείδωτα και σε ακατάλληλα δοχεία.4. Να πουλιέται ελαιόλαδο που έχει παραχθεί με μηχανικές επεξεργασίες εν ψυχρώ, όχι με χρησιμοποίηση θερμότητας. Όχι λάδια ραφινέ και κουπί για ανθρώπινη χρήση. ί

' Οταν μάθει ο καταναλωτής να αυτοπροστατεύεται από τα εμπορικά κιή κλώματα, αναγκαστικά θα βελτιωθούν και οι συνθήκες και οι μέθοδοι παρα* γωγής. Και τότε θα βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό, όχι μόνο η υγεία τοι| Έλληνα αλλά σαν συνέπεια και η Εθνική μας Οικονομία. Οι αγορανομικές υπηρεσίες,που κάνουν συχνούς ελέγχους στο κύκλωμα διακίνησης λαδιού ανακαλύπτουν συνέχεια περιπτώσεις λαδιών που ενώ προσφέρονται σαν «γνήσια παρθένα»,τελικά περιέχουν σε μεγάλο ποσοστό καλαμποκέλαιο, σπορέλαια, σογιέλαια, πυρηνέλαια κλπ.

Με την ανακοίνωσή του, το υπουργείο Εμπορίου δίνει οδηγίες στους κα­ταναλωτές, πως μπορούν να διαπιστώσουν τη γνησιότητα του λαδιού που έχουν αγοράσει: Αν το λάδι παγώνει σε θερμοκρασία κάτω από το μηδέν είναι γνήσιο, διαφορετικά είναι νοθευμένο με σπορέλαια. Όταν παγώνει το γνήσιο λάδι στερεοποιείται και μοιάζει με χοιρινό λίπος.

Το λάδι πρέπει να έχει ευχάριστη οσμή και γεύση και να μην είναι θολό ούτε να έχει κατακάθι (μούργα). Το φρέσκο λάδι είναι θολό, με την παραμο­νή του όμως κατακάθεται η μούργα και το λάδι γίνεται διαυγές. Τότε θο πρέπει να το μεταγγίζετε σε άλλο δοχείο και να απορρίπτετε τη μούργα. Το δοχείο στο οποίο θα το μεταγγίσετε είναι προτιμότερο να είναι γυάλινο τ πήλινο, ιδίως όταν πρόκειται να διατηρήσετε το λάδι επί μακρό χρονικό διά­στημα.

Τα ραφιναρισμένα, τυποποιημένα χημικώς επεξεργασμένα λάδια που πω- λούνται συνήθως στα σουπερμάρκετ είναι ακατάλληλα για ανθρώπινη χρήση. Είναι πλούσια σε κορεσμένα λίπη και επεξεργασμένα για μακρά συντήρηση, για να μένουν επ' αόριστον στα ράφια, κι ’ όχι για μια μακρά και υγιά ζωή. «Σημαντική είναι η επισήμανση ότι και τα τριγλυκερίδια (τέτοιο είναι το λάδι της ελιάς) προκαλούν αύξηση της ολικής χοληστερίνης».

Επομένως σας συμβουλεύουμε να αποφεύγετε όσο γίνεται, τα λάδια ρα­φινέ, κουπέ, σε κάθε λογής τυποποιημένες μετάλλικές και πλαστικές συ-

ne» ιιυοίες, καθώς και όλα τα σπορέλαια και τα φυτικά υδρογωνομένα λίπη.) υνιαιούμε μόνο λάδι αγνό παρθένο και μάλιστα με φειδώ κι ' αυτό, γιατί δεν ιη ιιιι:ι να είναι λίπος και επί πλέον είναι, ραφιναρισμένη και συμπυκνωμένη ΐ|κιψΐ| Και τα λάδια κάνουν κακό όταν υπερκαταναλώνονται. Όλα τα τύπο­ι ιι nt ιμένα σε μεταλλικές ή πλαστικές συσκευασίες ελαιόλαδα που κυκλοφο- /II ι ι ιν οτην αγορά είναι ραφιναρισμένα.> ιιορέλαια

Ια σπορέλαια είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της δομής των σπόρων, από ιι ιι ιι; οποίους προέρχονται, όπως π.χ. από τον βαμβακόσπορο, την σόγια, τον ηλιόοπορο, το αράπικο φυστίκι, την ινδική καρύδα, το σησαμόσπορο, τον αραβόσιτο (καλαμπόκι) κλπ.

11 δομή αυτή πρέπει να θραυστεί για να απελευθερωθεί το λάδι. Όταν το λπΓιι αποσταστεί από την πηγή του, (τον σπόρο) υφίσταται αρκετές ...αλχη- Iιι ιι:ς, έως ότου του ...επιτραπεί να φτάσει στο σούπερ μάρκετ.

11 έκθλιψη του σπορέλαιου γίνεται μηχανικά ή με χημικούς διαλύτες. Για ιη μηχανική έκθλιψη οι σπόροι συνθλίβονται, προστίθεται λίγο νερό και το ιιλικό μετά ζεσταίνεται για 1/2 ώρα στους 230 0 F. Η θέρμανση διευκολύνει ιι ιν επόμενη έκθλιψη. Το λάδι εκθλίβεται από τα υλικά που έχουν συνθλίβει, οι ιιρέσσες που στίβονται σε μιά πίεση από 10-20 τόννων κατά τετραγωνική Ινιοα, δημιουργώντας έτσι πολλή ζέστη (θερμότητα). Με μιά εναλλακτική μέθοδο, το συνθλιβόμενο υλικό, αποσπάται με ορυκτέλαιο, εξάνιο, βενζόλιο, αιθύλιο του αιθέρα, τετραχλωριούχο άνθρακα ή χλωριούχο μεθυλένιο, Η αιιάαπαση με διαλύτες βγάζει περισσότερο λάδι από τους κατακερματισμέ- ναιις σπόρους, κι έτσι είναι η προτιμώμενη μέθοδος. Ο διαλύτης απομακρύ- νι: ιοι με βρασμό, αλλά είναι αδύνατο να απομακρύνουμε όλα τα ίχνη του διαλύτη- μέχρι 100 μέρη στο εκατομμύριο διαλύτη παραμένουν στο λάδι. Λυτό δεν σημαίνει ότι τόσο πολύς διαλύτης παραμένει στο τελικό προϊόν. Η Καναδική Κυβέρνηση έχει συστήσει να είναι 10 μέρη στο εκατομμύριο.

Ανάλογα με την πηγή, το λάδι μπορεί να περιέχει μέχρι 6% ελεύθερα λιπαρά οξέα. Οι ραφιναριστές θεωρούν τα οξέα αυτά ανεπιθύμητα κι έτσι τα αι ιομακρύνουν, υποβάλλοντας το λάδι σε 140 -160° F με μιά διάλυση αλυσί- βας Το σαπούνι που σχηματίζεται κατακάθεται και το λάδι απομακρύνεται (εξαφρίζεται). Το λάδι έπειτα λευκαίνεται ε ίτε με απορρόφηση των χρωματι- αμένων ακαθαρσιών όπως η προβιταμίνη Α, η καροτίνη, σε απορροφητική γη ή οξειδώνοντας τα ανεπιθύμητα αυτά συστατικά με χημικούς παράγοντες. ! ο λάδι πρέπει επίσης να υποβληθεί σε μιά διαδικασία απόσμησης, η οποία απλώς περιλαμβάνει θέρμανση στους 330 - 380 °F σ' ένα μερικό κενό για περίπου 12 ώρες, στην διάρκεια των οποίων οι πτητικές ουοίες εξατμίζονται. I ελικά ένα αντιοξειδωτικό προστίθεται, συνήθως το butylated hydroxyaniso- Ιο (επιβραδύνει την οξείδωση από τον αέρα).

Ο στόχος των ραφιναριστών είναι να επιτύχουν ένα καθαρό, ελκυστικό,

εύγεοτο λάδι, με το επιθυμητό στοιχείο τήξεως και διευθέτηση χαρακτηριΐ στικών. Η μοριακή αρχιτεκτονική αγνοείται στην διαδικασία του ραφιναρίσμαΙ τος,εκτός στην έκταση που συνεισφέρει στις επιθυμητές φυσικές ιδιότητες! Το προϊόν ανταποκρίνεται στους στόχους του ραφιναριστή: είναι ελαφρό καί διαυγές, έχει μιά λογική χρονική διάρκεια χρήσης. Στη σχετική βιβλιογραφία! που αφορά το ραφινάρισμα των σπορέλαιων ή του ελαιόλαδου ελάχιστα ανα^ φέρονται για τους θρεπτικούς παράγοντες. |

Τα εμπορικά προϊόντα που περιέχουν ακόρεστα λιπαρά οξέα, υπόκειντα) στη δράση του οξυγόνου του αέρα. Οι διπλές άλυσοι οξειδώνονται για να δώσουν θέση σε αλδεϋδες, οξόνες και λιπαρά οξέα (αυτό είναι που συμβαί­νει, όταν ένας λίπος ταγγίζει).

Στα εμπορικά προϊόντα, όπως είναι η μαργαρίνη και τα λάδια σαλάτας, η οξείδωση προλαμβάνεται προσθέτοντας όυίγΙβίβ<ά άγάΐΌχγαηίεοΙβ. Ένα άλ­λο πρόβλημα είναι, ότι τα ακόρεστα λιπαρά οξέα, συνδυάζονται το ένα με το άλλο για να σχηματίσουν αφύσικες δομές - οι χημικοί λένε ότι τα οξέα πολυμερίζονται. Αυτό συμβαίνει ειδικά όταν τα λάδια χρησιμοποιούνται για φριττάρισμα (τηγάνισμα με ολόκληρο το τρόφιμο εμβαπτισμένο στο λάδι).' Οσο περισσότερο το λάδι παραμένει στη χύτρα τόσο μεγαλύτερος ο αριθ­μός των πολυμερισμένων προϊόντων που διαποτίζουν τις τηγανισμένες τρο­φές.

Η διαδικασία ραφιναρίσματος αφήνει το λάδι σχεδόν εντελώς απονεκρωμέ­νο από θρεπτική άποψη. Τα περισσότερα ιχνοστοιχεία κι ’ άλλα συστατικά του λαδιού στη φυσική τους κατάσταση, απομακρύνονται. Λόγου χάρη η λεκιθίνη αφαιρείται. Η φυσική αυτή ουσία σχετίζεται με λιπαρά υλικά στην φυσική τους κατάσταση. Είναι ένας γαλακτοματοποιητής και βοηθά στη χώ­νεψη των λιπών.

Η κλασσική διαιτολόγια δεν θεωρεί σπουδαίο να εξετάσει τα αποτελέσμα­τα του ραφιναρίσματος πάνω στις θρεπτικές ιδιότητες των προϊόντων. Η αρχική θερμιδική αξία του λίπους παραμένει αναλλοίωτη και αυτός είναι ο αριθμός που παρουσιάζεται στους πίνακες θρεπτικών τιμών. Γενικά δεν ε ­νημερώνεται για τις χημικές αλλαγές1 τα πολυακόρεστα είναι πολυακόρε- στα1 δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται κανείς για το γεγονός, ότι αυτά είναι «αφύσικα» πολυακόρεστα,των οποίων οι βιολογικές ιδιότητες παραμένουν εν πολλοίς άγνωστες.

Πολλοί εξέχοντες ειδικοί, τονίζουν ότι η αυξανόμενη χρήση των υδρογο- νωμένων λιπών τα 30 τελευταία χρόνια, μπορεί να αποτελεί μια διαιτολογική αλλαγή μεγάλης σπουδαιότητας. Το μέλλον σίγουρα, θα μας παρουσιάσει εκπλήξεις.

Ολα τα σπορέλαια που κυκλοφορούν στην αγορά είναι ραφιναρισμένα, απογυμνωμένα από τα πολύτιμα θρεπτικά τους στοιχεία και ακατάλληλα για κατανάλωση.

Καλά λάδια όταν δεν έχουν υποστεί ραφινάρισμα είναι: το ηλιέλαιο, το ιιραβοσιτέλαιο, το σογιέλαιο, το καρυδέλαιο. Μη τα μαγειρεύετε, γιατί τότε αλλάζει η δομή τους.

Αποφύγετε «ανάμικτα» φυτικά λάδια.Αποφύγετε να τρώτε σε εστιατόρια ή ταβέρνες γιατί εκεί χρησιμοποιούν

συχνά - λόγο του χαμηλού κόστους - το βαμβακέλαιο.Θα σας μεταφέρουμε, ένα απόσπασμα από τα πρακτικά του Συνεδρίου της

Γλληνικής Εταιρείας Προληπτικής Ιατρικής που έγινε στην Αθήνα (29-31.3.84):

«Τα βαμβακέλαια περιέχουν την Γκοσσυπόλη σε αναλογία 1% ξηρού βά­ρους βαμβακόσπορου. Εκχυλίσματα Γκοσσυπόλης προκαλούν καρκίνο του δέρματος στους μυς με τοπική επάλλειψη.

Ακατέργαστο βαμβακέλαιο περιέχει 100 - 750 mg% Γκοσσυπόλη, η οποία μπορεί να προκαλέσει στειρότητα σε χώρες όπου γίνεται μεγάλη κατανάλω­ση βαμβακέλαιου όπως π.χ. Αίγυπτος. Στην Κίνα χρησιμοποιείται ως αντισυλ- ληπτικό σε δόσεις 10 mg/ημέρα για τον έλεγχο των γεννήσεων, γιατί είναι πολύ φθηνό σε σχέση με τα ορμονικά φαρμακευτικά παρασκευάσματα. Υ­βρίδια βάμβακος με μικρότερη περιεκτικότητα σε Γκοσσυπόλη, παρουσιά­ζουν το μειονέκτημα ότι είναι ευαίσθητα στην ανάπτυξη του μύκητα Aspergil­lus flavus με συνέπεια την ελάττωση μεν της περιεκτικότητας του βαμβακέ­λαιου σε Γ κοσσυπόλη αλλά την αύξηση σε Αφλατοξίνη που είναι περισσότε­ρο επικίνδυνη και καρκινογόνος από την πρώτη.

Τα βαμβακέλαια, καθώς και διάφορα άλλα λάδια περιέχουν επίσης κ ι ' άλλα τοξικά λιπαρά οξέα όπως το Στερκουλικό οξύ, και το Μαλβαλικό οξύ που είναι αρκετά διαδεδομένα στο ανθρώπινο διαιτολόγιο. Οι μεταλλαξιογόνες αυτές ουσίες μπορούν να βρεθούν και σε ψάρια από ιχθυοτροφεία, πουλερι­κά, αυγά, γάλα, κρέας ζώων που εκτρέφονται με τροφές που περιέχουν βαμβακέλαιο.

Λιπαρά οξέα που περιέχουν την ομάδα του κυκλοπροπενίου είναι καρκινο­γόνο στις πέστροφες».Μαργαρίνες

Η διαδικασία που φτιάχνονται οι μαργαρίνες ανακαλύφθηκε τον 19ον αιώ­να από ένα Γάλλο από τον οποίο ζητήθηκε από το Γαλλικό Ναυτικό, να φτιάξει ένα φτηνό υποκατάστατο του βουτύρου. Το 1869 λ.χ. η διαδικασία πατενταρίστηκε στην Βρετανία κ ι ' έγινε το βούτυρο του φτωχού. Σήμερα παντού πιστεύουν ότι η μαργαρίνη είναι ένα πιό υγιεινό προϊόν από το βού­τυρο. Από το 1981 κι ύστερα στην Αγγλία λόγου χάρη αγόρασαν οι κατανα­λωτές περισσότερη μαργαρίνη από βούτυρο για πρώτη φορά από την εποχήτου Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου.

Σήμερα η πλειονότητα των μαργαρινών γίνεται με μιά ποικιλία διαφορετι­κών λιπών και λαδιών - ιχθυέλαια, σογιέλαια, ηλιέλαια, αραβοσιτέλαιο, λάδι

ινδικής καρύδας, φοινικέλαιο, λαρδί κλπ. Στην πραγματικότητα χρησιμοποιεί- ται καθετί που είναι φτηνό. Σπάνια γίνονται οι μαργαρίνες μ' ένα μόνο λάδι. Οι περισσότερες μαργαρίνες γίνονται τώρα με φυτικά λίπη μόνο, κ ι ' έτσι μπορεί να νομίζετε ότι περιέχουν ελάχιστα βλαπτικά κορεσμένα λίπη. Αλλά να είστε επιφυλακτικοί για τις ταμπέλλες που σας λένε ότι μια μαργαρίνη γίνεται από 100% φυτικό λάδι. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι υγιεινό προϊόν. Μπορεί κάλλιστα να είναι σε μεγάλο βαθμό κορεσμένο λίπος. Για να γίνουν οι μαργαρίνες περνούν από διάφορες διαδικασίες επεξεργασίας, από- σμησης κλπ. Τα λίπη αναμιγνύονται με νερό, μαζί με τους γαλακτοποιητές για να σταματούν τον διαχωρισμό του μίγματος. Προστίθενται ορισμένες βιταμίνες και το μίγμα στη συνέχεια χρωματίζεται, του προστίθενται τεχνη­τές γεύσεις, αλατίζεται και έπειτα μπαίνει σε δοχεία ή τοποθετείται σε ειδικά καλούπια. Το τελικό μίγμα πρέπει εκ του νόμου, να μη περιέχει λιγό­τερο από 80% λίπος και νερό όχι περισσότερο από 16% και 2% περίπου αλάτι.

Η μαργαρίνη παρασκευάζεται από λίπη και φυτικά έλαια τα οποία έχουν εξευγενισθεί και υδρογονοθεί.

Διαφημίζεται συχνά ότι «γίνεται από πολυακόρεστα λάδια», αλλά οι βιομή- χανοι παραμελούν να μνημονεύσουν ότι το λάδι μεταβάλλεται σε μαργαρίνη με την υδρογόνωση. Παρόλο που ορισμένες μαργαρίνες περιέχουν μικρές ποσότητες πολυακόρεστου λαδιού, που προστίθεται σε μιά υδρογονωμένη βάση, ο όγκος του λίπους πρέπει εξ ανάγκης να κορεστεί, διαφορετικά η μαργαρίνη θα ήταν σε υγρά μορφή όπως κάθε άλλο πολυακόρεστο λάδι, ακόμη και στο ψυγείο.

Κάποιες ξένες οργανώσεις καταναλωτών βρήκαν ότι ορισμένοι βιομήχανοι δεν τους έλεγαν τι περιείχαν ακριβώς οι μαργαρίνες τους. Κανείς δυστυ­χώς, εκτός από τους επιστήμονες χημικούς, που δουλεύουν στην εκάστοτε βιομηχανία, δεν γνωρίζουν επακριβώς τι περιέχουν οι μαργαρίνες.

Η μαργαρίνη εξαιρείται από τις τρέχουσες ρυθμίσεις των ετικεττών στις τροφές και δεν αναφέρονται τα συστατικά που χρησιμοποιούνται. Σχεδόν για όλες τις άλλες βιομηχανοποιημένες τροφές,απαιτείται από τον νόμο να αναγράφονται τα συστατικά τους.

Ό λ ες οι σκληρότερες μαργαρίνες (σε πλάκες), που εξετάστηκαν στην Αγγλία από τις καταναλωτικές οργανώσεις, βασίζονταν σε σκληρυμένα λάδια ψαριών (φαλαινόλαδα) με μιά παραλλαγή άλλων προστιθέμενων λαδιών, ό­πως κορεσμένα λάδια από ινδική καρύδα μέχρι της σόγιας, του φοινικέλαιου κι ορισμένες φορές ακόμα και ζωϊκά λίπη. Ορισμένες από αυτές τις μαργα­ρίνες είχαν λιγώτερο από 6% πολυακόρεστα. Οι μαλακές μαργαρίνες που ήσαν σε δοχεία βρέθηκαν καλύτερες, περιέχουσες φοινικέλαιο, λάδι από αράπικο φυστίκι και σκληρυμένα λάδια σόγιας, που είναι τα ευνοούμενα συστατικά και λάδι ινδικής καρύδας, σπόρο αγριοκάμβης όσο και ορισμένα

ιχθυέλαια. Αλλά πολλές από αυτές δεν μπορούν να θεωρηθούν πολυακόρε- οτες. Μιά από τις μαργαρίνες η οποία ήταν 88% από ηλιέλαιο, 8% λάδι ινδικής καρύδας και 4% σογιέλαιο που βρέθηκε νάναι η καλύτερη, αποδεί­χθηκε ωστόσο πως ήταν μόνο κατά 43% πολυακόρεστη. Ο πιό κοντινός υντίπαλος ήταν μιά μαργαρίνη, που βρέθηκε νάναι κατά 26% ακόρεστη.

Με δεδομένα αυτά τα νούμερα δεν είναι ίσως εκπληκτικό, ότι οι επιστήμο­νες και οι καταναλωτές παθαίνουν σύγχυση.

Τα ερευνητικά προγράμματα μπορεί να δείχνουν πως οι ποσότητες των πολυακόρεστων λιπών μπορεί να ελαττώνουν τα επίπεδα αίματος της χολη­στερίνης κ ι ' άλλων λιπιδίων, αλλά γιατί άραγε η επιδημιολογική έρευνα δημι­ουργεί προβλήματα,σαν εκείνο της υψηλής συχνότητας θανάτων από καρδι­ακές παθήσεις στην Σκωτία, όπου είναι ολοφάνερο ότι όχι μόνο τρώγουν λιγώτερα λίπη, αλλά τείνουν να εκλέγουν τα «πολυακόρεστα» υδρογονωμέ- να λάδια,όπως είναι η μαργαρίνη;;

Ο καταναλωτής νομίζει ότι λαμβάνει κάτι «ασφαλέστερο» από τα κορεσμέ­να λίπη και ότι συνεισφέρουν σημαντικά στην υγεία του και στην υγεία της οικογένειάς του.

Στην πραγματικότητα, χρησιμοποιεί κάτι που δεν είναι ακόμα ούτε κατά το ήμισυ πολυακόρεστο και επιπλέον είναι μια ουσία έντονα επεξεργασμένη και της οποίας τα αποτελέσματα πάνω στο σώμα δεν έχουν πλήρως αξιολογηθεί.

Οταν τα φυτικά λάδια υδρογονώνονται μόνο μερικώς, η μοριακή αρχιτε­κτονική τους αποδιοργανώνεται πλήρως. Στα λιπαρά οξέα όπως είναι το λινολεϊκό, μπορούν να υδρογονωθούν και οι δυο διπλοί δεσμοί που έχει και στη μια περίπτωση, σχηματίζεται το ολείκό οξύ που απαντάται στη φύση και στην άλλη περίπτωση σχηματίζεται το αφύσικο του ισομερές. Δηλαδή ένα πάλι ακόρεστο οξύ, αλλά με άλλη διάταξη των ατόμων του στον χώρο.

Διάφοροι ερευνητές που έχουν ασχοληθεί μ' αυτό το θέμα αναφέρουν ότι: «Το σώμα ξεγελιέται από την σχεδόν όμοια μορφή των ακόρεστων αυτών λιπαρών οξέων και τα χρησιμοποιεί στις διάφορες βιοχημικές αντιδράσεις- στην διάρκεια αυτών των αντιδράσεων το σώμα αντιλαμβάνεται το λάθος αλλά είναι πιά αργά για να σταματήσει την αντίδραση. Έτσι παρεμποδίζεται η χρησιμοποίηση των σωστών ακόρεστων λιπαρών οξέων (και των ουσιωδών) με αποτέλεσμα να επέρχεται, ή να επιτείνεται η ανεπάρκεια τους».

Και βέβαια δεν μπορεί κανείς να ξέρει τι άλλου είδους συνέπειες μπορεί νάχει αυτό το ξεγέλασμα του οργανισμού, δηλαδή το να χρησιμοποιεί ακα­τάλληλα δομικά υλικά.

Συνιστούμε λοιπόν να αποφεύγετε γενικά τις μαργαρίνες, γιατί μόνο κακό μπορούν να σας κάνουν. Γενικά να αποφεύγετε την υπερβολική χρήση όλων των λιπών, ακόμα και των πιό υγιεινών και ακόρεστων, όπως είναι το ελαιόλα­δο και τα μη επεξεργασμένα και υδρογονωμένα σπορέλαια (που άλλωστε σπάνια μπορεί να βρεθούν στην αγορά).

Εντελώς πρόσφατα, σε μια έρευνα που έγινε στην Αμερική ευρείας κλίμα­κας, οι ερευνητές κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα σχετικά με τα λίπη:

«Να αποφεύγετε την μεγάλη κατανάλωση λιπών κορεσμένων, ακόρεστων και χοληστερόλης και μειώστε δραστικά όλα τα είδη των λιπών της τροφής μάλλον και όχι μόνο ένα ειδικό τύπο λίπους ή λαδιού».Βούτυρο:

Είναι ένα γαλακτοκομικό προϊόν που παρασκευάζεται από το κτύπημα της κρέμας του γάλακτος, που έχει χωριστεί από το γάλα, ώσπου να γίνει στέ­ρεο. Το βούτυρο πρέπει να περιέχει περισσότερο από 80% λίπος κ ι ' όχι περισσότερο από 15 - 18% νερό, είναι συνήθως χρώματος άσπρου ή ελα­φρώς κιτρινωπού. Ο Καθηγητής Σπύρος Γαλανός στο βιβλίο του «Χημεία Τροφίμων», αναφέρει ότι: «Το καλό φρέσκο βούτυρο το χειμώνα είναι λευκό και το καλοκαίρι κιτρινωπό. Πρέπει να έχει ευχάριστη, απαλή μυρωδιά, να μην έχει όξινη γεύση ούτε να αφήνει στο στόμα μια γλοιώδη αίσθηση».

Το βούτυρο είναι πλούσια πηγή βιταμίνης Α και σχετικά φτωχή πηγή βιτα­μίνης D και οι δυό αυτές βιταμίνες βρίσκονται σε αξιοσημείωτα υψηλότερα ποσά στο βούτυρο που παρασκευάστηκε το καλοκαίρι, παρά σε κείνο που παρασκευάστηκε το χειμώνα. Περιέχει επίσης ένα ποσό λινολεϊκού οξέος.

Το φρέσκο (νωπό) βούτυρο περιέχει έως 0,2% χλωριούχο νάτριο (αλάτι).Στα ημιαλατισμένα ή αλατισμένα (salted) νωπά βούτυρα περιέχεται αντί­

στοιχα 1%, και 2% χλωριούχο νάτριο.Πολλές φορές το βούτυρο που προσφέρεται στην κατανάλωση είναι ελατ­

τωματικό ή αλλοιωμένο. Τα ελαττώματα και οι αλλοιώσεις παρουσιάζονται στο βούτυρο με ανωμαλίες, στην εμφάνιση, στη γεύση, στην οσμή καθώς και στην υφή τόσο γρηγορότερα, όσο χειρότερη ήταν η ποιότητα της πρώτης ύλης και δυσμενέστερες οι συνθήκες παρασκευής και διατήρησης.

Θα αναφερθούμε στα κυριώτερα ελαττώματα και αλλοιώσεις του βουτύ­ρου:1. Τάγγισμα: Το βούτυρο, κυρίως το νωπό ταγγίζει εύκολα και αποκτά δυσάρεστη οσμή και γεύση και κιτρινόφαιο χρώμα. Η τάγγιση αρχίζει από την επιφάνεια του βουτύρου και προχωρεί προς το εσωτερικό της μάζας του. Οφείλεται στην υδρόλυση ή στην οξείδωση του λίπους (την οξείδωση ευνο­ούν το ηλιακό φως, η υγρασία, η υψηλή θερμοκρασία κ.ά.). Το βούτυρο αυτό πρέπει να το πετάμε.2. Ξύνισμα: Εάν το βούτυρο ξυνίζει έντονα αυτό οφείλεται στην υπερβολι­κή ανάπτυξη των οξυγαλακτικών βακτηρίων,που χρησιμοποιήθηκαν στην αρ­χική καλλιέργεια. Η έντονα αυτή ξινή γεύση είναι αρκετά ενοχλητική και μπορεί να σας προκαλέσει διάρροια αν χρησιμοποιήσετε το ξινισμένο αυτό βούτυρο.3. Οσμή ψαριού (ψαρίλα): Αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες αλλοίωσης που παρατηρείται κατά την διατήρηση του βουτύρου. Αποδιδόταν παλαιά στη

διάσπαση της λεκιθίνης και στον σχηματισμό μιας ουσίας που έχει χαρακτη­ριστική οσμή ψαριού. Σήμερα αποδίδεται και στην παρουσία στο βούτυρο κι άλλων ενώσεων οι οποίες προκύπτουν από την οξείδωση των πολυακόρε- οτων λιπαρών οξέων των γλυκεριδίων και των φωσφολιποειδών του.4 Στεατώδης γεύση: Παρατηρείται κατά την διάρκεια διατήρησης του βουτύρου και εκδηλώνεται με αλλαγή γεύσης και του χρώματος του: αποκτά δηλαδή γεύση ζωικού λίπους (στέατος) και λευκωπή απόχρωση. Οφείλεται στην οξείδωση του λίπους που ευνοείται, από την αυξημένη οξύτητα, την έκθεση του βουτύρου στον αέρα και στο ηλιακό φως, καθώς κι από την παρουσία χλωριούχου νατρίου κι άλλων στοιχείων.5. Τυρώδης γεύση: Οφείλεται σε δράση πρωτεολυτικών μικροοργανι­σμών.6. Μ εταλλική γεύση: Οφείλεται στη μεταφορά ιχνών χαλκού και σιδήρου από τα σκεύη ή τις εγκαταστάσεις στο βούτυρο.7. Καμένη γεύση: Οφείλεται στην υπερθέρμανση της κρέμας κατά την παστερίωση.8. Οσμή μούχλας: Οφείλεται στην ανάπτυξη ευρωτομυκήτων.

Αναφέραμε τα βασικότερα ελαττώματα του βουτύρου (όπως αναφέρονταιστο βιβλίο «Τεχνολογία Τροφίμων» του Καθηγητή Ε. Βουδούρη).

Μιας και η επιστήμη της νοθείας προηγείται της Επιστήμης της Χημείας, πρέπει να ξέρετε, ότι εκτός από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, στο βούτυρο μπορεί να γίνουν διάφορες νοθείες όπως π.χ. να περιέχει περισσότερο αλάτι ή νερό από το καθοριζόμενο από τον κώδικα τροφίμων, να έχουν προσθέσει ξένες λιπαρές ουσίες ή μιά ειδική ουσία που κάνει οτιδήποτε να μοιάζει σαν να είναι της ...ώρας.

Γενικά πρέπει να ξέρετε ότι ένα βούτυρο καλής ποιότητας πρέπει να έχει: 1. Ευχάριστη οσμή και γεύση, 2. ομοιόμορφα λευκό ή κιτρινωπό χρώμα σ' όλη του την μάζα, 3. και η τομή του να είναι λεία, ομοιογενής, χωρίς φυσαλί- δες αέρα, 4. δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ σκληρό, ούτε πολύ μαλακό.

Προσέξτε το έντονο κιτρινωπό χρώμα του βουτύρου γιατί προέρχεται από τεχνητές χρωστικές ουσίες, ορισμένες από τις οποίες έχουν βρεθεί νάναι καρκινογόνος.- Αν μυρίζει έντονα βούτυρο, οφείλει αυτή την μυρωδιά στο διακετύλ, μιά χημική ουσία που χρησιμοποιείται όταν υπάρχει πολύ βούτυρο που πρέπει να αποθηκευτεί γιά μεγάλο διάστημα και πρέπει να αναπληρωθεί η μυρωδιά του νωπού που εξατμίζεται.- Οχι σπάνια περιέχει επικίνδυνα εντομοκτόνα, πενικιλλίνη κι άλλες χημι­κές ουσίες που έλαβαν τα ζώα με την τροφή τους.- Μη χρησιμοποιείτε πολύ βούτυρο, ενα - δυό κουταλάκια του γλυκού είναι αρκετά, εφ ’ όσον την ίδια μέρα δεν χρησιμοποιήσετε ποικιλία άλλων τροφών που έχουν πολύ λίπος.

- Χρησιμοποιήστε το πάντα ωμό και όχι μαγειρευμένο.- Εάν θέλετε να βάλετε στα μακαρόνια σας (πλήρη) ή στο ρύζι (σκούρο), βούτυρο, βάλτε το μόλις τα κατεβάζετε από την φωτιά. Όπως θα είναι ζεστά το βούτυρο θα λοιώσει και θα τα περιχύσει, χωρίς ταυτόχρονα να επηρεαστεί από την θερμότητα.Το βούτυρο ενάντια στη μαργαρίνη.

Επειδή οι περισσότερες μαργαρίνες «κατασκευάζονται από πολυακόρε- στα λάδια» ίσως κάνετε την υπόθεση ότι αυτός είναι ένας τρόπος να παίρνε­τε εσείς και τα παιδιά σας το λινολεϊκό οξύ (το ουσιώδες λιπαρό οξύ) που χρειάζεται ο οργανισμός σας. Οι μαργαρίνες γενικά είναι υδρογονωμένα φυτικά λίπη και υπάρχουν αρκετές αποδείξεις ότι το είδος αυτό του φυτικού λίπους μπορεί στην πραγματικότητα να αυξήσει τα επίπεδα της χοληστερί­νης, περισσότερο ακόμα από ότι θα τα αύξαινε το κορεσμένο λίπος του βούτυρου.

Μη ξεγελιέστε λοιπόν όταν στις ετικέττες διαβάζετε ότι η τάδε μάρκα μαργαρίνης προέρχεται από φυτικά λάδια που περιέχουν ακόρεστα λιπαρά οξέα ή περιέχει άφθονα ακόρεστα λιπαρά οξέα. Η μαργαρίνη είναι πιό πιθα­νό, να προκαλέσει αρτηριοσκλήρυνση, σύμφωνα με έρευνες, απ' ότι τα πλούσια σε χοληστερίνη ζωϊκά λίπη.

Σας υπενθυμίζουμε ότι η πρόσληψη λίπους δεν πρέπει να ξεπερνά το 15-20%, του συνόλου των θερμίδων, δηλαδή να μη λαμβάνετε περισσότερο από 50 περίπου γραμμάρια λίπους την ημέρα.

Είναι προτιμώτερο τα γραμμάρια αυτά του λίπους να προέρχονται από φυτικής προέλευσης πηγές όπως π.χ. άψητους ξηρούς καρπούς, σπόρους (ηλιόσπορους, κολοκυθόσπορους είναι πλούσιοι σε λινολεϊκό οξύ), αβοκά­ντο, σόγια, όσπρια και λίγο αγνό παρθένο ελαιόλαδο. Αποφύγετε δηλαδή όσο είναι δυνατό, τα λίπη και ειδικά τα καμένα λίπη που προέρχονται από ζωικής προέλευσης προϊόντα όπως κρέας, κοτόπουλο, γάλα, αυγά, βούτυρο, τυρί, γλυκά,καθώς και τα ραφιναρισμένα λάδια και σπορέλαια. Είναι όλα βλαπτικά για σας.

Κεκορεσμένα λίπη ή ακόρεστα;Στη σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία γύρω από τα λίπη υπάρχει σίγου­

ρα πολλή σύγχυση. Επικρατεί ωστόσο, για πολλά ήδη χρόνια,μεταξύ του ιατρικού κόσμου η άποψη ότι,εάν κάποιος επιθυμεί να προστατεύσει τον εαυτό του ενάντια στην καρδιακή αρρώστια, θα πρέπει να αποφεύγει την κατανάλωση κορεσμένων (ζωικών) λιπών, και να καταναλίσκει περισσότερα πολυακόρεστα λίπη.

Θα παραθέσουμε μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο του Καθηγητή και ερευνητή Δρα Ρότζερ Ούίλλιαμς «Διατροφή ενάντια στην αρρώστια» (1973, Η.Π.Α.).

«Υπάρχουν έρευνες που υποδηλώνουν ότι η σοβαρότητα της αθηροσκλή- ρυνσης επηρεάζεται από τον τύπο του διαιτητικού λίπους, από το επίπεδο του λευκώματος και από την παρουσία ή απουσία της χοληστερίνης στο διαιτολόγιο και ότι υπάρχουν βιολογικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στις διαιτητικές μεταβλητές».

Κι αφού παραθέτει μιά σειρά στοιχείων από πολλές ερευνητικές εργασίες ο Δρ. Ούίλλιαμς, συνεχίζει:

«Εντός της τελευταίας δεκαετίας πολλές μακροχρόνιες μελέτες έχουν γίνει για να εξετάσουν την υπόθεση ότι μιά μεταβολή στην αναλογία των πολυακόρεστων με τα κορεσμένα λίπη στο ανθρώπινο διαιτολόγιο θα έχει ευνοϊκές συνέπειες στην ελάττωση των τιμών χοληστερίνης του ορού, ε ­μποδίζοντας την αθηροσκλήρυνση και μειώνοντας την θνησιμότητα από στεφανιαία καρδιακή αρρώστια. Οι θεραπευτικές αυτές προσπάθειες έχουν σε μεγάλο βαθμό βασιστεί πάνω στην υπόθεση ότι η μείωση της χοληστερί­νης του ορού θα μεταβάλλει την εξέλιξη της στεφανιαίας καρδιακής αρρώ­στιας»...

...«Οι τρέχουσες δημοφιλείς προτάσεις για την πρόληψη της αθηροσκλή- ρυνσης και της στεφανιαίας καρδιακής αρρώστιας, στην πραγματικότητα α­γνοούν την τροφική ισορροπία του κυτταρικού περιβάλλοντος. Συνεπώς, η συνηγορία τους για περισσότερα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα στο διαιτολόγιο μπορεί στην πραγματικότητα να επισπεύσει την καρδιαγγειακή νοσηρότητα στον πληθυσμό μας, ενώ δημιουργούν μια τροφική έλλειψη της βιταμίνης

«... Είναι σαφές σε μας ότι η γενική σύσταση της αύξησης των πολυακό­ρεστων λιπών και της ελάττωσης των κορεσμένων λιπών στο διαιτολόγιο δεν είναι το είδος της συμβουλής που μπορεί να δοθεί αδιάκριτα. Καλύτερη συμβουλή είναι να βεβαιωθείτε ότι αφθονία άλλων θρεπτικών στοιχείων ό­πως η βιταμίνη Ε, βιταμίνη Ο, βιταμίνη Β6, άλλες βιταμίνες του συμπλέγμα­τος Β (η χολίνη ειδικά), μέταλλα (μαγνήσιο, ασβέστιο) και ιχνοστοιχεία,μαζί με καλές πηγές λευκώματος (πλούσιο σε μεθειονίνη) περιλαμβάνονται σε οποιοδήποτε διαιτολόγιο που περιέχει επαρκείς ποσότητες πολυακόρεστων λιπών. Υπάρχει περίπτωση εάν βελτιώσει ένα άτομο τη διατροφή του μ' αυτό τον τρόπο, ότι δεν θα χρειάζεται να ασχολείται με την αναλογία των κορεσμέ­νων με τα ακόρεστα λίπη στο διαιτολόγιό του».

Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει ότι ο πολυσακχαρίτης πεκτίνη, που βρί­σκεται σε πολλά φρούτα, λαχανικά και ξηρούς καρπούς έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της χοληστερίνης στον άνθρωπο και στα ζώα. Τρώγοντας λοιπόν κανείς τροφές πλούσιες σε πεκτίνη (μήλα, πορτοκάλια, καρότα, λεμόνια κλπ.) μπορεί να βοηθήσει στην εξουδετέρωση των επικινδύνων αποτελεσμά­των της διαιτητικής χοληστερίνης.

Οι καρδιαγγειακές βλάβες δεν επέρχονται από το λίπος του πλήρους

γάλακτος, αλλά μπορεί να προξενηθούν από την έλλειψη των θρεπτικών| στοιχείων που συνυπάρχουν στο γάλα, όπως συμβαίνει με τα επεξεργασμένα j προϊόντα γάλακτος. Μιά σειρά πειραμάτων σε ποντίκια από διάφορους ερ ευ -' νητές υποστηρίζουν ότι επαρκές πλήρες γάλα το οποίο περιλαμβάνει το βουτυρόγαλα και τα ουσιώδη ιχνοστοιχεία, προστατεύει στην πραγματικότη-! τα ενάντια στην καρδιαγγειακή ζημιά.

Με τις απόψεις αυτές του Δρα Ούίλλιαμς συμπίπτουν αυτά που συζητή­θηκαν πριν λίγο καιρό στο τελευταίο Διεθνές Ιατρικό Συνέδριο για τις λιπα­ρές ουσίες.

Στο Συνέδριο αυτό, τονίστηκε ότι πολλές βιομηχανοποιημένες λιπαρές ουσίες με τα «υποπροϊόντα» που παράγονται κατά την επεξεργασία τους «μπλοκάρουν» τον μεταβολισμό άλλων χρήσιμων λιπαρών ουσιών. Με τη βιομηχανοποίηση κατάντησαν τα τρόφιμα γεμάτα άχρηστα λιπαρά και στερή­θηκαν από τα χρήσιμα. Η επιστήμη, αφού ενίσχυσε την Τεχνολογία των Τροφίμων, διαπιστώνει με την πείρα που στο μεταξύ συσσωρεύτηκε, ότι δεν είναι ακόμη σε θέση να υποκαταστήσει τις τροφές που είτε παράγονται με τις παραδοσιακές μεθόδους, ε ίτε θηρεύονται, αλιεύονται ή συλλέγονται από τη φύση.

Στο Συνέδριο αυτό τονίστηκε η ευεργετική επίδραση του λίπους των ψα­ριών στα καρδιαγγειακά νοσήματα. Η ευεργετική επίδραση της ψαροφαγίας στον οργανισμό του ανθρώπου μελετήθηκε στους Εσκιμώους της Γροιλανδί- ας που δεν έχουν ακόμα αποκτήσει την κακή συνήθεια να καταναλώνουν βιομηχανοποιημένες τροφές. Το ποσοστό θανάτων από θρομβώσεις και καρδιαγγειακά νοσήμα είναι το χαμηλώτερο, συγκριτικά με άλλους πληθυ­σμούς, σ’ όλο τον κόσμο. Έγιναν επίσης έρευνες σε αλιευτικές περιοχές της Ολλανδίας. Οι επιστήμονες μελέτησαν την διατροφή 870 ανδρών τα τελευταία 20 χρόνια και παρατήρησαν ότι όσο μεγαλύτερες ποσότητες ψα­ριών περιείχαν τα πιάτα τους, τόσο περιορίζονταν οι παράγοντες εκείνοι που οδηγούν σε καρδιοπάθειες.

' Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τη σημασία των ψαρικών στη διατροφή είναι η γαρίδα. Οι γαρίδες είναι πλουσιότατες σε χοληστερίνη. Παρ’ όλα αυτά, δεν αυξάνουν την χοληστερίνη στον οργανισμό' αντίθετα την μειώ­νουν. Τούτο γίνεται γιατί οι γαρίδες περιέχουν «υψηλής πυκνότητας λιπο- πρωτεΐνη» (H.D.L. ή «καλή χοληστερίνη»), σε μεγάλες ποσότητες. Αυτές οι λιποπρωτεΐνες έχουν την ιδιότητα να παρασύρουν, να ανταγωνίζονται τις «χαμηλής περιεκτικότητας λιποπρωτεΐνες» (LDL ή «κακή χοληστερίνη»). Αυτές οι λιποπρωτεΐνες είναι που ευθύνονται για τις ζημιές που προκαλεί στον οργανισμό η αυξημένη χοληστερίνη.

Στο Συνέδριο ειπώθηκε ότι καλύτερα το κρέας να αντικατασταθεί με ψάρι (δυό γεύματα την εβδομάδα, από 150 γραμμάρια περίπου στο κάθε γεύμα). Σημαντικό βέβαια είναι, τα ψάρια νάναι πράγματι φρέσκα ή σωστά κατε-

ψυγμένα και να συνδυάζονται με πολλά λαχανικά.Τελειώνοντας,θα θέλαμε και μεις να τονίσουμε από ότι μας έχει δείξει η

πείρα μας με ασθενείς και υγιείς,όποιος πράγματι τρώγει ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο δεν θα έχει κανένα ιδιαίτερο πρόβλημα. Ο υγιής, συνεχίζει να είναι υγιής, ανεξάρτητα από κορεσμένα και ακόρεστα λιπαρά. Ο ασθενής και ειδικά εκείνος που έχει ηυξημένες τιμές χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων ή «χαμηλής περιεκτικότητας λιποπρωτεΐνες» (LDL) αν ακολουθήσει ένα συ- ατηματικό διαιτολόγιο με φυτικές, φυσικές τροφές κατά πλειονότητα και λιγώτερο ζωικές, που δεν έχουν υποστεί βιομηχανοποίηση και επεξεργασία, ία αποτελέσματα είναι λίαν ικανοποιητικά.' Αρα η υγεία μας, όπως και η αρρώστια μας βρίσκεται βασικά στο πιάτο μας.

Εκείνο βέβαια που χρειάζεται είναι ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ για να είναι ο καθένας από μας υπεύθυνος, για το τι τελικά διαλέγει, έχοντας πλήρη συνείδηση του τι θα συμβεί αν ακολουθήσει τον ένα τρόπο διατροφής ή τον άλλο.

fáMflV·

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣΟι βιταμίνες είναι οργανικές ουσίες, οι οποίες είναι απαραίτητες σε εξαι­

ρετικά μικρές ποσότητες για να επιφέρουν ορισμένες χημικές αλλαγές ή αντιδράσεις στο σώμα μας. Συνδυάζονται με άλλες ουσίες - μέταλλα, λευ­κώματα, ένζυμα ή ίσως και με τα τρία - για να αλλάξουν κάτι χημικώς.

Γενικά μιλώντας, οι βιταμίνες δεν μπορούν να κατασκευαστούν από το σώμα, αλλά πρέπει να λαμβάνονται από την τροφή.

Οι βιταμίνες βοηθούν το σώμα στο να επεξεργαστεί τους υδατάνθρακες, τα λευκώματα και τα λίπη, ώστε να μπορούν τα θρεπτικά αυτά στοιχεία να εκτελέσουν τις λειτουργίες τους.

Οι βιταμίνες προσδιορίζονται ως «ουσίες που διαφέρουν πλατιά σε χημική φύση και φυσιολογική λειτουργία. Έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό ότι είναι μη μεταλλικές ουσίες που απαιτούνται σε σχετικά μικρές ποσότητες για την διατήρηση της ομαλής δομής και λειτουργίας των ιστών του σώματος». Είναι με άλλα λόγια αδύνατο να διατηρηθεί η ζωή χωρίς βιταμίνες - χωρίς όλες τις ουσιώδεις βιταμίνες.

Για να το πούμε πιό απλά, οι υδατάνθρακες, τα λευκώματα και τα λίπη δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, να διασπαστούν στην πέψη κι αργότερα να οικοδομήσουν κύτταρα, να μετατραπούν σε ενέργεια ή να αποθηκευτούν στο σώμα,χωρίς μιά μακρά αλυσίδα χημικών αντιδράσεων, οι οποίες πρέπει να λάβουν χώρα για να μεταμορφώσουν τα κύτταρα των φυτών ή τίς ζωικές τροφές σε ανθρώπινα κύτταρα.

Οι βιταμίνες παίζουν ένα σπουδαίο καθοριστικό ρόλο στην διαδικασία αυ­τή, μαζί με τα μέταλλα, τα οποία είναι παρόντα στην τροφή και με τις ορμό­νες οι οποίες παράγονται από τους αδένες του σώματος. Οι βιταμίνες υπάρ­χουν σε φυσική κατάσταση στην τροφή. Μια τροφή πλούσια σε υδατάνθρα­κες περιέχει αφθονία βιταμινών και μετάλλων, απαραίτητων για την επεξερ­γασία της τροφής αυτής (του υδατάνθρακος). Εάν δεν υπήρχαν, οι πρόγονοι μας δεν θα μπορούσαν να αναπτύσσονται, να φτάνουν την ωριμότητα και να αποκτούν παιδιά.

Η λευκωματούχος τροφή συνοδεύεται στην φυσική της κατάσταση από τα μέταλλα και τις βιταμίνες που το σώμα μας πρέπει να έχει για να μπορεί να επεξεργάζεται σωστά το λεύκωμα.

Στις λιπαρές τροφές βρίσκουμε τις βιταμίνες, τα μέταλλα κι άλλες ουσίες που πρέπει να υπάρχουν για να επεξεργαστεί ο οργανισμός τα λίπη της

τροφής.Οι περισσότερες βιταμίνες παράγονται από τα φυτά. Δεν γνωρίζουμε α­

κριβώς τι λειτουργίες εκτελούν για τα φυτά. Μια βιταμίνη η οποία είναι σχεδόν ανύπαρκτη στα φυτά ωστόσο, είναι η βιταμίνη D. Παράγεται στους ανθρώπινους ιστούς με την δράση του ηλιακού φωτός πάνω στο δέρμα. Τα τελευταία χρόνια ορισμένοι ερευνητές έχουν ζητήσει να ταξινομηθεί η βι­ταμίνη D σαν ορμόνη και όχι σαν βιταμίνη αφού παράγεται στα σώματα των ζώων και όχι στα φυτά. Ό λες οι βιταμίνες χρειάζονται μόνο σε εξαιρετικά μικρές ποσότητες.

Οι βιταμίνες διαιρούνται σε δυό ομάδες με βάση την διαλυτότητα τους: α) Τις λιποδιαλυτές βιταμίνες, που είναι η Α, D, E., Κ β) Τις υδατοδιαλυτές βιταμίνες, που είναι η C και το σύμπλεγμα των βιτα­μινών Β.

Στο σύμπλεγμα των βιταμινών Β, ανήκουν Β, (θειαμίνη)Β, (Ριβοφλαβίνη)Β, (νιασίνη ή νικοτινικό οξύ)Β„ (πυριδοξίνη)Παντοθενικό οξύ ΒιοτίνηΦολικό οξύ ή φολασίνη Β,? (κομπαλαμίνη)Χολίνη

' Αλλες δυο βιταμίνες που υπάγονται στο σύμπλεγμα των βιταμινών Β, είναι η ινοσιτόλη και το παρα - αμινο - βενζοίκό οξύ ή P. Α. Β. Α.

Θα αναφερθούμε σε κάθε μιά βιταμίνη χωριστά.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Α5.000 I.U. 10 I.U αντιστοιχούν σε 3 μικρογραμμάρια βιταμίνης Α ή σε 6

μικρογραμμάρια καρωτινών που είναι πρόδρομες μορφές βιταμίνης Α. Λιπο- διαλυτή αποθηκεύεται στο σώμα και δεν είναι απαραίτητη έτσι η καθημερινή λήψη της.Χρειάζεται:Για την διατήρηση του επιθηλιακού ιστού που καλύπτει τα ζωτικά όργανα, βοηθώντας έτσι να παλεύει τις μολύνσεις.Για την ανάπτυξη και διατήρηση των κυττάρων.Για τον σχηματισμό της ροδοψίνης, χρωστικής ευαίσθητης στο φώς, ζωτικής στην όραση.Για την καλή όραση στο ημίφως.Για τις μεταβολικές λειτουργίες, ως συνένζυμο.

Για την διατήρηση της μυέλινης ουσίας και των μεμβρανών του σώματος. Ανωμαλίες από την έλλειψ η της:Νυχτερινή τύφλωση, ανικανότητα στο να παράγονται δάκρυα, καθυστέρηση ανάπτυξης.Δυσκολία στην αντιμετώπιση μολύνσεων.Σκληρότητα και ξηρότητα του δέρματος.Ξηρότητα των μαλλιών, σπάσιμο των νυχιών.Ξηροφθαλμία - κερατομαλάκυνση.Πηγές:Kíjpiva και πράσινα λαχανικά (όλα τα φυλλώδη), καρώτα, σπανάκι, βερύκοκα, ροδάκινα, νεκταρίνια, κρόκος αυγού, γλυκοπατάτες, βούτυρο, κρέμα γάλα­κτος.Αποτελέσματα από υπερβολική δόση:- Πονοκέφαλος- Πόνοι στις αρθρώσεις και στην κοιλιά- Πάχυνση των κοκκάλων- Πτώση μαλλιών- Κιτρινωπό δέρμα - Ίκτερος.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ D400 I.U. που ισοδυναμούν με 10 μικρογραμμάρια χολοκαλσιφερόλης.

Χρειάζεται:- Για την απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου- Για την ανάπτυξη, την διατήρηση και δύναμη των κοκκάλων και δοντιών- Δρα ως συνένζυμοΗ έλλειψ ή της προξενεί:- Ραχίτιδα στα παιδιά- Μαλακά κόκκαλα στους ενήλικους (οστεομαλάκυνση)- Βαθμιαία σήψη των δοντιών- Εκφυλισμό του μυϊκού τόνου- Ελλάττωση των λειτουργιών του νεφρούΠηγές:

Δεν υπάρχει σε αξιοσημείωτη ποσότητα σε καμμιά σχεδόν τροφή. Τα λά­δια από το συκώτι των ψαριών περιέχουν μεγάλες ποσότητες. Τα αυγά, το βούτυρο, διάφορα ψάρια, περιέχουν πολύ μικρές ποσότητες. Το φως του ήλιου σε γυμνό δέρμα παράγει βιταμίνη D.Αποτελέσματα από υπερβολική δόση:- Αδυναμία, κόπωση, ναυτία, απώλεια βάρους, ευερεθιστότητα, διάρροια, ζάλη και κοιλιακές κράμπες

Αύξηση ασβεστίου του αίματος και εναπόθεσή του στους μαλακούς ι­στούς. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Ε1 2 -1 5 I.U. που ισοδυναμούν με 11-14 mg τοκοφερόλης (οι τοκοφερόλες

π, β, γ και δ, δρούν σαν βιταμίνη Ε).Χρειάζεται:

Για την υγεία και διατήρηση του κυκλοφοριακού συστήματος και των μυώνων γενικά

Για την καλή κατάσταση των ερυθροκυττάρωνΓια την σεξουαλική και αναπαραγωγική ζωήΓια την πρόληψη της οξείδωσης των λιπών στο σώμαΓια εξουδετέρωση και αποβολή δηλητηρίων από τον οργανισμό.

- Για τις μεταβολικές λειτουργίες- Για την ακεραιότητα του συκωτιού- Για τον σχηματισμό και ωρίμανση ερυθρών αιμοσφαιρίωνΗ έλλειψ ή της προκαλεί:

Ακαθόριστες οι συνέπειες της έλλειψης της. Μπορεί ωστόσο να συμβάλει στην πρόληψη ορισμένων αναιμιών, σε προβλήματα περιφεριακής κυκλοφο- ριακής ανεπάρκειας, στην πρόληψη σχηματισμού θρόμβων, συμβάλει στην διαστολή αρτηριών επιτρέποντας καλύτερη κυκλοφορία, προάγει την παρά­πλευρο κυκλοφορία, συμβάλει στον σχηματισμό νέου δέρματος στα τραύμα­τα και εγκαύματα. Βοηθά επίσης στην γηριατρική, στις αποβολές, στην δυ­σμηνόρροια, στην χρόνια κυστική μαστοπάθεια, στην στειρότητα του άνδρα και της γυναίκας.Πηγές:

Οι καλύτερες πηγές της είναι αραφινάριστα φυτικά λάδια (σόγιας, βαμβα­κόσπορου, καλαμποκιού) στάρι, πλήρη δημητριακά και ξηροί καρποί και σπό­ροι. Φρέσκα πράσινα λαχανικά, όσπρια και αυγά περιέχουν μικρές ποσότη­τες. Καταστρέφεται όμως η βιταμίνη Ε από την διεργασία του ραφιναρίσμα- τος, την θερμότητα, ψύξη, αποθήκευση και έκθεση στον αέρα.Αποτελέσματα από υπερβολική λήψη:- Διάρροια- Πληγές στο στόμα, γλώσσα και χείλη.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ ΚλιποδιαλυτήΧρειάζεται:Για την παραγωγή της προθρομβίνης, μιας ουσίας κλειδί στην πήξη του

αίματος.Η έλλειψ ή της προκαλεί:- Τάση για αιμορραγία ή αιμορραγία (με την πιό μικρή αμυχή).Πηγές:- Βρίσκεται στα πράσινα λαχανικά, πλήρη δημητριακά, κρόκος αυγού πατάτες, τομάτες, συκώτι, νεφρά, τυρί, βούτυρο. Συντίθεται και στο έντερ< από βακτηρίδια.Αποτελέσματα απο υπερβολική δόση:- Αιμολυτική αναιμία.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ C - ΑΣΚΟΡΒΙΚΟ ΟΞΥ45 mg. Υδατοδιαλυτή. Δεν αποθηκεύεται στο σώμα για μεγάλο διάστημα

Θα πρέπει να την παίρνουμε καθημερινά.Χρειάζεται:- Για τον σχηματισμό του κολλαγόνου (το κολλαγόνο είναι η συνδετικέ μεσοκυττάριος ουσία του οργανισμού).- Για την ανάπτυξη γερών κοκκάλων και δοντιών.- Για το δυνάμωμα των τοιχωμάτων των τριχοειδών.- Για την απορρόφηση σιδήρου από το πεπτικό.- Για την διατήρηση των επινεφριδίων που μας προστατεύουν απο το Stress.- Για την ίαση τραυμάτων, σπασμένων κοκκάλων και εγκαυμάτων.- Για να εξουδετερώνει και αποβάλλει δηλητήρια.- Για τη φαγοκυτταρική ικανότητα των λευκοκυττάρων διαπιστώθηκε ότι η βιταμίνη C, κάνει τα λευκοκύτταρα να επιτεθούν κατά 100%-300% πιό γρή­γορα, εναντίον μικροοργανισμών, παρά ότι γίνεται φυσιολογικά.

Οι επιστημονικές έρευνες απέδειξαν ότι η βιταμίνη αυτή παίζει σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση του καρκίνου. Επίσης η βιταμίνη C ανακουφίζει από τους πόνους της οστεορθρίτιδας, μειώνει τις πιθανότητες για γλαύκω­μα, αυξάνει την ποσότητα ιντερφερόνης μέσα στο ανθρώπινο σώμα, προστα­τεύει από τα κρυοπαγήματα, επιταχύνει την κυκλοφορία του αίματος.Η έλλειψ ή της προκαλεί:- Σκορβούτο' μιά νόσος που είναι σπάνια σήμερα μιας και τα φρέσκα φρού­τα και λαχανικά είναι ευρέως διαδεδομένα.- Κόπωση, αδυναμία, ευερεθιατικότητα, ανορεξία, απώλεια βάρους.- Κατάθλιψη.- Μυϊκούς πόνους και πόνους στις αρθρώσεις.- Αιμορραγία ούλων.- Μικρές κόκκινες κηλίδες στο δέρμα, που προκαλούνται από αιμορραγίες

ιων τριχοειδών.Ευπάθεια στις μολύνσεις.Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των Η.Π.Α. αναφέρει ότι η έλλειψη της

βιιαμίνης Ο, μπορεί να βοηθήσει στην εκδήλωση ορισμένων ειδών καρκίνου. Πηγές:

Στα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, κυρίως στα εσπεριδοειδή, στις φράου­λες, στον ανανά, σ' όλα τα είδη λαχάνων, στις τομάτες, μαϊντανό, πιπεριά, ικιτάτες κλπ.

Πρέπει όμως να καταναλώνονται αμέσως, να μη μαγειρεύονται και να μη παραμένουν στο νερό γιατί η περισσότερη βιταμίνη Ο καταστρέφεται.

Επίσης αν πίνετε καφέ, αν καπνίζετε, ή αν πάρετε έστω και μια ασπιρίνη κπταστρέφονται μεγάλα ποσά βιταμίνης Ο.Αποτελέσματα απο υπερβολική δόση:

Πέτρες στα νεφρά.Παρεμπόδιση της ικανότητας των λευκοκυττάρων να παλεύουν τα μικρό­

βια.Οι έγκυες (που λαμβάνουν υπερβολικές δόσεις βιταμίνης Ο) μπορεί να

δημιουργήσουν σοβαρό πρόβλημα στο έμβρυο,που θα εκδηλωθεί μετά από ιην γέννηση.

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΟΣ ΒΧρειάζεται μια ισορροπία ανάμεσα στις βιταμίνες Β, μιας και σχετίζονται

ατενά η μια με την άλλη. Έτσι είναι καλύτερα να παίρνει κανείς αφθονία από όλες, σ' ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο. Δεν αποθηκεύονται στο σώμα, όπως και η βιταμίνη Ο, γιατί είναι υδατοδιαλυτές. Ό λες οι βιταμίνες του συμπλέγ­ματος Β - εκτός από την Β,2 - βρίσκονται στις ίδιες πηγές. Είναι όλες συνέν- ζυμα. Κάθε μιά από τις βιταμίνες αυτές φαίνεται να έχει μιά ιδιαίτερη λει­τουργία στο σώμα, αλλά όλες είναι αλληλοεξαρτώμενες' μιά ανεπάρκεια σε οποιαδήποτε από αυτές οδηγεί σε μιά ανεπάρκεια και στις άλλες και μια υπερβολική λήψη οποιοσδήποτε αυξάνει την ανάγκη για τις άλλες.

Καμμιά βιταμίνη Β δεν αποθηκεύεται στο σώμα κι όλες πρέπει να αντικαθί­στανται σε καθημερινή βάση.

Ο ρόλος των Β βιταμινών στην διατήρηση της υγείας είναι πλατύς και ποικίλος. Είναι ουσιώδεις στην λειτουργία του πεπτικού και νευρικού συστή­ματος στην κατάλληλη λειτουργία της καρδιάς και των άλλων μυώνων και στην παραγωγή ενέργειας και τουλάχιστον 3 από αυτές, η χολίνη, η ινοσιτό- λη και η Β6 (πυριδοξίνη) - βοηθούν για να διατηρήσουν την χοληστερίνη σε φυσιολογικά επίπεδα. Μιας και οι Β βιταμίνες φαίνονται να χρειάζονται εξ ίσου από όλα τα κύτταρα του σώματος; οι ελλείψεις, μπορεί να παράγουν ζημιά αρκετό χρόνο πριν υπάρξει κάποιο προειδοποιητικό σημάδι. Αντί να

κάνει την εμφάνισή της μια έλλειψη σε αξιοσημείωτο βαθμό σε μιά περιο)· του σώματος, ολόκληρος ο μηχανισμός του σώματος λειτουργεί κάτω από τ ΐ φυσιολογικά επίπεδα και ολόκληρο το σώμα παθαίνει μια διαδικασία εκφύλΙ σης. Πολύ σοβαρές ελλείψεις βιταμίνης Β επιφέρουν beri - beri και πελλά! γρα, αλλά οι ηπιότερες ελλείψεις,που συνήθως απαντούν στην χώρα μα| δεν δημιουργούν κάποια σοβαρή, ορατή ανωμαλία. Παρ' όλο που είναι ήπιες σε σύγκριση με τις ελλείψεις που επιφέρουν beri - beri και πελλάγρα q ελλείψεις βιταμινών Β που απαντώνται στην Ελλάδα,είναι πολύ διαδεδομέ* νες. j

Το συνηθισμένο διαιτολόγιο προσθέτει μια πολύ μικρή προμήθεια των ßij ταμινών Β, κυρίως επειδή τα πλήρη δημητριακά (σκούρο ψωμί ολικής άλεσης και αγυάλιστο ρύζι) αντικατεστάθησαν με επεξεργασμένα και ραφιναρισμένο προϊόντα. Επιπλέον σαν έθνος καταναλίσκουμε μεγάλες ποσότητες ραφινα· ρισμένης ζάχαρης, η οποία ενώ αυξάνει την ανάγκη για ορισμένες βιταμίνες Β, ταυτόχρονα ελαττώνει την όρεξη και συνεπώς είναι ενδεχόμενο να οδηγή­σει σε μείωση των απαραίτητων ποσοτήτων τροφής που περιέχουν βιταμίνες Β.

Οι διάφορες βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι Β, (θειαμίνη), Β2 (ριβο- φλαβίνη), Β6 (πυριδοξίνη), Β,2 (κοβαλαμίνη), βιοτίνη, χολίνη, φολικό οξύ, ινο- σιτόλη, νιασίνη, παρα-αμινο-βενζοϊκό οξύ (ΡΑΒΑ) και παντοθενικό οξύ.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Β1 - ΘΕΙΑΜΙΝΗ0,5 mg/1000 cal. Υδατοδιαλυτή.

Χρειάζεται:- Για τον μεταβολισμό των υδατανθράκων.- Για την διατήρηση της υγείας των διαφόρων οργάνων (πεπτικού και νευ­ρικού συστήματος, καρδιάς).- Για την ανάπτυξη και επιδιόρθωση του οργανισμού.Η έλλειψ ή της προκαλεί- Μπέρι - μπέρι.- Διάφορες διαταραχές του γαστρεντερικού, καρδιαγγειακού και νευρικού συστήματος, κι απώλεια όρεξης σαν αρχικό σύμπτωμα.- Τα νεύρα αντλούν την ενέργεια τους από το ζάχαρο αποκλειστικά και χωρίς επαρκή θειαμίνη οι λειτουργίες τους εξασθενίζουν και το αποτέλεσμα είναι διάφορες μορφές νευρίτιδας.- Αλλαγές προσωπικότητας, διανοητική κατάπτωση, αμνησία ευερεθιστό- τητα,σύγχυση, ανικανότητα συγκέντρωσης και ευαισθησία στο θόρυβο και όμοιες καταστάσεις συμβαίνουν σε ελλείψεις θειαμίνης για 2 λόγους:

Τα κύτταρα του εγκεφάλου λαμβάνουν την ενέργεια τους αποκλειστικά από ζάχαρο και η ανικανότητα να μετατρέψουν επαρκώς το ζάχαρο σε ενέρ-

γΓ,ια τα επηρεάζει δυσμενώς και το πυροσταφυλικό και γαλακτικό οξύ τα οποία συγκεντρώνονται στον εγκέφαλο είναι τοξικά. Η καρδιά βέβαια είναι ένας μυώνας ο οποίος πρέπει να εργάζεται συνεχώς. Η ανεπαρκής παραγω­γή ενέργειας που επέρχεται από έλλειψη θειαμίνης κάνει κακό στην καρδιά και η συγκέντρωση του πυροσταφυλικού και γαλακτικού οξέος την ερεθίζει και πιστεύεται πως προξενεί αυξημένη καρδιακή συχνότητα (ταχυκαρδία και διόγκωση της καρδιάς, τα οποία είναι συμπτώματα έλλειψης θειαμίνης).Πηγές:

Πλήρη δημητριακά, σκούρο ρύζι, στάρι, ξηροί καρποί, φακές, σόγια, αρα­κάς, ξερά φασόλια, γάλα, συκώτι, χοιρινό, κρόκος αυγού, λαχανικά, φρούτα, πατάτες.Αποτελέσματα από υπερβολική δόση:

Δεν αναφέρονται (η πλεονάζουσα ποσότητα φεύγει δια των ούρων).

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Β2 - ΡΙΒΟΦΛΑΒΙΝΗ1,8 της. Υδατοδιαλυτή.

Χρειάζεται:- Για τον μεταβολισμό του λευκώματος.- Για την διατήρηση του επιθηλιακού ιστού.- Γ ια την καλή όραση και για υγιές δέρμα (σε συνδυασμό με την βιταμίνηΑ).Η έλλειψ ή της προκαλεί:

Εξασθένηση της οξείδωσης του κυττάρου που δημιουργεί ποικιλία συ­μπτωμάτων που καλούνται αριβοφλαβίνωση. Ειδικά, αυτές είναι βλάβες που επηρεάζουν το στόμα, τα χείλη, τα μάτια, το δέρμα και τα γεννητικά όργανα. Οι πληγές αυτές φαίνονται σαν σπασίματα που ξεκινούν από τις γωνίες του στόματος έως το δέρμα. Ορισμένες φορές εκτείνονται στον βλεννογόνο του στόματος. Επίσης φαίνονται σαν εκτεταμένα σπασίματα (ξεφλουδίσμα- τα) στα πάνω και τα κάτω χείλη. Στους άνδρες, το όσχεον εμφανίζει έντονη φαγούρα και απολέπιση. Στις γυναίκες δερματίτιδα του αιδοίου είναι μια συνηθισμένη έλλειψη ριβοφλαβίνης. Το πρώτο σημάδι της έλλειψης, μπορεί ναναι ένα αίσθημα καψίματος στα μάτια, μπορεί να νοιώθει κανείς σαν νάχει ένα χαλίκι ή άμμο στα μάτια του, γίνονται κόκκινα τα μάτια και δακρύζουν εύκολα. Σε σοβαρή έλλειψη, προκαλείται καταρράκτης.Πηγές:

Οι πιό πλούσιες πηγές είναι το συκώτι και το γάλα. Καλές πηγές επίσης είναι τα πλήρη δημητριακά και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (εάν μαγειρεύ­ονται και το νερό δεν απορρίπτεται). Επίσης τα ψάρια και τα αυγά, τα όσπρια.Αποτελέσματα απο υπερβολική δόση:

Δεν αναφέρονται (η πλεονάζουσα ποσότητα φεύγει δια των ούρων).

ΒΙΤΑΜΙΝΗ ΝΙΑΣΙΝΗ - ΝΙΚΟΤΙΝΙΚΟ ΟΞΥ14 - 20 ιτις. Υδατοδιαλυτή.

Χρειάζεται:Γιά την λειτουργία πολλών ένζυμων που καταλύουν οξειδοαναγωγικές λει­

τουργίες (βιοσύνθεση λιπαρών οξέων). Δηλαδή λαμβάνει μέρος στην απε­λευθέρωση και χρησιμοποίηση της ενέργειας των τροφών.Η έλλειψ ή της προκαλείΚλινική εκδήλωση της πελλάγρας που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση δερματίτιδας, διάρροιας και ψυχικών διαταραχών.

Τα αρχικά συμπτώματα των ήπιων και μετρίων ελλείψεων είναι τα ίδια, όπως τα αρχικά συμπτώματα της πελλάγρας: καχυποψία, εχθρότητα, ευερε- θιστικότητα, αϋπνία, απώλεια μνήμης, κοιλιακοί πόνοι, μια αίσθηση καψίματος στη γλώσσα και ξερά και απολεπισμένα μπαλώματα εκεί που το δέρμα εκτί­θεται στον ήλιο. Καθώς η έλλειψη γίνεται πιό σοβαρή τα συμπτώματα του νευρικού συστήματος οδηγούν στην παραφροσύνη και τα πεπτικά συμπτώ­ματα, στην διάρροια' η γλώσσα γίνεται κόκκινη, και τα μπαλώματα του δέρμα­τος μπορεί να σπάσουν και να δημιουργήσουν σχισμές, ραγίσματα.Πηγές

Κρέας, κυρίως συκώτι, νεφρά, όσπρια, δημητριακά πλήρη, γάλα, ψάρι, ξηροί καρποί, φασόλια, αρακάς κι άλλα όσπρια. Επίσης το αμινοξύ τρυπτοφά- νη μετατρέπεται στον οργανισμό σε νικοτινικό οξύ. Έτσι και τα τρόφιμα που περιέχουν τρυπτοφάνη (ξηροί καρποί, σπόροι κ.ά.) παρέχουν το νικοτινικό οξύ. (1 ιτις νικοτινικού οξέος = 60 πις τρυποφάνης).Αποτελέσματα από υπερβολική δόση

Δεν αναφέρονται

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Β6 - ΠΥΡΙΔΟΞΙΝΗ2 πτ .̂ Υδατοδιαλυτή.

Χρειάζεται:- Για τον μεταβολισμό των αμινοξέων και για την αντίδραση παραγωγής νικοτινικού οξέος από την τρυπτοφάνη.- Για τον μεταβολισμό των λιπών.- Για την φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου, των νεύρων και των μυ- ών.- Για τον σχηματισμό της αιμοσφαιρίνης.

Επίσης, η Β6, έχει επιτυχώς χρησιμοποιηθεί για την βελτίωση των συμπτω­μάτων της επιληψίας και της εγκεφαλικής παράλυσης, για να ελαττώνει και

μερικές φορές να καταργεί διάφορες δυσάρεστες επιπλοκές της εγκυμοσύ­νης, όπως ναυτία, πονοκέφαλο. Βοηθά ορισμένες μορφές αναιμίας.Η έλλειψ ή της προκαλεί:- Απώλεια ορέξεως και βάρους.- Μεγάλη νευρικότητα, γενική αδυναμία, λήθαργο κι άλλα συμπτώματα που συνήθως σχετίζονται με ελλείψεις των βιταμινών Β. Αυτά περιλαμβάνουν πληγές στα χείλη, στο στόμα και στη γλώσσα, περιφεριακή νευρίτιδα και δερματικές διαταραχές που θυμίζουν πελλάγρα.

Στα νήπια, η έλλειψή της προκαλεί, υπερευερεθιστικότητα, σπασμούς, α­ναιμία, νευρίτιδα και κατάθλιψη. Η κατάθλιψη οφείλεται στο ότι η σύνθεση της σεροτονίνης (μιας αμίνης του εγκεφάλου, που έχει σχέση με την ψυχική διάθεση) από την τρυπτοφάνη έχει σχέση, εξαρτάται, από την Β6. Ορισμένοι άνθρωποι έχουν μια γενετική ανάγκη για μια πολύ μεγάλη λήψη βιταμίνης Β6. Τα σημάδια (σπασμοί) παρατηρούνται την 1η εβδομάδα της ζωής. Εάν δεν φροντιστούν με βιταμίνη Β6 αμέσως το παιδί μπορεί να πάθει διανοητική καθυστέρηση.Πηγές:

Αράπικα φυστίκια, σόγια, καρύδια, κρέας (συκώτι, νεφρά), ψάρια. Επίσης γάλα, αυγά, δημητριακά (στάρι, καλαμπόκι), μερικά λαχανικά.

Λέγεται ότι η βιταμίνη Β6 και το μαγνήσιο είναι αλληλοεξαρτώμενα γ ι ' αυτό θα πρέπει να συνυπάρχουν στο διαιτολόγιο. Προσοχή στα αντισυλλη- πτικά γιατί τα οιστρογόνα, που περιέχονται σ' αυτά, αυξάνουν τις ανάγκες του ατόμου σε πυριδοξίνη, επειδή επιταχύνουν το μεταβολικό στάδιο παρα­γωγής νιασίνης από τρυπτοφάνη.Αποτελέσματα από υπερβολική δόση:Υπάρχουν τοξικά αποτελέσματα αλλά σε πάρα πολύ ψηλές δόσεις.

ΠΑΝΤΟΘΕΝΙΚΟ ΟΞΥ10 ιτις. Υδατοδιαλυτή.

Χρειάζεται:- Για την σύνθεση ορμονών (στεροειδών).- Για την απελευθέρωση ενέργειας απο τα λίπη και τους υδατάνθρακες.- Για την σύνθεση της χοληστερίνης.- Για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί η χολίνη και το παρα-αμινο-βενζοϊκό οξύ (ΡΑΒΑ).Η έλλειψ ή της προκαλεί:- Κόπωση.- Κοιλιακούς πόνους.- Κράμπες.

- Ναυτία.- Ευερεθιστικότητα.- Κατάθλιψη.- Σταθερά κρυολογήματα.- Παραισθησίες των χεριών και των ποδιών.- Υπογλυκαιμία.Πηγές:Ζωικά προϊόντα, δημητριακά πλήρη, λαχανικά.Αποτελέσματα από υπερβολική δόση:Δεν αναφέρονται.

ΦΟΛΙΚΟ ΟΞΥ - ΦΟΛΑΣΙΝΗ0,4 mg. Υδατοδιαλυτή.

Χρειάζεται:- Για την κυτταρική διαίρεση (μαζί με την βιταμίνη Βι?) και για την παραγω­γή DNA και RNA.- Για την χρησιμοποίηση των σακχάρων και των αμινοξέων.Η έλλειψ ή της προκαλεί:- Μεγαλοβλαστική αναιμία (στοματίτιδα, γλωσσίτιδα, διάρροια κ ι ' αλλαγές στα έντερα).- Λιγώτερο σοβαρές ελλείψεις επιφέρουν κόπωση, ζάλη δύσπνοια και αλ­λαγές στο χρώμα του δέρματος Οι έγκυες γενικά παρουσιάζουν αυτή την αλλαγή στο χρώμα του δέρματος, είναι δε πολύ συνηθισμένη η έλλειψη φολικού οξέος στην εγκυμοσύνη. Είναι ειδικά επικίνδυνη στην περίοδο αυτή η έλλειψη φολικού οξέος και μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγίες, αποβολή, πρόωρη γέννηση, δύσκολο τοκετό και μεγάλη νηπιακή θνησιμότητα.

Η ίδια αλλαγή στο χρώμα του δέρματος παρατηρείται επίσης συχνά στις γυναίκες που χρησιμοποιούν αντισυλληπτικά από το στόμα τα οποία αυξά­νουν την ανάγκη για φολικό οξύ.

ΠηγέςΒασικές πηγές του είναι τα λαχανικά όπως το μαρούλι, το σπανάκι, τα

μπρόκολα τα αντίδια το συκώτι, τα όσπρια, τα κάστανα, ο φλοιός του σταρι­ού. οι ξηροί καρποί, οι μπανάνες τα πορτοκάλια κλπ. Καταστρέφεται εύκολα με το ψήσιμο και το βράσιμο και το μεγαλύτερο μέρος χάνεται στο νερό του μαγε ιρεύματος

ΒΙΟΤΙΝΗ - ΒΙΤΑΜΙΝΗ Η150 - 300 mg υδατοδιαλυτή.

Χρειάζεται:

- Για τον μεταβολισμό των λιπών και λιγώτερο των πρωτεϊνών και υδαταν­θράκων.Η έλλειψ ή της προκαλεί:(1) Στα βρέφη των οποίων τα εντερικά συστήματα έχουν στερηθεί τα βα­κτηρίδια που συνθέτουν την βιοτίνη από μιά υπερβολική χρήση σουλφαμιδών ή αντιβιοτικών.(2) Σε άτομα, των οποίων τα διαιτολόγια είναι πλούσια σε ωμά αυγά, γιατί το ασπράδι του αυγού περιέχει μια ουσία την ατιβίνη, η οποία καταστρέφει την βιοτίνη.- Ξηρό απολεπιζόμενο δέρμα.- Διανοητική κατάπτωση.

Σε πειραματόζωα στα οποία έχει προκληθεί έλλειψη βιοτίνης ανέπτυξαν συμπτώματα: διανοητικής κατάπτωσης, ξερού απολεπιζόμενου δέρματος, μυϊκών πόνων, υπερβολικής κόπωσης, ναυτίας και δυσφορίας γύρω από την καρδιά. Η διανοητική κατάπτωση ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να ονομαστεί «πανικός». Όταν η βιοτίνη χορηγήθηκε στο διαιτολόγιο, τα συμπτώματα αυτά εξαφανίστηκαν..Πηγές:Κρόκος αυγού κυρίως και γάλα, δημητριακοί καρποί, ψάρια, φρούτα, λαχανικά. Συντίθεται σε επαρκή ποσότητα στην εντερική οδό του ανθρώπου.

Ό χ ι τοξικότητα από υπερβολική δόση.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Β12 - ΚΥΑΝΟΚΟΒΑΛΑΜΙΝΗ3/1.000.000 του γραμ. υδατοδιαλυτή.

Χρειάζεται:- Γιά την λειτουργία όλων των κυττάρων και κυρίως για τα κύτταρα του μυελού των οστών, του κεντρικού νευρικού συστήματος και της εντερικήςοδού.- Γιά τον μεταβολισμό πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών (λέγεται).- Για τον μεταβολισμό νουκλεϊνικού οξέος και φολικού.Η έλλειψ ή της προκαλεί:- Κακοήθη ή μεγαλοβλαστική αναιμία (μαζί με το φολικό οξύ).- Εκφύλιση νευρώνων νωτιαίου μυελού.- ' Ελλειψη βιταμίνης Β,? μπορεί να προέλθει από την έλλειψη του ενδο­γενούς παράγοντα που εκκρίνεται από τοιχώματα στομάχου. Χωρίς τον παρά­γοντα αυτό δεν απορροφάται η Β,?.Πηγές:Συκώτι, νεφρά, γάλά, αυγά, τυρί, γιαούρτι.Αποτελέσματα από υπερβολική δόση:

ΒΙΤΑΜΙΝΗ Β12 ΚΑΙ ΦΥΤΟΦΑΓΙΑ

Λαμβάνουν άραγε αρκετή βιταμίνη Βι?, οι αυστηροί φυτοφάγοι; Το ερώτη- ̂μα αυτό απαοχόληοε πολύ τα τελευταία χρόνια τους ανθρώπους που δεν ] καταναλώνουν καμμιά ζωική τροφή. Η στενοχώρια και η ανησυχία τους κυρί- " ως ξεκίνησαν από την πλατιά δημοσιότητα, που έλαβαν ένα σωρό άρθρα στον τύπο και που τόνιζαν ότι: «Αυστηρή χορτοφαγία στις δυτικές χώρες είναι μιά μορφή τροφικού φανατισμού, η οποία μπορεί να έχει σοβαρές συνέ­πειες» εξαιτίας της δυνατότητας έλλειψης βιταμίνης Β1?.

Ποιά είναι τα γεγονότα;Αρχικά δεν μπορούμε να πούμε, ότι οι αυστηροί χορτοφάγοι (που δεν

τρώνε ούτε αυγά, γάλα, γιαούρτι, τυρί), λαμβάνουν πολύ λίγη Β,?, εκτός αν ' αποδειχθεί ότι έχουν μιά οριστική έλλειψη αυτής της βιταμίνης. Άρα για να κατανοήσουμε τα γεγονότα πρέπει να αποφασιστεί, πως θα προσδιοριστεί, ποιός έχει έλλειψη!

Για να διαγνωστεί κάποιος ότι έχει μιά τροφική έλλειψη της Β1?, τα 5 ακόλουθα κριτήρια πρέπει να συνυπάρχουν, να εκπληρώνονται:

1. Λήψη λιγώτερης από το μίνιμουμ της καθημερινής απαίτησης σε Β1?, που περιέχεται σε λιγώτερο από 1/2 ημίλιτρο (1/8 του γαλονιού), δηλαδή 280 γραμμάρια γάλα ή 100 γραμμάρια τυρί ή ένα αυγό.

2. Έντονα χαμηλό επίπεδο βιταμίνης Β,2 στο αίμα.3. Παρουσία ομαλής απορρόφησης Β,?.4. Παρουσία αρρώστιας ειδικά σχετιζόμενης με έλλειψη Β1?, ενα ειδικό

τύπο αναιμίας (μεγαλοβλαστικής) και ή εκφυλισμό του νευρικού συστήμα­τος.

5. Εξαφάνιση των σημείων και συμπτωμάτων μιας τέτοιας αρρώστιας, ό­ταν ακολουθήσει μιά κατανάλωση μικρής ποσότητας τροφής που περιέχειΒ1?.

Η ανακάλυψη μιας κατάστασης με έλλειψη Β1? χωρίς να συμβαίνει ακόμη και ένα από αυτά τα κριτήρια, δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στην διατροφή.

Αυτό συμβαίνει επειδή όλα αυτά που θα αναφέρουμε πάρα κάτω μπορεί να προξενούν επίσης έλλειψη βιταμίνης Β,?:

1. Αρρώστια του στομάχου (που παρεμβαίνει στην παραγωγή του ενδογε­νούς παράγοντα, ενός χημικού απαραίτητου για την ομαλή απορρόφηση της Β,ή.

2. Αρρώστια των εντέρων (μπορεί να παρεμβαίνει στην ομαλή απορρόφη­ση).

3. Αρρώστια των νεφρών ή του ήπατος (μπορεί να αυξάνει την απώλεια της Β12, από το σώμα).

4. Χρήση οινοπνεύματος ή καπνού.5. Χρήση ορισμένων φαρμάκων, όπως η νεομυκίνη και τα λαμβανόμενα

από το οτόμα αντιβιοτικά.6. Μια πληθώρα άλλων προβλημάτων.Αν δεν αποκλεισθούν τα προβλήματα αυτά με την συνύπαρξη των 5 κριτη­

ρίων, δεν μπορεί να διαγνωστεί μια τροφική αιτία της έλλειψης της Β,2.Τα επίπεδα αίματος της Β,? είναι συχνά χαμηλά στους αυστηρούς φυτοφά-

γους (δεν τρώνε κρέας, ψάρι, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα). Αλλά ένα χαμηλό επίπεδο αίματος δεν είναι, επαναλαμβάνουμε, το ίδιο, όπως μιά αρρώστια τροφικής έλλειψης. Όσοι τρέφονται σωοτά και ειδικά οι οωοτά τρεφόμενοι φυτοφάγοι, έχουν πολύ χαμηλότερα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα από εκείνους που τρώνε συμβατικά, εν τούτοις μιας και δεν υπάρχουν συμπτώματα αρρώστιας, σχετιζόμενα με τέτοια επίπεδα, αυτό δεν χαρακτη­ρίζεται σαν μιά έλλειψη. Στην πραγματικότητα, τα χαμηλότερα επίπεδα χο­ληστερίνης συντελούν στην καλύτερη υγεία.

Το συμπέρασμα είναι ότι δεν μπορούμε να διαγνώσουμε την αρρώστια μόνον με βάση τα εργαστηριακά ευρήματα και μάλιστα, όταν πρόκειται για ποσοτικό προσδιορισμό τέτοιων τροφικών στοιχείων, που δεν είμαστε από­λυτα βέβαιοι για τη μικρότερη δυνατή ποσότητα, την οποία το σώμα μας δέχεται χωρίς να παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα.

Υπάρχει μιά κατηγορία φυτοφάγων, οι λεγόμενοι Βέγκανς, που έχουν συ­νήθως αρκετά χαμηλά (χαμηλότερα από τον μέσο όρο) επίπεδα αίματος Β12, μιας και δεν λαμβάνουν τροφές που περιέχουν Β,?. Παρ' όλα αυτά είναι εξαιρετικά σπάνια στους Βέγκανς τα συμπτώματα αρρώστιας που σχετίζεται με έλλειψη βιταμίνης Β12. Άρα, πρέπει να συμπεράνουμε ότι έχει συμβεί κάποια προσαρμογή. Κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά γιατί οι Βέγκανς ανα­πτύσσουν σπάνια (αν αναπτύσσουν ποτέ) συμπτώματα αρρώστιας που έ ­χει αιτία την έλλειψη της Β,2. Μιά εξήγηση είναι ότι σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature (Αγγλικό, επιστημονικό περιοδικό, 1980), τα μικρόβια στα έντερά μας παράγουν σημαντικές ποσότητες Β1?. Το συμπέρασμα είναι ότι, σε πείσμα ενός χαμηλού επιπέδου στο αίμα Β12, ο μέσος φυτοφάγος, που δεν καταναλίσκει ζωικές τροφές δεν παθαίνει ποτέ αρρώστια από έλλειψη Β12. Αρα η ανησυχία για την Β1? είναι υπερβολική και αστήρικτη.

ΧΟΑΙΝΗΥδατοδιαλυτή.Αποτελεί τμήμα της δομής της λεκιθίνης.

Χρειάζεται:- Για τον μεταβολισμό του λίπους και ειδικά στην διάλυση της χοληστερί­νης.Η έλλειψ ή της προκαλεί:- Λιπώδη διήθηση του ήπατος.- Εξασθένηση της λειτουργίας των νεφρών.- Υψηλές τιμές χοληστερίνης.

(Στα ζώα του εργαστηρίου η πρόκληση ανεπάρκειας χολίνης, έχει επιφέ­ρει σοβαρή ζημιά των νεφρών η οποία συχνά επιφέρει τον θάνατο. Επίσης επέφερε υψηλές τιμές χοληστερίνης. Κι αυτόματα υψηλή πίεση του αίμα­τος.)Πηγές:

Ζωικά (μυαλά, συκώτι, νεφρά, κρόκος αυγού), επίσης το στάρι, τα αράπικα φυστίκια.

Η χολίνη μπορεί επίσης να παραχθεί στο σώμα από μεθειονίνη, ένα αμινο- ξύ που απαντά στις πλήρεις πρωτεΐνες. Αλλά αυτό συμβαίνει μόνον εάν περίσεια μεθειονίνης είναι διαθέσιμη, όπως και βιταμίνη Β12 και φολικού οξέος.Αποτελέσματα από υπερβολική δόση:

Δεν υπάρχουν.

ΙΝΟΣΙΤΟΛΗΕίναι τμήμα της δομής της λεκιθίνης μαζί με την χολίνη.Χρειάζεται:- Για τον μεταβολισμό λιπών.- Για την διάλυση της χοληστερίνης (ειδικά).Η έλλειψ ή της προκαλεί:

Σε ζώα του εργαστηρίου προκληθείσα ανεπάρκεια επέφερε πτώση των μαλλιών, έκζεμα, δυσκοιλιότητα και ανωμαλίες στα μάτια.Πηγές:

Οι πιό πλούσιες πηγές είναι: συκώτι, σπέρμα σταριού, πλήρη δημητριακά, βρώμη, καλαμπόκι κ.ά.

Αν και πολύ περισσότερη ινοσιτόλη βρίσκεται στο ανθρώπινο σώμα από οποιαδήποτε βιταμίνη - εκτός της νιαοίνης, η ανάγκη γ ι ' αυτήν στην ανθρώπι­νη διατροφή δεν είναι επακριβώς γνωστή.Αποτελέσματα από την υπερβολική δόση:Δεν υπάρχουν.

ΠΑΡΑ-ΑΜΙΝΟ-ΒΕΝΖΟ Ι ΚΟ ΟΞΥ - ΡΑΒΑΤο ΡΑΒΑ είναι τμήμα του μορίου του φολικού οξέος.

Χρειάζεται:- Γιά την ανάπτυξη μικροοργανισμών.- Γιά την προαγωγή του σχηματισμού του φολικού οξέος.Η έλλε ιψ ή της προκαλεί:- Γκρίζα μαλλιά. Περαιτέρω έρευνα έχει δείξει ότι τα πρόωρα γκρίζα μαλ­λιά επέρχονται από πολλαπλή ανεπάρκεια βιταμινών. Τουλάχιστον 4 βιταμί­νες Β εμπλέκονται. (ΡΑΒΑ, βιοτίνη, φολικό οξύ, και παντοθενικό οξύ).- Έκζεμα.- Αναιμία.Πηγές:Συκώτι, νεφρά, πλήρη δημητριακά.Αποτελέσματα από υπερβολική δόση:Δεν υπάρχουν.

ΒΙΟΦΛΑΒΟΝΟΕΙΔΗΤα βιοφλαβονοειδή ονομάζονταν παλαιότερα βιταμίνη Ρ, και είναι μιά ομά­

δα φυτικών φλαβονοειδών ουσιών, που επηρεάζουν την αντοχή των τοιχωμά­των των τριχοειδών του αίματος.

Είναι πλατιά διαδεδομένα στην φύση σαν χρωστικές στα φρούτα και στα λαχανικά, στα άνθη κλπ. Τα βιοφλαβονοειδή ελαττώνουν την ανάγκη για βιταμίνη Ο και την καθιστούν πιό αποτελεσματική. Έτσι ισχυροποιούν τα τοιχώματα των τριχοειδών και ως εκ τούτου προστατεύουν το σώμα ενάντια στις μολύνσεις. Τα φλαβονοειδή έχει φανεί πως ενεργούν σαν αντιοξειδωτι- κά προστατεύοντας το ασκορβικό οξύ κ ι ' άλλα συστατικά των φυτών από οξείδωση. Τα περισσότερα φλαβονοειδή είναι συγκεντρωμένα στο δέρμα, στην φλούδα και στους εξωτερικούς χιτώνες των φρούτων και λαχανικών -στις περιοχές που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στο φώς.

Παρ’ όλο που τα κρεμμύδια με έντονο χρωματισμό στα φλούδια τους έχουν ένα εξαιρετικά υψηλό περιεχόμενο σε φλαβονοειδή, οι περισσότεροι βολβοί λαχανικών έχουν χαμηλές συγκεντρώσεις ενώ τα φυλλώδη λαχανικά έχουν υψηλώτερες συγκεντρώσεις.

Τα βιοφλανοειδή δε μπορεί να θεωρηθούν βιταμίνες γιατί δεν έχει απο- δειχθεί πως είναι ουσιώδη στο διαιτολόγιο του ανθρώπου ή άλλων ζωικών ειδών. Ωστόσο, είναι ανάμεσα στις πολλές τροφικές ουσίες που έχουν μια ορισμένη βιολογική δραστηριότητα.Πηγές:

Οι πιό καλές πηγές είναι:

Η σάρκα, ειδικά το άσπρο του φλοιού των εσπεριδοειδών. Οι μαύρες και κόκκινες σταφίδες, τα σπαράγγια και τα βερύκοκκα είναι λιγώτερο καλές πηγές. Τα βιοφλανοειδή καταστρέφονται όταν βράζονται ή όταν εκτίθενται στον αέρα.

Οι περισσότεροι διαιτολόγοι πιστεύουν ότι χρειάζονται σε μιά καθημερινή βάση και συνιστούν την καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών για να τα λάβουμε.

Όπως λοιπόν είδαμε οι βιταμίνες είναι πολύ σπουδαίας σημασίας για τις περισσότερες λειτουργίες του οργανισμού. Όπως αναπτύξαμε ήδη, τα λευκώματα πρέπει να διασπαστούν σε αμινοξέα πριν μπορέσουν να χρησιμο­ποιηθούν. Έτσι επίσης πρέπει να διασπαστούν οι υδατάνθρακες σε απλή ζάχαρη, γλυκόζη, προτού μπορέσουν να κυκλοφορήσουν στο αίμα μας.

Οι αντιδράσεις οι οποίες ενεργοποιούν τις διαδικασίες αυτές είναι εργα­σία ουοιών που καλούνται ένζυμα και συνένζυμα. Η κύρια λειτουργία των βιταμινών οτο οώμα είναι να ενεργούν οαν συνένζυμα. Δίδουν ένα χέρι βοήθειας στα ένζυμα. Χωρίς αυτές, τέτοιες διαδικασίες δεν μπορούν να λάβουν χώρα ούτε μπορούν τα όργανα και οι σωματικές δομές να παραμεί­νουν υγιείς, ομαλές3χωρίς βιταμίνες. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Είναι βέβαια μια ακραία περίπτωση, αλλά είναι ο καλύτερος τρόπος να εξηγήσου­με τον ρόλο των βιταμινών στη διατροφή. Στις αρχές της ΙΟετίας του 1970, τα Ενωμένα Έθνη έστειλαν συμπληρώματα λευκωμάτων στις χώρες της Αφρικής όπου πολλά παιδιά υπέφεραν από μιά σοβαρή έλλειψη λευκωμάτων που καλείται κβασιόρκορ. Τα παιδιά ωστόσο αυτά αντί να βοηθηθούν απο αυτού του είδους τα «λευκώματα» έχασαν την όρασή τους. Γιατί; Το λεύκω­μα έπρεπε να μεταβολιστεί (δηλ. να διασπαστεί στα μικρότερα μέρη που το αποτελούν) και η διαδικασία αυτή βοηθείται από την βιταμίνη Α. Αλλά τα λιμοκτονούντα παιδιά της Αφρικής είχαν μόνο μικρά αποθέματα βιταμίνης Α.' Ετσι όταν έλαβαν τα συμπληρώματα λευκώματος η ανάγκη στον οργανισμό τους αυξήθηκε πολύ, καταστρέφοντας τα αποθέματα που ήδη υπήρχαν. Η εξάντληση αυτή των αποθεμάτων της βιταμίνης Α δημιούργησε ανεπανόρ­θωτη τυφλότητα. Η Παγκόσμια Οργάνωση υγείας ανακοίνωσε πρόσφατα ότι τουλάχιστον μισό εκατομμύριο παιδιά τυφλώνονται κάθε χρόνο στον Τρίτο Κόσμο από ξηροφθαλμία, που οφείλεται στην έλλειψη βιταμίνης Α. Τα δύο τρίτα από τα παιδιά αυτά πεθαίνουν μέσα σε λίγες εβδομάδες από τη στιγμή που θα τυφλωθούν.

Τώρα με την υπεραφθονία τροφής που διαθέτουμε τα Ελληνόπουλα δεν βρίσκονται σε κίνδυνο να χάσουν την όρασή τους. Ούτε πρέπει να ανησυχού­με ότι θα πάθουμε μπέρι - μπέρι, ραχίτιδα, πελλάγρα, σκορβούτο ή καμμιά από τις άλλες αρρώστιες των τροφικών ελλείψεων. Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι, ότι κάθε μιά από τις βιταμίνες έχει κάμποσους σπουδαίους

ρόλους να παίξει στον οργανισμό μας. Περισσότερα καθήκοντα από όσα γνωρίζουμε ακόμη και σήμερα.

Τώρα μόνο μαθαίνουμε ορισμένα από τα πράγματα που οι βιταμίνες μπο­ρούν να κάνουν για μας. Κ ι' ένα από τα πράγματα αυτά είναι να μας βοηθή­σουν να προστατευθούμε από μια ποικιλία καρκίνων. Λόγου χάρη, σύμφωνα με την Εθνική Ακαδημία Επιστημών (Η.Π.Α), «υπάρχει μια αντίστροφη σχέση ανάμεσα στον κίνδυνο του καρκίνου και στην κατανάλωση τροφών που περιέ­χουν βιταμίνη Α ή καροτίνη, μια αυξημένη λήψη της οποίας φαίνεται να προστατεύει ενάντια στο σχηματισμό ορισμένων καρκίνων». Ομοίως «η κα­τανάλωση τροφών που περιέχουν την βιταμίνη Ο σχετίζεται με ένα μειωμένο κίνδυνο ορισμένων καρκίνων ειδικά γαστρικού και οισοφαγικού καρκίνου». Οι ερευνητές αυτοί λέγουν, ότι ελάχιστη εργασία έχει γίνει πάνω στη βιταμίνη Ε και Β για να μάθουν τι ρόλο μπορεί να παίζουν στην πρόληψη των καρκίνων κι αυτό είναι το σημαντικό σημείο.

Οι βιταμίνες είναι σπουδαίες σε μας με τρόπους που ακόμη δεν γνωρί­ζουμε και μπορεί να υπάρχουν κι άλλες βιταμίνες στις τροφές τις οποίες δεν γνωρίζουμε. Εάν εμποδίζονται ορισμένοι καρκίνοι από βιταμίνες Α και Ο δεν είναι δυνατό άλλοι καρκίνοι να έχουν σχέση με ελλείψεις βιταμινών που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί; Εάν συμβαίνει αυτό - και υπάρχουν πολλές εν­δείξεις που ευνοούν την άποψη αυτή - τότε πώς μπορούμε να διακυνδυνέ- ψουμε τη ζωή μας και την ζωή των παιδιών μας απομακρυνόμενοι από τις φυσικές πηγές βιταμινών και βασιζόμενοι στις βιταμίνες των μπουκαλιών; Δεν μπορούμε άλλωστε να φτιάξουμε βιταμίνες που δεν γνωρίζουμε την ύπαρξή τους. Και στο κάτω - κάτω αυτές οι μποτιλιαρισμένες βιταμίνες μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνες. Πολλοί έχουν φθάσει να πιστεύουν ότι μαζικές δόσεις βιταμινών θα τους προσφέρουν ανώτερη υγεία και ευεξία. Αλλά οι βιταμίνες (και τα μέταλλα) είναι «μικρό - θρεπτικά στοιχεία» και καλούνται έτσι επειδή τα χρειαζόμαστε μόνο σε μικρές ποσότητες - με τον τρόπο που η φύση τα προσφέρει σε μας. Πρέπει να ξέρουμε ότι ορισμένες απο τις βιταμίνες που χρειαζόμαστε είναι τοξικές σε μεγάλες δόσεις. Με τα βιταμινούχα λοιπόν συμπληρώματα που είναι τόσο δημοφιλή στις μέρες μας από πολλούς, οι πιθανότητες για υπερβολικές δόσεις βιταμινών μπορεί να είναι εξίσου μεγάλες ή μεγαλύτερες από τις πιθανότητες να έχουμε ελλεί­ψεις. Και μια υπερβολική δόση βιταμίνης μπορεί να είναι τόσο σοβαρή όσο και μια υπερβολική δόση φαρμάκου.

Η βιταμίνη Α, είναι ένα βασικό παράδειγμα. Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών, ενώ λέγει ότι η βιταμίνη Α μπορεί να βοηθήσει στην αναχαίτιση καρκίνων, προειδοποιεί παράλληλα ότι «η τοξικότητα της βιταμίνης Α σε δόσεις που υπερβαίνουν εκείνες που απαιτούνται για άριστη θρέψη συνηγορεί ενάντια σ τη ΧΡήση των συμπληρωμάτων».

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, παρουσίασε επίσης, τους κινδύ­

νους της υπερβολικής δόσης βιταμινών στο τεύχος Μαρτίου του 1977 του! Περιοδικού «Παιδιατρικής»: «Οι κίνδυνοι της δηλητηρίασης από την συνήθη! προφυλακτική διατροφή (με άλλα λόγια, χάπια ή στάλες βιταμινών από ταί φαρμακεία και καταστήματα) συμπυκνωμένων μορφών βιταμίνης Α και D στα : υγιή νήπια και παιδιά που λαμβάνουν καλά διαιτολόγια είναι σημαντικά μεγα­λύτερες από τους κινδύνους της έλλειψης βιταμίνης Α σε υγιή νήπια και παιδιά που δεν τρέφονται με συμπληρώματα».

Και ο Αμερικανός Ραντ - Μακνάλλος στο βιβλίο του «' Ατλας του Σώματος και του Πνεύματος» εκθέτει ότι ένας υπερβολικός ενθουσιασμός για κατανά­λωση βιταμινών Α και D μπορεί να επιφέρει θανάτους.

Υπερβολική δόση βιταμίνης C μπορεί να δημιουργήσει πέτρες στα νεφρά και παρεμποδίζει την ικανότητα των λευκών αιμοσφαιρίων να παλεύουν τα: μικρόβια.

Αλλά ακόμη κι όταν οι μαζικές δόσεις βιταμινών δεν προσφέρουν σοβα­ρούς κινδύνους, οι υδροδιαλυτές βιταμίνες (C και σύμπλεγμα βιταμινών Β)1 που λαμβάνονται ως συμπληρώματα, είναι σπατάλη χρημάτων. Απλώς απο­βάλλονται στα ούρα μας. Όπως ο Νάθαν Σμίθ Καθηγητής στο Παν/μιο Ουά- ] σιγκτον και εμπειρογνώμων στην Αθληίατρική, ισχυρίζεται, οι Αμερικάνοι α - : θλητές έχουν τα πιο δαπανηρά ούρα στον κόσμο.

Ξοδεύουμε κάθε χρόνο ένα τεράστιο ποσό για να φέρνουμε από το εξω­τερικό μεγάλες ποσότητες βιταμινών για να χρησιμοποιηθούν από τους ' Ελ­ληνες αρρώστους και υγιείς. Πρόπερσυ είχαμε ξοδέψει περίπου 1 δισεκα­τομμύριο για βιταμίνες άχρηστες στο μεγαλύτερο μέρους τους και δεν ξο­δεύτηκε από το κράτος ούτε μια δραχμή για να διδάξει τους Έλληνες πολίτες πως να λαμβάνουν από φυσικές πηγές τις βιταμίνες που τους χρειά­ζονται και πως να τρέφονται γενικώς καλύτερα. Το μπρόκολο, τα πράσινα μαρούλια και η πράσινη πιπεριά περιέχουν αφθονία βιταμίνης C, όπως και τα εσπεριδοειδή. Σκουροπράσινα, βαθειά κίτρινα και κόκκινα λαχανικά, όπως είναι τα αντίδια, το μαρούλι, τα collard greens, τα κίτρινα κολοκύθια, τα καρότα, οι γλυκοπατάτες, είναι καλές πηγές καροτίνης που είναι γνωστή ως «προβιταμίνη Α», ουσία, από την οποία το σώμα μπορεί να φτιάξει την δική του βιταμίνη Α. Καροτίνη επίσης βρίσκουμε στα πεπόνια, στα νεκταρίνια, στα ροδάκινα, και στα βερύκοκα καθώς και στα τροπικά φρούτα μάνγκο και παπά­για. Οι μπανάνες είναι επίσης μια καλή πηγή των βιταμινών Α και C. Τα πλήρη δημητριακά είναι πλούσια σε βιταμίνη Ε και μαζί με σπόρους, ξηρούς καρ­πούς και όσπρια περιέχουν διάφορες βιταμίνες Β, όπως είναι η θειαμίνη και η νιασίνη. Το αβοκάντο είναι πλούσια πηγή σε Β6 (πυριδοξίνη), όπως είναι και οι πατάτες, οι μπανάνες, το σπανάκι κι άλλα σκουροπράσινα λαχανικά. Τα πρά­σινα λαχανικά και τα αμυλώδη λαχανικά προσφέρουν καλές ποσότητες ριβο- φλαβίνης (Β2). Το σπέρμα του σταριού είναι μια πηγή φολικού οξέος και η βιταμίνη Κ βρίσκεται στο λάχανο, στα σιτηρά και στα λαχανικά.

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε δια μακρού, αλλά πήρατε ήδη μια ιδέα. Οι πδατάνθρακες είναι φορτωμένοι με τις βιταμίνες που γνωρίζουμε πως χρειά­ζονται τα σώματά μας και επιπλέον υπάρχουν στις ίδιες αυτές τροφές βιτα­μίνες που δεν τις γνωρίζουμε ακόμη. Αυτή είναι η μόνη πηγή που μπορούμε να τις βρούμε. Τα τροφικά συμπληρώματα δεν θα καλύψουν τις ανάγκες μας πε βιταμίνες. Οι βιταμίνες είναι τα πιό εύθραστα θρεπτικά στοιχεία. Η χημική επεξεργασία, όσο και η θερμότητα και το φως τις καταστρέφουν. Να γιατί οι επεξεργασμένες τροφές που τρώμε, στερούνται βιταμινών. Επίσης οι βιτα­μίνες χάνονται όταν βράζει κανείς με πολύ νερό τα λαχανικά και ύστερα ιιετά το νερό. Μαζί μ ’ αυτό απομακρύνονται και οι βιταμίνες. Οι υδατοδιαλυ- ιές βιταμίνες χάνονται στο νερό και γι ’ αυτό τα τρόφιμα που τις περιέχουν (φρούτα, λαχανικά, όσπρια, πλήρη δημητριακά κλπ.) δεν θα πρέπει να «μου- οκεύουν» για πολύ στο νερό. Ειδικά τα φρούτα και τα λαχανικά.

Είναι σημαντικό να ξέρει κανείς πως να συντηρεί, και πως να μαγειρεύει ιις διάφορες τροφές ούτως ώστε η απώλεια των πολύτιμων αυτών στοιχείων, των βιταμινών, να είναι η μικρότερη δυνατή. Αλλά για το θέμα αυτό θα μιλήσουμε αναλυτικά στον επόμενο τόμο της σειράς αυτής.

ΜΕΤΑΛΛΑ - ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ

Τα μεταλλικά άλατα κρατούν το «κλειδί» στις διαδικασίες της ζωής. Qj Αμερικανός διαιτολόγος ' Οττο Κάρκε έγραψε: «Είναι αναντικατάστατα στο\| σχηματισμό των κυττάρων και ιστών, δίδοντας σταθερότητα και μορφή. Είναι οι μεταφορείς ζωτικού ηλεκτρισμού και μαγνητισμού, συνεχώς ανεφοδιάζο·; ντα το ανθρώπινο δυναμό».

«Χωρίς επαρκή λήψη μετάλλων, τα άλλα στοιχεία των τροφών - λευκώμα­τα, υδατάνθρακες και λίπη - δεν μπορούν να μεταβολιστούν καταλλήλως».

Τα κύτταρα μας ασχολούνται κατά δισεκατομμύρια με χημικές ενέργειες Προκειμένου να μετατρέψουν τα υγρά θρεπτικά στοιχεία σε ζωντανή δομή και να παράγουν θερμότητα, έχουν ένζυμα που τα βοηθούν. Ένα ένζυμο είναι καταλύτης του σώματος - οργανικός καταλύτης· (καταλύτης είναι ένα χημικό που φέρνει δυό ή περισσότερα χημικά μαζί σε δράση, αλλά το ίδιο δεν μεταβάλλεται' δρά σαν ένα διευκολυντικό).

Το σώμα έχει χιλιάδες διαφορετικά ένζυμα. Ο Ισαάκ Ασίμωβ ονομάζει κάθε κύτταρο «ένα σάκκο με ένζυμα». Κάθε μικροσκοπικό κύτταρο του συ­κωτιού, έχει 50.000 ένζυμα. Αυτό συμβαίνει γιατί το συκώτι είναι το εργαστή­ριο χημικών του σώματος. Εργάζεται για να διατηρεί το αίμα καθαρό και κάνει πολλές άλλες δουλειές.

Εάν σας προξενούν έκπληξη τα 50.000 ένζυμα σε κάθε μικροσκοπικό κύτταρο του συκωτιού, να μια μεγαλύτερη έκπληξη: Κάθε μόριο ενζύμου εκτελεί την εργασία του ένα εκατομμύριο φορές το λεπτό. Τα μέταλλα είναι οι ενεργοποιητές των ενζύμων.

Τα μέταλλα διατηρούν τους ιστούς καθαρούς και σε αρμονική και εργάσι­μη κατάσταση. Όλα τα κατάλοιπα των κυττάρων είναι οξέα - ουρικό, ανθρα­κικό, φωσφορικό, γαλακτικό οξύ κλπ. και χρειάζονται μέταλλα που σχηματί­ζουν βάσεις ή αλκαλικά μέταλλα για να εξουδετερώσουν αυτά τα οξέα και να βοηθήσουν την αποβολή τους.

Τα μέταλλα χρησιμοποιούνται σε μυριάδες δουλειές για να διατηρούν τα όργανα σε λειτουργία. Θα αναφερθούμε στα πιο γνωστά.

ΑΣΒΕΣΤΙΟ (Ca) 0,8 γραμ.Κάθε παιδί του σχολείου γνωρίζει ότι το ασβέστιο είναι απαραίτητο για

ισχυρά κόκκαλα και δόντια.

Το 99% του ασβεστίου βρίσκεται στα κόκκαλα. Το υπόλοιπο 1% είναι πολύ ζωτικό επειδή χρειάζεται:1 για τον έλεγχο της πήξης του αίματος2 για την διεγερσιμότητα των νεύρων και των μυώνων3. για την λειτουργία της παραθυρεοειδούς ορμόνης4. για τον έλεγχο της συστολής των μυώνων5. για την δράση της βιταμίνης ϋ6. για τον έλεγχο των ρυθμικών παλμών της καρδιάς.

Το ασβέστιο βρίσκεται επίσης στο αίμα, στο υγρό που περιβάλλει τα κύτ­ταρα, στα κύτταρα των μεμβρανών και στα ενδοκυτταρικά οργανίδια.

Η έλλειψη ασβεστίου προκαλεί:1 Αδυναμία συστολής των μυώνων (τετανία)2 Αύξηση της ευερεθιστότητας και νευρικότητας3. Ραχίτιδα4. Οστεομαλάκυνση 5 Οστεοπόρωση

Οι δυό παραπάνω καταστάσεις δεν γίνονται αντιληπτές από ένα ακτινολο­γικό έλεγχο, παρά μόνο εφόσον το 30% των μετάλλων του κοκκάλου έχουν χαθεί.6. Μιά έλλειψη ασβεστίου παίζει σπουδαίο ρόλο στις καρδιακές αρρυθμίες. Είναι το ασβέστιο λειτουργικά σπουδαίο για πολλά καρδιακά κύτταρα και είναι πρωταρχικά υπεύθυνο για την γένεση των ηλεκτρικών δυναμικών του συστή­ματος αγωγιμότητας.7. Οι μητέρες που έχουν ελλατωμένο ασβέστιο στο αίμα γεννούν παιδιά με ελαττωμένη πυκνότητα κοκκάλων

Πρέπει να προσέχει κανείς:1. Να μη παραμένει για μακρόν στο κρεββάτι, κι εντελώς ακίνητος γιατί αυτό προξενεί απώλεια του ασβεστίου από τα κόκκαλα.2. Οι ηλικιωμένοι άρρωστοι να μην καταναλώνουν διαιτολόγια πλούσια σε ζωικά λευκώματα, γιατί αναπτύσσεται οστεοπόρωση, ενώ οι ηλικιωμένοι φυ- τοφάγοι δεν παθαίνουν οστεοπόρωση. (Η όξινη τέφρα που αφήνουν τα ζωικά λευκώματα είναι υπεύθυνη για την απώλεια του ασβεστίου).3. Καθώς προχωρά η ηλικία, η απορρόφηση του ασβεστίου γίνεται πιό δύ­σκολη, γ ι ' αυτό πρέπει να προσέχει κανείς περισσότερο.4. Οι διάφορες εντάσεις ή οι καταθλιπτικές συγκινησιακές καταστάσεις μπορεί να ελαττώσουν σημαντικά το ασβέστιο του αίματος (αυξάνοντας την απώλεια του).5. Το ασβέστιο είναι ουσιώδες αλλά η αλληλεπίδρασή του μ' άλλες βιταμί­νες και μέταλλα δεν θα πρέπει να παραβλέπεται, π.χ. έλλειψη βιταμίνης ϋ , επιφέρει μια ελάττωση στην απορρόφηση του ασβεστίου. Τα παιδιά που λαμβάνουν μια υπερβολική ποσότητα βιταμίνης ϋ (που συνήθως υπάρχει στα

κονιοποιημένα και εβαπορέ γάλατα) απορροφούν πάρα πολύ ασβέστιο κ(| μπορεί να έχουν στομαχικές διαταραχές και επιβράδυνση της ανάπτυξή! τους. Μιά έλλειψη μαγνησίου μπορεί να προξενήσει εναποθέσεις ασβεστί ου, στους μυώνες, στην καρδιά και στα νεφρά. Αυτό δημιουργεί πέτρες στα νεφρά. Η ισορροπία του ασβεστίου στον οργανισμό σχετίζεται στενά με τ(] μαγνήσιο, τον ψευδάργυρο, τον σίδηρο, το σελήνιο και το θείο. |

Περισσότερο από τον 1/3 των αρρώστων με χρόνια νεφρική ανεπάρκειή που βρίσκονται σε τεχνητό νεφρό, είχαν σοβαρή ασβεστοποίηση της καρδή άς, των πνευμόνων στομάχου ή νεφρών. Η ασβεστοποίηση ήταν σε εξέλιξή στη διάρκεια της θεραπείας |

Προσοχή όμως πρέπει να δίνεται και για μιά υπερβολική πρόσληψη ασβε< στίου με το διαιτολόγιο. Η αυξημένη πρόσληψη του ελαττώνει την απορρό^ φηση του ψευδαργύρου. Επίσης μια υπερβολική ποσότητα ασβεστίου, μποί ρεί να προκαλέσει ανεπιθύμητα αποτελέσματα, όπως στο να εμποδίσει την πήξη του αίματος, στο ότι καταστέλλει τις νευρομυϊκές λειτουργίες, η στυ να δημιουργήσει πέτρες ή ασβεστώσεις.

ΠηγέςΜια κούπα σκουροπράσινων φυλλώδων λαχανικών όπως η λαχανίδα και το μπρόκολο θα προσφέρουν στο παιδί τόσο ασβέστιο όσο ένα ποτήρι γάλα. Ασβέστιο βρίσκεται: Στους ξηρούς καρπούς,στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (λάχανο, μαρούλι κλπ.), στα όσπρια, στα πλήρη δημητριακά, στον κρόκο τού αυγού και στο γάλα. Οι άνθρωποι δεν χρειάζονται να πίνουν γάλα για ασβέ­στιο, γιατί το ασβέστιο βρίσκεται σε 245 λαχανικά, ξηρούς καρπούς, σπό­ρους και φρούτα που τρώμε.

ΦΩΣΦΟΡΟΣ (Ρ)Είναι ένα μη μεταλλικό στοιχείο που βρίσκεται στους ιστούς όλων των

ζώων και των φυτών. Στους βιολογικούς ιστούς είναι παρών με την μορφή φωσφορικού άλατος. Η μεγαλύτερη ποσότητα είναι συγκεντρωμένη στο σκελετικό σύστημα και οτα δόντια, λιγώτερη στους μυώνες και ακόμη λιγώ- τερη στο νευρικό σύστημα.1. Είναι ζωτικής σημασίας για τον μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών, δρά σαν ένας σκληρυντικός παράγοντας στα κόκ- καλα και στα δόντια.2. Είναι απαραίτητο για τη κατάλληλη λειτουργία των μυών και των νεύρων.

Τα κλινικά συμπτώματα της έλλειψης είναι:1. Μυϊκή αδυναμία (που μπορεί να φτάσει έως το σημείο της αναπνευστι­κής ανεπάρκειας).2. Αναιμία (η αναιμία προκαλείται από μιά μεταβολή της μεμβράνης των ερυθροκυττάρων).

3 Ελαττωμένη αντίσταση στις μολύνσεις· αυτό οφείλεται στην ελαττωμένη δραστηριότητα των λευκοκυττάρων που προέρχεται από έλλειψη φωσφορι­κών αλάτων και παρόμοια συμπτώματα (όπως η έλλειψη Οβ) δηλ. ραχίτιδα, Γ,ύθραστα κόκκαλα, επιδεκτικότητα στο χάλασμα των δοντιών και καθυστέ­ρηση στην ανάπτυξη.

Ο φώσφορος και το ασβέστιο ευρίσκονται μαζί στο σώμα σε σχεδόν στα-

Οθ 1,5θερή σχέση ασβέστιο προς φωσφόρο = 1,5:1 = — ). Εάν η δίαιτα

είναι πάρα πολύ πλούσια σε φωσφόρο σε σχέση με την πρόσληψη ασβεστίου, γ ο ασβέστιο αποβάλλεται, χάνεται με τα ούρα. Εάν η πρόσληψη ασβεστίου είναι ελλιπής, ανεπαρκής, τότε ο φώσφορος δεν απορροφάται και δεν χρη­σιμοποιείται καταλλήλως. Επίσης και τα δυό - φώσφορος και ασβέστιο - μπο­ρούν να απορροφηθούν καταλλήλως εάν είναι παρούσα η βιταμίνη ϋ σε επαρκή ποσότητα.

Ελαττωμένος φώσφορος κι επομένως φωσφορικό αλάτι στο αίμα (υποφω- σφατιαιμία) μπορεί να προκόψει από αλκοολισμό, θεραπεία με αντιόξινα (που δυστυχώς λαμβάνονται πάρα πολύ συχνά κι εύκολα με την παραμικρότερη ενόχληση του στομαχιού), με την ενδοφλέβια χορήγηση γλυκόζης (οι διάφο­ροι σακχαρούχοι οροί) κατά την θεραπεία με βαρβιτουρικά, στην εγκυμοσύνη^ στην έλλειψη βιταμίνης ϋ.

Η έλλειψη φωσφόρου δημιουργεί ανισορροπία μεταξύ φωσφόρου, ασβε­στίου μαγνησίου και καλιού.

Η υπερβολική λήψη φωσφόρου οδηγεί σε ανεπάρκεια ασβεστίου με τα επακόλουθα που ήδη περιγράψαμε' (αυτό συμβαίνει σε κείνους συνήθως που καταναλίσκουν συνέχεια κρέας που είναι πλούσιο σε φωσφόρο και φτω­χό σε ασβέστιο· έτσι διαταράσσεται η ισορροπία μεταξύ φωσφόρου και α­σβεστίου· κι έτσι φθάνουμε στην οστεοπόρωση και στις άλλες συνέπειες μιας έλλειψης ασβεστίου).Πηγές:

Ο φώσφορος βρίσκεται στα πλήρη δημητριακά, στα όσπρια, στους ξηρούς καρπούς, στο τυρί, στον κρόκο του αυγού, στο γάλα, στο κρέας Ό φώσφο­ρος βρίσκεται σε 235 φυτικές τροφές.

ΜΑΓΝΗΣΙΟ (Μ9)300-400 Γης.Οφείλει το όνομά του στην ελληνική πόλη Μαγνησία όπου βρέθηκαν μεγά­

λα κοιτάσματα ανθρακικού μαγνησίου. Το μαγνήσιο είναι ένα ουσιώδες μέ­ταλλο στα περισσότερα ζωντανά όντα και βρίσκεται σε αφθονία στον άνθρω­πο.

Ο άνθρωπος χρειάζεται το μαγνήσιο1. για παραγωγή και μεταφορά ενέργειας2. για την συστολή των μυώνων3. για την σύνθεση πρωτεΐνης4. για την διεγερσιμότητα των νεύρων5. για την ενεργοποίηση των διαφόρων συστημάτων ενζύμων στα κύτταρο6. για τα κόκκαλα και τα δόντια.

Η λήψη μαγνησίου με το συνηθισμένο διαιτολόγιο έχει σταθερά ελαττωθεί εξ αιτίας του ραφιναρίσματος και της επεξεργασίας των τροφίμων.

Οι ελλείψεις σε μαγνήσιο συνοδεύονται συχνά από ελάττωση ασβεστίοι (υπασβεστιαιμία), ελάττωση καλιού (υποκαλιαιμία).

Ελαφρά (ήπια), ελάττωση μαγνησίου δημιουργεί συμπτώματα όπως ευε· ρεθιστότητας, φόβου και εχθρικής συμπεριφοράς. Παρατεταμένη έλλειψη δημιουργεί διάφορα τικ (σπασμούς), τρόμο, ακανόνισμο, μή ρυθμικό σφυγμό.; μυϊκή αδυναμία, κράμπες άνω και κάτω άκρων.

Σε σοβαρή έλλειψη επηρεάζεται ειδικά ο εγκέφαλος με συμπτώματα σύγ­χυσης, διαταραχής προσανατολισμού, κακής μνήμης, κατάθλιψης και πολλές φορές παραλήρημα.

Έλλειψη μαγνησίου προκαλούν διάφορες καταστάσεις όπως:1. Χρόνιος αλκοολισμός.2. Κίρρωση του ήπατος.3. Διαβητική οξέωση.4. Αρτηριοσκλήρυνση και μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές του καρδια­κού ρυθμού.5. Σε αρρώστους που χορηγούνται ενδοφλεβίως υγρά, χωρίς μαγνήσιο και σε διάφορες άλλες καταστάσεις.

Μιά υπερβολική ποσότητα μαγνησίου μπορεί νάναι τοξική αλλά η δηλητη­ρίαση από μαγνήσιο είναι σπάνια. Συμβαίνει μόνο όταν το οώμα ελαττώσει την απέκκριση του μαγνησίου δια των ούρων (οπότε κατακρατείται), είτε όταν αυξήσει την απορρόφηση του μαγνησίου.

Ορισμένοι τύποι όγκων στα κόκκαλα και καρκίνου στις γυναίκες μπορεί να ανεβάσουν σε υψηλά επίπεδα το μαγνήσιο στο πλάσμα. Υπερβολική ποσότη­τα μαγνησίου μπορεί να προκαλέσει καταστολή του κεντρικού νευρικού συ­στήματος (έχει χρησιμοποιηθεί για αναισθησία) και μια πολύ μεγάλη δόση μαγνησίου μπορεί να προκαλέσει θάνατο.Πηγές:

Πλήρη δημητριακά, ξηροί καρποί, σόγια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, στα όσπρια, και στο γάλα και σε 134 γενικά φυτικές τροφές που τρώμε.

Τα στοιχεία που αναλύσαμε δηλ. το ασβέστιο, ο φώσφορος και το μαγνή­σιο, έχουν ονομαστεί μακρο - θρεπτικές ουσίες^επειδή χρειάζονται σε μεγα­λύτερες ποσότητες από τα άλλα μέταλλα ή ιχνοστοιχεία (που.καθώς η λέξη

ιο λέει απαντούν σε μικρές ποσότητες, σε ίχνη).

ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣΤρία άλλα στοιχεία, το νάτριο, το κάλιο, το χλώριο, ονομάζονται ηλεκτρολύ-

ιες. Διεκπεραιώνουν πολλές εργασίες αλλά το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι σαν «ομάδα εργασίας» ρυθμίζουν την ισορροπία των υγρών στον οργανισμό μας «από κοινού». Ρυθμίζουν την οξεοβασική ισορροπία του σώ­ματος. Βοηθούν στη διατήρηση της ωσμωτικής πίεσης εκτός και εντός των κυττάρων, έτσι ώστε να μη συρρικνώνονται ή να φουσκώνουν. Ο Ασίμωβ περιγράφει πως το κύτταρο είναι εφοδιασμένο με μια αντλία νατρίου που πποτρέπει την είσοδο νατρίου στο κύτταρο. Πιο αναλυτικά:

ΝΑΤΡΙΟ (Νβ)0,6 - 1 γραμ.

' Ενα μεταλλικό στοιχείο, απαραίτητο στο διαιτολόγιο μας. Οι λειτουργίες του είναι:1. Διατήρηση ισορροπίας μεταξύ εξωκυτταρικού και ενδοκυτταρικού υγρού του σώματος.2. Διατήρηση του ΡΗ του αίματος.3. Αγωγιμότητα νευρικών ερεθισμάτων.

Η έλλειψή του προκαλεί: Ζάλη, ναυτία, λήθαργο, εξάντληση, κράμπες.' Εμετοί και σοβαρή αναπνευστική δυσχέρεια μπορεί να συμβούν σε σοβαρή περίπτωση ελλείψεως. Η έλλειψη του μπορεί να προέλθει από εμετούς ή διάρροια'η από άλλα σοβαρά νοσήματα, όπως η ανεπάρκεια του φλοιού των επινεφριδίων.Πηγές:

Φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, όσπρια κλπ. Το νάτριο βρίσκεται σε 180 φυτικές τροφές. Η ανόργανη κρυσταλλική ένωση, το χλωριούχο νάτριο που λέγεται αλάτι, είναι σκέτο δηλητήριο. Δεν θα πρέπει ποτέ να θεωρηθεί σαν απαραίτητη πηγή νατρίου ή χλωρίου για το σώμα.

ΚΑΛΙΟ (Κ)Ένα μεταλλικό στοιχείο, απαραίτητο στην διατροφή του ανθρώπου.Το κάλιο είναι απαραίτητο:

1. Για να χρησιμοποιηθεί η γλυκόζη για ενέργεια.2. Για να αποταμιευθεί γλυκογόνο για μελλοντικές ανάγκες ενέργειας.3. Για να συστέλονται οι μυώνες.4. Μαζί με το νάτριο, διατηρεί την ισορροπία μεταξύ του εξωκυτταρίου και ενδοκυτταρίου υγρού.5. Για να βοηθά - μαζί με τον φωσφόρο, στην μεταφορά οξυγόνου στα

κύτταρα του εγκεφάλου.6. Για την κατάλληλη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος..

Η έλλειψη καλίου μπορεί να προκαλέσει:1. Γενική αδυναμία των μυών και μερική ή ολική παραλυσή τους.2. Επηρεάζει την λειτουργία της καρδιάςκαρδιακά επεισόδια σχετίζονται συχνά με την χαμηλή λήψη καλίου και είναι δυνατό η έλλειψη καλίου στους; στεφανιαίους μυς, να είναι ένας κύριος παράγοντας στους θανάτους από νοσήματα καρδιάς. ;3. Διανοητική απάθεια.4. Υπογλυκαιμία.5. Αδυναμία στους μυώνες των εντερικών τοιχωμάτων είναι μια συνηθισμέ­νη εμπειρία, που επιφέρει δυσπεψία και πόνους από αέρια, δυσκοιλιότητα.6. Οίδημα ή κατακράτηση νερού.7. Κωλικούς στα βρέφη.

Ορισμένα άτομα έχουν μια μεγάλη απαίτηση για κάλιο, απο κληρονομικό­τητα, κι όταν δεν λαμβάνουν αρκετές ποσότητες καλίου παθαίνουν συχνά μιά προσωρινή παράλυση - μια κατάσταση που μπορεί γρήγορα να διορθωθεί με την λήψη καλίου.

' Ηπια συμπτώματα ελλείψεως καλίου είναι:1. Μυϊκή αδυναμία.2. Κούραση.3. Κράμπες.

Διάφοροι παράγοντες μπορεί να ελαττώσουν το κάλιο στον οργανισμό:1. Διάφορες μελέτες δείχνουν, ότι ένα ανθυγιεινό διαιτολόγιο με τροφές ευκολίας, πλούσιες σε λίπη, σε ζάχαρη και σε αλάτι, οδηγούν γοργά σε μια κατάσταση έλλειψης καλίου.2. Τα χάπια που χρησιμοποιούνται για ανακούφιση των συμπτωμάτων της προεμμηνορυσιακής τάσης, ανακουφίζοντας τους γεμάτους με νερό ιστούς, έχουν την παρενέργεια να δημιουργούν αποβολή καλίου όσο και νατρίου.3. Άρρωστοι με διαβήτη, υψηλή πίεση, ή αρρώστια του συκωτιού απαιτούν μιά κανονική λήψη καλίου.4. Όσοι λαμβάνουν κορτιζόνη, ΑΟΤΗ, δακτυλίτιδα ή διουρητικά απαιτούν την λήψη μεγαλύτερων ποσοτήτων καλίου. Ειδικά, έχει βρεθεί ότι τα διουρη­τικά με θειαζίδη που λαμβανονται χωρίς μεγάλες ποσότητες φρούτων μπο­ρεί γοργά να επιφέρουν μια έλλειψη καλίου που να οδηγήσει στην παράλυση.5. Έλλειψη καλίου προκύπτει κι από μια απλή διάρροια, από εμετό κι από παρατεταμένη χρήση αντιβιοτικών.6. Όταν αθλείται κανείς, καλό είναι να λαμβάνει άφθονα φρούτα ώστε να παίρνει το κάλιο που είναι απαραίτητο για να αποφύγει μυϊκές κράμπες κλπ. Πρέπει να προσέχει κανείς, ώστε να μη χρησιμοποιεί κάψουλες ή ταμπλέτες αλάτων καλίου, για να καλύψει την έλλειψη καλίου,γιατί μπορεί να δημιουρ-

γηθούν αρκετά προβλήματα και παρενέργειες.Τα άλατα του καλιού όταν χορηγηθούν με την μορφή καψουλών, διαλύο­

νται στο στομάχι και προξενούν σοβαρό πόνο- ο πόνος αυτός μπορεί να ανακουφιστεί γοργά με τη λήψη νερού.

Από την άλλη μεριά, οι ταμπλέτες καλίου που διασπούνται στο έντερο και απελευθερώνουν κάλιο μπορεί να μείνουν σ' ένα σημείο του εντέρου για μακρό χρόνο και να δημιουργήσουν ένα έλκος του εντέρου, το οποίο μπορεί να πάθει διάτρηση.

Μπορεί κανείς θαυμάσια να αντικαταστήσει τις επικίνδυνες αυτές κάψου­λες ή ταμπλέτες, απλώς τρώγοντας φρούτα και λαχανικά που περιέχουν άφθονες ποσότητες Κ, αλλά και άλλων ιχνοστοιχείων. Τροφές λοιπόν πλού­σιες σε κάλιο (Κ) είναι τα πράσινα λαχανικά, τα εσπεριδοειδή, τομάτες, φασόλια, φακές, ξηροί καρποί, χουρμάδες, δαμάσκηνα και φρούτα όλων των εποχών και ειδών. Τα λαχανικά - όσα δεν τρώγονται ωμά - πρέπει να βράζο­νται με λίγο νεράκι και σε σιγανή φωτιά' το λίγο νερό που μένει μετά το βράσιμο πρέπει να πίνεται ή να χρησιμοποιείται για διάφορες σούπες.

ΧΛΩΡΙΟ (ΟΙ)' Ενα μη μεταλλικό στοιχείο, που το σώμα το χρειάζεται σε μετρίως μεγά­

λες ποσότητες μαζί με το κάλιο και το νάτριο.Το χλώριο χρειάζεται:

1. Βοηθά στην διατήρηση της ισορροπίας νερού στο σώμα.2 Διεγείρει την παραγωγή υδροχλωρικού οξέος κι άλλων πεπτικών χυμών στο στομάχι.3. Στη διαδικασία της απομάκρυνσης των αχρήστων υλικών.4. Στην διανομή των ορμονών.Πηγές:

Πράσινα φυλλώδη λαχανικά, παντζάρια, ραπανάκια κ.ά.Το χλώριο βρίσκεται σε 97 τροφές.

ΣΙΔΗΡΟΣ (Ρβ)' Ενα μεταλλικό στοιχείο, ουσιώδες στις βιολογικές διαδικασίες των περισ­

σότερων ζώων και πολλών φυτών. Το σώμα ενός υγιούς ενήλικα περιέχει περίπου 4 γραμμάρια, περίπου 2/3 των οποίων βρίσκονται στο αίμα, σαν αιμοσφαιρίνη. Η πλειονότητα του σιδήρου που απομένει αποθηκεύεται στο συκώτι, στο σπλήνα, στον μυελό των οστών και στους μυώνες.

Ο σίδηρος χρειάζεται:1. Σαν απαραίτητο συστατικό της αιμοσφαιρίνης, του χρωστικού υλικού στα ερυθροκύτταρα, που μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες σ’ όλα τα κύτταρα του σώματος·χωρίς οξυγόνο τα κύτταρα πεθαίνουν.

2. Σαν σπουδαίο στοιχείο πολλών ενζυμικών συστημάτων.3. Για την μυοσφαιρίνη (στους μυς), όπου δέχεται το οξυγόνο που μεταφέ- ρεται .από την αιμοσφαιρίνη.

Η έλλειψη του σιδήρου προκαλεί αναιμία. Αυτή η αναιμία είναι συχνή με­ταξύ γυναικών (εξ αιτίας των εμμήνων), των εφήβων αγοριών και κοριτσιών, των παιδιών, αλλά σπάνια στους άνδρες. Βέβαια με την λήψη καταλλήλων φυσικών τροφών μπορεί να διορθωθεί μια έλλειψη σιδήρου. Η κατανάλωση όμως ραφιναρισμένων τροφών (οι διαδικασίες ραφιναρίσματος και επεξερ­γασίας των τροφίμων αφαιρούν ή καταστρέφουν τον σίδηρο), μπορεί να δη­μιουργήσει ή να επιδεινώσει μια αναιμία, εξ ελλείψεως σιδήρου. Επίσης μια χρόνια αιμορραγία εξ αιτίας διαφόρων αιτιών (π.χ, αιμορροΐδες, αιματουρία, αιμοπτύσεις κ.ά.) μπορεί να δημιουργήσει έλλειψη Ρθ και αναιμία.

Η βιταμίνη Ο βοηθά, αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου. Τα τοξικά μέταλλα του Καδμίου ή του χαλκού ελαττώνουν την απορρόφηση του σιδή­ρου.

Οταν μια υπερβολική ποσότητα σιδήρου λαμβάνεται συχνά για μεγάλες περιόδους, παθολογικές καταστάσεις δημιουργούνται, που προξενούν με­γαλύτερη ζημιά από ότι μπορεί να προκύψει από μια έλλειψη σιδήρου. Η μεγάλη λήψη σιδήρου είναι ενδεχόμενο να συμβεί σε ηλικιωμένα άτομα επειδή συγκεντρώνεται βαθμιαία η περίσσεια σιδήρου. Όπως συμβαίνει και με το χαλκό,η περίσσεια σιδήρου μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές συνέπει­ες, όπως η αιμοχρωμάτωση, η αιμοσιδήρωση, βλάβες στο συκώτι και στο πάγκρεας, αρθριτικά και βλάβη στην καρδιά.

Οι αρρώστιες που έχουν σχέση με υπερφόρτωση σιδήρου εμφανίζονται κυρίως σε άτομα πάνω από 40 ετών και τα συμπτώματα είναι πονοκέφαλοι, δύσπνοια, αυξημένη κόπωση, ζάλη και απώλεια βάρους.

Ο καλύτερος τρόπος να καλύψετε την έλλειψη σιδήρου είναι να τρώτε τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο, σωστά μαγειρευμένα και συνδυασμένα και απο­φυγή παραγόντων που επιδεινώνουν αυτή την έλλειψη (π.χ. χρήση καφεϊνού- χων ποτών, κάπνισμα, γλυκά, πολύ ψωμί κ.ά ).

Τα διάφορα σκευάσματα του εμπορίου εκτός του ότι δημιουργούν διάφο­ρα γαστρεντερικά ενοχλήματα,δεν απορροφούνται καλά και επιπλέον έχουν μια παροδική δράση. Κι όσον αφορά την ενδοφλέβια χορήγηση μιας σύμπλο1- κης ένωσης σιδήρου, για την θεραπεία της σιδηροπενικής αναιμίας, έχει παρατηρηθεί ότι σε τρωκτικά αναπτύσσονται τοπικά νεοπλάσματα.Πηγές:

' Απαχα κρέατα και κυρίως συκώτι, βαθυπράσινα λαχανικά, πλήρη δημητρια­κά, ξερά φρούτα (βερύκοκκα, σταφίδες κλπ.), όσπρια, οστρακόδερμα, κρό­κος αυγών, ξερά φασόλια, αρακάς κλπ. Λέγεται ότι δεν γίνεται καλή απορρό­φηση του σιδήρου από τις φυτικές τροφές σε αντίθεση με την καλή απορρό­φηση του σιδήρου από τις ζωικές τροφές. Αυτό όμως - αν ισχύει - εξουδετε­

ρώνεται εύκολα, εάν ταυτόχρονα με τις φυτικές πηγές σιδήρου, που αναφέρονται πιό πάνω, καταναλώνονται κι άλλες τροφές που είναι πλούσιες σε βιταμίνη Ο (εσπεριδοειδή, πιπεριά, φρέσκα φρούτα, λαχανικά, πατάτες, μαϊντανόίκλπ.). Οι τροφές αυτές θεωρούνται ως «βοηθοί του σιδήρου».

ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ (Ζπ)15 ιτιρ.

' Ενα μεταλλικό στοιχείο απαραίτητο:1. Για την ούνθεοη του λευκώματος.2. Για την δράση ενός μεγάλου αριθμού ενζύμων.3. Για την παραγωγή αρσενικών ορμονών.4. Για την ανάπτυξη του ανθρώπου.5. Για την ρύθμιση της όρεξης και μιας ομαλής αίσθησης γεύσης και ό­σφρησης.

Ελλείψεις ψευδαργύρου που προκλήθηκαν στα ζώα του εργαστηρίου επέ­φεραν:1. Ελαττωμένη αντίοταοη οτις μολύνσεις.2. Ανωμαλίες στο δέρμα.3. Ελάττωση γονιμότητας (υπογοναδισμό).4. Αργή επούλωση τραυμάτων.5. Επιπλέον οι απόγονοι αυτών των ζώων είχαν συχνά ανωμαλίες στα κόκ- καλα, στα μάτια, στα νεφρά και στον εγκέφαλο- φαίνεται δε ότι οι ίδιες ελλείψεις στον άνθρωπο οδηγούν σε όμοια αποτελέσματα.6. Η έλλειψη Ζπ, στα κορίτσια μπορεί να σχετίζεται με τον μη κανονικά ρυθμιζόμενο εμμηνορυσιακό κύκλο εως την ηλικία των 14 - 17 ετών.7. Απώλεια γεύσης.8. Έφηβοι με έλλειψη Ζπ μπορεί να έχουν πόνους στις αρθρώσεις και στα ισχία.9. Ανεπάρκεια ψευδαργύρου και βιταμίνης Β„ μπορεί να δημιουργήσει στις γυναίκες ναυτία.10. Συμβάλλει στην δημιουργία λευκών κηλίδων στα νύχια (λευκονυχία).11. Οι εγκυμονούσες παρουσιάζουν δυσκολία στον τοκετό όταν έχουν έλ­λειψη ψευδαργύρου. Από πειράματα σε ζώα, φάνηκε ότι το κύημα γεννιόταν νεκρό ή με ανωμαλίες και κυρίως διανοητική καθυστέρηση.12. Στην ακμή έχει βρεθεί ελαττωμένος ψευδάργυρος.13. Νανισμό.

Στην Μ. Ανατολή περιγράφτηκε ένα σύνδρομο, που χαρακτηρίζεται από αναιμία, υπογοναδισμό, νανισμό, και ανωμαλίες του δέρματος και των μαλλι­ών. Επίσης έχει βρεθεί, έλλειψη ψευδαργύρου στα κύτταρα του ιππόκαμπου (μια περιοχή του φλοιού του εγκεφάλου) στους αλκοολικούς και στους σχι­ζοφρενείς .

Χρόνια μόλυνση ή stress οποιουδήποτε είδους μειώνει τον ψευδάργυρο στο αίμα.

Λέγεται ότι όταν ο ψευδάργυρος βρίσκεται σε ισορροπία με άλλα ιχνο­στοιχεία και βιταμίνες, είναι πιθανόν χρήσιμος στο νά προλαβαίνει τον καρκί­νο του προστάτου και των μαστών. Επίσης διαιτολόγια πλούσια σε Ζπ βοη­θούν την ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Υπερβολική ποσότητα ψευδαργύρου στο σώμα μπορεί να εμποδίσει την απορρόφηση του σιδήρου από το έντερο.Πηγές:

Πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ξηροί καρποί, οστρακόδερμα, συκώτι και νε­φρά, γαλακτοκομικά, αυγά, ξερό αρακά και ξερά όσπρια γενικά, πλήρη δημη­τριακά.

ΘΕΙΟΝ (S)Είναι μη μεταλλικό στοιχείο που είναι παρόν σ' αρκετά λευκώματα. Βρί­

σκεται στα αμινοξέα μεθειονίνη, κυστίνη, κυστεΐνη, ταυρίνη και στις βιταμί­νες θειαμίνη και βιοτίνη. Το θείο χρειάζεται:1. για υγιές δέρμα.2. για υγιή μαλλιά και νύχια.3. για τον μεταβολισμό άλλων μετάλλων από το συκώτι.4. για την έκκριση της χολής.

Πολύ λίγα είναι γνωστά γύρω από τις απαιτήσεις ή ελλείψεις θείου στον άνθρωπο.Πηγές:

Στους ξηρούς καρπούς, τυρί, αυγά, γάλα, όσπρια, κρεμμύδια κλπ.

ΙΩΔΙΟ (I)' Ενα μη μεταλλικό στοιχείο, ουσιώδες για τον σχηματισμό της θυροξίνης

(Τ4) και της τριϊωδοθυρονίνης (Τ3), των ορμονών που εκκρίνονται από το θυρεοειδή αδένα. Μιας και ο θυρεοειδής αδένας ελέγχει τον βασικό μετα­βολισμό του σώματος μια ανεπαρκής ποσότητα των ορμονών του θυρεοει­δούς, οδηγεί σε κόπωση, μειωμένο σφυγμό, χαμηλή πίεση του αίματος, ε ­λαττωμένο σεξουαλικό ενδιαφέρον και μιά τάση να κερδίζει κανείς βάρος ακόμα κι αν η λήψη θερμίδων είναι μικρή. Το Ιώδιο βρίσκεται σε διάφορα μέρη του σώματος αλλά η μισή περίπου ποσότητα βρίσκεται στον θυρεοειδή αδένα. Μεγαλύτερη ανεπάρκεια προκαλεί βρογχοκήλη (δηλ. μια διόγκωση του θυρεοειδούς). Η έλλειψη ιωδίου στην εμβρυϊκή ζωή μπορεί να ελαττώ­σει την νοημοσύνη των νεογνών. Σοβαρή έλλειψη προκαλεί κρετινισμό. Το Ιώδιο σαν φάρμακο σε μεγάλες δόσεις μπορεί να δράσει με δυό τρόπους ή προκαλώντας υποθυρεοειδισμό και βρογχοκήλη ή αντίθετα μπορεί να προ-

καλέσει υπερθυρεοειδισμό.Πηγές:

Θαλασσινά, γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά και ορισμένα λαχανικά. Βρίσκε­ται σε 62 φυτικές τροφές.

ΜΑΓΓΑΝΙΟ (Μη)4 mg.

' Ενα μεταλλικό στοιχείο, θεωρούμενο απαραίτητο στο διαιτολόγιο γιατί:1. Βοηθά στην χρησιμοποίηση του λίπους.2. Στην παραγωγή γάλακτος στις γυναίκες.3. Στην κατάλληλη λειτουργία του συκωτιού, παγκρέατος και των επινεφρι­δίων.4. Φαίνεται να είναι απαραίτητο για την αναπαραγωγή.5. Απαραίτητο για την αύξηση και ανάπτυξη κοκκάλων.6. Για την ελάττωση της νευρικής ευερεθιστικότητας.7. Απαραίτητο για τον σχηματισμό της θυροξίνης.8. Για την ενεργοποίηση των ενζύμων.9. Ουσιώδες για την πήξη του αίματος.

Η έλλειψη μαγγανίου μπορεί να προκαλέσει:1. Οστικές ανωμαλίες.2. Διαταραχές αναπαραγωγής (στειρότητα στην γυναίκα και ανικανότητα στον άνδρα).3. Υπερκινητικότητα.4. Αναστολή σωματικής ανάπτυξης.5. Αθηροσκλήρυνση (στα ζώα κυρίως- για τον άνθρωπο δεν έχει πλήρως αποδειχθεί).6. Η έλλειψή του μπορεί να προκαλέσει ανωμαλίες στην παγκρεατική έκ- κριση ινσουλίνης- (παράγοντας που καίει την επιπλέον ζάχαρη) έτσι μπορεί να δημιουργηθεί μια διαβητική κατάσταση.7. Τα ένζυμα τα οποία ενεργοποιεί το μαγγάνιο είναι επίσης απαραίτητα για την χρησιμοποίηση της βιταμίνης C, χολίνης κι άλλων βιταμινών του συ­μπλέγματος Β (βιοτίνη και θειαμίνη). Χωρίς την ικανότητα να χρησιμοποιεί την χολίνη ή δεανόλη καταλλήλως το σώμα παράγει μειωμένη ακετυλχολίνη ένα νευρομεταβιβαστή. Στο σώμα μια ανεπάρκεια σε ακετυλχολίνη και μια ακατάλληλη χρησιμοποίηση βιταμινών του συμπλέγματος Β μπορεί να οδηγή­σει σε διάφορες καταστάσεις ανάμεσα στις οποίες μυασθένεια Gravis (σο­βαρή απώλεια της δύναμης των μυών).

Αυτή η κατάσταση μπορεί να ανταποκριθεί σ’ ένα διαιτολόγιο που περιέχει μαγγάνιο σε κάθε γεύμα, επαρκές λεύκωμα και βιταμίνες Ε και Β. Όλα αυτά τα θρεπτικά στοιχεία βοηθούν στην μεταβίβαση των ερεθισμάτων μεταξύ νεύρων και μυών.

Παράγοντες που μπορεί να ελαττώσουν το μαγγάνιο, είναι οι υψηλές τιμές στο αίμα σιδήρου, ασβεστίου και ψευδαργύρου. Αυτό μπορεί να λειτουργή­σει και αντίστροφα1 δηλαδή υψηλές τιμές μαγγανίου στο αίμα μπορεί να ελαττώσουν τον σίδηρο, το ασβέστιο και τον ψευδάργυρο του αίματος.

Διάφορα επίσης ψυχοφάρμακα που χορηγούνται κυρίως σε ασθενείς με «σχιζοφρένεια»,σε υψηλές δόσεις,έχουν σαν αποτέλεσμα την ελάττωση του μαγγανίου και την εμφάνιση μιας κατάστασης που μοιάζει σαν την νόσο του Parkinson και καλείται όψιμη δυσκινησία1 έχει βρεθεί ότι ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε μαγγάνιο (κι έλλειψη παραγόντων που οδηγούν σε κακή απορρό­φησή του) μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς με όψιμη δυσκινησία.

' Εχει αναφερθεί και τοξικότητα του μαγγανίου όταν βρίσκεται σε υψηλές τιμές στο σώμα. Εκτός αυτών που προαναφέρθηκαν και αφορούν την ελάτ­τωση της απορρόφησης του σιδήρου, του ασβεστίου και του ψευδαργύρου, έχει βρεθεί ότι σε εργάτες μεταλλορυχείων στην Χιλή καθώς και σε εργάτες της βιομηχανίας ξηρών μπαταριών οι οποίοι είναι εκτεθειμένοι στην όξινη σκόνη του ορυκτού μαγγανίου επέρχεται μια χρόνια δηλητηρίαση, τα συ­μπτώματα της οποίας είναι: τρόμος, μυϊκή δυσκαμψία, ευερεθιστότητα και αδυναμία. Τα συμπτώματα αυτά είναι παρόμοια με εκείνα που απαντούν στην νόσο του Parkinson.

Αναφέραμε προηγουμένως ότι όπως και οι υψηλές τιμές μαγγανίου στο αίμα, έτσι και οι ελαττωμένες δημιουργούν την ίδια συμπτωματολογία, δηλα­δή μια κατάσταση που μοιάζει με την νόσο του Parkinson. Οι γνώσεις μας προς το παρόν, όσον αφορά την λειτουργία του μαγγανίου στον εγκέφαλο του ανθρώπου και των ζώων, δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί μια ανεπάρκεια ή μιά τοξίνωση από μαγγάνιο επιφέρουν το ίδιο αποτέλεσμα.Πηγές:

Πράσινα φυλλώδη λαχανικά, σπέρμα σταριού, πλήρες ψωμί και δημητρια­κά, ξηροί καρποί, φασόλια και συκώτι.

ΣΕΛΗΝΙΟ (Se)Το σελήνιο απαντάται στη φύση και είναι ανάμεσα στα πιό δηλητηριώδη

στοιχεία. Σε καθαρή μορφή είναι ένα υποπροϊόν της επεξεργασίας του χαλ­κού και χρησιμοποιείται στην βιομηχανία των φωτοηλεκτρικών εργαλείων, στις μπογιές και στην ξηρογραφία.

Στους ανθρώπους το σελήνιο αυξάνει την αποτελεσματικότητα της βιτα­μίνης Ε και φαίνεται να ελαττώνει τις πιθανότητες όλων των τύπων του καρκίνου. Το σελήνιο είναι ένα αντιοξειδωτικό και βοηθά στο να προλάβει τη χρωματοσωμική διάσπαση στην καλλιέργεια ιστών. Χρωμοσώματα που έχουν βλάβη, προξενούν όχι μόνο ανωμαλίες εκ γενετής αλλά επίσης καρκίνο εάν η ζημιά στο D.N.A. διαταράσσει τους αναστολείς,που ελέγχουν την τάση των κυττάρων να πολλαπλασιάζονται.

Μ ελέτες έχουν δείξει ότι σε κοινωνίες, που η λήψη σεληνίου είναι φτωχή, η συχνότητα καρκίνου είναι υψηλή.

Το σελήνιο είναι απαραίτητο για ανάπτυξη οτην καλλιέργεια ανθρωπίνων κυττάρων και ίσως είναι απαραίτητο για ομαλή ανάπτυξη.

Η έλλειψη σεληνίου έχει άμεσα συσχετιστεί με κάμποσες αρρώστιες στα ζώα, όπως:1. Αυτόματο οίδημα ή αιμορραγία.2. Παγκρεατική ατροφία.3. Κίρρωση συκωτιού.4. Στειρότητα.

Πάρα πολύ σελήνιο γενικά απορροφούμενο από ανόργανα άλατα ή από οργανικές ενώσεις σε φυτά παράγει τοξικά συμπτώματα, αυτά είναι:- απώλεια μαλλιών, νυχιών, δοντιών,- δερματίτιδα,- ατονία, και- προοδευτική παράλυση.

Οξεία δηλητηρίαση προξενεί πυρετό, αυξημένη αναπνευστική συχνότητα, γαστρεντερίτιδα, μυελίτιδα, ανορεξία, ακόμα και θάνατο. Η σελίνωση είναι σπάνια στους ανθρώπους, αλλά μπορεί να γίνει πιό συνήθης σαν αποτέλεσμα της πλατιάς χρήσης των μηχανημάτων ξηρογραφίας. Οι μηχανές αυτές πε­ριέχουν πλάκες σεληνίου και εκπέμπουν μιά μορφή σεληνίου στην ατμό­σφαιρα. Άρα μπορεί να προκόψει τοξικότητα από παρατεταμένη στενή έκ ­θεση σ' ένα μηχάνημα που δουλεύει όλη μέρα.

Το σελήνιο έχει βρεθεί ότι ελαττώνει την τοξικότητα ορισμένων δηλητη­ριωδών στοιχείων όπως το Κάδμιο, το αρσενικό, ο άργυρος, υδράργυρος, και ο χαλκός.Πηγές:

Αυγά, συκώτι, σκόρδο· δυστυχώς όλες οι τροφές χάνουν το σελήνιο στην διάρκεια της επεξεργασίας π.χ. το σκούρο ρύζι περιέχει 15 φορές περισσό­τερο σελήνιο από ότι το άσπρο ρύζι και το πλήρες ψωμί διπλάσιο σελήνιο από το άσπρο ψωμί.

ΜΟΛΥΒΔΕΝΙΟ (Μο)Είναι ένα μεταλλικό, ουσιώδες στοιχείο στην ανθρώπινη ζωή.Στην διαδικασία της δέσμευσης του αζώτου, το,μολυβδένιο είναι ένα$ου-

σιώδης καταλύτης μιας και τα βακτηρίδια που δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο απαιτούν τις χημικές του ιδιότητες για να αρχίσουν τη σύνθεση του λευκώματος. Όπου λείπει στο έδαφος το μολυβδένιο η γη είναι άγονη.

Το μολυβδένιο είναι ουσιώδες σ' όλα τα θηλαστικά. Βρίσκεται σ' όλους τους ιστούς μας. Τρία σπουδαία ένζυμα χρειάζονται το μολυβδένιο.

Οι ελλείψεις σε Μο, είναι στην διακριτική ικανότητα του καθενός μιας καί! οι κύριες πηγές μας θερμιδικής ενέργειας - λίπη και υδατάνθρακες - έχουν Μολυβδένιο στην πλήρη τους μορφή. Στην διάρκεια της επεξεργασίας χά­νεται το Μο, όπως π.χ. στο άσπρο αλεύρι, στο άσπρο ρύζι, στη ραφιναρισμέ- νη ζάχαρη κλπ. Μόνο μιά συνετή εκλογή λευκωμάτων και λαχανικών θα εξασφαλίσει επαρκείς ποσότητες του ιχνοστοιχείου.

' Οπως και το φθόριο (των τροφών), το μολυβδένιο, φαίνεται να προλαμβά­νει τη σήψη των δοντιών. Το μολυβδένιο μπορεί επίσης νάναι υπεύθυνο για την έλλειψη του καρκίνου του οισοφάγου σε πολλά μέρη του κόσμου.

Υπάρχουν αποδείξεις ότι η έλλειψη Μο, μπορεί νάναι ένας αιτιολογικός παράγοντας στην ανθρώπινη αρρώστεια. Η οξειδάση της ξανθίνης (ξανθο- νοξειδάση) είναι το κύριο ένζυμο του σώματος το οποίο απαιτεί Μο, για να δράσει.

Η ποσότητα που χρειάζεται ο οργανισμός είναι ελάχιστη.Οι πληθυσμοί που τρέφονται με τροφές πλούσιες σε μολυβδένιο, μπορεί

να εμφανίσουν κλινικά συμπτώματα που προκύπτουν από έλλειψη χαλκού. Αντίστροφα, διαιτολόγια φτωχά σε Μολυβδένιο, μπορεί να δείξουν κλινικά συμπτώματα - στα άτομα που τα καταναλίσκουν - τοξικότητας του χαλκού.

Η μόνη παρενέργεια μιας μεγάλης ποσότητας μολυβδένιου είναι μια έ ­νταση, τέντωμα και αύξηση του τόνου των μεγάλων μυών του σώματος π.χ. των ραχιαίων, των μυών του ισχίου κλπ.

ΦΘΟΡΙΟ (Ρ)Είναι μεταλλικό στοιχείο.Το φθόριο των τροφών είναι ένα ιχνοστοιχείο, απαραίτητο για τους ζωι­

κούς οργανισμούς και έχει προστατευτικά αποτελέσματα στα δόντια όταν αναπτύσσονται, δηλαδή χρησιμεύει κυρίως για την ανάπτυξη των οστών και των δοντιών. Πιστεύεται επίσης ότι δυναμώνει τα κόκκαλα και μπορεί να είναι ένας σπουδαίος παράγοντας στην ελάττωση των πιθανοτήτων οστεοπόρω­σης στους ενήλικες.

Η συζήτηση για το ορυκτό φθόριο επικεντρώνεται στο ότι βοηθά στην ανάπτυξη και διατήρηση των δοντιών, ενώ άλλοι ερευνητές λέγουν ότι η σήψη των δοντιών αυξάνεται μετά την χρήση νερού φθορισμένου- άλλες έρευνες ισχυρίζονται ότι το ορυκτό φθόριο οδηγεί σε καρκίνο, καρδιοπά- θεια, εκ γενετής παραμορφώσεις και διάφορες δηλητηριάσεις.

Μιά περίσσεια φθορίου, χρωματίζει τα δόντια καταστρέφει ορισμένα εν- ζυμικά συστήματα του σώματος και αυξάνει την ευθραστότητα των δοντιών και άλλων κοκκάλων.Πηγές:

Κρέας ψάρι, τυρί, κάρδαμο, κουνουπίδι, κόκκινο και άσπρο λάχανο, σκόρ­

δο, ελιές και διάφορα φρούτα και ξηροί καρποί.

ΧΑΛΚΟΣ (Οιι)Ο χαλκός είναι ένα ουσιώδες θρεπτικό στοιχείο.Είναι απαραίτητος - σε μικρές ποσότητες - για τον σχηματισμό της αιμο­

σφαιρίνης. Ο χαλκός μπορεί να βρεθεί σε πολλές τροφές έτσι ώστε οι ενήλικες να μη κινδυνεύουν από έλλειψη χαλκού.

Καθένας που τρώει και πίνει λαμβάνει χαλκό. Το συκώτι μέσω της χολής είναι η κύρια πηγή αποβολής του χαλκού. Το συκώτι έχει την μεγαλύτερη συγκέντρωση χαλκού, ύστερα ο εγκέφαλος- τ ’ άλλα όργανα και οι ιστοί περιέχουν πολύ λιγώτερο.

Μιας και ο χαλκός είναι διεγερτικό του εγκεφάλου η περίσσεια του, μπορεί νάναι ένας παράγοντας υπερκινητικότητας στα παιδιά, η οποία βελτιώνεται με την ηλικία και την αργή αποβολή του χαλκού. Η υψηλή συγκέντρωση χαλκού μπορεί να δημιουργήσει τοξικά φαινόμενα. Εκτός από τροφές πλούσιες σε Ου υπάρχουν και διάφοροι άλλοι περιβαλλοντιακοί παράγοντες, όπως π.χ. οι χάλκινοι σωλήνες νερού.

' Εχει βρεθεί ότι ένα διαιτολόγιο με υψηλές αναλογίες χαλκού και μολυ- βδενίου μπορεί να συνεισφέρει στις σιδηροπενικές αναιμίες και ίσως προξε­νεί αρρώστιες που σχετίζονται με την αποθήκευση του σιδήρου. Υψηλά επίπεδα χαλκού, ελαττώνουν τον σίδηρο στην διάρκεια της εγκυμοσύνης και επιφέρουν μια εξαρτημένη έλλειψη σε μολυβδένιο.

Ο χαλκός και ειδικά η σερουλοπλασμίνη, ένα λεύκωμα με το οποίο συνδέ­εται ο χαλκός, αυξάνεται με τα οιστρογόνα. Δηλαδή τα επίπεδα χαλκού και σερουλοπλασμίνης ανέρχονται προοδευτικά στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Μετά τον τοκετό, μια περίοδος 2 - 3 μηνών απαιτείται, ώστε ο χαλκός να φτάσει τα αρχικά του επίπεδα στον ορό. Πολλοί ερευνητές αναφέρουν ότι τα υψηλά αυτά επίπεδα του χαλκού μετά τον τοκετό μπορεί να αποτελούν έναν παράγοντα για την κατάθλιψη ή την ψύχωση της λοχείας. Η υπερβολική επίσης άνοδος του χαλκού στον ορό μπορεί νάναι μια αιτία στην τοξιναιμία της εγκυμοσύνης (προεκλαμψία), στην ηπάτωση (φλεγμονή και διόγκωση του συκωτιού) κλπ.Πηγές:

Διάφορα είδη κρεάτων, ψαριών, γαλακτοκομικά προϊόντα, ξηροί καρποί, ξερά φρούτα, δημητριακά, το τσάϊ, η σοκολάτα, η σκόνη του κακάου κλπ.

ΚΑΔΜΙΟ (0(1)Είναι ένα βαρύ και πολύ τοξικό μέταλλο και απαντά εκτός από τους σωλή­

νες ύδρευσης και σε επεξεργασμένα και βιομηχανοποιημένα τρόφιμα.Μπορεί να προκαλέσει διάφορες ασθένειες όπως αρτηριοσκλήρυνση, α-

νωμαλίες νεφρών, αύξηση της αρτηριακής πίεσης και ισχαιμική καρδιοπάι θεια.

Σε πειραματόζωα, έχει βρεθεί να προκαλεί τοπικά διάφορους καρκίνους.

ΧΡΩΜΙΟ (Ο γ)

Το χρώμιο έχει βρεθεί ότι είναι απαραίτητο τόσο στην ανάπτυξη όοο και στην μακροβιότητα των ζώων του εργαστηρίου. Μια άλλη περιοχή της δρά­σης του χρωμίου σε πειραματόζωα είναι τα μάτια. Τα ποντίκια που κατανάλω­ναν διαιτολόγια φτωχά σε λεύκωμα και χρώμιο παρουσιάσαν θολότητα του κερατοειδούς και συμφορητικά αγγεία της ίριδος.

Στον άνθρωπο η έλλειψη χρωμίου αποτελεί έναν παράγοντα στην αρτηρι- οσκλήρυνση και στην υπέρταση, επιπρόσθετα στο διαταραγμένο μεταβολι­σμό γλυκόζης και λιπιδίων (χοληστερίνης).

Λέγεται ότι το χρώμιο αναστέλλει την σύνθεση λευκώματος. Τα αμινοξέα που περισσότερο επηρεάζονται από την έλλειψη χρωμίου είναι το α-αμινο-ι- σοβουτυρικό οξύ, γλυκίνη, σερίνη και μεθειονίνη.

ΚΟΒΑΛΤΙΟ (Οο)Ενα μεταλλικό στοιχείο, που σχηματίζει ένα μέρος της βιταμίνης Β,? και

είναι απαραίτητο για τους ανθρώπους σε μικρές ποσότητες. Είναι ουσιώδες για την ζωή, σαν ένα ζωτικό μέρος της βιταμίνης Β,?. Καμμιά άλλη λειτουργία του κοβαλτίου στα ζώα ή στον άνθρωπο δεν είναι γνωστή. Δεν έχει βρεθεί πουθενά ανεπάρκεια κοβαλτίου. Το ορυκτό κοβάλτιο προστίθεται στην μπύ- ρα για να διατηρήσει τον αφρό και γενικά για να διατηρεί το προϊόν αισθητικά ευχάριστο. Αυτοί που κάνουν κατάχρηση στην λήψη μπύρας δυνατόν να έχουν προβλήματα με την καρδιά τους, μιας και οι μεγάλες δόσεις κοβαλτί­ου μπορεί να προκαλέσουν καρδιομυοπάθεια. Μπορεί να προκαλέσει επίσης πολυερυθραιμία (σ’ εκείνους που πίνουν πολύ μπύρα).

ΚΑΣΣΙΤΕΡΟΣ Η ΛΕΥΚΟΣΙΔΗΡΟΣ (βπ)Στην διάρκεια του '60, ανακαλύφθηκε ότι είναι ουσιώδες στοιχείο της

ζωής, αλλά ωστόσο η φύση της ειδικής του λειτουργίας είναι αμφισβητήσιμη. Εξ αιτίας της διαδεδομένης χρήσης του στην βιομηχανία, ο κασσίτερος μπο­ρεί να μολύνει την ατμόσφαιρα. Τα υψηλότερα επίπεδα κασσιτέρου βρίσκο­νται στους πνεύμονες.

Διαιτολόγια που περιέχουν υψηλά επίπεδα βπ, μπορεί συχνά να. προξενή­σουν αναιμία εκτός εάν λαμβάνεται με το διαιτολόγιο περίσσεια σιδήρου. Τροφές που είναι σε κονσέρβες είναι επικίνδυνες για υψηλή συγκέντρωση κασσιτέρου.

ΒΑΝΑΔΙΟ (νβ)Είναι ένα ουσιώδες ιχνοστοιχείο' βρίσκεται στους περισσότερους ιστούς

και χρησιμοποιείται γοργά από το σώμα, αποβάλλεται δε με τα ούρα.Είναι σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωμένο στα λίπη και στα φυτικά λάδια. Σε

υψηλά επίπεδα βοηθά στο να μειώνει την χοληστερίνη του ορού, ειδικά σε ανθρώπους μέσης ηλικίας και νεώτερους κυρίως.

Το βανάδιο μοιράζεται μαζί με τον ψευδάργυρο και το χρώμιο την ικανότη­τα του να μειώνει την χοληστερίνη.Πηγές:

Βρίσκεται στο ελαιόλαδο, καλαμποκέλαιο, σογιέλαιο, στις ελιές κλπ.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗΜ’ όλα αυτά που αναφέραμε πάρα πάνω, δεν σημαίνει ότι επιδοκιμάζουμε

τη χρήση των διαφόρων τροφικών συμπληρωμάτων (βιταμίνες - μέταλλα - ιχνοστοιχεία κλπ.) που κυκλοφορούν σε διάφορα κουτάκια και μπουκαλάκια.

Η φύση έχει προνοήσει - καλύτερα από το οποιοδήποτε εργαστήριο - να περικλείσει τα στοιχεία αυτά (βιταμίνες, μέταλλα κ.ά.) στις τροφές της σε σωστές αναλογίες το ένα με το άλλο και αρμονικούς συνδυασμούς, ώστε να χρησιμοποιούνται καταλλήλως απο το σώμα. Τα μέταλλα π.χ. και οι βιταμίνες αλληλοεξαρτώνται και αλληλοεπιδρούν. Τα μέταλλα δεν μπορούν να χρησι­μοποιηθούν χωρίς βιταμίνες. Να γιατί η φύση τα έχει τοποθετήσει μαζί στις φυτικές τροφές. Όλα τα μέταλλα και οι βιταμίνες είναι απολύτως αλληλοε- ξαρτώμενες και αλληλοεπιδρούν, επενεργούν το ένα στο άλλο. Δρουν αρ­μονικά και συνεργιστικά. Αυτός είναι ο λόγος που οι ανεπάρκειες είναι συνή­θως πολλαπλές. Ένα παράδειγμα αυτής της αλληλεξάρτησης βρίσκεται στο μεταβολισμό των κοκκάλων. Το ασβέστιο πρέπει να χρησιμοποιηθεί με νά­τριο, φωσφόρο, μαγνήσιο, βιταμίνη ϋ. Εάν ένα από αυτά παρέχεται ελλιπώς ή απουσιάζει, το ασβέστιο δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά και δεν παράγονται κύτταρα οστών.

Χρειαζόμαστε τα περισσότερα μέταλλα που βρίσκονται στο φλοιό της γης. Μόνο τα φυτά μπορούν να πάρουν τα ανόργανα κρυσταλλικά μέταλλα και να τα ανεβάσουν στο υψηλότερο επίπεδο των κολλοειδών, τα οποία μπορούν τα σώματα μας να χειριστούν. Αυτά τα κολλοειδή είναι μεγαλύτερα χημικά μό­ρια από τα κρυσταλλοειδή και χρησιμοποιούνται καλύτερα από το σώμα. Κά­θε φυτική φυσική τροφή έχει οκτώ, εννέα ή περισσότερα μέταλλα και τουλά­χιστον τρείς ως τέσσερις βιταμίνες. Και είναι στις πρέπουσες αναλογίες μαζί με το ζάχαρο, το άμυλο, τα λευκώματα και το λάδι, ώστε να διευκολύνε­ται το σώμα να τα μεταβολίζει σε ζωντανή δομή. Αυτό που πρέπει βασικά να γνωρίζετε είναι ότι τα μέταλλα υπάρχουν σε αφθονία στις φυσικές τροφές. Τα πλήρη δημητριακά περιέχουν σίδηρο και ιχνοστοιχεία όπως το μαγνήσιο:

Οι μπανάνες είναι μια καλή πηγή καλιού. Οι κολοκυθόσποροι είναι πλούσιΐΙ σε ψευδάργυρο. Το σουσάμι έχει πολύ σίδηρο και ασβέστιο. Τα ξερά φρούτΐ όπως τα βερύκοκκα, οι σταφίδες και τα ροδάκινα είναι μιά καλή πηγή πολλών μετάλλων και ειδικά σιδήρου. Τα όσπρια επίσης (φασόλια, φακές κλπ.) έχου\Ι πολύ σίδηρο. Το σέλινο περιέχει νάτριο. Τα σκουροπράσινα λαχανικά έχουν ριβοφλαβίνη, μαγνήσιο και ασβέστιο, αλλά όχι μόνο αυτά τα δύο' στην πα< ραγματικότητα είναι πλούσιες πηγές ουσιαστικά κάθε γνωστής βιταμίνης κα μετάλλου. Και ο κατάλογος συνεχίζεται χωρίς να τελειώνει.

ΠΕΨΗ

Οι τροφές μας είναι πολύπλοκοι συνδυασμοί οργανικών υλικών τα οποία διαλύονται σε χωριστές ενώσεις, με τις διαδικασίες της πέψης. Η πέψη είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει τη διαδικασία με την οποία ία πολύπλοκα υλικά των τροφίμων διασπώνται σε απλούστερες ουσίες και προετοιμάζονται για να μπουν στην κυκλοφορία του αίματος. Οι τροφές γενικά με τις οποίες συντηρείται και αναπτύσσεται ο οργανισμός, με εξαίρε­ση μικρές ποσότητες ουσιών όπως οι βιταμίνες και τα μέταλλα, ταξινομού­νται σε υδατάνθρακες, λίπη και πρωτεΐνες. Ωστόσο, οι τροφές γενικά, δεν είναι δυνατό να απορροφηθούν από το γαστρεντερικό βλεννογόνο στη φυσι­κή τους μορφή.. Γ ι ' αυτό το λόγο, αν δεν προηγηθεί η πέψη τους, είναι άχρηστες.

Σε όλα τα ανώτερα ζώα, η πέψη αρχίζει στο στόμα με μια πολύπλοκη σειρά διαδιακασιών που σπάνια εκτιμάται πλήρως και συνεχίζεται σ' άλλες τρεις ακόμα κοιλότητες (στομάχι, δωδεκαδάκτυλα και νήστιδα), καθεμιά από τις οποίες έχει την δική της ορισμένη εργασία να πραγματοποιήσει και προμη­θεύεται με ανάλογα πεπτικά υγρά και ένζυμα, με τα οποία πραγματοποιεί την πεπτική της εργασία.

Προτού ακόμα λάβουμε την τροφή στο στόμα, ένα πεπτικό υγρό, το σάλιο εκκρίνεται από τους αδένες του στόματος. Το σάλιο ξεκινά την πέψη κάποι­ων τροφικών στοιχείων (υδατανθράκων) και χρησιμεύει στο να υγραίνει την τροφή και να την προετοιμάζει για κατάποση. Το σάλιο αραιώνει, μαλακώνει, διαλύει, λαδώνει και περικαλύπτει την τροφή, έτσι ώστε μπορεί να καταποθεί ευκολώτερα. Η εργασία του σάλιου είναι τόσο χημική όσο και μηχανική.

Η θέα της τροφής, το ευχάριστο άρωμα που στέλνει, η σκέψη, ακόμα και η φαντασία για τροφή, αυξάνει την έκκριση του σάλιου στο στόμα πριν από τη λήψη της τροφής. Η ενέργεια της μάσησης, οι κινήσεις της γλώσσας και η ευχαρίστηση των τεμαχίων της τροφής (μπουκιάς), προάγουν όλα τη ροή του σάλιου από τους αδένες του στόματος, έτσι που η τροφή υγραίνεται πλή­ρως, ώστε να μπορεί να καταποθεί. Το σάλιο περιέχει ένα ένζυμο, την πτυα- λίνη, η οποία ξεκινά την πέψη του αμύλου. Στο στόμα επίσης η τροφή μασιέ­ται, διασπώμενη έτσι σε μικρά τεμάχια για να μπορεί να γίνει προσιτή στα διάφορα ένζυμα.

Αλλά ας δούμε τώρα πως γίνεται η πέψη των υδατανθράκων, των λιπών και

των λευκωμάτων στα διάφορα τμήματα της πεπτικής οδού.Πέψη υδατανθράκων

' Ολοι σχεδόν οι υδατάνθρακες του διαιτολογίου είναι μεγάλοι πολυσακχα­ρίτες ή δισακχαρίτες οι οποίοι αποτελούν συνδυασμούς μονοσακχαριτών! ενωμένων μεταξύ τους.

Στη διατροφή του ανθρώπου υπάρχουν 3 μόνο κύριες πηγές υδατανθρά­κων: η σακχαρόζη (σουκρόζη), δισακχαρίτης που είναι γνωστός ως καλαμο­σάκχαρο η λακτόζη, δηλ. ο δισακχαρίτης του γάλακτος και τα άμυλα, δηλαδή μεγάλοι πολυσακχαρίτες, που βρίσκονται σ’ όλες σχεδόν τις τροφές και ιδιαίτερα στα δημητριακά.

Οι υδατάνθρακες διασπώνται τελικά στους μονοσακχαρίτες από τους ο­ποίους αποτελούνται.

Τα άμυλα υδρολύονται πρώτα σε μαλτόζη, ένα δισακχαρίτη. Στη συνέχεια ο δισακχαρίτης αυτός, μαζί με τους άλλους κύριους δισακχαρίτες, τη λακτό? ζη και τη σαχαρόζη διασπώνται στους μονοσακχαρίτες γλυκόζη, γαλακτόζη και φρουκτόζη.

Η πέψη των αμύλων αρχίζει στο στόμα με την επίδραση του ενζύμου πτυαλίνη, που εκκρίνεται κυρίως στο σάλιο από την παρωτίδα. Κάποιου μι­κρού βαθμού πέψη πραγματοποιείται και από το υδροχλωρικό οξύ του στομά­χου. Τελικά η μεγαλύτερου βαθμού υδρόλυση (πέψη) γίνεται στο ανώτερο τμήμα του λεπτού εντέρου με την επίδραση της παγκρεατικής αμυλάσης. Τα ένζυμα λακτάση, μαλτάση, σακχαράση και ισομαλτάση που διασπούν τους υδατάνθρακες βρίσκονται στις μικρολάχνες των επιθηλιακών κυττάρων του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου. Οι δισακχαρίτες διασπώνται σε μονοσακ­χαρίτες (απλά σάκχαρα) καθώς έρχονται σε επαφή ή καθώς διαχέονται μέσα στις μικρολάχνες. Στη συνέχεια τα προϊόντα της διάσπασης, οι μονοσακχαρί­τες γλυκόζη, γαλακτόζη και φρουκτόζη εισέρχονται αμέσως στο αίμα. Πέψη των λιπών

Ολα σχεδόν τα λίπη της διατροφής είναι τριγλυκερίδια (ουδέτερα λίπη), που αποτελούνται από συνδυασμούς τριών μορίων λιπαρών οξέων με ένα μόριο γλυκερίνης (γλυκερόλης). Ουδέτερο λίπος βρίσκεται τόσο στις ζωικές όσο και τις φυτικές τροφές. Στη συνηθισμένη διατροφή βρίσκονται επίσης μικρές ποσότητες φωσφολιποειδών, χοληστερόλης και εστέρων χοληστερό­λης . Τα φωσφολιποειδή και οι εστέρες της χοληστερόλης περιέχουν λιπαρό οξύ και γ ι ' αυτό μπορούν να θεωρηθούν επίσης ως λίπη. Η χοληστερίνη (ή χοληστερόλη) από διαιτητική άποψη, θεωρείται λίπος (παρόλο που δεν περιέ­χει λιπαρό οξύ), γιατί προέρχεται από λίπη και μεταβολίζεται σε λίπη. Παρόλο που μια ελάχιστη ποσότητα λίπους είναι δυνατό να υποστεί διάσπαση στο στομάχι,με την επίδραση του υδροχλωρικού οξέος, η πέψη των λιπών συ- ντελείται κατά 95% - 99% στο λεπτό έντερο, κυρίως με την επίδραση της

παγκρεατικής λιπάσης.Το πρώτο στάδιο στη πέψη του λίπους είναι η διάσπαση των λιποσφαιρίων

σε μικρότερου μεγέθους σωματίδια,ώστε τα πεπτικά ένζυμα που δεν είναι λιποδιαλυτά, να μπορούν να επιδράσουν πάνω στις επιφάνειές τους. Η διαδι­κασία αυτή ονομάζεται γαλακτωματοποίηση του λίπους και πραγματοποιείται με την επίδραση των τοξικών αλάτων που εκκρίνονται στη χολή από το ήπαρ. Με την επίδραση της παγκρεατικής λιπάσης το μεγαλύτερο μέρος του λί­πους διασπάται σε μονογλυκερίδια, λιπαρά οξέα και γλυκερίνη. Παρόλο που μια μέτρια ποσότητα λίπους διασπάται μόνο ως τη φάση των γλυκεριδίων, όσο περισσότερο προχωρεί η διαδικασία της πέψης τόσο ικανοποιητικότερη είναι η απορρόφηση των λιπών. Τα επιθηλιακά κύτταρα του λεπτού εντέρου περιέχουν μικρή ποσότητα λιπάοης, της λεγάμενης εντερικής λιπάσης, η οποία συμβάλλει ως ένα βαθμό στη πέψη του λίπους.Πέψη λευκωμάτων

Τα λευκώματα της διατροφής προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από κρέ­ας , από προϊόντα που προέρχονται από ζώα και από φυτικές τροφές ' πέπτο- νται κυρίως στο στομάχι και το ανώτερο τμήμα του λεπτού εντέρου. Το λεύκωμα απαιτεί ένα όξινο περιβάλλον για χώνεψη. Το αλκαλικό σάλιο στο στόμα αρχίζει τη χώνεψη των υδατανθράκων, αλλά δεν επηρεάζει το λεύκω­μα. Δεν υπάρχει χώνεψη στον οισοφάγο, αλλά το στομάχι είναι σε μεγάλο βαθμό όξινο, και εκεί είναι όπου η πέψη του λευκώματος λαμβάνει χώρα. Το υδροχλωρικό οξύ, που εκκρίνεται από τα κύτταρα των τοιχωμάτων του στομά­χου, δραστηριοποιεί το ένζυμο πεψίνη (αλλάζει, μετατρέπει το πεψινογόνο σε πεψίνη). Η πεψίνη διασπά τις πρωτεΐνες σε πρωτεόζες, πεπτόνες και μεγάλα πολυπεπτίδια. Η πεψίνη έχει την ιδιαίτερα σημαντική ιδιότητα να χωνεύει το κολλαγόνο, μια λευκωματούχο ουσία που δεν επηρεάζεται πολύ από τα άλλα πεπτικά ένζυμα. Και επειδή το κολλαγόνο αποτελεί ένα από τα κύρια συστατικά του ινώδους ιστού του κρέατος, η διάσπασή του είναι απα­ραίτητη για να γίνει δυνατή η προσβολή του κρέατος από τα πεπτικά ένζυμα.

Η πέψη των πρωτεϊνών συνεχίζεται στο ανώτερο τμήμα του λεπτού εν τέ­ρου με την επίδραση των παγκρεατικών ενζύμων, θρυψίνης, χυμοθρυψίνης και καρβοξυπολυπεπτιδασών. Τα τελικά προϊόντα αυτής της πέψης είναι κυρίως μικρά πολυπεπτίδια και λίγα αμινοξέα. Τέλος τα μικρά πολυπεπτίδια διασπώνται σε αμινοξέα όταν έρχονται σ' επαφή με τα επιθηλιακά κύτταρα του λεπτού εντέρου.

Τα κύτταρα αυτά περιέχουν διάφορα ένζυμα (πεπτιδάσες) που μετατρέ­πουν τα πρωτεϊνικά προϊόντα σε αμινοξέα.

Ό ταν η τροφή έχει μασηθεί καλά και δεν έχει προσληφθεί σε μεγάλη εφάπαξ ποσότητα, περίπου 98% από την πρωτεΐνη της μετατρέπεται, τελικά σε αμινοξέα. Μερικές φορές είναι δυνατόν - κυρίως σε αλλοιωμένο εντερικό βλεννογόνο, να γίνει απορρόφηση όχι μόνο αμινοξέων αλλά και πεπτιδίων ή

και πρωτεϊνών, τα οποία ως ξένα προς τον οργανισμό λευκώματα, δυνατό^ να δράσουν ως αντιγόνα και να προκαλέσουν αναφυλακτικά φαινόμενα. Έ ­τσι εξηγείται η επί «ευαίσθητων» ατόμων προέλευση της τροφικής αλλεργί­ας.

Παράγοντες που επηρεάζουν την πέψη1. Πέψη και συγκινήσεις

«Θυμός, μίσος,φθόνος, θλίψη, φόβος, αμφιβολία, ανησυχία» λέγει ένας Αμερικανός διαιτολόγος, «είναι όλα θανάσιμοι εχθροί της πέψης ακόμα κι ’ αν τρώει κανείς το πιο υγιεινό γεύμα. Ακόμη και η έκσταση της μεγάλης χαράς ή της αγάπης εξαφανίζει την πείνα και στερεί τα πεπτικά όργανα από το αίμα και την ενέργεια που χρειάζονται για την εργασία της πέψης. Η ανάπαυση, η ηρεμία, η ησυχία είναι οι ιδεώδεις προϋποθέσεις και καταστά­σεις για ένα άτομο στην διάρκεια ολόκληρης της διαδικασίας της πέψης, εάν τρώγει για να ζήσει μια άνετη, αποδοτική, καθαρή ζωή».

' Ενα πείραμα, που έγινε χρόνια πριν σε μια γάτα δείχνει την σημασία των συγκινήσεων στην ευόδωση ή αναστολή της πέψης.

' Εδωσαν στην γάτα ένα γεύμα βισμουθίου και μετά απο αυτό, εξετάσθηκε ακτινοσκοπικά το στομάχι της και βρέθηκε ότι εργαζόταν ικανοποιητικά. Στο σημείο αυτό του πειράματος, έφεραν ένα σκύλο μέσα στο δωμάτιο. Αυτόμα­τα η γάτα πανικοβλήθηκε' οι μυώνες της τεντώθηκαν έντονα και ακινητοποιή- θηκαν και οι τρίχες της ανορθώθηκαν. Το στομάχι της εξετάστηκε για δεύ­τερη φορά και φάνηκε να είναι τόσο τεντωμένο και ακινητοποιημένο όσο οι εκούσιοι μυώνες. Η πέψη ήταν σταματημένη εντελώς. Ο σκύλος απομα­κρύνθηκε από το δωμάτιο, οπότε η γάτα ησύχασε, κάλμαρε, με αποτέλεσμα να αρχίσει ξανά την εργασία του, το στομάχι.

Θα αναφερθούμε και σ' ένα άλλο πείραμα, που αναφέρεται στο βιβλίο της Ψυχιατρικής του Καθηγητή Στεφάνή και των συνεργατών του, θέλοντας να τονίσουμε την επίδραση των συγκινήσεων στην λειτουργία του πεπτικού συστήματος.

«Σε μια εργασία, αναφέρθη η μελέτη ενός ατόμου 50 χρονών - που ονομά­στηκε Τομ - το οποίο από ηλικίας 17 ετών είχε ένα γαστροκοιλιακό συρίγγιο, δια του οποίου - παρετηρούντο οι μεταβολές της λειτουργίας του στομάχου του κάτω από την επίδραση των συγκινήσεων. Σε γενικές γραμμές, όσες φορές ο Τομ ήταν θυμωμένος, ο βλεννογόνος του στομάχου εγινόταν υπερ- χυμικός, οιδηματώδης και παρουσίαζε μικρά παροδικά έλκη. Η έκκριση του γαστρικού υγρού και η περισταλτικότητα του στομάχου αυξάνονταν. Ό σες φορές ο Τομ ήταν μελαγχολικός ο βλεννογόνος εγίνονταν έξαιμος. Η κινη­τικότητα του στομάχου και η έκκριση του γαστρικού υγρού εμειώνονταν».

' Οπως βλέπουμε ο γαστρικές εκκρίσεις βρίσκονται στο έλεος των συγκινή­σεων. Η χαρά προάγει την πέψη, η μελαγχολία και η κατήφεια την αναστέλ­

λει ή την χαλά. Το πιο δύσπεπτο φαγητό χωνεύεται άνετα αν υπάρχει ευθυ­μία κέφι, παρά ένα μήλο που τρώγεται με ακεφιά και απαισιοδοξία. Όχι μαλλώματα και γκρίνια την ώρα του φαγητού.

Μη στενοχωριέστε γύρω από την τροφή σας. Τρώτε και ξεχνάτε το θέμα της τροφής. Κρατάτε το μυαλό σας έξω από το στομάχι σας: Είναι το πιο... δύσπεπτο πράγμα που υπάρχει. Εάν τρώτε κάτι που δεν θε έπρεπε, δεν θα ωφελήσει αλλά θα χειροτερεύσει τα πράγματα, αν στενοχωριέστε για την παράβαση αυτή. Δώστε υπόσχεση στον εαυτό σας ότι θα προσέξετε περισσό­τερο μια άλλη φορά και ξεχάστε την τωρινή παράβαση.

' Οταν λοιπόν υπάρχει ψυχική ένταση η συγκίνηση δεν θα πρέπει να τρώτε τίποτα, έως ότου υποχωρήσει η κατάσταση αυτή, ακόμα κι ’ αν πεινάτε. Είναι πολύ ανόητο να ταΐζετε διανοητικά ταραγμένους ή συγκινησιακά αναστατω­μένους ανθρώπους και ειδικά αρρώστους.2. Πέψη και σωματική αρρώστια

' Εχει βρεθεί ότι η πέψη χωλαίνει επίσης και στην σωματική καταπόνηση η αρρώστια, όπως και στις συγκινήσεις. Ο πόνος, η φλεγμονή και ο πυρετός αναχαιτίζουν ή αναστέλλουν την πεπτική διαδικασία. Έτσι μην τρώτε όταν είσαστε ιδιαίτερα κουρασμένοι, ή έχετε πόνο, πυρετό, πονοκέφαλο, ζαλά­δες, ένα κρυολόγημα, πεπτική ενόχληση, ερεθισμό στην κοιλιά ή νεφρά, ναυτία, μια αλλεργική κρίση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση νοσηρότητας. Η διαδικασία της πέψης δεν γίνεται με τον ίδιο ρυθμό, όπως σε μια κατάσταση υγείας, ή ακόμα - ακόμα αναστέλλεται, προκαλώντας ζύμωση και σήψη των τροφών, αυξάνοντας έτσι την τοξιναιμία του οργανισμού και παρατείνοντας την αρρώστια.

Είναι ασφαλές να απέχει κανείς από τροφή και αυτό γλυτώνει τον άρρωστο από πολλές ενοχλήσεις.

Επί πλέον, στην διάρκεια της οξείας αρρώστιας (πόνου, πυρετού κλπ.), το νευρικό σύστημα, το κυκλοφοριακό και το χυμικό σύστημα δεν συντονίζονται για το έργο της πέψης και αφομοίωσης αφ' ενός αφ' ετέρου δε, εμπλέκο­νται και σε άλλη εργασία (λ.χ. πυρετό) ή αναπαύονται και επαναδιοργανώνο- νται (λ.χ. στην διάρκεια εξάντλησης). Έτσι στη διάρκεια της αρρώστιας μια πρόσθετη απαίτηση από το άρρωστο σώμα για πέψη και αφομοίωση όχι μόνο δεν είναι αναγκαία, αλλά βλάπτει κιόλας.

Σωστά λέγεται σε μια τέτοια περίπτωση ότι: «η τροφή τρέφει την αρρώστια και όχι τον άρρωστο». Θα πρέπει κανείς να παραλείψει ένα γεύμα ή κάμποσα γεύματα, κάτι που θα εξαρτηθεί από την ένταση και διάρκεια της ενόχλησης.3. Πέψη και ξύδι

Πειράματα έχουν δείξει ότι ακόμη και μια μικρή αναλογία ξυδιού, όσο 1 μέρος ξυδιού σε 5.000 μέρη, ελαττώνει την πέψη του αμύλου με το ανα­σταλτικό ή καταστρεπτικό αποτέλεσμά του πάνω στο ένζυμο του σιέλου, την πτυαλίνη. Ένα μέρος ξυδιού στα 1.000 καθιστά την πέψη του αμύλου πολύ

αργή και διπλάσια από αυτή την ποσότητα, την σταματά εντελώς.Από τα στοιχεία αυτά γίνεται φανερό ότι το ξύδι, τα τουρσιά (διαποτισμέν<|

με ξύδι), σαλάτες που έχουν ραντιστεί με ξύδι και εμπορικές σάλτσες, noul περιέχουν σχεδόν όλες ξύδι, είναι ανθυγιεινές τροφές. |

Το ξύδι δεν είναι μια κακή ουσία απλώς επειδή το οξικό οξύ (μια έντονα| τοξική ουοία) που περιέχει καταστρέφει την πτυαλίνη (αμυλάση του σιέλου),: Περιέχει επίσης οινόπνευμα και αυτό επιδρά στην πεψίνη του γαστρικού χυμού και επιβραδύνει ή παρεμποδίζει τη γαστρική πέψη των λευκωμάτων.

Δεν είναι γ ι ' αυτό απορίας άξιο, το ότι τα τουρσιά και το ξύδι έχουν βρεθεί χρήσιμα στο αδυνάτισμα. Το μηλόξυδο επίσης είναι βλαπτικό γιατί περιέχει οξικό οξύ και οινόπνευμα. Άρα είναι ακατάλληλο για χρήση, όχι μόνο επειδή επιδεινώνει την πέψη, αλλά επίσης επειδή περιέχει αυτά τα δυο δηλητήρια.4. Πέψη και Μπαίικιν Πάουντερ, σόδα, φάρμακα

Εκτεταμένα τεστ έχουν δείξει ότι τα υπολείμματα που μένουν στο ψωμί από μπαίϊκιν πάουντερ, επιβραδύνουν την πέψη του λευκώματος. Η σόδα επίσης καταστρέφει την πεψίνη και επιβραδύνει τη γαστρική πέψη. Πολλά φάρμακα, τόσο τα όξινα, όσο και τα αλκάλια έχουν χρησιμοποιηθεί για να ελαττώσουν το βάρος, επειδή επιβραδύνουν την πέψη.5. Πέψη και τσάι, καφές, μπαχαρικά

Το τσάι, ο καφές και τα δυο εξαιτίας της τεΐνης και της καφεΐνης που περιέχουν αντίστοιχα και εξαιτίας της ζάχαρης που συνήθως λαμβάνεται μαζί με αυτά, αναστέλλουν την πέψη των τροφών στο στομάχι. Είναι κοινές αιτίες δυσπεψίας. Τα μπαχαρικά όλων των ειδών επίσης εμποδίζουν την πέψη, επειδή ερεθίζουν τα τοιχώματα του βλεννογόνου tou στομάχου. Τα μπαχαρικά επειδή είναι δύσπεπτα και προξενούν ερεθισμό σ' όλο το μάκρος του πεπτικού συστήματος, είναι ενδεχόμενο να επηρεάζουν επίσης και την εντερική πέψη.6. Πέψη και τροφ ές που περιέχουν λάδι της μουστάρδας

Ό λα τα μέλη της οικογένειας των κρεμμυδιών, (κρεμμύδια, σκόρδα, πρά­σα, ραπανάκια καυτερά κλπ.) η μουστάρδα και όποιες άλλες τροφές περιέ­χουν το λάδι της μουστάρδας, παρεμποδίζουν την πέψη. Αυτό συμβαίνει επειδή προξενούν ερεθισμό του στομάχου και των εντέρων καθώς άλλωστε ερεθίζουν το στόμα και το φάρυγγα. Η μουστάρδα και το χόρσράντις είναι ειδικά ισχυρά στο να προξενούν ερεθισμό αλλά και τα συνηθισμένα άσπρα και κόκκινα ραπάνια προξενούν σημαντικό ερεθισμό των πεπτικών οργάνων. Δεν υπάρχει λόγος να τρώμε τέτοιες ερεθιστικές τροφές.

ΔΥΣΠΕΨΙΑ

' Ενα από τα πιο συνηθισμένα προβλήματα υγείας που βασανίζουν τον σύγ­χρονο άνθρωπο είναι η δυσπεψία. Η δυσπεψία έχει πολλές και διάφορες αιτίες. Θα εξετάσουμε λοιπόν, όλες τις πιθανές αιτίες της δυσπεψίας, ώστε να προφυλαχτεί το άτομο απ' αυτές.

Το είδος της τροφής, που ο άνθρωπος τρώει, παρόλο που αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα ωστόσο δεν είναι περισσότερο σημαντικός από την ικανότητά του να χωνεύει, δηλαδή από την αποτελεσματικότητα της πέψης και αφομοίωσης. Η κακή πέψη, θα αποτύχει να προετοιμάσει για αφομοίωση ακόμα και την καλύτερη τροφή. Όταν λέμε δυσπεψία εννοούμε μια διαδι­κασία μικροβιακής αποσύνθεσης των τροφών. Διασπά τις τροφές σε οινό­πνευμα, οξικό οξύ και άλλα οξέα καθώς και μια ακόμη ποικιλία τοξικών προϊό­ντων από τη σήψη των λευκωμάτων. Όταν οι ουσίες αυτές μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος, δηλητηριάζουν τους ιστούς του σώματος και απο­τελούν βασικές αιτίες τοξιναιμίας.

Ποια είναι η έκταση του ρόλου που παίζει στην αρρώστια η κλονισμένη λειτουργία του πεπτικού συστήματος; Αυτή είναι ένας από τους παράγοντες που πρέπει να εξετάζετα ι σε κάθε θεώρηση της αιτιολογίας, τόσο για τις απλούστερες, όσο και για τις πιο πολύπλοκες αρρώστιες. Φαίνεται ότι η δυσπεψία μπορεί να είναι ένας παράγοντας που συνεισφέρει στην αιτία πολλών, ίσως των περισσότερων ασθενειών.

Η ομαλή πέψη προσφέρει άνεση και ευεξία. Η δυσπεψία προξενεί ένα αίσθημα κοιλιακής πληρότητας, φουσκώματος, κοιλιακής δυσφορίας και ενό­χλησης. Ξυνοστομαχιά, δύσοσμα κόπρανα, συχνοί πονοκέφαλοι και καούρα στο στομάχι δείχνουν επίσης ότι δεν πάνε όλα καλά με την πέψη μας. Πολλά και ποικίλα κακά απορρέουν επίσης από την συστηματική λαιμαργία. Ξυνο­στομαχιά, ξυνές ερυγές, βαρυστομαχιά, αέρια, ενοχλήσεις και δυσφορία είναι τα συνήθη συμπτώματα μετά από συμβατικά πλούσια γεύματα, με τους απίθανους συνδυασμούς και τις λογιών - λογιών ποικιλίες εδεσμάτων και ροφημάτων. Εν τούτοις κανείς ποτέ δεν δίδαξε τίποτα όλους εμάς τους κακομαθημένους. Δεν κατανοούμε ότι οι τρόποι αυτοί της ζωής μας και οι συνήθειες διατροφής δεν βρίσκονται σε αρμονία με τις απαιτήσεις της υγεί­ας και ευεξίας. Νομίζουμε ότι αν πάρουμε μια σόδα ή μια ασπιρίνη, και «ανακουφιστούν» τα ενοχλήματά μας, οι άσχημες συνέπειες της σφαλερής

μας διατροφής θα εξαλειφθούνε και θα μπορούμε έτσι να συνεχίσουμε να παραβαίνουμε συνεχώς τους νόμους της ζωής. Τα φάρμακα αυτά διαφημί­ζονται ότι δίδουν πλήρη άφεση αμαρτιών στα καθημερινά γαστρονομικά α­μαρτήματα και δίνουν έτσι την δυνατότητα να απολαμβάνεΤκανείς τα πάντα, επαναλαμβάνοντας συνεχώς τις κακές του συνήθειες. Η χρήση των αλκαλί­ων είναι μια σύγχρονη συνήθεια και συγκριτικά πρόσφατης καταγωγής. Πράγματι η αδιάκριτη χρήση τους χρονολογείται τώρα και 100 χρόνια.

Η καταφυγή στα αλκάλια σαν «γιατρικά» είναι μια ολοφάνερη κακοποίηση του σώματος. Ισχυρά αλκάλια είτε λαμβάνονται με την τροφή, ε ίτε λαμβάνο- νται ως φάρμακα προχωρούν στο να εξουδετερώσουν το οξύ του γαστρικού χυμού και έτσι εκμηδενίζουν την πεπτική δύναμη του οργανισμού. Η τροφή τότε αφήνεται να υποστεί ζύμωση αντί να χωνευτεί. Ενώ η προσωρινή δυ­σπεψία μπορεί να προκύψει από μια ποικιλία αιτιών, πολλές και μεγάλης έκτασης πρέπει να υπήρξαν οι παραβάσεις του υγιεινού κώδικα, προτού γίνει η δυσπεψία μια χρόνια κατάσταση. Ανάμεσα σ' αυτές τις αιτίες πρέπει να περιληφθεί και η συνήθεια να ανακουφίζονται τα συμπτώματα της δυσπεψί­ας με φάρμακα. Τα λεγάμενα αλκάλια ή αντιόξινα που είναι τώρα σε κοινή χρήοη επιδεινώνουν την πέψη προξενώντας ερεθισμό του στομάχου και οδηγούν εύκολα σε μια χρόνια κατάσταση δυσπεψίας. Δυσπεψία επίσης συ­χνά προξενείται από την λήψη υπακτικών και καθαρτικών φαρμάκων. Η συνε­χής αυτή κατάποση φαρμάκων καταστρέφει πολλούς οργανισμούς. Η ιατρική με τα φάρμακά της και η μαγειρική με τις πικάντικες συνταγές της δημιουρ­γούν συνεχώς δυσπεπτικούς. Η χρήση των καθαρτικών για την δυσκοιλιότητα αναγκάζει την τροφή να περάσει μέσω του πεπτικού σωλήνα τόσο γρήγορα ώστε να μη προφτάσει να χωνευτεί ομαλά.

' Αλλες αιτίες δυσπεψίας είναι η λήψη πολύ ζεστών ή πολύ κρύων φαγητών ή ροφημάτων. Ο ρυθμός της δράσης των πεπτικών ενζύμων εξαρτάται όχι μόνο από το ΡΗ του υγρού στο οποίο ενεργούν, αλλά επίσης από την θερμοκρασία του γαστρικού υγρού. Είναι πιο δραστικά στην ομαλή, εσωτερι­κή θερμοκρασία του σώματος. Κάνοντας τα περιεχόμενα του στομάχου κρύα με την πόση κρύου νερού ή άλλου κρύου ποτού ή παγωτού ή φαγητού παγωμένου, αναπόφευκατα ελαττώνεται η δραστηριότητα των πεπτικών εν­ζύμων.

Πολύ καυτά ποτά ή φαγητά ανεβάζουν την θερμοκρασία του στόματος και του στομάχου πάνω από το ομαλό, και επιφέρουν κάποιες ανεπιθύμητες αλλαγές στα ένζυμα. Ούτε καυτά, ούτε κρύα ποτά η τροφές, δεν πρέπει να λαμβάνονται γιατί δυσχεραίνουν την πέψη, προκαλώντας δυσπεψία.

Πολλές περιπτώσεις δυσπεψίας οφείλονται σε συγκινησιακές αιτίες. Επί­σης, όπως προαναφέρθηκε, το να τρώει κανείς χωρίς να πεινά, ή το να τρώει με βουλιμία, βιαστικά, ή όταν είναι κουρασμένος, εκνευρισμένος, ψυχικά αναστατωμένος, όταν είναι άρρωστος, το να τρώει ποικιλία τροφίμων την ίδια

στιγμή και σε μεγάλες ποσότητες, όλα αυτά μπορεί να αποτελόσουν αιτίες, δυσπεψίας.

Λόγου χάρη αν καταναλίσκει κανείς μαζί με τις λευκωματούχες τροφές και αρκετό λίπος, επιβραδύνεται σε μεγάλο βαθμό η πεπτική διαδικασία. Το αποτέλεσμα αυτής της παρεμπόδισης, της εμπλοκής της πεπτικής διαδικα­σίας, ε ίτε με την επιβράδυνσή της ή με την παρεμπόδιση της έκκρισης υδροχλωρικού οξέος ή πεπτικών ενζύμων, είναι η σήψη του λευκώματος μάλλον παρά η χώνεψή του, παράγοντας τοξικές και άσχημες, απεχθείς σε μυρωδιά ενώσεις αζώτου αντί για αμινοξέα, λ.χ. αμίνες (αιθυλαμίνη, τυραμί- νη ισταμίνη), πτητικά οξέα, φαινόλες (ινδόλη και σκατόλη), προερχόμενες από την τρυπτοφάνη δια απαμινώσεως και αποκαρβολυλιώσεως, παρακρεσό- λη και φαινόλη προερχόμενες, από τη φαινυλαλανίνη και την τυροσίνη, και με παρόμοιες επεξεργασίες, παράγοντα! ουσίες, που περιέχουν θείο (Η2 θ), και αέρια (Η, 0Ο2, ΟΗ4).

Οι υδατάνθρακες παθαίνουν ζύμωση, παράγοντας δηλητηριώδεις ουσίες, όπως είναι το οινόπνευμα και άλλα απλά οργανικά οξέα. Τα λίπη ταγγίζουν. Τα λευκώματα σαπίζουν, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω. Ορισμένες από τις ουσίες που παράγονται από αυτές τις διαδικασίες (ζύμωσης, σήψης κλπ.), απορροφώνται και πρέπει τότε ο οργανισμός να τις εξουδετερώσει, (να αφαιρέσει την τοξική ιδιότητά τους) και να τις αποβάλλει. Τα υπολείμμα­τα ορισμένων από τις ουσίες αυτές μπορούν εύκολα να ανακαλυφθούν στα ούρα.

' Οταν σκεφτόμαστε τον τρόπο με τον οποίο τρέφεται ο μέσος άνθρωπος, τόσο σε ποσότητα, όσο και σε ποικιλία τροφών, που λαμβάνονται σ’ ένα γεύμα θα πρέπει να απορούμε για το πώς καταφέρνει ένα στομάχι να χωνέ­ψει αρκετή τροφή για να θρέψει τον κάτοχό του. Πολλοί ωστόσο υποφέρουν από δυσπεψία. Όσο αρνούμαστε να αναγνωρίσουμε τα όρια της πεπτικής λειτουργίας και επιμένουμε ότι το ανθρώπινο σύστημα μπορεί να χωνέψει κάθε ποσότητα τροφής που συνωστίζεται εντός του και πιστεύουμε ότι θα χωνέψει, με την ίδια ευκολία, τόσο τα απλά γεύματα όσο και τα πιο ετερό­κλητα και πολύπλοκα γεύματα, θα βλέπουμε τον κόσμο να ξοδεύει εκατομμύ­ρια δραχμές κάθε χρόνο, για να αγοράζει διάφορα φάρμακα και καταπότια, για να ανακουφίσει τις δυσπεψίες του.

Δεν έχει αποδειχθεί και μπορεί να μην είναι δυνατό να αποδειχθεί ότι κάθε αρρώστια του ανθρώπινου οργανισμού σχετίζεται με ένα ορισμένο πρότυπο διατροφής. Αλλά υπάρχουν πολλές ενδείξεις ακόμα και αποδείξεις πως κά­θε πρότυπο διατροφής βοηθά στον καθορισμό των διαφοροποιήσεων των συμπτωμάτων στα διαφορετικά άτομα ή ακόμα και στο ίδιο άτομο σε διαφο­ρετικές χρονικές περιόδους. Είναι βέβαιο ότι η πολυφαγία, η λήψη γενικά τροφής, όταν η δύναμη της πέψης βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα και όμοιοι τύποι διαιτολογικών παραβάσεων αυξάνουν τις ενοχλήσεις και τη δυσφορία

του ατόμου.Η αποκατάσταση της ομαλής πέψης προϋποθέτει την απομάκρυνση των

αιτιών της δυσπεψίας. Είναι ανόητο να προσδοκά κανείς την αποκατάσταση της ομαλής πέψης με οποιοδήποτε άλλο τρόπο (λ.χ. φάρμακα, ενέσεις, βότανα, γιατρικά διάφορα, βελονισμούς κλπ.). Μετά την επαναφορά της ο­μαλής γαστρικής και εντερικής πέψης, τα αέρια, τα φουσκώματα οι ίλιγγοι, η δυσκοιλιότητα, οι πονοκέφαλοι κλπ. γίνονται ολοένα και αραιότερα, λιγώτερο συχνά με την πάροδο του χρόνου. Η άνεση αποκαθίσταται, η θρέψη βελτιώ­νεται και η υγεία γίνεται ρωμαλέα, χωρίς νάχει κανείς ανάγκη για οποιαδήπο­τε πολύπλοκη ή απλή θεραπεία εκτός από το να υπακούσει στους νόμους του σώματος και τους κανόνες της υγείας γενικά.

ΘΕΡΜΙΔΕΣ

Η ενέργεια που χρησιμοποιείται από τον οργανισμό των ζώων, προέρχεται, από την λανθάνουσα χημική ενέργεια που βρίσκεται μέσα στις θρεπτικές ουσίες που τρώει κανείς. Η ενέργεια αυτή απελευθερώνεται με διάφορες χημικές αντιδράσεις, με τις οποίες γίνεται η οξείδωση του άνθρακα προς σχηματισμό διοξειδίου του άνθρακα (00?) και οξείδωση του υδρογόνου προς σχηματισμό νερού (Η?0), τα οποία (00?, Η?0) και αποβάλλονται από το σώμα. Όταν καίγεται μιά λαμπάδα η οξείδωση γίνεται αμέσως, η δε απελευ­θέρωση της ενέργειας (θερμότητα, φώς) είναι άμεσος. Αντιθέτως οι οξει­δώσεις που γίνονται εντός των κυττάρων πραγματοποιούνται κατά στάδια, κατά τα οποία μεταφέρονται, από το ένα υπόστρωμα στο άλλο, υδρογόνο και ηλεκτρόνια με μια σειρά ενζυματικών αντιδράσεων με τις οποίες η θερμότη­τα της καύσης απελευθερώνεται βαθμιαία. Η ενέργεια των ζώντων οργανι­σμών βασίζεται στην ανταλλαγή της ύλης και στην μετατροπή της ενέργει­ας:

1. Ανταλλαγή της ύλης:

οξειδούμενες θρεπτικές ουσίες + Οξυγόνο =

Ουρία και άλλες άχρηστες αζωτούχες ουσίες, διοξείδιο του άνθρακα (00?) και νερό.Θειϊκές, φωσφορικές ρίζες κλπ.

2. Μετατροπή της ενέργειας:Λανθάνουσα χημική Σε ηρεμίαενέργεια των + Οξυγόνο =θρεπτικών ουσιών Σε λειτουργία

θερμότητα

θερμότ. περ. 78% ' Εργον περ. 22%

Ο ισολογισμός της ενέργειας βρίσκεται δια μετρήσεως αφ’ ενός της εισαγόμενης στον οργανισμό ενέργειας (θερμίδες της προσλαμβανόμενης τροφής), αφ’ ετέρου της απαγόμενης από αυτόν ενέργειας (θερμότητα και έργον). Η ενέργεια μετριέται σε θερμίδες. Θερμίδα, είναι το ποσόν της απαιτούμενης θερμότητας για την ανύψωση της θερμοκρασίας ενός γραμ­μαρίου (gr) (μικρά θερμίδα, cal.), είτε ενός χιλιόγραμμου (Kg) (μεγάλη θερ-

μίδα, Kg.cal) νερού, από την θερμοκρασία των 14,5° C στη θερμοκρασία τω! 15,5° C. Το μηχανικό έργο πολύ εύκολα μετατρέπεται σε θερμίδες (unáplj χουν ειδικοί συντελεστές). J

Υπάρχουν τρεις βασικοί μέθοδοι θερμιδομετρίας: α) η άμεσος θερμιδομετρία , κατά την οποία η θερμότητα που απελευθε­ρώνεται μετριέται με θερμιδόμετρα, β) η έμμεσος (αναπνευστική) θερμιδομετρία.γ) η θερμιδομετρία διά καταστρώσεως του ισολογισμού ενέργειας (έμεσος: μέθοδος). Σύμφωνα με αυτήν μετρούνται αφ’ ενός μεν οι προσλαμβανόμε­νες θρεπτικές ουσίες και το οξυγόνο που καταναλώνεται, αφετέρου δε οι ουσίες που αποβάλλονται από τους πνεύμονες, τα ούρα, τα κόπρανα. Με τον τρόπο αυτό καταρτίζεται ο ισολογισμός της ύλης, εξ αυτού δε υπολογίζεται η από το άτομο μετατρεπόμενη σε θερμότητα ενέργεια (εφ’ όσον το άτομο ευρίσκεται σε ηρεμία) ε ίτε σε θερμότητα και έργο (εφόσον το άτομο επιτε- λεί έργο). O Rubner, εμέτρησε την απελευθερούμενη ενέργεια κατά την καύση ορισμένων θρεπτικών ουσιών, ακολούθως δε εμέτρησε και την απε­λευθερούμενη θερμότητα από τον οργανισμό κατά τον μεταβολισμό των ίδιων θρεπτικών ουσιών. Έτσι βρήκε ότι το λίπος και οι υδατάνθρακες απο­δίδουν το αυτό ποσό θερμότητας τόσο κατά την καύση αυτών εντός θερμι- δομέτρου, όσο και κατά τον μεταβολισμό αυτών εντός του οργανισμού, κα­θώς και ότι το λεύκωμα αποδίδει εντός του οργανισμού μικρότερη ποσότητα θερμότητας. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι η ουρία καθώς και άλλα άχρη­στα προϊόντα του μεταβολισμού της ύλης των λευκωμάτων αποβάλλονται από το σώμα, χωρίς να χρησιμοποιηθούν προς καύση και ως εκ τούτου οι αντίστοιχες θερμίδες αφαιρούνται από την θερμιδική αξία του λευκώματος, όπως αυτή διαπιστώνεται με την καύση εντός θερμιδομέτρου. Έτσι ένα γραμμάριο λευκώματος καιόμενο εντός θερμιδομέτρου αποδίδει 5,3 θερμί­δες, εντός του οργανισμού, όμως μεταβολιζόμενο αποδίδει μόνο 4,1 θερμί­δες. Αντιθέτως οι υδατάνθρακες και τα λίπη αποδίδουν 4,1 και 9,3 θερμίδες αντιστοίχως, είτε καίγονται μέσα σε θερμιδότερο, ε ίτε μεταβολίζονται μέσα στον οργανισμό. Οι παραπάνω τιμές της θερμιδικής αξίας αποτελούν μέσες τιμές για τα τρία είδη των θρεπτικών ουσιών, μεταξύ δε των διαφόρων θρε­πτικών ουσιών κάθε κατηγορίας υπάρχουν μικρές διαφορές (π.χ. 1 γραμ. αμύλου αποδίδει 4,2 θερμίδες ενώ 1 gr καλαμοσακχάρου αποδίδει μόνο 3,96 θερμίδες). Η θερμιδική επίσης αξία του ζωικού λευκώματος είναι μεγαλύτε­ρη από αυτήν του φυτικού λευκώματος.

Στην πρακτική διαιτητική εφαρμόζονται συνήθως κατά προσέγγιση οι κά­τωθι τιμές:

1 gr Λίπους = 9 θερμίδες (αντί 9,3)1 gr υδατανθράκων = 4 θερμίδες (αντί 4,1)1 gr λευκώματος = 4 θερμίδες (αντί 4,1)

Οι τιμές αυτές λαμβάνονται χαμηλότερες από εκείνες που έχουν βρεθεί πειραματικά, εξαιτίας απωλειών, που προκύπτουν αφ’ ενός μεν κατά την διάρκεια της πέψης, που αποβάλλεται ένα μικρό ποσό θερμότητας, αφ' ετέρου εκ του ότι δεν απομυζάται ολόκληρο το ποσόν της προσλαμβανόμε­νης θρεπτικής ουσίας.

Παλαιότερα ενομίζετο ότι 1 γραμμάριο υδατάνθρακα, 1 γραμμάριο λευκώ­ματος και 0,45 γραμ. λίπους τα οποία αποδίδουν το αυτό ποσό θερμότητας, ήσαν ισοδύναμα και μπορούσαν έτσι να αντικαταστήσει το ένα το άλλο. Πε­ρισσότερη όμως εξέταση του θέματος έφερε σοβαρούς περιορισμούς στην αντίληψη αυτή της ισοδυναμίας. Καθώς όμως μελετά κανείς τον μεταβολι­σμό των διαφόρων θρεπτικών ουσιών βλέπει σαφώς, ότι απαιτείται η πρόσ­ληψη ενός ελάχιστου ποσού από κάθε θρεπτική ουσία, το οποίο δεν είναι δυνατό να αντικατασταθεί μ' ένα ισοδύναμο ποσό θερμίδων, προερχόμενων από άλλο είδος θρεπτικής ουσίας. Δηλαδή βλέπουμε, ότι οι θερμίδες δεν αποτελούν το μοναδικό στόχο της πρόσληψης τροφής, και κακώς έχει δοθεί η έμφαση σ' αυτές, ώστε κάθε μενού να πρέπει να φτιάχνεται με βάση τις θερμίδες.

Η τροφή εκτός από την ενέργεια (θερμίδες) την οποία προσφέρει και που ο οργανισμός την μετατρέπει σε διάφορες μορφές (κίνηση, θερμότητα) έχει και ένα άλλο σημαντικό ρόλο, που η σύγχρονη διαιτητική τον παραβλέπει στην ίδια έκταση που εξαίρει την θερμιδική απόδοση των τροφών το άλλο λοιπόν σκέλος του σκοπού της τροφής είναι να αποτελεί την πρώτη ύλη για την δομή, για την ανανέωση των ιστών και υγρών του σώματος. Από τις τροφές οι μεν οργανικές θρεπτικές ουσίες όπως οι υδατάνθρακες, τα λευ­κώματα και τα λίπη χρησιμεύουν και για την δομή των ίδιων ουσιών του σώματος, αλλά και για την απόδοση ενέργειας, ενώ οι ανόργανες ουσίες, όπως το νερό και τα άλατα, δεν αποδίδουν μεν ενέργεια (θερμίδες), είναι όμως απαραίτητες για τον σχηματισμό και την διατήρηση των υγρών και ιστών του σώματος. Δίδοντας λοιπόν έμφαση μόνο στην θερμιδική απόδοση των τροφών παραβλέπουμε αυτόν τον τελευταίο σημαντικό παράγοντα. Για να γίνει πιό σαφές αυτό που θέλουμε να πούμε θα σας δώσουμε ένα παράδειγ­μα:

Θα εξετάσουμε λοιπόν για λίγο το μάθημα που προσφέρει η ιστορία των ναυτικών, του παλιού γερμανικού καταδρομικού «Διάδοχος Βιλχελμ». Το πλή­ρωμα τρεφόταν με μιά μεγάλη ποικιλία υψηλά θερμιδικών τροφών όπως φανερώνει το πιό κάτω μενού:

Πρόγευμα: Αλεύρι από βρώμη με συμπυκωνμένο γάλα, τηγανητές πατά­τες, άσπρο ψωμί, μαργαρίνη, καφές, άσπρη ζάχαρη και κουλουράκια.

Μεσημβρινό: Σούπα βωδινού, σούπα αρακά, πατατόσουπα, σούπα από φα­κές, τοστ, τηγανητό κρέας, ροστμπίφ, αλατισμένο ψαρι, λαχανικά της κον­σέρβας, πατάτες, άσπρο ψωμί, κράκερς, άσπρη ζάχαρη, μαργαρίνη, καφές

και συμπυκνωμένο γάλα.Δείπνο: Τηγανητή μπριζόλα, κορν - μπήφ, κρύο ροστ - μπήφ, βραστό βωδΙΙ

νό, άσπρο ζωμί, πατάτες,'άσπρη ζάχαρη, κουλουράκια, μαργαρίνη, καφές Kd| συμπυκνωμένο γάλα. 1

Σχεδόν καθεμιά από τις τροφές αυτές έχει μιά υψηλή θερμιδική αξία| αλλά όλες τους στερούνται τα μέταλλα, τα ιχνοστοιχεία, τις βιταμίνες, παρά*ί γοντες που είναι απαραίτητοι για τον σχηματισμό και την διατήρηση τω\| υγρών και των ιστών του σώματος, για την καλή υγεία γενικά. Μετά από 25S ημέρες με αυτό το διαιτολόγιο, το καράβι έφτασε στο Norfolk της Αγγλίας;! με πολλούς από το πλήρωμά του νεκρούς, 110 άρρωστους στην κουκέτα) τους και πολλούς άλλους που ήσαν έτοιμοι να πέσουν κάτω. Η αρρώστιά τους που ήταν όμοια με το μπέρι-μπέρι ή την πελλάγρα γιατρεύτηκε από ένα λιτότατο διαιτολόγιο που δεν είχε καμμιά σχεδόν θερμιδική αξία, αλλά ήταν πλούσιο σε μεταλλικά άλατα και βιταμίνες.

Αυτό το παράδειγμα είναι αρκετά χαρακτηριστικό, ώστε να σταματήσουμε να βλέπουμε την τροφή μόνον από την οπτική γωνία των θερμίδων. Αυτό πιστεύουν πολλοί διαιτολόγοι, όπως ο διάσημος Αμερικανός διαιτολόγος; Τζην Μέγιερ, πρώην επικεφαλής του Τμήματος Διαιτολογίας του Παν/μίου του Χάρβαρντ που πιστεύει ότι η θεμελιώδης ανάγκη για τροφή είναι για την ενέργεια που προσφέρει.

Αυτή η παράλογη υπογράμμιση της τροφής για την ενέργεια που προσφέ­ρει και το μέτρημα των θερμίδων δεν βοήθησε ποτέ κανένα νάχει καλύτερη υγεία. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από μιά έμμονη προσήλωση στις θερμίδες είναι μόνο παθητικά. Οι περισσότεροι Δυτικοί πληθυσμοί καταναλί- σκουν ένα πλούσιο σε θερμίδες διαιτολόγιο, αλλά αποστερημένο από ζωτικά στοιχεία.

Εν τούτοις, έχουν έλλειψη ζωτικότητας και ενέργειας και ένα πλήθος προβλήματα με την υγεία τους, μιας και οι θερμίδες από μόνες τους δεν ταυτίζονται με την καλή θρέψη και την καλή υγεία. Όταν οι συμπυκνωμένες ραφιναρισμένες τροφές και τα κομμάτια - θραύσματα που αποσπάστηκαν από φυσικές τροφές, μαζί με τις υπέρμετρες ποσότητες λευκωμάτων και τα υπερβολικά λίπη, αποτελούν το κύριο διαιτολόγιο, για μια ορισμένη χρονική περίοδο, η χημεία και ο μεταβολισμός του σώματος παθαίνουν σύγχυση και διαστροφή. Χωρίς επαρκείς βιταμίνες και μέταλλα (τα οποία δραστηριοποι­ούν τα διάφορα ένζυμα) τα κύτταρα χάνουν την ζωτικότητα τους, λιμοκτο­νούν και ως εκ τούτου λιγώτερη ενέργεια μπορεί να παραχθεί, παρά την φαινομενική επάρκεια θερμίδων. Πρέπει λοιπόν να δοθεί έμφαση όχι τόσο στην θερμιδική απόδοση των τροφών, όσο στον ρόλο της τροφής για την δημιουργία ζωντανής δομής, και γιά την ρύθμιση της χημείας του σώματος π.χ. τη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος του κυττάρου. Παρουσιάζο­ντας την παραγωγή ενέργειας από την καύση των θερμίδων, ως την θεμελι­

ώδη ανάγκη μας για τροφή, έχει προβληθεί η παράλογη ιδέα από ειδικούς, άτι ο υψηλός πυρετός απαιτεί 7% περισσότερες θερμίδες. Ο Δρ. Μέγιερ λέγει: «Ο πυρετός σημαίνει ότι ο οργανισμός έχει ανάγκη από περισσότερες θερμίδες. Πράγματι για κάθε βαθμό ανόδου της θερμοκρασίας πάνω από το κανονικό, χρειάζεται κανείς 7% περισσότερες θερμίδες. Έτσι ένας μέσου μεγέθους άνθρωπος με μιά θερμοκρασία 103 βαθμών Φαρενάϊτ (39,5 «ελ­αίου) θα χρειαζόταν περίπου 500 έξτρα θερμίδες».

Ομως υπάρχουν πλήθος κλινικές και επιστημονικές παρατηρήσεις που αποδεικνύουν ότι όχι μόνον δεν χρειάζονται έξτρα θερμίδες στην διάρκεια rou πυρετού, αλλά ακόμα και η λήψη τροφής, δυσχεραίνει την ομαλή εξέλ ι­ξη της αρρώστιας και την ανεμπόδιστη αποκατάσταση της υγείας. Η τροφή για να υποστεί καύση στο σώμα για την παραγωγή θερμίδων, εξαρτάται από την κατάσταση των ιστών που πραγματοποιούν την καύση, ένα γεγονός που παραβλέπεται εντελώς στη διατροφή του αρρώστου. Εάν οι λειτουργίες του σώματος εξασθενίσουν, η διαδικασία αυτή εξασθενίζει και οι τροφές που έχουν μεγάλη θερμιδική αξία δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν καταλλήλως. Οι πεπτικές και οι αφομοιωτικές δυνάμεις του ατόμου αγνοούνται στη διαι­τητική που προβάλει βασικά τις θερμίδες στο διαιτολόγιο.

Το να υποστηρίζουμε ότι ο άνθρωπος απαιτεί ένα δεδομένο αριθμό θερμί­δων τη μέρα, και να τις προσφέρουμε, αγνοώντας συνεχώς την σωματική και διανοητική κατάσταση του ατόμου, είναι μεγάλο σφάλμα. Επίσης τα πρότυπα nou χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των τροφικών αξιών, αγνοούν πλήρως τα πιό σπουδαία στοιχεία της τροφής, καθώς και το γεγονός ότι δεν καίγο­νται στο σώμα όλα τα στοιχεία της τροφής.

' Ενας πίνακας που δίδει τις θερμιδικές αξίες διαφορετικών τροφών μας λέγει απλώς πόση θερμότητα μπορεί να παραχθεί στο δοκιμαστικό σωλήνα του εργαστηρίου με την καύση αυτών των τροφών. Τέτοιοι πίνακες είναι αρκετά ακριβείς δείκτες των θερμιδικών τιμών των αναφερομένων τροφών, αλλά δεν είναι δείκτες των θρεπτικών αξιών που οι τροφές αυτές περιέχουν.

Είναι απαραίτητο να εγκαταλείψουμε τον προσανατολισμό του δοκιμαστι­κού σωλήνα στο χώρο της διαιτητικής και να μάθουμε να τρέφουμε ανθρώπι­να όντα. Ο άνθρωπος δεν είναι χημική συσκευή που μπορεί να την χειριστεί κανείς όπως θα μπορούσε να χειριστεί μιά τέτοια συσκευή στο εργαστήριο. Χωρίς έναν τυποποιημένο άνθρωπο και φυσικά δεν έχουμε τέτοιον άνθρω­πο, δεν μπορούν να υπάρξουν τυποποιημένα διαιτολόγια.

Η λήψη θερμίδων στο σώμα θα πρέπει να φτάσει σε μιά ισορροπία ανάμεσα στην ικανοποίηση της πείνας και στη διατήρηση βάρους ελαφρώς κάτω από το κανονικό. Οι συνιστώμενες καθημερινές παροχές για θερμίδες θα πρέπει να εξετασθούν με σκεπτικισμό, επειδή χρησιμοποιώντας το πρότυπο αυτό σαν αναφορά, καταλήγουμε ότι το 70% περίπου του πληθυσμού της γης τρέφεται ανεπαρκώς.

ΠΕΙΝΑ

Ο ' Αγγλος σοφός Herbert Spencer έγραψε ότι:«Αν δεν έτρωγαν οι άνθρωποι χωρίς πείνα και δεν έπιναν χωρίς δίψα, τότ^

το σώμα τους σπάνια θα βρίσκονταν σε ανωμαλία». |Η δίψα και η πείνα είναι αισθήματα του στόματος και του φάρυγγα. ■)Η πείνα είναι ένα αίσθημα, στο στόμα και στο φάρυγγα και σε μια υγιή

κατάσταση δεν υπάρχει η αίσθηση οποιοσδήποτε ενόχλησης ή δυσφορίας στο στομάχι ή στα έντερα. Υπάρχει απλώς ένα ζεστό αίσθημα στο πίσω μέρος του στόματος (στοματοφάρυγγα ή μεσοφάρυγγα) και πίσω από την μύτη (ρυνοφάρυγγα). Οι περισσότεροι άνθρωποι που τρώνε με τον συμβατι­κό τρόπο, δεν έχουν νοιώσει ποτέ το αίσθημα αυτό της γνήσιας πείνας, εκτός αν υποβληθούν σε μια μακρά νηστεία. Ζουν και πεθαίνουν χωρίς να αποκτήσουν ποτέ εμπειρία του τι σημαίνει γνήσια πείνα. Χρειαζόμαστε τρο­φή, αλλά πρέπει να μάθουμε πότε να τρώμε. Η πείνα είναι ένα σωματικό ένστικτο, που μας επιτρέπει να γνωρίζουμε πότε τα κύτταρα και οι ιστοί μας χρειάζονται αναπλήρωση. Ο μόνος χρόνος που θα πρέπει πραγματικά να τρώμε, είναι όταν τα κύτταρα χρειάζονται τροφή. Μιας και πρέπει να τρώμε μόνο όταν είμαστε πραγματικά πεινασμένοι, τότε είναι ευνόητο πως πρέπει να μάθουμε τι είναι πραγματική πείνα.

Ορισμένοι νομίζουν ότι είναι πεινασμένοι όταν έχουν ένα πονοκέφαλο- άλλοι νομίζουν ότι πείνα είναι το ροκάνισμα που νοιώθουν στο στομάχι και ένα αίσθημα αδυναμίας. Πολλοί άνθρωποι τρώνε όταν είναι κουρασμένοι, επειδή πιστεύουν πως η κούραση είναι μια ένδειξη ότι χρειάζονται περισσό­τερο καύσιμο υλικό. Πονοκέφαλοι, πόνοι στην πλάτη, αδυναμία, ζάλη, ενο­χλήσεις και θόρυβοι στην κοιλιακή περιοχή, είναι σημάδια αρρώστιας, πεπτι­κής διαταραχής και όχι πείνας. Η πείνα είναι μια ομαλή σωματική αίσθηση και ως τέτοια δεν συνοδεύεται από πόνο, δυσφορία, ή άλλες ενοχλήσεις. Μπο­ρεί να είναι πολύ ισχυρή και επείγουσα ορισμένες φορές, ειδικά μετά από μια νηστεία, αλλά ποτέ δεν είναι ένα αίσθημα δυσάρεστο. Εάν η πείνα δεν είναι ένα αίσθημα άδειου στομάχου ή ροκανίσματος στο στομάχι, τότε τί είναι: Είναι μια περισσότερο ή λιγώτερο ισχυρή αίσθηση στο πίσω μέρος του στόματος όπως ειπώθηκε παραπάνω, επεκτεινόμενη πολλές φορές στο πά­νω μέρος του φάρυγγα πίσω από την μύτη. Θα χρειάζονταν νάχει κάποιος μια πολύ ισχυρή θέληση για να αρνηθεί στον εαυτό του τροφή όταν είναι γνήσια

πεινασμένος: Εάν είναι κάποιος πραγματικά πεινασμένος είναι αδύνατο να μείνει νηστικός. Εάν πηγαίνετε στο κρεβάτι το βράδυ πραγματικά πεινασμέ- νος, θα ξυπνήσετε πεινασμένος. Το νερό δεν θα ικανοποιήσει την πείνα για περισσότερο από λίγα λεπτά. Μια ανώμαλη επιθυμία για τροφή θα μπορούσε να ικανοποιηθεί με το να πιείτε λίγο χλιαρό νερό, ή θέτοντας μια θερμοφόρα στο στομάχι ή με λίγο γυμναστική ή ένα περίπατο. Η πραγματική ωστόσο πείνα είναι επίμονη και μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο με την λήψη τροφής. Η αίσθηση της πείνας μπορεί να ποικίλλει σε διαφορετικά άτομα, αλλά είναι γενικά όμοια σε όλους. Ορισμένοι άνθρωποι εκδηλώνουν εντονώτερο το αίσθημα της πείνας από άλλους, ακριβώς όπως απολαμβάνουν ορισμένοι άνθρωποι την τροφή τους περισσότερο από άλλους. Η έντονη πείνα αποτε­λεί ένδειξη μιας επείγουσας φυσιολογικής ανάγκης για θρεπτικά στοιχεία. Ορισμένες φορές μπορεί να αρχίσει σαν ένα αδύνατο αίσθημα και γίνεται ολοένα μεγαλύτερο και ισχυρότερο, όσο περισότερο περιμένετε να φάτε. Ο χρόνος για να φάτε με πραγματική γευστική απόλαυση είναι όταν η πείνα φθάσει το ζενίθ της. Πρέπει να διατηρείτε τον έλεγχο και να περιμένετε λίγο περισσότερο γ ι ' αυτή την πραγματική απόλαυση. Μη τρώτε στην πρώτη αμυδρή επιθυμία. Η τροφή έχει ακόμα καλύτερη γεύση, όταν η πείνα φθάσει την πιο υψηλή της ένταση. Η πείνα είναι μια αξιοσημείωτη αίσθηση: μόλις πάρουμε τροφή και αυτή αρχίσει να απορροφάται, η πείνα προοδευτικά ε ­λαττώνεται, έπειτα υποχωρεί την σωστή στιγμή, για να εμποδίσει την πολυ­φαγία. Όταν κάποιος τρώγει από μια ψεύτικη επιθυμία ή μια απλή όρεξη, δεν υπάρχει μέσο να γνωρίζει πότε να σταματήσει να τρώει, εκτός όταν δεν χωρά τίποτα άλλο πια το παραγεμισμένο στομάχι. Οι συνέπειες της πολυφα­γίας αυτής δεν θα αργήσουν να εμφανιστούν. Τρώγοντας μόνο όταν πεινάτε είναι το ιδεώδες, γιατί έτσι εμποδίζεται η πολυφαγία. Όταν κάποιος δεν πεινά, αλλά έχει νοσηρή επιθυμία για τροφή, ενδέχεται να επιθϋμεί πικάντικα φαγητά, λιχουδιές, φαγητά με μπαχαρικά, ζαχαρωτά, τηγανητά, σάλτσες πι­κάντικες και άλλα πλούσια εδέσματα που διεγείρουν τον ουρανίσκο, αλλά όταν είναι κανείς πεινασμένος λίγο ψωμί και μερικές ελιές θα ικανοποιήσει πλήρως την πείνα του, απολαμβάνοντας έτσι τις φυσικές τροφές χωρίς μπα­χαρικά, χωρίς αλάτι, ξύδι, ζάχαρη κλπ., αγνές και αμετουσίωτες όπως έρχο­νται από τη φύση. Μπορεί βέβαια να λαχταράτε μια ειδική τροφή αλλά κ ι ' αν δεν την φάτε το σώμα σας θα είναι ικανοποιημένο με οποιαδήποτε άλλη υγιεινή τροφή- αυτό σημαίνει γνήσια πείνα.

Εάν έλθει η πείνα ενώ νηστεύει κανείς και δοκιμάσει να συνεχίσει την νηστεία, δεν θα τα καταφέρει. Η πείνα γίνεται ολόενα και μεγαλύτερη, ώ­σπου εξαναγκάζει τον νηστεύοντα να φάει. Θα νοιώθει σαν ένα λιοντάρι στο κλουβί του. Θα νοιώθει ανήσυχος και δεν θα ησυχάσει ώσπου να βρει τροφή.

Είναι κοινή γνώση ότι τρώγοντας τροφές στερούμενες θρεπτικής αξίας μειώνεται η επιθυμία για φυσικές τροφές. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που

ορισμένοι άνθρωποι δεν έχουν ποτέ την δυνατότητα να απολαμβάνουν σωστές, φυσικές τροφές. Εαν κάποιος τρώει συχνά ανθυγιεινές τρ ο φ ές ,® του στερήσουν τελικά την ευχαρίστηση να τρώει όταν είναι γνήσια πεινασμβ νος εξαιτίας που η σφαλερή διατροφή εμποδίζει την ανάπτυξη της γνήσια· πείνας. Όποιος αποφεύγει να τρώει άσχημα θα επιτύχει βαθμιαία με τ Λ σωστή διατροφή την επιστροφή της γνήσιας πείνας. -1

Υπάρχουν φυσικά ορισμένες χρόνιες παθολογικές καταστάσεις, (π.χ. Λ ναιμία κλπ.) που στερούν κάποιον από την φυσιολογική του πείνα. Όταν ■ παθολογική αυτή κατάσταση δεν επιδέχεται νηστεία μιας κάποιας διάρκεια· για την ανάκτηση της υγείας και της φυσικής πείνας, η συμβουλή μας είν<1 να λαμβάνει κανείς μέτρια γεύματα, να μη παρατρώει ποτέ, να τρώει λιτά Kd προσεκτικά, έστω κι ’ αν δεν έχει γνήσια πείνα, κάνοντας σποραδικά σύντο μες νηστειούλες (πάντα με τον έλεγχο του ειδικού), ώσπου να αποκαταστα θεί η υγεία. Επιστρέφοντας η υγεία, θα επιστρέφει προοδευτικά και η γνήσιί πείνα. Ο ερχομός της πείνας δείχνει πάντα ότι το στομάχι και το λεπτί έντερο είναι έτοιμα να δεχθούν τροφή. Εάν δεν περιμένουμε, μπορεί να! βάζουμε την τροφή στο στομάχι όταν ούτε το στομάχι, ούτε το λεπτό έντερο! είναι έτοιμο να δεχθεί τροφή. Όταν το λεπτό έντερο δεν είναι έτοιμο νοί δεχθεί τροφή, ειδικοί μηχανισμοί αναστέλλουν το άδειασμα του στομάχου.« Το στομάχι παίρνει εντολές από το λεπτό έντερο και πρέπει να περιμένει το έχει καλώς, προτού μπορέσει να αδειάσει εντελώς το περιεχόμενό του. Στο μεταξύ η τροφή, λαμβανόμενη από ένα άτομο που ενδιαφέρεται περισσότε­ρο για την γευστική απόλαυση παρά για τη θρέψη του σώματος, θα αποσυ­ντεθεί από τα μικρόβια και θα μεταβληθεί σε δηλητηριώδη άχρηστα προϊό­ντα. Όταν τελικά μπει στο δωδεκαδάκτυλο, εάν δεν απομακρυνθεί με εμε­τό, θα αποτελείται απο ορισμένα προϊόντα της πέψης και από πολλά όξινα μικροβιακά άχρηστα προϊόντα, που είναι σε μεγάλο βαθμό ερεθιστικά για τα τοιχώματα του στομάχου και του εντέρου. Όταν αυτά (τα προϊόντα) φθά- σουν, το εντερικό σύστημα, ορισμένα από αυτά θα απορροφηθούν. Αυτά τα δηλητηριώδη όξινα προϊόντα προξενούν ακόμη ισχυρότερα ορμονικά και ε- ντερογαστρικά αντανακλαστικά, έτσι ώστε εάν λαμβάνεται ξανά τροφή σύ­ντομα μετά από αυτό, καθυστερείται η αναστολή του αδειάσματος του στομά­χου ακόμα περισσότερο, έτσι που η δυσπεψία να διαιωνίζεται. Ο συνεχής ερεθισμός των γαστρεντερικών μεμβρανών από τα όξινα αυτά προϊόντα και άλλα μικροβιακά προϊόντα, οδηγεί στην γαστρίτιδα, γαστρεντερίτιδα και τα διάφορα έλκη. Όταν το στομάχι είναι γεμάτο και λειτουργεί,αναγκάζει το δωδεκαδάκτυλο να βιαστεί να αδειάσει το περιεχόμενό του πιο γοργά από όσο θα έπρεπε, για να κάνει χώρο για την νέα τροφή. Το γεγονός αυτό εμποδίζει την κατάλληλη πέψη της τροφής που βρίσκεται ήδη στο λεπτό έντερο, αλλά εμποδίζει και την ομαλή απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων από το λεπτό έντερο. Άρα όταν - ενώ η τροφή είναι ήδη στο στομάχι και

χωνεύεται ομαλά - φάμε σύντομα και άλλη τροφή προτού χωνευτεί και αφο­μοιωθεί η προηγούμενη, δημιουργείται πεπτική ανωμαλία με δυσάρεστες συνέπειες. Απαιτούνται περισσότερα ένζυμα,σε χρόνο που οι αδένες του στομάχου μπορεί να είναι ήδη άδειοι, γιατί δεν μεσολάβησε επαρκής χρόνος για να αναπληρωθούν τα αποθέματά τους, σε ένζυμα.

Πολλοί από εμάς ακόμα και εκείνοι που ισχυρίζονται ότι τρώνε σωστά, είναι ένοχοι στο ότι τρώνε πολύ και συχνά, μη έχοντας μάθει ακόμα ότι είναι κακό για το σώμα να το φορτώνουν με τροφή όταν δεν είναι έτοιμο να την χωνέψει και να την αφομοιώσει.

Ό ταν αλλάζετε αρχικά τον τρόπο διατροφής σας,, θα νοιώθετε πιθανόν δυσάρεσες μικροενοχλήσεις,που συμβαίνουν όταν η όρεξη απαιτεί ικανο­ποίηση. Η όρεξη είναι ψεύτικη πείνα και πρέπει να αγνοήσετε τις ενοχλήσεις αυτές και σε λίγες μέρες θα εξαφανιστούν. Η όρεξη επίσης συμβαίνει σε σχέση με το χρόνο. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι πρέπει να τρώνε σε μια ορισμένη ώρα κάθε μέρα. Έχουμε υποστεί τέτοια πλύση ε ­γκεφάλου, που πιστεύουμε πως κάτι άσχημο θα συμβεί, εάν δεν λάβουμε τα καθορισμένα γεύματα, στις καθορισμένες ώρες. Εάν παραλείψετε εντελώς το πρωινό για μια βδομάδα θα ανακαλύψετε ότι το πρωινό αίσθημα της όρε­ξης θα έχει εξαφανιστεί.

' Ενα άτομο που είναι άρρωστο και νηστεύει, θα γίνει αδύναμο πριν πεινά­σει, αλλά ένα υγιές άτομο, όταν νηστέψει, θα πεινάσει πριν νοιώσει αδύνα­μο. Όταν είστε ευερέθιστος, νευρικός και αδύναμος την ώρα που νομίζετε ότι πεινάτε, τότε δεν είναι γνήσια πείνα αυτό που αισθάνεστε και θα εξαφα­νιστούν τα συμπτώματα αυτά εάν φάτε ή πιείτε κάτι, αλλά όχι επειδή ικανο­ποιήσατε μια ανάγκη για θρεπτικά στοιχεία' απλώς καταστείλατε τα συμπτώ­ματα κάποιας ανωμαλίας. Τα συμπτώματα αυτά θα εξαφανίζονταν όλα αν νηστεύατε για λίγες μέρες.

Τρώτε λοιπόν όταν είστε πεινασμένοι και όχι επειδή είναι η ώρα του φαγη­τού. Αν δεν πεινάτε στις 9 το πρωί, φάτε το πρωινό σας στις 10 ή στις 11 δηλαδή όταν πεινάσετε. Μη τρώτε όταν έχετε διάφορα ενοχλητικά συμπτώ­ματα όπως κοιλιακή δυσφορία, λιγούρα, λιγοψυχία, ζάλη, αδυναμία, γουρ- γουρητά, ναυτία κλπ. Μη τρώτε όταν είσθε κουρασμένοι, εκνευρισμένοι, ψυχικά αναστατωμένοι. Τρώτε σε ευχάριστο περιβάλλον και όχι όταν υπάρ­χουν διαφωνίες, καυγάδες, αντιδικίες. Μη τρώτε από συνήθεια, από βαρυε- στημάρα, από πλήξη, από μοναξιά, για να περάσετε την ώρα σας, για να είστε κοινωνικός, κατανοώντας φυσικά ότι η τροφή θα πρέπει να είναι κάτι ευχάρι­στο κι ’ ότι τρώγοντας ανάμεσα σε φίλους μπορεί να είναι πιο ευχάριστο. Το ένα γεύμα με το άλλο πρέπει να απέχει τουλάχιστον 4-5 ώρες. Τ ρώτε ώσπου να ικανοποιηθεί η πείνα - όχι ώσπου να φουσκώσετε και να νοιώθετε άσχημα, δυσάρεστα.

Είναι σπουδαίο να αρχίσετε να αγνοείτε τις δυσάρεστες απαιτήσεις της

όρεξης εάν θέλετε να ξεκινήσετε έναν νέο και πιο υγιεινό τρόπο διατροφήςΙ διαφορετικά δεν θα γνωρίζετε ποτέ εάν είοτε πραγματικά πεινασμένοι κα| θα συνεχίζετε να οδηγείστε από επιθυμίες για πικάντικες, ανθυγιεινές καί χωρίς θρεπτική ουσία τροφές.

ΔΙΨΑ

Η δίψα όπως ο ύπνος, αναγνωρίζεται εύκολα. Το στόμα είναι ξηρό και η συνειδητή ανάγκη για νερό αποτελεί ένα αλάνθαστο ένστικτο. Έχουμε σφαλερά διδαχτεί να πίνουμε νερό - ενώ απουσιάζει η δίψα, για να ξεπλύ­νουμε τάχα τα νεφρά ή για να εμποδίσουμε την δυσκοιλιότητα. Αυτή είναι μια άλλη περιοχή, στην οποία οι σφαλερές ιδέες έχουν εξουδετερώσει τις εν­στικτώδεις μας συνήθειες. Θα ήταν πολύ καλύτερα να μην έχουμε γνώση, όπως τα ζώα στην άγριό τους κατάσταση, παρά να έχουμε σφαλερή, λανθα­σμένη γνώση.

Το νερό χρειάζεται, όταν το σώμα το χρειάζεται και το ζητά, αλλά όχι αυθαίρετα ε ξ ' αιτίας μιας υποθετικής και φανταστικής ανάγκης για το ξ έ ­πλυμα των νεφρών. Πίνοντας νερό όλη μέρα δημιουργούνται διάφορες ανω­μαλίες. Και βέβαια το νερό είναι απαραίτητο στον οργανισμό, μιας και αποτε­λεί το 57% - 70% του βάρους του σώματος ή αλλοιώς, στο σώμα ενός ενήλικου βάρους 70 περίπου κιλών, περιέχονται περίπου 40 λίτρα νερού, κατανεμημένα τα 25 λίτρα στο εσωτερικό των κυττάρων (ενδοκυττάριο υ­γρό) και τα 15 λίτρα στο χώρο γύρω από τα κύτταρα (75 περίπου τρισεκατομ­μύρια) και καλείται εξωκυττάριο υγρό. Μεταξύ των δυο αυτών υγρών ενδο- κυττάριου - εξωκυττάριου υπάρχει συνεχής ανταλλαγή. Όταν ένα υγιές άτομο πίνει νερό, ώσπου να πραγματοποιηθεί ικανοποιητική ισορροπία σ' όλα τα σημεία του σώματος, μπορεί να περάσουν μέχρι και 30 λεπτά. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το άτομο αυτό θα διψά για 30 λεπτά συνεχώς. Το διψασμένο άτομο ανακουφίζεται από τη δίψα αμέσως μόλις πιεί νερό, ακόμα και πριν αυτό απορροφηθεί από το γαστρεντερικό σωλήνα. Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί, τί αξία έχει αυτή η προσωρινή ανακούφιση από τη δίψα, αλλά υπάρχει λόγος και μάλιστα σοβαρός.

Ό ταν π.χ. ένα άτομο πιει νερό, όπως αναφέρθηκε και προηγούμενα, θα χρειαστεί μισή ως μία ώρα για να κατανεμηθεί ολόκληρη η ποσότητά του σ ’ όλο το σώμα. Αν δεν σταματούσε προσωρινά το αίσθημα της δίψας μετά τη λήψη νερού, το άτομο θα εξακολουθούσε να πίνει κι άλλο. Όταν όλο αυτό το νερό θα είχε τελικά απορροφηθεί, τα σωματικά υγρά θα γίνονταν πολύ πιο αραιά από τα φυσιολογικά και θα δημιουργούνταν η αντίθετη κατάσταση απ' αυτή που το άτομο επεδίωκε να διορθώσει. Η έλλειψη νερού οδηγεί σε μια επικίνδυνη κατάσταση, την αφυδάτωση, που εκδηλώνεται με διάφορα συ­

μπτώματα όπως:α) Ελαφρά ή μέτριου βαθμού αφυδάτωση: δίψα, ξηρότητα της γλώσ σας, ναυτία, ανορεξία, ολιγουρία και αίσθημα κοπώσεως. β) Μεγάλου βαθμού αφυδάτωση: έντονη δίψα, εξασθένηση και ταχείς απώλεια σωματικού βάρους.

' Οταν όμως χαθούν πολύ μεγάλες ποσότητες υγρού, επέρχονται λιποθυ· μίες, κατάπτωση, θόλωση της διάνοιας, παραλήρημα ή κώμα. Οι βλενογόνο και το δέρμα γίνονται ξηρά, σχηματίζονται πτυχές στο δέρμα με τά δάκτυλί που βραδέως εξαφανίζονται, η αρτηριακή πίεση είναι χαμηλή, ο σφυγμός] μικρός και συχνός, πολλές φορές υπάρχει και πυρετός που οφείλεται στηνί αφυδάτωση.

Παρόμοιος όμως κίνδυνος υπάρχει κι από την υπερβολική λήψη νερού ή γενικά υγρών (δηλητηρίαση δια ύδατος) και μάλιστα όταν οι νεφροί δεν λειτουργούν φυσιολογικά- εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα όπως κε­φαλαλγία και γενική κακουχία, έμετοι, επώδυνοι μυϊκοί σπασμοί, αύξηση του σωματικού βάρους, καθώς και αύξηση της πιέσεως του αίματος.

Είναι γνωστό ότι το διψασμένο ζώο σχεδόν ποτέ δεν πίνει περισσότερο νερό απ' όσο χρειάζεται για να επανορθώσει την κατάσταση της αφυδάτω­σης.

' Εχει παρατηρηθεί ότι τα ζώα συνήθως πίνουν σχεδόν ακριβώς την σωστή ποσότητα αυτό δεν είναι παράδοξο μιας και τα ζώα διατηρούν ακόμη την υπακοή στα ένστιχτά τους. Οι άνθρωποι όμως έχουν σταματήσει να υπακού- ουν στα ένστιχτά τους, που έχουν σχέση με την υγεία και την ζωή, ενώ υπακούουν σ' άλλα διεστραμμένα ένστιχτά και παρορμήσεις που είναι ενά­ντια στην υγεία και την ζωή τους.

Η προέλευση του νερού στον οργανισμό μας είναι από:1. Νερό, προσλαμβανόμενο με την τροφή και τα ροφήματα.2. Νερό, προερχόμενο από την οξείδωση του υδρογονου κατά τις διάφο­ρες αντιδράσεις του μεταβολισμού.

Η αποβολή του νερού από το σώμα μας γίνεται κυρίως από:1. Τα νεφρά (1.000-1.500 cc ημερησίως).2. Το δέρμα (450-1.050 cc ημερησίως).3. Τους πνεύμονες και αεραγωγούς οδούς (εξάτμιση 250-300 cc ημερη­σίως).4. Το έντερο (50-200 cc ημερησίως με τα κόπρανα).

Στην γυναίκα, που θηλάζει, μεγάλο ποσό νερού αποβάλλεται με το γάλα. Καμμιά φορά το νερό αποβάλλεται με την μορφή δακρύων, ρινικού εκκρίμα­τος, σιέλου, εκκριμάτων των γεννητικών οδών, εμέτου και διάρροιας.

Το να πίνει κανείς καθημερινά πολύ νερό για να ξεπλύνει τάχα ή να βοηθή­σει τα νεφρά του στην «καλύτερη αποβολή» των τοξινών είναι μια προσπά­θεια, που κουράζει και εξαντλεί τα νεφρά. Ό λες οι υπερβολές ε ίτε στην

τροφή, ε ίτε οτο νερό είναι κουραστικές για τον οργανισμό. Μια υπερβολή νερού αναγκάζει τα νεφρά να εργαστούν επί πλέον, σκληρά για να επιτύχουν την κατάλληλη αναλογία σε νερό του αίματος και των ιστών. Πρέπει να διώχνουν συνεχώς το περιττό, το επιπλέον. Όχι μόνο η λήψη μεγάλης ποσότητας νερού δεν ξεπλένει ικανοποιητικά τα νεφρά, αλλά στην πραγμα­τικότητα τα εμποδίζει από του να κάνουν τόσο καλά την εργασία τους, της αποβολής αχρήστων στοιχείων από το σύστημα, όσο μπορούν να το κάνουν, χωρίς εμπόδια. Υπερβολικές ποσότητες νερού, ε ίτε λαμβανόμενο με τη μορφή πολλών χυμών φρούτων και λαχανικών ή λαμβανόμενο ως καθαρό νερό, εμποδίζει τον ήσυχο ύπνο και την ανανέωση των νευρικών δυνάμεων, επειδή αναγκάζει κάποιον να σηκώνεται συχνά και να πηγαινοέρχεται στο μπάνιο.

Μια ζωηρή επιθυμία για υγρά δημιουργείται τεχνητά με την κατανάλωση τροφών που έχουν αλάτι. Ό λες οι προετοιμασμένες, οι έτοιμες τροφές, οι επεξεργασμένες τροφές, περιλαμβανόμενα και τα περισσότερα τυριά, έ ­χουν αλάτι. Όντας το αλάτι μια ερεθιστική ουσία, δημιουργεί την ανάγκη για περισσότερο νερό για να το διαλύσει και να το εμποδίσει από του να βλάψει τους ιστούς σε μεγάλο βαθμό. Δεν θα πρέπει να λαμβάνεται καμμιά τροφή που έχει αλάτι, εκτός ίσως το τυρί, που θα εξαλμυρίζεται αρκετά πριν το φάμε. Το αλάτι δημιουργεί την ανάγκη για περισσότερο νερό απ' όσο χρειά­ζεται στην πραγματικότητα το σώμα, κάτω από ομαλές καταστάσεις και περι­στάσεις και επακολουθούν οιδήματα.

Τρώγοντας κανείς πολλά αμυλώδη (δημητριακά, ψωμί κλπ.) και τρώγοντας πολλά ξηρά φρούτα και μεγάλη ποσότητα ξηρών καρπών (έστω και ανάλα­των), δημιουργεί επίσης την ανάγκη για περισσότερο νερό. Εάν τρώγονται οι φυσικές αυτές τροφές σε ομαλές ποσότητες και στις σωστές αναλογίες με τα χυμώδη ή ζουμερά λαχανικά και φρούτα, δεν θα υπάρχει παρά μικρή πρόσθετη ανάγκη για νερό, και μεγαλύτερη ανάγκη τους θερινούς μήνες.

Το περιεχόμενο σε νερό των φρέσκων φρούτων και λαχανικών είναι σχε­δόν επαρκές για να καλύψει την απαίτηση του σώματος για νερό τους χειμε­ρινούς μήνες, σε άτομα που τρώνε σωστά και υγιεινά (όχι αλάτι, γλυκίσματα, όχι πολλά λίπη, μπαχαρικά κλπ.).

1 Οποιος τρώει σωστά και δεν παρατρώει, συνήθως έχει πολύ λίγη απαίτηση για νερό.

' Οταν έχει πολύ ζέστη, όταν εργάζεται κανείς έξω και ιδρώνει, μπορεί να υπάρξει ανάγκη για περισσότερο νερό. Η δίψα πρέπει να αποτελεί το κριτή­ριο - στους υγιείς ανθρώπους - για το πόσο νερό θα πρέπει να πίνουν κάθε φορά, ανάλογα με τις απαιτήσεις του οργανισμού, του περιβάλλοντος, της μυϊκής εργασίας.

Ό ταν είναι κανείς διψασμένος, θα πρέπει να πίνει νερό δροσερό, που θα τόχει πριν βράσει για να έχει απομακρυνθεί (εξατμιστεί) το χλώριο, ποϋ

περιέχεται στο νερό της βρύσης, και που είναι δηλητήριο.Το αντικείμενο εδώ είναι, να θυμόμαστε ότι έχουμε ένα ένστικτο, πο(|

καλείται δίψα. Είναι ομαλή, όταν ζούμε ομαλά. Γίνεται ανώμαλη όταν υπάρΐ χουν ανώμαλες καταστάσεις τις οποίες πρέπει να αντιμετωπίσει ο οργαν|| σμός. Όταν ο οργανισμός είναι φορτωμένος με πολύ νερό, εξαιτίας τηα κατανάλωσης αλατιού ή υπερκατανάλωσης συμπυκνωμένων τροφών, πάρε·! μποδίζεται η ομαλή του λειτουργία και αναπτύσσεται προοδευτικά αρρώστια,] Εφόσον οι συνήθειες της καθημερινής μας ζωής είναι φυσικές το ένστιχτό] της δίψας θα είναι ομαλό και μπορούμε να είμαστε ήσυχοι και να μη ταξ σκεπτόμαστε καθόλου. |

Αυτή είναι η ομορφιά της επανεκπαίδευσης για μια καλύτερη κατανόηση!, των ενστίκτων μας.

ΥΠΟΑΛΚΑΛΙΚΟΤΗΤΑ Η ΟΞΕΩΣΗ

Η οξέωση ή υποαλκαλικότητα ορίζεται σαν μια κατάσταση που χαρακτηρί­ζεται από μια έλλειψη ορισμένων αλκαλίων στο σώμα, τα οποία οδηγούν σε μιά αυξημένη παραγωγή αμμωνίας στα ούρα και μια υψηλή οξύτητα. Ο όρος οξέωση που συνήθως χρησιμοποιείται σε μια μείωση της αλκαλικότητας των υγρών του σώματος δεν είναι ο σωστός. Τα υγρά του σώματος είναι ομαλώς, ελαφρώς αλκαλικά. Μια μείωση της αλκαλικότητας αυτών των υγρών ορίζε­ται πιό σωστά ως υποαλκαλικότητα. Η οξέωση δεν είναι όξινο αίμα, γιατί το αίμα δεν γίνεται ποτέ όξινο στη διάρκεια της ζωής. Ένα αλκαλικό αίμα και μια αλκαλική λέμφος είναι απαραίτητα για τη ζωή και την υγεία- για ότι αφορά το αίμα, και ένα ακόμα ουδέτερο Ph θα προξενούσε γοργά τον θάνατο.

Η ομαλή αναλογία ανάμεσα στα αλκάλια και τα οξέα του σώματος είναι περίπου 4 προς 1, δηλαδή 80% αλκάλια και 20% οξέα. Η αναλογία αυτή διατηρείται σε ισορροπία, την λεγάμενη «οξεοβασική ισορροπία», με τα «ά­λατα ασφαλείας» (buffer salts) ή «ρυθμιστικά συστήματα». Τα αλκάλια που χρησιμοποιούνται για την οξεοβασική ισορροπία είναι το νάτριο, το κάλιο, το ασβέστιο και το μαγνήσιο. Όταν αυτά τα «άλατα ασφαλείας» ή «τροχοί ισορροπίας» είναι σε ομαλή τάξη, κάθε υπερβολή οξέων στο σώμα εξουδε­τερώνεται άμεσα. Μόνο όταν υπάρχει μια έλλειψη αυτών των στοιχείων μπο­ρούν να προκύψουν ενοχλήσεις. Μιά ελάττωση της σχέση ανάμεσα σ’ αυτά ορίζεται σφαλερά ως οξέωση. Το σώμα δεν ανέχεται ούτε ένα από τα ελεύ­θερα οξέα (οξέα σχηματίζουν τα μέταλλα φώσφορος, θείο, χλώριο) έστω και γιά ένα λεπτό, εκτός στο στομάχι στη διάρκεια της διαδικασίας της πέψης.' Ολα τα οξέα «περιορίζονται» αυτοστιγμεί, συνδυαζόμενα με αλκάλια και γίνονται έτσι αβλαβή. Το σώμα κάνει χρήση κάθε πόρου που έχει στη διάθε­σή του, για να διατηρήσει την αλκαλικότητά του, για τον λόγο ότι τα κύτταρα του μπορούν να ευημερήσουν μόνο σ’ ένα αλκαλικό περιβάλλον.

Μιας και η τροφή είναι ο κύριος προμηθευτής αλκαλίων και οξέων στο σώμα, είναι βασικό να υπάρχει μια ισορροπία στο διαιτολόγιο μας ανάμεσα στις τροφές που παρέχουν βάσεις (αλκάλια) και σε κείνες που παρέχουν οξέα. Εαν τρώγεται μιά υπερβολική ποσότητα όξινης τροφής, το αίμα εξανα­γκάζεται να αντλεί από τα αποθέματα αλκαλίων (βάσεων), από τα «άλατα ασφαλείας», για να διατηρήσει την ομαλή του αλκαλικότητα.

Ό ταν έχει κανείς λάβει περισσότερα οξέα στο σώμα από όσα μπορεί να

«περιορίσει» να «δεσμεύσει», η αλκαλικότητα του αίματος πέφτει κάτω από τα ομαλά επίπεδα και έχουμε υποαλκαλικότητα ή οξέωση. Κάθε τροφή που τρώγεται αφήνει πίσω της ένα υπόλοιπο, μια τέφρα, αφού έχει χρησιμοποιη­θεί από το σώμα. Η τέφρα αυτή είναι είτε όξινη, ε ίτε αλκαλική. Τρώγοντας πάρα πολλές τροφές που αφήνουν όξινη τέφρα, ή τρώγοντας τροφές τέτοι­ες για μακρό χρονικό διάστημα, επέρχεται εξάντληση του σώματος στα αλ­καλικά του αποθέματα.

Ποιές είναι οι τροφές που αφήνουν όξινη τέφρα και ποιές εκείνες που αφήνουν αλκαλική;

Ό ξινη τέφρα αφήνουν όλα τα κρέατα, τα αυγά, το τυρί, το γάλα (στους ενήλικες), όλα τα δημητριακά και προϊόντα δημητριακών (ψωμί, ζυμαρικά, κέ'ίκ, τα διάφορα γλυκίσματα κλπ.), όσπρια εκτός όταν είναι φρέσκα (πράσι­να), οι ξηροί καρποί και όλες οι μετουσιωμένες τροφές (τροφές που έχουν επεξεργαστεί και έχουν χάσει τη φυσική τους κατάσταση, στερούμενες ήδη τις βάσεις τους)' οι μετουσιωμένες τροφές έχουν «ληστευθεί» από τις βά­σεις τους.

Οι τροφές που αφήνουν αλκαλική τέφρα είναι τα φρούτα (εκτός τα βατό­μουρα, τα ξερά δαμάσκηνα και ορισμένες ποικιλίες φρέσκων δαμάσκηνων, τα οποία αφήνουν όξινη τέφρα), όλα τα πράσινα λαχανικά και το γάλα (στα νήπια). Τα λίπη και τα λάδια ταξινομούνται ως ουδέτερες τροφές.

Σοβαρή οξέωση μπορεί να δημιουργηθεί πειραματικά με ανεπαρκή διαιτο­λόγια, αλλά τέτοιες σοβαρές καταστάσεις σπάνια συμβαίνουν στη ζωή, ε ­κτός σε λοιμούς.

' Ενας Αμερικανός ερευνητής έχει επανειλημμένα δείξει ότι ένα αποκλει­στικά λευκωματούχο, διαιτολόγιο είναι έντονα τοξικό, έντονα οξεοβριθές ακόμη και για κρεωφάγα ζώα. Σ' αυτά τα συμπεράσματα έχουν φθάσει πολ­λοί ερευνητές. Τα διαιτολόγια στις «πολιτισμένες χώρες», τα πλούσια σε κρέας όχι μόνο δεν προσφέρουν βάσεις στον οργανισμό, αλλά ελαττώνουν και τα αποθέματα του σε βάσεις μιας και το κρέας περιέχει άφθονα οξέα.

Πειράματα σε σκύλους έδειξαν ότι μιά διατροφή με κρέας (μόνο οι μυώ­νες του ζώου) δημιουργούσε προβλήματα υγείας και κακής ανάπτυξης στους σκύλους. Όταν τρέφονταν με κρέας από το οποίο είχαν απομακρυν­θεί οι χυμοί, επακολουθούσε απίσχναση, ύστερα από λίγο καιρό αναπτύσσο­νταν τοξικά συμπτώματα και ακολουθούσε γοργά ο θάνατος· η εξέταση που γινόταν μετά τον θάνατο έδειχνε στο σκελετό αλλοιώσεις, χαρακτηριστικές οστεομαλάκυνσης και οστεοπόρωσης.

Η μαγειρική του κρέατος αποσπά ένα μεγάλο μέρος από τους χυμούς του και όταν αυτοί οι χυμοί δεν τρώγονται, η ίδια απομάκρυνση των μεταλλικών αλάτων από τα κόκκαλα και τους άλλους ιστούς του ανθρώπου συμβαίνει. Τα σαρκοβόρα ζώα τρώνε τα κόκκαλα της λείας τους γιατί στα κόκκαλα υπάρχει το περισσότερο ασβέστιο της λείας τους, που παίρνουν τα ζώα από τα λαχα­

νικά που τρώνε. Όταν ένας άνθρωπος τρώγει κρέας, τρώγει μόνο τα μαλα­κά μέρη, έτσι αποτυχαίνει να εξασφαλίσει το ασβέστιο. Τα σαρκοβόρα ζώα καλύπτουν επίσης την ανάγκη τους για βάσεις, πίνοντας το αίμα και τρώγο­ντας τα εσωτερικά όργανα και τους χόνδρους. Αυτά καταναλίσκονται ωμά, με ένα δηλαδή μίνιμουμ απώλειας.

Ο διάσημος βιοχημικός Μπεργκ λέγει: «Φαίνεται επίσης, ότι τα άγρια σαρ­κοφάγο καταναλίσκουν σημαντικές ποσότητες φρούτων, φύλων και βλα­στών. Το κάνουν αυτό ειδικά το φθινόπωρο, ενώ την άνοιξη ζουν αποκλειστι­κά με ζωική τροφή. Μια αποκλειστική κρεοφαγία ή μια αποκλειστική δίαιτα με δημητριακά προξενεί μια μεγάλη απώλεια βάσεων από το σώμα και προκαλεί οξέωση». Οι Αμερικανοί ερευνητές Μπένεντικτ και Ροθ, βρήκαν ότι ο βασι­κός κύκλος εργασιών είναι πολύ λιγώτερος στους χορτοφάγους παρά σε πρόσωπα με μιά μικτή διατροφή. Μια υπερβολική ποσότητα βάσεων είναι πάντα επιθυμητή και είναι απαραίτητη για την άριστη χρησιμοποίηση λευκωμά­των και υδατανθράκων.

Τα οξέα που παράγονται από την αποσύνθεση τροφών στο πεπτικό σύστη­μα χρειάζεται να εξουδετερωθούν. Αυτά, σαν το τσάι, τον καφε, το κακάο και την σοκολάτα, αποστερούν το σώμα από τις βάσεις του.

Η αποκλειστική κατανάλωση του λίπους είναι επίσης μια πηγή υποαλκαλικό- τητας, γιατί τα ελεύθερα λιπαρά οξέα που απελευθερώνονται από τη διά­σπαση του λίπους στο έντερο δεν μπορούν να απορροφηθούν από ότι είναι γνωστό. Η εξουδετέρωση αυτή πρέπει να γίνει λοιπόν, στο ίδιο το έντερο, με δαπάνη των αλκαλίων τόσο της χολής, όσο και της τροφής. Τα μη απορρο- φημένα λιπώδη οξέα απομακρύνονται στα κόπρανα με τη μορφή του σαπου­νιού νατρίου, του σαπουνιού ασβεστίου και του σαπουνιού καλιού και ο σχη­ματισμός αυτός σαπουνιού ληστεύει το σώμα από αυτές τις βάσεις..

Η ιατρική χορήγηση οξέων, όπως είναι το ακετυλσαλυκιλικό οξύ (ασπιρί­νη. το βενζοϊκό οξύ, το βορικό οξύ κλπ. κλπ.), οδηγεί σε μια επικίνδυνη απώλεια βάσεων, γιατί τα οξέα αυτά μπορεί να καταστούν αβλαβή και συνε­πώς να αποβληθούν μόνο αφού συνδυαστούν με αλκαλικά στοιχεία. Το υ­δροχλωρικό οξύ, που χορηγείται από γιατρούς σε υποτιθέμενη γαστρική αχυλία ή υποοξύτητα, αφαιμάσει επίσης το σώμα από τις βάσεις του και βοηθά στην δημιουργία οξέωσης (υπαλκαλικότητα). Το ελεύθερο οξικό οξύ, το ξύδι, εάν καταναλώνεται σε ποσότητες μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώμα­τα δηλητηρίασης από οξύ. Είναι ακόμη περισσότερο βλαβερό για την υγεία από το οινόπνευμα. Το σώμα καλείται να θυσιάσει τις βάσεις του για την εξουδετέρωοή του, ενώ έχει ένα ειδικά καταστρεπτικό αποτέλεσμα πάνω στα ερυθρά αιμοσφαίρια και μπορεί να προκαλέσει αναιμία. Όλα τα οργανικά οξέα που παράγονται στο σώμα και όλα τα μεταλλικά οξέα εξαντλούν τα αλκαλικά αποθέματα του σώματος. Οι ομαλές διαδικασίες της ζωής παρά­γουν οξέα στη μορφή των άχρηστων προϊόντων και οι βάσεις του οώματος

καταναλώνονται στην εξουδετέρωσή τους.Υπάρχει συνεχώς απαίτηση για βάσεις και το συμβατικό διαιτολόγιο δεν τις|

προμηθεύει σε επαρκείς ποσότητες. Εάν η τροφή μας δεν διατηρεί την!| ομαλή αλκαλικότητα του αίματος και των ιστών, αναπτύσσεται αρρώστια.

Γιατί εάν υπάρχει μια έλλειψη βάσεων, το σώμα δεν μπορεί να εξουδετε­ρώσει ορισμένα από τα δηλητηριώδη οργανικά και μεταλλικά οξέα, τα οποία κατακρατούνται στο σώμα και καθώς αυτά συγκεντρώνονται βαθμιαία, επα­κολουθεί μια τοξιναιμία οξέων.

Βίαιες και για μεγάλο διάστημα συνεχιζόμενες συγκινησιακές καταστά­σεις και υπερκόπωση επιφέρουν τον σχηματισμό όξινων μεταβολικών υπο­προϊόντων που απαιτούν να «δεσμευτούν» με βάσεις. Η οξέωση (υπαλκαλικό- τητα) μπορεί νάναι ήπια, ακόμη και μεταβατική στα αρχικά της στάδια και πολύ σοβαρή και επικίνδυνη όταν αναπτύσσεται πλήρως. Ανάμεσα σ' αυτά τα δυό άκρα ένας μεγάλος αριθμός ενδιάμεσων σταδίων μπορεί να υπάρχει. Σοβαρά στάδια οξέωσης, όπως παρατηρούνται σε ορισμένες αρρώστιες, αναπτύσσονται μόνον, αφού η τοξιναιμία των οξέων έχει τόσο πολύ εξασθε- νίσει τα όργανα του σώματος, ώστε ο μεταβολισμός σακατεύεται σε μεγάλο βαθμό. Η προσοχή της ιατρικής συγκεντρώνεται πάντα, πάνω στις σοβαρές μορφές οξέωσης και έχουν αγνοηθεί τα αρχικά στάδια. Η κλινική διάγνωση της οξέωσης γίνεται μόνο, αφού η υποαλκαλικότητα έχει φθάσει ένα αρκετά προχωρημένο και επικίνδυνο στάδιο. Ενδιαφέρεται μόνο για το τελικό στάδιο της παθολογικής εξέλιξης που προκύπτει από μια προοδευτική διάβρωση από οξέα και αλκαλική εξάντληση των ιστών.

Η μείωση της αλκαλικότητας του αίματος, όπως ήδη αναφέρθηκε, μπορεί να οφείλεται σε ένα ή περισσότερους παράγοντες. Είτε την θεωρούμε σαν μιά «ανερχόμενη οξύτητα» ή μια «μειωμένη αλκαλικότητα» δεν έχει πρακτι­κή σημασία εφόσον γνωρίζουμε τις πηγές της και πως να τις αποφύγουμε.

Είτε οφείλεται η αυξημένη υποαλκαλικότητα σε μια συγκέντρωση όξινων υποπροϊόντων του μεταβολισμού των λευκωμάτων, είτε στην δέσμευση της μεγάλης αναλογίας των αλκαλίων του σώματος με την ανάπτυξη της όξινης ζύμωσης στο πεπτικό σύστημα ή στην κατανάλωση μιας υπερβολικής ποσό­τητας τροφών πλούσιων σε οξέα και ελλιπών σε αλκάλια ή στην ιατρική χρήση οξέων, δεν υπάρχει διαφορά. Τα αποτελέσματα είναι τα ίδια.

Τα συμπτώματα της οξέωσης (υποαλκαλικότητας) είναι κούραση, πονοκέ­φαλος, έλλειψη όρεξης, αϋπνία, γενική νευρικότητα, υπεροξύτητα του στο­μάχου, όξινη εφίδρωση και συχνές ανωμαλίες - κρυολογήματα και τα όμοια - καθώς και μιά δύστροπη διάθεση. Η οξέωση αναστέλλει την ανάπτυξη στα παιδιά, εξαντλεί τα σώματα των ενηλίκων και μειώνει την ζωτικότητα. Επιφέ­ρει σοβαρή ανωμαλία στην εγκυμοσύνη και στην γαλουχία. Προδιαθέτει στην φυματίωση, στον καρκίνο, στην πνευμονία, στην σκωληκοειδίτιδα, την ιλαρά και άλλες αρρώστιες. Χρόνια κόπωση δεν είναι συχνά τίποτα περισσότερο

από τοξιναιμία από τα οξέα και αν δεν απομακρυνθεί η τοξιναιμία αυτή, θα επακολουθήσουν πρόωρα γηρατειά, λειτουργική και οργανική αρρώστια και θάνατος.

Το σώμα αποστερημένο από την ομαλή του αλκαλικότητα δεν μπορεί να εξουδετερώσει ή να διορθώσει τα όξινα «προϊόντα της κόπωσης» και έτσι τα προϊόντα αυτά δηλητηριάζουν το σώμα. Η υγεία, η δύναμη, η νεότητα, η ανάπτυξη και η διατήρηση του σώματος εξαρτώνται από κάποιο ορισμένο βαθμό αλκαλικότητας. Η γεροντική ηλικία είναι το αποτέλεσμα αυτοτοξίνω­σης, δηλαδή μιας κατακράτησης όξινων άχρηστων προϊόντων.

Ο διάσημος χειρουργός του Κλήβελαντ (Η.Π.Α.) Δρ. Τζωρτζ Κριλ λέει: «Δεν υπάρχει φυσικός θάνατος. Ο λεγόμενος θάνατος από φυσικές αιτίες είναι απλώς το τελικό προϊόν σε μιά προοδευτική διάβρωση οξέων».

Τελειώνοντας, θα κάνουμε μια ανακεφαλαίωση του θέματος τονίζοντας ότι:

Τα λαχανικά τείνουν να σας διατηρούν στην σωστή περιοχή. Η άσκηση βοηθά αρκετά. Τα φρούτα τείνουν να σας μετακινήσουν στην πλευρά της αλκαλικότητας. Οι πρωτεΐνες, τα δημητριακά, γενικά οι επεξεργασμένες τροφές σας οδηγούν στην όξινη περιοχή. Οι μπανάνες είναι ουδέτερες εάν είστε σε καλή υγεία, διαφορετικά είναι ελαφρώς αλκαλικές. Όταν βρίσκε­στε σε κατάσταση τοξιναιμίας (πολλές τοξίνες στο αίμα, στη λέμφο, στα κύτταρα), η νηστεία - αποχή από τροφή για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, πάντα με την εποπτεία του ειδικού - αποκαθιστά την λειτουργία, ακόμη και η παράλειψη ενός γεύματος ή δυό ή νηστεύοντας για 24 ή 36 ώρες θα βοηθή­σουν. Εάν τρώτε σωστά και διατηρείτε την ενέργεια σας, η οξεοβασική ισορροπία σας δεν θάχει κανένα πρόβλημα διατάραξης.

ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ

Οξείδωση είναι η ένωση του οξυγόνου με ένα άλλο στοιχείο. Το οξυγόναΙ είναι ένα άγνωστο, άοσμο, άχρωμο αέριο που έχει μιά ισχυρή τάση να ενώνε·! ται με άλλα στοιχεία για να σχηματίσει οξείδια. Είναι το πιό άφθονο στοιχεία στην φύση, καλύπτοντας σχεδόν το ήμιου της συνολικής ούοτασης το ι| φλοιού της γης. Το 21% του αέρα είναι οξυγόνο. Το πιό εκπληκτικό χαρα*! κτηριστικό του είναι η τάση του να συνδυάζεται με όλα τα άλλα γνωστά ̂στοιχεία, εκτός από το φθόριο, βρώμιο, και πέντε ή έξη άλλα, τα οποία είναί) πολύ σπάνια. Συνδυάζεται εύκολα με τα μέταλλα, το σκούριασμα του σιδή­ρου όντας το αποτέλεσμα της οξείδωσης - η σκουριά του οιδήρου είναι οξείδιο του σιδήρου. Το οξυγόνο έχει μιά ειδικά ισχυρή τάση να συνδυάζεται με άνθρακα και υδρογόνο με τα οποία έχει μιά τρομερή «χημική συγγένεια» ή έλξη. Συνδυάζεται με υδρογόνο γιά να σχηματίσει νερό, με άνθρακα για να οχηματίοει διοξείδιο ή μονοξείδιο του άνθρακα. Η οξείδωση μπορεί να γίνει με αργό τρόπο ή γρήγορα. Η γοργή οξείδωση είναι μιά διαδικασία γνωστή ως καύση. Τα καύσιμα υλικά συντίθενται σε μεγάλο βαθμό από άνθρακα με τον οποίο το οξυγόνο συνδυάζεται γοργά αποδίδοντας θερμότητα.

Η θερμοκρασία στην οποία θα ανάψει μια ουσία καλείται θερμοκρασία ανάφλεξης. Αργή οξείδωση ουσιών μπορεί να πραγματοποιηθεί σε μια συ­γκριτικά χαμηλή θερμοκρασία και η οξείδωση συνεχίζεται πάντα σε πρακτικά όλες τις ουσίες γύρω μας, όντας αυξανόμενη ή ελαττούμενη με κάθε αύξη­ση ή ελάττωση της θερμοκρασίας. Το σπουδαίο γεγονός που θέλουμε να τονίσουμε στο σημείο αυτό είναι ότι: καθώς η θερμοκρασία κάθε ουσίας ανεβαίνει η τάση να ενωθεί με οξυγόνο αυξάνεται.

Εφαρμόζοντας στις τροφές, αυτό που έχουμε ήδη πει, η οξείδωση των τροφών λαμβάνει χώρα πιό γοργά σε μιά υψηλή θερμοκρασία, όπως στη μαγειρική και πιό αργά σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Οι τροφές επίσης οξειδώνονται σε θερμοκρασία δωματίου, αυτό είναι μιά βραδεία διαδικασία. Οι τροφές έχουν οριστεί ως οξειδώσιμες ουσίες. Όταν έχουν οξειδωθεί δεν είναι πιά χρήσιμες σαν τροφές. Δηλαδή, όσο περισσότερη οξείδωση έχει πραγματοποιηθεί σε μιά τροφή, τόσο λιγότερη τροφική αξία η τροφή αυτή έχει. Είναι απαραίτητο να αποδείξουμε, ότι όσο πιό κοντά οποιαδήποτε ουσία έρχεται σε επαφή με το οξυγόνο, τόσο πιό εύκολα συνδυάζεται με το στοι­χείο αυτό. Η φύση προστατεύει τις ζωτικές δομές των φυτών και ζώων από

την οξείδωση περιβάλλοντάς τις με δομές - φλούδες, δέρμα, φλοιούς, κλπ. που δεν οξειδώνονται εύκολα και αυτά εμποδίζουν το οξυγόνο του αέρα από του να έρθει σ' επαφή με τις εσωτερικές τους δομές.

Εφόσον το δέρμα ή η φλούδα είναι ανέγγιχτη στη θέση της, οι εσωτερικές δομές των φυτών και ζώων προστατεύονται από άμεση επαφή με το οξυγόνο του αέρα και δεν παθαίνουν οξείδωση. Όταν το προστατευτικό αυτό κάλυμα υποστεί ρήξη, το οξυγόνο έρχεται σε επαφή με τις εσωτέρικές δομές και υπάρχει μιά ισχυρή τάση για τον σχημαστισμό ενώσεων της οξείδωσης.

Μια ρήξη στον φλοιό του φυτού, ακολουθείται από την ροή οπού (χυμού), ο οποίος σκληραίνει και προστατεύει ή μάλλον κλείνει το σημείο... εισόδου του οξυγόνου στο εσωτερικό του φυτού. Τα φρούτα και τα λαχανικά περι­βάλλονται με ένα τραχύ εξωτερικό καψύλιο ή δέρμα που προορίζεται γιά εμπόδιο αποτελεσματικό ενάντια στην οξείδωση. Αλλά όταν αυτό θραύεται, σπάει, ή τα φρούτα και λαχανικά τεμαχίζονται ή καθαρίζονται, αυτό επιτρέπει στο οξυγόνο να φτάσει τις εσωτερικές και απροστάτευτες δομές τους, έτσι ώστε αρχίζουν αμέσως να οξειδώνονται, συνεπώς να χάνουν την τροφική τους αξία. Όταν καθαρίζουμε ένα μήλο και το κάνουμε φέτες έτσι που να επιτρέψουμε στο οξυγόνο του αέρα να μπει στην εσωτερική του δομή, το μήλο γρήγορα αρχίζει να σκουραίνει, να μαυρίζει. Αυτό το ίδιο πράγμα συμ­βαίνει όταν καθαρίζουμε και τεμαχίζουμε ένα ροδάκινο ή μιά μπανάνα. Αυτό το μαύρισμα των φετών του φρούτου οφείλεται στην οξείδωση. Τέτοιες τροφές θα οξειδωθούν σε συνηθισμένη θερμοκρασία δωματίου, αλλά θα οξειδωθούν γοργότερα σε μιά υψηλότερη θερμοκρασία, όπως αυτήν που χρησιμοποιείται στην μαγειρική.

Όσο λεπτότερα κόβονται , κομματιάζονται ψιλοκόβονται, γίνονται φέτες, όσο λεπτότερες οι φέτες και όσο περισσότερο διάστημα αυτές οι φέτες αφεθούν εκτεθειμένες προτού φαγωθούν, τόσο περισσότερη οξείδωση πα­θαίνουν. Η οξείδωση δεν συνεπάγεται μόνο αλλαγή στο χρώμα του φρούτου (γίνεται πιό σκούρο, μαυρίζει) αλλά και στην γεύση του, στην νοστιμιά του. Επίσης ένα μεγάλο μέρος βιταμινών χάνεται και ειδικά της βιταμίνης Ο, όταν οι τροφές (φρούτα, λαχανικά) ψιλοκόβονται ή ξύνονται ή τεμαχίζονται σε μικρά τεμάχια. Έτσι μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι ακόμα κι αν κάποιος αγοράζει τροφές πλούσιες σε βιταμίνες, εάν δεν τις προετοιμάζει καταλλή­λως. όλες οι βιταμίνες χάνονται ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο ποσοστό τους.

Οι ξηροί καρποί που αλέθονται για να γίνουν γάλα ή βούτυρο ξηρών καρ­πών (αμυγδαλόγαλα, φυστικοβούτυρο κλπ.), γάλα που υφίσταται αφυδάτωση στην διαδικασία της αποξήρανσης, χυμοί που αποσπούνται από τα φρούτα και τα λαχανικά, έχουν την τάση να έρχονται σε επαφή με το οξυγόνο και να υφίστανται λιγώτερη ή περισσότερη οξείδωση στην διάρκεια της διαδικασίας.

Θα σημειωθεί εδώ, ότι στη φύση το γάλα ρέει κατευθείαν από τον παρα-

γωγό οτον καταναλωτή χωρίς να έρθει σ' επαφή με τον αέρα. Στην κατάσταί ση αυτή το γάλα έχει μιά εντελώς διαφορετική γεύση από κείνη που έχε| αφού έρθει σ’ επαφή με τον αέρα για κάμποσο χρόνο. Το ίδιο ισχύει και γιά όλες τις άλλες ουσίες που έρχονται σε επαφή με τον αέρα. ]

Εδώ επεμβαίνει η χημεία- το κακό που γίνεται όσον αφορά την οξείδωση| στην διάρκεια των διαφόρων επεξεργασιών στα βιομηχανοποιημένα τρόφιμα| υποτίθεται πως το... «γιατρεύει» η Χημεία με την προσθήκη των αντιοξειδω-; τικών κ ι ' έτσι ενός κακού μύρια έπονται. Μιας και η οξείδωση επιφέρει' αλλαγές στην γεύση,στο χρώμα, στις βιταμίνες, αρχίζουν τα επεξεργασμένα; τρόφιμα να βομβαρδίζονται με βελτιωτικά γεύσης, χρώματος, προσθήκες βιταμινών κ ο κ Τώρα πόσο όμοιο βγαίνει το τελικό προϊόν με εκείνο το αρχικό, από το οποίο ξεκίνησε η όλη διαδικασία της επεξεργασίας είναι ένα άλλο θέμα.

Αποφεύγετε λοιπόν χυμούς μπουκαλιού ή κονσερβοποιημένα φρούτα ή λαχανικά. Αποφεύγετε να πολτοποιείτε στα ειδικά μηχανήματα τα φρούτα σας ή τα λαχανικά γιατί τους αφαιρείτε πολύτιμα στοιχεία. Προτιμάτε να φάτε ολόκληρο το φρούτο ή το λαχανικά παρά να τα κάνετε χυμό ή πιείτε αμέσως τον χυμό μόλις τον φτιάξετε. Κόβετε σε μεγάλα κομμάτια τα σαλα­τικά σας (μαρούλι, αγγούρι, λάχανο κ.ά.). Την τομάτα τρώτε την ολόκληρη.' Ετσι θάστε πιό σίγουροι ότι τις βιταμίνες τις καταναλώσατε εσείς και όχι... το οξυγόνο του αέρα.

ΟΙ «ΙΝΕΣ» ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΣ

Τα τελευταία χρόνια έγιναν πολύ της «μόδας» οι «διαιτολογικές ίνες». Οι επιστήμονες και ο τύπος ασχολούνται πολύ μαζί τους χαρακτηρίζοντας τες τρομερά σπουδαίες στην «πρόληψη» πολλών ασθενειών, από δυσκοιλιότητα, παχυσαρκία και εκκολπωματίτιδα έως σκωληκοειδίτιδα, χολολιθίαση, διαβή­τη, κιρσούς στα πόδια και καρκίνο του παχέος εντέρου. Ακόμη και καρδιοπά- θειες.

Η αξία ενός διαιτολογίου πλούσιου σε ίνες έχει επιβεβαιωθεί από μελέτες ανθρώπων που ζουν με διάφορα διαιτολόγια πλούσια σε ίνες. Κατά γενικό κανόνα, η συχνότητα πολλών από τις αρρώστιες που βασανίζουν το σύγχρο­νο πολιτισμένο άνθρωπο είναι σημαντικά κατώτερη σε λαούς που δεν τρέ­φονται με τον τρόπο που διατρέφονται οι Δυτικοί.

Μ ελέτες στους αγρότες της Αφρικής δείχνουν ότι ένα διαιτολόγιο φυσι­κών ινωδών τροφών προλαμβάνει την εκκολπωμάτωση του εντέρου, την σκωληκοειδίτιδα, την ελκώδη κολίτιδα, τις αιμορροΐδες, την δυσκοιλιότητα και άλλες σχετικές αρρώστιες.

Ο ' Αγγλος γιατρός Δρ. Ντένις Μπέρκιτ, που ήρθε πρόσφατα (Μάιος 1984, Ιούνιος 1986) και μίλησε στην Ελλάδα δίδοντας παράλληλα συνέντευξη και στην τηλεόραση, συνέκρινε την αναλογία ασθενειών των ανθρώπων της Ου­γκάντας, που καταναλώνουν ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε ίνες, με την νοσηρό­τητα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Στον πληθυσμό της Ουγκάντα υ­πήρχε μια απουσία πολλών από τις αρρώστιες που βασανίζουν τους δυτικούς μ ’ ένα διαιτολόγιο φορτωμένο με κρέας και επεξεργασμένες και ραφιναρι- σμένες τροφές.

Το ερώτημα που κατά κανόνα γίνεται είναι: «Τι υπάρχει στα πλούσια σε ίνες διαιτολόγια που προλαβαίνει τις αρώστιες;» Η απάντηση είναι: «Οι ίνες»!

Οι διαιτητικές ίνες λογαριάζονται σαν μιά θαυματουργή ουσία που μπορεί να εμποδίσει ή να προλάβει τη δυσκοιλιότητα, το διαβήτη, τον καρκίνο του εντέρου και πολλές άλλες παθήσεις. Οι ίνες λέγεται πως αυξάνουν την κινητικότητα του εντέρου και παράλληλα προσθέτουν όγκο στα κόπρανα. Επομένως τα πίτουρα, η κυτταρίνη από το πριονίδι κι άλλες τέτοιου είδους ερεθιστικές και βλαπτικές ουσίες προστίθενται συχνά στα ψωμιά, στα δημη­τριακά και στα διαιτολόγια πολλών ατόμων για προληπτικούς λόγους ή σ’ όσους υποφέρουν ήδη, σε μιά προσπάθεια να κρατήσουν μακριά την αρρώ­στια ή να κατανικήσουν την αρρώστια που σχετίζεται συνήθως με ένα διαιτο­

λόγιο φτωχό σε ίνες. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι: «Τι υπάρχει στο διαιτολόγιο του σύγχρονου πολιτισμένου ανθρώπου, που προξενεί διά­φορες αρρώστιες;». Βλέπετε η υγεία είναι ομαλή και φυσική κατάσταση και θα υπάρχει όσο δεν προξενείται αρρώστια. Η αρρώστια είναι μια ανώμαλη, αφύσικη (και περιττή) κατάσταση. Δηλαδή δεν είναι αναπόφευκτη - για εκεί­νους βέβαια που ξέρουν και ακολουθούν τους νόμους που διέπουν το σώμα τους, την ζωή τους - δεν χρειάζεται να προληφθεί.

Χρειάζεται να διατηρήσει κανείς καλή υγεία, ζωντάνια, ζώντας σωστά, φυσιολογικά. Ψάχνουμε για μαγικές ουσίες στις τροφές που «προλαμβά­νουν» ή «θεραπεύουν» τις αρρώστιες. Θα πρέπει να αναζητάμε τοξικές ή αφύσικες ουσίες στις τροφές μας, που προξενούν αρρώστια.

Ειδικά για το θέμα που μας απασχολεί εδώ, δεν είναι η παρουσία των ινών στο διαιτολόγιο που είναι υπεύθυνη για τη σπανιότητα ορισμένων ασθενειών, αλλά η έλλειψη τοξικών ουσιών στο διαιτολόγιο, καθώς και η παρουσία τρο­φικών στοιχείων ουσιαστικών για την διατήρηση της καλής υγείας, όπως είναι οι διάφορες βιταμίνες, τα μέταλλα και διάφορα άλλα ιχνοστοιχεία που συνή­θως βρίσκονται σε αφθονία στις τροφές τις πλούσιες σε ίνες.

Λόγου χάρη τα ραφιναρισμένα άσπρα αλεύρια οι ραφιναρισμένες ζάχαρες, οι συνθετικές βιταμίνες, τα χημικά συντηρητικά, τα τεχνητά χρώματα και οι γεύσεις, τα παγωτά, που αποτελούν κοκτέιλ χημικών ουσιών, οι κονσέρβες με την ποικιλία χημικών ουσιών, τα δηλητηριώδη αναψυκτικά, το αλάτι, τα μπαχαρικά, οι τηγανιτές και πικάντικες τροφές, η ανατολίτικη κουζίνα με τις διάφορες τροφικές βδελυγμίες της και πολλές άλλες τοξικές ουσίες, είναι άφθονες στις τροφές της ελληνικής κοινωνίας και του Δυτικού γενικά πολι­τισμού, αλλά είτε είναι σπάνιες ή είναι ανύπαρκτες στα πιό πρωτόγονα διαι­τολόγια,πλούσια σε ίνες.

Δεν είναι τόσο η παρουσία των ινών που επιφέρει λιγώτερες αρρώστιες όσο είναι η παρουσία πολλών τοξικών ουσιών και η έλλειψη φυσικών τροφών πλούσιων σε βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία, (αυτές είναι και οι τροφές που αποτελούν και τις καλύτερες πηγές ινών),που αποτελούν την αιτία πολλών ασθενειών.

Οι ίνες από μόνες τους δεν έχουν καμμιά ιδιαίτερη σπουδαιότητα στο διαιτολόγιο (εκτός του ότι αυξάνουν την κινητικότητα του εντέρου), ωστόσο σαν ένα φυσικό συστατικό πολλών θρεπτικών πλήρων τροφών, οι ίνες είναι περισσότερο άφθονες σε ένα πιό υγιεινό διαιτολόγιο, παρά σ' ένα ανθυγιει­νό διαιτολόγιο. Λόγου χάρη το κρέας είναι πολύ φτωχό σε ίνες αλλά πλούσιο σε χοληστερίνη, ουρικό οξύ και άλλες τοξικές ουσίες που οδηγούν σε ανω­μαλίες. Ένα διαιτολόγιο λοιπόν πλούσιο σε σάρκες, αλλά που συμπληρώνε­ται με πίτουρα ή άλλα ινώδη πρόσθετα θα προξενήσει πάλι ανωμαλίες, προ­βλήματα δηλαδή υγείας. Εξαιτίας των τοξικών ουσιών που περιέχει και των τοξινών γενικά.

Ενώ θα πρέπει να τρώμε μια αφθονία πλήρων φρούτων και λαχανικών ωμών καθημερινώς,δεν θα πρέπει να τρώμε τις τροφές αυτές για το σκοπό της λήψης διαιτητικών ινών, αλλά για την πληθώρα των διατροφικών στοιχείων (γνωστών και αγνώστων) που μας παρέχουν για καλή θρέψη και υγεία. Το ίδιο θα λέγαμε για τις πλήρεις γενικά τροφές - που ταυτόχρονα αποτελούν πη­γές ινών - όπως είναι το σκούρο ρύζι, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, τα δημητριακά κ ι ' άλλες πλήρεις τροφές. Είναι το σύνολο των θρεπτικών στοιχείων που χρειάζεται καθημερινά ο οργανισμός και όχι τις διαιτητικές αβλαβείς, αχρησιμοποίητες ίνες μόνο - αποσπασμένες από τα πολύτιμα άλλα στοιχεία της τροφής στην οποία περιέχονται όλα μαζί - τις οποίες ο οργανι­σμός προωθεί ταχέως στα έντερα.

Θα πρέπει να τρώμε φρέσκα φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, ξηρούς καρ­πούς,επειδή είναι οι φυσικές τροφές του ανθρώπινου γένους. Δηλαδή επει­δή είναι φυσιολογικά και ανατομικά προσαρμοσμένες (βιολογικά κατάλλη­λες) στον ανθρώπινο οργανισμό. Τροφές που δεν είναι ομαλές ή φυσικές στους ανθρώπους, δηλαδή τροφές που δεν είναι κατάλληλες_,προξενούν αρρώστιες όχι επειδή έχουν λίγες ή δεν έχουν καθόλου ίνες, αλλά επειδή περιέχουν τοξικές ουσίες που υπονομεύουν την υγεία ή δεν περιέχουν τα κατάλληλα θρεπτικά στοιχεία που η παρουσία τους είναι απαραίτητη για την καλή υγεία του οργανισμού.

ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ

Ο άνθρωπος λαμβάνει με τις τροφές του μιά μεγάλη ποικιλία ουσιών που δεν μπορούν με κανένα τρόπο να ταξινομηθούν σαν τροφές, δηλαδή σαν πηγές ενέργειας, ανάπτυξης ή επιδιόρθωσης των ιστών. Αναφερόμαστε σε ουσίες όπως είναι το αλάτι, το πιπέρι, τα διάφορα μπαχαρικά και αρτύματα, η μουστάρδα, οι διάφορες σάλτσες και τα «ντρέσσινγκς».

Ο αριθμός και η ποικιλία των ουσιών αυτών, σ ’ ολόκληρο τον κόσμο είναι πολύ μεγάλη. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι είναι εθισμένοι σε μιά ή περισσότε­ρες τέτοιες ερεθιστικές και τοξικές ουσίες.

Τα μπαχαρικά και τα καρυκεύματα χρησιμοποιήθηκαν πιθανόν αρχικά σε... μαγικές συνταγές. Αλλά σε αρχαίους χρόνους οι Αιγύπτιοι έμαθαν πως τα καρυκεύματα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να διατηρήσουν τις μούμι­ες. Πιθανόν, πολύ αργότερα γενικεύθηκε η χρήση τους σαν συντηρητικών ψαρικών, κρέατων κι ’ άλλων τροφών.

' Ολες αυτές οι ουσίες ταξινομήθηκαν σωστά ως αντιβιοτικά. Επειδή κατα­στρέφουν τη ζωή, αντιτίθενται στη ζωή και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διατήρηση των τροφών.

Οι ουσίες αυτές χρησιμοποιούνται, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς πολ­λών, για τα ευάρεστα αποτελέσματά τους πάνω στα νεύρα της γεύσης ή πάνω σ’ άλλα μέρη του νευρικού συστήματος. Λέγεται πως κάνουν την τροφή πιό ευχάριστη, πιο γευστική, πως «διεγείρουν» την όρεξη, πως προά­γουν την πέψη, κι αυξάνουν την απόλαυση του φαγητού.

Δεν θα πρέπει ωστόσο να παραβλέψουμε το γεγονός ότι οι ουσίες αυτές δεν είναι καθόλου ευχάριστες όταν λαμβάνονται για πρώτη φορά. Είναι απα­ραίτητο να τις συνηθίσει κανείς για αρκετό χρόνο προτού καταστούν περισσό­τερο ή λιγώτερο ευχάριστες. Στην αρχή είναι απωθητικές και σε μεγάλο βαθμό ερεθιστικές π.χ. το πιπέρι στην αρχή δημιουργεί έντονο κάψιμο στο στόμα και στη γλώσσα.

’ Οντας σε μεγάλο βαθμό ερεθιστικά (διεγερτικά) τα διάφορα μπαχαρικά, προξενούν μιά σίγουρη σπατάλη οργανικής δύναμης κάθε φορά που τα χρη­σιμοποιεί κανείς. Ανήκουν στην ίδια κατηγορία με τα δημοφιλή «τονωτικά», «διεγερτικά».

' Ολες αυτές οι ουσίες επιβραδύνουν την πέψη και σίγουρα καταστρέφουν τη δύναμη να απολαμβάνει το άτομο τα λεπτά αρώματα με τα οποία οι τρο­

φές είναι προικισμένες από τη φύση. Ο ερεθισμός (διέγερση) που προξε­νούν ακολουθείται αναπόφευκτα από κατάπτωση που είναι ίση με την προη­γούμενη έξαρση (διέγερση). Μια βαθμιαία εξάντληση των νεύρων είναι το αποτέλεσμα της συστηματικής έκθεσης στην επιρροή τους. Επίσης ο χρόνι­ος ερεθισμός από τέτοιου είδους ουσίες, εξελίσσεται βαθμιαία σε χρόνιο κατάρρου (γαστρικός κατάρρους) κι ύστερα σε σκλήρυνση, σε έλκος, ακόμη και σε καρκίνο. ΟΙ στατιστικές δείχουν ότι ο καρκίνος του στομάχου είναι πιό συχνός ανάμεσα σε εκείνους που χρησιμοποιούν μπαχαρικά και καρυκεύμα­τα, παρά ανάμεσα σ' εκείνους που τα χρησιμοποιούν φειδωλά ή καθόλου.

Το να λαμβάνει κανείς συνεχώς με τις τροφές του ουσίες που είναι δ ιε­γερτικές (ερεθιστικές) είναι πάντα ενάντια στους νόμους της φυσιολογίας, είναι εξαιρετικά επικίνδυνο και είναι βέβαιο πως οδηγεί στην εξασθένηση του οργάνου ή των οργάνων που είναι περισσότερο υποκείμενα στην επιρ­ροή τους.

Ο άνθρωπος είναι εφοδιασμένος με τις αισθήσεις της γεύσης και της όσφρησης. Και οι δυό είναι τόσο οργανωμένες ώστε είναι έμφυτα ικανός να απολαμβάνει τις φυσικές γεύσεις και τα αρώματα της τροφής. Είναι οργανω­μένος να απολαμβάνει την τροφή, όχι να την απεχθάνεται. Όταν ένας άνθρωπος συχαίνεται την τροφή, κάτι δεν πάει καλά Είναι άρρωστος ή οι αισθήσεις τους είναι εξαΛρειωμένες. Δυστυχώς στις μέρες μας σπάνια βλέ­πουμε έναν άνθρωπο μικρό ή μεγάλο να απολαμβάνει την τροφή του χωρίς μπαχαρικά ή καρυκεύματα (αλάτι, πιπέρι, κανέλλα, μουστάρδα, ζιγγίβερι, μο- σχοκάρυδο, χορσράντις (Horseradish), ξύδι, ζάχαρη, καμένο βούτυρο ή μαργαρίνη, ζωμούς διάφορους και σάλτσες πικάντικες και αφύσικες). Στην πραγματικότητα δεν απολαμβάνει κανείς την τροφή αλλά «απολαμβάνει» τους ερεθισμούς αυτών των χωρίς τροφική αξία ερεθιστικών ουσιών.

Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να ειπωθεί σ' εκείνους που θέλουν να μάθουν να τρώνε υγιεινά, είναι να εγκαταλείψουν αμέσως όλα αυτά που «βοηθούν» τάχα την γεύση και την πέψη. Βέβαια εκείνοι που έχουν συνηθί­σει να χρησιμοποιούν όλες αυτές τις πικάντικες αλλά ερεθιστικές ουσίες θα διαμαρτυρηθούν ότι: «χωρίς αυτές τις ουσίες, όλα τα φαγώσιμα είναι ανού­σια, άγευστα». Και έτσι φυσικά θα είναι για τον πρώτο καιρό της αποχής τους. Όμως σιγά - σιγά καθώς ο χρόνος θα περνά και η αίσθηση της γεύσης και της όσφρησης θα εκλεπτύνεται, θα ανακαλύπτει κανείς πως οι ακαρύ­κευτες φυσικές τροφές, έχουν καλύτερη γεύση από οτιδήποτε άλλο. Θα αρχίσει να συλλαμβάνει τις λεπτές, απολαυστικές γεύσεις και τα αρώματα της τροφής.

Δυστυχώς η χρήση των διαφόρων αυτών ερεθιστικών ουσιών είναι πλατιά διαδεδομένη από τις προσπάθειες εκείνων που κερδίζουν από την εκμετάλ­λευση τέτοιων ουσιών, πιέζοντας έμμεσα τους ανθρώπους να αγοράζουν και να χρησιμοποιούν τα εμπορεύματα τους. Αλλά ο σπουδαιότερος λόγος για

την διάδοσή τους πρέπει να αναζητηθεί στην αποφασιστικότητά μας να έ ­χουμε καθετί που θέλουμε, καθετί που οι άλλοι χρησιμοποιούν, καθετί για το οποίο καλλιεργούμε μια συμπάθεια, που το συνηθίσαμε από την παιδική μας ηλικία, αδιαφορώντας παντελώς για τις συνέπειες που θα προκύψουν στο μέλλον.

' Ετσι ανακουφίζουμε τη δυσφορία μας με αντιόξινα και παυσίπονα, «καθα­ρίζουμε» την άσχημη αναπνοή μας με γλυκά και τσίχλες και κατηγορούμε για όλες τις αρρώστιες τα μικρόβια και τους ιούς.

Καταντά λοιπόν ένα γιγάντιο έργο η διαφώτιση και η επανεκπαίδευση του κοινού στο σωστό τρόπο διατροφής, επειδή οι τροφικές συνήθειες του πολι­τισμένου ανθρώπου είναι αφάνταστα πολύπλοκες και διεστραμένες. Πρέπει να πεισθούν να αλλάξουν ριζικά τις συνήθειές τους και να επιστρέφουν σ' ένα ομαλό τρόπο διατροφής. Αυτό δεν είναι αδύνατο' απαιτεί όμως μεγάλη προσπάθεια και χρόνο.

Πριν αναφερθούμε αναλυτικά στα πιό συνηθισμένα μπαχαρικά και καρυκεύ­ματα σας παραθέτουμε ένα πρόσφατο απόσπασμα από τον ημερήσιο τύπο:

«ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ για τη δημόσια υγεία είναι ορισμένα μπαχαρικά για μπιφτέ­κια και για άλλα ψητά φαγητά.

Πολλά από αυτά χρησιμοποιούνται επίσης, για να ξαναδίνουν ευχάριστη γεύση σε αλλοιωμένα τρόφιμα.

Για την προστασία της κατανάλωσης, το υπουργείο Εμπορίου απαγορεύει την κυκλοφορία στην αγορά των επικίνδυνων αυτών μπαχαρικών και διατάσ- σει τα αρμόδια όργανα να κατάσχουν όσες ποσότητές τους βρίσκουν στα καταστήματα.

Σε σχετικό έγγραφό του το υπουργείο Εμπορίου αναφέρει ότι το Ανώτατο Χημικό Συμβούλιο δεν ενέκρινε τη διάθεση στην κατανάλωση των εξής σκευασμάτων: «3551 - μπαχαρικά για πουλερικά και ψάρια», «3961 μπα­χαρικά για μπιφτέκια», «4081 μπαχαρικά για ψητά σούβλας και σχά­ρας». Τα οποία είναι σε μορφή καρυκευμάτων με γλουταμινικό μονονά- τρ ιο αλάτι.

Προστίθεται ακόμη, ότι «η με μορφή καρυκεύματος (ενίσχυση γ εύ ­σης) προσθήκη μπαχαρικών μετά γλουταμινικών αλάτων σε τρόφιμα, ε ίνα ι δυνατόν να καλύψει τυχόν μειονεκτήματα αυτών, που προέρχο­ντα ι από αλλοιώσεις (19/6/85).»Πιπέρι

Το πιπέρι χρησιμοποιήθηκε αρχικά σαν φάρμακο. Οι γιατροί του Μεσαίωνα το χρησιμοποιούσαν για να θεραπεύσουν διάφορες αρρώστιες. Βαθμιαία βρή­κε το δρόμο του στο τραπέζι των αριστοκρατών, για να γίνει ένα μέτρο ευγένειας και πλούτου.

' Οσα περισσότερα μπαχαρικά μια οικογένεια μπορούσε να προσθέσει στην τροφή της τόσο υψηλότερα στην κλίμακα την κοινωνική ήταν. Γενικά όλα το

μπαχαρικά ήσαν πολύ δαπανηρά και μόνο οι πολύ πλούσιοι ή οι ευγενείς μπορούσαν να τα αποκτήσουν. Πιπέρι και άλλα καρυκεύματα χρησιμοποιού­νται για να διατηρήσουν την τροφή και επίσης σαν μυρωδικά για να καταπνί­ξουν τις άσχημες μυρωδιές του σώματος, μιας και κατά τον Μεσαίωνα δεν έκαναν μπάνια καθαριότητας. Το πιπέρι είναι πολύ ερεθιστικό .

Στην αρχή της χρήσης του το πιπέρι προκαλεί έντονο κάψιμο στο στόμα και στη γλώσσα. Ίσως πιό ερεθιστικό κι από το αλάτι μπορεί να προξενήσει εκφυλιστικές και παθολογικές αλλαγές σ’ όλους τους ιστούς του σώματος όταν καταναλώνεται τακτικά. Πρέπει κανείς να αποφεύγει όλα εκείνα τα μπαχαρικά που περιέχουν ερεθιστικά λάδια όπως το πιπέρι, το κόκκινο πιπέ­ρι, το ινδοπίπερο, η μουστάρδα, χορσράντις, ζιγκίβερι, και καρυκεύματα ό­πως η κανέλλα, το γαρύφαλλο, ο δυόσμος και το θυμάρι. Όλα τα ανωτέρω είναι ερεθιστικά στα λεπτοφυή τοιχώματα του πεπτικού συστήματος. Όσα από αυτά απορροφώνται μέσω των μεμβρανών του γαστρεντερικού συστή­ματος ερεθίζουν όλους τους ιστούς με τους οποίους έρχονται σ' επαφή. Ο κατάρρους (γαστρικός), η χρόνια φλεγμονή, η σκλήρυνση, η καταστροφή των αδένων, εξασθένιση μόνιμη της πέψης, γαστρικό έλκος, καρκίνος του πε­πτικού καναλιού και κολίτιδα είναι ανάμεσα στα αποτελέσματα της συχνής χρήσης των μπαχαρικών.

Ο Γάλλος Βοίχ, έδειξε ότι «το πιπέρι, δημιουργεί σκλήρυνση των αρτηριών κι ’ ανωμαλία στο συκώτι. Έ δειξε πως το πιπέρι είναι έξη φορές τόσο δρα­στικό όσο το τζίν στη δημιουργία κίρρωσης του συκωτιού. Το μαύρο πιπέρι επίσης περιέχει μικρές ποσότητες σαφρόλης (μιας καρκινογόνου ουσίας) που αποδείχθηκε ότι είναι ηπατοκαρκινογόνο στους επίμυες, ή δημιουργεί διάφορους όγκους.Ξύδι

Το ξύδι είναι μια ακάθαρτη διάλυση οξικού οξέος που φτιάχνεται με τη ζύμωση πέρα του σταδίου του οινοπνεύματος. Είναι κατά κάποιο τρόπο χα­λασμένο - ξυνισμένο - κρασί. Το ξύδι είναι υψηλά τοξικό, σταματά την πέψη του αμύλου επιβραδύνει ή αναστέλλει την πέψη του λευκώματος και κατα­στρέφει την ευεργετική εντερική χλωρίδα. Ο Γάλλος ερευνητής Βοίχ, έδει­ξε επίσης ότι το οξικό οξύ στο ξύδι είναι διπλάσια δραστικό από ότι το τζίν στη δημιουργία κίρρωσης του συκωτιού. Μπορείτε θαυμάσια να το αντικατα­στήσετε με χυμό λεμονιού.

Λάδι της μουστάρδαςΤο λάδι της μουστάρδας είναι πολύ καυστικό κΓ απαντάται συχνά στο

φυτικό βασίλειο. Είναι παρόν σε κάποια ποσότητα στην μουστάρδα, στα κρεμμύδια, στο σκόρδο, τα πράσσα, σ’ όλα γενικά τα κρομμυδοειδή, σε ορισμένα κραμβολάχανα, στα ραπάνια, στο κάρδαμο και σε πολλά άλλα φυτά, κοινώς χρησιμοποιούμενα σαν τροφή. Η μουστάρδα είναι ένα ευνοούμενο

για πολλούς ανθρώπους μπαχαρικό. Τους αρέσει να τη χρησιμοποιούν ειδικά σε σάρκες επάνω, και στην Αμερική είναι σπάνιο να γίνει ένα χάμπουργκερ ή ένα χατντόγκ χωρίς την προσθήκη αυτής της καυστικής ουσίας. Χρησιμοποι­ούνταν από τους γιατρούς για μακρό χρόνο στο παρελθόν για να προκαλέσει φλύκταινες στο δέρμα. Ένας Άγγλος γιατρός, έγραφε στην «Βρετανική Ιατρική Εφημερίδα» (15.11.58), ότι η μουστάρδα, λαμβανομένη με την τροφή είναι πιό βλαπτική στο στομάχι από την ασπιρίνη και μπορεί να προξενήσει περισσότερη αιμορραγία από το φάρμακο.

Η μουστάρδα περιέχει θειοκυανιούχα παράγωγα τα οποία σε μικρές ποσό­τητες προκαλούν χρωματοσωμιακές ανωμαλίες σε κύτταρα των Χάμστερς και είναι επίσης καρκινογόνο στους επίμυες (από τα Πρακτικά του Συνεδρίου

Ελληνικής Εταιρείας Προληπτικής Ιατρικής). (Αθήνα 29 - 31.3.84).Ορισμένες ποικιλίες κρεμμυδιών είναι τόσο καυτερές στην γεύση όσο και

η μουστάρδα καθώς κι ορισμένες ποικιλίες ραπανιών (τα μεγάλα άσπρα ραπά­νια) και το χορσράντις. «Καυτερές» ουσίες όπως είναι τα κρεμμύδια, τα σκόρδα, τα καφτερά ραπάνια, το κάρδαμο και το κοφτερό λάχανο, είναι καλύτερα να αποφεύγονται ή να τρώγονται βρασμένες ή ψητές. Το λάδι της μουστάρδας είναι δύσπεπτο, και επηρεάζει τα νεφρά που προσπαθούν να αποβάλλουν αυτή την ερεθιστική ουσία.Κρεμμύδια και σκόρδα

Τα κρεμμύδια και τα σκόρδα που καλλιεργούνται σε κρύα κλίματα είναι ισχυρότερα σε γεύση και πιο τσουχτερά, πιο καυστικά, Ενώ όσα καλλιεργού­νται σε θερμά κλίματα είναι γλυκύτερα και λιγώτερο καφτερά. Όταν τρώτε κρεμύδια και σκόρδα πρέπει να τα ψήνετε για 20 περίπου λεπτά για να εξουδετερωθεί το λάδι της μουστάρδας που περιέχουν.

Μεγάλη χρήση κρεμμυδιών και σκόρδων ωμών βλάπτουν τα νεφρά και ερεθίζουν όλους τους ιστούς με τους οποίους έρχονται σε επαφή.

Τα κρεμμύδια και τα σκόρδα είναι φημισμένα στην ιστορία επειδή κατανα­λώνονταν σε μεγάλες ποσότητες από εκείνους που έκτιζαν τις πυραμίδες. Φυσικά υποκατάστατα μπαχαρικών

Οι μαγειρευμένες τροφές μπορεί νάναι νόστιμες και γευστικές για όλους με την προσθήκη φυσικών μπαχαρικών όπως είναι το κρεμμύδι, το σκόρδο, το φρέσκο κρεμμυδάκι, το σέλινο, ο μαϊντανός, ο άνιθος, λίγος βασιλικός ή δάφνη, η ρίγανη κάι πάνω από όλα η τομάτα και το φρεσκοστιμένο λεμόνι. Αλάτι

Η αγάπη του ανθρώπου για το αλάτι έρχεται από μακρά χρόνια συνήθειας και παράδοσης. Οι άνθρωποι τρώνε αλάτι τα τελευταία 5 -10.000 χρόνια έτσι που η συνήθεια έχει αρκετά καλά ριζώσει. Ακόμα και τα πιό παλιά ιστορικά ντοκουμέντα δείχνουν ότι το αλάτι εθεωρείτο πάντα μεγάλης σπουδαιότη- τας. Πόλεμοι έγιναν για χατήρι του αλατιού και πολλές φορές χρησιμοποιού­

νταν σαν αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών και ανταλασσόταν ακόμα και με πολύτιμα κοσμήματα και μέταλλα. Υπήρξαν εποχές πολύ παλιά, που πληρώ­νονταν συχνά οι άνθρωποι με αλάτι για την εργασία που έκαναν. Με το πέρασμα των ετών, που οι άνθρωποι απέκτησαν βαθύτερες γνώσεις για τις λειτουργίες και απαιτήσεις του ανθρώπινου σώματος, άρχισαν να υποπτεύο­νται και στη συνέχεια βεβαιώθηκαν ,ότι τα αποτελέσματα του αλατιού πάνω στο σώμα θα μπορούσαν να είναι καταστρεπτικά. Ωστόσο η γεύση του αλατι­ού στην τροφή ήταν τόσο οικεία και επιθυμητή ώστε ακόμα και οι επιστήμο­νες που γνώριζαν την ζημιά που προκαλούσε, έχουν κατά καιρούς δώσει μάχη για να το εγκαταλείψουν. Κ ι' αυτός είναι ο λόγος που έγιναν αναρίθμη­τες έρευνες για να βρούν κάποιο ευεργετικό στοιχείο στο αλάτι, που θα έκανε την κατανάλωσή του λιγώτερο ανόητη ή λιγώτερο ασύνετη. Αλλά ως τώρα η γνήσια έρευνα δεν έφερε στο φως κανένα στοιχείο που να συνηγο­ρεί για την αναγκαιότητα και χρησιμότητα, αυτού του άσπρου και κρυσταλλώ­δους στοιχείου. Αντίθετα έχει αποδειχθεί ότι το αλάτι βλάπτει το πρωτόπλα­σμα του κυττάρου.

Χιλιάδες χρόνια πριν, η αποδεκτή μέθοδος της αυτοκτονίας στην Κίνα ήταν η λήψη σε πυκνή διάλυση μισού κιλού χλωριούχου Νατρίου (ΝαΩΙ), κοινώς αλατιού. Ο θάνατος εξασφαλιζόταν σίγουρα από την ενέργεια αυτή. Το σώμα αντιδρούσε με βίαιους σπασμούς και ο θάνατος ήταν γοργός και σίγουρος. Είναι ένα ισχυρό εμετικό για τον απλό λόγο ότι ο οργανισμός δεν μπορεί να το ανεχθεί και προσπαθεί να απαλλαγεί απ’ αυτό όσο γίνεται συντομώτερα.

Ο Αμερικανός συγγραφέας Θόρω σταμάτησε να τρώγει αλάτι, όταν ανεκά- λυψε ότ^ οι Ινδιάνοι δεν το χρησιμοποιούσαν. Ο Ροβινσών, Κρούσο, όταν έφτασε στο έρημο νησί, είπε, ότι στην αρχή βρήκε την τροφή ανούσια, χωρίς αλάτι. Αλλά σύντομα έμαθε να την απολαμβάνει ανάλατη. Το ίδιο συνέβη και στον διάσημο Αμερικανό εξερευνητή της αρκτικής, Στέφανσσον, που μας λέγει στο βιβλίο του: «Η ζωή των Εσκιμώων» ότι: «Αφού έχετε μείνει ένα περίπου μήνα χωρίς αλάτι, παύετε να το επιθυμείτε και μετά από 6 μήνες έχετε βρει ότι η γεύση του βρασμένου με νερό και αλάτι κρέατος είναι έντονα δυσάρεστη. Κανένας Εσκιμώος δεν θα αγγίξει αλάτι, εάν του είναι μπορετό».

Σίγουρα οι αλατισμένες τροφές είναι φοβερά δυσάρεστες από εκείνον που δεν είναι συνηθισμένος να λαμβάνει αλάτι. Εκείνοι που έχουν διακόψει τη χρήση του αλατιού μπορούν να το επιβεβαιώσουν αυτό.

Τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται το αλάτι (ΝβΟΙ) είναι το νάτριο και το χλώριο. Τόσο το νάτριο, όσο και το χλώριο είναι χρήσιμα στο σώμα, και το νάτριο είναι ειδικής σπουδαιότητας στη διατήρηση του ομαλού μεταβολι­σμού των κυττάρων του σώματος. Περίπου 1/3 του γραμμαρίου αλάτι χρειά­ζεται κάθε ημέρα το σώμα. Αυτό βρίσκεται στα διάφορα λαχανικά και σε

πολλές άλλες κοινές τροφές, σ' έναν οργανικό συνδυασμό με άλλα μέταλ­λα, ειδικά με το ασβέστιο και το κάλιο. Όταν τρώτε σέλινο ή μιά ντομάτα ή ατμόβραστο σπανάκι υπάρχει μια ελαφρά γεύση αλμύρας. Αυτό οφείλεται οτο νάτριο και στο χλώριο. Το αλάτι στην μορφή αυτή, δεν είναι τοξικό και χρησιμοποιείται από το σώμα χωρίς να δημιουργεί βλαπτικές παρενέργειες.' Εξη δέκατα του 1% του ανθρώπινου σώματος είναι χλωριούχο νάτριο, απο­τελώντας το 1/400 μέρος του συνολικού βάρους του σώματος. Στο μέσο ενήλικο άνθρωπο αυτό φτάνει σε βάρος τα 170 - 200 γραμμάρια. Εάν δεν υπάρχει επαρκές χλωριούχο νάτριο στο σώμα, αποσπάται ένα μέρος από τα κόκκαλα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως χρειάζεται να καταναλώνει κανείς με τα γεύματά του, επιτραπέζιο αλάτι.

Το κοινό αλάτι σαν ορυκτό (ή θαλάσσιο) δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το σώμα και προξενεί πολλές ανωμαλίες, όπως θα αναφέρουμε πάρα κάτω.

Πόσο αλάτι τρώμε την ημέρα;1. 3 περίπου γραμμάρια από την περιεκτικότητα των τροφών σε νάτριο και χλώριο.2. 3 περίπου γραμμάρια από το αλάτι, που βάζουμε στο μαγείρευμα και στο πιάτο μας.3. και 4 περίπου γραμμάρια από έτοιμες τροφές (ψωμί και διάφορα άλλα βιομηχανοποιημένα και επεξεργασμένα προϊόντα).

Δηλαδή 10 περίπου γραμμάρια την ημέρα.Υπάρχουν όμως άτομα που ξεπερνούν αυτές τις δόσεις καθημερινά .ανά­

λογα με τα τρόφιμα που προτιμάνε (τα πικάντικα και τα εντόνως αλατισμένα).Σε μιά έρευνα που έγινε, αναφέρει ο Αμερικανός Δρ Τσέν, φάνηκε ότι η

καθημερινή λήψη αλατιού είναι 18-25 γραμμάρια. «Το άτομο που λαμβάνει 15 γραμμάρια αλατιού την ημέρα παίρνει 25 φορές περισσότερο από αυτό που χρειαζόταν να πάρει».

Σύμφωνα με ερευνητές και τροφολόγους υπολογίζεται ότι οι ανάγκες ενός ενήλικου την ημέρα σε αλάτι (στην φυσική του μορφή δηλαδή στις τροφές τις φυσικές) είναι 6/10 του γραμμαρίου (0,6).

Οι τελευταίες μελέτες και έρευνες έχουν ελαττώσει ακόμα περισσότερο την ποσότητα του αλατιού που πρέπει καθημερινά κανείς να λαμβάνει (πιό παλιά μιλούσαν για 3 - 4 γραμμάρια την ημέρα). Και βέβαια οι περισσότεροι ερευνητές όταν λένε λήψη αλατιού δεν εννοούν το κρυσταλλικό χλωριούχο νάτριο, δηλαδή τον ανόργανο συνδυασμό 40% νατρίου και 60% χλωρίου, αλλά την λήψη νατρίου και χλωρίου, όπως αυτά απαντούν μέσα στις διάφο­ρες φυσικές τροφές, φρούτα, λαχανικά κλπ.

Η εργαστηριακή ανάλυση έχει αποδείξει ότι το αλάτι δεν περιέχει βιταμί­νες, θερμίδες, λευκώματα, ίνες, λίπος, υδατάνθρακες, ένζυμα και έχει όχι αφομοιώσιμα μέταλλα.

Οτιδήποτε χωνεύεται σαν αλάτι παραμένει στο σώμα σαν αλάτι, αποθηκεύ­

εται σαν αλάτι κι όταν αποβάλλεται, φεύγει από το σώμα σαν αλάτι. Έχει την παράδοξη ικανότητα να υφίσταται ολόκληρη την πεπτική διαδικασία του σώ­ματος, αναλλοίωτο.

Οποτεδήποτε ένα μόριο αλατιού μπαίνει στο σώμα υπάρχει μιά άμεση αναγνώριση από τον οργανισμό μιας ...εχθρικής επιδρομής.

Πρώτα το στομάχι, προσπαθεί να διασπάσει το ξένο υλικό με υδροχλωρικό οξύ. Όταν αποτυγχάνει, τα κρύσταλλα του αλατιού στέλνονται στο συκώτι σε μια προσπάθεια να φιλτράρει τους λεπτότατους κόκκους της τοξικής ουσίας. Όταν το συκώτι κουραστεί να δίνει μάχη με την αμετάβλητη δομή του αλατιού, το διώχνει στέλνοντας το τοξικό αυτό φορτίο στα νεφρά. Αλλά η ικανότητα των νεφρών να απεκκρίνουν αλάτι είναι περιορισμένη και εξαρτά- ται κι από διάφορους άλλους παράγοντες (την καλή ή κακή τους υγεία, την ηλικία του ατόμου κλπ.). Έτσι μόνον μια ορισμένη ποσότητα μπορεί να εξα- λειφθεί κάθε φορά. Η υπόλοιπη ποσότητα αλατιού στέλνεται τότε και αποθη­κεύεται στις κοιλότητες, εντός του σώματος, όπου περιμένει την μελλοντική της απέκκριση. Στο μεταξύ όμως το αλάτι προξενεί μια αίσθηση καψίματος και ερεθισμού, εκεί όπου βρίσκεται αποθηκευμένο.

Στην προσπάθειά του το σώμα να απομονώσει το αλάτι, συγκεντρώνει νερό η «πυροσβεστική του υπηρεσία» στις ανάλογες περιοχές, που το αλάτι έχει συγκεντρωθεί κι έχει .. «ανάψει φωτιές», για να προστατεύσει τα κύτ­ταρα και τους ιστούς που περιβάλλουν την περιοχή. Αυτό που συμβαίνει μετά είναι, το αρχίνισμα του εκφυλισμού των κυττάρων καθώς το νερό συ­γκεντρώνεται για να αραιώσει, να αμβλύνει και να διαλύσει την ερεθιστική ουσία. Πρέπει εδώ να θυμηθούμε ότι το σώμα συντίθεται από 70% τουλάχι­στον νερό, για καλή υγεία. Το σώμα δεν είναι φτιαγμένο και προωρισμένο να ζει σ' ένα ωκεανό άλμης (κοινώς σαλαμούρας).

Κάθε συγκέντρωση αλατιού δεν μπορεί να γίνει ανεκτή για ένα οποιοδή- ποτε χρονικό διάστημα. Οι ιστοί και τα κύτταρα που έχουν απορροφήσει «νερό αλατισμένο», χάνουν όλη τους την ελαστικότητα και αρχίζουν, να συρρικνώνονται. Όταν αυτό συμβεί η μοριακή δομή του εσωτερικού κυττά­ρου μεταβάλλεται και το Κάλιο (ένα ουσιώδες στοιχείο των κυττάρων) χάνε­ται στα ούρα.

Χαμηλά όμως επίπεδα καλίου, σημαίνουν χαμηλά επίπεδα ζαχάρου στο αίμα. Χαμηλά επίπεδα ζαχάρου στο αίμα οδηγούν σε κούραση και ευερεθι- στικότητα, δημιουργώντας ακόμη περισσότερο stress και περισσότερη απέκκριση καλίου. Ο κύκλος γίνεται ατέλειωτος. Όσο μεγαλύτερη ποσότη­τα καλίου χάνεται, τόσο περισσότερο νάτριο διεισδύει στη μεμβράνη του εσωτερικού κυττάρου και αντιστοίχως ακόμη περισσότερο κάλιο χάνεται. ' Οταν η αναλογία καλίου - νατρίου μεταβάλλεται στο σώμα για να αυξηθεί το νάτριο, ξεκινά μια γοργή αποδιοργάνωση του σώματος. Η αρρώστια κάνει τότε την εμφάνισή της.

Τα συστελλόμενα αιμοφόρα αγγεία προξενούν αυξημένη πίεση του αίμα*’ τος και τελικά έρχονται τα εγκεφαλικά επεισόδια. Λιμοκτονούντα από οξυγό­νο αιμοφόρα αγγεία είναι οι πρόδρομοι της αναιμίας και ατροφίας των πνευ­μόνων. Ακμή, έλκη στομάχου, γλαύκωμα, ψωρίαση, εκφυλισμός των νεύρων, όγκοι, οιδήματα,έχουν όλα συσχετισθεί με την υπερβολική λήψη αλατιού. Προσθέσετε σ ’ αυτά ένα φλεγμονώδες ικτερικό συκώτι και ένα κουρασμέ­νο, υπερκουρασμένο ζευγάρι νεφρών και η εικόνα που βλέπουμε είναι μια εικόνα συνολικού εκφυλισμού του σώματος.

Η μεγαλύτερη όμως ζημιά που γίνεται στο σώμα από το αλάτι είναι στο καρδιαγγειακό σύστημα. Μιά αρκετά σοβαρή έλλειψη καλίου, προξενημένη από υπερβολική λήψη αλατιού θα συρρικνώσει, θα ασβεστοποιήσει, θα βλά­ψει καίρια και θα καταστρέψει τους μυώνες και τις αρτηρίες κατά μήκος της στεφανιαίας οδού που καταλήγει σε περιφεριακή καρδιακή ανεπάρκεια.

Το αλάτι δεν είναι τροφή. Δεν παύει ωστόσο να είναι ένα εξαιρετικό συ­ντηρητικό, πολύ αποτελεσματικό στο να εξοντώνει τα μικρόβια. Τίποτα δεν μπορεί να ξεφύγει από την θηριωδία του αλατιού. Οτιδήποτε ζωντανό όταν αναμιχθεί με αλάτι, θα πεθάνει τελικά. Όση υψηλή η συγκέντρωση αλατιού, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα ενός στείρου, νεκρού περιβάλλοντος. Ένα έδαφος πλούσιο σε αλάτι, είναι σίγουρο ότι θα αποδειχθεί άγονο. Η φυτική ζωή δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε τέτοιο αφιλόξενο περιβάλλον. Όλοι έχε­τε ακούσει για την Νεκρή Θάλασσα που είναι νεκρή, στείρα από φυτά και ζώα, εξαιτίας που περιέχει πολύ αλάτι. Η εισαγωγή μιας διάλυσης αλατιού στη μήτρα χρησιμοποιείται ακόμη,για να επιφέρει την νέκρωση του εμβρύου, δηλαδή για να γίνει άμβλωση.

Θα αναφερθούμε σ’ ένα περιστατικό που συνέβη περίπου είκοσι χρόνια πριν, σ ’ ένα μεγάλο νοσοκομείο για παιδιά στις Η.Π.Α. και που δείχνει τι σημαίνει αλάτι.

Σε ένα νοσοκομείο σε μιά μικρή πόλη, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης (Binghamton) κάποιος (θεωρήθηκε ύποπτη μια πρακτική νοσοκόμα που είχε εργαστεί στο νοσοκομείο για λίγες μέρες) έβαλε αλάτι στο βάζο που έγρα­φε: «ΖΑΧΑΡΗ», με αποτέλεσμα να προστεθεί αλάτι αντί για ζάχαρη στο γάλα των βρεφών. Τριάντα νήπια δηλητηριάστηκαν από το χλωριούχο νάτριο. Στο σχετικό άρθρο που είχε δημοσιευτεί τότε, διαβάσαμε:

«Επτά από τα νήπια πέθαναν, τέσσερα ήταν σε κρίσιμη κατάσταση, ένα πέμπτο βρισκόταν κάτω από «στενή παρακολούθηση», υπήρχε μια σταθερή βελτίωση σε τουλάχιστον 2 από τα νήπια, ένα από αυτά παρέμεινε στην «κρίσιμη λίστα», ένα αναφέρθηκε σαν «σοβαρή περίπτωση» δυό ήσαν σε ήπια κατάσταση, αλλά ο επικεφαλής του νοσοκομείου είπε ότι οι πιθανές δευτε- ρεύουσες επιπλοκές από τα υπερβολικά επίπεδα αλατιού στο σώμα τους μπορεί να προξενούσαν θάνατο ή μόνιμη βλάβη του εγκεφάλου.

Ο Καθηγητής Λώρενς Φίνμπεργκ της Ιατρικής Σχολής του Τζών Χόπκινς,

που είχε πάει εσπευσμένως στην πόλη αυτή για να βοηθήσει τα δηλητηρια­σμένα παιδιά, πρόσθεσε μια θλιβερή νότα, όταν είπε ότι θα χρειάζονταν κάμποοα χρόνια πριν μπορέσει να προσδιοριστεί εάν υπήρχε κάποια εγκεφα­λική ζημιά. Εξήγησε ότι τα παιδιά θα έπρεπε να φτάσουν την «πλήρη ανάπτυ­ξη της νοημοσύνης» προτού μπορέσει να διαγνωστεί μόνιμη ζημιά.

Αλλά ας δούμε πιό αναλυτικά, τι προβλήματα πάνω στην υγεία μας μπορεί να επιφέρει η κατανάλωση αλατιού:1. Υπεροξύτητα- το αλάτι προκαλεί την αύξηση στην παραγωγή του HCI (υδροχλωρικού οξέος). Έτσι σιγά - σιγά μπορεί να προκληθούν πεπτικά έλκη.2. Το αλάτι μπορεί να παρεμποδίσει την χρησιμοποίηση ασβεστίου (Ca), από το σώμα.3. Το αλάτι διεγείρει το σώμα και τα νευρικά κύτταρα. Ο διάσημος Αμερι­κανός επιστήμονας Δρ. Ανρύ Σέρμαν στο βιβλίο του «Χημεία τροφής και διατροφής», δηλώνει ότι: «Υπερδιεγείροντας το πεπτικό σύστημα το αλάτι μπορεί να παρεμποδίσει την απορρόφηση και χρησιμοποίηση της τροφής. Το υπερβολικό αλάτι επίσης μπορεί να διαταράξει την ωσμωτική πίεση των ι­στών, περιλαμβάνοντας σχεδόν κάθε μέρος του σώματος. Λίγο αλάτι φυσικά χρειάζεται για να διατηρηθεί η πίεση των υγρών του σώματος σε ομαλό επίπεδο, αλλά λαμβάνουμε αρκετό με τις τροφές μας στην φυσική τους κατάσταση».4. Το αλάτι προκαλεί κατακράτηση υγρών. Κάθε γραμμάριο αλατιού δεσμεύ­ει και κατακρατεί 70 γραμμάρια νερού. Τα άσχημα αποτελέσματα αυτών των συγκεντρωμένων υγρών μπορούν να αναφανούν σαν αιτίες διαφόρων ασθε­νειών.

«Το περίσσευμα του νατρίου, που είναι το βασικό στοιχείο του αλατιού, εξηγεί η δόκτωρ Τζεην Μπρόντυ επιστημονική συνεργάτις των Τάιμς, απο­βάλλεται από τα νεφρά με τα ούρα. Με τον καιρό, όμως, τα νεφρά υπερφορ­τώνονται και η συσσώρευση νατρίου στην κυκλοφορία του αίματος υποχρεώ­νει την καρδιά να δουλεύει όλο και πιο σκληρά».5. Το επιτραπέζιο αλάτι περιέχει χημικές ουσίες. Ένα κουτί αλατιού περιέ­χει: 0,01% Ιωδιούχο κάλιο, 0,05% διττανθρακικό νάτριο, 0,90% τριφωσφορικό ασβέστιο κλπ.6. Το αλάτι έχει μια δυσμενή επίπτωση στην πέψη. Αυτό ερμηνεύτηκε ήδη από πολλά χρόνια πριν από τον Zinossier, που έδειξε ότι η ποσότητα του αλατιού που καταναλώνεται σ’ ένα συνηθισμένο γεύμα καθυστερούσε την πέψη του λευκώματος τόσο πολύ, όσο θα την καθυστερούσε και μιά ελάττω­ση 40 - 59% στην ποσότητα της πεψίνης (ένα πεπτικό ένζυμο απαραίτητο για την πέψη των λευκωμάτων). Μια ακόμη εξήγηση για την επιδείνωση της πεπτικής λειτουργίας μπορεί να είναι ότι με την μεταμόρφωση της γεύσης των τροφών, το αλάτι εμποδίζει την ακριβή προσαρμογή των πεπτικών χυ­

μών, στην ιδιαίτερη τροφή που τρώγεται.Πειράματα έχουν δείξει ότι το αλάτι παρεμποδίζει την απορρόφηση το |

χυμού από την βλεννώδη μεμβράνη του εντερικού συστήματος. 17. θ ' Αγγλος Δρ Haig έδειξε ότι η αποβολή ουρικού οξέος εμποδίζεται από το αλάτι, ένα γεγονός που συχνά αναφέρεται, καθώς μελετά κανείς τις| πιθανές αιτίες των αρθριτικών. \8. Οι πονοκέφαλοι είναι αρκετά συνήθεις σε άτομα που χρησιμοποιούν! συστηματικά αλάτι. Το 1945, ο Δρ. Μ.Μ. Μίλλερ Αμερικανός γιατρός περιέ- γραψε στην Εφημερίδα του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου ένα πείραμα με 20 αρρώστους που υπόφεραν από πονοκεφάλους και νευρική ένταση. Βάζο- ντάς τους σ' ένα διαιτολόγιο χωρίς καθόλου αλάτι, ή ελάχιστο μόνο, 17 από αυτούς ανέφεραν ότι απηλλάγησαν αμέσως από τα συμπτώματά τους. Αυτό επιβεβαιώθηκε από τον Δρ. Φλάντερς Ντουμπάρ, συγγραφέα του βιβλίου «Πνεύμα και Σώμα - Ψυχοσωματική Ιατρική». Ένας άλλος γιατρός ειδικός στα θέματα αυτά αναφέρει ότι οι πονοκέφαλοι και οι ημικρανίες σ' άτομα που καταναλώνουν πολύ αλάτι μπορεί να οφείλονται στην αυξημένη ροή νερού στα λεπτοφυή αιμοφόρα αγγεία (ε ξ - αιτίας της αυξημένης λήψης αλατιού) και στην πίεση που ασκούν αυτά στα νεύρα.9. Ο Δρ. Κ. De Snoo, έχει περιγράφει το αλάτι οαν μιά αιτία εκλαμψίας της εγκυμοσύνης και συνηγόρησε για ένα ανάλατο διαιτολόγιο, στη διάρκεια του δεύτερου μισού της εγκυμοσύνης. Ο Pomerance και ο Daichman παρετή- ρησαν ότι το μάκρος του τοκετού, ελαττώνεται ολοφάνερα και περιορίζονται πάρα πολύ οι πόνοι από ένα διαιτολόγιο χωρίς αλάτι στη διάρκεια των τελευ­ταίων μηνών της εγκυμοσύνης. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται στην απομάκρυνση νερού από τους ιστούς της μητέρας, επιφέροντας μια ελάττωση στην ευερεθιστότητα των νευρικών κέντρων και ένα ουσιαστικό ηρεμιστικό αποτέλεσμα.10. Ο Καθηγητής Coirault, επικεφαλής του Νευροψυχιατρικού Τμήματος του μεγαλύτερου στρατιωτικού Νοσοκομείου στη Γαλλία, βρήκε, πειραματι- ζόμενος με τους αρρώστους του, πως όταν οι άρρωστοί του άρχισαν να λαμβάνουν ένα διαιτολόγιο απαλλαγμένο από αλάτι, ο ύπνος τους έγινε βαθύς και ανανεωτικός των δυνάμεων, δηλαδή κοιμόντουσαν πολύ καλύτε­ρα. Το αλάτι σίγουρα είναι μια από τις αιτίες της αϋπνίας. Ο Αμερικανός γιατρός Μίλλερ, βρήκε πως η αϋπνία μπορούσε να ελαττωθεί σε άμεση αναλογία με τον ρυθμό κατά τον οποίον ελάττωνε το αλάτι από την δίαιτα.11. Έχει αναφερθεί από ερευνητές ότι μπορεί το αλάτι να είναι άμεσα ή έμεσα η αιτία του αλκοολισμού ή μιας υπερβολικής κατανάλωσης οινοπνεύ­ματος. Όταν το αλάτι χρησιμοποιείται σε μεγάλες ποσότητες δημιουργεί μια ακαταμάχητη δίψα. Η δίψα μπορεί στη συνέχεια να αναγκάσει το ...θύμα να πίνει μεγάλες ποσότητες οινοπνευματωδών και αναψυκτικών ποτών να γιατί χρησιμοποιούν καβουρδισμένους και αλατισμένους ξηρούς καρπούς ή

πατατάκια, ή άλλα πικάντικα, αλατισμένα εδέσματα συνοδεύοντας το ποτό.12. Ένας Καθηγητής της Δερματολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρ- κης ενοχοποιεί το αλάτι για τις ρυτίδες. Το εξηγεί ως εξής: «Ό ταν ένα άτομο φτάσει τη μέση ηλικία, η αποβολή του αλατιού καθίσταται πολύ δύσκο­λη. Το υπόλοιπο που παραμένει στο σώμα εναποτιθεται σε διάφορα σημεία όπως και στα κύτταρα του δέρματος που τα επηρεάζει δυσμενώς προκαλώ- ντας ένα τέντωμα στο δέρμα και στη συνέχεια δημιουργούνται ρυτίδες.13. Αλάτι και ...φαλάκρα. Μια ενδιαφέρουσα περίπτωση αναφέρθηκε από ένα γιατρό ερευνητή στο «Ιατρικό Περιοδικό της Αυστραλίας» (31.5.58), όπου ισχυρίζεται ότι ύστερα από σειρά πειραμάτων που πραγματοποίησε, απέδειξε ότι το αλάτι συνεισφέρει σημαντικά στο πέσιμο των μαλλιών και στη δημιουργία φαλάκρας.14. Μια φημισμένη δίαιτα χωρίς αλάτι, που λέγεται G.H.S. και δίδεται στη φυματίωση του δέρματος, φυματίωση των κοκκάλων και στην ημικρανία, έχει αποδειχθεί αρκετά επιτυχής. Ένας από τους δημιουργούς της δίαιτας αυ­τής o Sauerbruch, από τους διάσημους χειρουργούς στην Ευρώπη, και πρω­τοπόρος της Χειρουργικής του στήθους λέγει στο βιβλίο του «Η ζωή ενός χειρούργου», ότι βάζοντας σ' ένα διαιτολόγιο ανάλατο 450 αρρώστους που υπέφεραν από φυματιώδη λύκο (μια ανίατη θεωρούμενη αρρώστια) έγιναν όλοι καλά εκτός από τέσσερεις.15. Η κνίδωση και η αρρώστια του Μεννιέρ είναι δυό αρρώστιες που δεί­χνουν θεαματική βελτίωση μ ’ ένα ανάλατο διαιτολόγιο. Οι γιατροί Walsh και Adson εκούραραν 128 αρρώστους. Οι 45 από αυτούς απηλλάγησαν εντελώς από τους ιλίγγους και οι 35 ανακουφίστηκαν σε μεγάλο βαθμό.16. Έχει βρεθεί ότι οι άνθρωποι που τρώνε άφθονο αλατι έχουν περισσότε­ρα κρυολογήματα και γρίππες, ρινική καταρροή και μπουκώματα, τα οποία εξαφανίζονται όταν οι άνθρωποι αυτοί υιοθετήσουν ένα διαιτολόγιο χωρίς αλάτι.17. Είναι γνωστή σ’ όλους μας η φράση που ακούμε συνήθως το καλοκαίρι: «Ιδρώνω πάρα πολύ, πρέπει να πάρω περισσότερο αλάτι...». Αυτό δεν είναι σωστό. Όσο περισσότερο ιδρώτα χάνουμε, τόσο νερό περισσότερο πρέπει να πίνουμε, κι όχι περισσότερο αλάτι. Αυτό ισχύει και για τους αθλητές. Από μιά μελέτη που έγινε στην Βοστώνη το 1978 με αθλητές που αγωνίζονταν με ζεστό καιρό, αποδείχθηκε ότι καλύτερα απέδωσαν εκείνοι που δεν έπαιρναν πρόσθετο αλάτι. Η αφυδάτωση που συμβαίνει στη διάρκεια του καύσωνα είναι επικίνδυνη και όχι η αποβολή του αλατιού. Το νερό αντικαθίσταται εύκολα πίνοντας αρκετή ποσότητα νερού ή φρέσκων χυμών φρούτων και λαχανικών στις δύσκολες καταστάσεις.18. Ο ’ Αγγλος γιατρός James Braithwaite (Leeds) λέγει ότι το αλάτι είναι μιά ανόργανη χημική ουσία κι όχι τροφή' αποτελεί ένα ισχυρό διεγερτικό στο μεταβολισμό του κυττάρου κι όταν μιά από τους αρρώστους του επανέλαβε

την λήψη του αλατιού, αφού το είχε σταματήσει για ενα χρονικό διάστημα, ά όγκος της, που είχε προηγουμένως μια διάμετρο 2 ίντσες και 3/8 της ίντσας αυξήθηκε σε 3 και 1/4 ίντσας σε πολύ σύντομο χρόνο. Το αλατι έχει από μακρού ενοχοποιηθεί σαν μιά αιτία καρκίνου.

Ο διάσημος Δρ. Gerson, καρκινολόγος απομάκρυνε πάντα το αλάτι από τα; διαιτολόγια των καρκινοπαθών αρρώστων του. Δεν κούραρε κανένα άρρω-: στο. αν δεν ήθελε να σταματήσει το αλάτι πριν, με αποτέλεσμα οι ασθενείς; του να τον καλούν «ο ανάλατος Gerson».

Ο γνωστός σε όλο τον κόσμο καθηγητής και φιλάνθρωπος ' Αλμπερτ Σβάϊ- τσερ του οποίου η εργασία ανάμεσα στους Ιθαγενείς της Κεντρικής Αμερι­κής είναι γνωστή σε όλους μας, αναφέρει σ' ένα κείμενό του το 1954: «Είναι φανερό πως συνδέεται η αύξηση του καρκίνου με την αυξημένη χρήση του αλατιού από τους ιθαγενείς. Σύμφωνα με την πληροφορία των ηλικιωμένων ανθρώπων εδώ, που τους εγνώρισα στην αρχή των δραστηριοτήτων μου, δεν, υπήρχε προηγουμένως καμμιά χρήση αλατιού. Αυτό άλλαξε το 1874, όταν οι λευκοί ήρθαν σ' αυτή τη γη. Το Ευρωπαϊκό αλάτι στελνόταν σε μικρά πακέτα λίγων κιλών, αλλά τον καιρό της άφιξης στο Λαμπαρενέ, το αλάτι ήταν ακόμα τόσο πολύτιμο ώστε θεωρούνταν σαν το πιο σημαντικό δώρο. Φαίνεται πιθα­νό ότι η σπάνια εμφάνιση του καρκίνου σ' αυτή τη χώρα συνδεόταν με την πολύ μικρή κατανάλωση αλατιού . ».19. Σε πολλές αρρώστιες, π.χ. πνευμονία, πλευρίτιδα, νεφρίτιδα, ορισμέ­νες μορφές καρδιοπαθειών, τυφοειδή πυρετό, ίκτερο, κίρρωση του ήπατος, οστρακιά, ευλογιά, οίδημα και υδρωπικία - τα νεφρά αδυνατούν να απομακρύ­νουν το αλάτι με ομαλό ρυθμό, και σ' όλες αυτές τις αρρώστιες το αλάτι κατακρατείται. Το αλάτι αυξάνει την ωσμωτική πίεση και παρεμποδίζει τη διέλευση των κολλοειδών μέσω των μεμβρανωδών κυτταρικών τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων. Καθετί που τείνει να ανεβάσει αυτή την πίεση πάνω από το κανονικό, προσελκύεται από τα νεφρά, τα νεφρά στη συνέχεια διώ­χνουν το υλικό μέσω μιας διαδικασίας που οι φυσιολόγοι ορίζουν ως «εκλε- κτική αποβολή». Καθώς ο νεφρικός ιστός είναι πολύ ευαίσθητος στο αλάτι, η συνεχής λήψη αλατιού με την πάροδο του χρόνου θα επιφέρει κάποια ζημιά στα νεφρά.20. Το αλάτι μπορεί να κάνει ένα λανθάνοντα διαβήτη, εμφανή ή να χειρο- τερεύσει μιά ήδη υπάρχουσα διαβητική κατάσταση ώστε η ινσουλίνη να μη μπορεί να ρυθμίσει το ζάχαρο.21. Μπορεί νάναι μιά κύρια αιτία των ανωμαλιών του προστάτη, να παρε­μποδίζει την λειτουργία των ενζύμων. Επίσης η αϋπνία, η νευρική ένταση, η επιληψία, τα ρευματικά ανταποκρίνονται στην δραστική μείωση του αλατιού.22. Η σχέση μεταξύ της υπέρτασης και του νατρίου δεν είναι νέα1 έχει επιβεβαιωθεί από έγκυρες μελέτες. Σε μιά μελέτη ο Αμερικανός Δρ. Lot Page επικεφαλής σ' ένα νοσοκομείο της Βοστώνης, και μέλος μιας ερευνη­

τικής ομάδας του Χάρβαρντ μελέτησε 6 φυλές στα Νησιά του Σολομώντος ανάμεσα στα έτη 1966 και 1972. Τα ευρήματα της ομάδας δείχνουν πόσο επικίνδυνο είναι το αλάτι για την υγεία μας. Τρεις από τις πρωτόγονες φυλές δεν είχαν αλάτι στο διαιτολόγιό τους, ενώ οι τρεις είχαν, μέσω των τροφών που αγόραζαν από τους Κινέζους εμπόρους. Μόνο στις 3 φυλές, που έτρω­γαν αλάτι αυξάνονταν η πίεση του αίματος με την ηλικία. Λέγει ο Δρ. Πεϊζ: « Ό ταν αναλύσαμε τα στοιχεία της αλλαγής, το διαιτολόγιο πάντοτε φανε­ρώθηκε ως ο παράγοντας κλειδί».

Σε μιά επιστημονική εργασία στο Αμερικάνικο Ιατρικό Περιοδικό «Κυκλο­φορία» (τομ. 53, Ν. 4, Απρ. 1976) ο Δρ. Έντουαρντ Φρέϊς του Νοσοκομείου των Βετεράνων και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Τζωρτζά- ουν, έριψε κάποιο αποκαλυπτικό φως πάνω στην κατανάλωση αλατιού και την υπέρταση (υψηλή πίεση). Όπως ο Δρ. Φρέϊς έδειξε: «η υπέρταση δεν βρίσκεται σε απολίτιστες κοινωνίες ούτε η πίεση του αίματος ανεβαίνει με την ηλικία». Αφού συζητήσει κάμποσες από τις πιθανές εξηγήσεις για το αποδεδειγμένο αυτό γεγονός και απορρίψει καθεμιά από αυτές, στη συνέ­χεια ο Δρ. Φρέϊς συμπεραίνει ότι «μελέτες προτείνουν ότι είναι η έλλειψη αλατιού στο διαιτολόγιο που δικαιολογεί την πλήρη απουσία υπέρτασης στους απολίτιστους ανθρώπους».

Μιά ενδιαφέρουσα απόδειξη αυτής της υπόθεσης είναι η εργασία που έγινε από τον F.W. Lowenstein για την πίεση του αίματος στο λεκανοπέδιο του Αμαζόνιου. Μελετώνατας μιά φυλή καλουμένη Μουντουρούκους, ο Lo­wenstein έδειξε πως μετά την «μεταστροφή» τους στο χριστιανισμό, οι ιερα­πόστολοι εισήγαγαν επίσης στην απολίτιστη φυλή το επιτραπέζιο αλάτι. Σύ­ντομα «παρόλο που ζούσαν ακόμη κάτω από σχετικά πρωτόγονες καταστά­σεις, τα μέλη αυτής της φυλής έδειξαν μια άνοδο της πίεσης του αίματος με την ηλικία και ορισμένοι είχαν υπέρταση. Ο A.G. Shaper γράφοντας στο Ιατρικό Περιοδικό της Ανατολικής Αφρικής (τομ. 46, σελ. 282, 1969), παρατή­ρησε ότι ανάμεσα στους νομάδες της Ουγκάντας, οι φυλές εκείνες που είχαν ζήσει χωρίς τη μάστιγα της υψηλής πίεσης ήσαν εκείνες με την πιό μικρή λήψη αλατιού.

Το Αμερικάνικο περιοδικό «Time» έγραψε πρόσφατα για το αλάτι: «Από το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Αμερικανοί λαμβάνουν συνεχώς μεγάλες δόσεις αλατιού... Ο μέσος ενήλικος καταναλώνει δυό έως 2 1/2 κουταλιές του τσαγιού την ημέρα, περισσότερο από 20 φορές από όσο χρειάζεται το σώμα. Υπολογίζεται ότι 35 εκατομμύρια άνθρωποι στις Η.Π.Α. υποφέρουν από υ­πέρταση (υψηλή πίεση), 60 εκατομμύρια περιλαμβανομένων και των ήπιων περιπτώσεων υπέρτασης. Σχεδόν ο μισός πληθυσμός, ηλικίας άνω των 65 ετών, υποφέρει από υψηλή πίεση». Ο εμπειρογνώμονας της Βοστώνης Δρ. Λοτ Πέϊτζ λέγει «Η σχέση μεταξύ αλατιού και υπέρτασης είναι τόσο σταθερή όσο και η σχέση μεταξύ υψηλών τιμών χοληστερίνης και καρδιακών παθήσε­

ων».Οι Ιάπωνες, που καταναλίσκουν πολύ αλάτι είναι ο λαός με την μεγαλύτε­

ρη συχνότητα εγκεφαλικών επεισοδίων και υπέρτασης. Ενώ στην Αμερική,, που οι κάτοικοι πείστηκαν να διατρέφονται και να ζούν πιό υγιεινά (μελέτη 1983) τα εγκεφαλικά παρουσιάζουν μείωση 42% συγκριτικά με το 1972.

Μιά άλλη πρόσφατη μελέτη έγινε στην Αμερική τον Ιούνιο του 1984, όπου πήραν μέρος 10.372 άτομα, ηλικίας 1 8 - 7 4 ετών. Διαπιστώθηκε ότι η αρτη­ριακή τους πίεση είχε σχέση με το αλάτι που κατανάλωσαν αλλά και την ποσότητα των βιταμινών και μετάλλων που περιείχαν οι τροφές τους. Η έλλειψη βιταμινών Α και Ο καθώς και ασβεστίου και καλίου (φρούτα - λαχανι­κά) συνοδεύονταν από υπέρταση.

Η υπέρταση είναι υπεύθυνη για τους μισούς περίπου θανάτους στις Δυτι­κές κοινωνίες και στην χώρα μας.

Την μεγαλύτερη ποσότητα αλατιού λαμβάνουν οι Αμερικανοί και οι άλλοι Δυτικοί, όχι από το αλάτι που βάζουν οι ίδιοι στην τροφή τους, όσο από τις επεξεργασμένες και κατεψυγμένες τροφές που αγοράζουν καθημερινώς κατά κόρον. Το αλάτι, με άλλα λόγια, είναι ο κρυμμένος παντού, έντεχνα, εχθρός. Η βιομηχανία τροφίμων ισχυρίζεται ότι το αλάτι χρειάζεται στις τρο­φές που προσφέρουν στην αγορά, επειδή είναι ένα εξαιρετικό συντηρητικό, αλλά αυτό δεν εξηγεί, το ότι βρίσκεται σε τόσα πολλά προϊόντα. Το βάζουν εκεί, για να κρύβει την διαφορετικά άσχημη γεύση των επεξεργασμένων τροφών. Όπως είπε η Ειδική Επιτροπή Διατροφής και Ανθρωπίνων Αναγκών, της Γερουσίας των Η.Π.Α., «Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι ο πρωταρχικός παράγοντας γεύσης και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποκρύπτει και να εξουδετερώνει άλλες άσχημες γεύσεις. Η λήψη νατρίου τελικά καθορίζεται όλο και περισσότερο από τους επεξεργαστές τροφών και όχι από το άτομο». Αλάτι και επ εξεργασ μένες τροφ ές

Σχεδόν όλες οι επεξεργασμένες τροφές περιέχουν χημικά επεξεργασμέ­νο αλάτι σε ποίκιλες ποσότητες. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για την μεγάλη προσθήκη αυξημένων ποσοτήτων αλατιού στις επεξεργασμένες τροφές. Οι περισσότεροι βέβαια από αυτούς τους λόγους είναι προς όφελος του επε­ξεργαστή κι όχι του καταναλωτή.

Τέτοιοι βασικοί λόγοι είναι:1. Το αλάτι δρά σαν συντηρητικό.2. Η γεύση του αλατιού είναι γενικά αποδεκτή κι ’ αναμενόμενη.3. Το αλάτι λέγεται ότι εξουδετερώνει την γεύση άλλων τροφών.4. Το αλάτι μεταμορφώνει ή κρύβει τις γεύσεις τροφών που μυρίζουν ά­σχημα.5. Το αλάτι αναστέλλει την ανάπτυξη της μούχλας και διαφόρων βακτηρι­δίων.6. Το αλάτι χρησιμοποιείται για λεύκανση ή βελτίωση του χρώματος της

τροφής.7. Το αλάτι προστίθεται για να εμποδίσει τον αποχρωματισμό.8. Το αλάτι βρίσκεται να βοηθά στο ξεφλούδισμα, στη διαλογή και στην επίπλευση.9. Το αλάτι είναι πολύτιμο για την ξήρανση και την κατάψυξη.10. Το αλάτι είναι ένα από τα πιό φτηνά υλικά και κάθε κιλό που χρησιμο­ποιείται σε μιά τροφή αποτελεί μεγάλο κέρδος για τον επεξεργαστή (λόγω μεγαλύτερου βάρους).Κρυφές πηγές αλατιού:

Εκτός από τις βασικές τροφές, υπάρχουν κι άλλα τρόφιμα που πολλοί απολαμβάνουν και που περιέχουν αφθονία αλατιού. Τέτοια τρόφιμα είναι:

Διάφορες σάλτσες μπαχαρικών, τουρσιά, ελιές, μαγειρευμένα κρέατα (σουβλάκια, γύρη, κλπ.), ξεραμένα ή καπνιστά ψάρια, παστές σαρδέλες, σάλτσα σόγιας, μουστάρδα, κέτσαπ, ξεραμένο βοδινό, διάφορα τυριά, ξεροί καρποί καβουρδισμένοι. Ακόμα και ο χυμός της τομάτας ή άλλων λαχανικών κατά κανόνα κονσερβοποιείται με πρόσθετο αλάτι.

Μια απλή σοκολάτα μπορεί να περιέχει δυό φορές περισσότερο αλάτι από ένα πακετάκι πατάτες τσίπς. Ακόμα και τα μακαρόνια έχουν 20 φορές περισ­σότερο αλάτι από το φυσικό αλεύρι.

Ποιά επεξεργασμένα τρόφιμα περιέχουν πολύ αλάτι:- Χοιρομέρι- μπέικον- παστά ψάρια- ελιές- λουκάνικα- τουρσιά- κύβοι (για διάφορες σούπες) (π.χ. μιά σούπα σε σκόνη, όταν είναι έτοιμη μπορεί να περιέχει και μέχρι 10 γραμ. αλάτι ανά λίτρο).

' Εντονα αλατισμένες τροφές:- Ξηροί καρποί- κράκερς- τσίπς- γαριδάκια- δημητριακά- κετσάπ- μουστάρδα*- σάλτσα σόγιας- διάφορες άλλες σάλτσες και ντρέσσινγκς- διάφορα τυριά- τα εμπορικά φυστικοβούτυρα.

Μέτρια προσθήκη αλατιού:

- κονσερβοποιημένα λαχανικά, κρέας, ψάρι, σούπες- κατεψυγμένα (αρακάς, φασόλια, και φιλέτα ψαριού)- φρούτα διατηρημένα με βενζοϊκό νάτριο- αλατισμένα λίπη (π.χ. βούτυρο, μαργαρίνη, λαρδί)- Το ψωμί του φούρνου και κάθε άλλη τροφή που έχει ψηθεί ή μαγειρευτεί με σόδα μπαΰκιν, με σκόνη μπαίϊκιν, με βιομηχανοποιημένο αλεύρι ή με διάφορα ανάμικτα αλεύρια.

Τροφές με λίγο αλάτι:- Το στιγμιαίο τσάι- Ο στιγμιαίος καφές- Το κακάο- Οβαλτίνη- Γάλα και ειδικώς το κονιοποιημένο.

Το ότι έχουν λίγο αλάτι αυτό δεν σημαίνει πως είναι κατάλληλα για το σώμα μας. Έχουμε άλλου είδους προβλήματα μ' αυτά.Εμπορικά υποκατάστατα αλατιού

Δεν υπάρχει γενικά κανένα αβλαβές υποκατάστατο καμωμένο από τον άνθρωπο. Δια μέσου των ετών πολυάριθμα χημικά παρασκεύασματα έχουν επινοηθεί για χρήση σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το αλάτι απαγορεύεται. Τα περισσότερα από αυτά τα προϊόντα εξαλείφουν τον παράγοντα νάτριο μάλλον παρά το χλώριο. Ο φανερός σκοπός είναι να κρατήσουν το χλώριο σαν μιά βοήθεια στην διαδικασία του HCL στο στομάχι. Ωστόσο έχει αποδει- χθεί ότι το ανθρώπινο σώμα δεν απαιτεί κανένα άλλο χλώριο εκτός αυτό των φυσικών τροφών.

Τα πιό κοινά χημικά υποκατάστατα του αλατιού είναι μίγματα KCI, γλουτα- μινικού μονονατρίου, χλωριούχου αμμωνίου, βενζοϊκού νατρίου. Αυτά αγορά­ζονται κατά κανόνα μόνο με συνταγή. Κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκε σαν υποκατάστατο, το χλωριούχο λίθιο, χημικό το οποίο έχει γεύση που μοιάζει πολύ με το χλωριούχο νάτριο ή κοινό αλάτι. Ωστόσο προξένησε θανάτους σε σχεδόν επιδημική έκταση και έτσι η χρήση του απαγορεύτηκε αυστηρά. Πολ­λά από τα παραπάνω υποκατάστατα έχουν ενοχοποιηθεί για σοβαρές παρε­νέργειες πάνω στην υγεία του ανύποπτου καταναλωτή.Φυσικά υποκατάστατα

Γιατί κάνουμε τόσο θόρυβο γύρω από την υποτιθέμενη ανάγκη μας για ένα αλάτι και αγνοούμε όλα τα άλλα; Δηλ. τα άλατα του ασβεστίου, του φωσφό­ρου, του μαγνησίου, του πυριτίου, του σιδήρου που απομακρύνονται από τις τροφές μας κατά την διάρκεια της βιομηχανοποίησης και επεξεργασίας;

Εάν οι τροφές μας δεν επεξεργάζονταν, δεν ραφιναρίζονταν και δεν μαγειρεύονταν άσχημα (που έτσι γίνονται πολύ άνοστες και δεν τρώγονται χωρίς αλάτι), τότε θα ήταν νόστιμες και θα μπορούσαν να καταναλωθούν ευχάριστα χωρίς αλάτι και άλλα μπαχαρικά.

Με την επεξεργασία και το μαγείρευμα δεν καταστρέφεται μόνο το φυσι­κό νάτριο και χλώριο των τροφών αλλά κι όλα σχεδόν τα άλλα μέταλλα που περιέχονται στις φυσικές τροφές. ' Ισως το ότι δεν αναζητούμε να προσθέ­τουμε στις τροφές μας και τα άλλα άλατα που χάνονται, είναι και το ότι μάθαμε και εθιστήκαμε στη γεύση του επιτραπέζιου αλατιού. Δεν γεννιόμα­στε με μιά έμφυτη επιθυμία για αλάτι· υπάρχουν πολλοί λαοί που δεν το έχουν δοκιμάσει ποτέ ακόμα και στις μέρες μας.

Είναι μιά επίκτητη γεύση.Μπορείτε θαυμάσια να αντικαταστήσετε αυτό τον «λευκό δολοφόνο», με

φυσικά μπαχαρικά σαν κι ’ αυτά που αναφέρθηκαν προηγούμενα. Μάθετε να μαγειρεύετε σωστά, με λίγο νερό και σε χαμηλή θερμοκρασία.- Σαν πρώτο βήμα, καταργήστε την αλατιέρα σας και μην αγοράζετε τρό­φιμα που περιέχουν πολύ αλάτι (π.χ. τουρσιά, παστά, αλλαντικά...).- Μη ξεχνάτε να διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες πάνω στα διάφορα τρόφιμα.

Βέβαια η εγκατάλειψη του αλατιού θα είναι δύσκολη στην αρχή - όπως συμβαίνει σε κάθε εθισμό - αλλά όταν ελευθερωθήτε από αυτό, οι κάλυκες της γεύσης σας θα μάθουν να απολαμβάνουν τις γεύσεις που έχετε στερη­θεί στις φυσικές τροφές.

Αν αποφασίσετε σήμερα να κόψετε το αλάτι, ο οργανισμός σας θα αργή­σει να απαλλαγεί από αυτό γιατί όπως λέγει ο βιοχημικός Μπεργκ (βραβείο Νόμπελ) «Η αποβολή χλωριούχου νατρίου είναι μια αργή διαδικασία και για πρόσωπα που κατανάλωναν μιά αφθονία κοινού αλατιού χρειάζεται μήνες ή χρόνια αποχής προτού τα αποθέματα του χλωριούχου νατρίου στο σώμα εκλείψουν». Επιστήμονες και πολιτικοί ομόφωνα αποδοκιμάζουν αυτόν τον κακό Δαίμονα και ζητούν να τοποθετηθεί μια ετικέτα πάνω στα πακέτα με αλάτι που να γράφει, όπως και στα τσιγάρα, «Επικίνδυνο για την υγεία». Στα Σούπερ Μάρκετς αρχίζουν να εμφανίζονται όλο και περισσότερα προϊόντα «χωρίς αλάτι». Ακόμη κι ο βασιλιάς των χάμπουργκερς, των γνωστών πλέον Μακ Ντόναλντς, έχει προωθήσει αυτή την εκστρατεία μέσω της κουζίνας του.

Αυτό το ...αντιαλατικό ρεύμα δεν έφθασε ακόμη στην Ευρώπη. Αλλά ήδη, εδώ κι εκεί, κάνουν την εμφάνισή τους μερικά «κρούσματα» : Το βιβλίο του καθηγητή Φιλίπ Μεγιέρ «Ο άνθρωπος και το αλάτι» έχει κάνει πραγματικά πάταγο: Σε μια δε σφυγμομέτρηση το 23,6% των Γάλλων έχουν περιορίσει το αλάτι.

Πριν λίγα χρόνια οι καταναλωτές κατάφεραν να αναγκάσουν μετά από έντονη πίεση την βιομηχανία παιδικών τροφών, ώστε να απομακρύνει το αλάτι που έβαζε στις παιδικές τροφές.

Εμείς όμως τι κάνουμε; Μια εκστρατεία ενάντια στο αλάτι επιβάλλεται επειγόντως να γίνει το συντομώτερο και στη χώρα μας όχι μόνο για να

ενημερωθεί το κοινό σχετικά με τους κινδύνους που απειλούν την υγεία του εξ αιτίας του αλατιού, αλλά και για τις βλαπτικές του επιπτώσεις πάνω στην Εθνική μας Οικονομία:

«Σε μια έκθεση που έχει συνταχθεί από το Υπουργείο Ενέργειας και Φυσι­κών Πόρων, επισημαίνεται πως η χώρα μας με 15.000 χιλ. ακτών και ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες, δεν καλύπτει ήΐς «ανάγκες» μας σε αλάτι με απο­τέλεσμα να εισάγουμε 90.000 περίπου τόνους το χρόνο. Από αυτό οι 60- 80.000 τόνοι είναι ορυκτό αλάτι, ενώ από το 1982 άρχισαν εισαγωγές θαλασ­σινού αλατιού σε ποσότητες που φτάνουν τους 10 - 20.000 τόνους το χρόνο. ΜΟΝΟ γ ι ' αυτό το αλάτι, που πληρώθηκε με 30 δολ. τον τόνο, «χάθηκαν» τα δυό τελευταία χρόνια περισσότερα από 60 εκατομ. δραχμές σε πολύτιμο συνάλλαγμα. Το πιό αποκαλυπτικό είναι η διαπίστωση ότι το Δημόσιο επιβαρύ­νεται με ποσό μεγαλύτερο από 2.000 δρχ. τον τόνο από το αλάτι που παρά- γεται στις ελληνικές αλυκές κι αυτό που εισάγεται για να καλύψει τις ανά­γκες της αγοράς. Συγκεκριμένα η έκθεση αναφέρει πως αν υπολογιστεί και το κόστος διακίνησης που είναι άλλες 2.000 δρχ., ο τόνος, η ετήσια ζημιά ανέρχεται σε 320 εκατ. δραχμές». ( Έθνος 28.5.84).

Μακάρι νάταν όλη - όλη η ζημιά οι δαπάνες για την εισαγωγή αλατιού. Αυτή είναι η ορατή κορυφή του παγόβουνου. Ο μεγάλος όγκος του είναι οι τερά­στιες ιδιωτικές και δημόσιες δαπάνες που συνεπάγεται η χρήση του, σε αρρώστιες, εγχειρήσεις, νοσήλεια, φάρμακα και πρόωρες συντάξεις.

Ας κάνουμε λοιπόν κάτι, τώρα που είναι καιρός, για να αναπνεύσει και η υγεία μας και η οικονομία μας.

ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ: ΕΝΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ

Το θέμα των αναψυκτικών είναι σίγουρα ένα πολύ σοβαρό θέμα που αφο­ρά όλους μας, μικρούς και μεγάλους,γονείς και παιδιά. Και τούτο γιατί έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία όλων. Υπάρχει δυστυχώς μεγάλη άγνοια του κοινού και σύγχυοη γύρω από τα αναψυκτικά, παρόλο που το θέμα αυτό έχει επανειλημμένα απασχολήσει τον τύπο, χωρίς ωστόσο να τοποθετηθεί ως τώρα στις σωστές του διαστάσεις.

Πολλά εκατομμύρια ξοδεύονται κάθε χρόνο για τη διαφήμιση των αναψυ­κτικών προκειμένου να πείσουν το κοινό ότι «κάνουν καλό» ότι κάνουν ό­μορφη και ευχάριστη τη ζωή, ότι όλα πάνε καλά με το άλφα κα το βήτα αναψυκτικό, και έχουν τελικά γίνει αποδεκτά σαν ένα μέρος της ψυχαγωγίας μας όπου κ ι ' αν βρεθούμε,(κινηματογράφους, θέατρα, γήπεδα, πικ-νικ, αε­ροπορικά και άλλα ταξείδια, εκδρομές, πάρτυ, κέντρα διασκέδασης, εστιατό­ρια, κοσμικές συναντήσεις, σχολεία, ακόμη και στα νοσοκομεία).

Στους πρόσφατους λ.χ. ολυμπιακούς αγώνες έλαμψε το άστρο της κόκα- κόλα φτάνοντας στο απόγειο της διαφημιστικής της φρενίτιδας.

Γονείς και παιδιά θεωρούν τα αναψυκτικά αναπόσπαστο κομμάτι της καθη­μερινής τους ζωής και πιστεύουν ότι είναι αθώα, ευχάριστα, αβλαβή και απολαυστικά. Κανείς δεν σκέφτεται ότι μπορεί να υπάρξουν συνέπειες από την κατανάλωσή τους. Ελάχιστοι είναι κείνοι που υποψιάζονται ότι μπορεί η συχνή χρήση τους να εγκυμονεί κινδύνους, για την υγεία,ότι είναι μία από τις σοβαρές απειλές για την ευεξία μας.

Αλλά τί τέλος πάντων είναι τα αναψυκτικά; Ποιος είναι ο χαρακτήρας τους; Από τί γίνονται; Πρέπει να τα πίνουμε ή όχι; Στα ερωτήματα αυτά θα προσπα­θήσουμε να απαντήσουμε με αντικειμενικότητα και παρρησία, παραθέτοντας τα στοιχεία που έφερε η έρευνά μας στο φως.

Αναψυκτικά του εμπορίου είναι όλα εκείνα τα δροσιστικά, τεχνητά ποτά που δεν περιέχουν οινόπνευμα. Στα αναψυκτικά περιλαμβάνονται οι νωποί και οι συντηρημένοι χυμοί φρούτων (πορτοκαλάδες, λεμονάδες κλπ.) τα παρασκευάσματα από φυτικά εκχυλίσματα και τα αεριούχα ποτά (γκαζόζες, σπράϊτ κλπ.) τα οποία παρασκευάζονται από νερό, ζάχαρη, και διάφορα οξέα όπως είναι το ανθρακικό, τρυγικό, κιτρικό οξύ,βενζοϊκό νάτριο, ομογενοποιη- τικές ουσίες, τεχνητά χρώματα και αρώματα κλπ.

Λέγεται πως η ποιότητα των αναψυκτικών εξαρτάται από το υλικό παρα­σκευής τους, (φυτικές και αρωματικές ουσίες, χυμοί φρούτων κλπ.) από τον τρόπο διατήρησης (με συντηρητικά η με χωρίς συντηρητικά) και από τον χρόνο που μεσολαβεί από την παρασκευή ως την κατανάλωσή τους. Καλύ­τερα βέβαια είναι εκείνα που γίνονται από χυμούς φρούτων και δεν περιέ­χουν συντηρητικά, χρωστικές ύλες, ζάχαρη κλπ., και που καταναλώνονται σε μικρό χρονικό διάστημα. Σε γενικές ωστόσο γραμμές τα αναψυκτικά όπως θα τεκμηριώσουμε παρακάτω, δεν είναι ούτε λίγο ούτε πολύ, παρά χρωματισμέ­νο από χημικές βλαπτικές ουσίες νερό. Τα παιδιά μας τα καταναλίσκουν συστηματικά,από την πολύ τρυφερή ηλικία τους και μεις καθόμαστε και τα κοιτάμε να τοξινώνονται, μακάριοι και ανυποψίαστοι. Τα αναψυκτικά δεν προσφέρουν καμιά θρεπτική αξία εκτός θερμίδες και βλαπτικές ουσίες. Τα τεχνητά αυτά τοξικά ποτά δημιουργούν αληθινό εθισμό,όπως τα οινοπνευμα­τώδη, το κάπνισμα και τα ναρκωτικά.

' Ολα σχεδόν τα αναψυκτικά περιέχουν μεγάλη ποσότητα ζάχαρης ή υπο­κατάστατα που είναι χειρότερα από την ζάχαρη, (όπως η ζαχαρίνη που απο­δείχθηκε καρκινογόνος ουσία).

Εάν προσθέσουμε στις συνήθεις τροφικές ελλείψεις που προξενούνται από ένα διαιτολόγιο που αποτελείται βασικά από επεξεργασμένες, ραφινα- ρισμένες και βιομηχανοποιημένες τροφές και την πλημμύρα των δηλητηριω­δών αναψυκτικών που κατεβαίνουν σαν καταρράκτης καθημερινά στα λαρ- ρύγγια των Ελλήνων, έχουμε αρκετές άιτίες κακής θρέψης και τοξίνωσης^ για να προξενήσουν από κοινού, όλες τις χρόνιες αρρώστιες που αυξάνουν γοργά ανάμεσα μας.

Υπάρχει στην αγορά σήμερα μια μεγάλη ποικιλία αναψυκτικών, αλλά γενικά μπορούν να διαιρεθούν σε δύο ομάδες:1. Σ' εκείνα που περιέχουν εκχυλίσματα από καρπούς κόλας και φύλλα της κόκας και2. Σ' εκείνα που περιέχουν φυσικούς χυμούς φρούτων ή τεχνητά αρώματα και τεχνητές γεύσεις φρούτων.

Η βιομηχανία αναψυκτικών αυξάνεται αλματωδώς, ακόμη και στις χώρες του υπαρκτού λεγάμενου σοσιαλισμού (στη Σοβιετική ’ Ενωση και στην Κίνα, οι Αμερικανοί, έφτιαξαν εργοστάσια κόκα κόλας). Και η αλματώδης αυτή αύξηση οφείλεται βασικά στη τάση των ανθρώπων να τρώνε σχετικά στε­γνές, συμπυκνωμένες, αλατισμένες και πικάντικες τροφές, όπως είναι τα παχιά κρέατα με σάλτσες, τα λαδερά αλατισμένα φαγητά, το άσπρο ψωμί, τα λογής γλυκά και ζαχαρωτά, τα κέικ, οι πίτσες, τα σουβλάκια, οι τυρόπιττες, τα παρασκευάσματα των ΡΑβΤ-ΡΟΟϋβ, τα παστά, τα ζυμαρικά, τα τσιπς και άλλες ανάλογες λιχουδιές. Όλα αυτά προκαλούν έντονη δίψα σε όσους τα καταναλώνουν. Το είδος αυτό του μη ισορροπημένου διαιτολογίου δημιουρ­γεί μια συνεχή, ακόρεστη σχεδόν δίψα. Και για να κατασιγάσουν μικροί και

μεγάλοι την δίψα τους,νοιώθουν την ανάγκη να καταφεύγουν σε ζαχαρώδη αναψυκτικά ποτά, φορτωμένα με χημικές ουσίες και με ελάχιστο ή καθόλου χυμό φρούτου.

Μάταια ωστόσο προσπαθούν να ξεδιψάσουν με αεριούχα ποτά. Με την αφθονία της ζάχαρης που περιέχουν δεν βοηθάνε οτο να ξεδιψάσει κανείς, αλλά τον σπρώχνουν ασύνειδα να πιει κ ι ' άλλα.

Σύμφωνα με τον Κώδικα τροφίμων και ποτών κάθε αναψυκτικό που διατί­θεται στην κατανάλωση πρέπει να περιέχει τουλάχιστον 20 γραμμάρια φυσι­κού χυμού ανά 100 κ. εκ. προϊόντος,με μόνη εξαίρεση το λεμόνι που μπορεί να περιέχει μέχρι 7 γραμμάρια ανά 100 κ. εκ. προϊόντος. Αναφέρεται επίσης, ότι πρέπει η ζάχαρη να είναι τουλάχιστον 90 γραμ. ανά λίτρο χυμού για όλα τα φρούτα και 110 γραμ. ανά λίτρο χυμού στις λεμονάδες. Άρα πίνοντας τα ποτά παίρνουμε μεγάλη ποσότητα ζάχαρης με όλες τις συνέπειές της.

Σαν υποκατάστατα του φυσικού χυμού μπορεί να χρησιμοποιηθούν τεχνη­τές ουσίες και η χρήση του χυμού περιορίζεται αντίστοιχα, μέχρι να μην υπάρχει καθόλου, σε ορισμένες περιπτώσεις. Σπάνια άλλωστε γίνεται έλεγ­χος στη σύνθεσή τους και είναι ασύδοτοι να κάνουν ότι θέλουν οι παραγωγοί τους.

' Ερευνες που έχουν γίνει κατά καιρούς απέδειξαν ότι τα σε πλαστικά φια- λίδια αναψυκτικά που κυκλοφορούν ευρύτατα παντού,δεν περιείχαν ίχνος φυσικού χυμού, αλλά ήσαν χημικά παρασκευάσματα. Επανειλημμένα, έχουν κατασχεθεί χυμοί επικίνδυνοι για τη δημόσια υγεία.

Πριν ένα χρόνο γράφτηκε ότι το υπουργείο Εμπορίου μετά τις αποκαλύ­ψεις για τους συνθετικούς χυμούς, που πλασσάρονται στην αγορά, σαν φυ­σικοί, έχει εντατικοποιήσει τους ελέγχους σ' όλη την Ελλάδα. Όσοι όμως έλεγχοι και να γίνουν είναι πρακτικώς δύσκολο να εντοπίσεις όλα τα κυκλώ­ματα παραγωγής και διάθεσης συνθετικών χυμών. Το 1983 είχε επίσης γρα­φτεί στον τύπο ότι μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ελληνική τραγωδία τα όσα συμβαίνουν στο τομέα των αναψυκτικών. Γιατί είναι σίγουρα εξωφρενικό να θάβονται 150.000 τόννοι πορτοκάλια (κ ι ' άλλοι 200.000 τόννοι, άλλων φρού­των) και οι Έλληνες να πίνουν συνθετικά ποτά. Και ενώ υπάρχει πρόβλημα διάθεσης των λεμονιών μας, σ' όλα τα εστιατόρια και τα υπερπολυτελή κέντρα σερβίρεται συνθετικό λεμόνι. Με τη συνεχή διαφήμιση αποκτούν μεγάλη εξάπλωση τα αναψυκτικά (κόλες και γκαζόζες) και το κράτος για λόγους βασικά οικονομικούς,αδιαφορεί.

Πρόσφατα, πληροφορηθήκαμε από τον τύπο ότι «εισάγουμε χυμούς....ελληνικούς». Η σχετική ειδησεογραφία μας πληροφόρησε ότι «ποσό τριών εκατομμυρίων δολλαρίων το χρόνο διατίθεται για εισαγωγή χυμών στην Ελλά­δα. Οι περισσότεροι είναι ελληνικοί που εξάγονται και... επαναεισάγονται συσκευασμένοι, μια και οι ελληνικοί υστερούν ακόμα σε εμφάνιση...».

Κατάντημα και αυτό, ανάμεσα στα άλλα της ελληνικής τσαπατσουλιάς και

ανευθυνότητας. Και κάτι ακόμα ανάλογο που φαίνεται απίστευτο αλλά είναι δυστυχώς αληθινό. Ο τύπος μας πληροφόρησε, τον Σεπτέμβριο του 1983, ότι «χίλια βαρέλια (282.000 λίτρα) με χυμό πορτοκαλιού εισήχθησαν στη χώρα μας στις 24.8.1983 από τη Βικτώρια της Βραζιλίας. Οι χυμοί εισήχθη- σαν για λογαριασμό της Ελληνικής Εταιρείας Εμφιαλώσεως Α.Ε. Και συνέβη αυτό την εποχή που οι χωματερές ανθίζουν στη χώρα μας και δέχονται καθημερινά χιλιάδες τόνους φρούτων». Μόνο το 1983 και το 1984 πατάχτη­καν στις χωματερές 800.000 περίπου τόνοι νωπά αγροτικά προϊόντα και κυρίως εσπεριδοειδή, ροδάκινα, μήλα, αχλάδια και ντομάτες. Για το 1985 η κατάσταση δεν φαίνεται να είναι καλύτερη αφού στις χωματερές εκτός από εσπεριδοειδή και ροδάκινα οδηγήθηκαν και μεγάλες ποσότητες καρπουζιών και ντομάτας. Αναλυτικότερα σε αριθμούς πετάχτηκαν:

Το 1983 123.000 τόννοι εσπεριδοειδή και 215.000 τόννοι ροδάκινα, μήλα, αχλάδια κλπ.

Το 1984 280.000 τόννοι εσπεριδοειδή και 165.000 τόννοι ροδάκινα, μήλα κλπ.

Και ενώ οι χωματερές είναι ενδημικό φαινόμενο στη χώρα, εν τούτοις βρέθηκε σε έρευνα γιατρού υγειονολόγου πως η κατανάλωση αναψυκτικών διαπλασιάστηκε στη χώρα μας από το 1972 μέχρι το 1978.

Ενώ, με άλλα λόγια, μπορούμε να απολαμβάνουμε όλοι ολοχρονίς φρέσκα φρούτα, και χυμούς φρέσκων φρούτων, καταφεύγουμε από άγνοια και αδια­φορία σε συνθετικά τοξικά κατασκευάσματα των πολυεθνικών. Βασική αιτία για την τάση μας αυτή είναι νομίζουμε η έλλειψη ουσιαστικής και συστηματι­κής ενημέρωσης του κοινού,σε θέματα υγείας, σωστής διατροφής, διαβίω­σης και πρόληψης, από τα μαζικά μέσα επικοινωνίας.

Οι καντίνες των σχολείων ονομάστηκαν δικαιολογημένα «τροφικά διαφθο­ρεία», προσφέροντας μεταξύ άλλων βλαπτικών πραγμάτων και άθλια αναψυ­κτικά.

Πριν λίγα χρόνια είχε φτάσει μέχρι τη βουλή το γεγονός ότι στις καντίνες των στρατιωτικών μονάδων (στρατού ξηρός, ναυτικού και αεροπορίας), αντί να προσφέρονται λίγα φρούτα και γνήσιοι χυμοί φρούτων (από τα φρούτα που θάβονται στις χωματερές) προσφέρονται αφειδώς τοξικά συνθετικά των πολυεθνικών. Μήπως άραγε άλλαξαν τα πράγματα από τότε; Δεν νομίζουμε. Χιλιάδες επίσης τόννοι φρούτων θα μπορούσαν να ξεραίνονται (με τις σω­στές μεθόδους και χωρίς χημικές ουσίες) κάθε χρόνο, να πακετάρονται και να στέλνονται στα σχολεία, στο στρατό, στα άσυλα, στα σωφρονιστήρια, στα ορφανοτροφεία κλπ., ώστε τα παιδιά μας, οι στρατιώτες και οι τρόφιμοι των ιδρυμάτων αυτών να αρχίσουν να εγκαταλείπουν τις ανθυγιεινές βδελυγμίες που πουλιώνται τώρα στις καντίνες των σχολείων, του στρατού κλπ.

Πριν λίγα χρόνια, ένας ειδικός στη χημεία τροφίμων σε μια αποκαλυπτική συνέντευξή του για την νοθεία τροφίμων παρατηρούσε σχετικά με τους

χυμούς: «Είναι γνωοτό ότι τα πρώιμα πορτοκάλια έχουν μεγάλη οξύτητα και τα υπερώριμα, δεν έχουν καθόλου. Έχουν πολύ σάκχαρο. Κι επειδή στε­ρούνται οξύτητας δεν είναι νόστιμα. Στη βιομηχανία χυμών θα ήταν φυοικό να αγοράζουν οι βιομηχανίες πρώιμα πορτοκάλια, να τα εκθλίβουν, να διατη­ρούν κατεψυγμένο το χυμό τους, και ύστερα να παρασκευάζουν κράματα με χυμούς υπερώριμων καρπών. Έτσι ώστε οι αναλογίες οξύτητας και σακχά- ρου να δίνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Αλλά δεν γίνεται αυτό. Οι βιομηχανίες κερδοσκοπούν, περιμένουν να α­γοράσουν πάφθηνα υπερώριμους καρπούς και τα βολεύουν προσθέτοντας διορθωτικές χημικές ουσίες. Εύκολη δουλειά. Δεν είναι έτσι; Και εύκολη αλλά και κερδοφόρα!

Φυσικά. Και στην οριακή περίπτωση είναι δυνατό να παρασκευασθούν χυ­μοί χωρίς καθόλου χυμό. Μόνο με χημικές ουσίες. Υπάρχει ακόμα, η περί­πτωση να δέχονται οι βιομηχανίες μας παραγγελίες από το εξωτερικό για παραγωγή νοθευμένων χυμών, που βέβαια είναι φθηνότεροι. Και τότε το επίσημο κράτος μπροστά στο δέλεαρ του συναλλάγματος, που μπορεί να εισρεύσει έτσι στη χώρα, κάνει ότι δεν βλέπει. Να όμως τι αποκαλύπτουν οι στατιστικές, που δεν τις διαβάζει βέβαια όλος ο κόσμος: Το 1972 παρουσιά- σθηκε με παραγωγή 600-800 τόννων γκρέηπ - φρουτ και με εξαγωγή στο εξωτερικό χυμού από το ίδιο είδος 30 χιλιάδων τόννων. Δεν είναιενδιαφέ- ρον; Πήγαμε καλά βέβαια από εξαγωγές».

Πληροφορούμαστε ότι κάθε χρόνο παράγονται ολένα και μεγαλύτερες ποσότητες αναψυκτικών χωρίς χυμό φρούτων, (χυμοί χωρίς χυμό) και κατα­ναλώνονται ευχερώς εξαιτίας της συστηματικής πλύσης εγκεφάλου που γί­νεται στο κοινό από τη διαφήμιση για την σχεδόν μαγική ιδιότητα των τέτοιων αναψυκτικών. «Δεν μπορεί να μας διαφεύγει ο χαρακτήρας της μονοπωλια­κής διείσδυσης στον τομέα των αναψυκτικών όχι μόνο για τις πιθανές επιπτώ­σεις στην υγεία, αλλά και την αλλοίωση της καταναλωτικής αντίληψης, του κοινού».

Το 1979 τον Οκτώβριο, ομάδα βουλευτών του ΠΑΣΟΚ (αντιπολίτευση τότε) μίλησαν για την νοθεία τροφίμων και τόνισαν ότι στους χυμούς πορτο­καλιού και λεμονιού δεν υπάρχουν επαρκή ίχνη χυμών, αλλά πίνουμε εσάνς και χημικές ουσίες.

Επίσης, δυο βουλευτές του ΠΑΣΟΚ τον Φεβρουάριο 1981 τόνισαν στην βουλή «ότι δεν γίνεται σωστή ενημέρωση για την θρεπτική αξία των φρούτων και των φυσικών χυμών. Επειδή δεν υπάρχει αυτή η ενημέρωση το κοινό στρέφεται στην κατανάλωση των «Σέβεν απ» και των «Σπράϊτ» που δεν είναι τίποτε άλλο, παρά νερό με ζάχαρη, με τιμές αυξημένες από τις πολυεθνι­κές».

«Αλλωστε είναι γνωστό, κατέληξαν οι δύο βουλευτές, ότι τα σκευάσματα που κυκλοφορουν στη χώρα μας στη θέση των φρούτων, και των χυμών,

προκαλούν σωρεία ασθενειών».Αναρωτιόμαστε τι είδους διαφώτιση έγινε από τότε που έγινε το ΠΑΣΟΚ

κυβέρνηση. Εμείς δεν είδαμε καμμιά τέτοια διαφώτιση. Η τηλεόρασή μας, δυστυχώς προτιμά αντί για μια τέτοια διαφωτιστική εκπομπή σε θέματα πρό­ληψης της αρρώστιας, βελτίωση της υγείας και σωστής διατροφής, σειρά άλλων αποβλακωτικών και ανοήτων εκπομπών. Στις τηλεοράσεις ωστόσο των άλλων χωρών της ΕΟΚ υπάρχουν αρκετές τέτοιες εκπομπές υγειονομικής διαφώτισης.

Πληροφορούμαστε από αμερικάνικο περιοδικό ότι «κάποτε τα αεριούχα ποτά έρχονταν τέταρτα στη σειρά (μετά το γάλα, τον καφέ και την μπύρα) σαν ποτά, που προτιμούσαν οι Αμερικάνοι, αντί για νερό. Ωστόσο τα αεριού­χα ποτά ήρθαν στην πρώτη θέση και η μπύρα αντικατέστησε το γάλα στη δεύτερη θέση. Το 1980 πουλήθηκαν 86 δισεκατομμύρια κουτιά αεριούχων ποτών, που μας κάνει σχεδόν 400 κουτιά για κάθε κάτοικο της χώρας. Σύ­ντομα η κατανάλωση αναμένεται να φτάσει τα 100 δισεκατομμύρια.

«Τρομερές ποσότητες» όπως σχολίασε το γεγονός ο Γερουσιαστής Μακ- γκόβερν που ασχολήθηκε και με το θέμα αυτό σαν επικεφαλής της Ειδικής Επιτροπής Διατροφής και Ανθρωπίνων Αναγκών της Γερουσίας.

Το μέσο Αμερικανόπουλο καταναλώνει το χρόνο σύμφωνα με τις στατιστι­κές περίπου 500 μπουκάλια αναψυκτικών, σχεδόν 10 κιλά γλυκίσματα (ζαχα­ρωτά) και 200 κομμάτια ζαχαρωμένες μαστίχες. Επομένως δεν είναι περίερ­γο που το παιδί αυτό είναι εθισμένο ολοζωής στη ζάχαρη. Αλλά και μεις στην Ελλάδα, έστω κ ι ' αν δεν έχουμε φτάσει τα επίπεδα αυτά, δεν πάμε πολύ πίσω. Η συνολική παραγωγή χυμών φρούτων στη χώρα μας κυμαίνονταν από 70-100 χιλιάδες πριν λίγα χρόνια. Περίπου το 50% εξάγεται, χωρίς εμφιάλω- ση. Τα αναψυκτικά που καταναλώνουμε ξεπερνούν τις 400.000 τόννους. Το σύνολο των αναψυκτικών με φυσικό χυμό καλύπτει μόνον το 50% της κατα­νάλωσής μας. Το άλλο μισό, που ξεπερνάει τις 200.000 τόννους καλύπτουν οι γκαζόζες (σπράϊτ) και κυρίως η κόκα και πέπσι κόλα, που μπήκαν για πρώτη φορά στη χώρα στη διάρκεια της επταετίας. Δεν μας έφταναν όλα τα δεινά που μας επεσώρευσε η δικτατορία, αλλά μας φόρτωσε και τα αναψυκτικά τύπου κόλας.Διαφημιστικές απάτες

Σ' ένα βιβλίο του γνωστού και στην Ελλάδα από ένα βιβλίο του, Αμερικα­νού γιατρού Δρος Νταβίντ Ρούμπεν αναφέρονται τα ακόλουθα:

«... Αλλά το πιο απίστευτο μέρος της διαφημιστικής καμπάνιας είναι ακόμη πίσω. Είναι η σύγκριση που κάνουν μεταξύ του χυμού ενός πραγματικού πορτοκαλιού και ενός τεχνητού συνθετικού - απομίμηση - ποτού πορτοκαλι­ού της στιγμής. Να ποιοι είναι οι λόγοι που παραθέτουν οι παραγωγοί των αναψυκτικών αυτών για να σας πείσουν ότι θα πρέπει να δίδετε στην οικογέ- νειά σας ένα τέτοιο προϊόν αντί για ένα φρέσκο πορτοκάλι: «Φτιάχνεται με

το φυσικό άρωμα πορτοκαλιού. Μια δόση 4 ουγκιών (120 περίπου γραμμάρια) σας δίδει τη ποσότητα βιταμίνης C που χρειάζεστε τη μέρα και ακόμη και ένα πορτοκάλι δεν θα σας δώσει καλύτερη βιταμίνη C. Δεν θα χαλάσει γοργά, και μπορείτε να αναμίξετε τόσο λίγο ή τόσο πολύ κάθε φορά, όσο επιθυμείτε, χωρίς σπατάλη».

Τώρα θα θέλετε να γνωρίζετε τί η απομίμηση του ποτού της στιγμής περιέχει στην πραγματικότητα; Ετοιμαστείτε για ένα σοκ: «ζάχαρη, κιτρικό οξύ, καρβοξυμεθυλιακή κυτταρίνη, νάτριο κυτταρίνης, φυσικό άρωμα πορτο­καλιού, κιτρικό νάτριο, υδρογονωμένο φυτικό λάδι, φωσφορικό τριασβέστιο, τεχνητό χρώμα, βιταμίνη C, βιταμίνη Λ, και βουτυλενιακή υδροξυτολουένη».

«Σε βάρος είναι κατά 13% φτηνή ραφιναρισμένη ζάχαρη, και τα 93% απο τις θερμίδες προέρχονται από αυτήν τη ζάχαρη. Περιέχει περισσότερο καρ- βοξυμεθύλιο κυτταρίνης (που γίνεται από άχρηστα υποπροϊόντα του βαμβα­κιού) παρά γεύση πορτοκαλιού, και περισσότερο φτηνό υδρογονωμένο φυτι­κό λάδι παρά βιταμίνες. Στην πραγματικότητα περιέχει περισσότερο τεχνητό χρώμα παρά βιταμίνες.

«' Ενα πορτοκάλι όμως περιέχει φυσικό άρωμα πορτοκαλιού και βιταμίνες, όχι υποπροϊόντα του βαμβακιού, όχι βουτυλενιακή υδροξυτολουένη και όχι τρομερό υδρογονωμένο φυτικό λίπος. Ένα πορτοκάλι περιέχει επίσης λεύ­κωμα, ίνες, ασβέστιο, φωσφόρο, σίδηρο, νάτριο, κάλιο, βιταμίνη Α, βιταμίνη Β, ριβοφλαβίνη, νιασίνη και 50% περισσότερη βιταμίνη C κατά σερβίρισμα από το «στιγμιαίο ποτό προγεύματος» και όλα αυτά είναι πραγματικά φυσι­κά». Αυτά μας λέγει ο Ρούμπεν, και τα σχόλια περιττεύουν.

Εάν θέλετε λίγο χυμό φτιάξετέ τον μόνοι σας με φρέσκα φρούτα. Δεν είναι δύσκολο. Αλλά είναι καλύτερο να τρώτε ολόκληρα τα φρούτα στις περισότερες περιπτώσεις. Ο φρουτοχυμός στερείται τις ίνες και κάμποσα ακόμη θρεπτικά στοιχεία που χάνονται με τον πολτό που πετιέται.Λόγοι αποφυγής των αναψυκτικών

Με νόμο, μας πληροφορεί ο Δρ: Ρούμπεν, επιτρέπεται στις ΗΠΑ, να περιέ­χουν τα αναψυκτικά μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:1. Αιθυλική αλκοόλη, το ίδιο οινόπνευμα, με το οποίο φτιάχνεται το ουίσκι. Υπάρχει φυσικά λιγότερο οινόπνευμα σ' ένα ποτό κόλας, παρά σ’ ένα ποτή­ρι οινοπνευματώδους ποτού, αλλά δεν θέλετε βέβαια ο πεντάχρονος γιος σας να πιει οποιοδήποτε οινοπνευματώδες ποτό. Άλλωστε ο Δρ. BEST, εφευρέτης της ινσουλίνης τόνισε τώρα και πολλά χρόνια ότι όλα γενικώς τα αναψυκτικά έχουν πολλά κοινά με το ισχυρό οινόπνευμα.2. Οξέα - οξικό οξύ (δηλαδή το κοινό ξύδι), οξύ του λίπους, κιτρικό οξύ, γλυκονικό οξύ και μηλικό οξύ μεταξύ των άλλων.3.' ΒΗΑ, ΒΗΤ, αλγινικό νάτριο, γαλλικό προπύλιο, και παραμπενικό μεθύλιο.4. Καφεΐνη - φυσικά και δεν επιτρέπετε στα παιδιά σας να πίνουν καφέ επειδή γνωρίζετε ότι τους κάνει πολύ κακό. 230 γρ. καφέ περιέχουν περίπου

90 χιλιοστόγραμμα καφεΐνης. 230 γραμ. ποτού κόλας περιέχουν μέχρι 72 χιλιοστόγραμμα καφεΐνης. Και αυτό εξηγεί γιατί είναι τα παιδιά τόσο υπερκι- νητικά και αργούν να πάνε να κοιμηθούν, δεν τους κολάει ύπνος.

Η Υπηρεσία Τροφών και Φαρμάκων των ΗΠΑ επιτρέπει να περιέχουν όλα τα ποτά κόλας, καφεΐνη αλλά χωρίς να αναφέρεται αυτό το ισχυρό συστατικό του ποτού στην ετικέττα των περιεχομένων.

Να μερικοί ακόμη λόγοι να μην αγοράζετε αναψυκτικά:1. Τα αεριούχα ποτά είναι τρομερά δαπανηρά. Πληρώνετε ένα σωρό χρή­ματα, για ένα προϊόν που είναι κατά το πλείστον νερό.2. Είναι γεμάτα ζάχαρη - η μέση μπουκάλα με κόλα 350 γραμμαρίων έχει 150 θερμίδες, που οφείλεται στην ζάχαρη που περιέχουν. Το 10% του βά­ρους τους είναι ζάχαρη και αυτό σημαίνει περίπου 7 κουταλιές ζάχαρη σε κάθε μπουκάλι. Η ζάχαρη αυτή μόνον ζημιά μπορεί να κάνει στον οργανισμό και να αποτελέσει βασική αιτία μιας μελλοντικής αρρώστιας όπως είναι ο διαβήτης, η παχυσαρκία, η σήψη των δοντιών και άλλες. Η ζάχαρη απομυζά τις βιταμίνες και τα μεταλλικά άλατα από τους ιστούς σας. Τα διαιτητικά λεγάμενα αναψυκτικά είναι από ορισμένες πλευρές χειρότερα.3. Τα αεριούχα με γεύση εσπεριδοειδών ποτά (πορτοκάλι, λεμόνι, κ.ά) που είναι τα αμέσως πιο δημοφιλή αναψυκτικά μετά από τα ποτά κόλας, περιέ­χουν αυτή τη βόμβα που καλείται BVO. BVO είναι το βρωμιούχο φυτικό λάδι. Συντίθεται από λάδια ελιάς, σουσαμιού, καλαμποκιού ή βαμβακελιού στα οποία έχει προστεθεί μια συχαμερή δηλητηριώδης χημική ουσία που ονομά­ζεται βρώμιο. Ο μόνος του σκοπός στα αεριούχα ποτά είναι να τους δίνει εμφάνιση. Κάνει το ποτό θολό, έτσι που να μην φαίνεται αυτό που είναι: νερό από τη βρύση με κάμποση γεύση και πολλή ζάχαρη. Το BVO έχει ένα «μικρό πρόβλημα»: εάν τα ποντίκια τραφούν σε αναλογία 1/2% του διατολογίου τους με BVO για 80 μόνο ημέρες, παθαίνουν ζημιές στην καρδιά τους, το συκώτι, το θυρεοειδή αδένα, τα νεφρά και τους όρχεις. Αλλά μην στενοχω­ριέστε. Το BVO είναι παράνομο για τέτοια χρήση στο Βέλγιο, Σουηδία, Βρετ- τανία και πολλές άλλες χώρες. Απαγορεύεται επίσης στις ΗΠΑ, μιας και απομακρύνθηκε από τη λίστα των «Γενικά ανεγνωρισμένων ως ασφαλών». Αλλά υπάρχει ακόμα στα αεριούχα στις ΗΠΑ, επειδή η Υπηρεσία Φαρμάκων και Τροφών επιτρέπει στους βιομήχανους να συνεχίσουν να το χρησιμοποι­ούν για μερικά ακόμη χρόνια. Τα κέρδη βλέπετε και η ευημερία των επιχειρή­σεων βρίσκεται πιο πάνω από την υγεία και ευημερία των ανθρώπων.4. Η χημική ουσία, στα αναψυκτικά που ενεργεί σαν σταθεροποιητής γεύ­σης και χρώματος είναι το φωσφορικό οξύ. Το φωσφορικό οξύ κατακρατεί υγρά, προξενώντας φουσκώματα, πρήξιμο και δεν πρέπει ποτέ να καταναλώ­νεται. Σε πειράματα που έχουν γίνει από γιατρούς και ερευνητές στο εξω­τερικό βρέθηκε, ότι το φωσφορικό οξύ μαλακώνει τα δόντια των ανθρώπων και των ζώων, και τα καταστρέφει προοδευτικά. Παρόλο που η ποσότητα του

φωσφορικού οξέος μπορεί να φαίνεται στον απληροφόρητο μικρή, φαίνεται εν τούτοις ότι το οξύ αυτό είναι τόσο ισχυρό ώστε να επηρεάζει γοργά τα δόντια και να διαλύει το σμάλτο. Στο Ναυτικό Ιατρικό Ινστιτούτο Ερευνών των ΗΠΑ έβαλαν δόντια μέσα, σ' ένα αναψυκτικό κόλας και εντός ενός σύντο­μου χρόνου μαλάκωσαν και άρχισαν να διαλύονται. Έγιναν πολύ μαλακά σε 24 ώρες. Το φωσφορικό οξύ όσο και το κιτρικό οξύ που συνήθως περιέχονται στα αναψυκτικά, δημιουργούν ανορεξία, και καταστρέφουν τα λευκά αιμο­σφαίρια του αίματος.5. Τα αεριούχα, ποτά περιέχουν χρώματα πίσσας. Ενώ το κόκκινο χρώμα # 2 και το κόκκινο # 4, έχει απαγορευθεί, το κόκκινο # 40, που είναι ακόμη σε χρήση στις ΗΠΑ είναι επίσης παράγωγο πίσσας. Έχει απαγορευθεί σε διά­φορες χώρες του κόσμου. Τα παράγωγα πίσσας έχουν γενικά αποδειχθεί πως είναι καρκινογόνο. Ο Αμερικανός Ρόναλντ Γκλάσσερ στο βιβλίο του «Η πιο μεγάλη μάχη» αποκαλύπτει το τρομερό γεγονός ότι μια γυναίκα 50 κιλών, θα μπορούσε να απορροφήσει αρκετά τέτοια παράγωγα πίσσας ώσπου να φθάσει επικίνδυνα επίπεδα αίματος, πίνοντας τόσο λίγο όσο ένα τρίτο μιας κονσέρβας αεριούχου ποτού σταφυλιού, καθημερινά. Και ότι ένα παιδί θα μπορούσε να υπερβεί το αναγνωρισμένο ασφαλές όριο με ακριβώς δυο ρουφηξιές απο την ίδια κονσέρβα αφρώδους ποτού.Ποτά τύπου «κόλας»

Τα κύρια συστατικά των αναψυκτικών «κόλας» εκτός από το ανθρακικό νερό και τη ζάχαρη είναι: καραμελλόχρωμα, ορθοφωσφορικό οξύ, καφεΐνη και τα αρωματικά εκχυλίσματα που είναι το μυστικό κάθε συνταγής. Το συ­μπυκνωμένο «μυστικό συστατικό» της κόκα - κόλας, εισάγεται έτοιμο από την Αμερική σε νταμιτζάνες με διαφορετική σύνθεση (Νο 1 και Νο 2) που ανακατώνονται την ώρα της παραγωγής. Πολλά αναψυκτικά «κόλας» περιέ­χουν και διάφορα άλλα πρόσθετα,συντηρητικά, ενισχυτικά της γεύσης και άλλα που δίνουν όγκο κλπ. Η σύνθεση του «εκχυλίσματος κόκας» καθώς και οι αναλογίες των άλλων συστατικών είναι ανεξέλεγκτη γιατί αποτελεί «εμπο­ρικό μυστικό». Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των αναψυκτικών κόλας είναι σίγουρα ολέθριες.

Είναι γνωστό ότι τα ποτά κόλας καθαρίζουν τα μάρμαρα και διαλύουν με­ταλλικά κέρματα. Προκαλώντας εθισμό κάνουν μικρούς και μεγάλους υπο­χείριους τους. Τα διάφορα κράτη, που δίνουν την έγκρισή τους να κυκλοφο­ρούν αναψυκτικά τύπου κόλας αγνοούν τη σύνθεση των «μυστικών» ουσιών που έρχονται απέξω. Έτσι οι καταναλωτές αγνοούν για το τι ακριβώς περιέ­χουν τα αναψυκτικά «κόλας». Οι βιομηχανίες τους έχουν κάνει σκληρό αγώ­να από πολύ παληά, για να μη βάλουν ετικέττες που να πληροφορούν για τα συστατικά με λεπτομέρειες το κοινό. Τώρα και μισό περίπου αιώνα η Αμερι­κανική Υπηρεσία Τροφών και Φαρμάκων δίνει συνεχώς, χρόνο με χρόνο παρατάσεις στις βιομηχανίες, για να μην αναφέρουν στις ετικέττες όλα τα

συστατικά.Οι παραγωγοί χυμών και αναψυκτικών χρησιμοποιούν μεταξύ άλλων τα

εξής βελτιωτικά και συντηρητικά:Α. ΟΜΑΣ: Βελτιωτικά - Συντηρητικά:ΑΜΙΝΟΞΕΑ (ολόκληρος η σειρά)ΓΛΥΚΟΚΟΛΛΑΓΛΟΥΤΑΜΙΝΙΚΟΝ ΜΟΝΟΝΑΤΡΙΟΝΦΩΣΦΟΡΙΚΟΝ ΚΑΛΙΚΙΤΡΙΚΟΝ ΟΞΥΑΝΘΡΑΚΙΚΟΝ ΚΑΛΙΒΕΝΖΟΤΚΟΝ ΝΑΤΡΙΟΝΑΣΚΟΡΒΙΚΟΝ ΟΞΥΤΡΥΓΙΚΟΝ ΟΞΥΣΟΡΒΙΚΟΝ ΚΑΛΙΚΙΤΡΙΚΟΝ ΚΑΛΙΚΙΤΡΙΚΟΝ ΝΑΤΡΙΟΝΖΕΛΑΤΙΝΗΓΟΜΜΑ ΑΡΑΒΙΑΣΚΑΡΟΤΙΝΗΜΕΤΑΜΠΙΣΟΥΛΦΙΤΦΩΣΦΟΡΙΚΟΝ ΟΞΥΜΗΛΙΚΟΝ ΟΞΥ κλπ., κλπ.

Στο 9ο Διεθνές Συνέδριο Τοξικολογίας, που πραγματοποιήθηκε στο τέλος Αυγούστου 1980 οτη Θεο/νίκη, ο καθηγητής Τοξικολογίας του Πανεπιστημί­ου Θεσ/νίκης Αν. Κοβάτσης, μιλώντας για την κόκα κόλα τόνισε ότι: «Δημι- ουργούνται πολλά ερωτηματικά για την σημερινή κόκα κόλα που παληότερα -1886 - κυκλοφορούσε σαν ιατρικό σκεύασμα τονωτικό του εγκεφάλου και κατάλληλο για κάθε νευρολογική διαταραχή, περιείχε μάλιστα εκχύλισμα κό­κας με άλλα συστατικά: Αργότερα λανσαρίστηκε σαν ελαφρό ποτό αλλά το ερωτηματικό είναι ότι το εκχύλισμα και τα φύλλα της κόκας δεν περιέχουν μόνον κοκαΐνη που τώρα βέβαια έχει αφαιρεθεί αλλά και άλλα 15 περίπου αλκαλοειδή. Έχουν ελεγχθεί ποια είναι αυτά;»

Στο Πανελλήνιο Συνέδριο Φαρμακολογίας που έγινε 19-21 Μαΐου 1984 ειπώθηκε από τον Καθηγητή Βαρώνο και τους συνεργάτες του, ότι «έρευνες και πειράματα που έγιναν πρόσφατα οτη χώρα μας, από το Εργατήριο Πειρα­ματικής Φαρμακολογίας του Πανε/μίου Αθηνών έδειξαν πως η χορήγηση σε θηλυκά ποντίκια πριν και κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, αναψυκτικού που έχει ουσίες με φαρμακολογική δράση είχε επιπτώσεις γενετικές στους γόνους των πειραματοζώων. Το αναψυκτικό που χρησιμοποιήθηκε στην πιο πάνω έρευνα περιέχει τα εξής συστατικά στοιχεία: ζάχαρη, διοξείδιο του άνθρακα, καραμελόχρωμα, ορθοφωσφορικό οξύ, αιθέρια έλαια, καφεΐνη

0,0125%, και εκχύλισμα κόκα κόλας.Εκτός λοιπόν από τα βλαπτικά φάρμακα που περιέχουν, τα περισσότερα

αναψυκτικά έχουν μια αρκετά ισχυρή χημική αντίδραση, ικανή να βλάψει ορισμένα όργανα του σώματος και η συνεχής τους χρήση έχει σαν αναπό­φευκτη συνέπεια ένα δηλητηριώδες αποτέλεσμα σε άλλες πλευρές του διαιτολογίου. Τα παιδιά που τα πίνουν χάνουν το ενδιαφέρον τους για θρεπτι­κές τροφές. Παθαίνουν ανορεξία. Ένας Αμερικανός γιατρός - ερευνητής, ισχυρίζεται ότι το ανθρακικό οξύ που περιέχεται στα αναψυκτικά είναι ο χειρότερος εχθρός των ματιών και αποδίδει ο γιατρός αυτός την τρομακτική αύξηση των περιπτώσεων μυωπίας στην ολέθρια κατανάλωση των ανθρακού- χων αναψυκτικών από τα παιδιά σήμερα. Κι ’ όμως στις καντίνες των σχολεί­ων τα αναψυκτικά καταλαμβάνουν μια περίλαμπρη θέση, υπονομεύοντας την υγεία σώματος, πνεύματος του παιδιού. Και όλοι μας: γονείς, γιατροί, κοινόν και υπουργεία Παιδείας και Υγείας, αδιαφορούν, μακάριοι και ανυποψίαστοι.Αναψυκτικά με καφεΐνη

Τα αναψυκτικά που περιέχουν καφεΐνη, όπως είναι ο καφές, το τσάϊ, το κακάο, η σοκολάτα, και τα ποτά κόλας, δημιουργούν εθισμό και μπορεί να δημιουργήσουν μακροπρόθεσμα σοβαρά προβλήματα υγείας.

Πριν λίγα χρόνια δημοσιεύτηκαν στον αμερικανικό τύπο τα αποτελέσματα μιας έρευνας που ανέφερε ότι ο Δρ. Τζων Γκρέντεν του Γουώλτερ Ρήντη Ιατρικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου στην Ουάσιγκτον DC, είπε ότι πολύ κα­φεΐνη στον καφέ, ή το τσάι ή στα ποτά κόλας, (κόκα-κόλα, πέπσι-κόλα, κλπ.) μπορεί να επιτρέπουν συμπτώματα, όπως μια κατάσταση άγχους, που σας οδηγεί σ' ένα ψυχίατρο και σε μακρά άχρηστη και βλαπτική θεραπεία με ηρεμιστικά. Ο Δρ. Γκρέϊτεν μελέτησε πολυάριθμες περιπτώσεις για να κατα- λήξει στα συμπεράσματα αυτά. 250 χιλιοστόγραμμα καφεΐνης καθημερινά θεωρούνται μεγάλη δόση. 3 φλυντζάνια καφέ, 2 παυσίπονα χάπια για τον πονοκέφαλο και ένα ποτήρι κόλας έχουν κατά προσέγγιση 500 χιλιοστό­γραμμα καφεΐνης. Πολλοί Έλληνες ενήλικοι και φοιτητές ξεπερνούν την ποσότητα αυτή.

Το πρώτο προσωρινό αποτέλεσμα ποτών σαν τον καφέ και των ποτών κόλας, είναι διέγερση, «τόνωση» φαινομενική και το δεύτερο και διαρκές αποτέλεσμα θα είναι αδυναμία, ατονία, μείωση της λειτουργικής ενεργητικό­τητας. Πρόσφατες έρευνες αμερικανικών και αγγλικών παν/μίων, αποδεικνύ- ουν τη σοβαρή δυσμενή επίπτωση της καφεΐνης στο κεντρικό νευρικό σύ­στημα, στο ανέβασμα της πίεσης και της χοληστερίνης, στην καταστροφή βιταμινών του συμπλέγματος, Β, βλάβες στο κυκλοφοριακό, στο στομάχι (η χρήση ποτών που περιέχουν καφεΐνη βλάπτει πολύ τους ελκοπαθείς γιατί η καφεΐνη βρέθηκε ότι αυξάνει τη γαστρική έκκριση), στο πάγκρεας, στα νε­φρά και στη δομή του DNA, προκαλώντας γενετικές αλλαγές σε βακτηρίδια, έντομα, διάφορα φυτά και σε καλλιέργειες ανθρώπινων κυττάρων. Επίσης

παρετηρήθησαν διάφορες παρομορφώσεις εμβρύων (εκτραδακτυλία, λαγό- χειλος, λυκόοτομα κλπ.) σε έγκυες που έπιναν κάμποσους καφέδες και αναψυκτικά κόλας. Είναι λοιπόν εγκληματικό, να πίνουν τα παιδιά και οι έγκυ­ες ποτά κόλας. Οι κόλες δίαιτας που δεν έχουν καφεΐνη περιέχουν όλα τα άλλα βλαπτικά στοιχεία και δεν αθωώνονται με κανένα τρόπο. Στο περιοδικό «Οικονομικός Ταχυδρόμος» (4-10-84) δημοσιεύτηκε ένα αρκετά κατατοπι­στικό άρθρο με τίτλο «Αν θέλετε να διαφημίσετε τα αναψυκτικά σας!» γραμ­μένο από τρεις τεταρτοετείς φοιτητές του Οικονομικού Τμήματος της Νο­μικής Σχολής στο Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης. Να πως καταλήγει το διαφημιστικό και ντοκουμενταρισμένο αυτό άρθρο:

«Στη διαφήμιση δεν γίνεται αναφορά στη σύνθεση, αλλά γίνεται προσπά­θεια κίνησης της αγοράς με μηχανισμούς αυτόματους. Αυτοί είναι ένα είδος επενέργειας στη μνήμη με τη δημιουργία πνευματικού αντανακλαστικού, ικανού να προκαλέσει με επιτυχία την αγορά. Οι μηχανισμοί αυτοί εφαρμό­ζονται σχεδόν από όλες τις ελληνικές εταιρίες.

Τα ποσά που δαπανήθηκαν κατά το 1983 για τη συνολική διαφημιστική εκστρατεία υπολογίσθηκαν περίπου στα 500 εκατομμύρια δολλάρια. Κανένα τμήμα της αγοράς δε μένει ανεκμετάλευτο. Στις διαφημιστικές εκστρατείες χρησιμοποιούνται γνωστά ονόματα διεθνούς φήμης στα πλαίσια της προσέλ­κυσης νέων καταναλωτών.

Η παραγωγή στον κλάδο των αναψυκτικών συνεχώς αυξάνει. Υπολογίζεται πως το 2.017 θα αναλογούν σε κάθε καταναλωτή 1.900 μπουκάλια αναψυκτι­κά το χρόνο, δηλαδή 5 αναψυκτικά τη μέρα!!!»Αναψυκτικά με φυσικό χυμό

' Ισως κάποιος αναγνώστης μας ρωτήσει αν είναι σκόπιμο και ωφέλιμο να πίνουμε εμπορικά αναψυκτικά με φυσικό χυμό. Η απάντησή μας είναι ότι και αυτά δεν έχουν καμιά θρεπτική αξία. Είναι άχρηστα και όσο λιγώτερο χρησι­μοποιούνται τόσο καλύτερο. Η χειρότερη ποσότητα πορτοκαλοχυμών είναι αυτή που κυκλοφορεί σε κονσέρβες και αυτό γιατί ο χυμός τους έχει εκτεθεί περισσότερη ώρα σε μεγαλύτερη θερμότητα κι ’ έτσι έχει καταστραφεί ε ­κτός των άλλων και η περισσότερη βιταμίνη Ο, έχουν υποστεί έντονη επε­ξεργασία που αλλοιώνει τη γεύση του πορτοκαλιού και αν μείνει ο χυμός στην κονσέρβα όταν την ανοίξουμε παίρνει μόλυβδο από το κουτί. Στην επεξεργασία των χυμών φρούτων επιτρέπονται,σύμφωνα και με την κοινοτι­κή νομοθεσία,ένα πλήθος χημικές ουσίες,που δεν θεωρούμε σκόπιμα να αναφέρουμε εδώ.

Η επεξεργασία γενικά του χυμού περνά από τόσες φάσεις επεξεργασίας, θέρμανσης, συμπύκνωσης, αραίωσης, προσθηκών, παστερίωσης και κατά­ψυξης ώστε ελάχιστα θρεπτικά στοιχεία έχουν απομείνει. Οι περισσότεροι πορτοκαλοχυμοί γίνονται από καταψυγμένους συμπυκνωμένους χυμούς.

Σπιτικοί χυμοίΚαμία απολύτως σύγκριση δεν είναι λοιπόν δυνατόν να γίνει ανάμεσα στο

φυσικό χυμό που μπορείτε να ετοιμάσετε εσείς στο σπίτι σας και στους επεξεργασμένους χυμούς, που τους λείπουν όχι μόνον οι περισσότερες βιταμίνες του φυσικού χυμού αλλά και η φρεσκάδα και το άρωμα του φρέ­σκου φρούτου. Να μην ξεχνούμε, ωστόσο πως πρέπει να πίνουμε αμέσως το χυμό μόλις τον στίψουμε γιατί αλλοιώτικα παθαίνει σύντομα οξείδωση με την έκθεσή του, στο φως και στον αέρα, και καταστρέφονται προοδευτικά οι βιταμίνες και άλλα θρεπτικά στοιχεία.

Με έναν εκχυμωτή ή μίξερ μπορείτε να κάνετε σπίτι σας ποικιλία χυμών από διάφορα φρούτα που θα είναι αληθινό νέκταρ και αμβροσία σαν εκείνα που έπιναν οι θεοί του Ολύμπου. Ζούμε σ' έναν κόσμο ευλογημένο, στην ελληνική γη που κατά τον ποιητή... «ανθεί φαιδρά πορτοκαλλέα, και κοκκινί­ζει η σταφυλή και θάλλει η ελαία» και είναι τουλάχιστον απορίας άξιον πως ενώ μπορεί κανείς να απολαμβάνει ολοχρονίς θεσπέσιους χυμούς φρέσκων φρούτων,καταφεύγουμε στα τεχνητά τοξικά παρασκευάσματα του εμπορίου, που υπονομεύουν καίρια την υγεία και ευεξία μας.

Με όλα τα φρούτα μπορούμε να κάνουμε γευστικότατους χυμούς, κ ι ' αν τα φρούτα είναι κρύα είναι πιο γευστικοί απο οποιοδήποτε αναψυκτικό του εμπορίου. Από έλλειψη ωστόσο ενημέρωσης, από άγνοια των κινδύνων που εγκυμονούν τα αναψυκτικά, από τεμπελιά, πνευματική νωθρότητα, και από κεκτημένη ταχύτητα και μιμητισμό, καταφεύγουμε στην εύκολη λύση του εμπορικού αναψυκτικού, που μας κόβει την όρεξη για φαγητό, μας αναστατώ­νει, ερεθίζει το πεπτικό σύστημά μας κλπ. κλπ.

Μπορείτε να πείτε στα παιδιά σας: «Γνωρίζουμε ότι σας αρέσουν τα ανα­ψυκτικά του εμπορίου και αντιμετωπίζετε διαρκώς τον πειρασμό να πιείτε ένα απ’ αυτά, βλέποντας και τους φίλους και γνωστούς σας να πίνουν. Όλοι τα πίνουν. Αλλά να ποια είναι τα επιστημονικά στοιχεία που στοιχειοθετούν την ενοχή τους, δείχνοντας τη ζημία που κάνουν στην υγεία και την εμφάνι­σή σας. Αν ενδιαφέρεστε για την καλή σας υγεία, ευεξία και την πνευματική σας ανάπτυξη και πρόοδο,λάβετε σοβαρά υπόψη τα στοιχεία αυτά». Και τα παιδιά θα προσέξουν αυτά που θα τους πείτε εάν παρουσιάσετε τα επιχειρή- ματά σας για τις βλάβες των αναψυκτικών με ήρεμο και αντικειμενικό τρόπο.

Οι χυμοί φρούτων και λαχανικών (καρότου, παντζαριού, ντομάτας κλπ.) όχι μόνον μας θρέφουν και μας τονώνουν και δροσιζουν, αλλά μπορούν να μας βοηθήσουν, εάν ληφθούν σωστά και με σύστημα, να αποτοξινωθούμε, να καθαρίσουμε το αίμα μας, να απαλλαγούμε από υψηλές τιμές χοληστερίνης, ουρικού οξέος κλπ., να γλυτώσουμε από δυσπεψίες, κρυολογήματα, πυρετι­κές καταστάσεις και πολλές άλλες ενοχλήσεις, και ανωμαλίες.

Ό χ ι όμως ζάχαρη στους χυμούς. Να χρησιμοποιούμε ώριμα φρούτα, όχι άγουρα ή παραωριμασμένα. Δεν πρέπει όμως να πίνετε πολλούς χυμούς τη

μέρα. Θα σας βλάψουν. Για χιλιάδες ανθρώπους, ο πρωινός φρουτοχυμός είναι ένα ευχάριστο και τονωτικό πρωινό ξεκίνημα. Καλύτερο σίγουρα, πρωι­νό για τους ενήλικους από το γάλα, για διάφορους λόγους. Οι χυμοί φρούτων είναι η πρώτη και άριστη τροφή που πρέπει να δίδεται στα βρέφη παράλληλα με το γάλα από τους πρώτους μήνες της ζωής τους. Το ζάχαρο του χυμού των φρούτων αποτελεί την καλύτερη τροφή για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου του παιδιού.

Αν μετά απ' αυτά που αναφέραμε παραπάνω συνεχίζετε να πίνετε, συχνά, αναψυκτικά του εμπορίου, τότε είστε αμετανόητοι, ανεπίδεκτοι μάθησης και άξιοι της... κακής σας υγείας. Θα πληρώσετε το αντίτιμο της απερισκεψίας σας αυτής αργά ή γρήγορα. Τελειώνοντας θα παραθέσουμε για τους αναγνώ­στες μας μια συνταγή για ένα ωραίο σπιτικό αναψυκτικό που θα μπορείτε σεις και τα παιδιά σας να απολαμβάνετε.

Χρόνος εκτέλεσης: 5 λεπτά.Υλικά για 4 άτομα: 1 κιλό χυμός φρεσκοστιμένου με τουλουπάνι ή εκχυμω-

τή σταφυλιού, ο χυμός 2 λεμονιών, ο χυμός μισού πορτοκαλιού, κάμποσες, ρόγες σταφύλι και παγάκια. Τα ανακατεύετε όλα και τα βάζετε για λίγο στο ψυγείο και μετά τα σερβίρετε.

(Περισσότερες συνταγές για νόστιμους - θρεπτικούς χυμούς θα βρείτε στο επόμενο τόμο της σειράς που αφορά την Υγιεινή Μαγειρική και Ζαχαρο­πλαστική).

ΧΗΜΙΚΑ ΠΡΟΣΘΕΤΑ

Χημικά πρόσθετα είναι ουσίες - μη θρεπτικές - που χρησιμοποιούνται σαν προσθήκη στα τρόφιμα με σκοπό τη βελτίωση της εμφάνισης, της γεύσης, της υφής και για τη συντήρηση των τροφίμων. Τα πρώτα πρόσθετα που χρησιμοποιήθηκαν για χιλιάδες χρόνια στην ανθρώπινη διατροφή ήσαν το αλάτι και τα μπαχαρικά.

Η πρώτη «πατέντα» για πρόσθετο τροφίμων έγινε το 1886 στις Η.Π.Α. Σήμερα χρησιμοποιούνται σαν πρόσθετα τροφίμων περίπου 3.000 ουσίες. Τα χημικά χρησιμοποιούνται σαν συντηρητικά, σαν χρώματα, σαν σταθεροποιη­τές, σαν γαλακτοματοποιητές, για να προδίδουν ωραία υφή στις τροφές και να τις κάνει ελκυστικές, για τεχνητές γεύσεις και για ωρίμανση. Με τον τρόπο αυτό εξαπατούν τους καταναλωτές.

Θα μπορούσαμε να αρνηθούμε να μπούμε στο φαρμακείο για να λάβουμε τα μυστηριώδη χημικά υγρά και σπεσιαλιτές της μόδας, ενώ με τις χημικές προσθήκες στην τροφή ολόκληρη η κοινωνία θέτει σε κίνδυνο την υγεία της και τη ζωή της,όπως συμβαίνει με την φθορίωση του Δημόσιου νερού. Επει­δή το ιατρικό επάγγλεμα, οι βιολόγοι και οι χημικοί, αρνούνται ν ' αναγνωρί­σουν το ολοφάνερο γεγονός πως μόνο οι ουσίες εκείνες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το ζωντανό σώμα και να προσαρμοστούν στις ομαλές του μεταβολικές ανάγκες είναι χρήσιμες στο ζωντανό οργανισμό και ότι όλες οι άλλες ουσίες που βρίσκουν το δρόμο τους εντός του οργανισμού, από οποιοδήποτε κανάλι, από το πεπτικό σύστημα, από τους πνεύμονες, από το δέρμα, δεν είναι μόνο μη χρησιμοποιήσιμες, αλλά είναι θετικά βλαπτικές και τοξικές, γ ι ' αυτό το λόγο θεωρούν αναγκαίο να δοκιμάζουν κάθε χημική ουσία ξεχωριστά. Εάν αυτό το γενικό γεγονός γίνονταν δεκτό από όλους, πολύς χρόνος, πολύς μόχθος και έξοδα που γίνονται σ' αυτό το είδος της μάταιας έρευνας θα μπορούσαν να σωθούν. Μεγαλύτερης ωστόσο σπουδαιό- τητας θα ήταν η τεράστια μείωση των δεινών τόσο των ζώων όσο και των ανθρώπων.

Η επιτυχία μας υπήρξε στο να δημιουργήσουμε μια τεχνολογική εποχή, η αποτυχία μας οφείλεται στην μη σωστή χρησιμοποίηση των τεχνολογικών επιτευγμάτων. Μια τυφλή πίστη σε μια τέτοια τεχνολογία θα τελειώσει με αυτοκαταστροφή. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι απρόθυμα θύματα της πλάνης για την διαρκή νίκη της τεχνολογίας. Η αισιοδοξία τους βασίζεται σε

άγνοια. Το αυτοκίνητο κατασκευάστηκε προτού οποιοσδήποτε γνωρίσει τα καυσαέρια, το ίδιο ισχύει και για τα χημικά λιπάσματα, τα εντομοκτόνα και τα παρασιτοκτόνο, τα απορρυπαντικά, τους πυρηνικούς αντιδραστήρες και τα χημικά πρόσθετα των τροφών. Στην αρχή υπήρχε άγνοια αλλά δεν είμαστε πια αμαθείς. Ο κίνδυνος μάς ατενίζει κατά πρόσωπο. Για να σώσουμε τους ευατούς μας πρέπει να σώσουμε τον κόσμο.

Ο χώρος δυστυχώς δεν μας επιτρέπει ν ' αναφερθούμε λεπτομερειακά και να απαριθμήσουμε τις χημικές προσθήκες που υπάρχουν σε όλες σχεδόν τις τροφές που προσφέρονται στην αγορά, ειδικά στις προηγμένες χώρες του κόσμου μας. Εάν ο μέσος άνθρωπος είχε την υπομονή να μελετήσει βαθειά το θέμα, θα τον έπιανε πανικός βλέποντας τον μεγάλο αριθμό των τοξικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στις τροφές και τα ποτά που καταναλί- σκει. Π.χ. θα διεπίστωνε με τρόμο πως χρησιμοποιούνται ένα σωρό χημικές ουσίες τοξικού χαρακτήρα, με συγκεντρωτικά χημικά αποτελέσματα, στις ακόλουθες τροφές και ποτά: Στους χυμούς φρούτων, στα πακεταρισμένα επεξεργασμένα δημητριακά,στα κρέατα και στα αλλαντικά, στις φρυγανιές, σε διάφορα κέικ και στα άλλα γλυκίσματα, στη μαργαρίνη, στο βούτυρο, στο γάλα, στους ζελέδες, στις μαρμελάδες, στις διάφορες έτοιμες σούπες, στα κράκερς, στα μπισκότα, στα διάφορα έτοιμα σάντουιτς, στα ζαχαρωτά όλων των ειδών, στις σόδες, στα παγωτά όλων των ειδών (κοκτέιλ δηλητηρίων), σ' όλων των ειδών τις κονσέρβες φρούτων και λαχανικών, στις φρουτόπιττες, στον κονσερβοποιημένο αρακά, στα τυριά όλων των ειδών, στην μπύρα κλπ. Οι περισσότερες από τις βιομηχανοποιημένες αυτές τροφές περιέχουν πληθώρα αλατιού. Σε όλες τις προηγμένες χώρες του κόσμου βάζουν ένα πλήθος χημικές ουσίες στο νερό. Έχουμε διαβάσει μια λίστα 47 χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στο πόσιμο νερό. Το τι χημικές ουσίες κατανα­λώνει κανείς καθημερινώς με τις τροφές και τα ποτά του είναι αδιανόητο. Η μόνη προστασία που μας μένει είναι να τρώμε όσο γίνεται περισσότερες φρέσκες τροφές που γνωρίζουμε την καταγωγή τους και να αποφεύγουμε τις επεξεργασμένες τροφές. Η εφημερίδα του Λονδίνου Νταίϊλυ Εξπρές 24/4/59 έγραψε:

«Η τρομακτική έλλειψη επιστημόνων πιθανόν εξηγεί γιατί ορισμένα είδη τροφής είναι ακόμη φαγώσιμα». Ο δε περίφημος συγγραφέας Σάμουελ Μπάτλερ, έγραψε πριν από πολλά χρόνια τα εξής σοφά λόγια: «Το κοινόν αγοράζει τις γνώμες του καθώς αγοράζει το γάλα του, με βάση την αρχή πως είναι φτηνότερο το γάλα έτσι παρά να διατηρείς μια αγελάδα. Έτσι είναι, αλλά το γάλα, είναι πολύ πιθανόν να βρεθεί νερωμένο».

Και το μεν νερωμένο γάλα της εποχής του Μπάτλερ ήταν ακίνδυνο, σχε­δόν αθώο, ενώ οι βιομηχανοποιημένες, χημικά επεξεργασμένες, «εμπλουτι­σμένες», ραφιναρισμένες, εκλεπτυσμένες τροφές που κατακλύζουν τα σού­περ - μάρκετ, και τα φάρμακα κάθε λογής (από το τσιγάρο ως την κορτιζόνη),

θα οδηγήσουν στο κοντινό μέλλον το ανθρώπινο γένος σε ένα στάδιο σωμα­τικού και διανοητικού εκφυλισμού, που δύσκολα θα μπορεί να υπάρξει επι­στροφή. Το μέλλον του ανθρώπου διαγράφεται, πράγματι ζοφερό αν οι κα­λοπροαίρετοι και φωτισμένοι άνθρωποι δεν λάβουν έγκαιρα και δραστικά μέτρα.

Θ έλετε να μάθετε τη σύνθεση μιας τυπικής κονσέρβας που συνηθίζεται πολύ στη χώρα μας; Λέγεται Ζννθπ (Σβαν). Είναι προϊόν Ολλανδίας και τα συστατικά της είναι ένα χαρμάνι βλαπτικών ουσιών. Να ποια είναι: Κρέας χοιρινό και βωδινό 70%, Νερό 21%, Αμυλο πατάτας 5%, Αλάτι 2% Πρωτεΐ­νες Γάλακτος 1%, Καρυκεύματα 0,5%, Πολυφωσφορικά (Ρ2 0 5) 0,25%, Γλου- ταμινικό Μονονάτριο 0,15%, Ασκορβικό Νάτριο 0,06%, Νιτρώδες Νάτριο 0,01%, προϊόν αποστειρωμένο. Είδατε τί διαβολεμένη φαντασία είχαν ο χη­μικός και ο τεχνολόγος τροφίμων που τη συνέθεσαν; Σίγουρα είναι γευστικό προϊόν για κείνους τουλάχιστο που την απολαμβάνουν. Αλλά οι ουσίες που περιέχει οδηγούν αργά ή γρήγορα, σε σοβαρά προβλήματα υγείας.

Τα πρόσθετα ανάλογα με την δράση τους, την κατεύθυνση προς την οποία αλλάζουν τη φυσική κατάσταση του τροφίμου, μπορούν να χωριστούν στις εξής κατηγορίες σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε σε ομιλία της η Γκέγκιου - Χατζούδη Κωνσταντίνα, Χημικός:Α. βοηθητικά στην βιομηχανική επεξεργασία:

(Τυροκομικά, υγραντικά, διογκωτικά, γαλακτοματοποιητές, σταθεροποιη­τές, πηκτικά μέσα, παχυρευστοποιητές, ή πρόσθετα που αλλάζουν την χημι­κή κατάσταση του τροφίμου: ένζυμα, αλκάλια, αντιοξειδωτικά, παράγοντες ωρίμανσης κλπ.- Τα ενζυμικά παρασκευάσματα στο εμπόριο είναι φυτικής και ζωικής προέ­λευσης ή προέρχονται από μικροβιακές πηγές. Ο ρόλος των ενζύμων στη σύγχρονη βιομηχανία είναι τεράστιος.- Οι αμυλάσες διασπούν το άμυλο για την παρασκευή σιροπιών και σοκολά­τας, στην αρτοποιεία, στην παραγωγή μπύρας...- Οι πρωτεάσες για το πήξιμο του τυριού, στην αρτοποιεία σαν τρυφερο- ποιητές του κρέατος, στην παραγωγή μπύρας...- Οι λιπάσες στην τυροκομία.- Τέλος ένζυμα χρησιμοποιούνται και για την ενίσχυση οσμών και αρωμά­των.- Αντιοξειδωτικά είναι οι χημικές ουσίες που προστατεύουν τα τρόφιμα από την οξείδωση (τάγγισμα λιπαρών ουσιών, αλλά και οι υδατάνθρακες με την οξείδωση αλλάζουν οσμή και χρώμα). Τα αντιοξειδωτικά γενικά δεν θεω­ρούνται τοξικά τελευταία όμως πειράματα που έγιναν με μεγάλες δόσεις αντιοξειδωτικών έδειξαν αύξηση του όγκου του συκωτιού των πειραματόζω­ων και ορισμένες άλλες μεταβολές.- Γαλακτοματοποιητές είναι ουσίες που χρησιμοποιούνται για την παραγω­

γή «διαλυμάτων» λιπαρών ουσιών μέσα σε νερό ή νερού μέσα σε λιπαρές ουσίες. Χρησιμοποιούνται στη μαργαρίνη, σοκολατοποιεία, αρτοποιεία, στα αλλαντικά. Είναι συνήθως ή φυσικά ή συνθετικά.- Σταθεροποιητές και πηκτικά μέσα χρησιμοποιούνται στην αρτοποιεία, αλ­λαντοποιεία, ζαχαροπλαστική, ζυθοποιεία, οινοποιεία κλπ. Κ ι' αυτά τα πρό­σθετα μπορεί να είναι φυσικά, τεχνητά ή συνθετικά.Β. Θρεπτικά πρόσθετα

(Χρησιμοποιούνται για να βελτιώσουν την βιολογική αξία ορισμένων τροφί­μων, αναπληρώνοντας, συνήθως, φυσικά θρεπτικά συστατικά που έχασαν στην διάρκεια της επεξεργασίας τους. Π.χ βιταμίνες, αμινοξέα και ανόργανα στοιχεία (π.χ. τα αμινοξέα λυσίνη και θρεονίνη προστίθενται στο ψωμί).

Το πιο πλατιά χρησιμοποιούμενο αμινοξύ είναι το γλουταμινικό οξύ ή νά­τριο.Γ. Πρόσθετα που μεταβάλλουν την εντύπωση στις αισθήσεις, περι­λαμβάνουν αρώματα, χρώματα κλπ.α) αρώματα και ενισχυτές αρωμάτων. Οι φυσικές ή συνθετικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην βιομηχανία μπορεί να φτάνουν τις 2.000. Ο πιο γνω­στός ενισχυτής αρωμάτων είναι το γλουταμινικό νάτριο. Χρησιμοποιούνται στις κονσέρβες κρέατος και ψαριών, στις κομπόστες, στις έτοιμες σούπες σε κύβους ή σκόνη κλπ. Πειράματα έδειξαν ότι μεγάλες δόσεις γλουταμινι- κού νατρίου προξενούν αλλοιώσεις στον εγκέφαλο των πειραματοζώων, γ ι ' αυτό και απαγορεύτηκε η προσθήκη του στις παιδικές τροφές. Όμως δεν παύει να χρησιμοποιείται ευρέως, από τα διάφορα εστιατόρια ή ταβέρνες, β) Χρώματα: Η βιομηχανία τροφίμων ως λίγα χρόνια πριν χρησιμοποιούσε σε μεγάλη έκταση συνθετικά χρώματα, που μετά από έρευνες αποδείχθηκαν καρκινογόνο. Στην χώρα μας επιτρέπονται μόνο 9 συνθετικά χρώματα και μόνο για το χρωματισμό του ταραμά, της μουστάρδας και των λικέρ.

Στα πρόσθετα ανήκουν επίσης οι φωσφορικοί εστέρες που έχουν ποικίλη δράση: για διατήρηση χρώματος, για αύξηση της τρυφερότητας, για κατακρά­τηση υγρασίας, για γαλακτοματοποίηση του λίπους και τέλος σαν συντηρητι­κά.

Δυο είναι τα κυριώτερα αρνητικά της χρήσης φωσφορικών εστέρων:- κάνει τα κακής ποιότητας τρόφιμα να εμφανίζονται σαν πρώτης ποιότη­τας.- κατακρατεί μεγάλο ποσοστό υγρασίας νοθεύοντας με τον τρόπο αυτο το τρόφιμο.

Σοβαρότατες όμως είναι οι επιπτώσεις τους στην υγεία. Για την τοξικότη­τα των φωσφορικών εστέρων υπάρχουν πολυάριθμες μελέτες.

Χρησιμοποίησή τους σε ποσοστά 5% στην διατροφή πειραματοζώων, είχε σαν αποτέλεσμα μείωση της ανάπτυξης, χάσιμο της γονιμότητας και συντο-

μοτερο θάνατο. Μεγαλύτερες δόσεις είχαν σαν αποτέλεσμα την καταστρο­φή των νεφρών των ζώων.

Η επιτροπή FAO - WHO, έχει ορίσει όριο ασφαλείας κατανάλωσης φω­σφορικών. Μερικοί ερευνητές φοβούνται ότι με την όλο και μεγαλύτερη εξάπλωση που παίρνει η χρήση φωσφορικών εστέρων στη βιομηχανία τροφί­μων, είναι δυνατό να ξεπεράσουμε το όριο αυτό στην καθημερινή μας κατα­νάλωση .Δ. Τα χημικά συντηρητικά.

Στην προσπάθεια συντήρησης των τροφίμων χρησιμοποιήθηκαν από πολύ παλιά, φυσικά χημικά στοιχεία ή προϊόντα όπως το αλάτι, το ξύδι και πιο πρόσφατα η ζάχαρη.

Τα πιο συνηθισμένα χημικά συντηρητικά είναι:- Το βενζοϊκό οξύ ή νάτριο που χρησιμοποιείται στα ποτά, τους χυμούς, τις μαρμελάδες, τα τουρσιά κλπ.- Οι εστέρες του Ρ - υδροξυβενζοίκού οξέως που χρησιμοποείται στην αρτοποιεία, ζαχαροπλαστική, ζυθοποιεία, τους χυμούς κλπ.- Το σορβικό οξύ ή νάτριο για τρόφιμα που ήδη αναφέρθηκαν καθώς και για καπνιστά κρέατα και ψάρια.- Το προπιονικό ασβέστιο στο ψωμί.- Το οξικό οξύ στα τουρσιά, τις μαγιονέζες, το ψωμί κλπ.- Το διοξείδιο του θείου στα κρασιά, τους χυμούς, τα αφυδατωμένα λαχα­νικά, τα ξερά φρούτα κλπ.

Σαν αντιμικροβιακοί τελικά παράγοντες μπορούν επίσης να χρησιμοποιη­θούν αντιβιοτικά όπως τετρακυκλίνες, στεπτομυκίνη, νεομυκίνη (κρέας, κο­τόπουλα, ψάρια).

Τα βασικότερα χαρακτηριστικά και οι αντίστοιχες επιπτώσεις των χημικών αυτών συντηρητικών στα τρόφιμα και στον οργανισμό μας είναι τα εξής:- Το βενζοϊκό οξύ η νάτριο και οι εστέρες του Ρ - υδροξυβενζοίκού οξέος, είναι τα πιο τοξικά από τα συντηρητικά που αναφέρθηκαν αν και δεν μπορούν να θεωρηθούν σαν... δηλητήρια με τη γενική έννοια του όρου. Διατροφή πειραματοζώων με μεγάλες δόσεις βενζοϊκού οξέος έδειξε μείωση βάρους και ορισμένες άλλες, μη φυσιολογικές μεταβολές.- Το σορβικό είναι λιγώτερο τοξικό και το προπιονικό αποτελεί φυσικό συστατικό ορισμένων τυριών.- Το διοξείδιο του θείου οξειδώνεται στον οργανισμό προσθετικά και απο- βάλεται από τα ούρα. Ευτυχώς., δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγάλα ποσοστά γιατί επηρεάζει τη γεύση των τροφίμων, προκαλώντας μέχρι και εμετό.- Το οξικό οξύ είναι συστατικό του ξυδιού.

Τα νιτρώδη ή νιτρικά άλατα. Είναι τα συντηρητικά που παρουσιάζουν τους μεγαλύτερους κινδύνους. Χρησιμοποιούνται από παλιά στην ταρίχευση των

κρεάτων και για να διατηρούν το κόκκινο χρώμα τους. Για τη χρήση των νιτρωδών και νιτρικών αλάτων υπάρχει σήμερα αρκετός φόβος, ώστε αν δεν είχαν αποδειχθεί σαν τα καλύτερα συντηρητικά εναντίον του CLOSTIRIDIUM BOTULINUM (θανατηφόρος τοξίνη) θα είχαν απαγορευτεί. Η Νορβηγία έχει απαγορεύσει τη χρήση τους.

Συγκέντρωσή τους πάνω από ένα ποσοστό στον οργανισμό προκαλεί θα­νατηφόρο κυάνωση. Πριν 10 χρόνια περίπου παρατηρήθηκε ότι ζώα που τράφηκαν με διατηρημένα ψάρια, έπαθαν καρκίνο, κυρίως του οισοφάγου. Βρέθηκε λοιπόν τότε ότι τα νιτρώδη άλατα με ορισμένες αμίνες, που είναι δυνατό να υπάρχουν στα τρόφιμα, σχηματίζουν νιτροζαμίνες, οι οποίες είναι καρκινογόνες ουσίες με αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του εμβρύου κατα την διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Επίσης το 1978 έρευνες που έγιναν στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μα- σαχουσέτης, έδειξαν ότι τα νιτρώδη άλατα είναι καρκινογόνο στο λεμφικό σύστημα πειραματοζώων...

Μεγάλες ποσότητες νιτρικών και νιτρωδών άλατων εμποδίζουν την οξυγό­νωση του αίματος, προκαλουν ταχυκαρδία, μέχρι και θάνατο από ασφυξία. Επίσης καταστρέφουν πολλά πολύτιμα θρεπτικά συστατικά των τροφίμων (καροτίνια, βιταμίνη Α κλπ.)

Σ' ένα άρθρο για τα χημικά πρόσθετα και ειδικά τα νιτρώδη δημοσιεύτηκαν πρόσφατα τα εξής:

«’ Ενα από τα πιο επικίνδυνα πρόσθετα είναι τα νιτρώδη άλατα. Αυτά προ­στίθενται κυρίως στα συντηρούμενα ψάρια, στα κρέατα και στα προϊόντα τους (σαλάμι, λουκάνικα, ζαμπόν κλπ.) για 3 βασικούς λόγους:1. Για να προστατεύουν τα διατηρημένα τρόφιμα από την ανάπτυξη παθογό- νων μικροοργανισμών και κυρίως του κλωστηριδίου της αλλαντίασης.2. Για να προσδίδουν το χαρακτηριστικό ρόδινο χρώμα και3. για να αρωματίζουν το μπέικον και το ζαμπόν. Με πειράματα που έχουν γίνει, έχει αποδειχτεί ότι η ένωση των νιτρωδών αλάτων με διάφορες αζωτού- χες ενώσεις που βρίσκονται στις τροφές μας (π.χ. αμίνες και αμίδια) σχημα­τίζονται οι καρκινογόνες νιτροζαμίνες, αρκετά δραστικές ουσίες. Αυτές οι ουσίες μετατρέπονται μέσα στον οργανισμό μας σε μεταλλάξιογόνες ενώ­σεις, που προκαλούν δηλαδή μεταλλάξεις ή αλλαγές στα κύτταρα.

Η τοξικότητα των νιτροζαμινών είναι γνωστή από το 1954 και 2 χρόνια αργότερα, οι ερευνητές Μάγκι και Μπαρνς, απέδειξαν με πειράματα, τη δημιουργία όγκων στο συκώτι αρουραίων, που έπαιρναν με την τροφή τους αυτές τις ενώσεις. Αργότερα αποδείχτηκε, ότι οι νιτροζαμίνες δημιουργούν όγκους επίσης, στα νεφρά, στην ουροδόχο κύστη, στον οισοφάγο, στο στομά­χι, στον εγκέφαλο στο περιφεριακό νευρικό σύστημα κ ι ' αλλού. Χαρακτηρι­στικό παράδειγμα, ο θάνατος πολλών προβάτων στη Νορβηγία το 1962 από καρκίνο του συκωτιού. Η τροφή των προβάτων αυτών, αποτελείτο από ρέγ-

γες διατηρημένες με νιτρώδη άλατα. Σήμερα, περισσότερες απο 100 νιτρο- δοενώσεις, είναι αναγνωρισμένα καρκινογόνο για τα περισσότερα είδη ζώων, ενώ πιστεύεται ότι οι ενώσεις αυτές δεν είναι καθόλου άσχετες με διάφο­ρες μορφές καρκίνου που προσβάλλουν τον άνθρωπο...».

Ό λα σχεδόν τα χημικά πρόσθετα έχουν ενοχοποιηθεί ως καρκινογόνο. Λέγεται πως οι Αμερικανοί είναι οι πιο μεγάλοι καταναλωτές στον κόσμο καρκινογόνων συνθετικών χημικών ουσιών.

Στους πρώτους λ.χ. 5 μήνες του 1975, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των Η.Π.Α, ο αριθμός των θανάτων από καρκίνο αυξήθηκε κατά 5,2% περισσότερο από τον προηγούμενο χρόνο. Αυτή η μεγάλη αύξηση συνέβη σε πείσμα όλων των προόδων της σύγχρονης Ιατρικής. Στα 1900 η συχνότητα θανάτων από καρκίνο στις Η.Π.Α. ήταν περίπου 68 άνθρωποι στους 100.000. Ως το 1974 ανέβηκε στους 170 ανθρώπους στους 100.000. Αυτό είναι 250% αύξηση. Οι ιατρικές «πρόοδοι» δεν βοήθησαν σε τίποτα, ίσως μόνο στην καλύτερη διάγνωση. Το ότι τα χημικά πρόσθετα παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην μεγάλη νοσηρότητα από καρκίνο σ' όλο τον πολιτισμέ­νο κόσμο εξάγεται και από το ακόλουθο γεγονός. Στις πολιτισμένες κοινωνί­ες υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός ζώων που ζουν μαζί μας για 100 και πλέον χρόνια. Είναι σχεδόν όμοια με τον άνθρωπο βιολογικώς, ανατομικώς και φυσιολογικώς. Τα ζώα αυτά είναι οι πίθηκοι, οι γορίλλες, οι μαϊμούδες, ουρακουντάγκοι, χιμπατζήδες και όμοια είδη που ζουν παντού, στους ζωο­λογικούς κήπους. Στους ζωολογικούς κήπους τα ζώα εκτίθενται σ' όλες τις μορφές της περιβαλλοντικής μόλυνσης εκτός μιας: τις μαζικές δόσεις συν­θετικών, χημικών ουσιών στις τροφές τους. Τα ζώα αυτά δεν πεθαίνουν ποτέ από καρκίνο. Και τούτο επειδή δεν τρώνε τροφές βιομηχανοποιημένες, ρα- φιναρισμένες, επεξεργασμένες, τροφές ανθυγιεινές και τροφές γεμά+ες χημικά πρόσθετα.

Ρωτήστε κάθε διευθυντή ζωολογικού κήπου γιατί δεν δίνει τροφές που περιέχουν συνθετικά χημικά στους γορίλλες του: «Αστειεύεστε φαίνεται, θα σας απαντήσει. Δεν καταλαβαίνετε ότι ένας γορίλλας μπορεί να στοιχίζει πάνω απο 2.000 δολλάρια;» Τα παιδιά μας άραγε πόσο στοιχίζουν για να μη νοιαζόμαστε τόσο;;;

Στο 1975, 671.000 Αμερικανοί έπαθαν καρκίνο. Τον ίδιο χρόνο 368.800 Αμερικανοί πέθαναν από καρκίνο. Σύμφωνα με μια μελέτη του Εθνικού Ινστι­τούτου για Επαγγελματική Υγεία και Ασφάλεια των Η.Π.Α. τα τελευταία 25 χρόνια ο μέσος αριθμός σπερματοζωαρίων στους Αμερικανούς έχει πέσει σε χαμηλά επίπεδα. Το μέλλον της ανθρώπινης ράτσας εξαρτάται από την παραγωγή σπερματοζωαρίων και ωαρίων φυσικά. Ένας άνδρας που έχει:

100 εκατομύρια σπερματοζωάρια κατά κυβικό εκατοστό σπέρματος θεω­ρείται γόνιμος

Μεταξύ 60-100 εκατομμύρια είναι επαρκής αριθμός

Μεταξύ 40-60 εκατομμύρια είναι εντάξει.Μεταξύ 20-40 εκατομμύρια είναι μια περιοχή αμφιλεγόμενης γονιμότη­

τας, ενώ λιγώτερα από 20 εκατομμύρια σπερματοζωάρια «είναι συνήθως ασύμφωνο με την γονιμότητα». Αυτό σημαίνει όχι μωρά. Λαμβάνοντας το μίνιμουμ των 40 εκατομ. σπεραματοζωαρίων ως «ομαλό», το Εθνικό Ινστιτού­το, ανεκάλυψε ότι «το ποοοστό ανδρών με σχετικά χαμηλά επίπεδα αριθμού σπερματοζωαρίων έχει σχεδόν διπλασιαστεί.» Εκτός από τους άλλους παρά­γοντες έχει βρεθεί ότι μια δωδεκάδα συνθετικών χημικών που χρησιμοποιού­νται συνήθως στις βιομηχανοποιημένες τροφές μπορεί να μειώσει τον αριθ­μό σπερματοζωαρίων καταστέλλοντας την παραγωγή τους από τους άρχεις. Για τα στοιχεία βέβαια αυτά, υπάρχουν σχετικές έρευνες.

Η εφημερίδα «Δη Γκλομπ εντ Μέϊλ» του Καναδά, αναφέρει ότι: «Ένα συντηρητικό που βρίσκεται σε όλα τα κρασιά, την μπύρα, το κέτσαπ, τα αεριούχα ποτά πορτοκαλάδες κι ' άλλα τρόφιμα, μπορεί να προκαλέοει αντί­δραση που απειλεί τη ζωή σε ανθρώπους που είναι ευαίσθητοι σ’ αυτό, ιδιαίτερα στους ασθματικούς.

Μιλώντας στο Βασιλικό Κολέγιο Φυσικών και Χειρουργών του Καναδά, ο Δρ Γούίλιαμ X. Γιανγκ, ειδικός πάνω στις αλλεργίες, είπε ότι «ο μεταμπι- ζουλφίτης κι ’ άλλες μορφές σουλφίτη που χρησιμοποιούνται σαν συντηρητι­κά, μπορούν να προξενήσουν σοβαρές αντιδράσεις μέσα σε μισή ώρα μετά το γεύμα,μερικές φορές μέσα σε δευτερόλεπτα ή λεπτά. Θα πρέπει επίσης να ληφθεί φροντίδα ώστε όταν βρίσκεται κανείς μακριά από το σπίτι του να προσέχει αυτό που χρησιμοποιούν τα εστιατόρια στις σαλάτες για να τις διατηρούν φρέσκιες. Οι άνθρωποι που τους πιάνει πονοκέφαλος όταν θα πιουν κρασί ή θα φάνε σε εστιατόριο μπορεί στην πραγματικότητα να αντι­δρούν στα συντηρητικά από σουλφίτη, είπε ο Δρ Γιανγκ,,μάλλον παρά στην τροφή ή στο κρασί». Ο μέσος άνθρωπος ελάχιστα έχει συνειδητοποιήσει την ύπαρξη πολλών χιλιάδων προσθέτων, συντηρητικών, τεχνητών χρωμάτων, γεύσεων, συνθετικών μετάλλων και βιταμινών,τα οποία χρησιμοποιούνται σ ’ όλες τις επεξεργασμένες και βιομηχανοποιημένες τροφές σήμερα. Το 90% αυτών των προσθέτων παράγονται στο εργαστήριο και τόσο οι εταιρείες, τροφίμων που τα χρησιμοποιούν όσο και ορισμένοι ερευνητές τα υπερασπί­ζονται σθεναρά, τονίζοντας, ότι όχι μόνο είναι αβλαβή, αλλά ότι προστατεύ­ουν την υγεία. Επανειλημμένα έχουν βρεθεί πολλές απο τις ουσίες αυτές να είναι καρκινογόνος και απαγορεύεται η χρήση τους. Πολλά όμως από τα πρόσθετα αυτά χρησιμοποιούνται για μακρές περιόδους προτού αποδειχθεί η βλαπτικότητά τους και δημιουργούν ζημιά στο ανθρώπινο σώμα.

Ο Αμερικανός ερευνητής του θέματος William Longgood, αναφέρει στο βιβλίο του «Τα δηλητήρια στην τροφή σας» τα εξής σημαντικά:

«Οι περισσότερες χημικές ουσίες γίνονται δεκτές για χρήση στις τροφές εάν έχουν τα προσόντα να εκτελούν την τεχνική εργασία που απαιτείται από

αυτές - χωρίς να γίνονται άλλα ερωτήματα. Θα κρατήσουν το κέικ από το να διαλυθεί; Θα προσθέσουν γοργά και φτηνά βάρος στα ζώα που προορίζονται για σφαγή;

Θα σκοτώσουν τα έντομα;Θα σκληρύνουν τις τομάτες;Θα κρατήσουν την μούχλα μακριά από το ψωμί;Θα κάνουν το χάμπουργκερ να φαίνεται φρέσκο;Θα κάνουν τρυφερή την μπριζόλα και θα της δώσουν μια γεύση ευχάριστη;Εάν η χημική ουσία είναι ικανή να εκτελέσει την εργασία της χωρίς να

αποδειχθεί άμεσα θανατηφόρα στα πειραματόζωα,στα οποία δόθηκαν ουσιώ­δεις δόσεις της ουσίας, υποτίθεται πως είναι ασφαλής για τους ανθρώπους σε μικρές, επανειλημμένες δόσεις. Βέβαια η έλλειψη... πτώματος δεν είναι απόδειξη ασφάλειας!! Η πρωταρχική θεώρηση είναι η ελάττωση του κόστους και η αύξηση κερδών. Τα δευτερεύοντα αποτελέσματα αγνοούνται. Γιατί να ψάχνουμε για προβλήματα;;;

Τι είναι άσχημο με τα πρόσθετα αυτά; Δεν γνωρίζουμε όλη την αλήθεια κι ’ αυτό είναι το πρόβλημα. Η Ειδική Επιτροπή της Γερουσίας των Η.Π.Α. δήλω­σε: «Συνεχείς ανακαλύψεις φανερών σχέσεων μεταξύ ορισμένων πρόσθε­των και καρκίνου και πιθανόν υπερκινητικότητας,προσφέρουν δικαιολογημέ­νες αιτίες για να επιδιώξουμε να ελαττώσουμε την κατανάλωση προσθέτων στον πιο μεγάλο δυνατό βαθμό».

Σκεφθείτε τώρα, όλα τα πρόσθετα τα οποία κάποια στιγμή απομακρύνθη­καν από την τροφή μας επειδή οι αποδείξεις ότι αποτελούν κινδύνους για την υγεία ήταν τελικά αναμφισβήτητες. Ο αριθμός των πρόσθετων αυτών είναι πολύ μεγάλος. Ορισμένα από τα χρώματα που απαγορεύτηκαν περι­λαμβάνουν: τις κόκκινες χρωστικές # 1, # 2, και # 4, ΕΘΘ πορτοκάλι # 1 και # 2, κίτρινα # 1, # 2, # 3, # 4 και βιολέττα # 1. Δυο κόκκινες χρωστικές που χρησιμοποιούνται ακόμη # 3 και # 40 είναι ύποπτες ότι προξενουν καρκίνο, αλλά δεν έχουν ως τώρα από ότι γνωρίζουμε απαγορευθεί.

Σύμφωνα με μια μελέτη του 1976 από την Υπηρεσία Τροφών και Φαρμά­κων των Η.Π.Α. υπολογίζεται ότι η μέση καθημερινή κατανάλωση τεχνητών χρωμάτων μόνον,ανάμεσα στα παιδιά ηλικίας 1 ως 5 ετών, μπορεί να είναι περίπου 60 χιλιοστόγραμμα. Και η μέση κατανάλωση για παιδιά ηλικίας 6 έως 12 ετών μπορεί να είναι περίπου 75 χιλιοστόγραμμα. Έχει βρεθεί επίσης ότι τα διάφορα χημικά πρόσθετα των τροφών μπορεί να επηρεάσουν δυσμενώς την συμπεριφορά μας κάνοντάς την υπερκινητική, βίαια ακόμα και εγκλημα­τική.

(Θα αναφερθούμε αναλυτικά για το θέμα αυτό σ’ άλλο τόμο αυτής της σειράς με θέμα «Διατροφή και Συμπεριφορά»),

Ο Κώδικας Τροφίμων και Ποτών ορίζει τα μεγαλύτερα επιτρεπόμενα πο­σοστά συμμετοχής των συντηρητικών στα τρόφιμα. Ο έλεγχος τήρησης των

ορίων αυτών ελέγχεται απο το Γενικό Χημείο του Κράτους μόνο στο δείγμα που στέλνεται για έγκριση- δειγματοληπτικός έλεγχος στον χώρο παραγω­γής δεν υπάρχει και ο έλεγχος μεμονωμένων προϊόντων δεν γίνεται συστη­ματικά. (Βέβαια για... ευνόητους λόγους τα «δείγματα» κάθε φορά θα είναι το καλύτερο στο κάθε είδος που φτιάχνει η κάθε βιομηχανία, αλλά από εκεί κι ’ ύστερα...το θέμα επιδέχεται μεγάλη έρευνα).- Δεν ελέγχεται επίσης η ποιότητα (καθαρότητα) των χημικών στοιχείων που χρησιμοποιούνται σαν συντηρητικά και γενικώτερα οαν πρόσθετα.- Σε ορισμένες κατηγορίες συντηρημένων τροφίμων είναι υποχρεωτική η αναφορά στή συσκευασία των συντηρητικών που περιέχονται σ ’ αυτό και της συγκεκριμένης αναλογίας τους. Αλλά σε πόσα και ποια συντηρημένα τρόφι­μα, υπάρχουν οι ειδικές ταμπέλες; Ο καταναλωτής θα πρέπει επίμονα να το ζητήσει και το Κράτος οφείλει να τον ενημερώσει τι ακριβώς περιέχεται σε κάθε συσκευασμένο, επεξεργασμένο, βιομηχανοποιημένο τρόφιμο. Πρέπει σε οποιοδήποτε τρόφιμο να υπάρχει ετικέτα που να αναγράφεται τι και τι περιέχεται στην κάθε συσκευασμένη τροφή. Αποφεύγετε τις τροφές, που είναι σε άλμη, καπνιστές, έντονα αλατισμένες ή με άλλους τρόπους διατη­ρημένες. Σαλάμια, χοιρομέρι, κορν - μπηφ, μπέικον, καπνισμένα κρέατα και ψάρια, ταραμάδες χαλβάδες, παστουρμάδες, τουρσιά,διάφορες κονσέρβες, παστά κ ι ' ανάλογες άλλες τροφές είναι μικρά χημικά εργαστήρια που ναρ­κοθετούν αργά μα σταθερά την υγεία σας και οι θλιβερές συνέπειες της κατανάλωσής τους θα φανούν αργά ή γρήγορα.

ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ (εντομοκτόνα, φυτοφάρμακα κλπ.).

Δυστυχώς οι σύγχρονοι μέθοδοι καλλιέργειας έχουν φτάσει να βασίζονται σε υπέρμετρη χρήση μεγάλων ποσοτήτων τεχνητών λιπασμάτων, βοτανοκτό- νων, εντομοκτόνων κ ι ' άλλων χημικών.

Στη γη μας, υπάρχουν τουλάχιστο ένα εκατομμύριο είδη εντόμων, αλλά μόνον 10.000 έχουν γίνει βλαβερά, συναγωνιζόμενα τον... άνθρωπο. Τα πε­ρισσότερα από τα υπόλοιπα δεν είναι μόνο αβλαβή αλλά και ευεργετικά ενεργούν σαν γονιμοποιητές, οδοκαθαριστές και φυσικοί εχθροί των άλλων βλαβερών εντόμων. Τα εντομοκτόνα όμως δεν είναι «ειδικώς» θανατηφόρα μόνο για τα βλαβερά έντομα. Λέγονται «βιοκτόνα» και σκοτώνουν μια μεγάλη ποικιλία ζώων, μη κάνοντας διάκριση και στο λογικό ζώον, τον άνθρωπο.

Η μεγάλη διάδοση και χρήση των διαφόρων γεωργικών φαρμάκων, που στοχεύει βέβαια στην αύξηση και την «βελτίωση» της γεωργικής παραγωγής, δημιουργεί πολλά προβλήματα όσον αφορά την υγεία, ε ίτε άμεσα από την καθημερινή χρήση τους (γεωργοί, αγρότες), ε ίτε έμμεσα από την υπολλει- ματική διατήρησή τους σε προϊόντα διατροφής του ανθρώπου.

Υπολογίζεται ότι περισσότερες από 400 χημικές ουσίες σε διάφορες μορφές και συνδυασμούς χρησιμοποιούνται σε πληθώρα γεωργικών φαρμά­κων όπως μυκητοκτόνων, εντομοκτόνων, ζιζαντιοκτόνων κλπ. Από χημικής πλευράς μπορούμε να κατατάξουμε τα διάφορα φάρμακα σε τρεις κατηγο­ρίες:1. Χημικά που δρουν στο D.N.A. π.χ. αλκυλιωτικοί παράγοντες, παρεμποδι- στές της σύνθεσης του DNA, μπορεί να κάνουν χρωματοσωματικές μεταλλά­ξεις. Τέτοια γεωργικά φάρμακα είναι τα Dieldrin, Tepa, Metepa, Diguat, Paraquat κλπ.2. Χημικά που μπορεί να δρουν στον D.N.A. μετά από ενζυμική ενεργοποί­ησή τους σε μεταβολίτη ή παράγωγα δραστικά σε αυτό π.χ. υδραργυρούχα παράγωγα ή μερικοί υδρογονάνθρακες που μεταβολίζονται σε ζώα ή φυτά π.χ. τα γεωργικά φάρμακα Thiram, Ziram κλπ.3. Χημικά που δεν φαίνεται πιθανή δράση τους στο D.N.A. π.χ. τριαζίνες και ανάλογα αυξινών.

Πολλά γεωργικά φάρμακα έχουν ερευνηθεί για τις γενετικές τους επιπτώ­σεις και αρκετά έχουν βρεθεί να προκαλούν διαφόρων τύπων μεταλλάξεις

σε ποικιλία πειραμάτων.Η διαπίστωση ότι κάποιο γεωργικό φάρμακο προκαλεί ζημιά στο γενετικό

υλικό, όπως χρωματοσωματική μετάλλαξη, ή ανωμαλία στην κυτταρική διαί­ρεση, αποτελεί μήνυμα για πιθανή καρκινογόνο δράση του και επιβάλλεται η προσεκτική σε συνέχεια έρευνα για εξακρίβωση αυτής της πιθανότητας.

Εξ’ αιτίας των παρενεργειών πάνω στην υγεία,που η χρήση τέτοιων χημι­κών μπορεί να έχει, ορισμένοι άνθρωποι προτιμούν να καλλιεργούν τα δικά τους λαχανικά,χωρίς να καταφεύγουν στα διάφορα χημικά. Για την πλειονό­τητα ωστόσο των ανθρώπων αυτό δεν είναι δυνατό. Το να βρει κανείς σήμε­ρα στην χώρα μας γεωργικά προϊόντα, καλλιεργημένα, χωρίς χημικές ουσίες είναι αδύνατο. Πολλά από τα χημικά που χρησιμοποιούνται, δυστυχώς παρα­μένουν στις τροφές, όταν γίνεται η συγκομιδή- (πολλές φορές η συγκομιδή γίνεται πρόωρα, πριν δηλαδή περάσει ο καιρός που απαιτείται από την ημέρα του ψεκασμού με ένα α ή β χημικό προϊόν). Τα χημικά αυτά ο άνθρωπος τα παίρνει ε ίτε άμεσα τρώγοντας τα τρόφιμα τα «φροντισμένα» με τις ακατάλ­ληλες αυτές ουοίες, ε ίτε έμμεσα τρώγοντας ζώα που έχουν προηγουμένως καταναλώσει τροφές «φροντισμένες» με χημικά φυτοφάρμακα ή εντομοκτό- να. Με άλλα λόγια τα χημικά αυτά μπαίνουν στην αλυσίδα των τροφών. Τα πουλιά, τα έντομα δεν γνωρίζουν ποιοί αγροί έχουν ραντιστεί και θα συνεχί- σουν να τρώνε τα προϊόντα τους, αυτά στην συνέχεια θα φαγωθούν από άλλους οργανισμούς του ζωικού βασιλείου,καταλήγοντας έτσι στον άνθρωπο σε μια άλλη μορφή.

Τα χημικά όταν διασπώνται,μπορεί να μείνουν στο έδαφος σκοτώνοντας μικρόβια και μικροοργανισμούς. Η ομάδα των οργανοχλωριούχων εντομοκτό- νων, μυκητοκτόνων, που περιλαμβάνουν τα προϊόντα DDT, το Dieldrin, το Heptachlor και το Endosulfan είναι συνεχής. Δεν διασπώνται, αλλά παραμέ­νουν ως δηλητηριώδη υπολλείματα. Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματά τους πάνω στην υγεία και στο περιβάλλον δεν είναι πλήρως γνωστά. Πρόσθετος κίνδυνος προέρχεται από τα οργανοχλωριούχα επειδή είναι λιποδιαλυτά. Τα ζώα είναι ικανά στο να τα αποσπούν από τα φυτά και να τα αποθηκεύουν στους ιστούς του σώματος,που τα αποταμιεύουν στην διάρκεια των ετών, προξενώντας άγνωστες παρενέργειες. Ορισμένα από τα υπολλείματα των εντομοκτόνων διασπώνται από το σώμα κ ι ' αποβάλλονται, αλλά τα λιποδιαλυ- τά είναι ενδεχόμενο να παραμείνουν άθικτα (ανέγγικτα).

Το DDT έχει απαγορευτεί σε πολλές χώρες για οικιακή χρήση στον κήπο, αλλά υπάρχει ακόμα με άλλες μορφές και είναι ήδη στο γενικό περιβάλλον και στην αλυσίδα των τροφών, και θα παραμείνει τουλάχιστον για 40 χρόνια (τόση είναι η διάρκεια ζωής του).

Τα αζωτούχα λιπάσματα είναι μια ακόμα πηγή μόλυνσης στα φρούτα και στα λαχανικά. Τα νιτρικά άλατα στα λιπάσματα χρειάζονται από τα φυτά και τα ζώα για ανάπτυξη, αλλά χρησιμοποιούμενα σε μεγάλες συγκεντρώσεις έ ­

χουν τοξικά αποτελέσματα. Αυξάνουν τον όγκο των λαχανικών και αυτό εξη­γεί γιατί τα χρησιμοποιούν οι αγρότες τόσο απλόχερα· μ ’ αυτό τον τρόπο όμως μπορεί να γίνουν επικίνδυνα για τους ανθρώπους. Στο έντερο διασπώ- νται σε νιτρικά άλατα που είναι καρκινογόνο. Τα μωρά ειδικώς είναι ευάλωτα επειδή η μικροβιακή χλωρίδα των εντέρων τους είναι ανεπαρκώς ανεπτυγμέ­να για να τα αντιμετωπίσουν καταλλήλως· μπορεί να ενωθούν με την αιμο­σφαιρίνη στο αίμα και να σχηματίσουν μεθαιμοσφαιρίνη, η οποία δεν μπορεί να μεταφέρει οξυγόνο στο σώμα, οδηγώντας έτσι σε ασφυξία. Υψηλή συγκέ­ντρωση νιτρικών αλάτων στο σώμα μπορεί επίσης να εμποδίσει την μετατρο­πή της καρωτίνης σε βιταμίνη Α.

' Ενα άλλο στοιχείο που μολύνει τις τροφές μας κι ’ αποτελεί σοβαρό κίνδυ­νο για την υγεία μεγάλων και κυρίως μικρών παιδιών είναι ο μόλυβδος (Ρό).

Οι συγκεντρώσεις μολύβδου είναι υψηλότερες στις αστικές περιοχές από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων ή από διαφυγές αερίων από εργοστάσια.

Τα λαχανικά που μεγαλώνουν στις περιοχές αυτές ή κοντά στους δρό­μους, έχουν συχνά υψηλότερες συγκεντρώσεις από τα επίπεδα που θεωρού­νται «ασφαλή». Πλένοντας τα λαχανικά καλά απορρίπτοντας τα εξωτερικά φύλλα και βουρτσίζοντάς τα επιμελώς, μπορεί να απομακρυνθεί ένα μεγάλο μέρος του μολύβδου αλλά όχι όλος ο μόλυβδος.

Ο «πόλεμος των άστρων» δεν έχει αφήσει χωρίς προβλήματα την ζωή μας. Οι διάφορες εκάστοτε πειραματικές εκρήξεις ατομικών βομβών πολλά μίλ- λια μακριά, απελευθερώνουν ποσά ραδιενέργειας που μεταφέρονται με τον αέρα σε περιοχές απομακρυσμένες από την περιοχή του «πειράματος»' έτσι ένα ραδιενεργό στοιχείο το στρόντιο 90, που προέρχεται από αυτές τις εκρήξεις, συγκεντρώνεται στα κόκκαλα και τα δόντια. Πιστεύεται ότι ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε ασβέστιο κατά κάποιο τρόπο βοηθά στο να προλάβει το σώμα από του να απορροφήσει τόσο πολύ ακτινοβολία. Το στρόντιο 90 εγκαθίσταται σε σκληρόδερμα λαχανικά και λαμβάνεται απο τις πατάτες και τα καρώτα και βρίσκεται στα εξωτερικά φύλλα των πράσινων φυλλωδών λα­χανικών. Πειράματα έχουν δείξει ότι πλήρες, επιμελές πλύσιμο του σπανα­κιού μπορεί να απομακρύνει ως 60% αυτής της μόλυνσης και το καθάρισμα των σκληρόδερμων λαχανικών μπορεί να απομακρύνει μέρος της μόλυνσης έστω κ ι ' αν χάνονται ορισμένες βιταμίνες που υπάρχουν σε αφθονία,ακρι­βώς κάτω από το δέρμα των φρούτων και των λαχανικών. Το πλήρες πλύσιμο των φρούτων και των λαχανικών είναι ουσιώδες.

’ Ενα εύλογο ερώτημα που γεννιέται καθώς διαβάζει κανείς όλα αυτά, είναι: Δεν παίρνουμε περισσότερα χημικά εντομοκτόνα τρώγοντας φρούτα και λαχανικά παρά τρώγοντας κρέας;; Η Αμερικανίδα Φράνσις Λαππέ στο φημι­σμένο βιβλίο της «Διαιτολόγιο για ένα μικρό Πλανήτη» δείχνει ότι τα υπολ- λείματα των εντομοκτόνων είναι περισσότερα στο κρέας, στο ψάρι και στα κοτόπουλα παρά στα λαχανικά. Και τούτο γιατί τα ζώα τρέφονται από χορτα­

ρικά (τα ψάρια βρίσκονται σε θάλασσες κατά κανόνα, όπου καταλήγουν τα νερά από διάφορες μολυσμένες με χημικά καλλιέργειες), στα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί οι χημικές αυτές ουσίες. Η συγκέντρωση των τοξικών υπολ- λειμάτων είναι πολύ μεγαλύτερη στις σάρκες των ζώων και των ψαριών (κυρίως στον λιπώδη ιστό τους) παρά στα λαχανικά - σαλατικά και τα φρούτα' σε συνδυασμό δε με τις βλαπτικές ορμόνες, χημικά χρώματα και τα συντη­ρητικά (που τόσο πολύ χρησιμοποιεί σήμερα η βιομηχανία κρεάτων, ψαριών, πουλερικών κλπ.) αποτελούν σοβαρές αιτίες αρρώστιας και εκφυλισμού. Σε μια μελέτη του καθηγητή του Παν/μίου Θεσσαλονίκης, Δρος Κιλικίδη απο- δεικνύεται, ότι οι τοξικές ουσίες που βρίσκονται στα φυτοφάρμακα παραβιά­ζουν τον μεταβολισμό το φυτού, μπαίνουν στον οργανισμό του κ ι ' από εκεί στο ανθρώπινο οργανισμό. Έτσι το να πλένουμε καλά τα φρούτα και τα λαχανικά,για να απομακρύνουμε απο την επιφάνειά τους τα υπολλείματα φυτοφαρμάκων με τα οποία έχουν πιθανόν ραντιστεί, δεν συνιστά και τόσο αποτελεσματικό τρόπο προστασίας μας. Σοβαρότερη όμως είναι η διείσδυση των τοξικών ουσιών αυτών στον οργανισμό μας μέσω της γενικότερης τρο­φικής αλυσίδας, δηλαδή μέσω του πόσιμου νερού, των ψαριών και των θα­λασσινών που καταναλώνουμε και των κτηνοτροφικών προϊόντων που προέρ­χονται από ζωά τα οποία έχουν τραφεί, με φυτικές ζωοτροφές,στις οποίες έχουν χρησιμοποιηθεί φυτοφάρμακα και ιχθυάλευρα. Οι δηλητηριάσεις από τις τοξικές αυτές ουσίες έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας, που ξεκινούν από μια γενική μείωση της αντίστασης του οργανισμού μας στις ασθένειες για να φτάσουν μέχρι πεπτικές, καρδιακές, αναπνευστικές παθή­σεις, καρκίνους, γενετικές ανωμαλίες, σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλεργίες, μυελοσκληρύνσεις κλπ.

Πριν 2 χρόνια περίπου ο τότε υπουργός Γεωργίας Κ. Σημίτης έκανε ανά­κληση της άδειας σε 4 γεωργικά φάρμακα, γιατί το δραστικό τους συστατικό «Nitrofen» απεδείχθη επικίνδυνο (καρκινογόνο και μεταλλαξιογόνο): χρησι­μοποιούνταν δε σαν ζιζανιοκτόνα σε σιτηρά, κρεμμύδια και λαχανικά.

Πόσα όμως άλλα εντομοκτόνα φυτοφάρμακα κυκλοφορούν στην αγορά, που είναι επικίνδυνα, με κάποιο άλλο «καμουφλαρισμένο» όνομα, ώστε να μη θυμίζει, τουλάχιστον στην αρχή, κάποιο χημικό, που ήδη έχει απαγορευτεί;; Σύμφωνα με τον Δρα Χουΐσμαν: «οι μισές από τις χώρες του κόσμου δεν έχουν αποτελεσματικούς ελέγχους πάνω στη χρήση εντομοκτόνων και δεν έχουν τις εγκαταστάσεις για να υπολογίσουν τις μελλοντικές βλάβες από τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται. Το πρόβλημα περιπλέκεται όταν οι κατα­σκευαστές του εντομοκτόνου, προστατεύοντας το προϊόν τους από τους ανταγωνιστές, δεν δημοσιεύουν σημαντικές πληροφορίες - ιδιαίτερα πάνω στις νέες χημικές ουσίες». Υπάρχουν όμως και άλλα προβλήματα στο χώρο αυτό. «Κάθε μέρα έχουμε ολοένα και νέα παραδείγματα παλαιών εντομοκτό­νων τα οποία τώρα προξενούν αιτία για ανησυχία, είτε επειδή γνωρίζουμε

περισσότερα σχετικά με αυτά είτε επειδή μερικά από τα αποτελέσματά τους έρχονται στην επιφάνεια μετά από 10 ή 20 χρονιά χρήσης», είπε ο Χου'ί- σμανς. Παρ' ότι μερικές χημικές ουσίες όπως το DDT, έχουν απαγορευθεί στην Ευρώπη και στις Η.Π.A., εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση των εντόμων στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Στις χώρες αυτές, περίπου 500.000 άτομα κάθε χρόνο πεθαίνουν από τα γεωργικά φάρ­μακα, όπως αναφέρει η Παγκόσμια Οργάνωσης Υγείας στη Γενεύη.

Μεγάλο πρόβλημα παραμένει, η μόλυνση των τροφών με φυτοφάρμακα. Υπάρχουν αποδείξεις ότι οι παρόντες έλεγχοι στη χρήση εντομοκτόνων δεν είναι πλήρεις και αποτελεσματικοί, όπως απέδειξαν πολλές έρευνες που έγιναν στο εξωτερικό. Μια τέτοια έρευνα που έγινε πέρισυ (1984) στην Αγγλία βρήκε ότι το ένα τρίτο των δειγμάτων τροφών που δοκιμάστηκαν περιείχαν υπολλείματα εντομοκτόνων, π.χ. ένα μεγάλο μέρος από τα εντο- μοκτόνα που χρησιμοποιούνται στο σιτάρι μπορεί να καταλήξει αναλλοίωτο στη φραντζόλα το ψωμί που τρώμε.

Υπολλείματα των πιθανών καρκινογόνων χημικών, όπως είναι του hexach- lorobenzene, βρίσκονται στους ανθρώπινους ιστούς σε αυξανόμενες ποσό­τητες. Ορισμένες χημικές ουσίες απαγορευμένες σε πολλές χώρες του κόσμου και που έχουν γίνει πλατιά αποδεκτές σαν καρκινογόνος σε διάφορα τεστ με ζώα, ή ότι προκαλούν άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας, τους επιτρέ­πεται ωστόσο να κυκλοφορούν και να χρησιμοποιούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες διαφόρων κυβερνήσεων.

Διάφορα πειράματα που έχουν γίνει στην Αμερική και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν αποδείξει ότι όλα αυτά τα εντομοκτόνα τα βοτα- νοκτόνα, παρασιτοκτόνο και τα διάφορα χημικά (υδρογονάνθρακες χλωριωμέ- νοι και διάφορα βαρέα μέταλλα π.χ. Pb κλπ.) μπορούν να επηρεάσουν δυ- σμενώς το νευρικό σύστημα των ανθρώπων και ιδιαίτερα των εμβρύων και των βρεφών. Η κανονική χρήση τροφών που περιέχουν μόρια αυτών των επικίνδυνων ουσιών,θα καταστρέψουν προοδευτικά την κυτταρική ακεραιό­τητα δημιουργώντας εξασθένιση του οργανισμού και προξενώντας συχνά ανεπανόρθωτη ζημιά στο νευρικό σύστημα. Η μοριακή δομή των χημικών αυτών ουσιών είναι τόσο πλήρης, ώστε το σώμα είναι ανίκανο να τα μεταβο- λίσει, δημιουργώντας, μακροπρόθεσμα σοβαρά προβλήματα υγείας.Η συνωμοσία των εντομοκτόνων«Ο έλεγχος των παρασίτων έχει καταστεί μια τεράστια επιχείρηση λέει ο διάσημος Αμερικανός καθηγητής της Εντομολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας Δρ. Μπος.

«Οι συνολικές πωλήσεις εντομοκτόνων μόνον στην Καλιφόρνια προσεγγί­ζουν ετησίως τα 400 εκατομμύρια δολλάρια, και το κόστος εφαρμογής προ­σθέτει επί πλέον 100 εκατομμύρια δολλάρια στο λογαριασμό.

Η αγρο - χημικό - βιομηχανία και οι σύμμαχοί της έχουν επενδυμένα συμφέ­

ροντα στο παρόν καθεστώς πραγμάτων στον έλεγχο των εντόμων. Έχουν απέραντη επιρροή πάνω στη νομοθεσία που αφορά τον έλεγχο των παρασί­των, τις διαφημίσεις και την φιλοσοφία του ελέγχου των παρασίτων. Η πολιτι­κή τους ισχύ χρησιμοποιείται με μεγάλη δύναμη οποτεδήποτε αμφισβητού­νται ή προκαλούνται τα συμφέροντα της βιομηχανίας... Η μαφία της βιομη­χανίας των παρασιτοκτόνων έχει συμβιβάσει ή διαφθείρει τους περισσότε­ρους υποτακτικούς της,στην κερδοφόρα εμπορία των εντομοκτόνων».

Ο Αμερικανός καθηγητής μας προειδοποιεί ότι με «το υπάρχον σχήμα το μέλλον είναι δυσοίωνο... Η φύση εκπέμπει σήματα που λένε ότι δεν μπορού­με να συνεχίσουμε τις προοπάθειές μας να την κυριαρχούμε άοπλαχνα και ότι αν επιμείνουμε η καταστροφή δεν θ ’ αργήσει... Η φύση έχει πολλές φωνές και μια από τις πιο καθαρές είναι η φωνή των εντόμων... τα οποία μας έχουν ήδη πει ότι δεν μπορούμε να τα εξολοθρεύουμε και ότι υπάρχει μια τιμή που πρέπει να πληρώσουμε για την προσπάθεια αυτή». Ο καθηγητής μιλά και για τις άλλες απειλές και καταλήγει: «Οι φωνές της φύσης είναι αρκετά εύκολο να ακουστούν - αρκεί να ακούσουμε... και αν ακούσουμε, μπορούμε να υπερνικήσουμε τους διεφθαρμένους τρόπους μας και να πα­ρατάξουμε τις προοπάθειές μας για να συνεργαστούμε με τη Φύση,σαν τα πιο έξυπνα παιδιά της και σαν ποιμένες του συστήματος ζωής της Γης. Εάν όχι, είναι σχεδόν σίγουρο ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν για τη Φύση, αλλά ακόμη χειρότερα για μας. Τότε, σε κάποια χρονική στιγμή δεν θα είμα­στε πια ικανοί να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση και θα καταστραφούμε. Αλλά η φύση θα επιβιώσει, και τα έντομα επίσης, τα πιο πετυχημένα παιδιά της. Και σαν τελευταία ειρωνία, τα έντομα θα είναι εκείνα που θα γυαλίσουν, θα λειάνουν τα κόκκαλα του τελευταίου από μας που θα χαθεί.»

Διάφορες διαταραχές, όπως δυσκολία στην συγκέντρωση, ευερεθιστότη- τα, αλλεργίες πονοκέφαλοι, διαταραχές οτην μνήμη, στον ύπνο, στην μάθη­ση, διαταραχές στη συμπεριφορά και στην απόδοση παραγωγικής εργασίας, έχουν σχέση με όλα αυτά τα χημικά, που είναι ουσίες ξένες και εχθρικές στην υγιά δομή του εγκεφάλου και του νευρικού ουοτήματος γενικά. Επίσης διάφορα συμπτώματα στα παιδιά όπως υπερκινητικότητα, αδυναμία συγκέ­ντρωσης, δυσκολία οτην μάθηση, επιθετικότητα ακόμα και βίαιη συμπεριφο­ρά, έχουν σχέση με τα διάφορα χημικά που βρίσκονται δυστυχώς στις περισ­σότερες τροφές των «πολιτισμένων» λαών. Εδώ και δέκα περίπου χρόνια έχει αρχίσει μια προσπάθεια στις χώρες της ΕΟΚ, ώστε να προσδιορίζεται η επικινδυνότητα η μη των διαφόρων χημικών (π.χ. γεωργικά, μυκητοκτόνα φάρμακα σαν το «μπενομίλ» και το «καπτάν» καθώς και οι φυτορμόνες απο­δείχτηκαν καρκινογενή και μεταλλαξιογόνα, δρουν δηλαδή στο γενετικό υλι­κό, προκαλώντας αλλοίωση στα χρωμοσώματα). Όπως είπε ο επίκουρος Καθηγητής γενετικής Α. Κάππας η ΕΟΚ έχει ήδη συντάξει ένα κανονισμό και εφαρμόζει διαδικασίες αυστηρότατου ελέγχου στα προϊόντα, αν είναι καρκι­

νογόνα ή μεταλλαξιογόνα, προτού κυκλοφορήσουν στην αγορά. Στα προϊό­ντα αυτά υπάγονται όχι μόνο τα γεωργικά φάρμακα αλλά και τα βιομηχανικά προϊόντα και η μόλυνση του περιβάλλοντος.

Ας ελπίσουμε ότι όλα θα πάνε καλά και ότι δεν θα χρειαστεί να περάσουν άλλα 10 χρόνια... περισυλλογής και μελέτης από την ΕΟΚ ώστε να είμαστε πια σίγουροι ότι ένα ορισμένο προϊόν που χρησιμοποιείται κατά κόρο σήμερα, δεν θα προκαλέσει αύριο ένα νέο αποκλεισμό του από την αγορά ως καρκι­νογόνου, μεταλλαξιογόνου κλπ. κλπ. γιατί τότε οι έρευνες της Ε.Ο.Κ. θα αποδειχθούν ή λανθασμένες ή ανύπαρκτες. Και μιας και μιλάμε για λάθη, θα αναφερθούμε σ' ένα δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΘΝΟΣ (20-8-84), μ ’ αφορμή το γεγονός ότι μαζί με τις κανονικές παρτίδες ενός γεωργικού φυτοφάρμακου προωθήθηκαν προς διάφορους σταφιδοπαραγωγούς από κά­ποιο... γραφειοκρατικό ΛΑΘΟΣ και ποσότητες ενός επικίνδυνου χημικού, το οποίο προκαλεί εγκαύματα με την παραμικρότερη επαφή...

«Το καινούριο κρούσμα δεν θέτει επί τάπητος τα λάθη επί των φυτοφαρμά­κων, αλλά ολόκληρο το πρόβλημα «φυτοφάρμακα» - η αλόγιστη χρήση των οποίων, εκ τός από τους αγρότες, απειλεί, τρομερά και την ίδια την οικολογία.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ είναι:1. ΠΟΙΟΙ, που, πως και με ποιές εγγυήσεις παράγουν ή εισάγουν στη χώρα μας φυτοφάρμακα.2. ΠΟΙΟΙ, που, πως και με ποιές εγγυήσεις διακινούν και εμπορεύονται, στη χώρα μας, φυτοφάρμακα και3. ΠΟΙΟΙ, που, πως και με ποιές εγγυήσεις χρησιμοποιούν τα φυτοφάρμακα σε ολόκληρο τον παραγωγικό τους κύκλο.

ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ αυτό, φυσικά δεν το θέτουμε εμείς, το θέτει η μέχρι σήμερα πείρα από την αλόγιστη, ανεξέλεγκτη, αντιεπιστημονική και αντιοι- κονομική χρήση τους. Το θέτει η προϊούσα καταστροφή της ελληνικής γης, από τα διάφορα δηλητήρια, που επιβάλλουν στους αγρότες μας οι πολυεθνι­κές και η άγνοια.

ΤΙ ΝΑ ΠΡΩΤΟΘΥΜΗΘΕΙ κανείς και τι να πρωτοσημειώσει...ΧΙΛΙΑΔΕΣ οριακά αγροτικά νοικοκυριά της ορεινής και ημιορεινής, κυρίως,

ζώνης έπαψαν να καλλιεργούν τη γη (λιοστάσια, αμπέλια, δενδρώνες κλπ.) και αρκούνται να τη ραντίζουν με δηλητηριώδη χημικά, που καταστρέφουν κάθε είδους χλόη.

ΧΙΛΙΑΔΕΣ και χιλιάδες πέρδικες, ορτύκια, λαγοί, τσίχλες και άλλα θηράμα­τα ψοφούν καθημερινά, αναζητώντας την τροφή τους σε, ραντισμένες με δηλητηριώδη χημικά, περιοχές.

ΧΙΛΙΑΔΕΣ και χιλιάδες πηγές, ρυάκια αρδευτικά αυλάκια, φρέατα και αρ- τεσιανά σ' ολόκληρη την ύπαιθρο χώρα, δηλαδή υπόγεια και επίγεια ύδατα, υφίστανται μια πρωτοφανή χημική ρύπανση από τα φυτοφάρμακα, σε βαθμό

που απειλείται, άμεσα, η υδρολογική ισορροπία.Η ΧΗΜΙΚΗ ρύπανση υδάτων απο φυτοφάρμακα... ρέει προς τις θάλασσες,

στις οποίες και επεκτείνεται - ιδιαίτερα στις κλειστές, Αμβρακικό, Κορινθια­κό, Βόρειο Ευβοϊκό, Παγασητικό κλπ.

Η ΧΡΗΣΗ φυτοφαρμάκων στην ημιορεινή και ορεινή ζώνη, δημιουργεί τρομακτικά προβλήματα στην αγελέα κτηνοτροφία κλπ. κλπ.

ΝΑ, ΚΟΝΤΟΛΟΓΙΣ, γιατί ο συναγερμός δεν εγγίζει το πρόβλημα.Από τα πρακτικά του συνεδρίου [29-31/3/84] της Ελληνικής Εταιρείας

Προληπτικής Ιατρικής, αναφέρουμε μερικά αποσπάσματα για το τί γίνεται και τί πρέπει να γίνει πάνω σ’ αυτό τον τομέα:

«Διάφοροι διεθνείς επιστημονικοί φορείς και εταιρείες έχουν κινητοποιη­θεί για νομοθετική κάλυψη σε εθνικά η διεθνή επίπεδα της απαίτησης ελέγ­χου από τις Βιομηχανίες οποιουδήποτε παρασκευαζόμενου χημικού τους για γενετικές επιπτώσεις και απαίτηση να αποσύρεται από την κυκλοφορία οποι- οδήποτε χημικό που αναμφισβήτητα έχει δειχτεί μεταλλαξιογόνο σ’ ένα ευρύ φάσμα συστημάτων ελέγχου και συνθηκών και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις.

Σε περιπτώσεις που η χρησιμότητα ενός χημικού αξιολογείται σαν μεγαλύ­τερη από τις γενετικές επιπτώσεις του, τότε οπωσδήποτε αυτό το χημικό θα πρέπει να ελέγχεται διεξοδικά για πιθανή καρκινογόνο δράση.

Στον Ελλαδικό χώρο λείπει, τόσο η συστηματική έρευνα στον τομέα της περιβαλλοντικής μεταλλαξιγένεσης - καρκινογένεσης, όσο και η νομοθετική κάλυψη του προβλήματος και κυρίως της μεταλλαξιγένεσης.

Θεωρείται απαραίτητη η δημιουργία αυτοτελούς ερευνητικού εργαστηρί­ου ή ινστιτούτου για μελέτη θεμάτων μεταλλαξιγένεσης - καρκινογένεσης, αναπτυξη σηστημάτων και έλεγχο, παραγομένων ή εισαγομένων χημικών και ειδικού φορέα (επιτροπής, συμβουλίου) που θα ενημερώνεται για όλες τις εξελίξεις στον τομέα σε διεθνή κλίμακα και θα εισηγείται τη νομοθετική λήψη μέτρων για την προστασία των πολιτών από δυσμενείς γενετικές - καρκινογόνες επιπτώσεις.

Επιβάλλεται τέλος ρεαλιστική ενημέρωση του πληθυσμού για τους πιθα­νούς κινδύνους από τη χρήση των γεωργικών φαρμάκων και για την ανάγκη της χρήσης τους αυστηρά μέτρα στα πλαίσια των προδιαγραφών κατασκευής τους».

Μια νέα μελέτη στις Η.Π.Α. σχετική με την μόλυνση των εντομοκτόνων, λέγει ότι, περίπου 300.000 γεωργικοί εργάτες υποφέρουν από αρρώστιες που προξενούνται από τα εντομοκτόνα. Κανείς πια δεν αρνείται, ούτε ο πανίσχυρος Εθνικός Γεωργικός Σύνδεσμος, (που υπερασπίζεται τα συμφέ­ροντα των χημικών βιομηχανιών), ότι οι εργάτες υποφέρουν από τα τοξικά αποτελέσματα των χημικών που χρησιμοποιούνται στη γεωργία. Σύμφωνα με το Ασσοσιέτεντ Πρεσσ, η μελέτη αυτή που πραγματοποιήθηκε από το Ινστι­

τούτο των Πόρων του Κόσμου, υπολογίζει ότι οι 313.000 από τα 4 εκατομμύ­ρια των εργατών Γεωργίας του Έθνους (Η.Π.Α.), υποφέρουν κάθε χρόνο από αρρώστιες που σχετίζονται με τα εντομοκτόνα. Αυτό που απασχόλησε περισσότερο τους ερευνητές ήταν τα ευρήματά τους ότι η χρήση των εντο- μοκτόνων βρίσκονταν σε άμεση αναλογία με τη συχνότητα της αρρώστιας και ότι οι κανόνες προστασίας δεν έκαναν κανένα καλό. Αλλά, όπως τονίζεται συχνά από ειδικούς, όσα μέτρα και να ληφθούν δεν θα λυθεί οριστικά το πρόβλημα. Απλώς θα μειωθούν τα κρούσματα δηλητηριάσεων και ασθενειών. Η μόνη εφικτή λύση, που θα χρειαστεί να υιοθετηθεί, αργά ή γρήγορα, για μόνιμη και οριστική λύση του προβλήματος είναι η δραστική μείωση των χημικών ουσιών και η αντικατάστασή τους με τις αβλαβείς και αποτελεσματι­κές μεθόδους που χρησιμοποιούν οι θιασώτες της οργανικής λεγάμενης καλλιέργειας.

Ο μακαρίτης Καθηγητής Σωκράτης Καλογερέας τονίζει στο βιβλίο του «Επίκαιρα Μελετήματα» (Αθήνα 1979), τα ακόλουθα μιλώντας για τα φυτο­φάρμακα:

«Με το να καταπολεμούμε όμως τα έντομα και τα παράσιτα εν γένει με φάρμακα, οξύνομε το πρόβλημα γιατί δημιουργούμε παράσιτα αυξημένης αντοχής με αποτέλεσμα την ανάγκη χρησιμοποίησης νέων και περισσότερο αποτελεσματικών φαρμάκων ,Η ρεαλιστική αντιμετώπιση του προβλήματος έγκειται στην αναζήτηση βιολογικών μεθόδων καταπολέμησης με πολλα­πλασιασμό των φυσικών εχθρών, χρησιμοποίηση φερομονών για παγίδευση των εντόμων, αποστείρωση των αρρένων και άλλων γεννετικών μεθόδων. Τα εντομοκτόνα, κοντά στα επιβλαβή έντομα, σκοτώνουν και τα ωφέλιμα, δηλη­τηριάζουν πουλιά και οικιακά ζώα καθώς και τα σκουλήκια, τους ακαταπόνη­τους αυτούς καλλιεργητές και λιπαντές του εδάφους, καταστρέφουν την ισορροπία του οικοσυστήματος με τη ρύπανση που προκαλούν στο έδαφος, τα νερά τον αέρα και τα τρόφιμα».

Από τα λίγα αυτά στοιχεία που παρουσιάζουμε στα κεφάλαιο αυτό περί «γεωργικών φαρμάκων», θα βγάλει ο αναγνώστης μας τα συμπεράσματά του...

Όμως δεν θα πρέπει να μείνουμε εκεί' θα πρέπει να συνασπιστούμε, να διαμαρτυρηθούμε και να αγωνιστούμε, απαιτώντας από το κράτος να μελετή­σει σε βάθος το καυτό αυτό θέμα και να πάρει ορισμένα δραστικά μέτρα για την προστασία των καταναλωτών.

Ας απορρίπτεται κάθε «ύποπτη» ουσία μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου, κ ι ' όχι να χρησιμοποιείται έως ότου οι μελέτες κι ’ έρευνες δείξουν ότι κακώς εχρησιμοποιείτο και ότι είναι επικίνδυνη.

Και βέβαια πάντα υπάρχει η άλλη λύση. Αν δεν χρησιμοποιείται είναι ε ίτε γιατί δεν είναι γνωστή, ε ίτε γιατί δεν επιφέρει τόσο μεγάλη παραγωγή -χωρίς μεγάλο κόπο - άρα τόσο μεγάλο κέρδος...

Στην Ελβετία και στην Αγγλία και σε αρκετά κράτη των Η.Π.Α., υπάρχουν ειδικές σχολές για την διδασκαλία της βιολογικής καλλιέργειας.

Ας γίνει μια αρχή και στην χώρα μας- ποτέ δεν είναι αργά, κ ι ' ειδικά όταν οι καιροί το απαιτούν (λιτότητα και δημογραφικό πρόβλημα).

ΚΑΛΛΙΕΡΓΩΝΤΑΣ ΤΗ ΓΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ

Οι αρχές της Φυσικής Υγιεινής, (που είναι ένα φυσιολογικό σύστημα φρο­ντίδας σώματος και πνεύματος, τόσο στην υγεία όσο και στην αρρώστια), μπορεί να εφαρμοστούν γενικά σε καθετί που σχετίζεται με τη ζωή - περι­λαμβάνοντας την ομαλή ανάπτυξη και φροντίδα των φυτών με την σωστή, οργανική καλλιέργεια της γης. Στο κάτω - κάτω τα φυτά είναι ζωντανοί οργανισμοί. Σαν εμάς έχουν ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν από το περιβάλλον τους. Η υγεία τους και η σωστή ανάπτυξή τους είναι υποκείμε­νες στους αναλλοίωτους νόμους της ζωής.

Τα φυτά είναι οι μεγάλοι συνθέτες της Φύσης. Τα φυτά μόνο είναι ικανά να παράγουν τα πολύπλοκα οργανικά μόρια πάνω στα οποία οικοδομούνται οι ζωντανοί οργανισμοί. Το ζωα δεν μπορούν να επεξεργαστούν τα διάφορα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται (ζάχαρα, πρωτεΐνες, λιπαρά οξέα, βιταμί­νες, μέταλλα) όταν τα βρίσκουν σε ακατέργστη μορφή. Τα θρεπτικά αυτά στοιχεία τα ζώα τα παίρνουν από το φυτικό βασίλειο, ε ίτε άμεσα τρώγοντας φυτικές τροφές, ή έμμεσα τρώγοντας ζώα (τα οποία έχουν τραφεί με φυτά) ή ζωικά προϊόντα.

Ό λα τα ζώα εξαρτώνται εντελώς από τα φυτά για την ύπαρξή τους. Τα φυτά προηγούνται των ζώων πάνω στη γη κατά εκατομμύρια χρόνια. Τα φυτά πρέπει πάντα να υπερβαίνουν αριθμητικώς τα ζώα, για να συνεχίζεται ομαλά ο κύκλος της Φύσης.

Η καλλιέργεια των φυτών βασίζεται κυρίως στην οικοδόμηση του εδάφους (προετοιμασία του εδάφους). Επειδή τα ζώα (περιλαμβανόμενοι και οι άν­θρωποι) μπορεί να θεωρηθούν ως ανασύσταση των φυτών, τα φυτά μπορεί να θεωρηθούν ως ανασύσταση του εδάφους. Το μεγαλύτερο μέρος του όγκου των φυτών συνίσταται από νερό και διοξείδιο του άνθρακα, που προ­έρχεται από τον αέρα και συνδυάζονται να σχηματίσουν ζάχαρες, σ' αυτό τον μεγάλο ηλιακό συλλέκτη γνωστό ως πράσινο φύλλο. Αλλά τα μεταλλικά άλατα όπως το ασβέστιο, ο φώσφορος, το κάλιο, το μαγνήσιο, το νάτριο κλπ. λαμβάνονται από το έδαφος και συνεπώς πρέπει να αναπληρωθούν.

Πως θα πρέπει τα εδάφη, να αναπληρώνονται,να ανανεώνονται; Ο πιο έξυπνος τρόπος να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, είναι να ανάκαλύψει, να βρει κανείς, πως η φύση φτιάχνει, οικοδομεί το έδαφος.

Το έδαφος συντίθεται από δυο ουσιώδη υλικά: διαλυμένο, κονιοποιημένο βράχο και αποσυντεθειμένο φυτικό υλικό. Είναι αλήθεια ότι τα ζώα και τα απορίμματά τους, συνεισφέρουν στην αποκατάσταση του εδάφους, αλλά αυτό συνιστά ένα σχετικά μικρό μέρος της όλης διαδικασίας της οικοδόμη­σης του εδάφους στη Φύση. Όταν περπατά κανείς μέσα στο δάσος, βρίσκει ένα χαλί από φύλλα,από νεκρά κλαδιά δένδρων, από πευκοβελόνες, σάπια κούτσουρα, κορμούς δένδρων και άλλο φυτικό υλικό. Αυτό που λιπαίνει χρό­νο με χρόνο τα δένδρα και τα φυτά, είναι η αποσύνθεση του οργανικού αυτού υλικού. Δεν βρίσκουμε σωρούς κοπριάς ή...πτωμάτων ζώων στο δάσος ή σ' ένα λειβάδι. Εν τούτοις πολλοί σύγχρονοι οργανικοί καλλιεργητές έχουν πρακτικά εξισώσει την οργανική μέθοδο καλλιέργειας,με την εκτεταμένη χρήση κοπριάς ζώων και διαφόρων προϊόντων του σφαγείου.

Επανειλημμένες μελέτες έχουν δείξει ότι τα λαχανικά που καλλιεργού­νται σε βαρειά λιπασμένες με κοπριά εκτάσεις γης, δεν είναι καλύτερης ποιότητας από εκείνα που καλλιεργούνται με χημικά λιπάσματα. Τόσο η κο­πριά ζώων όσο και τα χημικά λιπάσματα είναι «διεγερτικά» των φυτών. Και τα δυο αυτά, είναι ανισόρροπες τροφές για τα φυτά και προσφέρουν υπερβολι­κές ποσότητες ορισμένων θρεπτικών στοιχείων και ελλείψεις άλλων στοι­χείων. Και τα δύο αυτά (κοπριά και λιπάσματα) τείνουν να μεταβάλλουν σε όξινο το έδαφος. Και τα δυο τείνουν να δημιουργήσουν προβλήματα με τα βλαβερά έντομα και τις διάφορες παρασιτικές αρρώστιες. Εν τούτοις,, σε πείσμα των γεγονότων αυτών, πολλοί καλλιεργητές οργανικής καλλιέργειας, συνεχίζουν να ερωτοτροπούν με τις ζωικές κοπριές. Ακόμη χειρότερη κ ι ' από την κοπριά είναι η χρήση διαφόρων προϊόντων του σφαγείου, όπως αλεσμένα κέρατα ζώων, νύχια ζώων, αίμα ζώων, κόκκαλα ζώων, δέρματα, γαλάκτωμα ψαριών κλπ. Είναι αρκετά άσχημο να μεταβάλουμε τους κήπους μας σε σωρούς κοπριάς. Αλλά είναι πιο άσχημο να τους μεταβάλουμε σε νεκροταφεία ζώων. Τα προϊόντα αυτά είναι γεμάτα χημικές ουσίες που προ- καλούν ρύπανση του εδάφους και τα περισσότερα από αυτά είναι σε μεγάλο βαθμό πλούσια σε άζωτο. Είναι φτωχά, μακροπρόθεσμα, ως δομικά στοιχεία του εδάφους.

Ο Αγγλος Σαμψών Μόργκαν απέδειξε στην αρχή αυτού του αιώνα, ότι τα λαχανικά που καλλιεργούνται σε ωμή κοπριά παίρνουν την ινδόλη, το σκατό- λιο, τη φενόλη και άλλα προϊόντα σήψης που περιέχονται στη κοπριά. Ο Μόργκαν συνήθιζε να λέει πως όταν μαγειρευόταν κάποιο λάχανο, πατάτες ή άλλα λαχανικά, θα μπορούσε να σας πει τι είδους κοπριά χρησιμοποιήθηκε (έαν ήταν κοπριά αγελάδας, προβάτου, αλόγου κλπ.) με την χαρακτηριστική μυρωδιά που έβγαινε από την τροφή. Ακόμη και τα ζώα που βόσκουν προτι­μούν να μη τρώνε άφθονη υπεραναπτυγμένη χλόη,που φύεται στο σωρό της κοπριάς.

Διαβάζοντας κανείς το περιοδικό Οργκάνικ Γκάρντενιγκ (ΒοάαΙβ, Η.Π.Α.)

του δημιουργείται η ιδέα ότι τα φυτά δεν θα μεγαλώσουν, δεν θα αναπτυ­χθούν χωρίς της προσθήκη κοπριάς, εντοσθίων και ρευστοποιημένου ψα­ριού.

Οι εκδότες του περιοδικού πιστεύουν ότι όσο πιο πολλές συμπυκνωμένες και διεγερτικές τροφές χρησιμοποιούνται για τα φυτά (ειδικά ζωικής κατα­γωγής) τόσο το καλύτερο.

Να θυμάστε,ότι τα φυτά συνίστανται κυρίως από νερό και υδατάνθρακες. Τα φυτά παίρνουν τον άνθρακά τους από τον αέρα. Έχουν επίσης μια ικανό­τητα να κάνουν χρήση του ατμοσφαιρικού αζώτου (που αποτελεί το 78% του αέρα). Αυτό ισχύει ειδικά για τα όσπρια, αλλά ισχύει σε μικρότερη έκταση για όλα τα φυτά.

Η «δέσμευση του αζώτου» γίνεται από μικρόβια στο επίπεδο της ρίζας. Να γιατί η οικοδόμηση μιας άφθονης μικροβιακής ζωής στο έδαφος (προσθέτο­ντας οργανικό υλικό και αποφεύγοντας τα χημικά) είναι τόσο σπουδαία.

Με την χρησιμοποίηση χημικών λιπασμάτων οι μικοοργανισμοί στο έδαφος μειώνονται κατά το ήμισυ' και έτσι παρεμποδίζεται η «αποδόμηση» των ορ­γανικών ενώσεων, αλλά και η οξυγόνωση του εδάφους. Έτσι η μακρόχρονη και σε τεράστιες ποσότητες χρησιμοποίηση χημικών λιπασμάτων,,νεκρώνει το έδαφος, αλλοιώνει την χημική του σύσταση, το κάνει λιγότερο αποδοτικό και τελικά ακατάλληλο για καλλιέργεια.

Να ακόμη μερικές συνέπειες της χρησιμοποίησης χημικών λιπασμάτων, που ελήφθησαν από σχετικό κείμενο της Ε.ΠΟΙ.ΖΩ:

«Η υπερβολική λίπανση και άρδευση χωρίς αποστράγγιση έχει καταστρέ­ψει το 20% των καλλιεργούμενων εδαφών, παγκόσμια και στη χώρα μας.

Μεγάλο ποσοστό (μέχρι και 50%) των χημικών στοιχείων που περιέχουν δεν αξιοποιείται από την καλλιέργεια που προορίζεται, αλλά αντίθετα απορ- ροφάται σε μεγάλο βάθος ή παρασύρεται από τη βροχή μολύνοντας τα πόσι­μα νερά και τις μεγάλες υδάτινες συγκεντρώσεις. Η απώλεια του λιπάσμα­τος είναι παράγοντας ασήμαντος μπροστά στις οικολογικές επιπτώσεις της.

Το τμήμα των χημικών λιπασμάτων που απορροφούνται από το φυτό είναι περισσότερο από το κανονικό, σε περίπτωση υπερβολικής χρήσης τους. Αυτή η υπερτροφία διαταράσσει τις χημικές και βιολογικές λειτουργίες του φυτού, με άμεσες επιπτώσεις στη αντοχή του απέναντι στους φυσικούς του εχθρούς, γεγονός που κάνει απαραίτητο το συνδυασμό της χημικής λίπαν­σης με Την πλατειά χρήση φυτοφαρμάκων για την προστασία του.

Τέλος, τα προϊόντα που προέρχονται από αυτήν την καλλιέργεια είναι υποβαθμισμένα ποιοτικά, φτωχότερα στην ποικιλία των συστατικών που προ­σφέρει η φυσική καλλιέργεια, κατά συνέπεια λιγότερο θρεπτικά και λιγότερο ανθεκτικά. Αντίθετα,στην εμφάνιση είναι πολύ εντυπωσιακά.

Σε ορισμένες περιπτώσεις όπως π.χ. στα φρέσκα λαχανικά και ιδίως στο σπανάκι, η υπερβολική λίπανση με αζωτούχα χημικά λιπάσματα (τα ανόργανα

λιπάσματα είναι 3 κατηγοριών: αζωτούχα, φωσφορούχα και καλιούχα, κυκλο­φορούν δε σε πολλές μορφές και συνδυασμούς), κάνει ώστε να παρουσιά­ζεται αύξηση της συγκέντρωσης νιτρικών αλάτων, που μετατρέπεται σε επι­κίνδυνα για την υγεία μας νιτρώδη άλατα».

Πολωνοί ερευνητές αναφέρουν υψηλά επίπεδα νιτρικών και νιτρωδών αλά­των σε 8 διαφορετικά λαχανικά: καρώτα, λάχανο, μαϊντανό, ραπάνια, μαρούλι, πράσσο, σέλινο και αγγούρια. Τα λαχανικά αυτά αγοράστηκαν σε ανοικτές αγορές. Τα περιεχόμενα στα άλατα αυτά ήταν τόσο υψηλά, ώστε να αναγκά­σουν τους ερευνητές να ουοτήσουν την καλλιέργεια λαχανικών χωρίς τ ε ­χνητά λιπάσματα και να τονίσουν ότι τα επίπεδα των αλάτων αυτών θα πρέπει να ελέγχονται προτού επιτραπεί η λήψη των λαχανικών από τα νήπια. Τα πιο υψηλά επίπεδα βρέθηκαν στο μαϊντανό, στα ραπάνια, στα καρώτα και το σέλινο. Οι καρκινογόνος ιδιότητες των νιτρικών και νιτρωδών αλάτων καθι­στούν τα ευρήματα αυτά σημαντικά. Χρειάζεται να αρχίσει το επίσημο κρά­τος να ασχολείται έστω και σε πειραματικό στάδιο, με την οργανική καλλιέρ­γεια.

Η αλόγιστη χρήση χημικών λιπασμάτων και ορμονών στη γεωργία, αλλοιώ­νουν την πραγματική γεύση των φρούτων και λαχανικών και τα καθιστούν άνοστα και άγευστα. Θα μπορούσε εύλογα να ρωτήσει κανείς: Είναι δυνατή η κάλυψη των αναγκών διατροφής του συγχρόνου ανθρώπου μέσω μιας γεωρ­γικής παραγωγής που λειτουργεί κατά βάση με φυσικούς όρους; Ας αφή- σουμε στο ερώτημα αυτό να δώσει την απάντηση ο Ελληνοαμερικάνος Κα- θηγητής Λεύτερης Σταυριανός. Στο βιβλίο του «Η υπόσχεση του επερχόμε- νου Μεσαίωνα» (Αθήνα, 1978) λέγει: «...Μια άλλη ανταπόκριση στην απειλητι­κή κρίση της αμερικανικής γεωργίας είναι το κίνημα για τη εγκατάλειψη των χημικών λιπασμάτων, των εντομοκτόνων και των ζιζανιοκτόνων. Στο βαθμό που μια τέτοια αλλαγή θα μείωνε δραστικά τη συγκομιδή ανά εκτάριο, θα χρειαζόταν να καλλιεργείται πολύ περισσότερο έδαφος. Όσοι ευνοούν την αλλαγή, υποστηρίζουν ότι η συνολική παραγωγή θα έπεφτε μονάχα κατά 5%, ότι το αγροτικό εισόδημα θα αύξανε κατά 25% από τις οικονομίες σε ενέρ­γεια, και ότι όλα σχεδόν τα προγράμματα για επιχορηγήσεις δεν θα είχαν νόημα. Ένα παρόμοιο επιχείρημα υποστήριζε κάποια μελέτη των παν/μίων της Αϊόβα...». Στην συνέχεια αναφέρει διάφορες πειραματικές έρευνες στις Η.Π.Α. που επιβεβαιώνουν την αλήθεια του ισχυρισμού αυτού.

Τα φυτά χρειάζονται περισσότερο μεταλλικά άλατα και οι πιο καθαρές και πιο πλούσιες πηγές μετάλλων μπορεί να βρεθούν στους κονιοποιημένους βράχους. Μην σκεφτείτε ούτε για ένα λεπτό ότι τα μεταλλικά άλατα των βράχων είναι απρόσιτα στα φυτά. Μπορεί κανείς να δεί γλυκό αρακά να μεγαλώνει και να ευδοκιμεί σε καθαρό φωσφωρούχο βράχο. Και τούτο γιατί τα φυτά έχουν ένα μεγάλο πλεονέκτημα έναντι των ζώων: μετατρέπουν την ανόργανη ύλη σε οργανική. Η τροφή των φυτών είναι αποκλειστικά ανόργανα

συστατικά που χρησιμοποιούνται με μορφή υδατικών διαλυμάτων από τις ρίζες. Απο την περιεκτικότητα του εδάφους στα συστατικά αυτά καθορίζεται κυρίως η απόδοση και η ποιότητα της γεωργικής παραγωγής.

Ας ξαναγυρίσουμε τώρα οτο αρχικό μας ερώτημα: Πώς θα φτιάξουμε, πώς θα λιπάνουμε σωστά τα εδάφη μας;

Από την αρχαιότητα ήδη ήταν γνωστή η λίπανση των εδαφών. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν η κοπριά των ζώων, η λάσπη των ποταμών, η παρά­χωση φυτών και η καλλιέργεια ψυχανθών (εμπλουτίζουν το έδαφος με άζω­το που απορροφούν από την αίμόσφαιρα). Αυτές είναι οι φυσικές μορφές λίπανσης με ουσίες που προέρχονται από τον οργανικό κόσμο. Στα «οργανι­κά» αυτά λιπάσματα η εποχή μας προσθέτει τα βιομηχανικά επεξεργασμένα «ζωικά άλευρα» και τα επίσης επεξεργασμένα απορρίματα των πόλεων.

Αυτά όμως όπως είδαμε δημιουργούν πληθώρα προβλημάτων και κάθε χρόνο χρειάζεται όλο και μεγαλύτερη ποσότητα λιπασμάτων χημικών, για την παραγωγή ίδιας ποσότητας γεωργικών προϊόντων.

Ο σωστός - κατά την άποψη της Φυσικής Υγιεινής ή Οικολογικής Ιατρικής - τρόπος, είναι να χρησιμοποιήσουμε τα υλικά της Φύσης: φύλλα, χλόη, σανό, άχυρα, ζιζάνια, αγριόχορτα, κληματίδες, κλαδάκια, πριονίδι, τα απορρί­ματα δένδρων, λαχανικών και άλλα φυτικά υλικά. Συνδυάστε τα υλικά αυτά με μεταλλικά άλατα όπως είναι ο κονιοποιημένος φωσφορούχος βράχος, η σκόνη απο γρανίτη, δολομίτες και άλλους βράχους. Αφήστε τα υλικά αυτά να διασπαστούν είτε στο έδαφος ή σε μια «κομπόστα» όπως λέγεται (σωρός οργανικού υλικού). Στο φτιάξιμο της «κομπόστας», βοηθά μια μικρή ποσότη­τα κοπριάς, για να επισπεύσει τη διαδικασία αποσύνθεσης και για να ποικίλλει το μίγμα. Σας συμβουλεύουμε ωστόσο να χρησιμοποιείτε με φειδώ την κο­πριά των ζώων και να την προσθέτετε μόνο στην «κομπόστα» και όχι στο έδαφος κατευθεία.

Μικρές ποσότητες φυκιών είναι επίσης πολύτιμες στην «κομπόστα». Το τελικό προϊόν θα είναι σκούρος, ή μαύρος εύθρυπτος, με γλυκειά μυρωδιά, φορτωμένος με μεταλλικά άλατα χούμος ή χουμάς (δηλαδή το προϊόν της ολικής αποσύνθεσης των οργανικών ουσιών,φυτικών και ζωικών στο έδα­φος). Αυτη είναι η φυσική, διατροφή των φυτών. Αυτή είναι η «οργανική καλλιέργεια» στην πιο υψηλή μορφή της και αυτός είναι ο υγιεινός τρόπος που πρέπει να καλλιεργούνται τα φρούτα και τα λαχανικά υψηλής ποιότητας, για καλή θρέψη και ρωμαλέα σώματα και πνεύματα.

Ονειρευόμαστε μια άλλη γεωργία και μια άλλη γεωπονία που θα γεμίσει τη χώρα μας με αγνά και θρεπτικά γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, όχι μόνο για να καλύψουμε τις εγχώριες ανάγκες μας, αλλά και για να μοσχο- πουλιούνται στο εξωτερικό. Να γίνονται ανάρπαστα. Διαθέτουμε όλες τις προϋποθέσεις για τέτοιου είδους πρότυπες καλλιέργειες. Η σύγχρονη γε­ωργία εξυπηρετεί εμπορικά συμφέροντα και παράγει εμπορικά προϊόντα με

απώτερο σκοπό το κέρδος και όχι, την σωοτή θρέψη και υγεία του καταναλω­τή, Ο γεωργός, ο καλλιεργητής, πρέπει να παυσουν να έχουν άμεση εξάρ­τηση απο τις εκάστοτε βιομηχανίες λιπασμάτων ή άλλων χημικών. Ας στρέ­ψουν πιότερο το ενδιαφέρον τους στη Φύση, στη Γη. Ας μελετήσουν όλους εκείνους τους τρόπους ή μεδόδους που πραγματικά μπορούν να δώσουν νόοτιμα, υγιεινά, θρεπτικά προϊόντα, χωρίς να υπεισέρχεται σχεδόν καθόλου η χημεία. Αργά ή γρήγορα, είτε θέλουμε είτε δεν θέλουμε,θα αναγκαστούμε να αλλάξουμε τον τρόπο καλλιέργειας - παραγωγής γεωργικών προϊόντων. Και για αυτη την αλλαγή θα μας πείσει η συνεχώς αυξανόμενη οικολογική καταστροφή και οι άμεσες συνέπειές της πάνω στην υγεία μας - σωματική και ψυχική. Έτσι θα συνειδητοποιήσουμε - ας ελπίσουμε προτού είναι πολύ αργά - ότι δεν μπορεί να απομακρυνθεί κανείς από την ΦΥΣΗ και τους νόμους, που την διέπουν, χωρίς να τιμωρηθεί γι ’ αυτό. Η ωμή πίεση της ανάγκης θα μας αναγκάσει σύντομα, να αλλάξουμε προσανατολισμό στα θέματα υγείας, διατροφής, τρόπου ζωής και καλλιέργειας της γης,για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε ανθρώπινα.

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟΙ

ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

«Το συμπέρασμά μας είναι ότι η μάχη του κόστους παραγωγής που είναι το κρίσιμο σημείο της γεωργίας μας, δεν μπορεί να κερδηθεί μόνο με επενδύ­σεις, ούτε με επιδοτήσεις τιμών και όχι επιδοτήσεις στους συντελεστές παραγωγής. Χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση των μεθόδων παραγωγής και των ανθρώπινων σχέσεων παραγωγής - εργασίας. Ολόκληρο το σύστημα της παραγωγικής δραστηριότητας της χώρας είναι ελαττωματικό. Μειονεκτούμε στη μετατροπή της ενεργείας, με αυξημένες απώλειες, στην παραγωγικό­τητα της εργασίας, την αποδοτικότητα των μικρών μονάδων παραγωγής, το υψηλό κόστος κεφαλαίου, της ενεργείας, των λιπασμάτων, των γεωργικών εφοδίων κλπ.

Για να αντιμετωπισθούν όλα αυτά ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος, σε μακροχρόνια προοπτική, είναι η σοσιαλιστική οργάνωση της γεωργίας, μέσω παραγωγικών συνεταιρισμών, σε μεγάλες επιχειρήσεις, ομαδικής καλλιέρ­γειας, που θα επιτρέψει ορθολογική οργάνωση της παραγωγής σ' όλα αυτής τα στάδια με πλήρη εξηλεκτρισμό. Μετά την αποτυχία της βιομηχανικής κοινωνίας να δημιουργήσει πολιτισμό, οι ελπίδες του κόσμου στρέφονται σήμερα στην γεωργία να επιτύχει τούτο και θα το επιτύχει, με σοσιαλιστικές μεθόδους, που καταργούν την αλλοτρίωση, όπου τυχόν υπάρχει σήμερα».

Καθηγητής Σωκράτης Καλογερέας.

Πολλοί μας λένε συχνά: «καλά και ωραία αυτά που μας λέτε, αλλά η ποιότητα των τροφίμων είναι υποβαθμισμένη σε σημαντικό βαθμό». Παραπο­νιούνται ότι δεν βρίσκουν αγνά, καλής ποιότητας τρόφιμα, παρόλο που είναι διατεθειμένοι να τα πληρώσουν σε αυξημένες τιμές. Δυστυχώς αυτή είναι η αλήθεια. Έχουν δίκιο όλοι αυτοί οι άνθρωποι. Ολόκληρο το αγροτικό μας σύστημα είναι χάλια, έχει πάρει σφαλερό δρόμο, καθώς και οι μέθοδοι εμπο­ρίας και διακίνησης των τροφίμων. Έχουμε πολλές φορές τονίσει σε συνε­ντεύξεις μας στον τύπο και το ραδιόφωνο,σε άρθρα και ομιλίες μας ότι δεν θα αργήσει ο καιρός που ο μόνος τρόπος για να τρώει κανείς σωστή τροφή

θα είναι, να την καλλιεργεί ο ίδιος. Δυστυχώς αυτό δεν είναι δυνατό για εκατομμύρια ανθρώπους των πόλεων. Μια αλλαγή, μια ριζική αναμόρφωση στη γεωργία είναι μια επείγουσα ανάγκη του καιρού μας και του τόπου μας. Οι τροφές μας παράγονται σε φτωχά^ξαντλημένα εδάφη, γίνεται αλόγιστη χρήση χημικών λιπασμάτων και ραντίζονται, κατά κόρον με εντομοκτόνα, υπολείμματα των οποίων παραμένουν στις τροφές. Οι τροφές μας υφίστα- νται έντονο ραφινάρισμα και επεξεργασία, προστίθενται χημικά πρόσθετα σ' αυτές για διατήρηση, για χρωματισμό, για γεύση και με διάφορους άλλους τρόπους καταστρέφεται η μικρή τροφική αξία που έχουν.

Τα φρούτα κόβονται πολύ πράσινα και τα ωριμάζουν συχνά με τεχνητό τρόπο και έτσι φθάνουν στον καταναλωτή, χωρίς γεύση και τροφική αξία. Διατηρούνται βέβαια καλά και έχουν καλή εμφάνιση, αλλά είναι κατά τ ' άλλα άγευστα και άνοστα τα περισσότερα. Είναι τόσες οι νοθείες, οι αλχημείες, οι εγκληματικές αφαιρέσεις θρεπτικών ουσιών, οι προσθήκες χημικών προσθέ­των στις τροφές, στα γλυκίσματα, στα ζαχαρώδη, στα αναψυκτικά, στα ποτά, στο αλεύρι, στο ψωμί, είναι τόσα τα τεχνητά χρώματα, οι τεχνητές γεύσεις, τόσα τα φυτοφάρμακα, οι ορμόνες στα ζώα και στα φυτά, τα αντιοβιοτικά και τα άλλα διάφορα φάρμακα που δίνονται στα ζώα, ώστε τελικά δεν μένει παρά μια και μοναδική λύση για να φάμε κάποια μέρα, σ' ένα προβλεπτό μέλλον σωστές, πλήρεις, φυσικές, υγιεινές και θρεπτικές τροφές.

Δεν είναι αρκετό να κηρύσσουμε τη σωστή διατροφή- είναι απαραίτητο να μπορεί ο καταναλωτής να βρει γνήσιες, φρέσκες, φυσικές και θρεπτικές τροφές για να αγοράσει. Αλλοιώτικα το κήρυγμά μας είναι κενό περιεχομέ­νου. Η ελπίδα μας τώρα τοποθετείται στους προγραμματισμένους γεωργο- κτηνοτροφικούς συνεταιρισμούς, εάν φυσικά οργανωθούν και λειτουργή­σουν σε σωστές, υγιείς βάσεις. Οι οργανωμένοι λοιπόν σε σωστές βάσεις Γεωργοκτηνοτροφικοί και Καταναλωτικοί Συνεταιρισμοί θα μπορούσαν να έ ­χουν τα εξής ευεργετικά ωφέλη:1. Θα παράγουν αγνά, υγιεινά προϊόντα με τις καλύτερες δυνατές επιστη­μονικές προδιαγραφές και θα έχουν τα προϊόντα αυτά βασικό στόχο την υγεία των καταναλωτών και όχι το κέρδος. Θα παράγουν προϊόντα για ανθρώ­πινη χρήση κ ι ' όχι με αποκλειστικό και πρωταρχικό κριτήριο το κέρδος και θα τα διαθέτουν στους καταναλωτές στην φυσική τους κατάσταση.2. Δεν θα γίνεται σπατάλη παραγωγής δηλαδή, δεν θα παράγονται, χωρίς προγραμματισμό, τεράστιες ποσότητες προϊόντων μη αναγκαίων, με σπατά­λη των πόρων και αχρήστευση μεγάλων ποσοτήτων τελικά στις χωματερές. Θα γίνεται δηλαδή ορθολογική παραγωγή,προγραμματισμένη για όσα είδη και σε όσες ποσότητες περίπου τα χρειαζόμαστε.3. Η ποιότητα των προϊόντων θα συναγωνίζεται την καλή προσιτή τιμή και θα σταματήσει η ακρίβεια, η κερδοσκοπία, η εκμετάλευση και προπάντων η υποβάθμιση της ποιότητας στα γεωργοκτηνοτροφικά προϊόντα. Έτσι μόνο

θα παταχθεί η νοθεία, οι βιομηχανικές αλχημείες, οι εξουθενωτικές επεξερ­γασίες και οι εγκληματικές προσθήκες χημικών προσθέτων.4. Θα ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα για να αποφεύγεται η μόλυνση του περιβάλλοντος.5. Θα λαμβάνονται όλα τα κατάλληλα μέτρα για να καλλιεργούνται με σω­στό τρόπο και να παράγονται προϊόντα κυρίως, που προάγουν την ανθρώπινη υγεία και ευημερία και λιγότερο προϊόντα που υπονομεύουν την υγεία και ευεξία των πολλών και απεργάζονται τον εκφυλισμό μιας μερίδας του πλη­θυσμού. Λ.χ. τέτοια προϊόντα είναι τα οινοπνευματώδη, ο καπνός, οι κονσέρ­βες, τα αλλαντικά, παστά, αναψυκτικά, μαργαρίνες, και διάφορα άλλα φυτικά λίπη. Θα μειωθούν στο ήμισυ περίπου τα ζώα που προορίζονται για σφαγή και θα αλλάξει ριζικά ο τρόπος μεγαλώματος και πάχυνσης των ζώων αυτών (μοσχάρια κοτόπουλα, χοίροι κλπ.).6. Θα σταματήσει προοδευτικά με αυστηρά μέτρα και αυστηρές ποινές για τους παραβάτες, η κερδοσκοπία, και οι μεσάζοντες, (που βγάζουν τη μερίδα του λέοντος στην εμπορία των γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων) με την ίδρυση καταναλωτικών συνεταιρισμών που θα διαθέτουν στο καταναλωτικό κοινό, τα προϊόντα αυτά, χωρίς μεσάζοντες και χωρίς ιδιώτες εμπόρους. Τα προϊόντα δηλαδή θα πηγαίνουν από την παραγωγή στην κατανάλωση, χωρίς βιομηχανοποίηση, επεξεργασία, ραφινάρισμα και κερδοσκοπία. Τα γιγαντιαία σούπερ μάρκετ, που είναι προθάλαμοι των νοσοκομείων με τα άχρηστα στην πλειονότητά τους προϊόντα που πουλούν, θα εκλείψουν προοδευτικά, σαν τους προϊστορικούς δεινόσαυρους. Άλλωστε τα σούπερ μάρκετ σήμερα πουλούν προϊόντα, όχι μόνο άχρηστα και βλαπτικά, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, αλλά και ξενόφερτα σ’ ένα σημαντικό ποσοστό τους, πράγμα που σημαίνει ότι φεύγουν για τις εισαγωγές τους τεράστια ποσά συναλλάγ­ματος .7. Θα παταχθεί η ανεργία με απορρόφηση πολλών χεριών στις διάφορες διαδικασίες παραγωγής και διακίνησης,των γεωργοκτηνοτροφικών συνεται­ρισμών.8. Ένα άλλο σημαντικό όφελος που θα προκύψει από τους γεωργοκτηνο- τροφικούς συν/μούς θα είναι η διάθεση και προώθηση αφθονίας υγιεινών, θρεπτικών και φτηνών γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων και στο πιο απόμα­κρο χωριουδάκι της Ελληνικής επικράτειας,που τώρα δεν φτάνουν τα προϊό­ντα αυτά ποτέ.9. Θα μπορούσαν οι συν/μοί αυτοί να συγκρατήσουν στην ύπαιθρο πολλές χιλιάδες νέους ανθρώπους, επιστήμονες, υπαλλήλους, τεχνίτες και άλλους ειδικούς που τώρα, μη έχοντας τη δυνατότητα μιας σταδιοδρομίας στην ύπαιθρο και στην επαρχία, μεταναστεύουν κατά χιλιάδες στα αστικά κέντρα και στο εξωτερικό, ψάχνοντας εναγώνια για παρασιτικά επαγγέλματα, για να βγάζουν το ψωμί τους, αναζητώντας επειγόντως μια θεσούλα κάπου. Θα

συγκροτήσουν λοιπόν οι Γ.Κ.Σ τα νειάτα στην ύπαιθρο.10. Οι συνεταιρισμοί θα αναλάβουν ποικίλες πρωτοβουλίες για επιστημομι- κή έρευνα στο χώρο της γεωργίας και κτηνοτροφίας, για υιοθέτηση νέων φυσικών, βιολογικών μεθόδων καλλιέργειας, για εισαγωγή και καλλιέργεια στην Ελλάδα πολλών δένδρων τροπικών και μη, φρούτων και λαχανικών που δεν υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα (λ.χ. πεκάν, κάσιου, μάγκο, παπάγια, σέλερυ, turnips, parsnip και πολλά άλλα άγνωστα στην χώρα μας). Θα εκδό- σουν προοδευτικά διάφορα χρήσιμα βιβλία γεωργίας, διατροφής, σωστής αποξήρανσης φρούτων, ελαιών, τυροκομίας, για την παραγωγή παραδοσια­κού γιαουρτιού, ξυνόγαλου, παραδοσιακής φέτας που τώρα έχει σχεδόν εκλείψει, βιβλία απλά δενδροκομίας, λαχανοκομίας, οργανικής καλλιέργειας κλπ.11. Θα αναλάβουν να φυτέψουν σ’ ολόκληρη τη χώρα μεγάλο αριθμό οπω- ροφόρων και δένδρων ξηρών καρπών (που περιέχουν λευκώματα υψηλής βιολογικής αξίας) κάνοντας την Ελλάδα ένα τεράστιο οπωρώνα τόσο για καλή θρέψη του λαού, όσο και για εξαγωγές εκλεκτών ποικιλιών φρούτων και λαχανικών, μιας και διαθέτουμε το πιο κατάλληλο κλίμα.12. Με την σωστή οργάνωση και λειτουργία των συνεταιρισμών θα μπορού­σαμε να παράγουμε μεγάλες ποσότητες διαφόρων γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων που τώρα τα εισάγουμε από το εξωτερικό και εκτός που είναι υποβαθμισμένα, κακής συχνά ποιότητας και ανθυγιεινά, ξοδεύουμε αστρο­νομικά ποσά σε πολύτιμο συνάλλαγμα. Ένα παράδειγμα είναι αρκετό για να σας πείσει: ξοδεύουμε για εισαγωγή κρεάτων και γαλάτων κακής ποιότητο- ας, κάθε χρόνο 100-150 περίπου δισεκατομμύρια δραχμές που αντιπροσω­πεύουν το 1/10 περίπου του κρατικού προϋπολογισμού. Θα μπορούσατε να φανταστείτε τώρα, τι ξοδεύουμε σε συνάλλαγμα, για το σύνολο των γεωργο- κτηνοτροφικών προϊόντων που εισάγουμε; Τεράστια σίγουρα ποσά, που θα μπορούσαν να τινάξουν στον αέρα κάποια ώρα αν συνεχιστούν οι εισαγωγές με τον ίδιο ρυθμό, τον κρατικό μας προϋπολογισμό. Κι ’ εδώ θα θέλαμε να καταλήξουμε. Θα μπορούσαν κάλλιστα οι συνεταρισμοί αυτοί, σωστά οργα­νωμένοι, να καλύψουν το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών μας οε γεωργο- κτηνοτροφικά προϊόντα και να σταματήσει η οικονομική αιμορραγία της χώ­ρας, η ανεργία, η υποανάπτυξη, η αστυφιλία, η κακή θρέψη, η υποβαθμισμέ­νη υγεία και η χαμηλή ποιότητα ζωής όλων μας.13. Οι γεωργοκτηνοτροφικοί συνεταιρισμοί θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν στο έπακρο όλες τις μεγάλες δυνατότητες της Ελληνικής οικονομίας, γε­ωργίας και κτηνοτροφίας, ώστε να γίνουμε αυτάρκεις σε όλα σχεδόν τα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα και να σταματήσει η οικονομική αιμορ­ραγία για εισαγωγές. Θα ανέβει σε σημαντικό βαθμό η χαμηλή παραγωγικό­τητά μας. Η γεωργία σίγουρα θα μας βγάλει στα ανοικτά και όχι η βιομηχανία.

Χάρη στους γεωργοκτηνοτροφικούς και καταναλωτικούς συνεταιρισμούς

θα καταφέρουμε να παράγουμε μεγάλες ποσότητες γεωργικών κτηνοτροφι- κών προϊόντων υψηλής ποιότητας και προσιτών σε όλα τα βαλάντια, που όχι μόνο θα καλύπτουν τις ανάγκες της χώρας και δεν θα εισάγουμε σχεδόν τίποτα από το εξωτερικό, αλλά απεναντίας θα εξάγουμε μεγάλες ποσότητες τέτοιων άριστων προϊόντων από κάθε άποψη (καλλιεργημένων σωστά, με οργανικά βασικά λιπάσματα) που θα κερδίσουν τις ξένες αγορές και θα φέρουν στη χώρα μας πολύτιμο συνάλλαγμα.

Οι δυνατότητες της Ελληνικής γης αξιοποιούνται τώρα σε πολύ μικρό βαθμό. Έχουμε σίγουρα τις δυνατότητες να γίνουμε αυτάρκεις σε πολλά προϊόντα διατροφής για τα οποία ξοδεύουμε τώρα τεράστια ποσά, γονατίζο­ντας τον προϋπολογισμό μας, για να τα εισάγουμε. Ελάχιστοι παράγουν σή­μερα στη χώρα μας. Οι περισσότεροι ασχολούνται με αντιπαραγωγικά και παρασιτικά επαγγέλματα. Με τους συνεταιρισμούς αυτούς θα αυξηθεί αφά­νταστα η παραγωγικότητά μας και θα αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των πα­ραγωγικών ανθρώπων και θα μειωθεί κατά συνέπεια σημαντικά ο αριθμός των υποασχολουμένων και των κοινωνικών παρασίτων.

' Ετσι μόνο θα ανέβει η ποιότητα της ζωής όλων μας. Τίποτα δεν θα βοηθή­σει στην προσπάθειά μας αυτή, όσο οι συνεταιρισμοί που περιγράψαμε.

' Ετσι μόνο θα μπορέσουμε να πατάξουμε καίρια την υποβάθμιση των προϊό­ντων, την αλόγιστη χρήση χημικών ραντισμάτων, την νοθεία των τροφίμων την πρόωρη συλλογή των φρούτων, πριν ωριμάσουν και την τεχνητή ωρίμαν- σή τους, την καταστροφική επεξεργασία τους, τις χωματερές, και την ασύ­δοτη κερδοσκοπία παραγωγών και μεσαζόντων. Τότε θα σταματήσει η εκμε- τάλευση ενός εύπιστου κοινού, θύμα της έξης, της κακής πληροφόρησης και της εξανδραποδιστικής διαφήμισης. Στα είδη διατροφής τουλάχιστον πρέπει να αποκοπεί μια για πάντα η γάγγραινα της ιδιωτικής «πρωτοβουλί­ας», της εκμετάλευσης, της απάτης, της νοθείας, της υποβάθμισης, της κερδοσκοπίας. Έτσι μόνο θα ανέβει το επίπεδο υγείας του Ελληνικού λαού.' Οσα χρήματα κι ’ αν ξοδευτούν για το Ε.Σ. Υ η υγεία του λαού θα υποβαθμί­ζεται με το πέρασμα του χρόνου, με μαθηματική ακρίβεια. Τα προγράμματα του ΕΣΥ είναι προγράμματα για την βίαιη κατάπνιξη και καταστολή της αρρώ­στιας (ατελέσφορη συνήθως στα χρόνια νοσήματα προσπάθεια) κι όχι η γνή­σια βελτίωση και αναβάθμιση της υγείας του Ελληνικού λαού.

Πρέπει επιτέλους να παύσουμε να αυταπατώμαστε, πιστεύοντας αφελώς πως για την οικονομική ανάπτυξη και την έξοδο από την φτώχια, προϋπόθε­ση είναι η εκβιομηχάνιση. Πολλοί σύγχρονοι οικονομολόγοι, τεχνοκράτες και ερευνητές των κοινωνικοοικονομικών μας φαινομένων επισημαίνουν τα τε ­λευταία χρόνια το λάθος και υποστηρίζουν πως η παραμέληση της γεωργίας είναι υπαίτια πολλών από τα δεινά από τα οποία υποφέρει η χώρα μας. Υπάρχουν σήμερα πολλοί ξένοι διακεκριμένοι ειδικοί που υποστηρίζουν, με πολλά ακλόνητα επιχειρήματα, πόσο επιζήμιες για τον Τρίτο Κόσμο ήταν οι

πλάνες των υποστηρικτών της αυτοδύναμης ανάπτυξης που στηρίζεται στη βιομηχανία. Η επιβίωση λένε, του Τρίτου Κόσμου θα είναι αγροτική ή δεν θα υπάρξει. Οι υποανάπτυκτες, υποστηρίζουν, χώρες δεν θα λύσουν το πρό­βλημα της πείνας παρά μόνον αν προστατεύσουν με κάθε δυνατό τρόπο την γεωργία, την αγροτιά τους. Η επιβίωση τονίζουν, δεν περνάει από την ανά­πτυξη υπερμοντέρνων εκμεταλεύσεων, αλλά από την ανάπτυξη με σταθερό βηματισμό ολόκληρης της παραδοσιακής αγροτιάς.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΚΑΙ

ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ

Οι κακές διατροφικές συνήθειες των πολλών και οι άλλες κακές συνήθει­ες διαβίωσης μπορούν να αλλάξουν με τρόπο γοργό, μονάχα αν το θελήσει και εργαστεί προς την κατεύθυνση αυτή το κράτος. Μια κυβέρνηση που ενδιαφέρεται πραγματικά για την υγεία του λαού, που είναι το σημαντικότε­ρο κεφάλαιο σε μια κοινωνία, πρέπει να αποφασίσει αμέσως να κάνει κάτι αποτελεσματικό προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν υπάρχουν πια στην κοινω­νία μας περιθώρια αργοπορίας και αναβολής. Εξαντλήθηκαν. Θα πρέπει αμέ­σως να συσταθεί από την κυβέρνηση ένας αυτόνομος οργανισμός που θα μπορούσε να ονομαστεί «Ελληνικός Οργανισμός Υγείας και Πρόληψης» (Ε- Λ.Ο.Υ.Π) και που θα έχει σαν αντικείμενο την εκπόνηση προγραμμάτων συ­νεχούς ενημέρωσης και διαφώτισης του Ελληνικού λαού πάνω στα θέματα της υγείας και πρόληψης. Θα παρέχει συνεχή και συστηματική Αγωγή Υγεί­ας στους ανθρώπους με την βοήθεια των μαζικών μέσων επικοινωνίας (Τη­λεόραση - Ραδιόφωνο) με διαλέξεις, φυλλάδια, περιοδικό, βιβλία, ντοκυ- μανταίρ κλπ. Θα δραστηριοποιηθεί, αναλαμβάνοντας ευρύτατες δικαιοδοσί­ες στον τομέα υγείας - πρόληψης για την πραγματοποίηση συνεχών εκστρα­τειών για τη διαφώτιση του κοινού, σε θέματα σωστής διατροφής, υγιεινής μαγειρικής, πρόληψης της αρρώστιας (λ.χ. καρκίνου, διαβήτη, καρδιοπαθει- ών, αρθριτικών, αναιμίας, λοιμώξεων κλπ.) εκστρατείες για τα ωφέλη της σωματικής άσκησης για τις συνέπειες του καπνίσματος, του καφέ, της πο­λυφαγίας - πολυφαρμακίας, των οινοπνευματωδών, των αναψυκτικών, εκ­στρατείες ενάντια στην ζάχαρη και τα προϊόντα της, το άσπρο αλεύρι και τα προϊόντα του, το αλάτι, τα λίπη, το ξενύχτι, τη λαιμαργία, την καθιστική ζωή, εκστρατείες για τα ωφέλη της υπαίθρου, του ήλιου, της ωμοφαγίας, του επαρκούς ύπνου, τους κινδύνους των ακτινοβολιών από τις ακτινογραφίες του γιατρού, του οδοντογιατρού και της τηλεόρασης (κυρίως της έγχρωμης). Αν δεν γίνει αυτός ο οργανισμός τότε πρέπει δικαιολογημένα να ανησυχεί κανείς για το μέλλον της κοινωνίας μας. Είναι αβέβαιη η επιβίωση του Έ ­θνους. Είναι πιο σπουδαία άραγε η προαγωγή του τουρισμού (ΕΟΤ) όσο κι ’ αν αποφέρει οικονομικά, κάνοντάς μας ωστόσο φύλακες αρχαιοτήτων, ξ ε ­νοδόχους και υπηρέτες των ξένων, που μας φέρνουν πολλά κακά - εκτός

από τα χρήματά τους - από την προαγωγή της υγείας και ζωτικότητας του Ελληνικού λαού μέσω ενός ανάλογου με τον EOT αυτόνομου οργανισμού,με ευρείες δικαιοδοσίες στα θέματα υγείας και πρόληψης;;

Ο ΕΛ.Ο.Υ.Π θα εισηγείται επίσης στην Κυβέρνηση γενικά και στα αρμόδια Υπουργεία όλα τα σωστά μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν για την προαγωγή της υγείας όλων μας μέσω ενημέρωσης, παραγωγής υγιεινών προϊόντων και εξυγίανσης του περιβάλλοντος. Θα συνεργάζεται επίσης στενά με όλους τους αρμόδιους κρατικούς φορείς για την υλοποίηση των μέτρων που θα λαμβάνονται. Ο ΕΛ.Ο.ΥΠ θα εισηγηθεί για δραστικές αλλαγές στα διαιτολό­για και την μαγειρική των ασύλων, νοσοκομείων, ορφανοτροφείων, στρατού, των καντίνων στα σχολεία, των παιδικών σταθμών, ιδρυμάτων κοινής ωφέλει­ας. Θα εισηγηθεί για την παραγωγή και διάθεση σταρένιου ψωμιού μαύρου ολικής άλεσης, σκούρων ζυμαρικών ολικής άλεσης,σκούρου αγυάλιστου ρυ­ζιού, τονίζοντας στο κοινό τα ωφέλη και πλεονεκτήματα των προϊόντων αυ­τών. Θα κάνει αυστηρές συστάσεις στα εστιατόρια για καλύτερη μαγειρική, καλύτερη ετοιμασία των φαγητών με τις σωστές προδιαγραφές.Τα διαιτολό­για που επικρατούν σήμερα στα νοσοκομεία, στο στρατό, στα άσυλα, στα ορφανοτροφεία, στους παιδικούς σταθμούς κλπ. είναι εξωφρενικά,ανθυγιει- νά, απαράδεκτα.

Ο ΕΛ.Ο.Υ.Π θα εισηγηθεί τα σχετικά στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας για να βελτιωθούν τα διαιτολόγια των εμπορικών πλοίων, γιατί αυτά που επικρατούν σήμερα, σύμφωνα με τις πληροφορίες μας είναι τέτοια που αρ­ρωσταίνουν και σακατεύουν αργά ή γρήγορα την πλειονότητα των ναυτικών μας.

Με συστάσεις και εκστρατείες του ΕΛ.Ο.Υ.Π θα διαφωτισθεί το κοινό για δραστική μείωση του κρέατος, του αλατιού, των τηγανητών, των λιπών, κον­σερβών κλπ. και αντικατάστασή τους με φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς, πλήρη δημητριακά, αγνά ξηρά φρούτα κλπ.

Ο ΕΛ.Ο.Υ.Π θα διδάξει αναλυτικά και εξονυχιστικά στο λαό το τι είναι καλή σωματική και διανοητική υγεία, το πως αποκτάται, βελτιώνεται και διατηρεί­ται, το πως προλαμβάνονται οι μεγάλες μάστιγες της εποχής μας, τα πρόω­ρα γερατειά και ο πρόωρος θάνατος. Με τον ΕΛ.Ο.Υ.Π θα οικοδομήσουμε το μέλλον των δικών μας, των παιδιών μας,το μέλλον της Ελληνικής κοινωνίας.

Υπάρχει μια επείγουσα ανάγκη στη χώρα μας για σωστή,υπεύθυνη και συστηματική πληροφόρηση, στα θέματα υγείας και πρόληψης,με βάση όλα τα έγκυρα ευρήματα της επιστήμης σε διεθνή κλίμακα. Χρειάζεται ενημέ­ρωση ο δάσκαλος, ο νηπιαγωγός, ο καθηγητής, η μάνα, η έγκυος, ο υπερήλι­κας, ο φοιτητής, ο εργάτης, ο αγρότης, όλοι μας, για το πως θα ζήσουμε σωστότερα, για το πως να αποκτήσουμε καλύτερη υγεία, αντοχή, ζωντάνια, αποδοτικότητα, ευρωστία, για το πως θα κόψουμε τις κακές μας συνήθειες, για το πως θα μάθουμε να μαγειρεύουμε σωστότερα, νόστιμα και θρεπτικά

φαγητά, για το πώς θα γυμναζόμαστε, πως θα χάσουμε τα περιττά κιλά, (με τρόπο σωστό και ανέξοδο) ,για το πως να έχουμε καλύτερο ύπνο,χωρίς υπνωτικά, για το πώς θα γλυτώσουμε από σοβαρές αρρώστιες και αναπηρίες και πως να χαρούμε μια μακρά και αξιοβίωτη ζωή. Για όλα αυτά υπάρχει άφθονη και πολύτιμη γνώση. Αρκεί να την αξιοποιήσουμε και να την καταστή­σουμε εθνικά διαθέσιμη,μέσω ενός έγκυρου, ενήμερου, ευέλικτου, δραστή­ριου και αποτελεσματικού φορέα, που δεν θα ελέγχεται άμεσα από αρτηριο­σκληρωτικής και γραφειοκρατικής δομής υπουργεία.

ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Εγραψε ο τύπος (Νέα 14-6-84):«...Με κοινή απόφαση των υπουργών Παιδείας, Έρευνας και Τεχνολογί­

ας, κ.κ. Κακλαμάνη και Λιάνη, εγκρίθηκε ήδη η επιχορήγηση για την πρώτη φάση του προγράμματος ακτινοβολίας διαφόρων τροφίμων...»

Το ακολουθητέο πρόγραμμα: «1. Συλλογή σχετικής νομοθεσίας από τα κράτη που ήδη εφαρμόζουν την μέθοδο2. Πειραματική εφαρμογή3. Η ακτινοβόληση θα γίνει στα μηχανήματα του νοσοκομείου « Αγιος Σάββας» με ευθύνη του Δρ. Φυσικής Κουτρουμπά.4. Το ερευνητικό πρόγραμμα για την εφαρμογή της ακτινοβόλησης στον Ελληνικό χώρο έχει αναλάβει το Τ.Ε.Ι. Πάτρας σε συνεργασία με Τ.Ε.Ι. Αθή­νας και πρόκειται να αρχίσει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.5. Υπεύθυνος του όλου προγράμματος είναι ο Διευθυντής του Τ.Ε.Ι. Πά­τρας κ. Καπλάνης, ο οποίος δήλωσε στα Νέα ότι:

«Δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος από την ακτινοβόληση των προϊόντων, αφού οι ίδιες ακτίνες χρησιμοποιούνται ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙ­ΣΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΟΓΚΩΝ...» (!) Τα σχόλια είναι περιττά.

' Ετσι κάπως έχουν τα πράγματα, για τον Ελληνικό χώρο' από το 1984 που δημοσιεύθηκε αυτό το κείμενο στον τύπο, έως σήμερα (1986), δεν έχουμε τίποτα νεώτερο για την τύχη της νέας μεθόδου συντήρησης των τροφίμων (διά ακτινοβολίας). Πρόσφατα όμως δημοσιεύτηκε στο «ΒΗΜΑ» (15.6.86) μια ανταπόκριση από το Λονδίνο. Θεωρούμε σκόπιμο να μεταφέρουμε εδώ αυτούσιο το κείμενο:

«Από τις αρχές της επόμενης δεκαετίας θα καταναλώνουμε τρόφιμα που θα έχουν δεχθεί δόσεις ακτινοβολίας «γάμμα» τόσο υψηλές, που θα μπορού­σαν να σκοτώσουν άνθρωπο!

Η μέθοδος αυτή εμποδίζει τις αλλοιώσεις των τροφίμων επιμηκύνοντας τον χρόνο της συντήρησης τους και όπως πιστεύει ο διευθυντής της Leathe- rhead Food Research Association της Βρετανίας δρ. Άλαν Χολμς, προτού περάσουν πολλά χρόνια θα καθιερωθεί.

Η συντήρηση των τροφίμων με ακτινοβολία δεν είναι καινούργια ανακάλυ­ψη. Η μέθοδος αναφέρεται σε αμερικανικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας, με ημερομηνία εκδόσεως 1905! Και σήμερα, εφαρμόζεται σε περισσότερες

από 30 χώρες, όπως π.χ. στα βατραχοπόδαρα της Ολλανδίας, στα λουκάνικα και τα ψάρια Ιαπωνίας, στα μπαχαρικά Η.Π.Α., στα κρεμμύδια της Ταϋλάνδης και διάφορα φρούτα της Νότιας Αφρικής. Στη Γαλλία εφαρμόζονται αρκετά προγράμματα ακτινοβολίας, τα τρόφιμα, όμως, αυτά δίνονται μόνο σε ασθε­νείς που παρουσιάζουν συγκεκριμένα προβλήματα, όπως π.χ. αυτοί στους οποίους έχει γίνει μεταμόσχευση καρδιάς.

Με την έκθεση των τροφίμων σε ακτινοβολία «γάμμα» επιτυγχάνεται:- Η συντήρησή τους, με εξόντωση των μικροοργανισμών που προκαλούν σήψη.- Η εξόντωση των παρασίτων και των επικίνδυνων μικροοργανισμών ό­πως π.χ. η σαλμονέλλα.- Η παρεμπόδιση της βλάστησης ορισμένων προϊόντων, όπως οι πατά­τες και τα κρεμμύδια και η επιβράδυνση του ζαρώματος των φρούτων.- Η αποστείρωση των τροφίμων με εξόντωση των εντόμων και των αυγών τους.

Οι δόσεις που χρησιμοποιούνται κυμαίνονται μεταξύ 100.000 και 1.000.000 ραντ. Στη περίπτωση αυτή ισχύει ο «χρυσός κανόνας», ότι όσο πιο απλός είναι ο προς εξόντωση μικροοργανισμός, τόσο μεγαλύτερη δόση χρειάζεται. Οι δόσεις που παρέχονται στα τρόφιμα θα μπορούσαν να σκοτώ­σουν άνθρωπο, αφού ο οργανισμός μας δεν αντέχει παρά πάνω από 500- 1000 ραντ. Παρ' όλα αυτά, στα τρόφιμα δεν απομένει ίχνος ραδιενέργειας, μετά την έκθεσή τους σε ακτινοβολία.

Οι ακτίνες «γάμμα» είναι της ίδιας φύσεως με το ηλιακό φως, αλλά περιέ­χουν πολύ υψηλότερα ποσοστά ενέργειας. Παράγονται με την αποσύνθεση ραδιενεργών ισοτόπων όπως το κοβάλτιο 60.

Η ακτινοβόληση των τροφίμων γίνεται σε ειδικές εγκαταστάσεις, το κό­στος των οποίων φθάνει το 1 εκατομμύριο δολλάρια. Η διαδικασία έχει ως εξής:

Τα τρόφιμα τοποθετούνται μέσα σε θάλαμο που περιέχει ποσότητες κο­βαλτίου 60. Η ακτινοβολία διαπερνά τη συσκευασκία, σκοτώνοντας μικροορ­γανισμούς, βακτηρίδια και έντομα. Στη διάρκεια της ακτινοβολίας τα μόρια νερού και λίπους αποσυντίθεται και δημιουργούνται νέα βραχύβια μόρια τα οποία με τη σειρά τους συνάπτουν χημικούς δεσμούς, επηρεάζοντας το ΟΝΑ. Έτσι δημιουργούνται τα «ραδιολυτικά προϊόντα», δηλαδή οι ουσίες που βρίσκομε μέσα στα τρόφιμα, όταν σταματήσει η δράση των βραχύβιων μορίων.

Κανένα από τα «ραδιολυτικά προϊόντα» δεν έχει ποτέ δημιουργήσει προ­βλήματα υγείας στον άνθρωπο. Άλλωστε η αναλογία τους είναι απειροελά­χιστη, και η δράση τους αμελητέα, αν συγκριθεί με τη δράση των χημικών συντηρητικών».

Σχολιάζοντας το παραπάνω κείμενο, στεκόμαστε μόνο στην τελευταία

παράγραφο, θέλοντας να τονίσουμε:1. Ο ισχυρισμός ότι «κανένα από τα ραδιολυτικά προϊόντα δεν έχει ποτέ δημιουργήσει προβλήματα υγείας» είναι ανακριβής και αντιεπιστημονικός.' Ενας ψεύτικος ισχυρισμός, που δεν στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και πειράματα.

Αντίθετα με την άποψη αυτή, υπάρχει μια σειρά από μελέτες και πειραμα­τικά δεδομένα σε ζώα όσο και σε ανθρώπινους πληθυσμούς, που αποδεικνύ- ουν την βλαπτικότητα των ραδιολυτικών αυτών στοιχείων, ξέχωρα από τις ζημιές που προκαλούνται στα τρόφιμα όσον αφορά μια μεγάλη κατηγορία θρεπτικών στοιχείων. (Βιταμίνες A, Ε, Κ, Β,, Β?, Β3, Β6, ουσιώδη και μη αμινοξέα, κυστείνη, μεθειονίνη, τρυπτοφάνη, ιστιδίνη και ένζυμα, βλάπτο­νται είτε καταστρέφονται με την ακτινοβολία). Η ακτινοβολία βέβαια κατα­στρέφει έντομα, μύκητες, παράσιτα κ.λ.π. αλλά επίσης αποδιοργανώνει τα λευκώματα και δημιουργεί τα μοναδικά ραδιολυτικά προϊόντα (Unique Radio- lytic Products URPs).

Μια ανακοίνωση της Υπηρεσίας Τροφών και Φαρμάκων της Η.Π.Α. του 1980, ανέφερε ότι οι ακτινοβολημένες τροφές σε επίπεδα πάνω από 100 Κ. rads (το συνιστώμενο επίπεδο για να ανασταλεί η αλλοίωση και για να διατη­ρούνται πολλά τρόφιμα), μπορεί να περιέχει αρκετά ραδιολυτικά προϊόντα για να δικαιολογήσει τοξικολογικές επιπτώσεις.2. Ο ισχυρισμός ότι η δράση των ραδιολυτικών προϊόντων είναι αμελητέα, αν συγκριθεί με την δράση των χημικών συντηρητικών δεν είναι πειστικός γιατί α) δεν έχουν μελετηθεί ακόμα σε βάθος οι επιπτώσεις των ραδιολυτι- κών προϊόντων β) για πολλά προϊόντα που είχαν χαρακτηριστεί αρχικά σαν ακίνδυνα και αβλαβή εκ των υστέρων (μετά 10 ή 20 χρόνια!!!), αποδείχτηκε η μεγάλη τοξικότητά τους και αποσύρθηκαν

Δεν μπορούμε ποτέ να δεχτούμε για θέματα που αφορούν άμεσα την υγεία μας «το μη χείρον, βέλτιστον». Άλλωστε αυτό το «βέλτιστον» έχει ήδη αποδειχθεί αρκετά τοξικό.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί η αξία της επιστημονικής έρευνας στο να βρει τρόπους για μια σωστή συντήρηση τροφίμων, που δεν θα προετοιμά­ζει δεινά για τον άνθρωπο. Αυτό αποτελεί μια ουσιαστική πρόκληση για τους ειδικούς επιστήμονες του κόσμου μας κι ’ ένα στάδιο δόξης λαμπρό, πολύ σημαντικότερο για την ανθρωπότητα, από την ενασχόληση με πυρηνικούς πυραύλους, με νέα όπλα καταστροφής και με το «πόλεμο των άστρων».

Στη συνέχεια θα αναφερθούμε συνοπτικά στο τι είναι ακτινοβολία τροφί­μων, ποιές οι επιπτώσεις της στα επί μέρους θρεπτικά στοιχεία των τροφί­μων και ποιές οι επιπτώσεις των ακτινοβολημένων τροφίμων στα ζώα και στον άνθρωπο.Τι ε ίνα ι ακτινοβολία τροφίμων;

Συντήρηση των τροφίμων με ακτινοβολία, σημαίνει να εκτίθενται οι τρο­

φές σε γ ακτίνες ή ηλεκτρόνια που εκπέμπονται από ραδιενεργά στοιχεία όπως είναι το Κοβάλτιο 60, σκοτώνοντας τους μύκητες καθώς και τα ζωντα­νά κύτταρα και όλα τα φυσικά βακτηρίδια της τροφής. Το τροφικό προϊόν σφραγίζεται έπειτα, για να αποφευχθεί επί πλέον μόλυνοη και δεν απαιτεί ψύξη. Η τροφή η ίδια δεν εκπέμπει μετρητή ακτινοβολία μετά από μια τέτοια έκθεση. Το Κοβάλτιο 60, είναι μια ουσία, που δημιουργείται και κατά την καύση του ουρανίου σε πυρηνικούς αντιδραστήρες. Είναι ένα ραδιενεργό στοιχείο. Οι ακτίνες γ που εκπέμπει έχουν μικρότερο μήκος κύματος από τις ακτίνες X (που χρησιμοποιούνται για ακτινογραφίες). Η ακτινοβόληση των τροφών με ακτίνες γ, δεν δημιουργεί ραδιενεργά προϊόντα.

Οι Αμερικανοί επιστήμονες Δρ. Σαμουέλ Επστάϊν και Τζων Γκόφμαν τόνι­σαν ωστόσο, ότι «Ενώ δεν είναι ραδιενεργός η ακτινοβολημένη τροφή περιέ­χει σταθερά ραδιολυτικά προϊόντα των οποίων η χημική ταυτότητα και τοξικό­τητα δύσκολα προσδιορίζονται». Υπάρχουν πλήθος απόψεις ειδικών, στη σχετική βιβλιογραφία που αμφισβητούν τη χρησιμότητα της μεθόδου και διατυπώνουν πολλές κατηγορίες για μελλοντικές σοβαρές βλάβες, που θα προκύψουν από την ακτινοβολία των τροφίμων.Αποτελέσματα ακτινοβολίας στα συστατικά των τροφών

Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες των τελευταίων ετών έχει διαπιστω­θεί ότι οι τροφές παθαίνουν τις ακόλουθες αλλαγές με την ακτινοβόληση·.Λευκώματα:

Η ακτινοβολία στην τροφή επιφέρει την διάσπαση των πλαγίων αλύσεων και των τελικών ομάδων αυτών των μορίων.

Οι διασπασμένες αυτές ομάδες περιλαμβάνουν αμινοξέα. Σημαντικές πο­σότητες και ποικιλίες υδρογονανθράκων σχηματίζονται, μερικώς πτητικές. Περιλαμβάνονται σ’ αυτό τον κατάλογο μεθυλική και αιθυλική θειούχος αλ­κοόλη, διμεθυλικό και καρβονυλικό σουλφίδιο, υδρόθειο, βενζόλη, τολουόλη και μεθάνιο.Αμινοξέα

Τα αμινοξέα τα οποία περιέχουν διασπασμένες πλάγιες αλύσους του θεί­ου, είναι τρομερά ευαίσθητα στην ακτινοβολία. Τα επί μέρους αμινοξέα στις τροφές, αποσυντίθενται μ' ένα ειδικό τρόπο, σύμφωνα με την χημική σύν­θεση κάτω από την επιρροή της ακτινοβολίας.

Σαν συνέπεια της αποσύνθεσης που προξενείται από την ακτινοβολία των αμινοξέων, απελευθερώνονται μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα.Λίπη και λιπαρά οξέα

Τα λιπαρά οξέα είναι ευαίσθητα στην ακτινοβολία. Η ποιότητα του λαδιού υφίσταται τεράστιες αλλαγές σε μέσες δόσεις ακτινοβολίας. Κ ι' ακόμη, περισσότερο σε υψηλές δόσεις. Από μέσες έως υψηλές δόσεις αναπτύσ­σονται τοξικές ουσίες. Η ακτινοβολία του σογιέλαιου επιφέρει μια αλλαγή

στον αριθμό του Ιωδίου, μια άνοδο στο υπεροξείδιο και στις τιμές των οξέων και καταστροφή της τοκοφερόλης.Λιπίδια

Τα λιπίδια είναι πολύ ευαίσθητα στην ακτινοβολία. Κάτω από την επίδραση της ακτινοβολίας τα λιπίδια παράγουν προϊόντα διάσπασης και αυτό εξηγεί την αποκρουστική μυρωδιά του κρέατος όταν είναι ακτινοβολημένο. Να πως συμβαίνει αυτό. Τα μόρια των λιπιδίων διαχωρίζονται από την ακτινοβολία.' Ενας αριθμός ριζών σχηματίζονται κι ’ αυτές ενώνονται με οξυγόνο για να σχηματίσουν ενώσεις όπως το υπεροξείδιο του υδρογόνου. Ένας ερευνη­τής ανέλυσε περισσότερες από 80 πτητικές ενώσεις λιπιδίων αποσυντιθεμέ- νων από ακτινοβολία. Ειδικά πολυάριθμοι ήσαν οι υδατάνθρακες, οι οποίοι μπορούν να αποσυντεθούν και να σχηματίσουν έντονα τοξικές ενώσεις, ό­ταν υπόκεινται σε ακτινοβολία.Υδατάνθρακες

Οι υδατάνθρακες έχουν αυξημένο κίνδυνο όταν εκτεθούν στην ακτινοβο­λία· αποδείχτηκε ότι είναι πολύ ευαίσθητοι στην ακτινοβολία. Η αποσύνθεση τους παράγει ουσίες οι οποίες βλάπτουν την διαίρεση του κυττάρου και πιθανόν τις κληρονομικές δομές. Τα περισσότερα από τα προϊόντα της διά­σπασης έχουν καθοριστεί χρωματογραφικώς.Νουκλεϊνικά οξέα

Τα νουκλεϊνικά οξέα, DNA, RNA είναι απαραίτητα δομικά υλικά, έχουν σχέση με την μεταβίβαση της γενετικής πληροφορίας καθώς και την κυττα­ρική διαίρεση. Είναι δε εξαιρετικά ευαίσθητα στην ακτινοβολία και επίσης και στα προϊόντα ακτινοβολίας των τροφών.' Ενζυμα

Για να καταστραφούν μεγάλες, μοριακώς, πρωτεΐνες πρέπει να χρησιμο­ποιηθούν μεγάλες δόσεις ακτινοβολίας.

Τα λεγόμενο αναλλοίωτα ή σε ελάχιστο βαθμό αλλαγμένα ένζυμα στις ακτινοβολημένες τροφές, αναπτύσσουν συχνά μια έντονη δραστηριότητα (π.χ. η ενζυματική αποσύνθεση του κρέατος αυξάνεται σημαντικά μετά την ακτονοβολία). Έτσι λαμβάνονται, αντισταθμιστικά μέτρα για το κρέας, όπως η χορήγηση αδρεναλίνης στα ζώα που σφάζονται, για να ελαττώσουν τις δραστηριότητες των ενζύμων που τήκουν τα λευκώματα.Ραδιομιμητικές ουσίες

Τα ραδιομιμητικά χημικά (χημικά· τα οποία μιμούνται τον χαρακτήρα - τις ιδιότητες - της ακτινοβολίας), η ίδια η ακτινοβολία και πολλά από τα χημικά που χρησιμοποιούνται στην Γεωργία μπορεί να βλάψουν τα χρωμοσώματα ε ίτε μεταβάλλοντας την χημεία ενός μόνο γονιδίου, έτσι που το γονίδιο μεταφέρει λανθασμένη πληροφορία καλούμενη point mutation ή διασπώντας το χρωμόσωμα καλούμενο deletion.

Το κύτταρο μπορεί να σκοτωθεί ή μπορεί να συνεχίσει να ζει αναπαράγο- ντας ενίοτε την λανθασμένη αυτή πληροφόρηση. Ορισμένοι τύποι βλάβης του κυττάρου μπορεί να προξενήσουν γενετικώς λανθασμένη πληροφόρηση που οδηγεί σε ανεξέλεγκτη κυτταρική ανάπτυξη. Τα καταστρεπτικά ζιζανιο- κτόνα λειτουργούν όλα με βάση την αρχή αυτή. Στους ανθρώπους το ίδιο φαινόμενο καλείται ΚΑΡΚΙΝΟΣ. Μια κυτταρική βλάβη (εξ αιτίας κακής θρέ­ψης ή τοξικότητας) στο σπέρμα ή στα ωάρια, στον άνθρωπο, μπορεί να προξενήσει παραμορφώσεις ή διανοητική καθυστέρηση στις μελλοντικές γενιές. Μπορεί επίσης να συνεισφέρει σε εκφυλιστικές μεταβολικές αρρώ­στιες. Οι ερευνητές έχουν βρει ότι μια ομάδα ραδιομιμητικών χημικών ουσι­ών τα εποξείδια,σχηματίζονται στις τροφές σαν συνέπεια της διαδικασίας της ακτινοβολίας.Μυρωδιά και γεύση

Η εμπορικοποίηση της ακτινοβολίας για τις τροφές υπήρξε βραδεία εξ αιτίας των οργανοληπτικών αλλαγών στην τροφή, που οφείλονται στην ακτι- νοβόλησή της. Αυτό σημαίνει ότι οι μυρωδιές και οι γεύσεις αλλοιώνονται και μειώνονται από την διαδικασία αυτή κι ’ αυτό θα επηρεάσει πολύ τον κατανα­λωτή. Αλλά η βιομηχανία μαζί με την τεχνολογία μπορούν να κατασκευάσουν τεχνητά πρόσθετα για να εξαπατήσουν την γεύση και την όσφρηση του καταναλωτή ακτινοβολημένων τροφίμων.Αλλαγές στους ιστούς

' Οταν η τροφή ακτινοβολείται επηρεάζονται τα κύτταρα καθώς αυξάνεται η διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης. Έτσι επέρχεται βλαπτική αλλα­γή στην υφή των ακτινοβολημένων τροφών.Ραδιομιμητική χημεία- κ υ τ τ α ρ ι κ ή δ ι α ί ρ ε σ η : Καλλιέργιες ανθρωπίνων λευκοκυττάρων στις οποίες προστέθηκε ακτινοβολημένη διάλυση ζάχαρης επιδεικνύουν μια ελάττωση στο ρυθμό της κυτταρικής διαίρεσης και μια αύξηση της χρωμοσω- ματικής διάσπασης.

Μια Οργάνωση ' Ερευνας για τη Μόλυνση, στον Καναδά, αναφέρει, αρκε­τά πειράματα σε ζώα που έδειξαν, ότι ορισμένα ζώα που τράφηκαν με ακτι­νοβολημένη τροφή, ανέπτυξαν επί πλέον σύνολα, (σειρές) χρωμοσωμάτων.- γ ο ν ι μ ό τ η τ α : Έχει βρεθεί ότι η γονιμότητα των ζώων ελαττώνεται όταν τρέφονται με ακτινοβολημένες τροφές (Phillips και συνεργ - McCay και συνεργ).- β λ ά β ε ς σ τ ο έ μ β ρ υ ο : Εμβρυακές βλάβες είναι σχεδόν σίγουρο πως θα συμβούν.- ε υ π ε π τ ό τ η τ α : Η ακτινοβολία, ελαττώνει την καλή πέψη της τροφής (Schreiber και συνεργ).- α ν ά π τ υ ξ η : Παρετηρήθη μια σημαντική ελάττωση στον ρυθμό ανά-

πτύξης της 3ης γενιάς ποντικών όταν τρέφονταν πρόσθετα με ακτινοβολημέ­να μόνο με 140 Krad πορτοκάλια (Phillips και συνεργ).Αιματολογικές και ανοσοποιητικές διαδικασίες

Μιας και τα επακόλουθα της κατανάλωσης ακτινοβολημένων τροφών πάνω στο ζωντανό ιστό είναι όμοια με εκείνα της άμεσης ακτινοβολίας, χρήζουν μεγάλης προσοχής και είναι μεγάλης σπουδαιότητας τα προβλήματα που περιλαμβάνουν μια τελική μείωση της αντίστασης ενάντια στις μολυσματικές αρρώστιες.Αλλαγές των οργάνων

Σε σκύλους που τράφηκαν με ακτινοβολημένη τροφή διαπιστώθηκε αύξη­ση στο βάρος του σπληνός μαζί με υπεραιμία του οργάνου (Larson και συ­νεργ)Καρκινογένεση

Ορισμένοι ερευνητές αναφέρουν μια σημαντική αύξηση κακοήθων λεμ­φωμάτων σε ποντικούς που τρέφονταν με ακτινοβολημένη ανάμικτη διατρο­φή (Reica και συνεργ).

Μια ανακοίνωση ενός Επιστημονικού Οργανισμού (U.S.D A.) Η.Π.A., βασι­σμένη σε 12 μελέτες, συνεπέρανε, ότι τα ποντίκια, που τράφηκαν με ακτι­νοβολημένα κοτόπουλα, παρουσίασαν μια αύξηση στους όγκους των όρχε- ων, βλάβες που περιελάμβαναν καρκίνο, νεφροπάθεια, και ελαττωμένη δι­άρκεια ζωής. Σε μια άλλη μελέτη βρέθηκε μια αύξηση στους θανάτους ανάμεσα στους απογόνους μυϊγών που τράφηκαν με ακτινοβολημένα κοτό­πουλα.

Το Πανεπιστήμιο της Οζάκα στην Ιαπωνία, έκανε μια έρευνα, από την οποία προέκυψε ότι παιδιά που είχαν τραφεί με στάρι το οποίο είχε υποστεί ραδιενεργό ακτινοβολία, παρουσίασαν αλλοιώσεις της κυτταρικής δομής και μεγαλύτερη ευπάθεια απέναντι σε διάφορες μορφές καρκίνου.Βιταμίνες

Είναι ευαίσθητες στην ακτινοβολία και ειδικά εκείνες που είναι πιό ευαί­σθητες στην θερμότητα δηλ. η Κ και η Β, (θειαμίνη).

Χρέος έχει η κυβέρνηση να εξετάσει σε βάθος όλα τα υπάρχοντα στοιχεία και ευρήματα πριν αποφασίσει την ακτινοβολία, ορισμένων τροφίμων στη χώρα μας. Εφόσον τελικά «αποφασιστεί» η ακτινοβολία κάποιων τροφίμων, θα πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει, σχετική ένδειξη (κάποια ετικέττα ή κάτι άλλο) στα ακτινοβολημένα τρόφιμα, ώστε ο καταναλωτής να γνωρίζει αν το τρόφιμο που καταναλώνει έχει υποστεί ακτινοβολία ή όχι. Το ίδιο πρέπει να ισχύει για τα τυχόν εισαγόμενα τρόφιμα που έχουν «αποστειρωθεί» με ακτι­νοβολία. Και τότε θα έχει την διακριτική ευχέρεια ο καταναλωτής να χρησι­μοποιήσει ένα ορισμένο προϊόν ή όχι. Δεν πρέπει με κανένα τρόπο να βιαστεί η κυβέρνηση να πάρει αποφάσεις πρόχειρες, στο ζωτικό αυτό θέμα

ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ

Στη διάρκεια, που προετοιμαζόταν το βιβλίο αυτό για έκδοση, συνέβη το τραγικό πυρηνικό ατύχημα του Τσερνομπίλ.

Το ατύχημα στο Τσερνομπίλ δεν μπορεί να επηρεάσει τη σωστή διατροφή. Αντίθετα, πιστεύουμε ότι τώρα οι άνθρωποι έχουν ένα λογο παραπάνω για να προσέχουν τί τρώνε. Έτσι, θ' ανεβάσουν το επίπεδο της υγείας τους και θα ενισχύσουν τους αμυντικούς μηχανισμούς του σώματος ενάντια και στις άλλες μολύνσεις και ρυπάνσεις (π.χ. μόλυνση από βαριά μέταλλα, όπως είναι ο μόλυβδος, ο υδράργυρος), ο αμίαντος κλπ.

Υπάρχουν ειδικοί επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι από μόνη της η ραδι­ενέργεια δεν μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παθολογικές καταστάσεις, εάν βέβαια δεν ξεπερνά τα επικίνδυνα όρια. Μπορεί να προκαλέσει προβλήματα μόνο αν συνυπάρχουν στη ζωή ενός ατόμου διάφορες κακές συνήθειες, όπως είναι το κάπνισμα, η λήψη πολλών ζωικών λιπών και λευκωμάτων, πολ­λών χημικών ουσιών και προσθέτων από τις τροφές και τα ποτά,η άσχημη γενικά διατροφή, που δημιουργεί ελλείψεις ή υπερβολές κλπ.

' Ολα αυτά από κοινού θα μπορούσαν να δημιουργήσουν σε κάμποσα χρόνια διάφορες παθολογικές καταστάσεις.

Αναρωτιόμαστε γιατί άραγε δεν μας πιάνει πανικός για τις πολλές και ποικίλες ρυπάνσεις και μολύνσεις του περιβάλλοντος μας και προπάντων για τις συνήθειές μας, που σύμφωνα με επιστημονικά δεδομένα μας οδηγούν αναπόφευκτα και με μαθηματική ακρίβεια σε δεκάδες χιλιάδες θανάτους ετησίως από καρκίνους, εμφράγματα, εγκεφαλικά επεισόδια, διαβήτη, σκλη­ρύνσεις .αρρώστιες των νεφρών, του ήπατος κλπ. Μήπως γιατί λείπει η σω­στή και συστηματική ενημέρωση του κοινού από τα μέσα μαζικής ενημέρω­σης;;

Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι διαρκώς ζούμε και κινούμα­στε σε μια ατμόσφαιρα, σ' ένα περιβάλλον που η ραδιενέργεια είναι διαρκώς παρούσα, αλλά σε μικρότερες δόσεις. Ασφαλής δόση άλλωστε δεν υπάρχει. Μικρή δόση, μικρή βλάβη' μεγάλη δόση, μεγάλη βλάβη. Άρα οι υπολογισμοί των διαφόρων ειδικών για το πόσοι θα πάθουν στα 20-30 επόμενα χρόνια καρκίνο, λευχαιμία, γενετικές βλάβες, δεν είναι επαρκείς μια, και θα υπάρ­ξουν για όλους μας μικρότερες ή μεγαλύτερες επιπτώσεις, οι οποίες δεν είναι απαραίτητο να έχουν κάποιο όνομα.

Τί να κάνουμεΠαρ' όλα αυτά, δεν συμμεριζόμαστε τον πανικό και την υστερία που κατέ­

λαβε ένα μεγάλο μέρος του κοινού στη χώρα μας. Η ποσότητα ραδιενέργει­ας που λάβαμε συνολικά εδώ στην Ελλάδα είναι σε επίπεδα που δεν εγκυμο­νούν κανένα κίνδυνο για την υγεία του ελληνικού λαού.

Το πιο σπουδαίο θέμα κατά τη γνώμη μας είναι, το τί μπορούμε τώρα να κάνουμε για να αποφύγουμε στο εξής, επιπλέον δόσεις ακτινοβολίας από πηγές που μπορούμε να τις ελέγχουμε ελαχιστοποιώντας έτσι τις όποιες επιπτώσεις. Και ιδιαίτερα για να μπορέσουν και οι πιο δύσπιστοι να ηρεμή­σουν ψυχολογικά.

Υπάρχουν πολλές πηγές ραδιενεργού ακτινοβολίας, στο περιβάλλον μας, που θα πρέπει να τις αποφεύγουμε και θα πρέπει να ζητήσουν οι καταναλω­τές μεγαλύτερη ασφάλεια στην παραγωγή και χρήση των συσκευών που παράγουν ακτινοβολία. Τέτοιες συσκευές είναι:- Τα ραντάρ.- Οι μαγειρικές συσκευές (φούρνοι) μικροκυμάτων.- Συσκευές τηλεόρασης (κυρίως έγχρωμης).- Φθοριούχα φώτα και διάφορα άλλα φωτιστικά συστήματα.- Ιατρικές και οδοντιατρικές ακτινοβολίες (κυρίως οι ακτινοσκοπήσεις, μα­στογραφίες, ξηρογραφίες κ.ά. Λέγεται ότι με 20 ακτινογραφίες το χρόνο παίρνει κανείς όλο το ποσό της επιτρεπτής ακτινοβολίας).- Μηχανήματα ραδιοθεραπείας.- Ρολόγια που φθορίζουν.- Υψηλής τάσης ηλεκτρικά συστήματα.- Ταξίδια με αεροπλάνα.

Και βέβαια άλλες... «φυσικές» πηγές ακτινοβολίας είναι ο ήλιος, όταν κανείς το παρακάνει μένοντας με τις ώρες και για αρκετό χρονικό διάστημα κάτω από τις ακτίνες του, η κοσμική ακτινοβολία και η ραδιενέργεια από τα διάφορα οικοδομικά υλικά και από τη σύνθεση των πετρωμάτων.

Η φυσική αυτή ακτινοβολία που δεχόμαστε συνεχώς δεν φαίνεται εκ πρώ­της όψεως σημαντική. Μπορεί όμως να αυξηθεί αρκετά και να χει κάποιες επιπτώσεις στην υγεία μας, αν στη φυσική αυτή ακτινοβολία προστεθούν και οι άλλες πηγές ακτινοβολίας που αναφέραμε παραπάνω, του άμεσου περι­βάλλοντος μας.Οι ερευνητές.

Πολλοί επιστήμονες και ερευνητές που έχουν μελετήσει το θέμα «Ραδιε­νέργεια και διατροφή», υποστηρίζουν ότι η σωστή θρέψη μπορεί να βοηθή­σει το σώμα να αντισταθεί στην επιδρομή τόσο της ραδιενέργειας, όσο κι άλλων μολύνσεων.

Πειράματα στο στρατό των ΗΠΑ, που έγιναν κάμποσα χρόνια πριν, δεί­χνουν λόγου χάρη, ότι το λάχανο και το μπρόκολο βοηθούν τα ζώα που

τρέφονται μ ’ αυτά να αντιστέκονται στις μεγάλες ποσότητες ραδιενέργει­ας.

Σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, υπάρχουν πρόσφατες αποδείξεις, για ουσίες που είναι χρήσιμες και μας προφυλάσσουν έναντι της ακτινοβολίας. Αυτές είναι:- Βιταμίνη Ε, βιταμίνη Ο, ασβέστιο, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, λεκιθί- νη.

' Ολες αυτές οι βιταμίνες, το ασβέστιο και η λεκιθίνη θα πρέπει να ληφθούν από μια ποικιλία φρέσκων φρούτων και λαχανικών, λαμβανόμενα στην πλειο­νότητά τους ωμά, γιατί η θέρμανση τα καταστρέφει.- Η πεκτίνη είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που εκριζώνει και απομακρύνει τη ραδιενέργεια. Στην Αμερική έχουν γίνει κάμποσες έρευνες με φρούτα που περιέχουν άφθονη πεκτίνη (π.χ. μήλα, πορτοκάλια, λεμόνια κλπ.) και βρέθηκε ότι ακόμη και λίγη πεκτίνη βοηθά. Οι Σοβιετικοί ερευνητές είναι πεπεισμένοι ότι η πεκτίνη, που υπάρχει στους σπόρους και στους ξη­ρούς καρπούς (ηλιόσπορους, σουσάμι, άψητα αμύγδαλα κλπ.), απομακρύνει το στρόντιο από το σώμα.

Μια Σοβιετική ερευνήτρια, χρησιμοποίησε τους ηλιόσπορους σαν μια πηγή πεκτίνης για να ελκύσει, να δεσμεύσει και να αποβάλει την ακτινοβολία από τον οργανισμό («Περιοδικό Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας, 18.11.62).

' Εχει διατυπωθεί η άποψη ότι το μούσκεμα των λαχανικών ή φρούτων για λίγο, σε νερό, στο οποίο έχει προστεθεί μηλόξυδο ή χυμός μήλου, θα βοηθή­σει πιθανότατα στην απομάκρυνση της ραδιενεργού σκόνης από την επιφά­νεια των λαχανικών και φρούτων.

Το ασβέστιο είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση της ραδιενέργειας. Λόγου χάρη, έχει βρεθεί ότι άτομα μ' ένα διαιτολόγιο φτωχό σε ασβέστιο, μπορεί να απορροφήσουν ως πέντε φορές περισσότερο στρόντιο 90, από εκείνους που έχουν ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε ασβέστιο (ξηροί καρποί άψητοι και ανάλατοι, λαχανικά ωμά, αγνά γαλακτομικά προϊόντα, ξερά φρού­τα κλπ.). Χρήσιμο είναι και το ιώδιο. Ιώδιο μπορούμε να πάρουμε από διάφορα λαχανικά, ψαρικά, ξηρούς καρπούς, φύκια κλπ.

Υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι τα μεταλλικά στοιχεία στη διατροφή μπορεί να είναι το πραγματικό «κλειδί» της προστασίας ενάντια στη ραδιενέργεια.

Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β προφυλάσσουν από τη ραδιενέργεια κι όπως και το ασβέστιο στηρίζουν και βοηθούν το νευρικό σύστημα, το οποίο συνήθως χάνει την ισορροπία του από την ακτινοβολία (ειδικά η Β, και η Β6).

Τελειώνοντας θέλουμε να τονίσουμε, ότι το κακό που θα προκύψει μα­κροπρόθεσμα από την έλλειψη φρέσκων φρούτων και σαλατικών - λαχανικών (για εκείνους που τα... φοβούνται), θα είναι σίγουρα μεγαλύτερο από την κάποια πιθανή επιπλέον επιβάρυνση του οργανισμού μας από τη ραδιενέρ­

γεια των τροφίμων αυτών.Πλένετε λοιπόν επιμελώς τα φρούτα και τα λαχανικά πάντα και μη φοβά-

οτε.Για το μέλλον

Θυμηθείτε μόνο πως για να διατηρηθεί τελικά η ζωή στον πλανήτη, πρέ­πει:- Να σταματήσουν οι πυρηνικές δοκιμές.- Να καταργηθούν τα πυρηνικά όπλα.- Να ληφθούν αυστηρά μέτρα για πλήρη και αποτελεσματικό έλεγχο της ασφάλειας των πυρηνικών εργοστασίων έως ότου αποφασιστεί η κατάργησή τους και η μετατροπή τους σε εργοστάσια παραγωγής άλλων μορφών ενέρ­γειας. Κι αυτό μπορεί να γίνει, αρκεί να υπάρξει η σύνεση στους κυβερνήτες των μεγάλων κρατών.

Συμμεριζόμαστε απόλυτα την άποψη που διατύπωσε σε κείμενό του στην «Πρώτη» (23.5.86) ο Φ.Δ. Δρακονταειδής.

«... Θα μ' ενδιέφερε πολύ να ξέρω τί γίνεται στα τόσα πυρηνικά εργοστά­σια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που βρίσκονται στην Ευρώπη και που όλο κάποια ζημιά παθαίνουν. Τότε ίσως θα καταλάβαινα καλύτερα ότι το Τσερνομπίλ είναι πράγματι το χειρότερο ως σήμερα ατύχημα, αλλά κάτι ελάχιστο μπροστά σ' αυτό που έχει μεγάλες πιθανότητες να είναι πραγμα­τική καταστροφή. Κι αν αυτή η σκέψη μπορούσε να χωρέσει στο μυαλό όσων έτρεξαν στα σούπερ μάρκετ, θα μπορούσα να ελπίζω ότι ο κόσμος έχει κάποια ελπίδα να αποφύγει την καταστροφή»!

ΝΟΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΧΗΜΕΙΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝΗ διατροφή έχει καταντήσει μόνιμο άγχος στις μέρες μας. Συνεχής η

απειλή στο πιάτο μας. Η ρύπανση του περιβάλλοντος εισδύει στον οργανισμό μας από το στόμα.

Σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα του «Βήματος» της 13.10.79 με τίτλο «Τρό­φιμα, ποτά νοθεύονται νόμιμα με χημικά. Συνταρακτικές αποκαλύψεις στη Βουλή» αναφέρονταν:

«Διαστάσεις επιδημίας έχει πάρει η νοθεία τροφίμων, ποτών και φαρμάκων κατήγγειλε χθες στη Βουλή το ΠΑΣΟΚ, κατηγορώντας την κυβέρνηση, ότι δεν έχει κατορθώσει «να βάλει φρένο» στην αδίστακτη κερδοσκοπία των ασυνειδήτων «εμπόρων του θανάτου» που παίζουν καθημερινά με την υγεία του λαού.

Οι καταγγελίες έγιναν κατά την ανάπτυξη επερωτήσεως των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ κ.κ. Ν. Ακριτίδη, Αλ. Λιαροκάπη και Δ. Βραδέλη. Παρόμοια επε- ρώτηση ανέπτυξε και ο ανεξάρτητος βουλευτής κ. Στ. Παπαθεμελής. Εφι­αλτική ήταν η εικόνα που έδωσαν οι επερωτώντες βουλευτές αποκαλύπτο­ντας το εκτεταμένο δίκτυο της «νόμιμης» και παράνομης νοθείας στα τρό­φιμα και τα φάρμακα.

Οιστρογόνα, παχυντικές ορμόνες, φουσκωτικά, χρωστικά, συνθετικά, συ­ντηρητικά και κάθε άλλου είδους χημικές ουσίες, όπως αποκάλυψαν, προ­στίθενται στα είδη διατροφής βλάπτοντας απ’ ευθείας τον καταναλωτή ή υπονομεύοντας έμμεσα την υγεία του, με την απονέκρωση μέρους ή του συνόλου των θρεπτικών ουσιών.

Το γάλα, τονίσθηκε, «εξουδετερώνεται» και καταστρέφεται, η γιαούρτη «βαλσαμώνεται», τα γαλακτοκομικά νοθεύονται με συντηρητικά κονιοποιημέ- να γαλακτοειδή, το λεγόμενο γνήσιο λάδι δεν είναι παρά «ραφιναρισμένο» βιομηχανοποιήσιμο και μειονεκτικό λάδι, με κατεστραμμένες πρωτεΐνες,βι- ταμίνες και θερμίδες. Στο ψωμί προστίθενται δεκάδες χημικές ουσίες ενώ παράλληλα αφαιρείται το φύτρο και ο φλοιός του σιταριού. Τα ζώα παχύνο- νται ανώμαλα με οιστρογόνα και ορμόνες. Τα αλλαντικά δεν έχουν συχνά ούτε ίχνος κρέατος, αλλά μόνο λίπη με άρωμα και χρώμα κρέατος. Στους χυμούς πορτοκαλιού και λεμονιού δεν υπάρχουν επαρκή ίχνη φυσικού χυ­μού, αλλά προσφέρονται στην κατανάλωση νερό, εσάνς και διάφορες χημι­κές συντηρητικές ουσίες. Στα φυτοφάρμακα και τα κτηνιατρικά φάρμακα γίνεται πλημμελής έλεγχος και σε πολλές περιπτώσεις αντί να υπάρξει θε­

ραπεία χειροτερεύει η κατάσταση.Τέλος, οι επερωτώντες βουλευτές αναφέρθηκαν σε γνωστές περιπτώ­

σεις διοχετεύσεως στην αγορά αλλοιωμένων τροφίμων και στο γνωστό σκάνδαλο των μεταλλικών νερών».

Χαρακτηριστικά μάλιστα υπογραμμίσθηκε από τους βουλευτές της τότε Αντιπολίτευσης:

«Οι πράξεις νοθείας, παραποίησης, απάτης και αισχροκέρδειας, στα τρό­φιμα, στα αναψυκτικά, στα φάρμακα κ.λ.π., πολλαπλασιάζονται καθημερινά και όπως αποδεικνύεται από τους δειγματοληπτικούς ελέγχους, προσφέρο- νται στο κοινό βρώμικα και ακατάλληλα για βρώση προϊόντα, γεμάτα επικίν­δυνες ουσίες και ξένα αντικείμενα - όπως σκουλήκια, ζωήφια, έντομα, κα­τσαρίδες, ανθρώπινες τρίχες, αποτσίγαρα, μούχλα κλπ.»

Από τότε που έγιναν οι ανατριχιαστικές αυτές αποκαλύψεις στη Βουλή για τη νοθεία σε εγκληματικό βαθμό ποτών και τροφίμων, έχουν περάσει επτά χρόνια. Είδατε να διορθώθηκε τίποτα, ή διαιωνίζεται απλώς η ίδια εφιαλτική κατάσταση πραγμάτων;

«Στον κοινωνικό τομέα εκδηλώνεται η γενική κυρίαρχη τάση του κατανα­λωτισμού και της κερδοσκοπίας».

Ο καταναλωτής κατάντησε στις μέρες μας ο ...αμνός του Θεού, ο αίρων τις αμαρτίες των αρμοδίων κρατικών παραγόντων, των εμπόρων, των επιχει­ρηματιών και βιομηχάνων τροφίμων, ποτών, αναψυκτικών, εντομοκτόνων, ευφραντικών, φαρμάκων κ.λ.π. κ.λ.π.

Ο λαός ωστόσο βρίσκεται σε μεσαιωνικό σκοτάδι για ότι αφορά την ποιότη­τα των τροφίμων και το μόνο που βασικά ενδιαφέρει τις εκάστοτε κυβερνή­σεις, είναι η αγορανομική προστασία των τιμών των υποβαθμισμένων, νοθευ­μένων, αλλοιωμένων και βλαπτικών αυτών προϊόντων, που κατακλύζουν τις αγορές τροφίμων.

Σύμφωνα με το βιβλίο του Αμερικανού Rodale «Η δηλητηριασμένη Γη και ο Ουρανός», υπάρχουν 3.000 χημικά, που χρησιμοποιούνται στις τροφές, μέσα κι έξω από αυτές. Οι ακμάζουσες και συνεχώς επεκτεινόμενες χημικές βιομηχανίες προσφέρουν χιλιάδες κιλά χημικών ουσιών στις αγροτικές επι­χειρήσεις, στους αγρότες, στους επεξεργαστές τροφίμων, ποτών, οινο­πνευματωδών, αναψυκτικών και στους νοθευτές τροφίμων. Υπολογίζεται, ότι ο καθένας μας βάζει στον οργανισμό του κάθε χρόνο ενάμισυ κιλό επι­κίνδυνων φυτοφαρμάκων, ορμονών κ ι ' άλλων χημικών ουσιών.

Σύμφωνα λοιπόν με πολλές έρευνες, τα τελευταία χρόνια, διαφόρων οι­κολογικών καταναλωτικών οργανώσεων (λ.χ. ΠΑΚΟΕ, 1ΝΚΑ, ΕΠΟΙΖΩ κλπ.) η νοθεία τροφίμων έχει πάρει στη χώρα μας τρομακτικές διαστάσεις. Δεν περνά ούτε μια βδομάδα που να μην διαβάζουμε στον τύπο για τα χαλασμένα τρόφιμα που κατάσχονται και πετώνται και για τα απανωτά κρούσματα νοθεί­ας τροφίμων στη χώρα μας. Λ.χ. τα τελευταία 5 χρόνια καταγράφηκαν, πάνω

από 400 ειδήσεις και καμπανιές που αφορούσαν νοθευμένα Ελληνικά προϊό­ντα.

Πληροφορούμαστε ότι «τα μισό τουλάχιστον δείγματα από προϊόντα δια­τροφής βρέθηκαν νοθευμένα ή ακατάλληλα για κατανάλωση κατά τις 5.800 δειγματοληψίες και τις 12.000 αναλύσεις που έκανε τα δυό τελευταία χρό­νια το ΠΑΚΟΕ (Τύπος, 16.10.85). Ειδικότερα το ΠΑΚΟΕ, ανακοίνωσε ότι από τις έρευνες για την ποιότητα των τροφίμων στην Ελλάδα προέκυψαν τα εξής αποτελέσματα:

Γαλακτοκομικά προϊόντα: 70% των δειγμάτων βρέθηκαν μολυσμένα με κολοβακτηρίδια και σαλμονέλλες, δηλαδή επικίνδυνα για την δημόσια υγεία.' Ενα 17% των μολυσμένων αυτών δειγμάτων είχαν επιμολυνθεί με αντιβιοτι­κά.

Νοθευμένα, εξάλλου, σε ποσοστό 22% βρέθηκαν τα δείγματα γάλακτος με μειωμένη κατά 2,5 - 3% περιεκτικότητα σε λίπος. Τέλος, σε σημαντικό ποσοστό δειγμάτων από γιαούρτια διαπιστώθηκε η παρουσία συντηρητικών, ενώ σε πολλά παγωτά βρέθηκαν συνθετικά χρώματα.

ΑΛΛΑΝΤΙΚΑ: Βρέθηκε μολυσμένο με σαλμονέλλες, κολοβακτηρίδια, συ- γκέλες και άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς το 85% των δειγμάτων.

Στο 63% των ίδιων δειγμάτων αλλαντικών βρέθηκαν νιτρώδη και νιτρικά σε τιμές υψηλότερες μέχρι και 100% του ανεκτού ορίου.

ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ και εμφιαλωμένα νερά: Η περιεκτικότητα του φυσικού χυ­μού σε ποσοστό 40% των δειγμάτων βρέθηκε μειωμένη κατά 50%. Στο 38% των δειγμάτων το μικροβιακό φορτίο (κολοβακτηρίδια και εντερόκοκκοι) βρέ­θηκε σε επικίνδυνα επίπεδα.

ΛΑΧΑΝΙΚΑ: Τα δείγματα από περιοχές της Αττικής βρέθηκαν μολυσμένα με μικρόβια και παράσιτα σε ποσοτό 48%.

ΨΩΜΙ: Στο 83% των δειγμάτων βρέθηκαν 12 απαγορευμένες βελτιωτικές και προσθετικές ουσίες.

ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ: Καρκινογόνες χρωστικές ουσίες βρέθηκαν στο 25% των δειγμάτων.

Η εκτεταμένη αυτή νοθεία και παραμέληση των κανόνων για την προστα­σία της δημόσια υγείας, οφείλεται, κατά το ΠΑΚΟΕ στην ανυπαρξία ουσια­στικού ελέγχου της παραγωγικής διαδικασίας των τροφίμων και στον άστοχο και αναποτελεσματικό καταμερισμό της ευθύνης για την διατροφή σε έξ ι υπουργεία.

Ανάλογη ανακοίνωση εξέδωσε με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Διατροφής και το Ινστιτούτο Προστασίας Καταναλωτών (INKA). Στην ανακοί­νωση υπογραμμίζεται ότι η χώρα μας έχει να επιδείξει υψηλό ποσοστό νο­θείας στα τρόφιμα. Από σειρά δειγματοληψιών πρώτα σε νοθεία προϊόντα στην Ελλάδα έχονται: Τα γιαούρτια (ποσοστό 20%), οι χυμοί (19%), τα τυρο­κομικά (18%), το ψωμί και τα αρτοσκευάσματα (12%) και τα ζαχαρώδη προϊό­

ντα (11%).Το χαμηλό επίπεδο διατροφής τονίζει το INKA σε συνδυασμό με την ανυ­

παρξία προδιαγραφών, ελέγχων, αποτρεπτικών ποινών και προγραμμάτων ενημέρωσης και εκπαίδευσης, έχει σαν αποτέλεσμα να είμαστε ο πιο παχύ­σαρκος λαός της Ευρώπης και να εμφανίζουμε διαρκώς υψηλότερους δεί­κτες νοσηρότητας από καρδιοπάθειες, υπέρταση, καρκίνους, σακχαροδιαβή­τες κλπ.

Συγκλονιστικά αποκαλυπτική συνέντευξη για το όργιο της νοθείας που γίνεται στα τρόφιμα, με πάγια επιδίωξη την κερδοσκοπία και μόνιμο θύμα τη δημόσια υγεία, παραχώρησε στην «Απογευματινή» (22.10.80) ο γενικός Δι­ευθυντής του Γεν. Χημείου του Κράτους κ. Χρ. Κουτσικόπουλος.

Για την ένταση της νοθείας, ο κ. Κουτσικόπουλος ανέφερε, χαρακτηριστι­κά, ότι 1 στα 10 δείγματα που προσκομίζονται στο Χημείο για έλεγχο, προέρ­χεται από προϊόν ή ακατάλληλο ή επικίνδυνο για τους καταναλωτές. Ενώ για το είδος της νοθείας κατά περίπτωση, μας παρέθεσε σειρά ανατριχιαστικών αποκαλύψεων. Και να μερικές απο αυτές:1. Μπριζόλες «σκληρές», από μεστά - φρέσκα κρέατα, γίνονται πολύ «τρυφερές, με την προσθήκη της ύποπτης σκόνης «τρυφεροποιητής κρεά­των» ...2 Πίττες για «σουβλάκια» ζυμωμένες με πρόσμιξη σκόνης γάλακτος που είναι εισαγόμενη και χρησιμοποιείται ως κτηνοτροφή (περιέχει αντιβιοτικά)...3. Φυστίκια, βαμμένα με καρκινογόνο συνθετικά χρώματα, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται στη βαφή υφασμάτων.4. Σοκολάτα και προϊόντα σοκολατοποιϊας, που αντί βούτυρου - κακάο, πε­ριέχουν υδρογονωμένα λίπη υψηλού βαθμού τήξεως.5. Μπιφτέκια «γύρος» και κοτόπουλα, που ψήνονται στη σχάρα, ραντισμένα με σκόνη, γλουταμανικού νατρίου, για να γίνονται εύγεστα και να αποβάλ­λουν την βαρειά μυρωδιά..

Στη συνέντευξη παρευρέθη και ο αρμόδιος διευθυντής Χημικών Εφαρμο­γών του Γενικού Χημείου, κ. Χρ. Κωνσταντόπουλος.’ Ολες οι διαπιστώσεις ακαταλλήλων ή επικινδύνων για τη δημόσια υγεία τροφίμων, αποτελούν μερικές από τις πιό άγνωστες εγκληματικές νοθείες ή πράξεις που επιχειρούν ωρισμένοι ασυνείδητοι, βιοτέχνες και επαγγελματί- ες, με στόχο την αισχροκέρδια ή την απλή βελτίωση εμφάνισης των προϊό­ντων τους.

Οπωσδήποτε όμως, και στις δυο αυτές άνομες επιδιώξεις, ένα είναι το αποτέλεσμα: Ό τι τίθεται σε κίνδυνο, άλλοτε παροδικά (στομαχικές διατα­ραχές) και άλλοτε σοβαρά, άμεσα, η δημόσια υγεία.

' Ενα στα δέκα «δείγματα» ε ίνα ι νοθευμένοΟι αποκαλύψεις αυτές και τα σχετικά συμπεράσματα, περιέχονται στη

συνέντευξη του κ. Κουτσικόπουλου, που λέγει, απαντών, στο θέμα νοθεία:

■ Ενα στα δέκα δείγματα που προσκομίζονται στο Γενικό Χημείο (τρόφιμα, υγρά, καύσιμα, κ.λ.π.) είναι, κατά κανόνα ακατάλληλο και κάποτε επικίνδυνο (εφ' όοον πρόκειται για τρόφιμο), για τη δημόσια υγεία. Αλλά, ο χαρακτηρι­σμός αυτός - προσθέτει - ανήκει στην αρμοδιότητα του Υπ. Υγιεινής, και φυσικά στις υπηρεσίες του ανήκει η ευθύνη του σχετικού χαρακτηρισμού.

Ερ. Πόσα «δείγματα» εξετάζονται, κάθε χρόνο, στα εργαστήρια του Γενι­κού Χημείου;

Απ. Θα υπολογίσετε 10.000 «δείγματα» περίπου, τον μήνα. Επομένως στο 10μηνο (Ιανουάριος - Οκτώβριος), που διέρρευσε από την αρχή του χρόνου, εγγίζουμε ήδη τις εξετάσεις 100.000 «δειγμάτων».Συνθετικά χρώματα σε φυστίκια και αλλαντικά

Ερ. Ποιές από τις νοθείες που διαπιστώνονται εργαστηριακώς, θεωρείται ως πιό επικίνδυνες για τον άνθρωπο;

Απ. Τα συνθετικά χρώματα, που χαρακτηρίζονται ως καρκινογενή και τα οποία συχνά συναντώνται ως πρόσθετες ουσίες στις αναλύσεις διαφόρων τροφίμων, είναι βέβαια πολύ επικίνδυνα. Λόγου χάρη τα συντηρητικά βενζοϊ- κό οξύ, σορβικό νάτριο κ.α. μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ποσοστό 1%. Κάθε παραπάνω πρόσμιξή τους, όμως μπορεί να έχει επικίνδυνο αποτέλε­σμα, για τον ανύποπτο καταναλωτή.

Μην ξεχνάτε, ότι προ καιρού διαπιστώσαμε συνθετικά χρώματα:1. Σε δείγματα αλλαντικών και2. Σε φυστίκια (αράπικα), που ήταν βαμμένα με χρώμα ανιλίνης. Δηλαδή, με συνθετικό βαφής υφασμάτων, που είναι σκέτο δηλητήριο, σε ανεξέλεγκτη πρόσμιξη!...

Φυσικά, ο χρωματισμός αυτός για λόγους καλής εμφανίσεως του προϊό­ντος, δεν είναι νοθεία. Είναι όμως εγκληματικό σφάλμα άγνοιας... Κι ’ αυτό, ακόμη χειρότερο, μπορεί να αποβεί πιό τραγικό και από αυτήν την... «προ­σεγμένη» νοθεία ακόμη...

Σοκολάτες με υδρογονωμένα λίπη...Και οι σοκολάτες ακόμη, γενικά τα σοκολατοειδή, που είναι, ίσως, η πιό

αγαπημένη λιχουδιά των μικρών παιδιών - πρόσθεσε ο κ. Κωνσταντόπουλος - έχουμε διαπιστώσει κατ’ επανάληψη ότι κυκλοφορούν νοθευμένες, και όχι ακίνδυνες, βέβαια, για την δημόσια υγεία...

Είναι παρατηρημένο ότι, περιορισμένος αριθμός καταοκευαοτών - οε πε­ριόδους μεγάλης ζητήσεως των προϊόντων σοκολατοποιϊας (Χριστούγεννα -Πάσχα) αντικαθιστούν το βούτυρο κακάο, με άλλα υδρογονωμένα λίπη, που είναι φθηνότερα πολύ, αλλά και πολύ δύσπεπτα... Τα λίπη αυτά (έχουν διαπι­στωθεί και στην παραγωγή τυρόπιττας) είναι υψηλού βαθμού τήξως και εισα- γόμενα στο στομάχι, δεν μπορεί να υπάρξει ομαλή πέψη. Έτσι, προκαλούν συνήθως σοβαρές διαταραχές, εμπύρετες καταστάσεις και άλλα.

Μπριζόλες «τρυφερές» με ένζυμο «παπαΐνη»...' Εχετε προσέξει, τελευταία - με ερωτά ο κ. Κωνσταντόπουλος - ότι στα

διάφορα κέντρα, προσφέρονται συνήθως εξαιρετικά «μαλακές» μπριζόλες:Και χωρίς να περιμένει απάντησή μου, ο ίδιος παρατηρεί:Δυστυχώς, σε πολλές από τις περιπτώσεις αυτές, το κρέας δεν είναι

«σιτεμένο» όπως θα νόμιζε κανείς. Απλώς, η μπριζόλα ψήθηκε, «πασπαλι­σμένη» με την ύποπτη σκόνη που λέγεται «τρυφεροποιητής του κρέατος»...

Και για να γίνω πιό συγκεκριμένος, πρόκειται για το ένζυμο «Παπαίνη», η οποία όμως δεν επιτρέπεται να κυκλοφορεί στην Ελλάδα... Εν τούτοις πρέ­πει να υπάρχει αφού έχουμε διαπιστώσει ότι χρησιμοποιείται...

Ερ. Ποιές επιδράσεις μπορεί να έχει η χρησιμοποίησή της;Απ. Μα είναι απλό. Όπως «τρυφεροποιεί» την μπριζόλα, είναι φυσικό να

«τρυφεροποιεί» και το στομάχι. Σκεφθήτε δε, τι μπορεί να επακολουθήσει σε περιπτώσεις έλκους και άλλων παθήσεων του στομάχου.

Μιά άλλη βλαπτική σκόνη για κοτόπουλα και «γύρο»Πρέπει να σημειώσετε ακόμη - μας αποκαλύπτουν οι ειδικοί συνομιλητές

μας - ότι δεν είναι τυχαίο το γεγονός, πως σε ωρισμένες ψησταριές της Αθήνας, προσφέρονται πολύ νόστιμα, μπιφτέκια, «γύρος», κοτόπουλα σού­βλας κ.α.

Η εξαιρετική γευστικότητά τους, πολλές φορές, - τονίζουν - οφείλεται στο γλουταμινικό νάτριο το οποίο, αλόγιστα χρησιμοποιούν στην παρασκευή τους. Επιδίωξη, να προσδώσουν νοστιμιά στο κρέας και να απαλείψουν, από τα κοτόπουλα λόγου χάρη, τη βαρειά μυρωδιά.

Η σκόνη του γλουταμινικού νατρίου όμως, παρατηρούν, δεν παύει να είναι χημική ουσία και φυσικά η χρησιμοποίησή της, από άσχετους ανθρώπους μπορεί να αποβεί σε βάρος της υγείας των πελατών τους.»

Μετά από αυτή τη συνέντευξη θα σταματήσουν άραγε όσοι Έλληνες τη διαβάσουν να τρώνε τα προϊόντα αυτά; Φοβούμαι πως οι περισσότεροι θα αδιαφορήσουν. Προτιμούν μάλλον να αρρωστήσουν στο μέλλον παρά να εγκατελείψουν τις προσφιλείς τους συνήθειες και τις γευστικές τους... α­πολαύσεις.

Μήπως άλλωστε δεν είναι η βασική κοσμοθεωρία πολλών από μας ο στίχος του δημοφιλούς τραγουδιού: «Μια ζωή την έχουμε κι ’ αν δεν τη γλεντήσου­με, τι θα καταλάβουμε, τι θα καταντήσουμε;»

Κάποτε ωστόσο πρέπει να μάθουμε ότι γλεντώντας την μ' αυτό τον ανόη­το τρόπο την κάνουμε τη ζωή μας αυτή πολύ σύντομη και πολύ άχαρη και ανούσια. Αλλά δεν φταίμε αποκλειστικά εμείς γ ι ' αυτήν την άθλια και φτηνή βιοθεωρία.

Το Γενικό χημείο του κράτους μας συστήνει να προφυλαχτούμε από όλα τα «σκευάσματα». Δηλαδή από τα προϊόντα που περιέχουν κρέας, τις κρεα­τομάζες για «γύρο» και τα μπιφτέκια, γιατί νοθεύονται συστηματικά με «υ-

δρολυμένες» φυτικές πρωτεΐνες, που αντικαθιστούν το κρέας. Σ' αυτές τις ουσίες προστίθεται «γλουταμινικό νάτριο» που δίνει στο σκεύασμα τη γεύση του κρέατος. Και μερικές φορές προστίθεται ακόμη και χρωστική ουσία.

Τρώτε μια τρυφερή μπριζόλα και δεν κρύβετε την ευχαρίστησή σας. Δεν γνωρίζετε όμως πως το κρέας για να φαίνεται μαλακό, εμπλουτίζεται με μια ιστολυτική ουσία, που λέγεται παπαΐνη. Η παπαΐνη μαλακώνει τους ιστούς της μπριζόλας αλλά και του σώματος. Λέγεται, πως η παπαΐνη είναι καρκινο­γόνος ουσία. Στα αλλαντικά προστίθεται άμυλο, μπαίνουν χρωστικές ουσίες και άλλες ουσίες «τρυφεροποιητικές» (παπαΐνη), που κάνουν τα αλλαντικά να λειώνουν στο στόμα.

Πριν λίγα χρόνια ανακαλύφθηκε εργαστήριο στην οδό Πειραιώς με σάπια κρέατα που προορίζονταν για αλλαντικά. Γνωστός Έλληνας διανοούμενος σχολιάζοντας το γεγονός κατέληξε εύγλωττα:

«Στο κράτος της δικής μας Δανίας (σ' όλα τα κράτη που προσκυνάνε το κέρδος), δεν είναι σάπια μόνο τα κρέατα. Σωστότερα, δεν θα ήταν τα κρέατα σάπια αν δεν ξεκινούσε η σήψη από τα συστήματα...»

Χαλασμένες κονσέρβες κυκλοφορούν διαρκώς στην αγορά.Λέγεται και γράφεται συχνά πως σ' ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής

πρέπει να προτιμούμε τα άσπρα κρέατα (κοτόπουλα) και τα ψάρια.Ναι μεν είναι καλά από άποψη, λιγώτερου λίπους,(και καλύτερης ποιότη­

τας στα ψάρια),πιό εύπεπτα, αλλά τι γίνεται από πλευράς μόλυνσης;Είναι γνωστό ότι τα ψάρια και τα οστρακοειδή που αλιεύονται σε μολυσμέ-

νες θάλασσες, αποτελούν θανάσιμη απειλή για τον άνθρωπο. Τα ψάρια είναι συχνά φορείς υδραργύρου και μολύβδου σε ποσότητες δέκα και είκοσι φο­ρές πάνω από τα ανεκτά όρια. Τόσο ο μόλυβδος, όσο και ο υδράργυρος είναι σφοδρά δηλητήρια.

Μιλώντας ο καθηγητής Σωκράτης Καλογερέας στο βιβλίο του «Επίκαιρα Μελετήματα», για τους κινδύνους από τα τρόφιμα εκθέτει μεταξύ άλλων τα εξής:

«Τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται σήμερα σε όλα τα ζώα και τους ανθρώ­πους εναντίον ασθενειών για επίσπευση της ανάπτυξης επί ζώων και ακόμα για τη διατήρηση του κρέατος, των ιχθυερών, των τυριών. Το γάλα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα μολυσμένης τροφής από πενικιλίνη σαν αποτέ­λεσμα της χρησιμοποίησης της εναντίον της μαστίτιδος στις αγελάδες. Στα ψάρια και τα κοτόπουλα χρησιμοποιούνται τα αντιβιοτικά χρυσομυκίνη και τεραμυκίνη που δεν καταστρέφονται κατά το μαγείρευμα. Στο τυρί προστί­θεται το αντιβιοτικό πίοίπ.

Τα συνθετικά οιστρογόνα που χρησιμοποιούνται στα ζώα για την αύξηση της παραγωγής κρέατος είναι επικίνδυνα λόγω του συσχετισμού τους με τη λευχαιμία και τον καρκίνο. Κατ' αντίθεση προς τα φυσικά οιστρογόνα δεν καταστρέφονται κατά τον μεταβολισμό και το μαγείρευμα. Το κρέας αποκτά

σκοτεινότερο χρώμα και αλλοιωμένη γεύση. Στον Καναδά και άλλες χώρες απαγορεύεται η χρησιμοποίηση ορμονών στα ζώα. Στη χώρα μας απαγορεύ­εται επίσης, αλλά μόνον θεωρητικά, αφού δεν προβλέπεται ποιός είναι αρμό­διος για τον έλεγχο, ούτε ο τρόπος του ελέγχου.

Από τις διατηρητικές ουσίες το βενζοϊκό οξύ (και τα άλατά του) επιτρέπε­ται να χρησιμοποιείται με μικρές δόσεις στους χυμούς και πολτό φρούτων, τα μεταλλικά νερά, τα εκχυλίσματα του καφέ κ.λ.π.

Το διοξείδιο του θείου χρησιμοποιείται ευρύτατα στα ξηρά φρούτα και το κρασί όσο και παράνομα για την απόκρυψη μειονεκτημάτων χρώματος και καταστάσεων του προϊόντος, σε κιμάδες και τροφές εν γένει».

Αλλά υπάρχουν και χειρότερα. Τουλάχιστον στη βιομηχανία παραγωγής ζωοτροφών σε κονσέρβες. Στο σημείο αυτό θα παραθέσουμε ορισμένα χα­ρακτηριστικά αποοπάοματα από ενδιαφέρον άρθρο του περιοδικού «Αντί» (25.4.86) αναφερόμενο σ’ ένα σκάνδαλο που ξέσπασε πρόσφατα στη Σουη­δία:

Η Ομοσπονδία Κρεοπωλών παραγωγός της «κρεατόσκονης», παραλάμβα- νε, σε συμφωνία με τους δήμους, τα ζώα που ψοφούσαν, και στη συνέχεια τα άλεθε μαζί με τα υπολείμματα, όλων των σφαγείων της. «Τ' αξιοποιού- σε», λέει. Και αξιοποιούνταν, έτσι μερικές χιλιάδες τόνοι ψοφίμια το χρόνο. Σε τρία από τα εργοστάσιά της, έφταναν έως το 20% των πρώτων της υλών. Σ' ένα τέταρτο, κάλυπταν ίσαμε και το 30%.

Η εντατικοποίηση της παραγωγής στη βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία, που, όχι σπάνια, ανεβάζει πολύ ψηλά τη θνησιμότητα των ζώων, παρείχε πλούτο πρώτων υλών, στο συνεταιρισμό, στα σουηδικά μόνο χοιροστάσια ψοφούν 80.000 κεφάλια το χρόνο. Εκτός της κτηνοτροφικής, βέβαια, συν­δρομής, συνέβαλαν γενναίως, με τις δικές τους πρώτες ύλες, και τα σουη­δικά νοικοκυριά, που θες λόγω ευγενούς ζωοφιλίας, θες λόγω σκέτης αν­θρωποφοβίας, βρίθουν από κατοικίδια. Πέρσι σ' ένα μικρό εργοστάσιο της Σκώνε, έκαναν... σκόνη, περί τους τρεις τόνους ψόφια σκυλιά και γατιά.

' Ολο το πρωτότυπο τούτο υλικό αλέθονταν, δίχως να γδαρθεί καν, οτις «εγκαταστάσεις μετατροπής», όπως σοφιστικότατα αποκαλούσε, τους ειδι­κούς μύλους της, η Ομοσπονδία. Αλέθονταν απ' ευθείας, με το τρίχωμά τους, τη γούνα τους, που λένε οι Σουηδοί, με τα κόκκαλά τους, τα εντόσθιά τους, αλλά και το αναφόδευτο μαζί περιεχόμενο, των εντοσθίων... «Μια αποστειρώνονται, βράζουν στους 140 βαθμούς, επί 20 λεπτά», ήταν η απο­στομωτική εξήγηση, εκπροσώπου των παραγωγών, προς αφελή απορούντα δημοσιογράφο. Όσο, λέει, για τη «γούνα» τους περιείχε «έξτρα πρωτεΐνη».

' Οπως και να ' χει το πράγμα, μια ποσότητα από το προϊόν τη διαθέτανε σε εργοστάσια παρασκευής ζωοτροφών για κατοικίδια.

Έξω απ' το συγκεκριμένο γεγονός όμως που θα πρέπει να ειδωθεί ως σύμπτωμα, δηλωτικό των τάσεων που σήμερα επικρατούν, ολόκληρη η σύγ­

χρονη αγορά τροφίμων, ορθώνεται μπροστά στο άτομο, σα ζούγκλα όπου κανείς, δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής, όσον αφορά τα συστατικά των προϊόντων που χρησιμοποιεί. Το φαινόμενο, βέβαια, δεν είναι αποκλειστικά σουηδικό. Το ότι είναι και σουηδικό πιστοποιεί, απεναντίας, τις τεράστιες διαστάσεις του.

' Αλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διαδεδομένη χρήση αντιβιοτικών, στις μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες όπου, προκειμένου να φτάσουν απρό­σκοπτα και το ταχύτερο δυνατόν τις νόρμες υπερπαραγωγής, βομβαρδίζουν με τα δηλητήρια των αντιβιοτικών προληπτικά τα ζώα από γεννησιμιού τους. Η τακτική της εν γένει αγροτικής υπερπαραγωγής κοστίζει ποσά εκατομμυ­ρίων στις οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών, την ίδια ώρα που οι στρατιές των λιμοκτονούντων, ανά τον κόσμο, αυξάνουν, αντί να μειώνονται.

Στην εποχή μας, εποχή της βιομηχανοποίησης της παραγωγής τροφίμων, μεγάλωσε σε τέτοιο βαθμό η απόσταση ανάμεσα σε παραγωγούς και κατα­ναλωτές, ώστε ο έλεγχος των δεύτερων πάνω στα προϊόντα των πρώτων, να γίνεται στην πράξη αδύνατος.

Από την άλλη μεριά, η μυθοποίηση της επιστήμης και της τεχνικής, ως a priori δυνάμεών της «προόδου» επέτρεψε μύριους όσους κοντόφθαλμους και ιμπεριαλιστικούς πειραματισμούς με φύση και ζωντανά, και μ' ένα στόχο και μοναδικό: την πάση θυσία, μεγιστοποίηση του κέρδους. Πρόκειται για την «ορθολογιστική» οπτική, η οποία οδήγησε στις πτωματοτροφές του συνεται­ρισμού. Την ίδια λογική που οδηγεί σε αγορές όπου... το κοτόπουλο απ’ τις ψαροτροφές μυρίζει ψάρι και το ψωμί είναι μουμιοποιημένο από τα χημικά συντηρητικά, τα λαχανικά από τα γεωφάρμακα να μοιάζουν, μάλλον, με προϊό­ντα νάυλον, παρά με προϊόντα γης. Κάπως έτσι ήταν το «σκίτσο» της Σουηδι­κής αγοράς, όπου βουλευτής του VPK έδωσε πρόσφατα στη Σουηδική Βου­λή σε σχετική παρέμβασή του και που ανταποκρίνεται δίχως καμιά υπερβολή, στη σημερινή σουηδική εξέλιξη.

Μικρότερη εντατικοποίηση στις καλιέργειες δίνει μικρότερη συγκομιδή, ανώτερης ποιότητας, όμως προϊόντα, υποστηρίζουν οι τωρινοί αμφισβητίες και οι φιλικοί προς το οικολογικό κίνημα, πολιτικοί. Μια από τις λίγες αλλαγές που ο Ούλοφ Πάλμε, είχε εξαγγείλει τον περασμένο Οκτώβρη, ήταν και η μείωση κατά το ήμισυ, εντός μιας πενταετίας, των γεωφαρμάκων, που υπήρ­ξε και ένα από τα πιό πολυσυζητημένα θέματα, των τελευταίων χρόνων, στη Σουηδία.

Ακόμη, το θέμα «κρεατόσκονη» ελπίζεται πως έχει εκπέμψει προειδοποιή­σεις για την πολιτική αφύπνιση των πολιτών σε ό,τι αφορά τον τομέα της προστασίας του καταναλωτή». Τα σχόλιά μας περιττεύουν.

Πρόσφατα (Δεκέμβριος 1985), ξέσπασε το σκάνδαλο της βαφής με αίμα, των κρεάτων, για να φαίνονται φρέσκα.

Για το θέμα αυτό (ένα από τα αναρίθμητα κρούσματα νοθείας και παλιαν­

θρωπιάς) έγραψε ο δημοσιογράφος Μηνάς Χρηστίδης μεταξύ άλλων τα ε ­ξής:»

«ΒΡΩΜΑ και δυσωδία. Αυτό το αίμα από τα σφαγμένα ζώα που ράντιζε τον κιμά και τα συκώτια της αγοράς, βρώμισε τον τόπο. Δεν ξέρεις πια τι να πεις. Τι να πεις γ ι ' αυτό τον έρμο που μάζευε το αίμα από τα λούκια και το τσιμέντο των σφαγείων (μαζί με τις βρώμες, τις σκόνες και τις ακαθαρσίες) και το πουλούσε στους χασάπηδες της αγοράς.

Και καλά αυτός. Αλλά οι χασάπηδες που το αγόραζαν; Αυτοί οι ίδιοι θα έρχονταν πρόσωπο με πρόσωπο με τον πελάτη. Αυτοί θα ήξεραν σε ποιόν θα πούλαγαν το ραντισμένο εμπόρευμα. Ποιός θα το τρωγε. Ίσως να ξέραν και τ ' όνομά του, ίσως να ξέραν και την οικογένειά του, ίσως να ταν και φίλος τους. Αυτοί οι επαγγελματίες κρεοπώλες, πως αγόραζαν το σιχαμένο, βρώμικο αίμα με τα μπιτόνια από λάδι μηχανής; Για να κερδίσουν; Δεν υπάρ­χει ίχνος πια φιλότιμου μπροστά στο κέρδος; Να ξέρεις δηλαδή ότι ο πελά­της μπορεί να αρρωστήσει και συ να του πουλάς για να κερδίσεις;Φόνος εκ προμελέτης

Δεν νομίζω πως υπάρχουν εγκλήματα πιο ειδεχθή από τα συνειδητά εγκλή­ματα κατά της υγείας του διπλανού σου. Γιατί εδώ η πόρωση, η αναισθησία, η μανία για μεγαλύτερο κέρδος είναι καθαρή απόπειρα φόνου εκ προμελέτης - όταν δεν είναι καθαρός φόνος».

Συνεχώς ακούγεται τώρα, από όλους, η φωνή «Κινδυνεύουμε από τα τρό­φιμα», αλλά δεν γίνεται τίποτα ουσιώδες προς την κατεύθυνση αυτή.

Τρώτε ένα θαυμάσιο γλυκό, πολύχρωμο και νόστιμο, και το απολαμβάνετε. Δεν μπορείτε ποτέ να φανταστείτε, ότι αυτή η κάτασπρη, αφράτη σαντιγύ έχει κατασκευαστεί από το αίμα σφαγμένων ζώων.

Στα «ΝΕΑ» (29.5.81) δημοσιεύτηκε το άρθρο με τίτλο «Απορρίματα σφα­γείων σε είδη ζαχαροπλαστικής» μια ανταπόκριση από την Θεσσαλονίκη που μας πληροφορούσε ότι:

«Απορρίματα σφαγείων χρησιμοποιούνται στη παρασκευή πολλών προϊό­ντων ζαχαροπλαστικής και επικίνδυνος χρωματικός μόλυβδος στα χαρτιά περιτυλίγματος γλυκισμάτων, που καταναλώνονται κυρίως από μικρά παιδιά, καταγγέλθηκε χθες στην «Ημερίδα» του «Συνδέσμου Χημικών Βορείου Ελλά­δος».

Από αναλύσεις σε 22 δείγματα (σοκολατάκια, γλυκά, κουλουράκια, βουτή­ματα, κράκερς, γαριδάκια) από το Νοέμβριο του ' 80 ως το Φεβρουάριο του ' 81, προκύπτει ότι σε μεγάλο βαθμό - στο 65% των δειγμάτων χρησιμοποιού­νται λιπαρές ύλες ζωικής προέλευσης λόγω της χαμηλής τιμής τους, που αποτελούν όχι απλώς παραπροϊόν αλλά συνήθως απορρίματα των σφαγείων.

Οι επιστήμονες επισήμαναν τη σχέση λιπαρών ουσιών με τα υψηλά επίπε­δα χοληστερόλης και καρδιαγγειακών παθήσεων σε αρτηριοσκληρωτικά άτο­μα. Η ακατάσχετη χρησιμοποίηση ζωικών λιπών εξηγείται και από τα στατιστι­

κά στοιχεία του ΕΛΚΕΠΑ, όπου αναφέρεται ότι εκτός από την καταναλούμε- νη ντόπια παραγωγή, γίνεται και εισαγωγή από τρίτες χώρες.

Το 1978 εισήχθηκαν 525 τόννοι υδρογωνομένου ιχθυελαίου και 7.900 τόννοι άλλων ζωικών λιπών και ελαίων, που σημαίνει ότι προφανώς διοχετεύ­ονται στην αγορά χωρίς να καταγράφονται επίσημα και που σπάνια δηλώνο­νται ως συστατικά προϊόντων. Η υψηλή περιεκτικότητα, τέλος, σε χρωμικό μόλυβδο που εντοπίστηκε στα καραμελόχαρτα κίτρινα και πορτοκαλί, αποτε­λεί κίνδυνο για την υγεία των παιδιών και προτάθηκε να καθιερωθούν πρότυ­πα των εγχρώμων υλικών που χρησιμοποιούνται στη συσκευασία τροφίμων».

' Ενα από τα πιό συνηθισμένα κρούσματα νοθείας που επιβαρύνουν μόνο την τσέπη και όχι την υγεία του καταναλωτή, είναι να περιέχει π.χ. το φρέσκο βούτυρο νερό σε αναλογία 40-45%, ενώ το επιτρεπτό όριο δεν ξεπερνά το 18%. Στα γαλακτοκομικά προϊόντα συνηθισμένο φαινόμενο είναι οι προσμί­ξεις λίπους κατώτερης ποιότητας. Όσο για τα γιαούρτια, λέγεται από αρμο­δίους, ότι μαζεύουν όλα τα παλιά γιαούρτια, ότι έχει μείνει, αυτά που έχουν λήξει, ακόμα και τα «κομμένα», τα ξανακάνουνε χαρμάνι, ρίχνουνε και κά­μποση ασπιρίνη και μετά πάλι στον κεσέ και πίσω στην κατανάλωση. Ποιός καταλαβαίνει στο κάτω, κάτω τι τρώγει, αφού η γεύση είναι περίπου η ίδια μ ’ εκείνο το γιαούρτι, που φάγατε εχθές;

Από έρευνα που έκαναν πριν λίγα χρόνια οι επιστημονικοί συνεργάτες του εργαστηρίου Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτέλειου Παν/μίου Θεσσαλονίκης, προέκυψε ότι «από έλεγχο σε 70 δείγματα τυριού φέτας διαπιστώθηκε ότι περιείχαν σε ποσοστό 17% αφλατοξίνη, καρκινογόνο ουσία, που βρίσκεται στο γάλα των ζώων που τρέφονται με μολυσμένες ζωοτρο­φές». Επίσης από επίσημα υπουργικά χείλη, έχει ειπωθεί ότι δεν αποκλείεται να παρασκευάζονται γαλακτοκομικά προϊόντα με κτηνοτροφική γαλατοσκό- νη.

Πριν λίγα χρόνια έγραφε μεταξύ άλλων για το θέμα της νοθείας τροφίμων η «ΑΥΡΙΑΝΗ» (3.7.82):

«Τα τρίμματα που απομένουν στα βαρέλια και τα δοχεία της φέτας καθώς και τα γαλακτοκομικά υπόλοιπα των τυροκομείων αποτελούν τη βασική ύλη παρασκευής της τυρόπιττας - την ούρδα όπως την ονομάζουν. Την προμη­θεύονται τα παρασκευαστήρια, φτιάχνουν τις τυρόπιττες και τις διοχετεύουν στα καταστήματα της λιανικής πώλησης.

Για τη παρασκευή του «γύρου» και των αλλαντικών, λειτουργεί μια άλλη αγορά που στην πλειονότητα της είναι παρά - αγορά. Τα λεγάμενα ουδέτερα κρέατα, αυτά που δεν πουλιούνται, περιμαζεύονται, κατεργάζονται και με αυτά τροφοδοτούνται χιλιάδες σουβλατζίδικα και αφανή αλλαντοπαρασκευ- αστήρια.

Σ' ένα κατάστημα λιανικής πώλησης ειδών αλλαντοποιίας ένα μικρό ποσο­στό λουκάνικα και σαλάμια αναφέρει την επωνυμία του παρασκευαστή, ενώ

το μεγαλύτερο ποσοστό, έχουν ενδείξεις όπως «χωριάτικο» «ηπειρώτικο» κλπ. αλλά ποτέ στα διόδια δεν εντοπίστηκαν τέτοια φορτία με κατεύθυνση το κέντρο.

Για όλα αυτά, τα τόσο διαδεδομένα είδη διατροφής, ποιός μας προστατεύ­ει; Είναι δυνατόν οι αρμόδιες υγειονομικές,αγορονομικές κλπ. υπηρεσίες να ελέγξουν ένα τόσο ευρύ κύκλωμα επιτήδειων;

Σήμερα ο καθένας είναι ελεύθερος να παρασκευάσει ότι θέλει όπως θέ­λει και να το πλασσάρει ανενόχλητα στην αγορά.

Ποιός σήμερα ελέγχει τον τρόπο παρασκευής των διαφόρων γλυκισμάτων που πουλιούνται στους δρόμους;

Ποιός εγγυάται ότι το σάμαλι, το σάντουιτς, το σουβλάκι που πουλιούνται στα γήπεδα από ευκαιριακούς πωλητές είναι υγιεινά;

Ποιός εγγυάται την ποιότητα ενός σωρού από είδη, που κυκλοφορούν άγνωστες βιοτεχνίες και προορίζονται για μικρά παιδιά;

Να μην κοροϊδευόμαστε. Κανείς δεν προστατεύει τον πολίτη, τον κατανα­λωτή.

Εύλογα λοιπόν προκύπτει το ερώτημα. Τι μπορεί να γίνει;»Πρόσφατα αναφέρθηκε στον τύπο ότι χρησιμοποιείται δηλητηριώδες φυ­

τοφάρμακο στην πατάτα που τρώμε, το τεμίκ της πολυεθνικής εταιρείας Γιούνιον Καρμπάϊντ.

Ο τοματοπολτός νοθεύεται συνήθως με τριμμένο μήλο. Στις κονσέρβες με ντολμαδάκια έφθασε να βάζουν μυρμηγκικό οξύ ή γαλαζόπετρα, που βλάπτει σίγουρα τον οργανισμό.

Το αντιμικροβιακό βενζοϊκό νάτριο που χρησιμοποιείται βασικά στην μαρ- μελάδα, θεωρείται ότι προκαλεί μεταβολές στα όργανα του σώματος.

Ευτυχώς όμως την ουσία αυτή την αποβάλλει εύκολα ο οργανισμός μας.Ο τύπος έγραψε πρόσφατα (Σεπτέμβριο 1985), σχετικά με μια έκθεση του

Ινστιτούτου καταναλωτών (INKA) κατά την οποία:«Η πραγματική και άνιση αυστηρότητα ελέγχων σε μια σειρά προϊόντα και

υπηρεσίες, έχει οδηγήσει σε μια πλασματική μείωση του κόστους ζωής, αφού οι ενδιαφερόμενοι «όπου δε μπορούν να αυξήσουν τις τιμές προκειμέ- νου να διατηρήσουν ή και διευρύνουν θεμιτά και μη κέρδη, κατεβάζουν τα κοστολογιά τους, υποβιβάζοντας την ποιότητα, την αντοχή, τη διάρκεια ζω­ής, κ λ π., ανεβάζοντας τελικά στο πολλαπλάσιο και το κόστος της ζωής».

Το ΙΝ.ΚΑ αποκαλύπτει ότι από τα στοιχεία που διαθέτει, τουλάχιστον 60.000 προϊόντα που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά είναι άχρηστα και επικίνδυνα γιατί περιέχουν διάφορες πρόσθετες ουσίες, βελτιωτικά και συ­ντηρητικά και συνιστά στο υπουργείο Εμπορίου να ρίξει το βάρος του προς την κατεύθυνση αυτή, γιατί τα υποβαθμισμένα προϊόντα δυναμιτίζουν τον τιμάριθμο και τη δημόσια υγεία».

Στα 60.000 αυτά επικίνδυνα για την υγεία είδη, περιλαμβάνονται κονσέρ­

βες, αλλαντικά, γαλακτοκομικά και κτηνοτροφικά προϊόντα. Συγκεκριμένα:- «Κονσέρβες με διάφορα υποκατάστατα, που προσφέρονται στην κατανά­λωση με την ανοχή του υπουργείου.- «Αλλαντικά, στα οποία οι επιτρεπόμενες πρόσθετες ύλες είναι πάρα πολλές και υποκαθιστούν, αναλογικά μεγάλη ποσότητα κρέατος.- Πολλά γαλακτοκομικά που έχουν σαν βάση την γαλακτόσκονη, ενώ θα έπρεπε να χρησιμοποιείται αποκλειστικά γάλα φρέσκο.

Μπορούν να συμπεριληφθούν ακόμη:- Το μοσχαρίσιο κρέας, που - παρά το διπλασιασμό της τιμής του τα τελευ­ταία χρόνια - είναι ποιοτικά υποβαθμισμένο: Η αγορά τροφοδοτείται με μεγά­λα ζώα. Το μοσχαράκι που ξέραμε κάποτε, έχει χαθεί.- Το αρνί, που εξακολουθεί να πωλείται σε αστρονομικές τιμές, ενώ με πρόσφατη υπουργική απόφαση έχει απαγορευθεί η σφαγή νεαρών ζώων. Δηλαδή, πληρώνουμε τιμή αρνιού γάλακτος, για να πάρουμε... ζυγούρι!».

Η αρωματική ουσία «γλουταμινικό νάτριο», που τονίζει το άρωμα οποιοσδή­ποτε προϊόντος στο οποίο προστίθεται και χρησιμοποιείται κύρια στους κύ­βους συμπυκνωμένης τροφής κότας και βοδινού, υποστηρίχθηκε ότι επιδρά στον εγκέφαλο. Πάντως η ουσία αυτή έχει απαγορευτεί να μπαίνει στις παιδικές τροφές.

' Οσο αφορά τα αντιμικροβιακά, νιτρικά και νιτρώδη άλατα (τα βάζουμε στα παστά ψάρια, στις κονσέρβες, και στα αλλαντικά), είναι από τις πιό ισχυρές καρκινογόνες ουσίες, ιδιαίτερα αν συνδεθούν με τις αμίνες που δημιουργού- νται στο ψήσιμο του κρέατος. Πάντως είναι αναντικατάστατα συντηρητικά και δρουν ενάντια στο θανατηφόρο «κλωστηρίδιο της αλλαντιάσεως». Αν θέλουμε να τα αποφύγουμε κάπως, πρέπει να περιορίσουμε τη χρήση πα­στών και αλλαντικών.

Η νοθεία έχει γίνει σίγουρα επιστήμη στην Ελλάδα. Το «λάδι του χωριού» που πιστεύουμε, πως τρώμε οι πιό πολλοί στην Αθήνα και τις μεγάλες πό­λεις, γιατί το βρήκαμε από... χέρι, στην πραγματικότητα έχει μέσα στον τενεκέ πυρηνέλαιο, χημικά διάφορα και ραφιναρισμένα λάδια.

Σε ρεπορτάζ «Νέων» (26.9.81) με τίτλο: «Μαθητικές λιχουδιές με επικίν­δυνη γέμιση» διαβάσαμε μεταξύ άλλων:

Στο Κέντρο Δηλητηριάσεων που λειτουργεί στη Αθήνα, τα περιστατικά των ιροφικών δηλητηριάσεων των μαθητών δίνουν και παίρνουν. Δεκάδες παιδιά κάθε χρόνο μεταφέρονται όπως - όπως μέσα από τις σχολικές τάξεις για να δεχτούν τις φροντίδες των γιατρών, πάντα ύστερα από κάποια τυρόπιτα ή κάποιο λουκουμά που γεύτηκαν μέσα στο ιδιωτικό ή το δημόσιο εκπαιδευτή­ριο.

Οι γιατροί στο Κέντρο Δηλητηριάσεων είναι κατηγορηματικοί:«Τα παιδιά μας κινδυνεύουν πραγματικά από τις ύποπτες τροφές που τους

προσφέρονται στο σχολείο. Στο παρελθόν υπήρξαν σοβαρότατες μορφές

δηλητηριάσεων, που χρειάστηκε να παρθούν επείγοντα μέτρα. Υπήρξαν πε­ριπτώσεις που παιδιά κινδυνέυσαν να πάθουν αφυδάτωση, ενώ αναγκάστη­καν για πολλές μέρες να χάσουν τα μαθήματά τους».

Οι τυρόπιτες που διοχετεύονται στα σχολεία, περιέχουν, λέει, κάποιο συ- σκεύασμα ή προϊόν που ονομάζεται «γκίζα» που μοιάζει με τυρί, αλλά που δεν είναι τυρί, υπάγεται στην κατηγορία της μυζήθρας, αλλά ούτε μυζή θρα είναι, έχει χρώμα λευκό, γεύση φέτας, που πουλιέται 200 δραχμές.

Οι άνθρωποι που πουλάνε τις τυρόπιτες στα σχολεία, ούτε εγκαταστάσεις έχουν, ούτε ψυγεία διαθέτουν, ούτε σκεύη ειδικά απόχτησαν, ούτε χώρους κατάλληλους, ούτε τους γίνεται ο στοιχειώδης υγειονομικός έλεγχος, ούτε που τηρούν τις προϋποθέσεις καθαριότητας,για να μπορούν να πιάνουν με το χέρι τις πρόχειρες τροφές που μοιράζουν αφιλοκερδώς στα παιδιά.

Αναφερόμαστε ειδικά στην τυρόπιτα και ειδικά στους πωλητές της, γιατί στο ρεπορτάζ που κάναμε για το κύκλωμα των προϊόντων διατροφής που εκμεταλλεύονται τα σχολεία, δεν μπορέσαμε να πληροφορηθούμε ούτε από πρώτο χέρι τι ακριβώς είναι η «γκίζα» και ποιοί ακριβώς είναι αυτοί που εκμεταλλεύονται τα σχολικά κυλικεία.

Οι άνθρωποι που διαθέτουν εργαστήρια κατασκευής τυρόπιτας, παραδέ­χτηκαν με αμηχανία πως ούτε και οι ίδιοι γνωρίζουν τι ακριβώς είναι αυτό το «άσπρο γαλακτώδες» προϊόν, ενώ οι διευθυντές των σχολείων μας πληροφό­ρησαν πως τα κυλικεία τα διευθύνουν σιωπηρά οι καθαριστές των κτηρίων, χωρίς να υπάρχει κάποιος κανονισμός για τη λειτουργία τους.

Στην Αθήνα, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα, υπάρχουν εργαστήρια που εμπορεύονται τα προϊόντα τους ειδικά μόνο στα σχολεία. Τα εργαστήρια αυτά παρασκευάζουν τυρόπιτες με «γκίζα» γλυφιτζούρια και γλυκίσματα με «ειδικές μπογιές», λουκουμάδες με «μαγιά», γαριδάκια και πατατάκια. Ειδικά για τα τελευταία, πριν λίγες ημέρες, υπεύθυνοι διαιτολόγοι παραδέχτηκαν σε κάποιο συνέδριο στην Αθήνα πως είναι κατασκευάσματα ολέθρια για τα παιδιά, ενώ ο υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών κ. Δοξιάδης, με την ιδιότητα του παιδιάτρου, παρατήρησε πως «ανάβουν φωτιές»στο στομάχι των μικρών.

Λοιπόν, όλες αυτές οι «λιχουδιές» προωθούνται στα κυλικεία και καραδο­κούν. Οι τυρόπιτες ύστερα από μιά έως δύο το πολύ μέρες, αλλοιώνονται. Αν δεν διατεθούν μέσα σ' αυτό το χρονικό διάστημα, τότε γίνονται πραγμα­τικό επικίνδυνες. Η «γκίζα» μαυρίζει, το φύλλο ξεραίνεται και η γεύση γίνε­ται αηδιαστική. Σπάνια ο μικρός μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό.

Ο λουκουμάς, αν «πουληθεί» μπαγιάτικος, έχει γεύση έντονα ξινή, ενώ τα γλιφιτζούρια και τα γλυκίσματα που ενδεχόμενα έχουν μετατραπεί σε μικρο- βιογόνους φορείς, δεν παρουσιάζουν στη γεύση καμιά διαφορά».

Βέβαια η νοθεία δεν αποτελεί προνόμιο μόνο των Ελλήνων.Τα περισσότερα, ξένα προϊόντα έχουν κι ’ αυτά τις νοθείες τους και μάλι­

στα συχνά πιό επικίνδυνες. Όπως αναφέρεται σε παλαιότερο έγγραφο του

Υπουργείου Εμπορίου, πολλά εισαγόμενα τρόφιμα, όχι μόνο δεν πληρούν τις προϋποθέσεις του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών, αλλά είναι πολύ χειρότερα από τα νοθευμένα Ελληνικά. Οι αρμόδιες υπηρεσίες έχουν, πληροφορούμε - θα, πίνακα με τέτοια προϊόντα (από ζαχαρώδη, κρεατοσκευάσματα και αλλα­ντικά μέχρι παγωτά, κονσέρβες κ.λ.π)

Για να αναφέρει κανείς όλες τις διάφορες νοθείες που γίνονται τόσο εδώ, όσο και στο εξωτερικό, θα χρειάζονταν ένας ολόκληρος ογκώδης τόμος. Ξεπερνούν συχνά και τα όρια της πιό ξέφρενης φαντασίας. Το τι διοχετεύε­ται στην αγορά από πανούργους βιοτέχνες και βιομηχάνους, επιχειρηματίες και παρασκευαστές δεν... λέγεται! Άλλωστε στην εποχή μας νοθεύονται τα πάντα από γκαζόζες ως ιδεολογίες.

Στο Ε' Πανελλήνιο Συνέδριο Χημείας που οργάνωσε η ' Ενωση Ελλήνων Χημικών ειπώθηκαν μεταξύ άλλων:

«Ανάλογες, ελλείψεις παρουσιάζονται και στον τομέα της προστασίας του καταναλωτικού κοινού και την κακή ποιότητα των τροφίμων:

Ελλειψη αυστηρού «αγορανομικού» ελέγχου και σωστών προδιαγραφών, μη πληροφόρηση, άμεσα και υπεύθυνα, των καταναλωτών κ.λ.π.

Κι αυτό όταν: Όπως υπογράμμισε ο επιμελητής του Εργαστηρίου Οργανι­κής Χημικής Τεχνολογίας και Χημείας Τροφίμων, του Πανεπιστημίου Θεσ­σαλονίκης, κ. Δ. Μπόσκος, λίγοι γνωρίζουν τους κινδύνους που προέρχονται από τα τρόφιμα. Όχι απλώς από τις χαλασμένες κονσέρβες και τα σάπια κρέατα, αλλά από την παρουσία τοξικών μετάλλων καρκινογόνων, υπολειμά- ιων εντομοκτόνων και αντιβιοτικών, πλαστικών, χημικών προσθέτων κ.α. «Τα πρόσθετα μάλιστα, τα οποία συνεχώς πολλαπλασιάζονται» τόνισε ο κ. Μπό­σκος, «δίνουν στο πρόβλημα του ελέγχου δραματικές διαστάσεις. Λέγεται ότι εάν επρόκειτο να μελετηθούν πλήρως τα χρησιμοποιούμενα πρόσθετα θα έπρεπε να διατεθούν οι πόροι όλων των τοξικολόγων του κόσμου για 200 χρόνια».

' Οπως σημείωσε ο υγειονολόγος - χημικός κ. Ζ. Νικολαΐδης για τα πρόσθε- ια των τροφίμων, υπάρχουν 2.500 είδη «παρόντα στην καθημερινή μας δίαι­τα, όπως χημικά συντηρητικά, χρώματα, λευκαντικά, παράγοντες αποχωρι­σμού, τεχνητά γλυκαντικά, αρώματα, μυκητοκτόνα, σταθεροποιητικά και άλ­λα πολλά. Τα ακριβή αποτελέσματα αυτών των ουσιών, που είναι ξένες προς το σώμα μας, είναι συχνά άγνωστα ή απρόβλεπτα».

Οι απειλές όμως, της υγείας που συνδέονται με την τεχνολογική ανάπτυ­ξη δεν σταματούν εδώ. Τα προβλήματα είναι πολύ περισσότερα. Και όπως αναλύθηκε στο Ε' Πανελλήνιο Συνέδριο Χημείας, η ίδια η τεχνολογική ανά­πτυξη μπορεί να τα λύσει. Αρκεί, αντί να χρησιμοποιείται απλώς για περισσό­τερα κέρδη, να προσανατολίζεται και προς την κατεύθυνση της προστασίας της ζωής μας.

Κάτι τέτοιο, όμως, χρειάζεται ανάπτυξη της τεχνολογικής έρευνας. Που

με τη σειρά της, χρειάζεται χρηματοδότηση. Όσο για τα αποτελέσματα της έρευνας, αρκεί η... εφαρμογή τους.

Οι ομιλητές επισήμαναν ότι στην Ελλάδα λίγοι γνωρίζουν τους πραγματι­κούς κινδύνους από την παρουσία στα τρόφιμα τοξικών μετάλλων, καρκινογό­νων, υπολειμμάτων εντομοκτόνων και αντιβιοτικών, χημικών προσθέτων.

Σε κοινωνική μάστιγα υπογράμμισαν οι χημικοί θα εξελιχθεί η νοθεία των τροφίμων αν δεν αντιμετωπιστεί η σημερινή κατάσταση.

Στο συνέδριο αναφέρθηκε επίσης ότι από τα μολυσμένα και νοθευμένα τρόφιμα προκαλούνται πολλοί κίνδυνοι για την υγεία από καρδιοπάθειες, πρόκληση υψηλής πιέσεως στο αίμα, καρκινογένεση κ.α. και τόνισαν ότι χρειάζεται: χημική ανάλυση υψηλού επιπέδου, έρευνα για καλύτερη συντή­ρηση των τροφίμων, αυστηρός έλεγχος, άμεση και υπεύθυνη πληροφόρηση του κοινού.»

Με τεχνολογική λέει έρευνα θα λυθούν τα προβλήματα αυτά που γεννά η τεχνολογική ανάπτυξη. Αφελής σίγουρα ιδέα. Με τεχνολογική έρευνα στον τομέα αυτό δεν πρόκειται να βγει τίποτα αξιόλογο όπως δεν βγήκε και στο εξωτερικό όπου χρησιμοποιούνται τεράστια ποσά για παρόμοιες έρευνες και υπάρχουν όλα τα μέσα. Άλλωστε το είπε ο χημικός Δ. Μπόσκος τονίζοντας ότι αν επρόκειτο να μελετηθούν πλήρως τα χρησιμοποιούμενα πρόσθετα θα έπρεπε να διατεθούν οι πόροι όλων των τοξικολόγων του κόσμου για 200 χρόνια.

Το πρόβλημα θα λυθεί μονάχα, όταν θα σταματήσει η πλειονότητα των καταναλωτών, (κατάλληλα ενημερωμένη), να χρησιμοποιεί τα βιομηχανικά προϊόντα, όλα τα επεξεργασμένα και μετουσιωμένα τρόφιμα, και να ρίξουν το βάρος στις φυσικές τροφές, να ζητήσουν, επίμονα μη επεξεργασμένες και μη ραφιναρισμένες τροφές.

Αλλά μη γελιόμαστε. Αυτό αποτελεί ουτοπία μέσα στα πλαίσια του παρό­ντος κοινωνικοοικονομικού συστήματος που παράγουμε όχι για ανθρώπινη χρήση, αλλά αποκλειστικά για κέρδος. Μόνον λοιπόν αν μπουν στην υπηρε­σία του ανθρώπου - καταναλωτή τα μέσα παραγωγής θα βρεθεί μια ικανοποι­ητική λύση, με μια σωστή ενημέρωση για το ακανθώδες αυτό πρόβλημα. Οποιαδήποτε άλλη λύση είναι σίγουρα καταδικασμένη σε αποτυχία.

Τα θέματα της νοθείας δεν έχουν ούτε αρχή, ούτε τέλος, ούτε υπάρχει ελπίδα να σταματήσουν ποτέ, όσοι έλεγχοι αγορανομικοί και αστυκτηνιατρι- κοί κι αν γίνονται. Η μόνη δυνατή λύση που υπάρχει για να μειωθεί δραστικά και προοδευτικά να εκλείψει, είναι οι γεωργοκτηνοτροφικοί και καταναλωτι­κοί συνεταιρισμοί, που πρωταρχικός στόχος και μέλημά τους θα είναι η υγεία και η ευημερία του καταναλωτή κι ’ όχι η με κάθε τρόπο κερδοσκοπία, όπως συμβαίνει σήμερα.

Σχετικά με την προστασία των καταναλωτών στις 9 χώρες της ΕΟΚ έχει γράψει παλαιότερα ο τύπος:

«Η φροντίδα για την ποιότητα των ειδών διατροφής ξεκινάει από την προ­στασία του περιβάλλοντος για την οποία οι χώρες της ΕΟΚ δαπανούν περί­που 2% του εθνικού εισοδήματος. Κάθε βιομηχανία υποχρεώνεται με το νόμο να διαθέτει το 15% των συνολικών της επενδύσεων για την εξουδετέ- ρωση των επιπτώσεων της λειτουργίας της στο φυσικό περιβάλλον. Για να αποφύγουν εξάλλου την τοξική μόλυνση των αγροτικών προϊόντων απαγο­ρεύουν μεγάλο αριθμό φυτοφαρμάκων ενώ σε άλλα καθορίζουν όριο χρήσης τους.

Στη Γαλλία ειδική υπηρεσία «Καταστολής των παραβάσεων και ελέγχου της ποιότητας» που εξαρτάται από το Υπουργείο Γεωργίας και συνεργάζεται με την Ιατρική Ακαδημία και το ανώτατο Υγειονομικό Συμβούλιο, ελέγχει αυστηρά όχι μόνο τα ντόπια αλλά και τα εισαγόμενα προϊόντα. Από τον έλεγ­χο αυτό και τον αντίστοιχο άλλων Ευρωπαϊκών χωρών κινδυνεύουν να απο­κλεισθούν τα τυροκομικά μας προϊόντα από την ευρωπαϊκή αγορά λόγω της περιεκτικότητάς τους σε εξαχλωριούχο βενζόλιο που χρησιμοποιείται στη χώρα μας σαν μυκητιοκτόνο μολύνοντας τοξικά τα κτηνοτροφικά προϊόντα. Τέτοια προβλήματα δεν αντιμετωπίζει η ελληνική αγορά. Χωρίς κανένα έ ­λεγχο εισάγονται προϊόντα (κυρίως κρέας) από χωρές στις οποίες είναι ελεύ­θερη η χρήοη παρασιτοκτόνων που έχουν απαγορευτεί στη χώρα μας επιση­μαίνει η Ε.ΠΟΙ.ΖΩ.

Αυστηρότερος ακόμα στην Ευρώπη είναι ο έλεγχος των χημικών προσθέ­των της βιομηχανικής επεξεργασίας. Ο κατάλογος των απαγορευμένων χη­μικών ουσιών συνεχώς επεκτείνεται. Στην Ελλάδα ένα καινούργιο προϊόν κυκλοφορεί ελεύθερα επί τρία σχεδόν χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί η ε ξ έ ­τασή του από τις σχετικές υπηρεσίες για να διαπιστωθεί η πιθανότητα αρνη­τικών επιπτώσεών του στην υγεία του καταναλωτή. Και μετά την τυχόν απαγό­ρευσή του με μια ελάχιστη αλλαγή στην σύνθεσή του και την κατάθεση καινούργιας αίτησης ελέγχου συνεχίζει την κυκλοφορία του.

Η προστασία των κατανωλωτών στην ΕΟΚ είναι κατάκτηση των ίδιων των καταναλωτών,συνέπεια της οργάνωσης και δραστηριοποίησής τους. Οι ορ­γανώσεις προστασίας των καταναλωτών έχουν τεράστια μαζικότητα και δύ­ναμη σ' όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Ανάμεσα στις επιτεύξεις τους είναι η επιχορήγησή τους απ' το κράτος που φτάνει μέχρι 80% των εξόδων τους (Δανία), το δικαίωμα ελέγχου των καταναλωτικών ειδών πριν από την κυκλο­φορία τους, που φτάνει στην περίπτωση της Δυτ. Γερμανίας (να μην μπορεί να κυκλοφορήσει ένα προϊόν αν δεν έχει τη σφραγίδα ελέγχου της οργάνω­σης καταναλωτών), χρόνος στα κρατικά μέσα μαζικής ενημέρωσης για την ενημέρωση των καταναλωτών και απαγόρευση διαφήμισης επιβλαβών και άχρηστων προϊόντων. Τέλος απ' τις οργανώσεις και συνεταιρισμούς των καταναλωτών της Ευρώπης προωθούνται ήδη νέες κατευθύνσεις όπως η κατάργηση της πολυτελούς συσκευασίας, η φυσική παραγωγή, ο ορθολογι­

σμός και η φυσικότητα της καταναλώσεως αλλά και του τρόπου ζωής γενικό­τερα».

Ας τους μιμηθούμε λοιπόν όσο γίνεται συντομώτερα!Χιλιάδες χημικές ουσίες ολόγυρά μας, χιλιάδες νοθείες, ρυπάνσεις, μο­

λύνσεις, ραδιενέργεια και ακτινοβολία από πολλές πηγές, θόρυβοι εξουθε- νωτικοί για τα νεύρα μας, αναθυμιάσεις, συνωστισμοί ανθρώπων που ζούν μια σκληρή βιοπάλη με αβεβαιότητα και ανασφάλεια για το αύριο της ζωής τους, της υγείας τους, της δουλειάς τους, σε τσιμεντένια, πνιγερά, ανήλια κελιά. Άγνοια παχυλή των ουσιωδών της ζωής, αρρώστιες ανίατες, καρκίνοι σ' ολοένα νεώτερες ηλικίες, λαχανιασμένος ρυθμός ζωής, εντάσεις δίχως τε ­λειωμό, ανεργία πολλών νέων ανθρώπων, άγχος για τους πολλούς, εγκλήμα­τα μικρά και μεγάλα, παραβιάσεις ελαφρές και σοβαρές του νόμου, επιθετι­κότητα, βία, ναρκωτικά, πολυφαρμακία και φαρμακολατρία, ηρεμιστικά οι πά- ντες, παρενέργειες των φαρμάκων και ιατρογενείς αρρώστιες, ατελείωτοι χειρουργικοί βανδαλισμοί - περιττές εγχειρήσεις, αύξηση της κατανάλωσης καπνού, οινοπνευματωδών και αναψυκτικών, φόβοι ενός τοπικού ή γενικού πολέμου, αστυφιλία και πληθωρισμός, κοινωνική αδικία, αλλοτριώσεις κάθε λογής, αποξένωση των ανθρώπων στις μεγαλουπόλεις, οικονομική και πνευ­ματική υπανάπτυξη και κρίση, ανισότητες κάθε λογής, και η εμπορευματο- ποίηση των πάντων, ατυχήματα κάθε λογής, καταστροφή της φύσης και προ­βολή του τεχνητού, απουσία γνήσιων ανθρώπινων αξιών και υψηλών ιδανι­κών. Όλα αυτά κι ’ άλλα συναφή προβλήματα της κοινωνίας μας συνθέτουν από κοινού, ένα περιβάλλον για τον άνθρωπο τεχνητό, αφύσικο, απάνθρωπο, σωστή κόλαση. Ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο η ζωή είναι ανασφαλής, αβέβαιη, δραματική. Ένα περιβάλλον στο οποίο ο άνθρωπος υποφέρει και δοκιμάζεται συνεχώς, ζώντας με συνεχή φόβο και ανασφάλεια και δεν χαί­ρεται τη ζωή, μια ζωή σύντομη και άθλια. Όλα κατάντησαν να είναι ρευστά και απατηλά1 η παντοδύναμη αγορά ρυθμίζει, καθορίζει, εκμεταλεύεται και διαστρέφει τα πάντα. Ζούμε κοντολογής σε μια κόλαση από την οποία δεν υπάρχει για την ώρα ελπίδα απόδρασης για τους πολλούς. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα μείνουμε με σταυρωμένα τα χέρια, περιμένοντας το χειρό­τερο, την καταστροφή. Υπάρχει δυνατότητα να πισωστρέψουμε το ρεύμα, να σταματήσουμε αυτή την άσχημη εξέλιξη των πραγμάτων που οδηγεί στην πλήρη αποσύνθεση των πάντων, να ανοικοδομήσουμε σε νέες, υγιείς βάσεις την ανθρώπινη κοινωνία, να ανανεώσουμε1 την ζωή. Έχουμε ωστόσο ανάγκη, οι ενημερωμένοι πολίτες της χώρας αυτής μιας σωστής οργάνωσης, και αγώνα σκληρού, μεθοδευμένου, ώσπου να φτάσουμε τους επιθυμητούς στό­χους, για μια νέα ανθρώπινη κοινωνία.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΕ ΙΔΡΥΜΑΤΑ, ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ ΚΙ ΑΛΛΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ

1. Βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί.Με τίτλο «Διατροφή παιδιών προοχολικής ηλικίας οε παιδικούς σταθμούς»

δημοσιεύτηκε εργαοία οτο περιοδικό «ΙΑΤΡΙΚΗ» (Ιανουάριος 1982) που με­ταξύ άλλων αναφέρει.

«Η σημασία της σωστής διατροφής και καθοδήγησης παιδιών προσχολικής ηλικίας είναι μεγάλη για την ομαλή σωματική, ψυχολογική, κοινωνική και νοητική τους ανάπτυξη. Η προσχολική ηλικία είναι μιά κρίσιμη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου λόγω γρήγορης ανάπτυξης και κυρίως γιατί στο τέλος του πρώτου χρόνου συμπληρώνεται ο αριθμός των εγκεφαλικών κυττάρων, ενώ στα μετέπειτα χρόνια συμπληρώνεται η μυελινοποίηση των νευρικών ινών (Wlnick 1968, Wínick και Rosso 1969). Σοβαρή υποθρεψία στην περίοδο αυτή θα επηρεάσει τη σωματική και ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού. Ακόμη και οι υποκλινικές μορφές υποθρεψίας αυξάνουν τον κίνδυνο λοιμώ­ξεων λόγω της συνέργειας των περισσότερων λοιμώξεων με την υποθρεψία (Καφάτος 1977). Οι συχνές λοιμώξεις στη συνέχεια μειώνουν ή αναστέλ­λουν την ανάπτυξη του παιδιού (Mata et al 1972). Γι αυτό σ ’ όλο τον κόσμο δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην περίοδο αυτή της ζωής του ανθρώπου, παρ' όλο που τα διάφορα προγράμματα είναι δύσκολο να εντοπίσουν παιδιά της ηλικίας αυτής, σε σύγκριση με παιδιά σχολική ηλικίας που φοιτούν υπφχρεω- τικά στα σχολεία.

Οι γονείς αναμφισβήτητα έχουν την κύρια ευθύνη για τη σωστή διατροφή και καθοδήγηση των παιδιών τους για την όσο το δυνατόν καλύτερη σωματική και ψυχοκινητική εξέλιξη. Πολλοί όμως από τους γονείς σήμερα είναι αδύ­νατο να φροντίσουν τα παιδιά τους 7 ημέρες την εβδομάδα, γιατί αυξάνουν οι γονείς που δουλεύουν έξω από το σπίτι και αυξάνουν οι οικογένειες που έχουν ένα μόνο από τους γονείς.

Γ ι ' αυτές τις περιπτώσεις οι παιδικοί σταθμοί καλύπτουν πράγματι ένα κενό εάν λειτουργούν σωστά».

Κατά την διάρκεια του 1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Διαιτολογίας που έγι­νε στην Αθήνα το Νοέμβριο του 1985 παρουσιάστηκε έρευνα του υπουργεί­ου Υγείας και Πρόνοιας για τη διατροφή των παιδιών στους βρεφικούς και παιδικούς κρατικούς σταθμούς όλης της χώρας: «Η έρευνα που έγινε πέρσι

και αφορούσε τη διατροφή παιδιών από οχτώ μηνών μέχρι έξι χρονών απέ­δειξε ότι: Η πρόσληψη θερμίδων από μέρα σε μέρα είναι διαφορετική και έχει υπέρβαση μέχρι και 700 θερμίδες. Τα παιδιά τρώνε κατά 11%, περισσό­τερο κρέας, ψάρια και αυγά από ότι χρειάζεται. Κατά 100% περισσότερο λιπαρά και κατά 40% λιγότερο υδατάνθρακες (φρούτα και λαχανικά)».

Πιστεύουμε ακράδαντα, ότι η διατροφή στους βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς, δεν είναι εκείνη που χρειάζεται, γιά καλή θρέψη, ανάπτυξη και υγεία. Χρησιμοποιούνται κατά κόρο γάλατα υποβαθμισμένα και παραβρασμέ­να στα οποία προσθέτουν άσπρη ζάχαρη, κακάο ή σοκολάτα.

Επίσης χρησιμοποιούνται, ραφιναρισμένα δημητριακά, άσπρο ψωμί, μαρ- μελάδες και διάφορες εμπορικές κρέμες που δεν προσφέρουν τίποτα άλλο παρά μόνο «άδειες θερμίδες». Τα γεύματα αποτελούνται από τηγανητές πατάτες ή αυγά, από τυριά αλμυρά, μακαρόνια και γυαλισμένο ρύζι, κατε- ψυγμένα και 2ης συνήθως διαλογής κρέατα, ψάρια και κοτόπουλα μαγειρευ- μένα με άθλιο τρόπο, με πολλές σάλτσες και μπαχαρικά, τσιγαρίσματα και τηγανίσματα. Συνοδεύονται πάντα με το άσπρο ... αφρολέξ ψωμί, χωρίς ί­χνος σαλάτας - κατά κανόνα - και ελάχιστα φρούτα που δίνονται συνήθως μετά το φαγητό, όταν το παιδί δεν έχει διάθεση να τα φάει έχοντας γεμίσει το στομάχι του με υπερθερμιδικές, υπερλιπιδικές και υπεραλατισμένες τρο­φές.

Προετοιμάζουμε έτσι - με τις ευλογίες του κράτους - την αυριανή γενιά των παχύσαρκων, καρδιοπαθών, διαβητικών, καρκινοπαθών και ψυχοπαθών Ελλήνων. Ποτέ δεν είναι αργά για μια ριζοσπαστική αλλαγή. Πρέπει να γίνει όσο το δυνατό γρηγορώτερα αν θέλουμε η υγεία των παιδιών μας, η σωματι­κή και διανοητική, να πάει προς το καλύτερο.2. Καντίνες σχολείων.

' Ηταν σίγουρα αρκετά εύστοχος ο χαρακτηρισμός του καθηγητή της Παιδι­ατρικής Ν. Ματσανιώτη όταν ονόμασε τα κυλικεία των σχολείων «Τροφικά διαφθορεία».

Από έρευνες που έγιναν στο μαθητικό πληθυσμό της χώρας, φαίνεται ότι τα ελληνόπουλα τρώνε υπερβολικά και κατά τεκμήριο όχι σωστά. Συγκεκριμέ­να διαπιστώθηκε, ότι τα μισά παιδιά καταναλώνουν στα διαλείμματα των σχο­λείων τρόφιμα, τα οποία η σύγχρονη διατροφική επιστήμη θεωρεί ακατάλλη­λα. Ένα στα δέκα παιδιά δεν τρώγουν το πρωινό στο σπίτι, ενώ θα έπρεπε κάτι να τρώγουν, ούτε κρατάνε στο σχολείο κάτι καλό να φάνε, και ένα στα δύο παιδιά δεν τρώγει ότι και όπως θα έπρεπε να τρώγει.

Ο Καθηγητής της Χημείας Τροφίμων Δ. Γαλανός τονίζει για τις σχολικές λιχουδιές τα ακόλουθα: «Τα πωλούμενα αυτά προϊόντα έχουν συνήθως υψη­λές ποσότητες υδατανθράκων (ζάχαρης, άμυλου κλπ.) και αλατιού, άλλα προϊόντα έχουν μέσα ζαμπόν, λουκάνικα, τυριά κλπ των οποίων τη προέλευ­ση και την παραγωγή δεν γνωρίζουμε. Επίσης τα σχολικά κυλικεία διαθέτουν

ουχνά σοκολάτες, καραμέλλες κι άλλα προϊόντα που δεν είναι απαραίτητο να παίρνουν τα παιδιά στην πρωινή τους διατροφή και μάλιστα σε μεγάλες ποσό­τητες. Τα σάντουιτς έχουν ακόμη μέσα αμφιβόλου προέλευσης σάλτσες και άλλα πικάντικα, υψηλά σε περιεκτικότητα αλατιού.

Τα παιδιά λοιπόν σαν καθημερινή τους σχολική τροφή παίρνουν πολλές θερμίδες, χωρίς καμμιά τροφική ποιότητα. Συνηθίζουν σε γεύσεις με αλάτια, πιπέρια και άλλα καρυκεύματα, που στην ηλικία τους βέβαια δεν πειράζουν, αλλά αργότερα σε άλλες ηλικίες καταντούν βλαπτικές και επικίνδυνες για την υγεία τροφές. Οεθισμός λοιπόν είναι μια κατάσταση που δεν ωφελεί...».

Θα αναφερθούμε σε δυό έρευνες που έγιναν για τα κυλικεία των σχολεί­ων από μιά ομάδα επιστημόνων της θεραπευτικής Κλινικής του Πανεπιστη­μίου Αθηνών (Π. Αδαμόπουλος, Δ. Σαμαρτζής, I. Γερμανίδης, Δ. Γρίβας, I. Ακριβός) και η άλλη από το ΠΑΚΟΕ.

Από την πρώτη ομάδα ερευνητών προέκυψε ότι:1 Τα κυλικεία κατά κανόνα διαθέτουν προϊόντα πλούσια σε χοληστερίνη.2 Οι προδιαθεσικοί παράγοντες για μελλοντικά καρδιακά προβλήματα των παιδιών ...πωλούνται στα κυλικεία των σχολείων.3. Το 78% των μαθητών δεν παίρνουν επαρκές πρωινό γεύμα στο σπίτι και έτσι τρώνε στα διαλείμματα, στο σχολείο.4 Το 65% των παιδιών, δεν είναι ευχαριστημένα από την ποιότητα των προϊόντων των κυλικείων των σχολείων τους.

Το ΠΑΚΟΕ σε έρευνά του σε εκατοντάδες κυλικεία στη περιοχή της Αθήνας βρήκε ότι:

«Οκτώ στις 10 καντίνες σχολείων δεν ελέγχονται για την ποιότητα των προϊόντων τους και τις υγιεινές συνθήκες λειτουργίας τους. Οι ειδικές υπη­ρεσίες τόσο του Υπουργείου Παιδείας, όσο και Υγείας... τις αγνοούν! « Ύ ­ποπτη η προέλευση των τροφίμων κυρίως των μη τυποποιημένων π.χ. τυρό­πιτες, αλλαντικά, σάντουιτς, χύμα παγωτά, γιατί η ποιότητά τους επαφίεται αποκλειστικά και μόνο στη συνείδηση των προμηθευτών και των διαχειριστών ιης καντίνας. Τα προϊόντα αυτά ή φτιάχνονται επί τόπου από τους ιδιοκτήτες (συνήθως τον επιμελητή του σχολείου ή την καθαρίστρια) ή έρχονται έτοιμα από υπόγεια πρατήρια της ...πλατείας Βάθης. Αδύνατον να ελεγχθεί η ποιο­ι ητα του σχολικού «εδέσματος» από τον ίδιο τον καταναλωτή,δηλαδή το παιδί κι αυτό είναι ένα γεγονός που βοηθά τους ασυνείδητους προμηθευτές.

Από τον έλεγχο 175 δειγμάτων σνάκς (γαριδάκια, τσιπς) το 71,5% βρέθη­καν με αλλοιωμένο λάδι. Το 95% από τις τυρόπιτες με τυρί γεμάτο κολοβα­κτηρίδια. Το 68% των σάντουιτς με σαλάμι χειριστής ποιότητας. Το 15% των αναψυκτικών βρέθηκαν να περιέχουν ξένα σώματα».

Και συνεχίζει το ΠΑΚΟΕ: «Μπορεί το παιδί να διδάσκεται «σοφά πράγμα- ια» μέσα στην τάξη, αλλά έξω στο κυλικείο εθίζεται σε μιά αποράδεκτη διατροφής για να καταλήξει στα fast foods» (δηλαδή στις τροφές ευκολίας)

και φυσικά στην αρρώστια.Οι γονείς, το σχολείο, η πολιτεία έχουν μεγάλη ευθύνη στην διαμόρφωση

γευστικών κριτηρίων επικίνδυνων και λανθασμένων. Τα παιδιά δεν έχουν διαφοροποιημένα γευστικά πρότυπα. Βασικά έλκονται από οτιδήποτε είναι πικάντικο ή γλυκό στην γεύση. Η ευθύνη λοιπόν ανήκει σε εκείνους όλους που ξέρουν τι σημαίνει σωστή διατροφή - σωστές διαιτητικές συνήθειες.

Κατά καιρούς, οι γονείς μέσω των συλλογικών τους οργάνων αλλά και μεμονωμένα έχουν απαιτήσει:1. Οι κάτοχοι των σχολικών κυλικείων να μην είναι ταυτόχρονα καθαριστές (και αυτό έχει μεγάλη σημασία για την υγιεινή των τροφίμων).2. Να πωλούνται μόνο φυσικές τροφές και χυμοί. Και μάλιστα σωοτές φυ­σικές τροφές. Όχι ζαμπόν, λουκάνικα, σαλάμια και μουρταδέλες. Όχι ανα­ψυκτικά (κόκα και πέψι κόλες, sprite κ.ά ), όχι πλαστικοποιημένα γιαούρτια και ομοιογενοποιημένα γάλατα, όχι ζαχαρωτά που σακατεύουν τα δόντια.3. Να γίνονται συχνά μαθήματα υγιεινής διατροφής και γενικά υγιεινής ζωής.4. Να απαγορευθεί το κάπνισμα στους εκπαιδευτικούς. Τα παιδιά μαθαί­νουν με το να μιμούνται τους μεγάλους. Ο δάσκαλος είναι ένα «είδωλο», ένα «ιδεώδες» για το παιδί και οι συνήθειές του είναι ένα παράδειγμα προς μίμηση.

' Ολα αυτά τα αιτήματα είναι πολύ οωστά και θα λέγαμε αναγκαία- πρέπει όσο είναι καιρός να λάβουν όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα και το Υπουργείο Υγείας και το Υπουργείο Παιδείας.

Η γνώμη μας είναι ότι πρέπει απαραιτήτως οι γονείς να δίνουν στα παιδιά τους φεύγοντας για το σχολείο ένα κατάλληλο υγιεινό κολλατσιό που είναι φρέσκο και σίγουρα θρεπτικό και αγνό και όχι ύποπτο, μποϋκοτάροντας έτσι - και με την ανάλογη διαφώτιση - τις καντίνες των σχολείων, που έχουν βασικό κίνητρο το κέρδος και όχι την καλή θρέψη των παιδιών.

Οι καντίνες σίγουρα θα μπορούσαν να προσφέρουν σημαντική υπηρεσία στην υγεία των παιδιών εάν αντικαθιστούσαν όλη την πραμάτεια τους με: Φρέσκα φρούτα και φρεσκοστιμένους χυμούς, σάντουιτς με μαύρο πιτυρού- χο ψωμί και καλής ποιότητας τυρί, ξηρούς καρπούς ανάλατους, άψητους και φρεσκοσπασμένους, ξερά φρούτα στα οποία δεν έχουν χρησιμοποιηθεί χη­μικά (παραφίνη, διοξείδιο του θείου κλπ.), αγνό παραδοσιακό γιαούρτι.

Υπάρχουν πάμπολλες έρευνες στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία που αποδεικνύουν ότι οι ανθυγιεινές τροφές δημιουργούν αρρώστους και απο- τυχεμένους μαθητές και σπουδαστές. Οι αρμόδιοι ωστόσο, κρατικοί παρά­γοντες, είναι ως συνήθως αμαθείς, αδιάφοροι, μακάριοι και ανυποψίαστοι.3. Καντίνες - Λέσχες Πανεπιστημίων - Στρατού.

Τα διαιτολόγια και οι τροφές που προσφέρονται στις πανεπιστημιακές λέσχες είναι πολύ χαμηλής ποιότητας, άθλια μαγειρευμένες και στερούνται

θρεπτικής αξίας. Είναι έντονα υπερθερμιδικές, περιέχουν άφθονο αλάτι και λίπος κακής ποιότητας. Τα αποτελέσματα της διατροφής αυτής των φοιτη­τών στις λέσχες τους είναι εμφανή για κείνον που έχει ερευνήσει το θέμα. Με τέτοια άθλια διαιτολόγια, στα οποία είναι - κατά κανόνα - ανύπαρκτα τα ωμά λαχανικά και τα φρούτα, υπονομεύεται καίρια και δυναμιτίζεται προο­δευτικά η υγεία - σωματική και διανοητική - των φοιτητών μας. Κανείς δεν ασχολήθηκε ποτέ από τους ειδικούς των Πανεπιστημίων με το σοβαρότατο αυτό θέμα, για να βελτιώσει κάπως την άθλια κατάσταση πραγμάτων που υπάρχει.

Τα ίδια θα μπορούσε να πει κανείς και για το διαιτολόγιο των στρατιωτών. Η μαγειρική του στρατού είναι χειρότερη και από εστιατόρια 2ης κατηγορίας και οι καντίνες συμπληρώνουν το μεγάλο κακό που ουντελείται σε βάρος της υγείας και ευεξίας των στρατιωτών μας. Πανάθλια μαγειρική και διαιτολόγια φτωχά σε βιταμίνες και μέταλλα, πλούσια όμως σε λίπη, λευκώματα κακής ποιότητας και ραφιναρισμένους υδατάνθρακες. Η επιβίωση του ' Εθνους σ' ένα μεγάλο βαθμό, εξαρτάται από τους στρατιώτες και τους φοιτητές μας. Οι αρμόδιοι λοιπόν παράγοντες πρέπει να λάβουν κάποια ουσιαστικά μέτρα, όσο το δυνατόν γρηγορώτερα, γιατί με τον τρόπο αυτό διατροφής και διαβί­ωσης φοιτητών και στρατιωτών διακυβεύεται σίγουρα, το μέλλον αυτού του τόπου. Στο κεφάλαιο των Αναψυκτικών θίγεται ξανά το θέμα αυτό.4. Fast foods (Φαστφουντάδικα).

Εδώ και μερικά χρόνια καθιερώθηκε ο όρος «φαστ φούντ» (γρήγορο φαγη­τό), που αντιπροσωπεύει μια καθαρά αμερικάνικη νοοτροπία για γρήγορο φαγητό στο πόδι, σ' ένα διάλειμμα λίγων λεπτών γεμάτο ένταση. Ο όρος όμως αυτός καθιερώθηκε για τα καλά, έγινε μόδα μιας και έχει τη γεύση του καινούργιου και του ξένου. Και δυστυχώς δεν αποτελεί ένα λεκτικό σχήμα μόνο, αλλά ένα τρόπο ζωής, μια συνήθεια που έχει υιοθετηθεί από πάρα πολλούς στον τόπο μας και ειδικά από νέους ανθρώπους.

' Ανοιξαν ήδη περισσότερα από 7.000 καταστήματα και ραγδαία απλώνονται σ' όλη τη χώρα. Η Αττική ειδικά, κατακλύστηκε από τέτοια μαγαζιά, που προσελκύουν ειδικά τους νέους.

Μετά από την ανατολίτικη κουζίνα που έκανε πολύ μεγάλο κακό στην κοινωνία μας με τα πικάντικα εδέσματα της, με τα λογής - λογής τυροπιτάδι­κα και σουβλατζίδικα και τις ταβέρνες με τα κατώτερης ποιότητας ανθυγιει­νά παρασκευάσματά τους (συνδυασμένα με δηλητηριώδη αναψυκτικά και οινοπνευματώδη ποτά), έρχονται τώρα να συμπληρώσουν το κακό τα φα­στφουντάδικα. Οι τροφές ευκολίας που προσφέρουν είναι δημοφιλείς, γιατί είναι πικάντικες και αρέσουν σε όλους. Τα σπεσιαλιτέ των καταστημάτων αυτών είναι αποδεδειγμένα βλαπτικές τροφές που υπονομεύουν την υγεία όσων τις τρώνε. Περιέχουν πολλές θερμίδες, πολλά λίπη, κακής ποιότητας λευκώματα, αλάτι, μπαχαρικά κλπ. Λόγω του αλατιού και του τρόπου μαγει-

ρεύματος χρειάζεται κανείς να πιει πολύ νερό ή να καταναλώσει διάφορα αναψυκτικά ή μπύρα, βλάπτοντας διπλά τον εαυτό του. Οι νέοι μας σήμερα που «καταβροχθίζουν» αυτές τις «τροφές ευκολίας», δημιουργούν κακή θρέ­ψη, με την συνακόλουθη της υποθρεψίας κατακράτηση υγρών και συγκέ­ντρωση λίπους και παχυσαρκίας σε πολλούς. Η κατάσταση αυτή οδηγεί αργά ή γρήγορα στην αρρώστια. Επειδή δεν υπάρχει ανάλογη ενημέρωση στους νέους, οι τροφές αυτές γίνονται διαρκώς πιό δημοφιλείς και οι αντίστοιχες βιομηχανίες μεγαλώνουν κι εξαπλώνονται παντού.

Τα κέρδη των βιομηχανιών αυτών αυξάνουν κάθε χρόνο εντυπωσιακά. Πρέπει να μάθουν οι νέοι μας, πως όποιος ριψοκινδυνέψει, κ ι ' αποτολμήσει να χωθεί για καλά στη ζούγκλα των φαστφουντάδικων είναι σχεδόν χαμένος.

Τα χάμπουργκερς, τα χάτ - ντόγκς, τα κοτόπουλα, η πίτσα, τα fish και τα τσιπς, οι τηγανητές πατάτες, τα σάντουιτς, τα αναψυκτικά, οι μπύρες και όλα γενικά όσα προσφέρονται στα τροφικά αυτά διαφθορεία είναι τόσο φορτωμέ­να με αλάτι, λίπος, ζάχαρη, χημικές ουσίες και είναι μαγειρευμένα με τα χειρότερα λάδια, (οι μαγαζάτορες τηγανίζουν πολλές φορές στο ίδιο λάδι, ώσπου καταντά δηλητήριο, καρκινογόνο) η τηγανίζουν με ζωικά λίπη τα οποία είναι άκρως επικίνδυνα, ώστε εκθέτουν σε μεγάλο κίνδυνο την μελλοντική υγεία και ευεξία τους.

Σας μεταφέρουμε αυτούσια αποσπάσματα από άρθρα δυό δημοσιογράφων για το θέμα των Fast food.

Γράφει ο Κώστας Μπαζαίος στην Ελευθεροτυπία στις 27.10.83.:«Αν πάτε όπως πήγα εγώ πολύ πρωί σ ’ ένα τέτοιο μαγαζί και δείτε στην

πόρτα τους τις πλαστικές σακούλες με τις έτοιμες καθαρισμένες και κομμέ­νες πατάτες (που είναι βουτηγμένες σε θειώδες οξύ για να μη μαυρίζουν) και θυμηθείτε αυτό που μου είχε πει πριν λίγο καιρό η καθηγήτρια της Χημεί­ας κυρία Ειρήνη Δηλάρη: «Γία να δείτε πόσο «ακίνδυνο» είναι το θειώδες οξύ στην ποσότητα που το χρησιμοποιούν σαν συντηρητικό στις πατάτες, πείτε σ' αυτόν που τις φτιάχνει να βάλει την «επιτρεπόμενη» ποσότητα σ ’ ένα λίτρο νερού και να το πιει μπροστά σας!».

Αν το ψάξετε περισσότερο και δεν σταματήσετε στις πατάτες θα βρεθεί­τε μπροστά σ ’ ένα πλήθος από χρωματιστούς πολτούς, από κετσάπ και μουστάρδα, από άσπρα φραντζολάκια γεμάτα δεκάδες χημικές ουσίες για να κρατιούνται αφράτα, φουσκωτά λευκά, σε τεχνητά αναψυκτικά και σε διάφο­ρα άλλα «τρόφιμα υπηρεσίας», που εισάγονται ελεύθερα επειδή κυκλοφο­ρούν ελεύθερα σ’ όλα τα παραπλήσια μαγαζιά της ΕΟΚ».

Ο Βασίλης Λαμπρόπουλος, στην Ακρόπολη (28.9.83) γράφει: «Πώς όμως μπορεί να ελέγξει κάποιος τι περιέχουν, τα εδέσματα που του σερβίρουν έξω από το σπίτι του; Πως μπορεί να ξέρει κάτω από ποιές συνθήκες υγιει­νής συντηρούνται οι πρώτες ύλες των σπεσιαλιτέ της στιγμής - π.χ. ο κιμάς, η μαγιονέζα, τα ψιλοκομένα λαχανικά, οι πατάτες κλπ. - σε τι είδους σκεύη

παρασκευάζονται, πως μεταφέρονται από τα μαγειρεία μαζικής παρασκευής στα καταστήματα κλπ.- Πλαστικά δοχεία - μη περιμένετε και πρώτης ποιότητας - γεμάτα με χρωματιστούς πολτούς, που όταν μοιραστούν σε κυπελάκια, βαπτίζονται «σαλάτες» π.χ. πατζαροσαλάτα (ροζέ), πατατοσαλατα (κίτρινη), ρωσική (ά­σπρο, καρωτί), μελιτζανοσαλάτα (γκρί) κλπ.- Φραντζολάκια αφρολέξ να ξεχειλίζουν μέσα από νάϋλον σακιά, σαν σφουγγάρια κουζίνας σε μπακάλικο, μπαγιάτικα (συνήθως) με γεύση πλαστι­κή.- Κατεψυγμένα κρεατοσκευάσματα - λουκάνικα, χάμπουργκερ, ζαμπόν -μέ­σα σε σελοφάν, που ένας θεός ξέρει αν είναι κατάλληλο για τρόφιμα.- Ετοιμα κατεψυγμένα σάντουιτς κι αυτά σε συσκευασίες σελοφάν, πουγίνονται της ώρας μόλις μπουν για μερικά δευτερόλεπτα σε κάποιο φούρνο. Μερικές ποικιλίες ψήνονται με το ...νάϋλον που αφαιρείται στο σερβίρισμα.- Πολτοποιημένα φρούτα σε κονσέρβες που χρησιμοποιούνται για τα μίλκσέηκ, - τα σπεσιαλιτέ ροφήματα των φαστφουντάδικων - ή για τα επιδόρπια τύπου ζελέ ή φρουτοσαλάτας».

Τον τελευταίο καιρό όμως - τουλάχιστον στην Αμερική - τα τρόφιμα των Fast - Food και ο τρόπος που παρασκευάζονται, αποτέλεσε θέμα έρευνας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, μιας και το ποσοστό του λίπους στα τρό­φιμα αυτών των καταστημάτων είναι πολύ υψηλό και έρχεται σε αντίθεση με τον στόχο που έχει θέσει το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΕΙ.Π.Α., για δρα­στική μείωση του λίπους (τουλάχιστον κατά 25%). Και έχουν σοβαρούς λό­γους οι Αμερικανοί να θέτουν τέτοιους στόχους γιατί, ο Δρ. Μπανκς (καθη­γητής Καρδιολογίας) αναφέρει ότι το 46% των Αμερικανών έχουν διαταρα­χές στην λειτουργία των στεφανιαίων πριν από τα 22 τους χρόνια, και κάθε γραμμάριο λίπους που καταναλώνεται ενισχύει το ποσοστό αυτό.

Από την έρευνα λοιπόν της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ βρέθηκε ότι, τα περισσότερα τρόφιμα των φαστφουντάδικων τηγανίζονται με ζωϊκά λίπη· «Φαίνεται απίθανο να διαπιστώνεις σήμερα με όλα αυτά που λέγονται για την υγιεινή διατροφή, ότι υπάρχουν ακόμα εστιατόρια που χρησιμοποιούν ζωϊκά λίπη στην κουζίνα τους! Περιορίζοντας αυτά τα λίπη θα σώζαμε πολλές ανθρώπινες ζωές» λέγει ο Ντάνιελ Λέβυ, διευθυντής ενός μεγάλου καρδιο­λογικού εργαστηρίου στη Μασσαχουσέτη (Εί.Π.Α.).

Εκτός όμως από την παρουσία μεγάλης ποσότητας και κακής ποιότητας λίπους, υπάρχει υψηλή περιεκτικότητα των τροφίμων των φαστ - φούντ σε αλάτι. Έχει υπολογιστεί ότι ένα απλό γεύμα περιέχει 3 -4 φορές περισσό­τερο αλάτι από την κανονική ποσότητα που πρέπει να λάβει ο μέσος ενήλι­κας. Δεν περιέχονται επίσης στα φαγητά αυτά, καθόλου φυτικές ίνες και τα πολύτιμα μέταλλα και βιταμίνες που συνήθως συνοδεύουν τις τροφές τις πλούσιες σε ίνες. Είναι βασικά τροφές υψηλής θερμιδικής απόδοσης με

πολλά λίπη, κυρίως ζωικής προέλευσης, αλάτι, μπαχαρικά, και στερημένα από ουσιαστικής ποιότητας στοιχεία απαραίτητα στον αναπτυσσόμενο και εξελισσόμενο οργανισμό, όπως των εφήβων και σπουδαστών (που αποτε­λούν και την πλειονότητα των πελατών αυτών των καταστημάτων).

Σύμφωνα με επιστήμονες των Η.Π.Α., τα έτοιμα φαγητά των «φαστ - φού- ντ» προκαλούν άσθμα στους ενήλικες. Αυτό γίνεται από τα συντηρητικά, κυρίως θειώδη άλατα, που χρησιμοποιούνται για να «φρεσκάρουν» τις σαλά- τες, τις σάλτσες, τις τηγανιτές πατάτες, τις γαρνιτούρες των χάμπουργκερ καθώς και εκείνα που κάνουν τα σκουρόχρωμα κρασιά να λάμπουν. Είπε στο Τέξας ο καθηγητής της Φυσιολογίας Γουϊλιαμ Σήρερ: «Τα συμπτώματα εμ­φανίζονται συνήθως μετά από μισή ώρα με έντονο βήχα και πόνους στο στήθος...».

Μας πιάνει αληθινός τρόμος παρακολουθώντας το φαινόμενο των Φάστ- φούντ να εξαπλώνεται με γοργό ρυθμό. Η ελληνική κοινωνία έχει βρεί πολ­λούς και ποικίλους τρόπους για να εκφυλιστεί όσο γίνεται γρηγορότερα.

5. ΕστιατόριαΟπως αναφέρει ο Αμερικανός γιατρός Δρ. Ντάβιντ Ρούμπεν το 42% απ'

όλες τις μεταδοτικές αρρώστιες στις Η.Π.Α. μεταδίδονται από τροφή. Σύμ­φωνα με τη Δημόσια Υπηρεσία Υγείας των Η.Π.Α., το 32% των ασθενειών που οφείλονται σε τροφές, ξεκινούν στις κουζίνες των ρεστωράν, των τα­βερνών και στις καφετέριες. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 14% όλων των αν­θρώπων, που αρρωσταίνουν από την τροφή, αρρωσταίνουν από τροφές των εστιατορίων.

Εάν θέλετε να φάτε έξω μη ντρέπεστε να ζητάτε να δείτε την κουζίνα. Εάν δεν σας τη δείξουν τότε φάτε σ’ ένα άλλο εστιατόριο, που θα μπορέσε­τε να δείτε τους χώρους παρασκευής της τροφής. Επιμείνετε στις απλές τροφές, όχι στα περίτεχνα και πικάντικα εδέσματα. Παραγγείλετε εκτός από τα φρούτα και τις σαλάτες, κάτι της ώρας και όχι τροφές που μπορεί νάχουν μαγειρευτεί ακόμη και κάμποσες μέρες πριν και ξαναζεσταίνονται διαρκώς. Παραγγείλετε γενικά τροφές πού έχουν μαγειρευτεί την ίδια μέρα και σαλά­τες που θα ζητήσετε να τις κόψουν εκείνη την ώρα (παραγγείλετε ένα αγγούρι στα 4, μια τομάτα ώριμη στα δυο, μισή πιπεριά, ολόκληρα φύλλα μαρουλιού, ένα κομμάτι λάχανο κλπ. Το λάδι και το λεμόνι να τα βάλετε μόνοι σας στη σαλάτα και στα βραστά λαχανικά. Αν το βάλουν οι ίδιοι μπορεί να πλημμυρίσει η σαλάτα σε μιά λίμνη λαδιού και να μη τρώγεται. Αποφύγετε τα λαδερά φαγητά, τα μαγειρευμένα με λάδι, συνήθως ραφινέ κακής ποιότη­τας. Μαγειρευμένο το λάδι σε υψηλή θερμοκρασία αποκτά τοξικότητα, όπως αναφέρουμε αλλού. Πέστε στον σερβιτόρο εμφατικά να μη βάλει αλάτι, ξύδι, μπαχαρικά κλπ. στην τροφή σας. Πέστε του να σας φέρει μαύρο αν υπάρχει αντί για άσπρο ψωμί.

Ολα σχεδόν τα εστιατόρια χρησιμοποιούν το βαμβακέλαιο στη μαγειρική τους σαν το πιό φτηνό λάδι στην αγορά. Τα τελευταία όμως νέα σχετικά με το βαμβακέλαιο δεν είναι καθόλου ευχάριστα. Έχει βρεθεί ότι το βαμβακέ­λαιο περιέχει μιά ουοία το «γκοσυπόλ» που ακινητοποιεί το σπέρμα, προκα- λώντας έτοι στείρωση. Πληροφορούμαστε επίσης, ότι όλα τα μεγάλα τουλά­χιστον εστιατόρια των πόλεων χρησιμοποιούν για τις σάλτσες^που νοστιμί- ζουν τα φαγητά και καλύπτουν κάθε ελάττωμα της προσφερόμενης τροφής, άλατα γλουταμινικού νάτριου,που ναι μεν επιτρέπονται από τον κώδικα τρο­φίμων, αλλά απαγορεύτηκε η χρήση τους στις παιδικές τροφές, γιατί απο­δείχθηκε ότι κάνουν ζημιά στον οργανισμό και ειδικά στον εγκέφαλο.

Για εκείνους που αγαπούν τις μαλακές και τρυφερές μπριτζόλες ας προ­σέχουν γιατί το κρέας,για να φαίνεται μαλακό, εμπλουτίζεται με μιά ιστολυτι- κή ουσία που καλείται παπάί'νη. Η παπαΐνη μαλακώνει τους ιστούς της μπριζό­λας αλλά και του σώματος. Στην φαρμακευτική χρήση αυτής της ουσίας, που οι ποσότητες είναι αυστηρά ηλεγμένες έχει παρατηρηθεί ακόμα και θάνα­τος.

Επειδή δεν μπορεί ποτέ να ξέρει κανείς αν σ̂ εκείνο ή στο άλλο εστιατό­ριο, ταβέρνα ή ρεστωράν μαγειρεύουν σωστά, και δεν χρησιμοποιούν διάφο­ρες τοξικές χημικές ουσίες, καλύτερο είναι να αποφεύγει να τρώει συχνά σε τέτοιου είδους μαγαζιά.6. Διατροφή στα νοσοκομεία και στις κλινικές.

Στο Περιοδικό Nutrition Today διαβάσαμε κάτι σημαντικό, που γράφτηκε από τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Τροφών και Διατροφής της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας: «Υποπτεύομαι σαν γεγονός πραγματικό, ότι ένας από ιούς πιό μεγάλους παράγοντες μη αναγνωρίσιμης κακής θρέψης στην Αμε­ρική και τον Καναδά επίσης, υπάρχει όχι στις αγροτικές φτωχογειτονιές ή στα αστικά γκέττο, αλλά στα ιδιωτικά δωμάτια και στους θαλάμους των μεγά­λων νοσοκομείων των πόλεων». Και ο επίσημος αυτός εκπρόσωπος ενός Συλλόγου γιατρών, που αριθμεί περί τις 500.000, αναφέρει στη συνέχεια στοιχεία και περιπτώσεις για να στηρίξει και τεκμηριώσει τις απόψεις του αυτές. Παρόμοια στοιχεία υπάρχουν εντελώς πρόσφατα και για τα Αγγλικά νοσοκομεία και οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η διατροφή των αρρώστων στα νοσοκομεία είναι από κακή έως άθλια.

Κι αυτό δεν είναι υπερβολή μιας και διαπιστώνεται συχνά ότι βρίσκουν το δρόμο τους στα νοσοκομεία και σε όλα τα άλλα ιδρύματα μεγάλες ποσότη­τες κακής ποιότητας υποβαθμισμένων τροφίμων, κατάλληλων για να αρρω- στήσουν ακόμα περισσότερο τους τροφίμους των ιδρυμάτων αυτών. Άλλω­στε κανείς από τους αρμόδιους δεν είναι σε θέση να ελέγξει την ποιότητα των τροφίμων με τα οποία τροφοδοτούν τα διάφορα ιδρύματα οι εκάστοτε προμηθευτές τους, που βασικό στόχο έχουν την μεγιστοποίηση των κερδών και όχι την ποιότητα των προμηθειών.

Τί γίνεται όμως στη δική μας χώρα; Θα αναφερθούμε σε ορισμένες έρευ­νες που έγιναν στα μεγαλύτερα νοσοκομεία μας, και δημοσιεύθηκαν στον τύπο:

«’ Αρρωστοι που νοσηλεύονταν οτα νοσοκομεία αυτά κατήγγειλαν ότι:- Τους δίνουν φαγητά «λύσσα» από αλάτι, αν και πάσχουν από νεφροπά­θεια.- Ασθενείς διαβητικοί, που έπρεπε νάναι σε ειδική δίαιτα αναγκάστηκαν να φάνε πολλές φορές, μακαρόνια με κιμά, τυρί και σάλτσα, ενώ στο πρωινό, «κατά λάθος» σερβιρίζονταν γάλα με ζάχαρη.- Ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα έτρωγαν επί αρκετές ημέρες (μεσημέρι- βράδυ) πουρέ με κοτόπουλο και στο πρωινό υπήρχε και βούτυρο.- Σε νοσοκομείο του Πειραιά προοφέρονταν (μεσημέρι - βράδυ) κατά κανό­να πιλάφι με κρέας , το οποίο θύμιζε καουτσούκ...».

«Η κατά κεφαλή δαπάνη για τροφή των ασθενών που κυμαίνεται από 120- 160 δρχ. την ημέρα οδηγεί αναπόφευκτα σε απαράδεκτη υποβάθμιση της ποιότητας και της ποσότητας του διαιτολογίου...».

«Συγκεκριμένα η συνολική δαπάνη για την αγορά τροφίμων όλων των νο­σοκομείων της χώρας Κρατικών - Ιδιωτικού Δικαίου, προϋπολογίστηκε για το 1984 (στοιχεία κοινωνικού προϋπολογισμού 1984) σε 2.840 εκατ. δραχμές με αντίστοιχες 16.000.000 περίπου μέρες νοσηλείας...».

«Μια άλλη μέθοδος συμπιέσεως του κόστους της δαπάνης, για τροφή στα νοσοκομεία, είναι να μαγειρεύονται όλα τα φαγητά στο ίδιο καζάνι. Χωρίς, δηλαδή, καμμιά εξατομίκευοη του διαιτολόγου, για τους ασθενείς που έχουν χρόνιες παθήσεις και πρέπει να ακολουθούν αυστηρά, ειδική δίαιτα.

Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής, μεγάλου νοσοκομείου της Αθήνας, διαμαρτυρήθηκε, ότι παρά τις συστάσεις του, οι ασθενείς του, που έχουν βάρος πάνω από 80 κιλά, και πρέπει να παίρνουν ελαφρό γεύμα με ψάρι και χόρτα, συνεχίζουν να τρέφονται με βαριές τροφές, όπως κρέας και πατά­τες.

Η τεράστια σημασία της σωστής διατροφής των ασθενών, που νοσηλεύο­νται σε νοσοκομεία έχει επισημανθεί από το 1981, όταν το Υπουργείο Κοι­νωνικών Υπηρεσιών - τότε - με εγκύκλιο του, της 22.6.81, προς τα νοσοκο­μεία της Αθήνας και του Πειραιά καθόριζε τις αρμοδιότητες των διαιτολόγων των νοσοκομείων. Μεταξύ άλλων το Υπουργείο αξίωνε από τους διαιτολό­γους να καταρτίζουν το εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής των ασθενών, καθώς και τις ειδικές δίαιτες βάσει των ιατρικών εντολών.

Οι εντολές αυτές, όμως, έχουν πέσει στο «κενό». Και τα περισσότερα νοσοκομεία ή δεν έχουν καθόλου διαιτολόγους, ή έχουν τόσους λίγους, ώστε να μη μπορούν να ασκήσουν σωστά τα καθήκοντά τους. Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και την εγκεκριμένη από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας διάρθρωση του διαιτολογικού τμήματος κάθε νοσοκομείου η αναλογία πρέ-

ι ici να είναι ένας διαιτολόγος, για κάθε 70 κρεβάτια. Η συνήθης αναλογία ιου ενός διαιτολογίου προς 250 ασθενείς, που υπάρχει στα περισσότερα νοσοκομεία της Αττικής, καθορίζει τελικά την χαμηλή ποιότητα των διαιτο- λογικών υπηρεσιών, που προσφέρονται στους ασθενείς των νοσοκομείων.

Το αποτέλεσμα είναι, πολλοί από τους ασθενείς αυτούς να βγαίνουν θε­ραπευμένοι από την πάθηση για την οποία μπήκαν στο νοσοκομείο, αλλά φορτωμένοι με νέα προβλήματα υγείας, ιδιαίτερα αυτοί, που πάσχουν από ασθένειες των νεφρών, έλκος, διαβήτη κλπ...».

Αυτά γράφτηκαν στον τύπο λίγο καιρό πριν...Διαβάζοντας την έρευνα αυτή, κανείς, απορεί και αναρωτιέται, μα ποιός

ιέλος πάντων είναι υπεύθυνος για τα διαιτολόγια των Νοσοκομείων; Οι για- ι ροί, οι διαιτολόγοι ή οι μάγειροι των νοσοκομείων; Όποιος όμως κι αν είναι σε τελευταία ανάλυση, δεν έχει καμμιά οικειότητα με τις στοιχειώδεις ανά­γκες του αρρώστου και επί πλέον δεν γνωρίζει τίποτα από τα νέα ευρήματα ιης διαιτητικής επιστήμης, για την διατροφή των διαφόρων ομάδων ασθενών.

Οι προτεινόμενες λύσεις κάθε άλλο παρά θα βοηθήσουν στην διόρθωση ιου μεγάλου κακού, που γίνεται στον άρρωστο του νοσοκομείου, με τον ιρόπο που τον τρέφουν. Τα φαγητά μαγειρεύονται με εντελώς ανθυγιεινό ιρόπο, οι τροφές τσιγαρίζονται, γιαχνίζονται, τηγανίζονται και αποτελούνται από τελείως υποβαθμισμένα προϊόντα, κατά κανόνα.

Ακόμα και οι ειδικές δίαιτες που είναι φτιαγμένες για ορισμένες κατηγορί­ες αρρώστων δεν είναι οι κατάλληλες, έχουν αποτύχει και διαρκώς αναθεω­ρούνται (π.χ. δίαιτες για διαβητικούς, νεφροπαθείς, καρδιοπαθείς κλπ.). Δυ­στυχώς, τα νεώτερα ευρήματα εξακολουθούν να μένουν γραμμένα μόνο στα επιστημονικά περιοδικά.

Σ ’ όλους πάνω - κάτω, δίδεται το ίδιο στερεότυπο πιάτο, ανεξάρτητα από ιην σοβαρότητα της κατάστασής τους. Το πρόβλημα δεν θα λυθεί με το να αυξηθεί ο αριθμός των διαιτολόγων και εκεί όπου υπάρχει πληθώρα διαιτολό­γων η ίδια θλιβερή κατάσταση πραγμάτων επικρατεί. Επίσης δεν πιστεύουμε ότι η κακή διατροφή των αρρώστων οφείλεται στα χαμηλά κονδύλια για δια- ιροφή. Οφείλεται πρό πάντων σε άγνοια για την σωστή επιλογή και προετοι­μασία των τροφών, που θα εξυπηρετούσαν τα συμφέρονται των αρρώστων.

«Τρώγε ότι συμφωνεί με σένα» είναι η συνήθης συμβουλή των περισσότε­ρων γιατρών, σ' εκείνους που ζητούν πληροφορίες για το διαιτολόγιο τους. Αυτό είναι μια συμβουλή που στοχεύει στο κενό γιατί αυτό που συμφωνεί με μας είναι συνήθως αυτό που έχουμε συνηθίσει από καιρό να τρώμε. Η δημοφιλής ιδέα και εκτίμηση, όσο και η άποψη των γιατρών είναι ότι η απου­σία δυσφορίας και ενόχλησης στην κοιλιά, αμέσως μετά από τη λήψη της τροφής αποτελεί απόδειξη ότι η λαμβανόμενη τροφή δεν μας προξενεί καμμιά βλάβη. Δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερη πλάνη από αυτή τη συμ­βουλή ή από αυτή την ιδέα.

Οι χειρότερες τροφές που μπορούν να φαγωθούν, εκείνες που είναι ελά­χιστα πολύτιμες ή είναι πολύ βλαπτικές, σπάνια παράγουν οποιαδήποτε κοι­λιακή δυσφορία. Το πεπτικό σύστημα είναι ικανό να αντέχει μεγάλη κακομε- ταχείρηση και ταλαιπωρία και η αληθινή δοκιμασία της αξίας μιας τροφής είναι: τρέφει η τροφή ικανοποιητικά τους ιστούς;

Δεν έχει σημασία πόσο τέλεια μπορεί να λειτουργούν τα πεπτικά όργανα, ούτε πόσο ήρεμα και άνετα μπορεί να νοιώθει κανείς μετά τα γεύματά του. Το σώμα ωστόσο δεν μπορεί να πάρει από την τροφή στοιχεία που δεν υπάρχουν σ' αυτήν. Εάν το διαιτολόγιο στερείται ορισμένα από τα ουσιώδη στοιχεία της θρέψης, οι ιστοί θα υποφέρουν εξ αιτίας αυτής της έλλειψης. Η ατελής επίσης πέψη, μπορεί να επιφέρει ζύμωση και σήψη και να επακολου­θήσει τοξίνωση, χωρίς άμεση δυσφορία μετά τα γεύματα. Ίσως λίγα αέρια, λίγες ώρες μετά τα γεύματα θα είναι η μόνη κοιλιακή δυσφορία, που το άτομο θα νοιώσει.

Μια έλλειψη κάποιων τροφικών στοιχείων ή μια υπερβολή άλλων στοιχεί­ων, ή η παρουσία στην τροφή δηλητηριωδών στοιχείων (χημικών προσθέτων κλπ.) είναι τα πράγματα εκείνα που μπορούν να προξενήσουν ανωμαλία. Πρέπει να τρέφουμε το σώμα όχι το όργανο. Οι ακόλουθες ταξινομήσεις των διαιτολογίων σύμφωνα με τον πρωταρχικό σκοπό που προτίθενται να εξυπη­ρετήσουν είναι:1. Το δια ιτολόγιο οικοδόμησης ή το δια ιτολόγιο σωματικής ανάπτυξηςπλούσιο σε λευκώματα, υδατάνθρακες, μέταλλα και βιταμίνες για το ανα­πτυσσόμενο παιδί, την έγκυο, τον αναρρωνύοντα άρρωστο και το άτομο που έχει υποβληθεί σε μακρά νηστεία για θεραπευτικούς λόγους.2. Το δ ια ιτολόγιο της διατήρησης, πλούσιο σε μέταλλα, βιταμίνες και υδατάνθρακες αλλά φτωχό σε λευκώματα για τον υγιή ενήλικο.3. Το δ ια ιτολόγιο της Αποτοξίνωσης που βοηθά το σώμα να ιαθεί, επειδή στην διάρκεια αυτού του διαιτολογίου μπορούν οι έμ φ υτες ιαματικές δυνά­με ις του σώματος να δράσουν ανεμπόδιστα, στο μάξιμουμ των δυνατοτή­των τους· είναι πλούσιο σε μέταλλα και βιταμίνες και πρακτικά στερημένο από λευκώματα - άμυλο, ζάχαρο - λίπος, για τον χρόνιο πάσχοντα.

' Ενα χάσμα, πολύ μεγάλο για να γεφυρωθεί με οποιοδήποτε δυνατό συμβι­βασμό, υπάρχει ανάμεσα σ’ ένα πρόγραμμα διατροφής που προσφέρει τρο­φή, σύμφωνα με την πεπτική και αφομοιωτική ικανότητα του σώματος και όλα τα άλλα προγράμματα που προσπαθούν να επιβάλουν την προσφορά τροφής σύμφωνα με φαινομενικές ή θεωρητικές ανάγκες του οργανισμού, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη ή να εξετάζουν την ικανότητα του αρρώστου να χωνεύει και να αφομοιώνει την τροφή που λαμβάνει. Οι υγιεινιστές γιατροί λαμβά­νουν υπόψη, όχι μόνο την πεπτική ικανότητα του ατόμου, αλλά επίσης την αφομοιωτική του ικανότητα. Κατανοούμε, ότι τίποτα δεν μπορεί να κερδηθεί

από το να καταναλωθεί τροφή, που δεν θα χρησιμοποιηθεί από τον άρρωστο. Πολλοί άρρωστοι δεν είναι μόνο ανίκανοι να απορροφήσουν, αλλά επίσης και να χωνέψουν την τροφή. Δεν εξυπηρετεί τίποτα το να δίνουμε περισσότερη τροφή όταν δεν μπορεί να χωνευτεί να απορροφηθεί και να αφομοιωθεί!' Οχι περισσότερη τροφή, αλλά περισσότερη ικανότητα να αφομοιώσει και να αποβάλλει τα υποπροϊόντα, χρειάζεται ο άρρωστος. Πρέπει να προσφερθεί αρχικά η ικανότητα αυτή, μέσω ανάπαυσης, νηστείας και υγιεινής φροντίδας, προτού σκεφτούμε για τροφή. Τίποτα δεν είναι πιό βοηθητικό στις περισσό­τερες περιπτώσεις της αρρώστιας από μια σύντομη έστω νηστεία. Μια ελάτ­τωση της τροφής, του τροφικού κορεσμού, της πολυφαγίας, είναι συχνά ουσιώδης για την πιό ρωμαλέα εκδήλωση της ζωτικότητας και την αποκατά­σταση της δύναμης και του σφρίγους.

Στις καταστάσεις της οξείας αρρώστιας δεν υπάρχει στην πραγματικότητα πρόβλημα διατροφής, γιατί απλούστατα δεν θα πρέπει να δίδεται τροφή στον άρρωστο με το οξύ πρόβλημα (πυρετού, άλγους, εμέτων, διάρροιας κλπ.). Η ποσότητα τροφής που δίδεται κάθε φορά στον άρρωστο πρέπει πάντα να διευθετείται και να προσαρμόζεται στις τρέχουσες ανάγκες του. Όσο πιό αδύνατο το σύστημα, τόσο λιγώτερη πάντα η πεπτική δύναμη που είναι διαθέ­σιμη. Παραταΐζοντας τον άρρωστο, ή δίνοντάς του πλήρη γεύματα με «πλού­σιες» τροφές, με την υπόθεση, ότι χρειάζεται τόσο πολύ τροφή καθημερινά, ή ότι «άφθονη, δυναμωτική και θρεπτική τροφή» θα τον «δυναμώσει» ή θα τον «τονώσει» για να κατανικήσει τάχα την αρρώστια, είναι μιά συνήθης, αλλά σφαλερή αντίληψη και συνήθεια. Ο άρρωστος δεν θα πρέπει να τρέφεται σύμφωνα με οποιαδήποτε αυθαίρετα πρότυπα, όπως είναι το ότι χρειάζεται και πρέπει να παίρνει 2000 - 2500 θερμίδες την μέρα, αλλά σύμφωνα με τις ικανότητες του να χρησιμοποιήσει την καταναλισκόμενη τροφή.

Είναι ουσιώδες να εννοήσουμε ότι οι θρεπτικές ανάγκες του αρρώστου οργανισμού διαφέρουν από τις ανάγκες του υγιούς οργανισμού. Μεγαλύτε­ρη προσοχή πρέπει να ληφθεί στην διατροφή όταν κάποιος προσπαθεί να ξεριζώσει την αρρώστια, παρά εάν χρειάζεται να διατηρήσει την υγεία. Ο άρρωστος πρέπει με συνέπεια και αποφασιστικότητα να εγκαταλείψει τους παλιούς τρόπους και να επιμείνει στο νέο και ριζικά διαφορετικό πρόγραμμα. Εκεί όπου η έλλειψη μετάλλων και βιταμινών έχει εξαντλήσει τους ιστούς και τα όργανα και εκεί όπου υπερβολικά οξέα υπάρχουν στο σώμα, μια ή περισσό­τερες κρίσεις συνήθως πρέπει να λάβουν χώρα,προτού καταστεί φανερή μια πραγματική βελτίωση.

Συνεχώς παρατηρούμε ότι τρώγοντας ο άρρωστος αυξάνεται ο πόνος, η φλεγμονή, η δυσφορία, ο πυρετός και η ευερεθιστικότητα του νευρικού συστή­ματος. Η συνήθεια λοιπόν να παραταΐζουμε τον άρρωστο, που υποφέρει από οξεία πάθηση όπως ένα χειρώνακτα εργάτη, είναι ένα μεγάλο κακό που προσθέτει στα δεινά του. Η πολυφαγία είναι κακή και για τον χειρώνακτα,

πολύ περισσότερο για τον άρρωστο.Μιά σειρά παθολογικών καταστάσεων εμποδίζουν την λήψη τροφής, όπως

είναι: οι αρρώστιες του πεπτικού συστήματος (οξεία γαστρεντερίτιδα, πεπτι­κά έλκη, χρόνια και οξεία γαστρίτιδα, ή διάρροια) η έλλειψη δοντιών, η ναυ­τία, ο εμετός (εγκυμοσύνη, καρδιακή αρρώστια κλπ.), ο πυρετός, οι σοβαρές φλεγμονές, ο πόνος στα σπλάχνα ή σοβαρός πόνος σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος, οι εγχειρήσεις και η αναισθησία, οι καταστάσεις κατάθλιψης, η νευρασθένεια, η ψύχωση.

Η ημικρανία και οι πονοκέφαλοι, όχι μόνο παρεμποδίζουν τη λήψη τροφής, αλλά συχνά επιφέρουν εμετό. Η απορρόφηση τροφής παρεμποδίζεται από διάρροιες, εντερίτιδες, εντερικά παράσιτα, αρρώστιες του συκωτιού και της χοληδόχου κύστης κλπ. Ο ζαχαροδιαβήτης, ο χρόνιος αλκοολισμός, η χρόνια νεφρίτιδα, η καρδιακή αρρώστια, διάφορες νευρολογικές αρρώστιες και μιά γενική τοξιναιμική κατάσταση, παρεμποδίζουν την χρησιμοποίηση των τρο­φών. Υπεροξύτητα του οργανισμού και επί πλέον ανεπαρκής ανάπαυση και ύπνος, υπερθυρεοειδισμός, εγκυμοσύνη και γαλουχία, η φθορά που συμβαί­νει στον πυρετό κλπ. αυξάνουν τις τροφικές απαιτήσεις του σώματος ενώ ταυτόχρονα, ελαττώνουν την ικανότητα του σώματος να χωνέψει, να απορ­ροφήσει και να αφομοιώσει τις τροφές. Επίσης πολλά από τα «θεραπευτικά μέτρα», παρεμποδίζουν την κατάλληλη θρέψη του σώματος.

Κάθε επιρροή που εξασθενίζει το σώμα, μειώνει την πεπτική ικανότητα και ελαττώνει τις αφομοιωτικές δυνάμεις του σώματος. Μια έλλειψη ήλιου, έλ­λειψη άσκησης, ανεπαρκής ύπνος, συγκινησιακές διαταραχές - αυτοί και πολλοί άλλοι παράγοντες παρεμποδίζουν τις θρεπτικές διαδικασίες του σώ­ματος. Το κάπνισμα δυσχεραίνει την πέψη και έτσι εμποδίζει την κατάλληλη χρησιμοποίηση της λαμβανόμενης τροφής. Ο καφές και το τσάι προξενούν ένα πρόωρο άδειασμα του στομάχου παρεμποδίζοντας έτσι την πέψη. Τα πικρά χόρτα και γενικώς κάθε τι πικρό, έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Η αποτυχία αυτής της ομαλής πέψης, απορρόφησης και αφομοίωσης της τροφής δεν περιορίζεται σ' έναν ορισμένο τροφικό παράγοντα.

Δυσπεψία σημαίνει ζύμωση των υδατανθράκων και σήψη των λευκωμάτων. Σημαίνει ότι τα λίπη αποσυντίθενται και τα μέταλλα και οι βιταμίνες χάνονται επίσης. Αποτυχία απορρόφησης από οποιαδήποτε αιτία σημαίνει ότι τα λιπα­ρά οξέα, τα αμινοξέα, τα ζάχαρα, τα μέταλλα και οι βιταμίνες χάνονται. Στον διαβήτη υπάρχει κυρίως απώλεια ζάχαρης, στη χρόνια νεφρίτιδα υπάρχει κυρίως μια απώλεια αζώτου, αλλά και οι δυό αυτές απώλειες προξενούν απώλεια άλλων σχετικών τροφικών παραγόντων. Είναι ανόητο να προσπαθού­με να γιατρέψουμε τροφικές ανωμαλίες, που επέρχονται από καθεμιά ή όλες αυτές τις καταστάσεις, χορηγώντας χάπια βιταμινών και μετάλλων. Η ικανότητα του σώματος να απορροφήσει και να χρησιμοποιήσει τις ουσίες αυτές δεν αυξάνεται, εξαναγκάζοντας το σώμα να τις δεχτεί σε συμπυκνω­

μένη μορφή ή σε αυξημένες ποσότητες. Ούτε είναι αυτές οι ουσίες χρησι­μοποιήσιμες με την απουσία των ανάλογων λευκωμάτων, υδατανθράκων και λιπών. Το μόνο λογικό πρόγραμμα φροντίδας τέτοιων περιπτώσεων είναι να διορθωθούν οι αιτίες που έχουν δημιουργήσει και διατηρούν τις ανωμαλίες αυτές και δεν επιτρέπουν στην υγεία να επανέλθει. Με την επιστροφή της υγείας η ομαλή πέψη, απορρόφηση και αφομοίωση θα επιστρέφουν επίσης. Χορηγώντας βιταμίνες και αδιαφορώντας για τις αιτίες της αρρώστιας, δεν κάνουμε τίποτα εποικοδομητικό για την υγεία. Οι διαιτολόγοι αγνοούν συχνά τις βασικές αιτίες της κακής θρέψης. Αγνοούν την ανάγκη για ήλιο, άσκηση, ανάπαυση, και ύπνο, ψυχική γαλήνη και ηρεμία, θερμότητα, οξυγόνο και μια ποικιλία άλλων παραγόντων της καθημερινής ζωής, που είναι σπουδαίοι στην θρέψη. Στην πράξη δεν μπορούμε επίσης να διαχωρίσουμε τα αποτελέσμα­τα των τοξινών. Οι ελλείψεις και η τοξιναιμία είναι τόσο αξεχώριστα δεμέ­νες, ώστε δεν μπορούν να χωριστούν. Είναι στην πραγματικότητα, σιαμαίες αδελφές.

Δίδοντας την έμφαση σ' ένα ορισμένο τροφικό παράγοντα όπως είναι το λεύκωμα ή οι βιταμίνες ή τα μέταλλα είναι ένα λάθος. Η ιδεώδης θρέψη είναι δυνατή μόνο όταν οι επαρκείς ποσότητες και οι σωστές αναλογίες όλων των τροφικών παραγόντων είναι παρούσες στο διαιτολόγιο.

Φυσικά δεν εννούμε, ότι όλοι οι παράγοντες πρέπει νάναι παρόντες οε κάθε γεύμα. Αυτό που χρειάζεται είναι ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο κι όχι ισορροπημένα γεύματα. Υπάρχει αλληλεξάρτηση ανάμεσα στα διάφορα στοιχεία των διαιτολογίων. Οι βιταμίνες και όλοι οι άλλοι τροφικοί παράγο­ντες εργάζονται άριστα σε συνεργασία.

Συχνά λοιπόν ο άρρωστος χρειάζεται να απέχει από κάθε τροφή ή να ακολουθήσει ένα πολύ περιορισμένο διαιτολόγιο για κάποια χρονική περίοδο προτού μπορεί να ελπίσει ότι θα επανακτήσει την υγεία του. Το ισορροπημέ­νο διαιτολόγιο είναι πιό κατάλληλο για τόνωση και αναπλήρωση των φθορών, αφού θα έχει συμπληρωθεί η αποκατάσταση της υγείας.

Καιρός είναι να δοθεί στην φροντίδα του αρρώστου η έμφαση, όχι στις φαρμακοθεραπείες (που είναι αντιοικονομικές, δημιουργούν ιατρογενείς αρρώστιες, και που τελικά εκτός από μία ανακούφιση συμπτωμάτων δεν προσφέρουν τίποτα περισσότερο^αλλά στην αλλαγή του τρόπου ζωής και διατροφής, στην αποτοξίνωση και στην εγκατάλειψη όλων των κακών συνη­θειών του αρρώστου. Η παραμονή του αρρώστου στο Νοσοκομείο πρέπει να γίνει η αφετηρία της ενημέρωσής του στο τι είναι υγεία και πώς διατηρείται, τι είναι αρρώστια και πώς αποκαθίσταται. Καιρός είναι τα αμφιθέατρα των νοσοκομείων ή οι αίθουσες διαλέξεων τους να φιλοξενούν και τους εκάστο- τε ασθενείς, όπου κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό θα τους ενημερώνει για το τι σημαίνει η αλλαγή των τροφικών συνηθειών και γενικά του τρόπου ζωής. Καιρός είναι τα ευρήματα των διαφόρων ερευνητών να φτάσουν έως

τον άρρωατο - οτο κάτω - κάτω τον αφορούν άμεσα - για να αρχίσει σιγά - σιγά να αντιλαμβάνεται, ότι για την αρρώστια του είναι υπεύθυνος ο ίδιος και ότι όποιος παραβαίνει τους νόμους που διέπουν την ομαλή λειτουργία του ορ­γανισμού θα υποστεί ανάλογες συνέπειες, ότι δεν είναι αρκετό το σύγχρονο συγχωροχάρτι (η συνταγή φαρμάκων) για την ...άφεση των αμαρτιών (για την ίαση ή βελτίωση της υγείας). Βέβαια ποτέ δεν είναι αργά για να μετανοήσει κανείς· η μετάνοια εδώ μεταφράζεται σαν αλλαγή τρόπου ζωής και διατρο­φής, ώστε να δοθεί η ευκαιρία στο σώμα να λειτουργήσει σωστά, σύμφωνα με τους νόμους που το διέπουν και όχι όπως έχει προσαρμοστεί να δουλεύ­ει, με έναν ρυθμό διαφορετικό από την δική του ικανότητα. Εάν δεν καθιε­ρωθεί'αυτή η ενημέρωση, πολύ φοβούμαστε, ότι θα τρέχουμε - γιατροί και ασθενείς - κυνηγώντας την υγεία, μα εκείνη πάντα θα μας ξεφεύγει, καγχά­ζοντας για την υψηλή τεχνολογία, για τα μέσα διάγνωσης και συμβατικής θεραπείας.

Η αρχαία Ιπποκρατική ρήση: «Η τροφή σου νάναι το φαρμακό σου, και το φαρμακό σου νάναι η τροφή σου» ζητά επιτακτικά στις μέρες μας, μιά ανά­λυση: Σε αυτή την απλή φράση, ίσως βρούμε πολύ περισσότερες αλήθειες, παρά στις περισπούδαστες μελέτες κι έρευνες των εργαστηρίων, όπου η μελέτη του συνόλου οργανισμού θυσιάζεται στο βωμό «της εις βάθος μελέ­της» του ενός τμήματος, του ενός οργάνου. Και βέβαια το αποτέλεσμα δεν διαφέρει από εκείνο, (περιγράφεται στους μύθους του Αισώπου) που βρήκαν οι 6 τυφλοί ψηλαφώντας διαφορετικά τμήματα ενός ελέφαντα...!!!

Υπάρχουν «ειδικές» τροφές για «ειδικές» αρρώστιες;Θα πρέπει ευθύς αμέσως να τονιστεί ότι είναι μεγάλη πλάνη να αποδίδου­

με στη τροφή τη δύναμη να θεραπεύει. Το μόνο πράγμα που διαθέτει απο­κλειστικά το προνόμιο της ίασης, της θεραπείας και αποκατάστασης της υγείας είναι ο ίδιος ο οργανισμός. Δηλαδή οι έμφυτες ιαματικές δυνάμεις του σώματος που επιτελούν αψεγάδιαστα το έργο της θεραπείας όταν τους δώσουμε την κατάλληλη ευκαιρία, με την απομάκρυνση των αιτιών της αρ­ρώστιας και την σωστή ικανοποίηση των τρεχουσών αναγκών του αρρώστου, του εξασθενημένου οργανισμού. Άρα το πρόσωπο που συνιστά ή λαμβάνει ένα ορισμένο είδος τροφής, για να θεραπεύσει ένα ορισμένο είδος αρρώ­στιας, βρίσκεται ακόμα στο στάδιο του νηπιαγωγείου των γνώσεων στα θέμα­τα της διατροφής και υγείας.

Καμμιά εμπιστοσύνη δεν μπορεί να δοθεί στους ισχυρισμούς για θεραπευ­τικές αρετές που υπάρχουν στις «ειδικές» τροφές. Οι θεωρίες και αξιώσεις εκείνων που πιστεύουν ότι οι τροφές έχουν ορισμένα ειδικά αποτελέσματα πάνω σε ορισμένα όργανα και ιστούς του σώματος, έχουν πλήρως μελετηθεί και δοκιμαστεί από πολλούς έμπειρους γιατρούς - υγιεινιστές και αποδείχτη­κε ότι δεν έχουν καμμιά επιστημονική βάση.

Λέγεται λοιπόν, ότι υπάρχουν ορισμένες τροφές για να «θρέψετε» τα μάτια, κάποιες τροφές για να «θρέψετε» τα νεύρα, ορισμένες άλλες για τόνωση των μαλλιών, ορισμένες άλλες για τα νύχια, ορισμένες για τη θρέψη του εγκεφάλου, ορισμένες τροφές για να βοηθήσουν κάποιον να κοιμηθεί, ορισμένες τροφές για να γεμίσουν κάποιο με ενέργεια κλπ., κλπ...

Φυσικά δεν υπάρχουν τέτοιες τροφές. Το σύνολο του διαιτολογίου πρέπει να καλύψει το σύνολο των θρεπτικών αναγκών του σώματος, προτού μπορέ­σει οποιοδήποτε όργανο να τραφεί επαρκώς. Τίποτα που είναι καλό για τους μυώνες δεν είναι άσχημο για τα νεύρα ή κάθε άλλο ζωτικό όργανο. Αυτό που είναι καλό για τα δόντια, είναι καλό και για κάθε όργανο του σώματος. Τρο­φές που προάγουν και διατηρούν την φρεσκάδα και την ομορφιά του δέρμα­τος, είναι επίσης άριστες για τον εγκέφαλο. Τροφές που οικοδομούν δυνα­τά, ικανά στομάχια είναι ακριβώς οι τροφές εκείνες που οικοδομούν ρωμαλέ­ες καρδιές, ισχυρά συκώτια, γερά νεφρά κλπ. Το καλό του ενός είναι καλό για όλα. Αυτό που τελειοποιεί ένα όργανο τελειοποιεί όλα τα όργανα. Το σώμα είναι μιά ενότητα και πηγαίνει μπροστά ή πίσω σαν σύνολο, πρέπει να τραφεί σαν σύνολο κι όχι τοπικά, μερικά. Οι τροφές μπαίνουν στο πεπτικό σύστημα και διασπώνται στα θρεπτικά συστατικά τους στοιχεία και μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος ως μεταλλικά άλατα, αμινοξέα, μονοζαχαρί- τες, γλυκερόλη, λιπαρά οξέα και νερό. Αυτά είναι τα υλικά που κυκλοφορούν στο αίμα και τα οποία φθάνουν τα όργανα και τους ιστούς. Το αίμα πετυχαίνει στο να διατηρεί μια εκπληκτική ομοιομορφία δομής και σύνθεσης, ανεξάρτη­τα από τη λαμβανόμενη τροφή. Είναι το αίμα που τρέφει τα όργανα. Οι λεγάμενες «δυναμωτικές» τροφές διεγείρουν τα νεύρα και τους μυώνες, προσθέτουν λίπος, χρωματίζουν το πρόσωπο και δημιουργούν μια ψεύτικη εμφάνιση υγείας, αλλά ταυτόχρονα σπαταλούν τις δυνάμεις του σώματος, τοξινώνουν τους ιστούς, διαστέλλουν τα αγγεία του σώματος με πληθώρα αχρήστων ουσιών, αναγκάζουν την καρδιά να δουλέψει σκληρά και επίπονα και τελικά δημιουργούν αρτηριοσκλήρυνση, επιφέροντας πρόωρα γηρατειά και θάνατο.Επιρροή της τροφής στη συμπεριφορά.

Για δέκα χρόνια επιστήμονες του φημισμένου Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.) έχουν μελετήσει τη σχέση μεταξύ «αυτού που τρώτε» και «το πως συμπεριφέρεστε», και έχουν καταλήξει ότι το διαιτολό­γιο παίζει ένα στρατηγικό ρόλο στα ακόλουθα:1. Στην ανακούφιση της κατάθλιψης και του στρες.2. Στη βελτίωση του ύπνου.3. Στη βελτίωση της συμπεριφοράς.4. Στη μείωση της πίεσης του αίματος.

' Εχει ανακαλυφθεί τα τελευταία χρόνια από ψυχιάτρους, επιμελητές ανη­λίκων. εγκληματολόγους και άλλους επιστήμονες στις Η.Π.Α., πως το άσχη­

μο διαιτολόγιο (όταν ουνίσταται από μεγάλες ποσότητες ζάχαρης, προϊό­ντων άσπρου αλευριού, χημικών προσθέτων, καφέ, αναψυκτικών κλπ.) προ- καλεί διάφορες διανοητικές διαταραχές όπως είναι η κατάθλιψη, η υπερκι- νητικότητα, η βίαιη και επιθετική συμπεριφορά και γενικά διαταραχές της συμπεριφοράς.

' Ενας από τους πολυτιμώτερους πόρους που μπορεί να διαθέτει μια χώρα - η ευφυΐα των παιδιών της - μπορεί, σύμφωνα με νέα επιστημονικά ευρήματα να χαθεί μέσω της κακής διατροφής, τόνισε πρόσφατα ο Αμερικανός Δρ. Τζών Ρ. Σίλμπερ, πρόεδρος του Παν/μίου της Βοστώνης (Η.Π.Α.). Είπε ότι η άσχημα διατρεφόμενη μητέρα, βλάπτει τα κύτταρα του εγκεφάλου του εμ­βρύου που έχει στην κοιλιά της, και ο εγκέλφαλος του άσχημα διατρεφόμε- νου εμβρύου δεν θα αναπτυχθεί κανονικά. «' Ενα παιδί καθυστερημένο από την κακή διατροφή» λέγει ο Δρ. Σίλμπερ, «πάντα θα ζει στα όρια της φτώχι­ας. Σπάνια θα βρίσκει δουλειά και συχνά θα απολύεται. Αν έχει τύχη, συχνά θα ζει από το επίδομα ανεργίας. Χωρίς αυτό, συχνά θα βρίσκεται φυλακή».

Υπάρχουν πλήθος επιστημονικά στοιχεία που συνηγορούν για την άποψη αυτή. αλλά ο χώρος εδώ δεν επιτρέπει να επεκταθούμε. Θα το επιχειρήσου­με σε άλλους τόμους της σειράς αυτής.Διατροφή και Νοημοσύνη.

Ο Δρ. Τζων Μονρόε, καθηγητής παλιά στο Πανεπιστήμιο του Λονγκ ' Αιλα- ντ, στη διάρκεια 16 χρόνων πειραμάτων και Ερευνών, υπέβαλλε 3.000 παιδιά του σχολείου σε τεστ, σε διάφορες περιόδους της ζωής τους κι ακολούθησε 700 από αυτά τα παιδιά στα Κολλέγια που σπούδασαν και μετά στις επιχειρή­σεις που άρχισαν να εργάζονται.

Ο καθηγητής συνοψίζει το αποτέλεσμα της εργασίας του με τα ακόλουθα λόγια:

«Η νοημοσύνη δεν είναι συνεχής, ούτε είναι εντελώς κληρονομική. Ένα μεγάλο μέρος από την παρούσα έλλειψη νοημοσύνης μπορεί να εκλείψει όταν κατανοηθεί ότι ένα μή υγιές σπέρμα, πριν από την γέννηση, μπορεί ανεπανόρθωτα να επηρεάσει την νοημοσύνη, οδηγώντας στην ηλιθιότητα μετά τη γέννηση. Ότι, η υποψήφια μητέρα, πιθανόν απαιτεί σωστή τροφή και σωστή φροντίδα για το αναπτυσσόμενο έμβρυο, για να φτιάξει παιδιά υψηλής νοημοσύνης, ότι οι άσχημες καταστάσεις διατροφής, καθαριότητας και σωματικής υγιεινής, η κτηνωδία και απανθρωπιά πολλών οικογενειών, φαίνεται να είναι οι καταστάσεις που δημιουργούν την βλακεία και την οριακή ηλιθιότητα και διανοητική αμβλύτητα. Και η γοργά αναπτυσσόμενη νοημοσύ­νη πρέπει να διεγερθεί σ’ όλα τα επίπεδα ακατάπαυστα εάν πρόκειται να φτάσει την πλήρη ανάπτυξή της».

Παρόμοιες έρευνες και πειράματα που έγιναν κατά καιρούς γύρω από το θέμα αυτό, απέδειξαν την αλήθεια του ισχυρισμού, ότι ο ρόλος της τροφής στη δημιουργία ισχυρών ή αδύναμων σωμάτων, είναι τώρα αρκετά κοινή γνώ­

ση. Η δύναμη και η ζωτικότητα των σωμάτων μας, η ανάπτυξή μας, το ύψος, η αποδοτικότητα και ικανότητα, οι αναπαραγωγικές δυνάμεις, η διανοητική δύναμη και το μάκρος της ζωής, εξαρτώνται σε μεγάλη, ανυποψίαστη ως τώρα έκταση, από το χαρακτήρα της τροφής που συνήθως καταναλώνουμε.

’ Ενας εξέχων Αμερικανός επιστήμονας, εμπειρογνώμονας σε θέματα παι­δικής διατροφής και εργαζόμενος για τη Δημόσια Υπηρεσία Υγείας των Η.Π.Α. τονίζει: «Υποθρεψία σε ορισμένα ουσιώδη θρεπτικά στοιχεία, σε βαθμό όχι απαραίτητα συνοδευόμενο με συμπτώματα κακής υγείας ή με την δημιουργία παθολογικών αλλαγών, όταν συνεχιστεί από γενιά σε γενιά, θα προξενήσει σημαντικές αλλαγές στα κληρονομικά χαρακτηριστικά». Και βα­σίζει τα συμπεράσματά του αυτά σε πειράματα, που έγιναν σε ζώα όσο και σε παρατηρήσεις πάνω σε ανθρώπινα όντα. Τέτοια στοιχεία δείχνουν, ότι οι διαιτητικές ανεπάρκειες εξασθενίζουν το σπέρμα, με αποτέλεσμα να επα­κολουθούν αδύναμοι, εξασθενημένοι απόγονοι. Εάν η ανεπαρκής διατροφή συνεχιστεί για δυο ή τρεις γενιές, η εξασθένιση και η ανωμαλία είναι τέτοια, ώστε να απαιτείται ένας ανάλογος αριθμός γενιών επαρκούς διατροφής για αποκατάσταση της ισορροπίας και επάνοδο στην ομαλότητα.

Η θρέψη στην ευρεία της έννοια είναι ο βασικός καθοριστικός παράγο­ντας των φυσιολογικών και βιολογικών διαδικασιών. Μέσω της σφαλερής, ελαττωματικής διατροφής, η σύσταση τόσο του αίματος, όσο και του γεννη- τικού υλικού (Germinal material) εξασθενίζει και προκύπτουν πολλές λανθά- νουσες παθολογικές καταστάσεις. Οι παθολογικές αυτές καταστάσεις γίνο­νται φανερή πραγματικότητα, καθώς η σφαλερή, η ελαττωματική αυτή δια­τροφή, συνεχίζεται από τη μια γενιά στην άλλη.

' Ετσι λοιπόν πρέπει κανείς να προσέχει τον τρόπο διατροφής του, αν θέλει να κάνει απογόνους,που εκτός από καλή σωματική δομή και υγεία, θάχουν και ανεπτυγμένες τις εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως είναι η νοημοσύνη, η μνήμη κλπ. Αλλωστε πολλές έρευνες των τελευταίων χρόνων απόδειξαν ότι μπορεί να ενισχυθεί σημαντικά η μνήμη του ατόμου αν ακολουθήσει ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε φυσικές πλήρεις τροφές, ασκείται συστηματικά, εξα­σφαλίζει επαρκή ανάπαυση και ύπνο, και αποφεύγει καφέ, τσάι, οινοπνευμα­τώδη και κάθε λογής φάρμακα (ψυχοφάρμακα, διεγερτικά, υπνωτικά κλπ.).

Διαιτητική στις ια τρ ικές σχολέςΚάμποσα χρόνια, πριν η Διαιτολογική επιστήμη δεν διδάσκονταν στις πε­

ρισσότερες ιατρικές σχολές επειδή δεν εθεωρείτο πολύ σπουδαίο μάθημα. Αυτός είναι βασικά ο λόγος που τόσοι λίγοι γιατροί κατανοούν τη σχέση μεταξύ της τροφής που τρώμε και το πώς νοιώθουμε. Πολύ λιγώτερο εννοούν τη σχέση τού πώς τρώμε και ζούμε, για να νοιώθουμε υγιείς, γεροί και σε καλή φόρμα. Πληροφορούμαστετώρα ότι τα πράγματα στην Δυτική Ευρώπη και στην Αμερική πηγαίνουν κάπως προς το καλύτερο. Παρόλα αυτά

τα κώρς της Διαιτητικής είναι αυχνά αιρετά και σύντομα. Τα παίρνει, τα εκλέγει κανείς κατά βούληση. Δεν είναι υποχρεωτικά. Η διατροφή δεν μελε- τάται στη σχέση της με την φροντίδα του αρρώστου. Οι περισσότερες ιατρι­κές σχολές δεν έχουν καθόλου τακτικά κωρς Διαιτητικής, σύμφωνα με την ' Ενωση Αμερικάνικων Ιατρικών Κολλεγίων. Η μόνη διαιτολογική εκπαίδευση στις σχολές αυτές έρχεται σαν μέρος των διαλέξεων σε άλλα αντικείμενα. Ο λόγος για το φαινόμενο αυτό μας λέγει η ’ Ενωση Αμερικάνικων Ιατρικών Κολλεγίων, είναι: «Δεν γνωρίζουμε ακόμη αρκετά γύρω απο τα θέματα δια­τροφής και τη σχέση της με την υγεία,για να θεωρηθεί η Διαιτητική αρκετά σπουδαία, ώστε να μελετηθεί στην Ιατρική Σχολή». Στην Ελλάδα τα πράγμα­τα είναι ακόμη χειρότερα. Έχουμε ακούσει πολλές φορές διακεκριμένους γιατρούς να λένε: «Μα τι σχέση μπορεί να έχει η διατροφή κι ο τρόπος ζωής, με την αρρώστια; Δεν έχει σχέση ή έχει μια πολύ μικρή σχέση». Τους έμαθαν δυστυχώς ότι η αρρώστια και η αποκατάσταση της υγείας έχει σχέση μόνον με τα μικρόβια, τους ιούς, τα φάρμακα, τα εμβόλια και γενικά με τις τοξικές μόνον ουσίες και τις επικίνδυνες θεραπείες.

Η υγεία των Ελλήνων γενικά,βρίσκεται σίγουρα σε πολύ μεγάλο κίνδυνο στις μέρες μας, εξαιτίας πολλών αιτιών,

Ο ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΜΙΚΡΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΜΑΣ

Υιοθετήσαμε μετακατοχικά, εξ ανάγκης, την αστυφιλία σαν τρόπο ζωής, εξαιτίας πολλών κοινωνικοοικονομικών παραγόντων. Αρχίσαμε μιά ομαδική έξοδο από την επαρχία, μεταναστεύοντας στις μεγάλες πολιτείες της «α­φθονίας», για να ζήσουμε την «μεγάλη» και «πολιτισμένη» ζωή. Ειδικά οι νέοι φεύγουν διαρκώς από τα χωριά και τις μικρές πολιτείες και ξενητεύονται αναζητώντας μιά καλύτερη ζωή. Η επαρχία δυστυχώς, τουλάχιστον ως τώρα, δεν μπορούσε να προσφέρει πολλές δουλειές και ποιότητα ζωής, όπως την εννοούν οι πολλοί. Στοιβαζόμαστε λοιπόν στα ανήλια, πνιγερά, τσιμεντένια, ψυχρά και άχαρα διαμερίσματα - κελιά των πολυκατοικιών. Στις πολυκατοικί­ες όμως όπως είχε πει, πριν αρκετά χρόνια, ο μακαρίτης καθηγητής της Παιδιατρικής Χωρέμης, είναι αδύνατον να μεγαλώσεις ομαλά, φυσιολογικά παιδιά. Όλο και κάποιο κουοούρι θα έχουν

Οι τροφές για τον κάτοικο της πολιτείας, βιομηχανοποιούνται, τυποποιού­νται, νοθεύονται, εξευτελίζονται, μετουσιώνονται, υποβαθμίζονται, μπαγια­τεύουν, μαραίνονται, ώσπου να φτάσουν στα χέρια του.

Ας δούμε όμως τι συμβαίνει, τι κατάσταση πραγμάτων επικρατεί στα τρό­φιμα και στον τρόπο διατροφής των κατοίκων στα χωριά και στις μικρές πολιτείες. Δυστυχώς στην επαρχία, αν αφαιρέσουμε τις μεγάλες πολιτείες, η κατάσταση πραγμάτων είναι αυτόχρημα δραματική.

Στα καταστήματα των χωριών και των μικρών πολιτειών, αντίθετα με ότι συμβαίνει στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής, ελάχιστα φρέ­σκα προϊόντα, καλής ποιότητας θα βρείτε. Θα βρείτε όμως τη σαβούρα των επεξεργασμένων, ραφιναρισμένων και βιομηχανοποιημένων τροφών των πα­ντοπωλείων. Εκτός από την υποβάθμιση και μόλυνση του περιβάλλοντος έχουμε και την μόλυνση των στομαχιών των κατοίκων της υπαίθρου. Σίγουρα η δεύτερη αυτή μόλυνση είναι πιό επικίνδυνη από την πρώτη. Στα μαγαζιά θα βρείτε ελάχιστα φρούτα και λαχανικά και μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες. Τους χειμερινούς μήνες τα φρέσκα προϊόντα είναι σχεδόν ανύπαρκτα και οι κάτοικοι υποσιτίζονται σε ζωτικά στοιχεία της διατροφής.

Ξοδεύουμε τεράστια ποσά για να φτιάξουμε κέντρα υγείας που θα μοιρά­ζουν αφειδώς φάρμακα και συνθετικές βιταμίνες και αφήνουμε τους ανθρώ­πους να ζούν στην άγνοιρ και το σκοτάδι σε ότι αφορά τις βασικές απαιτή­

σεις της υγείας, τον σωστό τρόπο ζωής και διατροφής, την πρόληψη γενικά της αρρώστιας και εδραίωση καλής υγείας. Οι κάτοικοι της υπαίθρου δίδουν στα παιδιά τους άχρηστα κονιοποιημένα ή εβαπορέ γάλατα - ξενόφερτη σαβούρα - και τους στερούν το φρέσκο γάλα της αγελάδας, της κατσίκας ή του προβάτου που το έχουν συχνά άφθονο.

Θα βρείτε λοιπόν στα μαγαζιά της Ελληνικής υπαίθρου, σε αφθονία, βλα­πτικές τροφές όπως είναι οι κονσέρβες, ο παστός μπακαλιάρος, οι ρέγγες, οι σαρδέλλες οι παστές του κουτιού, τα μακαρόνια, καταψυγμένα ψάρια, γυαλισμένο ρύζι, ζάχαρη, ζαχαρωτά, αλλαντικά, κουτιά γάλα, μπισκότα, σο­κολάτας, αναψυκτικά κάθε λογής, το άσπρο ψωμί κλπ., κλπ. Οι σταφίδες και τα σύκα τα ξερά, του ελληνικού χωριού περιφρονούνται για χάρη των ζαχα­ρωδών προϊόντων της βιομηχανίας. Είναι θλιβερό το γεγονός ότι δεν θα βρείτε φρούτα και λαχανικά στα χωριά μας παρά ελάχιστα, ακόμη και σε περιφέρειες που έχουν μεγάλη παραγωγή.

Ο κόσμος άλλωστε δεν ενδιαφέρεται να ξοδέψει χρήματα για τέτοια προϊό­ντα. Προτιμά τις νεκρές, μετουσιωμένες τροφές του μπακάλικου. Έχει εθι­στεί σ' αυτές, όπως ακριβώς εθίζεται κανείς στον καφέ, στο κάπνισμα, στο κρασί, στην μπύρα, κλπ. Και να σκεφτεί κανείς πως και στις πιό μικρές πόλεις και πολίχνες της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Αμερικής, θα βρείτε πάντα σ’ όλη τη διάρκεια του έτους, γεμάτη την αγορά (όπως στις μεγάλες πολιτείες), με εκλεκτά φρούτα κάθε λογής και μεγάλη ποικιλία λαχανικών, ζαρζαβατικών και σαλατικών θα βρείτε σκούρο αγυάλιστο ρύζι, πιτυρούχο ψωμί, σκούρα ζυμαρικά, αγνά ξερά φρούτα (σύκα, χουρμάδες), μπανάνες άφθονες και φθηνές κλπ. Δύσκολα όμως θα βρείτε στα δικά μας χωριά και τις πολίχνες λαχανικά ποιότητας για να φτιάξετε μιά πλούσια σαλά­τα, ειδικά τους χειμερινούς μήνες, ούτε φρούτα μιας κάποιας ποιότητας. Τα μαρούλια, τα αγγούρια, οι κόκκινες και πράσινες πιπεριές, τα καρώτα, τα παντζάρια κλπ. είναι οπάνια είδη, σχεδόν ανύπαρκτα στα χωριά μας, για τους περισσότερους μήνες του χρόνου, ακόμη και για κείνους που καλλιεργούν κηπευτικά. Οι αγρότες μας γενικά - κι αυτό είναι δίχως προηγούμενο κατά­ντημα - έμαθαν να καλύπτουν τις τροφικές τους ανάγκες με επεξεργασμέ­να, μετουσιωμένα και άθλια προϊόντα του μπακάλικου, κι ότι φρέσκα λαχανι­κά, όσπρια, ή βολβούς ή πατάτες τρώνε τα καταστρέφουν με τηγάνισμα, τσιγάρισμα, γιάχνισμα, με καμένα λάδια, με άφθονο αλάτι, ξύδι, διάφορα άλλα μπαχαρικά, με άσπρο ψωμί- ξαναζεσταίνουν τα φαγητά τους στα οποία δεν έχει πιά μείνει καμμιά σχεδόν τροφική αξία. Θλιβερή κατάσταση πραγμά­των, που αν δεν διορθωθεί στο ουντομώτερο χρονικό διάστημα^δεν θα υπάρ­ξει μέλλον για την ελληνική ύπαιθρο. Θα κλονιστεί βαθμιαία η υγεία όλου του αγροτικού πληθυσμού και οι περισσότεροι Έλληνες θα καταντήσουν φαρ- μακοδίαιτοι, πασχίζοντας να εξουδετερώσουν με φάρμακα τις άσχημες συνέ­πειες ενός αφύσικου τρόπου ζωής και διατροφής.

Τα εκλεκτά φρούτα και λαχανικά φεύγουν δυστυχώς για τις αγορές της Ευρώπης, γιά τις Αραβικές και τις Ανατολικές χώρες (ή θάβονται στις χωμα­τερές), ενώ φέρνουμε απέξω κατεψυγμένα κρέατα και ψάρια, αρώματα, υφάσματα και φορέματα, ουϊσκυ, τσίχλες, φάρμακα, δερμάτινα, διαμάντια, κονσέρβες, τσιγάρα, καφέ, τσάϊ, ακόμα και ζάχαρη, δηλαδή άχρηστα περισσό­τερο ή ολιγώτερο πράγματα για να θησαυρίζουν κάμποσοι αετονύχηδες ' Ελ­ληνες.

Θλιβερότατο κ ι ' αυτό φαινόμενο της σύγχρονης Ελληνικής πραγματικό­τητας και που στοιχίζει πολύ ακριβά στον ελληνισμό για όσους γνωρίζουν τα γεγονότα. Διώχνουμε εκλεκτά γεωργικά προϊόντα της Ελληνικής γης, για να φέρουμε, αν αγαπάτε, τεράστιες ποσότητες συνθετικών βιταμινών και με­τάλλων του εργαστηρίου,για να καλύψουμε τις ανάγκες των Ελλήνων, υγιών και αρρώστων. Έγκλημα αυτό εν ψυχρώ, ενάντια στον Ελληνισμό. Αν αυτό δεν είναι παραλογισμός, τότε τι θα μπορούσε να είναι;

Πολλοί Ελληνες βλέπουν το μέγα κίνδυνο που μας απειλεί σαν λαός οτον τουρκικό επεκτατισμό. Χωρίς να θέλουμε να υποτιμήσουμε τον κίνδυνο αυ­τό, επιτρέψετε μας να πιστεύουμε, με όσα στοιχεία διαθέτουμε, ότι ο μεγα­λύτερος κίνδυνος που απειλεί την ελληνική κοινωνία στις μέρες μας,έγκει- ται στον εντελώς αφύσικο, αντιφυσιολογικό, βλακώδη τρόπο, που ζούμε, που ιρεφόμαστε και που μολύνουμε το περιβάλλον μας.

Και να φανταστεί κανείς ότι κορυφαίοι Έλληνες γιατροί, αδιαφορώντας ή παραβλέποντας ή ακόμη και αγνοώντας το κατάντημα αυτό της ελληνικής κοινωνίας, το μόνο που ονειρεύονται για τη βελτίωση της υγείας του λαού είναι να κτισθούν πολλά νέα νοσοκομεία και κέντρα υγείας για να στεγάσουν, να φιλοξενήσουν και να εξυπηρετήσουν τη συνεχώς ογκούμενή στρατιά των αρρώστων Ελλήνων και ονειρεύονται επίσης να φέρουμε σύντομα όλα τα νέα φάρμακα της μόδας, που κυκλοφορούν στο εξωτερικό και που δεν έφτασαν ακόμη στη χώρα μας.

Δεν μας φτάνουν βλέπετε οι χιλιάδες τα φάρμακα που κυκλοφορούν στην κορεσμένη ήδη από μακρού χρόνου Ελληνική αγορά. Όσο συνεχίζουμε να σκεπτόμαστε και να ενεργούμε με τον αμαθή και ανόητο αυτό τρόπο, θα συνεχίσουμε να αρρωσταίνουμε ολοένα και περισσότεροι, να δαπανούμε ολοένα και μεγαλύτερα ποσά χρημάτων και η υγεία μας, η υγεία του Ελληνι­κού λαού θα χειροτερεύει ουνεχώς.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

Στην διάρκεια των χιλιετηρίδων οι εργατικές τάξεις, οι οποίες πάντα απο­τελούσαν το πιό μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, οι οκλάβοι, οι εργάτες, οι δουλοπάροικοι, έχουν εξαναγκαστεί να ζουν περισσότερο ή λιγώτερο μιά ζωή λιτότητας και εγκράτειας. Μόνον οι πλούσιοι και οι ευγενείς ήσαν ικανοί να εντρυφούν στην τροφή και άλλες ουσίες, σε μεγάλη έκταση. Οποιαδήπο­τε αρετή εγκράτειας, απόκτησε η εργατική τάξη προέκυψε από ανάγκη ή αυτό που είναι πιό ακριβές, από τις οικονομικές ελλείψεις και την φτώχια που υπήρχε.

Πάντοτε, επιθυμώντας να μιμηθούν από πιθηκισμό τους «καλύτερους» τους,σ' όλα τα πράγματα, οι εργάτες υπήρξαν δυσαρεστημένοι, επειδή δεν ήταν σε θέση να απολαμβάνουν όλες τις κακές συνήθειες των «ανώτερων τάξεων». Όταν το άσπρο ψωμί ήταν τόσο ακριβό ώστε μόνον οι εύποροι μπορούσαν να το αποκτήσουν, ελεεινολογούσαν τη μοίρα τους επειδή έ ­πρεπε να φάνε μαύρο ψωμί.

Διαβάζοντας τα σχετικά με τα ρωμαϊκά συμπόσια, που κρατούσαν μέρες και οι συμποσιαστές ακουμπώντας σε ένα τραπέζι και βάζοντας το δάκτυλο ή ένα φτερό στον ουρανίσκο τους επέφεραν άδειασμα του στομάχου, όταν επέρχονταν ο κορεσμός, έτσι ώστε να μπορούν να αρχίσουν να τρώνε ξανά, κατανοούμε ότι η εργατική τάξη της Ρώμης και οι σκλάβοι της Αυτοκρατορί­ας, δεν είχαν ποτέ ούτε την τροφή,ούτε τον ελεύθερο χρόνο,για να «απο­λαμβάνουν» τέτοιες καταστρεπτικές συνήθειες. Μόνο η παρασιτική τάξη θα μπορούσε να το κάμει αυτό.

Είναι θλιβερό το γεγονός ότι τα ιδεώδη και οι συνήθειες των παρασίτων τείνουν να γίνουν τα ιδεώδη και οι συνήθειες των εργατών, έτσι ώστε ακόμη και εκείνοι που νομίζουν ότι θέλουν να φέρουν επανάσταση στην κοινωνία, δεν θέλουν στην ουσία μιά γνήσια επανάσταση, θέλουν μόνο να αλλάξουν τις καταστάσεις, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να «απολαμβάνουν» τις κακές συνή­θειες και εντρυφήσεις των παρασίτων.

Σήμερα υπάρχει αφθονία τροφών, ποτών, γλυκισμάτων, μπαχαρικών κλπ. και έτσι μπορούν όλοι ή σχεδόν όλοι, να τα απολαμβάνουν. Δεν υπάρχουν πολλές πιθανότητες για μια γνήσια επανάσταση όσο η εργατική τάξη θέλει να απολαμβάνει όλες τις λιχουδιές, όλες τις κακές συνήθειες, και όλες τις γαστριμαργικές απολαύσεις που τις θεωρούν μεγάλο κοινωνικό απόκτημα

ιης κοινωνίας. Δυστυχώς, ο άκριτος και τυφλός καταναλωτισμός δεν κάνει καμμιά διάκριση σε σοσιαλιστικές και καπιταλιστικές κοινωνίες.

Οι Ρώσοι είχαν μόνο μαύρο ψωμί πριν από την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 - τώρα απολαμβάνουν το άσπρο ψωμί, τη βότκα, το παστό χοιρινό και την κόκα - κόλα εν αφθονία. Η Ρωσική ζωή «βελτιώνεται»... Ούτε οι αρχηγοί, ούτε οι εργάτες γνωρίζουν οτιδήποτε γύρω από το τί η ζωή θα έπρεπε να είναι, για να την απολαμβάνει κανείς ανθρώπινα, χωρίς αρρώστια, αδυναμία, ενοχλήσεις ολοζωής, πρόωρα γηρατιά και πρόωρο θάνατο. Μια άθλια και μίζερη συχνά ζωή,παρόλη την κάποια επάρκεια των αγαθών. Η αξία του ανθρώπου τοποθετείται όχι τόσο πολύ σε ότι κατέχει σε υγεία, δύναμη και ζωή, όσο στη χρήση που κάνει αυτών των πραγμάτων.

Ο άνθρωπος μπορεί απρόσεκτα και αχαλίνωτα να κατασπαταλά τα φυσιο­λογικά του αποθέματα ώσπου, σαν τον σπάταλο και απρόσεκτο ή ανόητο επιχειρηματία, που χρεωκοπεί οικονομικά, το ίδιο κ ι ' εκείνος που κατασπα­ταλά τα αποθέματα του, φτάνει τη μέση ηλικία σε μιά κατάσταση οργανικής χρεωκοπίας.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΘΛΗΤΩΝ

Μια πλατειά αποδεκτή αλλά εσφαλμένη ιδέα είναι ότι οι αθλητές και οι σκληρά εργαζόμενοι εργάτες, απαιτούν πολύ περισσότερο λεύκωμα από τους λιγώτερο σωματικά δραστήριους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα, η μυϊκή δραστηριότητα, δεν συνεπάγεται αύξηση στο ρυθμό του καταβολισμού του λευκώματος. Η κρεατίνη των ούρων θεωρείται σαν ένας αξιόπιστος δείκτης της διάσπασης (της φθοράς των μυώνων) και έχει βρεθεί ότι η σωματική δραστηριότητα δεν αυξάνει σημαντικά την αποβολή κρεατινίνης, ούτε αυξάνει σημαντικά την αποβολή ουρίας. Ο Αμερικανός καθηγητής Τζην Μέγιερ λέγει: «Παρόλο που το σώμα χρησιμοποιεί γοργά το λεύκωμα και χρειάζεται τακτικές αντικαταστάσεις, δεν το χρησιμοποιεί, ούτε στο ελάχι­στο γρηγορότερα είτε είστε ένας Ολυμπιονίκης κολυμβητής ή ένας συνηθι­σμένος πολίτης που κάθεται και παρατηρεί τους Ολυμπιακούς αγώνες στην τηλεόραση».

Πάμπολλοι διάσημοι αθλητές, δρομείς και προπονητές έχουν ανακαλύψει πως ένα διαιτολόγιο που αποτελείται βασικά από φυσικούς υδατάνθρακες προσφέρει σχεδόν 3 φορές την δύναμη για αντοχή,στους αθλητικούς συνα­γωνισμούς, από ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε λεύκωμα και φτωχό σε υδατάν­θρακες.

Ο Αμερικανός Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Γιέηλ Δρ. Ιρβινγκ Φίσερ, τώρα και κάμποσες δεκαετίες, διεξήγαγε τέστ αντοχής με αθλητές, καθη­γητές, γιατρούς και νοσοκόμες του Πανεπιστημίου. Τα ευρήματά του έδει­ξαν ότι αυτοί που ελάμβαναν υγιεινά φυτοφαγικά γεύματα και όχι σάρκες, είχαν διπλάσια αντοχή και πολύ καλύτερες επιδόσεις από εκείνους που κα­τανάλωναν τα συνήθη, συμβατικά,με βάση την σαρκοφαγία, γεύματα. Όμοια τεστ, διεξήχθησαν από τον διάσημο Αμερικανό γιατρό Τζων Κέλλογκ και επιβεβαίωσαν τα ευρήματα του Φίσερ. Τα πειράματα και των δυό αυτών ερευνητών απέδειξαν την σχέση της διατροφής με την αντοχή. Απέδειξαν, συμπερασματικά, ότι ένα διαιτολόγιο χαμηλής περιεκτικότητας σε λευκώμα­τα, αυξάνει σε σημαντικό βαθμό την ικανότητα αντοχής και την ικανότητα για διαρκή, έντονη προσπάθεια.

Πριν λίγα χρόνια ένας Σουηδός επιστήμονας, έδωσε σε 9 αθλητές τεστ αντοχής στην ποδηλασία μετά από περιόδους διαφορετικών διαιτολογίων.

Τα διαιτολόγια ήσαν ποικίλα, από πλούσια σε κρέας (δηλαδή πλούσια σε

λεύκωμα και λίπος) μέχρι πλούσια σε λαχανικά και πλήρη δημητριακά (πλού­σια δηλαδή σε υδατάνθρακες). Όλοι οι αθλητές δοκιμάστηκαν ακολουθώ­ντας περιόδους με όλα τα διαιτολόγια,έτσι ώστε οι διαφορές στην αντοχή μπορούσαν να λογαριαστούν σύμφωνα με την διαφορά στα διαιτολόγια. 'Ο­ι αν οι αθλητές ήσαν σ’ ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε λίπος και λεύκωμα, ο μέσος όρος αντοχής στο τέστ ποδηλασίας ήταν 57 λεπτά. Όταν οι αθλητές ήσαν σε διαιτολόγιο το λεγόμενο φυσικό - ανάμικτο (φτωχό σε λίπος και πρωτεΐνη) είχαν κατά μέσο όρο 117 λεπτά αντοχή.

Εκείνοι που ακολούθησαν ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε φυσικούς υδατάν­θρακες (λαχανικά, φρούτα και πλήρη δημητριακά) είχαν κατά μέσο όρο 167 λεπτά αντοχή. Σημειώοατε ότι η αντοχή ήταν 3 φορές μεγαλύτερη, με το διαιτολόγιο που έμοιαζε περισσότερο με το φυτοφαγικό διαιτολόγιο. Αυτό αποδόθηκε, τουλάχιστον μερικώς, στην υψηλότερη και πιό παρατεταμένη σε απόδοση ζάχαρη (γλυκογόνο) που περιέχονταν στους μυώνες εξ αιτίας ενός διαιτολογίου πλούσιου σε πλήρεις υδατάνθρακες.

Υπάρχουν πολλά ακόμα παραδείγματα, που θα αναφερθούν σ ’ άλλο τόμο ιης σειράς αυτής.

Πρόσφατες έρευνες στην Αμερική, απέδειξαν ότι επιβάλλεται η αλλαγή ίου τρόπου διατροφής των αθλητών, δηλαδή η ελάττωση των ζωικών λευκω­μάτων και λιπών και η αύξηση της κατανάλωσης πλήρων υδατανθράκων. Οι έρευνες αυτές ξεκίνησαν από την παρατήρηση, ότι ενώ η άσκηση είναι ουνυφασμένη με τη ζωή των αθλητών, εντούτοις δεν τους βοηθά να αποφύ­γουν νοσήματα (π.χ. έμφραγμα, εγκεφαλικά κλπ.) που αποδεδειγμένως η άσκηση έχει λίαν ευεργετική επίδραση' τούτο συμβαίνει βασικά ε ξ ’ αιτίας ενός διαιτολογίου πλούσιου σε ζωϊκά λευκώματα, λίπη και ραφιναρισμένους υδατάνθρακες. Έτσι οι Αμερικανοί ερευνητές έχουν αλλάξει το πρότυπο ιης διατροφής των αθλητών τους, για καλύτερες επιδόσεις^περισσότερη αντοχή, καλύτερη υγεία και μακροβιότητα. Κάτι ακόμα που θα πρέπει να ειπωθεί πριν κλείσουμε το κεφάλαιο αυτό, είναι γιά μιά άλλη επίσης ευρέως διαδεδομένη συνήθεια, που επικρατεί στο χώρο του αθλητισμού' ότι δηλαδή οι αθλητές έχουν ανάγκη περισσότερες ή πάρα πολλές βιταμίνες, δηλαδή πολύχρωμα χάπια σε χρωματιστά βαζάκια. Είναι τόσο συνηθισμένο φαινόμε­νο αυτό, που ένας Αμερικανός επιστήμονας είπε, ότι τα πιό πλούσια ούρα, είναι των Αμερικανών αθλητών, εξ αιτίας των πολλών βιταμινών που καταπί­νουν συνεχώς για ... μεγαλύτερη ενέργεια... Ας δούμε όμως τι λέει γι ’ αυτό το θέμα ο Μύρων Ούίνικ, διευθυντής στο «Ινστιτούτο Ανθρώπινης Διατρο­φής» και στο «Κέντρο Διατροφής,Γενετικής και Ανθρώπινης Ανάπτυξης» στο Πανεπιστήμιο «Κολούμπια»:

«Σε καμμιά περίπτωση οι βιταμίνες δεν θα δώσουν περισσότερη ενέργεια στον αθλητή ή στο άτομο που ασχολείται χειρωνακτικά. Δεν είναι λοιπόν καθόλου απαραίτητο να καταναλώνουν βιταμίνες οι αθλητές, όταν μάλιστα η

δίαιτα τους περιλαμβάνει πολλούς υδατάνθρακες, δηλαδή φρούτα, ψωμί ολικής άλεσης, ρύζι αναποφλοίωτο, πλήρη δημητριακά, όσπρια, πατάτες, ζυμαρικά από αλεύρι πλήρους άλεσης κλπ.».

' Οπως αναφέρεται επίσης στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό «Αμερικάνι­κο Περιοδικό της Κλινικής Διατροφής» (Σεπτέμβριος 1984), δοκιμάστηκαν τροφικά συμπληρώματα σε είκοσι άνδρες δρομείς. Όπως συνέβη πολλές φορές προηγουμένως, τα τεστ, έδειξαν ότι τα συμπληρώματα αυτά δεν είχαν κανένα ευεργετικό αποτέλεσμα στις επιδόσεις τους και ότι δεν έχουν καμιά φυσιολογική αξία σ’ έναν αθλητή, δεν αυξάνουν με άλλα λόγια τις αθλητικές του επιδόσεις.

Σε μιά πρόσφατη αμερικανική μελέτη (ΒΗΜΑ, 5.1.86) για το πως «σπάει» το όριο αντοχής και δημιουργούνται τα ρεκόρ, τονίζεται ότι «το στομάχι είναι εκείνο που... ρυθμίζει την αντοχή των αθλητών». Και ότι «η χορήγηση πρό­σθετων υδατανθράκων ενισχύει τον οργανισμό με γλυκογόνο που είναι ένα βασικό «καύσιμο» του μεταβολισμού στη μηχανή του ανθρώπινου σώματος... Συγκεκριμένα η μελέτη αυτή αναφέρει μεταξύ άλλων:

«Ο μεταβολισμός που απαιτείται στα περισσότερα αθλήματα καταναλίσκει τόσο γλυκογόνο όσο και λίπος. Όταν ο χρόνος του αθλήματος υπερβαίνει την εξάντληση του γλυκογόνου, τότε αυξάνει η οξείδωση του λίπους αλλά μειώνεται η δύναμη του οργανισμού. Για λόγους που δεν είναι ακόμη κατα­νοητοί, το λίπος μόνο του δεν είναι σε θέση να αντισταθμίσει την αποτελε- σματικότητα του γλυκογόνου, η παρουσία του οποίου είναι απαραίτητη για έντονη εκγύμναση.

Στον μέσο άνδρα που ζυγίζει 70 κιλά, το συνολικό απόθεμα υδατανθράκων πριν από την άσκηση είναι περίπου 400 χιλιοθερμίδες γλυκογόνου στους μυς,, 200 χιλιοθερμίδες στο συκώτι και 40 χιλιοθερμίδες γλυκόζης στο αίμα. Δεδομένου ότι η γλυκόζη στο αίμα είναι απαραίτητη για την ακεραιότητα του νευρικού συστήματος, το αίμα την αποθηκεύει μέχρις ότου εξαντληθούν όλα τα λοιπά καύσιμα.

Αυτό σημαίνει ένα υπόλοιπο 600 χιλιοθερμίδων υδατανθράκων που αν καούν με τον ρυθμό των 20 χιλιοθερμίδων το λεπτό, θα χορηγήσουν μόνο το 25% της απαιτούμενης ενέργειας για έναν μαραθώνιο των 2.400 χιλιοθερμί- δων. Αντιθέτως, το λίπος του σώματος περιλαμβάνει πάνω από 100.000 χιλιοθερμίδες, αρκετές για εντατική άσκηση 85 ωρών. Αν και η οξείδωση του λίπους από μόνη της θα φέρει τον μαραθωνοδρόμο ως το τέρμα, αυτός θα φθάσει μετά από άλλον αντίπαλο που διαθέτει μεγαλύτερη προμήθεια γλυ­κογόνου. Έτσι οι αθλητές είναι υποχρεωμένοι να παρατείνουν, όσο είναι δυνατόν, την κατανάλωση γλυκογόνου. Αυτό διευκολύνεται εν μέρει από κατάλληλη άσκηση.

Αν και οι περισσότεροι αθλητές αρκούνται σε ένα ζυγισμένο διαιτολόγιο με ικανή χορήγηση θερμίδων για την ικανοποίηση των καθημερινών τους

δραστηριοτήτων, η χορήγηση πρόσθετων υδατανθράκων θεωρείται απαραί­τητη ,για την ενίσχυση του οργανισμού με γλυκογόνο, πριν από αγώνες μα- κράς αντοχής. Η κατάλληλη χορήγηση γλυκογόνου σε συνδυασμό με τις ασκήσεις προλαμβάνει προβλήματα που σχετίζονται με την υπογλυκαιμία ή ελάττωση του ζαχάρου στο αίμα. Η υπογλυκαιμία συχνά προκαλεί σπασμούς κατά τη διάρκεια έντονης εκγύμνασης ενώ ο αθλητής θεωρείται κατά τα άλλα υγιής».

Μιλώντας το κείμενο αυτό γιά υδατάνθρακες εννοεί φυσικά τους φυσι­κούς πλήρεις υδατάνθρακες και όχι τους ραφιναρισμένους, που εξαντλούν αργά μα σταθερά, τις δυνάμεις και την αντοχή του αθλητή.

Μετά από τα ολίγα αυτά που αναφέραμε παραπάνω, καλά θα κάνουν οι αθλητές μας να παύσουν να πιστεύουν αφελώς ότι για να έχουν καλές επιδόσεις απαιτούνται μεγάλες ποσότητες ζωικών τροφών και αφθονία τρο­φικών συμπληρωμάτων. Η πλάνη αυτή των αθλητών και προπονητών, πληρώ­νεται ακριβά στο μέλλον με προβλήματα στην υγεία τους και με ελαττωμέ­νες προοδευτικά επιδόσεις.

ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Η ιστορία αποκαλύπτει, ότι αιώνες τώρα οι άνθρωποι ψάχνουν να βρουν τρόπους, για να ζουν περισσότερο. Η απάντηση έχει αναζητηθεί στα διάφο­ρα γιατρικά και ελιξήρια σε ειδικές τροφές και νερά και σε αναρίθμητους άλλους παράγοντες. Γενικά ωστόσο, η έρευνα αυτή έχει καταλήξει σε απο­τυχία. Αλλά υπάρχει μιά μέθοδος η οποία έχει αγνοηθεί, σε μεγάλο βαθμό: η κατανάλωση μιας μίνιμουμ ποσότητας τροφής. Παρόλα αυτά οι άνθρωποι δεν έχουν παραμείνει τυφλοί στα ωφέλη αυτού του τρόπου.

Στα 3.800 π.Χ. η ακόλουθη επιγραφή σε μιά Αιγυπτιακή πυραμίδα παρου­σίασε για πρώτη φορά την αξία της ολιγοφαγίας: «Ο άνθρωπος ζεί με το 1/4 από αυτά που τρώγει, με τα υπόλοιπα 3/4 ζεί ο γιατρός του». Η εγκράτεια στην τροφή και στο ποτό για την παράταση της ζωής, είχε αναφερθεί στα παλιά κινέζικα κείμενα του Χουάνγκ Τι. Από την Αγία Γραφή έρχεται η δήλω­ση αυτή: «Πολλοί έχουν πεθάνει από λαιμαργία, αλλά αυτός που είναι προ­σεκτικός και την αποφεύγει, παρατείνει την ζωή του». (Εκκλησιαστής 37 : 31).

Υπάρχουν ένα πλήθος σημαντικές επιστημονικές μελέτες για όλες τις μορφές της ζωής, που αποδεικνύουν το αποτέλεσμα του περιορισμού της τροφής πάνω στη διάρκεια της ζωής.

Ας εξετάσουμε, ορισμένες από τις πιό αποδεκτές θεωρίες σχετικά με τις αιτίες των γηρατιών και ας δούμε πως αυτές σχετίζονται με τον περιορισμό των θερμίδων.1. Gross - linkage θεωρία:

Πολλοί ερευνητές έχουν προσέξει ότι το βιολογικό γέρασμα στο συνδετι­κό ιστό είναι ανάλογο με την διαδικασία που συμβαίνει όταν μαυρίζει το δέρμα: αυξανόμενοι αριθμοί διασταυρούμενων ινών του κολλαγόνου ανα­πτύσσονται ανάμεσα στα μόρια του κολλαγόνου (υπο - μονάδα του συνδετι­κού ιστού). Αυτό επιφέρει απώλεια ελαστικότητας, ελαττωμένη ικανότητα διόγκωσης, αυξημένη αντίσταση στα ένζυμα και μια τάση για να σπάει. Σωμα­τικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν ρυτίδωμα του δέρματος και δυσκαμψία των αρθρώσεων. Μ ελέτες έχουν δείξει,ότι η διαδικασία των διασταυρούμε­νων ινών του κολλαγόνου μπορεί να επιβραδυνθεί στα ποντίκια,με τον περιο­ρισμό της λήψης τροφής.2. Η θεωρία του ενδοκρινούς αδένα. Στην θεωρία αυτή αναφέρεται ότι

τα γερατιά είναι μια ομαλή διαδικασία που μπορεί να επισπευθεί με την αυξημένη δραστηριότητα του θυρεοειδούς αδένα. Αυτό επιφέρει μια αυξη­μένη εργασία στα διάφορα όργανα, κατάσταση δηλαδή που οδηγεί βαθμιαία στην επίσπευση των γηρατιών. Ο περιορισμός της τροφής συνοδεύεται από ελαττωμένη δραστηριότητα του θυρεοειδούς αδένα.3. Η θεωρία του ρυθμού ανάπτυξης. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι όσο γοργότερος ο ρυθμός της ανάπτυξης, τόσο συντομότερο το μάκρος της ζωής. Πειράματα έχουν δείξει ότι οι διαιτολογικές υπερβολές επισπεύδουν την ανάπτυξη και ωρίμανση, ενώ ο περιορισμός της τροφής επιβραδύνει το ρυθμό της ανάπτυξης και αυτό παρατείνει τη ζωή.4. Θεωρία του λάθους στο γενετ ικό κώδικα. Στη θεωρία αυτή αναφέρε- ται ότι όσο περισσότερο χρησιμοποιείται ο κυτταρικός γενετικός κώδικας, τόσο συντομότερα θα δείξει ανωμαλίες που σχετίζονται με τα γηρατιά. Ο διαιτολογικός περιορισμός,ειδικά του λευκώματος, ελαττώνει τη χρήση αυ- του του κώδικα, καθυστερώντας έτσι την εμφάνιση ανωμαλιών.5. Συγκέντρωση κυτταρικών αχρήστων προϊόντων. Τέτοιες ουσίες μπορούν να γίνουν βλαπτικές, εάν συγκεντρωθούν σε αρκετές ποσότητες και αυτό συμβαίνει σαν αποτέλεσμα διαιτολογικών υπερβολών.

Υπάρχουν πλήθος αποδείξεις που υποστηρίζουν την ιδέα ότι όσο λιγώτε- ρο τρώγει κανείς τόσο περισσότερο ζει. Έχουν γίνει πολλές έρευνες στον τομέα αυτό. Η πρώτη μεγάλης κλίμακας έρευνα, έγινε στην δεκαετία του 1930 από τον Αμερικανό Μακκαίη. Στά πειράματα αυτά μια ομάδα ζώων τράφηκε μ' ένα επαρκές διαιτολόγιο σε περιορισμένες ποσότητες και η διάρκεια της ζωής της ομάδας αυτής συγκρίθηκε με την ομάδα ελέγχου, στην οποία επιτρέπονταν να καταναλίσκουν όλη την τροφή που επιθυμού­σαν. Η διάρκεια της ζωής των ζώων με το περιορισμένο διαιτολόγιο παρατά- θηκε κατά 50% εξαιτίας της ελαττωμένης συχνότητας χρόνιων ασθενειών. Από τότε η εργασία του Μακκαίη έχει επιβεβαιωθεί πολλές φορές σε όλες τις μορφές της ζωής από τα πρωτόζωα, στα ψάρια, στους σκύλους, γάτες και στα ποντίκια. Το γενικό - συμπέρασμα είναι ότι εάν περιοριστεί η ποσότη­τα των θερμίδων, έτσι που να μη υπάρξει συγκέντρωση λίπους, η διάρκεια της ζωής παρατείνεται σημαντικά, δηλ. οι λεπτοί ...θάβουν τους παχείς είτε πρόκειται για ποντικούς, ε ίτε για ανθρώπους.

«Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις μας», έγραψε ο Μακκαίη σ' ένα βιβλίο του, «δεν έχει και τόση σημασία αν θα αρχίσει ένας ποντικός τη στερητική δίαιτα από την πρώτη φάση ή από τις μεταγενέστερες φάσεις της ζωής του. Εκείνο που έχει σημαοία είναι γενικά να τρώει όσο χρειάζεται για να συντη­ρηθεί. Η ολιγοφαγία όχι μόνο αυξανει την διάρκεια της ζωής αλλά φαίνεται να χαρίζει και περισσότερη υγεία».

Είχε πολύ δίκιο, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος μεγάλος Αμερικανός πολιτικός,

φυσικός και φιλόσοφος, όταν είπε: «Είδα λίγους να πεθαίνουν από πείνα ... από φαγητό όμως εκατοντάδες χιλιάδες».

Ο Δρ. Έντουαρντ Μαζόρο του Επιστημονικού Κέντρου Υγείας tou Τέξας, στο Σαν Αντόνιο, χώρισε 550 αρουραίους σε δυό ομάδες δίαιτας, Στη μιά ομάδα δίδονταν τροφή κατά βούληση, αλλά στην άλλη ομάδα η τροφή περιο­ρίζεται στο 60% μόνο της τροφής που κατανάλωνε η πρώτη ομάδα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η αναλογία θανάτων μειώθηκε σημαντικά στην ομάδα που έτρωγε μειωμένη ποσότητα τροφής. Ο Δρ. Μαζόρο κατέληξε: «Ο περιορισμός της τροφής καθυστερεί την έναρξη των περισσοτέρων επικίν­δυνων για τη ζωή ασθενειών, εμποδίζοντας τη φυσιολογική παρακμή ».

Η διατροφή με ...ανεπάρκεια θερμίδων, παρατείνει την ζωή και ταυτόχρο­να επιβραδύνεται απότομα και η ταχύτητα ανάπτυξης των δυσμενών αλλα­γών,που οφείλονται στην προχωρημένη ηλικία. Η παρακολούθηση «αιωνόβι­ων» από τους Σοβιετικούς και Αμερικανούς γεροντολόγους επιβεβαίωσε το συμπέρασμα που βγήκε από τα πειράματα: Όσο πιό πλούσια σε θερμίδες ήταν η τροφή των ηλικιωμένων ατόμων, τόσο πιό έκδηλες ήσαν οι παθολογι­κές αλλαγές του καρδιοαγγειακού συστήματος. Ο Σοβιετικός Ακαδημαϊκός Ντ. Τσεμποταριόφ, διευθυντής του Ινστιτούτου Γεροντολογίας της ΕΣΣΔ, λέγει ότι: «Ο καθένας από μας έχει δικό του γενετικό πρόγραμμα διάρκειας της ζωής, που μπορεί να παραταθεί ή να περικοπεί. Αυτό εξαρτάται από τον τρόπο διατροφής, κοινωνικούς παράγοντες και γενικά από τον τρόπο ζωής».

Από το Εθνικό Γεροντολογικό Ινστιτούτο των Η.Π.Α. έχουν γίνει πολλές εργασίες στον τομέα αυτό. Έχει βρεθεί ότι όχι μόνο η ποσότητα των θερμί­δων, αλλά επίσης η ποσότητα των λευκωμάτων στο διαιτολόγιο πρέπει να περιοριστεί για να επιβραδύνουμε το ρυθμό των γηρατιών. Πολλά πειράματα επίσης έχουν γίνει σε ομάδες ζώων με υψηλό ποσοστό κινδύνου να πάθουν καρκίνο και οι ερευνητές έχουν βρει ότι περιορίζοντας την ποσότητα των θερμίδων, που τα ζώα αυτά καταναλίσκουν, και ειδικά την ποσότητα του λίπους στο διαιτολόγιο, ελαττώνεται σε μεγάλο βαθμό η συχνότητα του καρ­κίνου.

Αλλά γιατί: θα αναρωτηθείτε - δεν το έχετε ακούσει αυτό ποτέ πριν; Ε λοιπόν οι επιστήμονες δεν πιστεύουν ότι ο περιορισμός της διατροφής απο­τελεί μια πρακτική σύσταση, μιας και υποτίθεται ότι κανείς δεν θα την λάβει σοβαρά υπόψη του, ώστε να αρχίσει να την εφαρμόζει.

Η περίφημη κλινική Μάγιο της Μινεζότα των Η.Π.Α. υποστηρίζει ότι ένα από τα μυστικά της μακροζωίας και της πρόληψης των εκφυλιστικών παθή­σεων είναι το να χάνει κανείς κάθε χρόνο λίγο βάρος. Πολλοί, λέει η Κλινική, πιστεύουν ότι είναι φυσιολογικό να παίρνουν βάρος γερνώντας. Αυτό, όμως είναι ένα επικίνδυνο λάθος. Δεν πρέπει να λησμονάει κανείς ότι οι παχύσαρ­κοι σπάνια φθάνουν στα βαθιά γεράματα. Μετά τα 40 χρόνια το φυσιολογικό βάρος πρέπει να μειώνεται κατά 250 γραμμάρια τουλάχιστον το χρόνο.

Ο Δρ. Ρόμπερτ Γκούντ, πρόεδρος και διευθυντής του φημισμένου Μεμό- ριαλ Σλόαν Κέττερινγκ, Κέντρου του καρκίνου λέγει ότι οι εργαστηριακές μελέτες στο Κέντρο,'εδειξαν, ότι ζώα με ένα διαιτολόγιο φτωχό σε θερμί­δες και σε λίπη έζησαν πολύ περισσότερο από τα ζώα με ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε λίπη και σε θερμίδες. «Νομίζουμε ότι αυτό επίσης ισχύει και για τον άνθρωπο» είπε ο Δρ. Γ κούντ. Σε έρευνες στο κέντρο με ποντίκια, με ένα προσδοκιμο ζωής μόνο πέντε έως επτά μήνες έζησαν μέχρι 3 χρόνια με περιοριστικό, φτωχό σε θερμίδες και σε λίπη διαιτολόγιο, είπε ο Δρ. Γ κούντ. «Ό ταν αυξήσαμε τις θερμίδες τα ζώα πέθαναν νωρίτερα». Η πτώση στο σύστημα ανοσίας που συμβαίνει ομαλά στα γηρατειά, δεν συνέβη στα ζώα με το περιοριστικό διαιτολόγιο. Τα ποντίκια που είναι ομαλώς επιδεκτικά σε όγκους, έγιναν πιό ανθεκτικά στις κακοήθειες,ελαττώθηκε η συχνότητα των όγκων στα ζώα αυτά από ένα υψηλό ποσοστό 90%, στο μηδέν. Ο Δρ. Πωλ του Ιδρύματος Ιατρικών Ερευνών της Οκλαχόμα είπε ότι το διαιτολόγιο μπο­ρεί να οικοδομήσει ανοσία και ότι οι έρευνες του Δρα Γκούντ έχουν δείξει ότι η λήψη πάρα πολλών θερμίδων - ειδικώς πάρα πολύ λίπους - εξασθενίζει την αποδοτικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος. Αλλά ένα διαιτολόγιο φτωχό σε θερμίδες και σε λίπη μπορεί να δώσει μια ευκαιρία στο ανοσοποιη­τικό σύστημα του ανθρώπου,να σκοτώσει τα κύτταρα του όγκου,πριν αναπτυ­χθούν, σε τέτοιο βαθμό, που δεν μπορούν να ελεγχθούν πιά. Το κλειδί στο ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος είναι ο θύμος αδένας είπε ο Δρ Γ κού­ντ. Ο θύμος δημιουργεί τις ορμόνες, που βοηθούν να σχηματίζονται τα λευκοκύτταρα τα οποία παλεύουν την αρρώστια, εξήγησε ο ίδιος. Για κάποιο άγνωστο λόγο, ο θύμος αρχίζει να συρρικνώνεται μετά την εφηβία ώσπου πρακτικά εξαφανίζεται στην γεροντική ηλικία. Έτσι καθώς μεγαλώνουμε, το ανοσοποιητικό σύστημα, γίνεται λιγώτερο ρωμαλέο. Και τότε όλες εκείνες οι αρρώστιες που σχετίζονται με τα γηρατιά εκδηλώνονται. Αλλά η συρρίκνωση αυτή του θύμου μπορεί να μεταβληθεί με το σωστό διαιτολόγιο».

Το 1957 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας (30.3.1957, σελ. 1182) μιά σύντομη έκθεση, ενός τέστ που έγινε σε μιά ομάδα ηλικιωμένων ανδρών και γυναικών, η οποία θα μπορούσε να αποδει- χθεί ενδιαφέρουσα και διδακτική στους αναγνώστες τοσ βιβλίου Εκατό ε ί­κοσι άνδρες και γυναίκες που διέμεναν σε ένα γηροκομείο, μοιράσθηκαν σε δυό ομάδες από 60 η κάθε μιά. Λέγεται πως ήταν «υγιείς» και ήταν ηλικίας 75 ετών και πάνω. Μια από αυτές τις ομάδες θα ονομάσουμε την «πειραμα- τικη» ομάδα και την άλλη ομάδα «ελέγχου». Στα άτομα της ομάδας ελέγχου δίνονταν τροφή που έφθανε τις 2.300 θερμίδες την μέρα. Στα μέλη της πειραματικής ομάδας δίδονταν 2.300 θερμίδες κάθε δεύτερη μέρα και την επόμενη μέρα ένα λίτρο γάλα και 500 γραμ. φρέσκων φρούτων, εναλλακτικά, δηλαδή την μιά μέρα κανονική τροφή όπως και στην ομάδα ελέγχου, αλλά την επομένη λίγο γάλα και μισό κιλό φρούτα. Αυτό το πρόγραμμα διατροφής

συνεχίστηκε για μιά περίοδο τριών ετών. Στο τέλος αυτής της περιόδου ταξινομήθηκαν η υγεία και η θνησιμότητα των δυό ομάδων και βγήκαν τα πορίσματα. Στο τέλος λοιπόν της περιόδου του πειράματος τα αποτελέσμα­τα ήοαν:

1. Διπλάσιες μέρες νοσηλείας στο νοσοκομείο του γηροκομείου για τα άτομα στην ομάδα ελέγχου (έτρωγαν κανονικά γεύματα κάθε μέρα) από ότι οτα άτομα της πειραματικής ομάδας (έτρωγαν κανονικό διαιτολόγιο μέρα παρά ημέρα).

2. Η συχνότητα ορισμένων νοσημάτων, όπως καρδιαγγειακών ασθενειών, κακοήθων νεοπλασμάτων (καρκίνων), συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας και βρογχίτιδας, ήταν περισσότερο από διπλάσια ανάμεσα στα άτομα της ομάδας ελέγχου, παρά στα άτομα της πειραματικής ομάδας.

3. Ο ρυθμός θανάτων γενικά ήταν περισσότερο από διπλάσιος στα άτομα της ομάδας ελέγχου παρά στα άτομα της πειραματικής ομάδας. Τα αποτελέ­σματα των πειραματικών παρατηρήσεων έδειξαν ότι η δίαιτα πείνας κάθε δεύτερη ημέρα,διατηρεί ένα αίσθημα ευεξίας στους ηλικιωμένους και παρα­τείνει την υγεία και το μάκρος της ζωής. Βέβαια στο άρθρο αυτό, που τιτλο­φορείται «Δίαιτα πείνας τις εναλλακτικές ημέρες,στην διατροφή των ηλικιω­μένων», δεν μας δίδονται πληροφορίες σχετικά με τη διατροφή που είχαν τις ημέρες εκείνες, εναλλάξ, που δεν έτρωγαν γάλα και φρούτα. Τα αποτελέ­σματα αυτού του πειράματος, παρόλο που αντιπροσωπεύει μια αλλαγή της ενδέκατης ώρας στις συνήθειες διατροφής, τονίζουν την σπουδαιότητα του μέτρου στην διατροφή, αλλά το πείραμα αυτό το ίδιο δεν μας προσφέρει ένα συνετό πρόγραμμα καθημερινής ζωής. Εάν τρώει κανείς σωστά, με μέτρο κάθε μέρα, δεν χρειάζεται να κάνει κάθε δεύτερη μέρα αυστηρή δίαιτα. Το αποτέλεσμα του τροφικού περιορισμού έχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα όταν αρχινίσει, στη νηπιακή ηλικία, αλλά είναι επίσης σημαντικό, αν επιβληθεί στην ενήλικη ζωή.

Ορισμένοι έχουν αναρωτηθεί αν οι σχετικές μελέτες (είναι οι περισσότε­ρες, αν όχι οι μόνες), με ψάρια και ποντίκια ή άλλα ζώα ισχύουν και για τους ανθρώπους. Έχει συζητηθεί ότι δεν υπάρχουν «αποδείξεις» (μόνο ενδεί­ξεις), ότι ο διαιτολογικός περιορισμός στα ανθρώπινα όντα θα επηρρεάσει το μάκρος της ζωής τους. Τέτοια απόδειξη είναι ωστόσο αδύνατη να επιτευ­χθεί, μιας και θα ήταν απαραίτητο να ελέγξει το διαιτολόγιο τουλάχιστον κάμποσων δωδεκάδων ανθρώπων για ολόκληρη την ζωή τους. Αλλά μπορεί να επιτευχθεί έμμεση απόδειξη από στατιστικές ασφαλιστικών εταιρειών αφ ενός, και από την μελέτη της διατροφής πρωτόγονων λαών που είναι γνωστό ότι ζούν πολλά χρόνια, αφ’ ετέρου.

' Οσον αφορά τις στατιστικές των ασφαλιστικών εταιρειών, αυτές δείχνουν, ότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για διάφορες ασθένειες στα παχύσαρκα άτομα, με αποτέλεσμα να ελαττώνεται η μακροβιότητα (π.χ. καρδιαγγειακά

νοσήματα, διαβήτης, αρρώστιες νεφρών και συκωτιού, κήλη, εκφυλιστικά νοσήματα αρθρώσεων, προβλήματα εγκυμοσύνης και τοκετού, αρρώστιες των πνευμόνων, ακόμη και καρκίνοι).

Οι στατιστικές ασφάλειας δείχνουν ότι το ιδεώδες βάρος είναι ελαφρά πιό κάτω από το κανονικό (μέσο όρο), ώστε ακόμη και ελαφρά υπέρβαρος κανείς δημιουργεί πρόσθετους κινδύνους. Όσον αφορά τους λαούς που τρώνε λίγο και ζούν πολύ, έχουν γραφτεί πολλά από διάφορους ερευνητές, όπως ο Δρ. Ρόμπερτ Μακκάρρισον, που διεύθυνε το Τμήμα Ερευνών Διατροφής της Κυβέρνησης της Ινδίας, ο Καθηγητής Δρ. Μακ Καίη του Πανεπιστημίου Κόρ- νελ κ.ά. Οι ερευνητές αυτοί βρήκαν ότι η μακροβιότητα των Καυκάσιων, των Χούντζα ή των κατοίκων του Ισημερινού, οφείλεται βασικά στην μικρή κατανά­λωση θερμίδων (2.000 ή 1200 σε αντίθεση με τους κατοίκους των Η.Π.Α. ή άλλων ευρωπαϊκών χωρών που το διαιτολόγιο ξεπερνά τις 2.500 θερμίδες) καθώς και στην καλή ποιότητα των τροφίμων που καταναλίσκουν.

Ο Ρόυ Γουώλφορτ (Roy Walford), καθηγητής της Ιατρικής Σχολής U.C.LA., μαζί με το συνάδελφό του Richard Wiendsuch, έχουν επιτυχώς αποδείξει, πειραματιζόμενοι με ζώα, το ξανάνοιωμα και την αύξηση στην ανοσία, που συμβαίνει με ένα διαιτολόγιο υψηλής ποιότητας - φτωχό σε θερμίδες. Στο βιβλίο του «Μάξιμουμ διάρκεια ζωής» τυπωμένο το 1983 και σ’ ένα άρθρο του με τίτλο: «Καθυστερώντας τα γηρατιά με διατροφή» δημο­σιευμένο στο Αμερικανικό Περιοδικό «Executive Health» (Σεπτέμβριος 1983), επιβεβαιώνει τα ευρήματα των Υγιεινιστών γιατρών. Ο Γουώλφορντ συστήνει ένα τρόπο διατροφής κατά τον οποίον, οι άνθρωποι μέσης ηλικίας (ανάμεσα στα 30 - 50) να παίρνουν μόνο το 10 -15% των θερμίδων τους από το λίπος (ο μέσος Γερμανός, Άγγλος ή Αμερικανός λαμβάνει τώρα το 40% ή και περισσότερο των θερμίδων του από τα λίπη), 20 - 25% των θερμίδων τους με την μορφή του λευκώματος και το υπόλοιπο γύρω στα 60 - 70% από πολύπλοκους υδατάνθρακες, όπως είναι τα πλήρη δημητριακά, τα όσπρια, τα φρούτα και τα λαχανικά.

Ο Γουώλφορντ συστήνει 1.800 θερμίδες για ανδρες και 1300 θερμίδες για τη μέση γυναίκα, για να έχουν μια συνολική καλή γενική υγεία. Σύμφωνα με τον Γουώλφορντ, μια σωστή διατροφή υψηλής βιολογικής αξίας, φτωχή σε θερμίδες, που συνίσταται κυρίως από ωμές τροφές, αυξάνει την αντίοταοη στις μολύνσεις, στις αρθριτικές αλλοιώσεις, στην σπονδυλική στήλη, στο γκριζάρισμα των μαλλιών κλπ. Τα ζώα που ζουν μ' ένα τέτοιο διαιτολόγιο είναι πιό ενεργητικά και πιό δραστήρια. Διατηρούν επίσης σεξουαλικό ενδια­φέρον και ενέργεια για μακρό χρόνο,αφού οι πλήρως τρεφόμενοι αδελφοί τους έχουν εξαντληθεί. Αλλά ας δώσουμε το λόγο στον ίδιο τον Καθηγητή Γ ουώλφορντ: «Κατάλληλος διαιτητικός περιορισμός (λιτότητα) θα σας δώοει καλύτερη όραση, ακοή, διανοητική λειτουργία, μιά βελτιωμένη αίσθηση σω­ματικής ευεξίας, παρατεταμένη σεξουαλικότητα και αυξημένη αντίσταση

στην αρρώστια σε σχέση με την χρονολογική σας ηλικία ή την ηλικία της γέννησης. Πιστεύω, ότι στα 5 επόμενα χρόνια αυτός ο τρόπος διατροφής θα αποκτήσει οπαδούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Έτσι, το 2000 η διαδικασία του γήρατος θα έχει κατά πολύ επιβραδυνθεί, ο μέσος όρος ζωής θα φτάσει τα 130 χρόνια και είμαι σίγουρος, ότι δεν θα αργήσει η στιγμή, που η λέξη «γηρατειά» θα εκλείψει από το λεξιλόγιό μας!».

Αυτά μας λέει ο Δρ. Ρόϋ Γουώλφορντ, ο γνωστός Αμερικανός βιολόγος και γεροντολόγος, που έχει δημοσιεύσει πάνω από 200 άρθρα σε κορυφαία ιατρικά περιοδικά σ' όλο τον κόσμο και έχει εκδόσει διάφορα επιστημονικά εγχειρίδια. Την θεωρία του αυτή, ο Δρ. Γουώλφορντ, εφάρμοσε και εφαρμό­ζει στον εαυτό του, νηστεύοντας 2 μέρες την εβδομάδα και τις υπόλοιπες μέρες τρώγοντας φυσικές τροφές με λίγες θερμίδες.

Οι υγιεινιστές γιατροί πάντα ισχυριζόντουσαν ότι η υπερβολική τροφή και η αδηφαγία (λαιμαργία) καθώς και η υπερβολική κατανάλωση μαγειρευμένων τροφών σε σύγκριση με τις ωμές (λαχανικά, φρούτα, ξηροί καρποί κ.ά.) είναι μια από τις πρωταρχικές αιτίες του κλονισμού της υγείας και των πρόωρων γηρατειών. Η έρευνα αποκαλύπτει καθημερινά την ορθότητα αυτών των ι­σχυρισμών.

Στα 1973, ο Αμερικανός E. D. Schlenker επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Μίσσιγκαν, εξέδωσε τα αποτελέσμα­τα μιας ενδιαφέρουσας έρευνας μιας ομάδας 97 γυναικών - μεσόκοπες και μεγαλύτερης ηλικίας - των οποίων το ιστορικό είχε παρακολουθήσει από το 1948. Αρχικά, κάθε γυναίκα, είχε προσφέρει στην ερευνητική ομάδα μιά λίστα τροφών και ποσότητες τροφών που λαμβάνονταν στην διάρκεια μιας ημέρας καθώς κ ι ' ένα ιστορικό υγείας και διατροφής γενικά. Κατά την περίοδο αυτή όλες οι γυναίκες βαθμολογήθηκαν με βαθμό καλής, μέτρ ιας, ή, κακής υγείας, σύμφωνα με τον ποιοτικό δείκτη των γηρατειών που έχει δοθεί από το Αμερικανικό Περιοδικό Δημόσιας Υγείας. Στα 1972, εκείνες που ζούσαν ακόμα εξετάστηκαν ξανα. Οι ερευνητές βρήκαν, πως οι γυναί­κες που φαίνονταν νεώτερες για την ηλικία τους κατανάλωναν λιγότερες θερμίδες. Επίσης λιγώτερες από τις θερμίδες που ελάμβαναν προέρχονταν από τα λίπη, και κατάφεραν να καταναλώνουν τροφές ουσιωδώς πλουσιότε­ρες σε βιταμίνη Β,, Α και C, παρά εκείνες, που είχαν πιό γεροντική εμφάνι­ση.

Ο J.J. Breckman, στο βιβλίο του «Ο άνθρωπος και οι βιολογικά ενεργητι­κές ουσίες», τυπωμένο στα 1980 (Oxford Press), δηλώνει ότι η θέρμανση και η επεξεργασία στις οποίες υποβάλλονται οι τροφές μας μπορεί να ελαττώ­σουν την ποιότητα της δομικής πληροφορίας, την οποία οι τροφές φέρνουν στον οργανισμό κ ι ' έτσι οι ιδιότητές τους στην υποστήριξη της υγείας και στην αναστολή των γηρατειών, ελαττώνονται.

Οι φρέσκες ωμές τροφές σε σχέση με τις μαγειρευμένες και επεξεργα­

σμένες, περιέχουν μια υψηλότερη αναλογία της δομικής πληροφορίας,την οποία το οώμα μπορεί να χρησιμοποιεί ευεργετικά.

Σε πειράματα που πραγματοποίησε ο Μπρέκμαν έχει δείξει, ότι τροφές πλούσιες σε δομική πληροφόρηση καθιστούν ικανά τα ζώα να πραγματοποιή­σουν σωματικές προσπάθειες για σημαντικά μακρότερες περιόδους,από ε ­κείνες που πραγματοποιούν με επεξεργαμένες τροφές, φτωχές σε δομική πληροφόρηση, ακόμη κι όταν οι συγκρινόμενες τροφές είναι ισοδύναμες σε θερμίδες. Άρα και με τα ορθόδοξα βιοχημικά στάνταρς,αποδεικνύεται η εγκυρότητα του να καταναλίσκουμε ένα μεγάλο μέρος της τροφής στην ωμή φυσική της κατάσταση.

Ακριβώς για το ίδιο θέμα, ο διάσημος Αμερικανός Βιοχημικός Ρόμπερτ Ουίλλιαμς είχε πει: «Το σώμα επίσης αποσπά τροφικούς παράγοντες από τις μοριακές ισορροπίες ολόκληρης της τροφής. Τώρα όχι μόνο τα ειδικά θρε­πτικά στοιχεία τα οποία μπορούν να μετρηθούν χημικώς - βιταμίνες, μέταλλα, λευκώματα, κλπ. - φαίνονται σπουδαία για την καθυστέρηση των γηρατειών, όσο και η πολυπλοκότητα του τρόπου που αυτά και οι άλλοι παράγοντες (που δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί) συνδυάζονται σε μια ορισμένη τροφή. Αυτό συνεισφέρει στην «ποιότητα» της ενέργειας,σε όρους της πληροφορίας την οποία η τροφή μεταφέρει».

Τελειώνοντας θα λέγαμε συνοπτικά ότι ένα διαιτολόγιο φτωχότερο σε θερμίδες, σε λίπος και λεύκωμα και πλουσιώτερο σε φυσικούς υδατάνθρα­κες, φρούτα, λαχανικά, φυτικά λευκώματα και περισσότερες ωμές τροφές, μπορεί να βοηθήσει την υγεία, όσο και την μακροβιότητα.

Βέβαια η διατροφή αποτελεί έναν ουσιώδη, βασικό παράγοντα υγείας και μακροβιότητας, αλλά όχι τον μοναδικό. Εκτός από τον μητρικό θηλασμό και την σωστή διατροφή χρειάζεται κανείς ψυχική ηρεμία, υγιεινό, αμόλυντο περιβάλλον, εργασία ευχάριστη και εποικοδομητική, ύπνο επαρκή και συστη­ματική άσκηση του σώματος.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΥΟ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΩΝ: ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΦΥΤΟΦΑΓΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Σκοπός του παρόντος κεφαλαίου είναι η σύγκριση των επιπέδων θρεπτι­κής αξίας που προσφέρει μιά διατροφή με βάση τα δεδομένα της Οικολογι­κής ιατρικής, με εκείνα που παρέχει μια διατροφή που έχει υποδείξει σαν άριστη το υπουργείο Γεωργίας των Η.Π.Α. Και τα δυό αυτά επίπεδα θα συγκριθούν ακολούθως,με την υποδεικνυόμενη ημερήσια χρήση (\/ΗΧ), θρεπτικών ουσιών που καθόρισε η Αμερικανική Επιτροπή Τροφής και Θρέ­ψης του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών. Τελικός σκοπός της ανάλυσης αυ­τής είναι να εξακριβώσουμε αν ένα άτομο μπορεί να εξασφαλίσει αρκετές ποσότητες βιταμινών και μετάλλων με την τροφή του, χωρίς να προσφεύγει σε χαπάκια και συμπληρώματα τροφικά και να εξασφαλίζει τα άλλα θρεπτικά στοιχεία χωρίς καμιά καταφυγή σε ζωικές τροφές. Την ανάλυση αυτή πραγ­ματοποίησε ο Αμερικανός Δρ. Ράλφ Σίνκε, γιατρός υγιεινιστής.

Ας εξετάσουμε πρώτα το ερώτημα αν η ΥΗΧ αντικατοπρίζει με ακρίβεια τις θρεπτικές ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού. Θα διαπιστώσουμε ότι οι ΥΗΧς αποτελούν στατιστικόν υπολογισμό ή μάλλον «εικασία» για την αρίστη (και όχι ελάχιστη) ποσότητα θρεπτικών ουσιών που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός και, στην περίπτωση ορισμένων θρεπτικών ουσιών, μπορεί να είναι αρκετά ανάποδες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αναγνωρίζεται η δυνατότητα υπάρξεως σημαντικού «περιθώριου σφάλματος» σε σύγκριση με τις αναγνωρισμένες φυσιολογικές ανάγκες του οργανισμού.

Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι οι ΥΗΧς για διαφορετικές χώρες παρουσιάζουν μεγάλη διαφορά μεταξύ τους. Στη Γερμανία, παραδείγματος χάρη, πιστεύεται ότι οι ενήλικες άρρενες, που εργάζονται σε εργοστάσια η χειρονακτικές εργασίες, χρειάζονται 85 γραμμάρια πρωτεΐνης την ημέρα. Γία την Ταϊλάνδη, 25 γραμμάρια πρωτεϊνών την ημέρα θεωρούνται πλήρως ικανοποιητικές. Γιατί να υπάρχουν τόσο μεγάλες διαφορές;

' Οπως είπαμε παραπάνω, φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε η στατιστική για τον υπολογισμό των ΥΗΧ και, εφόσον διαπιστώθηκε ότι οι Γερμανοί φαίνο­νται υγιείς με 85 η και περισσότερα γραμμάρια πρωτεϊνών την ημέρα,(γιατί τρώνε μεγάλες ποσότητες κρέατων), αυτό έγινε αποδεκτό σαν «νόρμα» ή μέτρον. Στην Ταϊλάνδη όμως, όπου η κυριώτερη τροφή είναι το ρύζι, παρα­τηρήθηκε ότι οι άνδρες απέδιδαν εξ ίσου καλά σε σωματικήν εργασία με 25

γραμμάρια πρωτεϊνών, έτσι λοιπόν αυτή η ποσότητα έγινε αποδεκτή σαν «μέτρον». Μια μελέτη της συχνότητας των εκφυλιστικών ασθενειών στις δυό αυτές χώρες μας δείχνει σαφώς ότι το μέτρον της Ταϊλάνδης βρίσκεται πιό κοντά στις πραγματικές βιολογικές ανάγκες του οργανισμού.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ΥΗΧ για την βιταμίνης Ο αυξήθηκε σταθερά στα τελευταία χρόνια, ασφαλώς σαν αποτέλεσμα πίεσης από τους παραγω­γούς συνθετικών βιταμινών σε χάπια. Το αμερικανικό μέτρο ΥΗΧ των 60 χιλιοστόγραμμων είναι διπλάσιο από εκείνο που αναγνωρίζεται για τις περισσό­τερες αναπτυσσόμενες χώρες. Πολύ μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Ο δεν καταβροχθίζονται σε κανένα μέρος του κόσμου παρά μόνο από τους «βιτα- μινομανείς» στις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες πλούσιες χώρες.

Στο σημείο αυτό αναφέρω ότι το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών (ΥΓΗΠ) συνιστά διαιτολόγιο που περιλαμβάνει μόνο 2,37 γραμμά­ρια φυτικές ίνες, η ΥΗΧ γύρω στα δέκα γραμμάρια, το δε διαιτολόγιο της Φυσικής Υγιεινής 29,9 γραμμάρια, δηλαδή τρεις φορές όσο η ΥΗΧ.

Θα μου ήταν δύσκολο να συζητήσω τα «μαθηματικά» της καταναλώσεως βιταμινών, ορυκτών και ιχνοστοιχείων - που είναι όλα τους ουσίες οι οποίες, σε ελάχιστες ποσότητες, επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου - και αυτό γιατί δεν είναι αρκετά εκτεταμένη η κατάρτισή μου στο τεχνικό μέρος της χημεί­ας του μεταβολισμού. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί λόγοι, για τους οποίους πιστεύω ότι οι ΥΗΧ είναι καταλληλότατες στις περισσότερες περιπτώσεις, σε ορισμένες όμως περιπτώσεις είναι πολύ υψηλές. Οι λόγοι αυτοί είναι:1. Ακόμα και τα άτομα που καταναλώνουν πολύ λιγώτερες βιταμίνες από τις ΥΗΧ δεν παρουσιάζουν, πολύ συχνά, κλινικά συμπτώματα υποβιταμίνω­σης. Παραδείγματος χάρη. στην περίπτωση της βιταμίνης Θ, μια ποσότητα μόλις 10 έως 15 χιλιοστογράμμων την ημέρα θα προφυλάξει από την εμφά­νιση σημείων και συμπτωμάτων σκορβούτου. Δεν υποστηρίζω, βέβαια, ότι η μικρή αυτή ποσότητα αντιπροσωπεύει την ιδανική κατανάλωση βιταμίνης Θ, όμως η παραπάνω διαπίστωση δείχνει με βεβαιότητα ότι η λήψη πολλών χιλιάδων χιλιοστογράμμων την μέρα, (όπως υποδεικνύει ο χημικός Λάϊνους Πάουλιγκ), είναι και περιττή και υπερβολική.2. Διάφοροι λαοί με φήμη ανώτερης υγείας και μακροζωίας εξετάσθηκαν και μελετήθηκαν λεπτομερώς από επιστήμονες. Μεταξύ αυτών είναι οι «Χού- ντζα» του Ανατολικού Πακιστάν, Οι «Αμπχασιανοί» της Σοβιετικής ' Ενωσης, οι ερυθρόδερμοι «Ταραχουμάρα» του Βορείου Μεξικού, οι «Βιλκαμπάμας» στο Κράτος του Ισημερινού και άλλοι. Σε κανέναν απ’ αυτούς δεν παρατηρή­θηκε ότι προσλαμβάνουν με την τροφή τους μεγάλες ποσότητες βιταμινών και ορυκτών στοιχείων. Έτσι οι Κινέζοι χωρικοί διαπιστώθηκε ότι καταναλώ­νουν πολύ λιγώτερο ασβέστιο από τους αμερικανούς, που πίνουν μπόλικο γάλα, και ωστόσο δεν πάσχουν από χαλασμένα δόντια ή οστεοπόρωση.3. Μερικά από τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για τον καθορισμό των

ΥΗΧ μπορεί να είναι άκυρα και χωρίς αξία πραγματική. Παραδείγματος χάρη, οι ανάγκες του οργανισμού σε ασβέστιο προσδιορίσθηκαν σε 400 χιλιοστό­γραμμα, με βάση την ποσότητα ασβεστίου που αποβάλλεται καθημερινώς. Παίρνοντας σαν βάση ότι η ικανότητα απορροφήσεως ασβεστίου είναι μόλις 50%, καθορίστηκε μιά ΥΗΧ 800 χιλιοστογράμμων. Είναι όμως πολύ πιθανό η πλημμελής πεπτική αφομοίωση να οφείλεται ε ίτε σε κακούς συνδυασμούς τροφών, είτε σε ανταγωνιστικές στην πέψη ουσίες,όπως είναι τα οινοπνευ­ματώδη ποτά, ε ίτε στη χρησιμοποίηση αρτυμάτων, όπως το αλάτι και το πιπέ­ρι. Έχομε τη γνώμη ότι ένα άτομο που τρέφεται σύμφωνα με τους κανόνες της Φυσικής Υγιεινής θα διέθετε μεγαλύτερη πεπτική απόδοση και, επομέ­νως, θα χρειαζόταν λιγώτερο ασβέστιο στη διατροφή του.

Ο καθορισμός των αναγκών διατροφής του ανθρώπου με βάση τις ποσότη­τες που αποβάλλονται με τα ούρα και τα κόπρανα μπορεί επίσης να μην έχει στερεές βάσεις. Γιατί το σώμα αποβάλλει τις πλεονάζουσες θρεπτικές ου­σίες και συστατικά, μαζί με τις πλήρως επεξεργασμένες θρεπτικές ουσίες και είναι φανερό ότι, όσο περισσότερες θρεπτικές ουσίες προσλάβουμε με την τροφή μας, τόσο περισσότερες θα αποβάλουμε. Αποδείχθηκε άλλωστε ότι τα σφάλματα που έκανε ο αμερικανός υγιεινολόγος Βόϊτ και οι συνεργά­τες του στον καθορισμό των αναγκών του οργανισμού σε πρωτεΐνες,προέ- κυψαν από την αντίληψη, ότι η ποσότητα αζώτου στα ούρα αντανακλά πάντο­τε την ανάγκη του οργανισμού σε πρωτεΐνες. Ο Βόϊτ δεν έλαβε υπ' όψη του ότι η ουρία που περιέχεται στα ούρα προέρχεται από την απο - αμίνωση περιτών και ανεπιθύμητων αμινοξέων από το συκώτι, προκειμένου να απο­βληθούν από το σώμα.

' Ετσι λοιπόν, για τους σκοπούς του παρόντος κεφαλαίου θα δεχθούμε ότι οι αμερικανικές ΥΗΧ βρίσκονται στη «γενική περιοχή» των πραγματικών ανα­γκών του οργανισμού, όσον αφορά τις διάφορες βιταμίνες και ορυκτά στοι­χεία. Απορρίπτουμε όμως τις παράξενες ιδέες των «βιταμινοθεραπευτών», των «ορθομοριακών ειδικών διατροφής», και των «διδακτόρων βιολογικής ιατρικής» σαν ακραίες, αστήρικτες και αντιπροσωπευτικές μιας «φαρμακευ­τικής νοοτροπίας».Το πρόγραμμα διατροφής του υπουργείου Γεωργίας

Το φυλλάδιο αριθ. 424 του Υπουργείου Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτει­ών, που εχει τίτλο «Τροφές που εξασφαλίζουν Ευρωστία», περιλαμβάνει έναν «Ημερήσιο Οδηγό Διατροφής» που βασίζεται στους τέσσερις βασικούς τύπους τροφών, δηλαδή το γάλα (και γαλακτερά), το κρέας, τα φρούτα και λαχανικά, και τέλος το ψωμί μαζί με τα ζυμαρικά. Ο οδηγός αυτός συνιστά στον μέσο ενεργό ενήλικα να συμπεριλαμβάνει στη διατροφή του δυό ή περισσότερα φλυτζάνια γάλα, δύο ή περισσότερες μερίδες κρέας, τέσσερις ή περισσότερες μερίδες φρούτων και λαχανικών (που να περικλείουν πορτο­κάλια, γρέηπφρουτ ή άλλη πηγή βιταμίνης Ο καθώς και μιά πηγή βιταμίνης Α)

και τέσσερις ή περισσότερες μερίδες προϊόντων από δημητριακά με το πίτυ- ρό τους, ή από «εμπλουτισμένα ή βελτιωμένα» δημητριακά. Το ΥΓΗΠ συνι- στά επίσης «άλλες τροφές, σύμφωνα με τις ανάγκες του καθενός, για τη συμπλήρωση των φαγητών και για την εξασφάλιση συμπληρωματικής ενέρ­γειας από τροφές». Οι συμπληρωματικές αυτές τροφές μπορεί να περιλαμ­βάνουν άσπρη ζάχαρη, αλάτι, μααγιονέζα, ξύδι, βούτυρο, λάδι μαγειρεύμα- τος, λάδι σαλάτας, μαργαρίνη, κτλ.

' Οπως θα δούμε παρακάτω, η σύνθεση του διαιτολογίου Φυσικής Υγιεινής σε πρωτεΐνες είναι καταλληλότατη για την κάλυψη των αναγκών του οργανι­σμού σε αμινοξέα.

Ο διαιτολόγος Ρόμπιν Χάρ, στο βιβλίο του «Μεταρρύθμιση στη Διατροφή, Μια Επιτακτική Ανάγκη», παρουσίασε ένα ημερήοιο μενού, που ανταποκρί- νεται πλήρως με τις υποδείξεις του Υπουργείου Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών (ΥΓΗΠ). Θα το ονομάσουμε «το μενού του ΥΓΗΠ». Είναι:

Ομάς κρέατος: 120 γραμ. φιλέτο ή μπριζόλα από βοδινό, στη σχάρα· 60 γραμμάρια μπέηκον,τηγανητό' 1 αυγό, τηγανητό.

Ομάς γαλακτερών: 2 φλυτζάνια παστεριωμένο γάλα.Ομάς φρούτων και λαχανικών: 1 μέτριο καρώτο' 1 μέτριο πορτοκάλι1 1

πατάτα1 συν μιά μικρή μαρουλοντοματοσαλάτα.Ομάς Ψωμιού και Δημητριακών: 3 φέτες άσπρο εμπλουτισμένο ψωμί1 1

μερίδα (ένα μπωλ) κόρν φλέηκς.Διάφορα Συμπληρώματα: 150 γραμμάρια ζάχαρη1 2 κουταλιές της σούπας

βούτυρο1 2 κουταλιές της σούπας μαργαρίνη1 και μια κουταλιά της σούπας μαγιονέζα.

Το μενού της φυσικής φυτοφαγικής διατροφής' Ενα αντιπροσωπευτικό μενού της Διατροφής σύμφωνα με την αυστηρά

φυτοφαγική διατροφή,αποτελείται από τις παρακάτω τροφές:Πρόγευμα: 1 ροδάκινο (200 γραμμάρια)1 1 μήλο (200 γραμμάρια)1 2 αχλά­

δια (400 γραμ.).Γεύμα: Μαρούλι (400 γραμ.)1 αγγούρι (200 γραμ.)1 σέλινο (200 γραμ.)1

ντομάτα (300 γραμ.)1 φυτρωμένη φακή ή σόγια ή σιτάρι (100 γραμ.)1 τρυφερή αντράκλα ή γλυστρίδα (100 γραμ.)1 αμύγδαλα (60 γραμ.)1 και ηλιόσπορο (50 γραμ.).

Δείπνο: Μαρούλι (400 γραμ.)1 αγγούρι (200 γραμ.) μαϊντανός (50 γραμ.)1 μπρόκολα (100 γραμ.)1 2 πατάτες ψημένες με τη φλούδα τους, οτο φούρνο (500 γραμ.)1 φυτρωμένο φασολάκι Τριπόλεως (ροβίτσα) (100 γραμ.).

Στις τροφές αυτές δεν προσθέτουμε ούτε γαρνιτούρες ούτε συμπληρώ­ματα, ούτε αρτύματα (αλατοπίπερο, μπαχαρικά κτλ.). Τα φρούτα και τα λαχα­νικά θα τα τρώμε ολόκληρα ει δυνατόν, η το πολύ κομμένα σε μεγάλα κομμά­τια, γιατί άμα τα ψιλοκόψουμε έχουμε απώλεια θρεπτικής αξίας λόγω οξει-

δώσεως. Μόνο οι πατάτες θα ψήνωνται στο φούρνο.' Ισως η ποσότητα των τροφών που διαλέξαμε να φανεί υπερβολικά μεγάλη,

εμείς όμως θελήσαμε να συγκρίνουμε μενού (δηλαδή συνθέσεις γευμάτων) που να έχουν την ίδια περίπου ποσότητα θερμίδων. Παραδέχομαι όμως ότι για μερικά άτομα θα αποτελούσαν πάρα πολύ φαγητό.

Για τον υπολογισμό της θρεπτικής αξίας των δύο αυΐων συστημάτων δια­τροφής, χρησιμοποίησα τους πίνακες που περιέχει το βιβλιάριο «Σύνθεση των Τροφών» (έκδοση ΥΓΗΠ, 1963). Οι επίσημοι αριθμοί από τους πίνακες αυτούς μας επιτρέψανε να συγκρίνουμε τα διαιτολόγια με βάση τα περισσό­τερα συστατικά του κάθε φαγητού. Για την εξυπηρέτηση των σκοπών του παρόντος κεφαλαίου προτίμησα να κυτταξω ειδικώτερα τις θερμίδες, τις πρωτεΐνες, τα λίπη,τη βιταμίνη Α, τη βιταμίνη Β,, τη βιταμίνη Β2, τη βιταμίνη Β3, τη βιταμίνη Β12, τη βιταμίνη C, τις φυτικές ίνες, το ασβέστιο, το φώσφο­ρο, το νάτριο, το κάλιο και το ιώδιο.Θ ερμίδες

Και τα δύο διαιτολόγια διατυπώθηκαν για άρρενες νέους, που εργάζονται και κινούνται εντατικά. Στην περίπτωση αυτη, η ΥΗΧ παρέχει 2.800 θερμί­δες. Η διατροφή με το πρόγραμμα του ΥΓΗΠ εξασφαλίζει 2.692 θερμίδες και το διαιτολόγιο της Φυσικής Υγιεινής 2.266. Εφόσον μερικά άτομα μπο­ρούν να ζήσουν με πολύ λιγώτερες θερμίδες και ωστόσο να διατηρήσουν κανονικώτατο βάρος του σώματος και ικανότητα αποδόσεως, φαίνεται ότι οι πραγματικές ανάγκες του ατόμου σε θερμίδες είναι αισθητά κατώτερες (λιγώτερες) από όσες προβλέπει η ΥΗΧ.

Το διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ παρέχει 252 γραμμάρια υδατάνθρακες, που οι περισσότεροί τους προέρχονται από άσπρη ζάχαρη και ραφιναρισμένο αλεύ­ρι. Το μενού της Φυσικής Υγιεινής παρέχει 252 γραμμάρια υδατανθράκων, που όλοι τους είναι από φρούτα και λαχανικά.Πρωτεΐνες

Η ΥΗΧ για την πρωτεΐνη είναι 70 γραμμάρια. Έχει διαπιστωθεί ότι οι σωματικά δραστήριοι ενήλικες μπορούν να ευδοκιμήσουν με πολύ μικρότερη ποσότητα, χωρίς να παρουσιάσουν συμπτώματα ελλείψεως αζώτου. Οι ελά­χιστες ποσότητες που χρειάζεται ο οργανισμός μπορεί να είναι μόλις 25 γραμμάρια την ημέρα. Αν λάβουμε υπ' όψη ότι η πρωτεΐνη είναι η πιό δύσκο­λη θρεπτική ουσία για να την χωνέψει και να την αφομοιώσει ο οργανισμός, θα μας εξυπηρετούσε να μην τρώμε περισσότερη απ' όση χρειάζεται, ώστε να απαλλάξουμε τα όργανα του σώματος από περιττή κοπιαστική εργασία.

Το διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ παρέχει 78 γραμμαρια πρωτεΐνης. Οι περισσότε­ροι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι χορτοφάγοι τρώνε λιγοστές πρωτεΐνες και ιδιαίτερα όσοι ακολουθούν τη Σχολή της Φυσικής Υγιεινής, ωστόσο το διαι­τολόγιο της Φυσικής Υγιεινής (HYGIENIC) παρέχει 69 γραμμάρια πρωτεϊ­

νών, όσο περίεργο και αν φαίνεται αυτό. Θα ήταν μάλιστα πολύ δύσκολο να συνθέσουμε ένα μενού από φυσικές τροφές που να παρέχει αρκετές θερ­μίδες. και να είναι πτωχό σε πρωτεΐνες.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, που περιλαμβάνει το διαιτολόγιο της Φυσικής Υγιεινής (τα αμύγδαλα και οι ηλιόσποροι) μας δίνουν μόνο 22,5 γραμμάρια πρωτεΐνης, δηλαδή ένα τρίτο περίπου της ολικής ποσότητας στο μενού. Υπάρχει μια τάση να αγνοούμε την περιεκτικότητα ζουμερών και νόστιμων φυσικών τροφών σε πρωτεΐνες, αλλά όπως μπορούμε να δούμε, αυτή μπορεί να είναι σημαντική.Λίπη

Δεν έχει καθορισθεί ΥΗΧ λίπους, είναι όμως γνωστό οτι δεν χρειάζονται παρά μικρές μόνο ποσότητες για τη διατήρηση της υγείας και του σφρίγους. Και μάλιστα η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων λίπους (ιδίως κεκορεσμένου ζωικού λίπους) αναφέρεται από τους ειδικούς ερευνητές σαν ένας από τους παράγοντες που επιφέρουν καρδιακές παθήσεις, καρκίνο, διαβήτη, και άλ­λες εκφυλιστικές ασθένειες. Ό λες γενικά οι στατιστικές και οι μελέτες έδειξαν ότι τα άτομα εκείνα που ζούσαν περισσότερα χρόνια και ήσαν ελεύ­θερα από τις «ασθένειες του γήρατος» ακολουθούσαν διατροφή που περιεί­χε πολύ λίγα λίπη, λίγες πρωτεΐνες και πολλούς υδατάνθρακες.

Το διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ παρέχει 146,4 γραμμάρια λίπους, από το οποίο τα 75% είναι κεκορεσμένο και που όλο έχει ζεσταθεί, πράγμα που αυξάνει περαιτέρω τον κίνδυνο καρκίνου, λόγω του σχηματισμού κυκλικών υδρογο­νανθράκων. Στο διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ περιέχονται επίσης 500 χιλιοστό­γραμμα χοληστερόλης ζεσταμένης, μιας ουσίας που έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί μείζονα αιτιολογικό παράγοντα στην εξέλιξη της αρτηριοσκλήρω­σης.

Αντίθετα, η εξ ολοκλήρου φυτοφαγική διατροφή σύμφωνα με τους κανό­νες της Φυσικής Υγιεινής περιλαμβάνει 64,7 γραμμάρια φυτικά έλαια που δεν έχουν ζεσταθεί, δεν έχουν διασπασθεί και είναι ακόρεστα.

Η περιεκτικότητα του διαιτολογίου της Φυσικής Υγιεινής σε ουσιώδη λι­παρά οξέα είναι πολύ υψηλή, ενώ το μενού του ΥΓΗΠ προμηθεύει μόνο μικρές, θα λέγαμε ασήμαντες, ποσότητες λινολεϊκού οξέος.Βιταμίνη Α

Οι ανάγκες σε βιταμίνη Α για τους ενήλικες υπολογίζονται σε 6.000 δ ιε­θνείς μονάδες περίπου την ημέρα. Το διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ εξασφαλίζει 8 427 μονάδες, που προέρχονται κυρίως από καρώτα Το διαιτολόγιο της Φυσικής Υγιεινής όμως παρέχει 37.911 Διεθνείς Μονάδες, που προέρχο­νται από σκουρόχρωμα ωμά λαχανικά, τα οποία είναι πλουσιώτερα από τα καρώτα σε βιταμίνη Α Είναι φανερό ότι η ποσότητα αυτή είναι έξι φορές μεγαλύτερη από την ΥΗΧ. Δεν υπάρχει λοιπόν ιδιαίτερος λόγος να προστε­

θεί το αηδιαστικό μουρουνόλαδο σε μιά διατροφή βάοει της Φυσικής Υγιει­νής.Βιταμίνη Ο

Όπως αναφέραμε ήδη, η ΥΗΧ για τη βιταμίνη Ο είναι 60 χιλιοστόγραμμα (ΜΘ). Το διαπολόγιο του ΥΓΗΠ εξασφαλίζει 140 χιλιοστόγραμμα βιταμίνης Ο (ασκορβικού οξέος), δηλαδή πάνω από το διπλάσιο της ΥΗΧ. Αντίθετα το διαιτολόγιο της Φυσικής Υγιεινής παρέχει, ούτε λίγο, ούτε πολύ, 727 χιλιο­στόγραμμα βιταμίνης Ο, δηλαδή δώδεκα φορές την ΥΗΧ και πάνω από τρεις φορές την ποσότητα που χρειάζεται για να επιτευχθεί κορεσμός των μυϊκών και άλλων ινών του σώματος (220 χιλιοστόγραμμα). Είναι λοιπόν φανερό ότι δεν χρειάζεται να συμπληρώσουμε μιά διατροφή με βάση την Φυσική Υγιεινή χρησιμοποιώντας βιταμίνη Ο σε χάπια, ή άλλα βότανα ή σιρόπια που περιέ­χουν αυτή τη βιταμίνη.Βιταμίνη Β,

Η Θειαμίνη ή βιταμίνη Β, είναι ένα ένζυμο που, μαζί μ ’ ένα άλλο, εξασφα­λίζουν την οξείδωση της γλυκόζης. Επομένως οι ανάγκες του οργανισμού σε θειαμίνη είναι ανάλογες με την ποσότητα των υδατανθράκων που κατα­ναλώνει το άτομο. Η ΥΗΧ για τη θειαμίνη υπολογίσθηκε σε 1,4 χιλιοστό­γραμμο περίπου. Το διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ παρέχει μόνο 1,14 χιλιοστόγραμ­μα θειαμίνης, δηλαδή 20% λιγώτερο από την ΥΗΧ. Η διατροφή όμως σύμφω­να με την Φυσική Υγιεινή (που περιλαμβάνει λιγώτερους υδατάνθρακες από το διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ) εξασφαλίζει 2,83 χιλιοστόγραμμα βιταμίνης Β,, πάνω από το διπλό της ΥΗΧ.Βιταμίνη Β2

Είναι δύσκολο να υπολογίσουμε τις ανάγκες του οργανισμού σε ριβοφλα- βίνη, ή βιταμίνη Β?, γιατί οι μικροοργανισμοί που βρίσκονται μέσα στα έντερα συνθέτουν πολύ μεγάλη ποσότητα από τη βιταμίνη αυτή. Έτσι είναι πολύ δύσκολο να προκαλέσουμε τεχνητά καταστάσεις ελλείψεως βιταμίνης Β? σε πειραματόζωα ή σε ανθρώπους με κανονική πέψη. Η ΥΗΧ ορίσθηκε σε 1,7 χιλιοστόγραμμα, αυτό όμως μπορεί να είναι πολύ ανώτερο από τις πραγματι­κές ανάγκες του οργανισμού. Πάντως το διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ παρέχει 1,5 χιλιοστόγραμμα, δηλαδή 15% λιγώτερο από την ΥΗΧ. Η διατροφή όμως σύμ­φωνα με την Φυσική Υγιεινή εξασφαλίζει 2,87 χιλιοστόγραμμα, δηλαδή 70% περισσότερο από την ΥΗΧ.Βιταμίνη Β3

Οι ανάγκες του οργανισμού σε «νιασίνη» ή «νικοτινικό οξύ», που είναι τα επιστημονικά ονόματα της βιταμίνης Β3 υπολογίζονται ότι είναι 18 χιλιοστό­γραμμα την ημέρα, αλλά τυχόν πλεονάζουσες ποσότητες του αμινοξέος τρυπτοφάνη στον οργανισμό,μπορούν να μετατραπούν σε βιταμίνη Β3 ή νια­σίνη, αν χορηγηθεί κατάλληλη ποσότητα βιταμίνης Ββ, γνωστής και ως πυρι-

δοξίνης. Αφθονη πυριδοξίνη περιέχουν τα αμύγδαλα, φουντούκια, καρύδια και φυστίκια, καθώς και τα φυτρωμένα όσπρια και δημητριακά (σιτάρι, κριθά­ρι, φακές, οόγια, ροβίτσα ή φασολάκια Τριπόλεως κτλ.). Το διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ, που παρέχει πολύ λίγες ποσότητες βιταμίνης Β6, εξασφαλίζει μόλις 10,8 χιλιοστόγραμμα βιταμίνης Β3 ή νιασίνης, δηλαδή γύρω στα 60% των αναγκών μας, όπως έχουν υπολογισθεί. Αντίθετα η διατροφή σύμφωνα με τις αρχές της Φυσικής Υγιεινής εξασφαλίζει 22 χιλιοστόγραμμα, δηλαδή 33% περισσότερο από την ΥΗΧ. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσουμε ότι η περιεκτικότητα του προγράμματος διατροφής του ΥΓΗΠ σε βιταμίνη Β γενι­κά περιλαμβάνει συνθετικές βιταμίνες που προστίθενται στο άσπρο αλεύρι από το οποίο παρασκευάζεται το ψωμί, ενώ η διατροφή σύμφωνα με τη Φυσική Υγιεινή μας προσφέρει μόνο φυσικές βιταμίνες που προέρχονται από πλήρεις, ακατέργαστες, φυσικές τροφές.Βιταμίνη Β12

Η ΥΗΧ για την κυανοκοβαλαμίνη ή βιταμίνη Β1? ωρίσθηκε σε 5 ΜΟΘ, παρά το γνωστό γεγονός ότι πολύ μικρότερη ποσότητα είναι αρκετή για να ικανο­ποιήσει τις ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού. Ένα άτομο που πάσχει από κακοήθη αναιμία θα αναλάβει γρήγορα όταν του χορηγήσουμε ημερήσια δό­ση 0,5 έως 1 ΜΟϋ βιταμίνης Β,?. Ο ειδικός ερευνητής Ρόμπιν Χάρ υπογραμ­μίζει ότι οι κάτοικοι της Ανατολικής Ινδίας, που προσλαμβάνουν μόλις 0,16 ΜΟΘ βιταμίνης Β,;> την ημέρα, δεν παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα αβιταμι- νώσεως Βι?.

Το διαιτολόγιο σύμφωνα με το ΥΓΗΠ παρέχει γύρω στα 3 ΜΟΘ βιταμίνης Β,? την ημέρα που, όπως φαίνεται, είναι περισσότερο από αρκετό. Το πρό­γραμμα διατροφής που στηρίζεται στις αρχές της Φυσικής Υγιεινής περιέχει λίγη κυανοκοβαλαμίνη, ή δεν περιέχει καθόλου. Αν και βρέθηκαν ίχνη βιταμί­νης Β12 σε φυτικές τροφές, μερικοί επιστήμονες έχουν τη γνώμη ότι τα ίχνη αυτά προέρχονται από μόλυνση μέσω μικροοργανισμών, του εδάφους, κο­πριάς, ή και ζωικών τροφών. Είναι δυνατόν η βιταμίνη Β,, να παράγεται μόνο από μικροοργανισμούς.

Από το 1956 είναι γνωστό ότι τα βακτηρίδια που περιέχονται στο ανθρώπι­νο σώμα, και συγκεκριμένα στον ειλεό, συνθέτουν μεγάλες ποσότητες βιτα­μίνης Β1?, εικάζεται όμως ότι η παραγωγή αυτή δεν μπορεί ν ’ απορροφηθεί από τον οργανισμό. Αν κρίνουμε από το γεγονός ότι άτομα που έζησαν πολλά χρόνια σαν χορτοφάγοι δεν παρουσιάζουν συνήθως κακοήθη αναιμία, είναι πολύ πιθανό τα άτομα αυτά να μπορούν, εφόσον τρέφονται χορτοφαγι- κά, ν ' απορροφήσουν αρκετή βιταμίνη Β1? από την πηγή αυτή για να ικανο­ποιήσουν τις ανάγκες τους. Εξ’ άλλου ο περιορισμός της κατανάλωσης λιπών και πρωτεϊνών, περιορίζει επίσης και τις ανάγκες σε βιταμίνη Β,2, έτσι που ένας οπαδός των αρχών της Φυσικής Υγιεινής θα χρειαζόταν λιγώτερη βιταμίνη Β12 από έναν ο οποίος διατρέφεται συμβατικά.

Η κατανάλωση ανθότυρου, ή άλλου φρέσκου τυριού με πολύ λίγα λιπαρά (άπαχου) δυό φορές την εβδομάδα στη θέση των αμύγδαλων (ή άλλων ξη­ρών καρπών) και σπόρων θα εκάλυπτε τις ανάγκες σε βιταμίνη Β,2, αυτό όμως μπορεί να μη χρειάζεται για όλους γενικά.

Φ υτικές ίνεςΗ ανάγκη για φυτικές ίνες υπολογίσθηκε σε 10 γραμμάρια την ημέρα. Η !

διατροφή που δεν εξασφαλίζει αρκετές φυτικές ίνες θεωρείται υπεύθυνη ; για την δυσκοιλιότητα, τη σπλαχνόπτωση, καθώς και για τον καρκίνο το υ ; παχέος εντέρου και του πρωκτού. Όπως αναφέραμε και σε άλλο σημείο, το ; πρόγραμμα διατροφής, βάσει του βιβλιαρίου του ΥΓΗΠ παρέχει μόλις 2,37 \ γραμμάρια φυτικών ινών, γύρω στο ένα τέταρτο της ΥΗΧ. Η διατροφή σύμ-1 φωνα με τις αρχές της Φυοικής Υγιεινής εξασφαλίζει 29,9 γραμμάρια, δη-, λαδή τρεις φορές την ΥΗΧ. Επομένως δεν υπάρχει ανάγκη να προσθέτουμε ερεθιστικό πίτουρο σιταριού στα φαγητά της Φυσικής Υγιεινής.Ασβέστιο

Όπως εξηγήσαμε παραπάνω, οι ανάγκες σε ασβέστιο για έναν ενήλικα ; υπολογίσθηκαν σε 400 χιλιοστόγραμμα την ημέρα, λόγω όμως της ανεπάρ-| κειας στην πέψη, η ΥΗΧ καθορίσθηκε σε-800 χιλιοστόγραμμα. Η διατροφή; σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΥΓΗΠ παρέχει 829 χιλιοστόγραμμα. Στην ] περίπτωση αυτή προεξοφλείται ότι το βράσιμο ή μαγείρευμα των τροφών ! (όπως του γάλατος, που προμηθεύει το μεγαλύτερο μέρος του ασβεστίου | στη διατροφή σύμφωνα με τις υποδείξεις του ΥΓΗΠ) δεν επηρεάζει καθό- ί λου την αφομοίωση του ασβεστίου. Ωστόσο πολλοί ειδικοί ερευνητές αμφι-1 βάλλουν αν το παστεριωμένο γάλα εξασφαλίζει αρκετό αφομοιώσιμο ασβέ-; στιο. Πρέπει ακόμα να λάβουμε υπ' όψη ότι μιά διατροφή που σχηματίζει ί οξέα στον οργανισμό, επειδή περιέχει πολλές πρωτεΐνες και ραφιναρισμέ- νους (η «εξευγενισμένους» όπως τους αποκαλούν μερικοί, που τους αρέσει I να παίζουν με τις λέξεις) υδατάνθρακες, όπως είναι το διαιτολόγιο που συνιστά το ΥΓΗΠ, ασκεί μιαν επίδραση «απογύμνωσης» από ασβέστιο στον οργανισμό. Γιατί αναγκάζει το σώμα να θυσιάσει τα αποθέματά του σε αλκά­λια για να εξουδετερώσει τα υπολείμματα οξέων από τις ραφιναρισμένες τροφές και τις τροφές με πολλές πρωτεΐνες (Σημ. όταν ένα αλκάλιο επιδρά- σει σ' ένα οξύ, το εξουδετερώνει, και από την ένωσή τους προκύπτει ένα άλας). Η άσπρη ζάχαρη και το άσπρο αλεύρι όχι μόνο δεν παρέχουν στο σώμα μεταλλικά στοιχεία, αλλά και επιφέρουν απώλεια μεταλλικών στοιχείων από τα οστά, τα δόντια και άλλους ιστούς. Επομένως, η κατανάλωση των τροφών αυτών αυξάνει σημαντικά τις ανάγκες σε ασβέστιο.

Από την άλλη πλευρά, η διατροφή με βάση την Φυσική Υγιεινή εξασφαλί­ζει 1531 χιλιοστόγραμμα ασβεστίου, δηλαδή σχεδόν τη διπλή ποσότητα της ΥΗΧ, και τα 98% απ’ αυτό προέρχονται από ωμές τροφές. Μπορούμε εύκο­

λα ν ' αντιληφθούμε ότι η διατροφή αυτή είναι πολύ ανώτερη τόσο για την ποσότητα ασβεστίου που εξασφαλίζει, όσο και για την ευεργετική της επί­δραση όσον αφορά την ικανότητα μεταβολισμού (δηλαδή μετατροπής σε χρήσιμα συστατικά) των μεταλλικών στοιχείων της τροφής. Έτσι το να τρε­φόμαστε σύμφωνα με τη Φυσική Υγιεινή από τη μιά πλευρά ελαττώνει τις ανάγκες του οργανισμού σε ασβέστιο, ενώ παράλληλα αυξάνει την πρόσλη­ψη μεταλλικών στοιχείων. Κ ι' έτσι δεν χρειαζόμαστε να προσθέτουμε στη διατροφή μας ασβέστιο σε σκόνη ή σε χάπια (που είναι είδος κιμωλίας και μπορεί να σχηματίσει κάποτε πέτρα στα νεφρά ή στη χολή) όταν τρεφόμαστε σύμφωνα με τις αρχές της Φυσικής Υγιεινής.Φωσφόρος

Οι ανάγκες του οργανισμού σε φωσφόρο υπολογίσθηκαν σε 800 χιλιοστό­γραμμα περίπου. Το πρόβλημα με τα περισσότερα προγράμματα διατροφής είναι ότι περιέχουν πάρα πολύ φωσφόρο. Έχει αποδειχθεί ότι μιά σωστή αναλογία ασβεστίου και φωσφόρου ευνοεί, δηλαδή βοηθά, τον καλό μεταβο­λισμό των μεταλλικών στοιχείων. Το διαιτολόγιο του ΥΓΗΠ, που παρέχει στον οργανισμό 1265 χιλιοστόγραμμα φωσφόρου, δίνει μιαν αναλογία ασβεστίου προς φωσφόρο 1:1,5 (η οποία, για να πούμε την αλήθεια, είναι πολύ καλύτε­ρη από την συνηθισμένη διατροφή του μέσου αμερικανού, που έχει αναλογία ασβεστίου προς φωσφόρο 1:3). Η διατροφή σύμφωνα με τη Φυσική Υγιεινή, που εξασφαλίζει 1531 χιλιοστόγραμμα ασβεστίου στον οργανισμό, δίνει και 1531 χιλιοστόγραμμα φωσφόρου, με αποτέλεσμα την ιδανική αναλογία α­σβεστίου προς φωσφόρο 1 προς 1.Νάτριο

Οι ανάγκες του οργανισμού μας σε νάτριο έχουν υπολογισθεί γύρω στα 300 χιλιοστόγραμμα. Η διατροφή βάσει του βιβλιαρίου του ΥΓΗΠ παρέχει 2.781 χιλιοστόγραμμα νατρίου, δηλαδή πάνω από εννέα φορές την ΥΗΧ, και σχεδόν όλο προέρχεται από κοινό αλάτι (που αποδείχθηκε ότι είναι τοξικό σε οποιαδήποτε ποσότητα). Η διατροφή σύμφωνα με τη Φυσική Υγιεινή δεν περιλαμβάνει καθόλου αλάτι, ωστόσο παρέχει στον οργανισμό 503 χιλιοστό­γραμμα νατρίου την ημέρα, που είναι υπεραρκετό για τις ανάγκες του. Κάλιο

Η ΥΗΧ για το κάλιο είναι 2.000 χιλιοστόγραμμα. Έλλειψη αυτού του με­ταλλικού στοιχείου στον οργανισμό είναι αδύνατο να υπάρξει, αλλά μιά υψη­λή αναλογία καλιού προς νάτριο πιστεύεται γενικά ότι ευνοεί τον καλό μετα­βολισμό των μεταλλικών στοιχείων από τον οργανισμό. Η διατροφή σύμφωνα με το βιβλιάριο του ΥΓΗΠ, που παρέχει 2.967 χιλιοστόγραμμα καλίου δίνει αναλογία 1:1. Η διατροφή όμως σύμφωνα με τη Φυσική Υγιεινή παρέχει 8.819 χιλιοστόγραμμα καλίου την ημέρα, δηλαδή δίνει μιάν εντυπωσιακή αναλογία καλίου προς νάτριο 18:1.

ΙώδιοΟι ανάγκες του οργανισμού σε ιώδιο υπολογίσθηκαν αε 0,15 χιλιοστό­

γραμμα την ημέρα. Μας λένε ότι είναι αδύνατο να εξααφαλίσουμε αρκετό ιώδιο για τον οργανισμό μας απο φυσικές τροφές και επομένως είναι απαραί­τητο να προσθέτουμε αλάτι εμπλουτισμένο με ιώδιο στη διατροφή μας. Η ελάττωση της συχνότητας της βρογχοκήλης στο Μίντουεστ (κεντρική περι­οχή του Δυτικού Τμήματος των Ηνωμένων Πολιτειών) αποδόθηκε στη διαδε­δομένη συνήθεια των κατοίκων να προσθέτουν στα φαγητά τους αλάτι ε ­μπλουτισμένο με καθαρό ιώδιο. Θα μπορούσαμε όμως να γράψουμε ολόκλη­ρο άρθρο για να αντικρούσουμε τον αστείο αυτόν ισχυρισμό. Αυτή τη στιγμή όμως θα αρκεσθούμε να δηλώσουμε ότι τα επιχειρήματα που προτάσσονται για να υποστηρίξουν την προσθήκη ιωδίου στο φαγητό έχουν το ίδιο περίπου κύρος με τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται για να δικαιολογηθεί η προ­σθήκη φθορίου στο νερό που πίνουμε.

Η διατροφή σύμφωνα με το βιβλιάριο του ΥΓΗΠ παρέχει 0,043 χιλιοστό­γραμμα ιωδίου μέσω του φαγητού και συμπληρωματικά 0,13 χιλιοστόγραμμα ιωδίου απο τη χρησιμοποίηση αλατιού εμπλουτισμένου με καθαρό ιώδιο. Η διατροφή όμως σύμφωνα με τα προγράμματα της Φυσικής Υγιεινής εξασφα­λίζει 0,34 χιλιοστόγραμμα (πάνω από το διπλό της ΥΗΧ ιωδίου) ιωδίου από τροφές, χωρίς τη χρησιμοποίηση αλατιού εμπλουτισμένου με καθαρό ιώδιο, του οποίου τα οφέλη είναι αμφίβολα. Όπως είναι φανερό, δεν χρειάζεται καν να προσθέσουμε άνοστα φύκια στα φαγητά της Φυσικής Υγιεινής, για να ικανοποιηθούν οι οργανικές μας ανάγκες σε ιώδιο.Σίδηρος

Οι ανάγκες του οργανισμού σε σίδηρο ποικίλλουν ανάλογα με την περί­πτωση. Έτσι υπολογίσθηκαν σε 10 χιλιοστόγραμμα την ημέρα για τους άν- δρες, 18 χιλιοστόγραμμα την ημέρα για γυναίκες τις μέρες των εμμήνων τους και 30 χιλιοστόγραμμα την ημέρα για τις έγκυες γυναίκες και τις θηλά- ζουσες μητέρες. Στην πραγματικότητα, οι έγκυες γυναίκες μπορεί να μη χρειάζονται τόσο πολύ σίδηρο, δοθέντος ότι δεν χάνουν αίμα εμμήνων. Ω­στόσο τους λένε οι γιατροί ότι είναι αδύνατο να προμηθευθεί ο οργανισμός τους την κατάλληλη ποσότητα σιδήρου χωρίς να πάρουν χαπάκια. Τα ατελή άλατα σιδήρου που τους γράφουν στις συνταγές είναι συνήθως πολύ ερεθι­στικά για τον οργανισμό και δημιουργούν πολλές εσωτερικές ενοχλήσεις. Τι κρίμα, αν αναλογισθούμε ότι η διατροφή σύμφωνα με τη Φυσική Υγιεινή εξασφαλίζει 35,7 χιλιοστόγραμμα σιδήρου, που είναι όλος υπό μορφή οργα­νικών ενώσεων σιδήρου, που αφομοιώνονται εύκολα από τον οργανισμό.

Σύμφωνα με μια έκθεση που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Scientific American (Η Αμερικανική Επιστήμη), τεύχος Μάίου 1966:

Τουλάχιστον 12 παιδιά κάθε χρόνο πεθαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες

επειδή τρώνε ζαχαρόπηκτα χαπάκια σιδήρου (θειϊκού σιδήρου) που μπορεί να παίρνουν οι μητέρες τους για την καταπολέμηση αναιμίας. Στη Βρεταννία το κλέψιμο από το ντουλαπάκι των φαρμάκων ζαχαρωμένων χαπιών θεϊκού σιδήρου ευθύνεται για 10% περίπου όλων των δηλητηριάσεων παιδιών, που καταλήγουν σε θάνατο. Στη Νότιο Αμερική, τα μέλη της φυλής Μπαντού, που πίνουν μιά μπύρα που κατασκεύαζεται σε σιδερένια δοχεία κ ι ' έτσι καταπίνουν 50 έως 100 χιλιοστόγραμμα (καθαρού) σιδήρου την ημέρα, υπο­φέρουν συνηθέστατα από πολλές ενοχλήσεις που οφείλονται κυρίως στο σίδηρο, εμφανίζοντας συχνά κίρρωση του ήπατος όταν θα έχουν φτάσει στη μέση ηλικία.

Πόσο πιό ευχάριστη είναι η ζωή, όται διατρέφεται κανείς σύμφωνα με τους συνδυασμούς τροφών της Φυσικής Υγιεινής!' Αλλες θρεπτικές ουσίες

Πολλές θρεπτικές ουσίες ή συστατικά, όπως η βιταμίνη Κ, το φολικό οξύ και διάφορα ιχνοστοιχεία, δεν έχουν καταχωρηθεί στο βιβλιάριο αριθ. 8 του ΥΓΗΠ. Ωστόσο, μπορούμε κι έτσι να κάνουμε μερικές συγκρίσεις κατά προ­σέγγιση των δυό τρόπων διατροφής, σχετικά με τα θρεπτικά αυτά συστατικά.

Τα αμύγδαλα, φουντούκια, καρύδια, φυστίκια, οι σπόροι, τα πράσινα λαχα­νικά, οι φυτρωμένες φακές, σιτάρι, κριθάρι, σόγια, αποτελούν μερικές από τις καλύτερες πηγές βιταμίνης Ε, έτσι λοιπόν η διατροφή με τα προγράμμα­τα της Φυσικής Υγιεινής μας εξασφαλίζει ασφαλώς άφθονη βιταμίνη Ε. Η διατροφή σύμφωνα με το βιβλιάριο του ΥΓΗΠ παρέχει μόνο 7,6 χιλιοστό­γραμμα, δηλαδή περίπου το μισό από τα 15 χιλιοστόγραμμα που είναι η ΥΗΧ.

Για τη βιταμίνη Κ δεν καθορίσθηκε «δοσολογία», επειδή μέσα στα έντερα γίνεται μεγάλη παραγωγή της βιταμίνης αυτής. Πάντως από τα λαχανικά, όλα τα χορταρικά που αποτελούνται από πράσινα φύλλα, καθώς και οι φυτρωμέ­νες φακές, σιτάρι, κλπ. είναι οι πλουσιώτερες πηγές της από τα διάφορα τρόφιμα.

Το φολικό οξύ πήρε αυτό το όνομα από τη λέξη «φόλιο» που σημαίνει φύλλο, επειδή υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες σε φύλλα λαχανικών κάθε είδους. Η διατροφή σύμφωνα με τη Φυσική Υγιεινή, που περιλαμβάνει μεγά­λες ποσότητες πράσινων λαχανικών και φυτρωμένης φακής, σιταριού, κρι­θαριού κτλ., εξασφαλίζει πολλαπλάσια ποσότητα από τα 100 ΜΩΘ που χρειά­ζονται καθημερινώς. Η διατροφή σύμφωνα με τις υποδείξεις του ΥΓΗΠ παρέχει λιγώτερο από 40% από την ΥΗΧ.

Το χρώμιο, το σελήνιο και άλλα ιχνοστοιχεία απαντώνται σε αφθονία μέσα στα αμύγδαλα, φουντούκια, καρύδια, φυστίκια, τα δημητριακά και τους σπό­ρους. Αν πάρουμε σιτάρι, φακές, κριθάρι κτλ. και τα κάνουμε να φυτρώσουν, αυτό θα διασπάσει το φυτικό τους οξύ, ελευθερώνοντας μεταλλικά στοιχεία και κυρίως ιχνοστοιχεία. Η διατροφή σύμφωνα με τις υποδείξεις του ΥΓΗΠ, που περιλαμβάνει κυρίως ραφιναρισμένους (δήθεν «εξευγενισμένους») υ­

δατάνθρακες έχει πολλή χαμηλή περιεκτικότητα σε ιχνοστοιχεία.Ας ρίξουμε τώρα μια τελευταία ματιά στα δύο είδη διατροφής σαν σύνολα.

Διαπιστώνουμε ότι η διατροφή σύμφωνα με το ΥΓΗΠ όχι μόνο εμφανίζει πολλές ελλείψεις σε βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία, αλλά και ότι περιέχει παθογόνες ποσότητες αλατιού, άσπρης ζάχαρης, άσπρου αλευριού, ζεστα­μένης χοληστερόλης, ζεσταμένων κεκορεσμένων λιπών, και επι πλέον αφή­νει μιά σαφώς όξινη (με οξέα) τέφρα. Η αλκαλοποιητική διατροφή της Φυσι­κής Υγιεινής, αντίθετα, δεν μας φορτώνει ούτε με κεκορεσμένα λίπη, ούτε με χοληστερόλη, ούτε με χλωριούχο νάτριο (αλάτι), ούτε με άσπρη ζάχαρη, ούτε με άσπρο αλεύρι, μας παρέχει υπεραρκετές πρωτεΐνες, άφθονες φυτι­κές ίνες και υψηλά επίπεδα βιταμινών και μετάλλων.

' Ενα τελευταίο σημείο που θα αναφέρουμε στη μελέτη μας αυτή είναι ότι η ανάλυση της θρεπτικής αξίας των φρούτων και λαχανικών που περιλαμβάνει το πρόγραμμα διατροφής της Φυσικής Υγιεινής,έγινε με βάση τα στοιχεία και τους πίνακες που δίνει το Εγχειρίδιον Αριθ. 8 του Υπουργείου Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών, που αναφέρεται σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά του εμπορίου, που αναπτύχθηκαν με τη βοήθεια χημικών λιπασμάτων. Δεν επιχειρήσαμε να αναλύσουμε τη θρεπτική αξία με λεπτομερή στοιχεία φυσι­κών τροφών οργανικής καλλιέργειας. Είναι όμως πολύ λογικό να δεχθούμε ότι η ήδη άφθονη θρεπτική αξία της διατροφής, σύμφωνα με τη Φυσική Υγιεινή θα αυξανόταν ακόμα περισσότερο αν προμηθευόμασταν φυσικές τροφές οργανικής καλλιέργειας.

ΠΟΣΑ ΓΕΥΜΑΤΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ;

' Οταν κάποτε ρωτήθηκε ένας φιλόσοφος πότε είναι η καλύτερη ώρα να φάει κανείς απάντησε:

«Για τον πλούσιο, όταν μπορεί να έχει όρεξη. Για τον φτωχό, όταν μπορεί να έχει τροφή».

Αυτή η απάντηση μπορεί να θεωρηθεί ενδεικτική για τις καταχρήσεις τις οποίες υφίσταται το πεπτικό σύστημα των εύπορων και πλούσιων και για την έλλειψη τροφής από την οποία υποφέρουν οι φτωχοί.

Υπάρχουν τα άσχημα της αφθονίας και τα άσχημα της έλλειψης και είναι πολλές φορές δύσκολο να αποφασίσουμε πιό είναι το χειρότερο. Η έλλειψη, όταν είναι όχι πολύ παρατεταμένη ή πολύ μεγάλη έχει σώσει το ανθρώπινο γένος από εκφυλισμό. Το κοινωνικό ιδεώδες της αφθονίας για όλους, πραγ­ματοποιήσιμο τώρα για πρώτη φορά στην ιστορία, εάν δεν συνοδεύεται με γνώση και συνετή κατεύθυνση (σωστό προσανατολισμό), θα μπορούσε εύκο­λα να οδηγήσει σε βιολογική καταστροφή.

Οταν ένα άτομο είναι νωθρό και παρατρώει, εντρυφώντας σε όλες τις απολαύσεις, τείνει να χάσει τη χρησιμότητά του στη προσφορά υπηρεσιών και γίνεται νοσηρό.

Γενικά οποτεδήποτε η τροφή και η στέγη πετυχαίνονται εύκολα, χωρίς κόπο και προσπάθεια, επακολουθεί κατά κανόνα αρρώστια και απώλεια οργά­νωσης. Η ευκολία ζωής και η νωθρότητα ακολουθείται από ατροφία του νευρικού συστήματος κι ’ από λιπώδη εκφυλισμό του σώματος.

Σαν τα οικόσιτα ζώα, που παρατρώνε και δεν ασκούνται επαρκώς, πολλοί άνθρωποι στην πολιτισμένη ζωή, που δεν κάνουν καθόλου ή κάνουν ελάχιστη σωματική εργασία και εντρυφούν σε μεγάλες ποσότητες τροφής, αρρωσταί­νουν και φθείρονται προοδευτικά.

Πριν από την αυγή της ιστορίας, και ως τους πρόσφατους καιρούς ήταν η συνήθεια των περισσότερων ανθρώπων να τρώνε μόνο δυο γεύματα τη μέρα. Ορισμένοι έτρωγαν μόνο ένα γεύμα και λίγοι ελάμβαναν τρία. Συνολικά η συνήθεια των τριών γευμάτων τη μέρα είναι σύγχρονη. Τρία γεύματα και επιπλέον τσιμπολογήματα στα ενδιάμεσα των γευμάτων ή η λήψη τεσσάρων και πέντε γευμάτων τη μέρα, είναι ακόμη περισσότερο, σύγχρονες συνήθει­ες. Στις μέρες μας τρώνε πολλοί άνθρωποι ένα μόνον γεύμα την ημέρα, αλλά που κρατά σχεδόν από το πρωί μέχρι το βράδυ.

Μια μελέτη αυτών των σύγχρονων συνηθειών αποκαλύπτει ότι δεν σχετί­ζονται τόσο στενά με την οικονομική κατάσταση των ανθρώπων, όσο συνή­θως πιστεύεται. Ο αριθμός των γευμάτων που λαμβάνεται, σχετίζεται με την ακαταλληλότητα ή καταλληλότητα της τροφής, στο να προσφέρει τα απαιτού- μενα θρεπτικά συστατικά. Άνθρωποι που προσπαθούν να ζήσουν μ' ένα διαιτολόγιο που αποτελείται σχεδόν στην πλειονότητά του από ραφιναρισμέ- νες και επεξεργασμένες τροφές, θα συναντήσουν σίγουρα δυσκολίες στο να εξασφαλίσουν επαρκή θρεπτικά στοιχεία τηρώντας το μέτρο στη διατρο­φή. Η πολυφαγία καθίσταται επιτακτική. Η «κρυμμένη πείνα», που επέρχεται από ένα διαιτολόγιο επεξεργασμένων και ραφιναρισμένων τροφών, δεν είναι τόσο κρυμμένη όσο υπαινίσσεται η φράση. Οι σύγχρονες μέθοδοι παραγω­γής τροφών, όχι μόνο επιφέρουν μια μεγάλη καταστροφή τροφών, αλλά επίσης μια μεγάλη σπατάλη ζωής και πόρων. Οι εργατικές τάξεις δεν στερού­νται πια στη χώρα μας τροφής. Η τροφή τους μπορεί να μην είναι της καλύ­τερης ποιότητας, αλλά είναι συνήθως υπεραρκετή σε ποσότητα. Τρώμε για απόλαυση, κι όχι για καλή θρέψη. Η μεγάλη στρατιά χονδρών ανδρών, γυναι­κών και παιδιών, η μεγάλη αύξηση στις εκίρυλιστικές αρρώστιες στις τελευ­ταίες δεκαετίες και η συντόμευση της ζωής μετά τα 50, αποτελούν τα αδιάψευστα αποτελέσματα της άσχημης διατροφής των σύγχρονων Ελλή­νων. Με το ανέβασμα του βιοτικού επιπέδου, έπεσαν όλοι με τα μούτρα στο φαγητό. Η συνήθεια της λήψης 3 γευμάτων τη μέρα, ξεκίνησε πριν από 200 περίπου χρόνια στην Ευρώπη.

Η ιστορία μαρτυρεί ότι η συνήθεια ενός γεύματος και δυό γευμάτων τη μέρα, εφαρμόστηκε γενικά, ανάμεσα στους αρχαίους λαούς. Ένα γεύμα και δυό γεύματα τη μέρα φαίνεται πως ήταν η συνήθεια ανάμεσα σ' όλες τις λεγάμενες πρωτόγονες φυλές. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε πολ­λούς αρχαίους λαούς και πρωτόγονες φυλές,αλλά δεν το θεωρούμε σκόπι­μο.

Τόσο στη Παλαιά όσο και στη Νέα Διαθήκη(διαβάζουμε ότι υπήρχαν μόνο δυό γεύματα, τη μέρα. Ο Ηρόδοτος μας λέει ότι οι αρχαίοι Ετρούσκοι ελάμ- βαναν δυό γεύματα την μέρα.

Τα γεύματα στην αρχαία Ελλάδα ήσαν λιτά και λαμβάνονταν δυό γεύματα τη μέρα, και το κύριο γεύμα λαμβάνονταν το βράδυ, ακριβώς πριν από το ηλιοβασίλεμα. Η συνήθεια αυτή ήταν πολύ αρχαία και δεν ήταν το αποτέλε­σμα κάποιας συμβουλής, που δόθηκε από γιατρούς.

Στον ’ Ομηρο, βρίσκουμε τον Οδυσσέα να τρώει 3 γεύματα, ένα κατόρθω­μα που οι σύγχρονοι πολιτισμένοι εκτελούν συστηματικά, μέρα με τη μέρα. Αλλά αυτό ήταν σπάνιο ανάμεσα στους αρχαίους ’ Ελληνες, που τόνιζαν πως όποιος τρώγει περισσότερα από δυό γεύματα τη μέρα είναι βάρβαρος.

Στην αρχή της Αυτοκρατορίας, οι περισσότεροι Ρωμαίοι, ακόμη και εκείνοι των ανωτέρων και των μεσαίων τάξεων, έτρωγαν μόνον δυό γεύματα τη

μέρα. Για πρωινό είχαν ένα ποτήρι νερό.Το μεσημέρι ελάμβαναν κάμποσα φρούτα και λίγο κρύο κρέας. Το πιο

μεγάλο γεύμα της μέρας λαμβάνονταν το βράδυ, αφού τελείωναν την εργα­σία της ημέρας. Ανάμεσα στις πλουσιώτερες τάξεις το βραδινό αυτό γεύμα ενδέχεται να ήταν μια πολυτελής, μεγαλόπρεπη υπόθεση, με κρασί και τουρσί, μαστάρι γουρούνας, στρείδια, ψητά μικρά ζώα που μοιάζουν με πο­ντίκια, πιτσιλισμένα με μέλι κ.λ.π., καθώς και ξερά φρούτα.

Τι ακριβώς έτρωγαν οι εργατικές τάξεις και οι σκλάβοι δεν γνωρίζουμε λεπτομερώς, αλλά μπορεί να θεωρηθεί σαν δεδομένο ότι τα γεύματά τους ήσαν πολύ απλά και ποτέ πολυτελή.

Στο βιβλίο του «Εγχειρίδιο Βιολογίας» ο Αμερικανός Relis Brown λέγει: « ' Ενα μειονέκτημα της απουσίας του στομάχου είναι η ανάγκη του να διατη­ρείς τα λεπτά έντερα σε συνεχή σχεδόν χρήση. Όταν τρώει ένα άτομο τρία γεύματα τη μέρα, το έντερο έχει περιόδους εργασίας και περιόδους ανά­παυσης.

Στην διάρκεια των περιόδων ανάπαυσης, τα κύτταρα που εκκρίνουν ένζυ­μα μπορεί να συγκεντρώνουν μια προμήθεια ενζύμων, κι ’ αυτά μπορούν να ελευθερωθούν σε σημαντικές ποσότητες όταν φθάσει η τροφή. Η πέψη είναι επαρκής κάτω από τέτοιες καταστάσεις. Εάν κάποιος τρώγει ανάμεσα στα γεύματα, επιβαρύνει το έντερό του πριν προφτάσει να απαλλαγεί από την τελευταία περίοδο εργασίας, και διακόπτει τη συγκέντρωση των ενζύ­μων τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τα κανονικά γεύματα».

Είναι λοιπόν ολοφάνερο, πως τα συχνά γεύματα τη μέρα επιβαρύνουν τα κύτταρα που εκκρίνουν ένζυμα τόσο του στόματος όσο και του στομάχου, πριν αναλάβουν από την προηγούμενη περίοδο εργασίας τους. Συχνά γεύ­ματα επίσης κουράζουν υπερβολικά τους αδένες των εντέρων. Τρία βαριά γεύματα τη μέρα διατηρούν τους αδένες συνεχώς σχεδόν εργαζόμενους.

Είναι αμφίβολο με βάση την παρούσα γνώση της φυσιολογίας της πέψης, αν μπορεί ποτέ να υπάρξει γνήσια πείνα ενώ υπάρχει τροφή στα έντερα. Δυστυχώς δεν είμαστε ακόμα σε θέση να διακρίνουμε ανάμεσα στο γαστρικό ερεθισμό, στις πεπτικές ενοχλήσεις και στο αίσθημα που συνιστά την γνήσια πείνα. Μια ποικιλία νοσηρών συμπτωμάτων, εκλαμβάνονται συνήθως ως γνή­σια απαίτηση για τροφή. Ίσως το στομάχι μπορεί να χωνέψει δυό ελαφρά γεύματα καλύτερα παρά ένα βαρύ γεύμα.

Φυσικά πρέπει να δοθεί χρόνος, πριν ληφθεί το επόμενο γεύμα, για να αναλάβει ο οργανισμός πλήρως από τις δαπάνες της προηγηθείσας περιό­δου πέψης. Οι αδένες του χρειάζονται χρονο για να εκκρίνουν μια ακόμη προμήθεια πεπτικών υγρών και ενζύμων. Η συμβουλή που δίδεται συχνά, «να τρως λίγο και συχνά», δεν φαίνεται να εδραιώνεται με βάση τα πορίσματα της Φυσιολογίας.

Ό ταν τρώτε αργά τη νύκτα - αφού έχετε λάβει περισσότερη από αρκετή

τροφή στη διάρκεια της μέρας - αυτό θα έχει σαν συνέπεια, ένα δυσμενές αποτέλεσμα πάνω στο σώμα και μάλιστα στον ύπνο. Έτσι θα έχετε ανήσυχο ύπνο και το πρωϊ που θα ξυπνήσετε, η αναπνοή σας, θα μυρίζει άσχημα, η γλώσσα σας θα είναι επίχριστη και ένας αβλύς πονοκέφαλος θα υπάρχει στο εμπρός μέρος του κεφαλιού σας.

' Ετσι: Δεν θα πρέπει να τρώμε πολύ αργά ή να τρώμε ξανά ενώ έχουμε ήδη δειπνήσει νωρίτερα.- Τα λιτά γεύματα είναι βασική προϋπόθεση για καλή υγεία σώματος και πνεύματος.- ' Οταν υπάρχει μια εξασθένηση στην πέψη ή κάποια άλλη σοβαρή πάθηση, χρειαζόμαστε λιγώτερη τροφή και όχι συχνά γεύματα.- Ένας ήρεμος, γαλήνιος ύπνος, που ξεκουράζει σώμα και πνεύμα, δεν προκαλεί πείνα, νωρίς το πρωί. Απολαυστικός ύπνος ανακουφίζει και καλύ­πτει την ανάγκη για τροφή για κάμποσες ώρες μετά το ξύπνημα.- Δεν πρέπει να τρώμε επειδή «είναι η ώρα του φαγητού» αλλά επειδή πεινάμε, το να τρώμε με το «ρολόι» καιόχι σύμφωνα με τις απαιτήσεις του σώματος όπως όταν πεινάμε, σημαίνει πάντα ότι παρατρώμε.- Το να τρώμε 1, 2 ή 3 γεύματα την ημέρα, αυτό δεν μας απαλλάσει αυτόματα από την πολυφαγία. Είναι αλήθεια πως μπορεί να παρατρώμε με οποιοδήποτε «πρόγραμμα», αλλά είναι ωστόσο εξίσου αληθινό πως είναι περισσότερο ενδεχόμενο να παρατρώει κανείς, όταν λαμβάνει 3 ή περισσό­τερα γεύματα παρά δύο ή ένα'.- Το βαρύ γεύμα της ημέρας θα πρέπει να λαμβάνεται το βράδυ. Τα άλλα, ένα ή δύο ακόμη, γεύματα της ημέρας θα πρέπει να είναι ελαφριά και να λαμβάνονται αργά το πρωί και μεσημέρι όταν πεινάσει το άτομο.- Το ένα γεύμα πρέπει να απέχει αρκετές ώρες από το άλλο, για να εξα­σφαλίζεται αρκετή ανάπαυση στο πεπτικό σύστημα (τουλάχιστον 5 ώρες να μεσολαβούν από το μεσημβρινό ως το βραδυνό γεύμα).

ΠΩΣ ΝΑ ΤΡΩΤΕ

Σε όλα τα προγράμματα διατροφής υπάρχει η Τροφή και ο Τρεφόμενος. Πάρα πολύ συχνά στις θεωρίες μας της διατροφής, ξεχνούμε τον τρεφόμε­νο και σκεπτόμαστε με όρους τροφικών παραγόντων μόνον και εργαστηρια­κών ευρημάτων για τις τροφικές ανάγκες. Στη δική μας θεώρηση ο τρεφό­μενος είναι τόσο σπουδαίος, εάν όχι και σπουδαιότερος από την τροφή που τρώει. Είναι ουσιώδες να τον λάβουμε υπόψη γιατί ανεξάρτητα του τι τρώγει, εάν αποτύχει να χωνέψει και να αφομοιώσει την τροφή του, δεν αποσπά κανένα όφελος από αυτήν.

Πρέπει να νοιώσουμε καλά το γεγονός, πως το σώμα μας δεν τρέφεται με την ποσότητα της τροφής που τρώμε, αλλά σε αναλογία με την ποσότητα που μπορούμε να χωνέψουμε και να αφομοιώσουμε. Τροφή και θρέψη δεν είναι συνώνυμοι όροι. Το να γεμίζουμε το στομάχι με οποιαδήποτε τροφή απλώς για να χορτάσουμε, αδιαφορώντας για την ποιότητα, ποσότητα, τους συνδυ­ασμούς τροφών και την ψυχολογική και σωματική κατάσταση που βρίσκεται ο τρεφόμενος κλπ., δεν σημαίνει πως εξασφαλίζουμε ομαλή θρέψη. Οι ανά­γκες αυτές καθιστούν αναγκαίο να τρεφώμαστε κάτω από καταστάσεις που προάγουν και δεν επιβραδύνουν ή παρεμποδίζουν την πέψη της τροφής.

Στην συνέχεια θα αναφέρουμε τους βασικούς κανόνες σωστής διατρο­φής, που εξασφαλίζουν καλή πέψη και υγεία.1. Μη τρώτε ποτέ αν δεν είστε πεινασμένοι. Αν δεν νοιώθετε πείνα την ώρα του φαγητού παραλείψτε το γεύμα αυτό. Εάν δεν απολαμβάνετε την τροφή, περιμένετε ώσπου να έρθει η ώρα που να μπορείτε να την απολαμβά­νετε. Τότε μόνο θα εξασφαλίσετε καλή πέψη και αφομοίωση. Η συνήθεια να «σπρώχνουμε» τροφή στο στομάχι όταν δεν χρειάζεται καμμιά τροφή, είναι μιά από τις πιό συνήθεις αιτίες δυσπεψίας. Επιπρόσθετα είναι μιά μορφή πολυφαγίας που φορτώνει το σώμα με υπερβολικά θρεπτικά στοιχεία. Όταν δεν υπάρχει λοιπόν μιά γνήσια απαίτηση για τροφή, εκφραζόμενη με πείνα, καμμιά τροφή δεν πρέπει να ληφθεί. Συμπτώματα όπως ο πονοκέφαλος, η αδυναμία, ένα γουργούρισμα ή πόνος στην περιοχή του στομάχου, δεν είναι ενδείξεις ότι χρειάζεται, τροφή. Δεν είναι εκφράσεις πείνας, αλλά νοσηρές καταστάσεις. Αν τα συμπτώματα εμφανιστούν όταν καθυστερήσει ή παραλη- φθεί ένα γεύμα, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με αποχή, όχι με τροφή.2. Μην τρώτε αν δεν νοιώθετε άνετα στο πνεύμα και στο σώμα από το ένα

γεύμα στο επόμενο. Εάν ακολουθήσει ενόχληση μετά από ένα γεύμα, παρα-ι λείψτε το επόμενο γεύμα, ακόμη κι αν η ενόχληση έχει περάσει πριν φτάσει η ώρα του επόμενου γεύματος. Μη τρώτε ποτέ, όταν νοιώθετε πόνο, όταν έχετε πυρετό, οξεία φλεγμονή, έντονη θλίψη και στενοχώρια, ζωηρό φόβο, θυμό, εκνευρισμό, κόπωση σωματική ή πνευματική, μεγάλη ανησυχία και άλλες διανοητικές δοκιμασίες γιατί οι καταστάσεις αυτές επιβραδύνουν και αναστέλλουν την πέψη. Εάν ληφθεί τροφή σε αυτές τις καταστάσεις, θα υποστεί σήψη ή ζύμωση, επιφέροντας τοξίνωση του αίματος, που αποτελεί τον προάγγελο πολλών δεινών, όταν φθάσει σε επίπεδα που υπερβαίνουν τα επίπεδα ανοχής του οργανισμού. Είναι καλό να παραλεκρθούν τόσα γεύματα όσα είναι απαραίτητα για να επιστρέψει η άνεση, ή να εδραιωθεί ξανά η ψυχική γαλήνη και ισορροπία. Μιά προσεκτική τήρηση αυτού του κανόνα θα σας γλυτώσει από πολλά δεινά και θα σας καταστήσει ικανό του να αποφεύ­γετε το λάθος να θεωρείτε τις ενοχλήσεις σαν αποδείξεις μιας ανάγκης για τροφή.3. Μη τρώτε ανάμεσα στα γεύματα, γιατί αυτό αποτελεί μιά μορφή πολυ­φαγίας. Μη τρώτε τη νύκτα, ενώ έχετε ήδη λάβει το βραδυνό σας γεύμα. Ούτε καν φρούτο, πριν αποσυρθείτε για ύπνο. Να απέχει περίπου 5 ώρες το ένα γεύμα με το άλλο, για να δίδεται η ευκαιρία στο στομάχι να αδειάζει πλήρως. Το στομάχι και τα έντερα αδειάζουν ομαλά σε 4 ώρες. Όταν μεσο­λαβεί ένα διάστημα 5 ωρών ανάμεσα στα γεύματα, έχει το στομάχι μια ώρα στην διάθεσή του, κατά την οποία θα αδειάσει πλήρως, θα απολυμανθεί και θα ανανεώσει τις δυνάμεις των αδενικών κυττάρων του, προετοιμαζόμενο για την εργασία της πέψης του επόμενου γεύματος. Τρώγοντας στα ενδιά­μεσα των γευμάτων, οδηγείται κανείς σε κακή πέψη και αφομοίωση. Καθυ­στερημένα δείπνα είναι μάλλον βλαπτικά και θα πρέπει να αποτελούν την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Δυσχεραίνουν συχνά τον ύπνο και επιπλέον απομακρύνουν την πείνα του πρωινού γεύματος, επειδή είναι κουρασμένο το στομάχι. Βλέπουμε λοιπόν συχνά, εκείνον που δειπνάει πολύ αργά να έχει βάρος στο στομάχι κι ένα αίσθημα αδιαθεσίας και αδυναμίας το επόμενο πρωί.4. Τρώτε μέτρια γεύματα' μη παρατρώτε ποτέ. Η ποιότητα γενικά της τρο­φής που τρώμε είναι μεγαλύτερης σπουδαιότητας από την ποσότητα που λαμβάνουμε. Τρώγοντας μέτριες ποσότητες τροφής σε κάθε γεύμα και α- ποφεύγοντας την πολυφαγία και λαιμαργία, καθιστούμε ικανό το σώμα να χωνέψει και να αφομοιώσει την τροφή καλύτερα, εξασφαλίζοντας έτσι ε ­παρκή απορρόφηση των ζωτικών στοιχείων που το σώμα μας χρειάζεται. ' Οταν ικανοποιηθεί στοιχειωδώς η πείνα σταματήστε αμέσως το φαγητό. Να θυμάστε πάντα ότι λιγώτερη τροφή σημαίνει καλύτερη υγεία και μακροβιότη- τα.5. Μην πίνετε νερό στην διάρκεια των γευμάτων. Πίνοντας νερό ή ποτά

στην διάρκεια των γευμάτων, δυσχαιρένεται σε μεγάλο βαθμό η ομαλή πέψη και αφομοίωση της τροφής. Η πόση νερού με τα γεύματα είναι μιά ανθυγιει­νή συνήθεια του πολιτισμένου ανθρώπου. Τα ζώα και οι λεγόμενοι άγριοι δεν κάνουν αυτό το λάθος.

Κρατήστε στο μυαλό σας το γεγονός ότι το νερό είναι το μόνο αληθινό ποτό. Όλα τα άλλα υγρά, είναι ε ίτε τροφή είτε δηλητήριο. Το γάλα, οι χυμοί φρούτων και λαχανικών είναι τροφές. Το τσάι, ο καφές, η σοκολάτα, το κακάο, τα αναψυκτικά και τα συναφή, τα οινοπνευματώδη και τα αφεψήματα, είναι περισσότερο ή λιγώτερο δηλητήρια. Τα δηλητήρια που υπάρχουν στην μπύρα, στον καφέ, στο τσάι, στο κακάο και σε αφεψήματα βοτάνων επιβραδύ­νουν την πέψη. Λαμβάνοντας χυμούς φρούτων και λαχανικών μαζί με τα γεύματα δυσχεραίνετε και επιβραδύνετε την πέψη. Το νερό δεν απαιτεί πέψη, άρα δεν κατακρατείται στο πεπτικό σύστημα περισσότερο από 20 λεπτά' περνά έξω από το στομάχι - δεν αναμιγνύεται με το γαστρικό περιεχό­μενο - σε 5 περίπου λεπτά. Όταν λαμβάνεται με τα γεύματα, πρώτα διαλύει τα πεπτικά υγρά, μετά βγαίνει από το λεπτό έντερο συμπαρασύροντας τα υγρά και τα ένζυμά τους, που τα κρατά σε διάλυση μαζί του. Αν ληφθεί μέτά τα γεύματα, κινδυνεύει να ληφθεί σε μιά ώρα που τα πεπτικά υγρά και τα ένζυμά τους είναι παρόντα στην μεγαλύτερη αφθονία και η πεπτική διαδικα­σία προχωρά στην κορυφή της αποδοτικότητάς της. Μπορείτε να πιείτε όσο νερό θέλετε, εφόσον διψάτε, δέκα λεπτά τουλάχιστον πριν από κάθε γεύμα. Ύστερα από κάθε γεύμα μπορείτε να πιείτε ξανά νερό αν διψάσετε: α) Μισή ώρα μετά από γεύμα με φρούτα.β) Δυό ώρες μετά από αμυλούχο γεύμα (γεύμα δηλαδή που περιέχει ό­σπρια, πατάτες, ρύζι, ψωμί, ζυμαρικά, κάστανα κλπ.). γ) Τρεις τουλάχιστον ώρες μετά από λευκωματούχο γεύμα (λ.χ. κρέας, ψάρι, αυγά, τυρί, ξηροί καρποί, σόγια κλπ.).

' Ετσι θα αποφύγετε την αραίωση των γαστρικών υγρών και τη δυσπεψία.6. Να μασάτε καλά την τροφή σας. Το στομάχι δεν έχει δόντια. Το πρώτο βήμα στην πέψη των τροφών είναι η διάσπασή τους σε μικρά κομμάτια με την διαδικασία της μάσησης και της πλήρους σιέλωσής των, πριν καταποθούν. Το σάλιο υγραίνει την τροφή και βοηθά στην προετοιμασία της γιά κατάποση. Επίσης περιέχει ένα ένζυμο που ξεκινά την πέψη του αμύλου. Αν δεν μαση­θεί καλά η τροφή χωνεύεται με δυσκολία. Όταν η τροφή δεν κομματιάζεται καλά, τα ένζυμα του στομάχου δεν μπορούν να την διαλύσουν άνετα και η πέψη δυσχεραίνεται. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είμαστε μυρηκαστικά ώστε να μπορούμε να εξεμούμε την τροφή μας και να την μασούμε ξανά και ξανά. Πριν μάθουμε να φτιάχνουμε και να τρώμε μαλακές τροφές, η ρωμα­λέα άσκηση του μηχανισμού της μάσησης, πρόσφερε την απαιτούμενη ανά­πτυξη του προσώπου,που τόσο συχνά λείπει στους σύγχρονους ανθρώπους. Χωρίς αμφιβολία η συνήθεια επίσης της μάσησης από το ένα μέρος του

στόματος βοηθά στο να εξηγήσουμε την παρατηρούμενη συχνά ασύμμετρη ανάπτυξη του ανθρώπου. Η μάσηση αναγκάζει περισσότερο αίμα να ρέει; στους μυώνες της σιαγώνας,καθώς και στα δόντια. Φαίνεται σίγουρο πως η αποτυχία μας να μασάμε είναι μερικώς υπεύθυνη για την πρώιμη σήψη των δοντιών μας. Μασώντας καλά την τροφή πριν την καταπιείτε, έχετε μεγαλύ­τερη ευχαρίστηση από την τροφή κ ι ' αυτό τείνει επίσης να προλάβει την πολυφαγία. Καταπίνοντας την τροφή σας έχετε μεγαλύτερα περιθώρια να παραφάτε παρά αν την μασάτε καλά.

Η απόλαυση του ουρανίσκου και η αποδοτικότητα του στομάχου προάγονται και τα δυό με την μακρά και υπομονετική μάσηση.

Οι τεχνητές τροφές που δίδονται στα παιδιά απαιτούν τόσο λίγο μάσημα ώστε τα παιδιά σύντομα χανουν το ένστικτο να μασούν.7. Μη τρώτε αν είστε κουρασμένος. Αναπαυθείτε για λίγο χαλαρωθείτε και ύστερα φάτε. Εάν έχετε υπνηλία ξαπλώστε κ ι ' όταν νοιώσετε άνετα και πεινασμένοι σηκωθείτε να φάτε. Μην στρωθείτε στο τραπέζι μόλις φτάσετε σπίτι από τη δουλειά σας.

Η κούραση ελαττώνει την λειτουργική δύναμη του οργανισμού, οι εκκρί- σεις αναστέλλονται και η πέψη εξασθενίζει. Εάν είστε κουρασμένος από μιά μέρα μόχθου, από αθλητικές δραστηριότητες ή από άλλη αιτία, αναπαυθείτε πριν φάτε. Το να φάτε κουρασμένοι είναι σχεδόν βέβαιο πως θα επιφέρει δυσπεψία και όσο πιό πολύπλοκο το γεύμα τόσο πιό βέβαιο πως θα αναπτυ­χθεί δυσπεψία. Κάθε παράγοντας που σπαταλά τις δυνάμεις του σώματος επιβραδύνει την πέψη. Βαρύ γεύμα πριν από σκληρή εργασία είτε διανοητική είτε σωματική είναι επίσης επιβαρυντικό στη πέψη. Εάν ληφθεί τροφή αμέ-ί σως πριν αρχίσουμε έντονη εργασία θα παραμείνει στο στομάχι για ώρες, χωρίς όφελος από τα πεπτικά ένζυμα. Άνδρες και γυναίκες που νομίζουν πως δεν μπορούν να εργαστούν χωρίς να φάνε πρώτα ένα μεγάλο γεύμμ εξαπατούν τους εαυτούς τους. Όσο μεγαλύτερο το γεύμα τόσο μεγαλύτε­ρη η ανάγκη για ανάπαυση και χαλάρωση μετά την τροφή. Όσο πιό βαριά η εργασία τόσο λιγώτερη πεπτική δύναμη έχει ο τρεφόμενος. Είναι σωστό και, χρήσιμο να αναπαυόμαστε έστω και λίγο, μετά τα γεύματα. Το πρωινό και το μεσημεριανό γεύμα πρέπει να είναι ελαφρά. Το βαρύ γεύμα της μέρας πρέπει να τρώγεται το βράδυ, γιά να χωνευτεί με άνεση. Σαν γενικός κανό­νας, στον οποίο μπορεί να υπάρξουν λίγες εξαιρέσεις είναι ο κανόνας, πως δεν πρέπει να λαμβάνεται τροφή αμέσως πριν ή αμέσως μετά από σκληρό σωματικό και διανοητικό μόχθο.8. Μη τρώτε καυτά ή παγωμένα φαγητά ή ποτά. Πολύ ζεστές τροφές όπως και οι πολύ κρύες είναι απορριπτέες. Η υπερβολική ζέστη δημιουργεί ένα βλαπτικό αποτέλεσμα πάνω στα τοιχώματα των λεπτότατων βλεννωδών μεμ­βρανών του στομάχου και των εντέρων.

Ο δρ. Mayo, διάσημος χειρούργος της περίφημης κλινικής Mayo (Η.Π.Α.),

έχει από μακρού χρόνου τονίσει, ότι η λήψη πολύ ζεστών φαγητών και ποτών στο στομάχι, είναι μιά από τις αιτίες γαστρικών ελκών. Πολύ κρύες τροφές, λόγου χάρη παγωτό, κρύο νερό κλπ. δυσχεραίνουν επίσης σοβαρά την πέψη. Εάν λαμβάνονται, πρέπει να λαμβάνονται σε μικρές ποσότητες και να σιγοπί- νονται ή να μασώνται έντονα και να καταπίνονται έτσι ώστε πριν φθάσουν στο στομάχι να έχουν αποκτήσει μιά θερμοκρασία που να πλησιάζει την θερμο­κρασία του σώματος.9. Αποφεύγετε τα γλυκά κάθε λογής και γενικά τη ζάχαρη, ακόμα και τις κομπόστες. Η ζάχαρη θεωρείται από σύγχρονους κορυφαίους επιστήμονες σαν ο «λευκός φονιάς».10. Αποφεύγετε τα παστά και τα αλλαντικά, τους πελτέδες, τη μουστάρδα, το ξύδι, το άλάτι, το πιπέρι και τα κάθε λογής μπαχαρικά, που κάνουν την τροφή βαριά και είναι ερεθιστικά του στομαχιού. Τα αλλαντικά είναι συνήθως φτιαγμένα από κακής ποιότητας κρέατα, περιέχουν χημικές ουσίες επικίν­δυνες και η κακή τους ποιότητα κρύβεται πίσω από τα αρώματα των διαφό­ρων μπαχαρικών. Τα παστά είναι μουμιοποιημένα κρέατα ή ψάρια, γεμάτα αλάτι. Το αλάτι δημιουργεί βλαβερές και επικίνδυνες για τον οργανισμό καταστάσεις.11. Αποφεύγετε να τρώτε φρούτα μετά το φαγητό. Εάν θέλετε φρούτο, τρώγετέ το, λίγο πριν από το φαγητό.12. Αποφεύγετε να τρώτε αμυλούχες και λευκωματούχες τροφές στο ίδιο γεύμα. Επίσης μάθετε να τρώτε απλά γεύματα. Όχι δυό συμπυκνωμένα λευκώματα (κρέας, ψάρι, τυρί, αυγό) στο ίδιο γεύμα ή δυό συμπυκνωμένα άμυλα (πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά, όσπρια) στο ίδιο γεύμα.13. Όταν τρώτε μαγειρευμένη τροφή να την συνοδεύετε πάντα με άφθονη ωμή τροφή (σαλάτα). Η ωμή σαλάτα βοηθά να χωνευτεί και να αφομοιωθεί η μαγειρευμένη τροφή. Οι ωμές τροφές, πρέπει να αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του γεύματος.14. Πλένετε καλά τα λαχανικά σας με ζεστό νερό και ξεπλύνετε τα με δροσερό νερό. Μη τα αφήνετε να παραμένουν μέσα στο νερό, γιατί κατα- στρέφονται οι υδατοδιαλυτές βιταμίνες. Στραγγίξτε τα λαχανικά και τα σαλα­τικά, πριν τα φάτε.15. Τα λαχανικά πρέπει να μαγειρεύονται με όσο γίνεται λιγώτερο νερό ή να βράζονται στον ατμό, ή να ψήνονται σε ειδικές χύτρες που μαγειρεύουν χωρίς νερό ή με λίγο νερό. Με το βράσιμο, ένα σημαντικό μέρος από τα θρεπτικά συστατικά κατασταλάζει στο νερό και τελικά καταλήγει στο νεροχύ­τη. Πρέπει να χρησιμοποιούμε ελάχιστο νερό, ώστε τα λαχανικά να το χρησι­μοποιούν στη διάρκεια του μαγειρεύματος κι ’ όσο περισσεύει να το πίνουμε, για να μη στερούμε τον οργανισμό μας από τα πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία που έχουν κατασταλάξει μέσα του. Αφού βράσει το νερό ρίχνουμε μέσα τα λαχανικά και τα βράζουμε γοργά. Με το γοργό βράσιμο χάνονται λιγότερες

βιταμίνες και μεταλλικά άλατα. Μην παραβράζετε τις τροφές σας. Υπερβοΐ λικά μαγειρευμένες τροφές, τροφές δηλαδή, που έχουν αλλάξει χρώμα, που έχουν λυώσει, είναι σχεδόν νεκρές από θρεπτική άποψη. Πρέπει να τις κατεβάζουμε μόλις μαλακώσουν, πριν αλλάξουν χρώμα, ενώ κρατάνε ακόμη, αλλά μασούνται με άνεση.16. Αποφεύγετε γενικά τις κονσέρβες από κονσέρβες ζωικών τροφών (κρέατος, ψαριού) έως και κονσέρβες φρούτων, χυμών, λαχανικών. Οι κον- σερβοποιημένες τροφές είναι όχι μόνο υπερβολικά μαγειρευμένες, αλλά περιέχουν πολύ αλάτι, χημικά συντηρητικά, χρώματα, ζάχαρη και άλλες βλα­βερές ουσίες.17. Όχι πολύ λάδι στις τροφές. Δημιουργούν προβλήματα ακόμα κι ’ αν πρόκειται για λάδια πολυακόρεστα. Οι ανάγκες του οργανισμού σε λίπος είναι πολύ μικρές. Το λάδι - με μέτρο - θα πρέπει να μπαίνει ωμό σε όλα τα φαγητά. Όχι μαγειρευμένο ή καμένο λάδι ή βούτυρο. Ποτέ τηγάνισμα ή τσιγάρισμα. Όταν τα λίπη και τα λάδια υποβάλλονται σε θέρμανση, ανα­πτύσσονται ελεύθερα λιπαρά οξέα, τα οποία είναι όχι μόνο μη αφομοιώσιμα, αλλά και δηλητηριώδη όπως έχει αποδειχθεί.18. Αντί για άσπρο ψωμί, γυαλισμένο ρύζι και άσπρα μακαρόνια, μπορείτε να χρησιμοποιείτε τα θρεπτικότερα και υγιεινότερα: μαύρο ψωμί ολικής άλε­σης, σκούρα μακαρόνια από αλεύρι πλήρους άλεσης, και σκούρο ακατέργα­στο ρύζι. Για το τι θρεπτικές απώλειες και τι βλαπτικές επεξεργασίες υφί- στανται τα προϊόντα αυτά όταν ραφινάρονται θα πληροφορηθείτε στα ανάλο­γα κεφάλαια αυτού του βιβλίου.19. Όταν δεν μπορείτε να μασήσετε καλό την ωμή τροφή (ωμή σαλάτα, ωμούς ξηρούς καρπούς, φρούτα κλπ.) μπορείτε να τα αλέθετε στον τρίφτη ή στο μίξερ. Όμως τότε θα πρέπει να τα φάτε αμέσως μετά για να μή προφτά- σουν να αλλοιωθούν, να πάθουν δηλαδή οξείδωση, που συνεπάγεται σημα­ντική καταστροφή ορισμένων θρεπτικών στοιχείων.20. Εάν έχετε γερά δόντια, να κόβετε τα σαλατικά σας - πριν τα φάτε - σε χονδρά κομμάτια. Όταν τα ψιλοκόβουμε χάνονται πολύτιμα θρεπτικά στοι­χεία από την οξείδωση. Μην αφήνετε να περνά πολύ ώρα πριν τα καταναλώ­σετε.21. Αποφεύγετε φαγητά μαγειρευμένα από την προηγούμενη μέρα και ξαναζεσταμένα. Το δεύτερο μαγείρευμα σημαίνει κι ’ άλλη απώλεια θρεπτι­κών ουσιών με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται εξαιρετικά η θρεπτική αξία των τροφών. Το διπλό μαγείρευμα κάνει τις τροφές σχεδόν νεκρές. Το μαγει- ρευμένο φαγητό πρέπει να τρώγεται σύντομα μόλις απομαγειρευτεί γιατί παθαίνει διάφορες αλλοιώσεις.22. Ό χι κρέας περισσότερο από μια ή δυό φορές την εβδομάδα και όχι ποσότητα μεγαλύτερη από 120 - 130 γραμμάρια τη φορά. Σήμερα πια έχει αποδειχθεί - έπειτα από πολλές σχετικές έρευνες - ότι το κρέας δεν είναι

τροφή κατάλληλη γιά τον άνθρωπο. Περιέχει πολύ λίπος, πολύ λεύκωμα, σηπτικά προϊόντα, συχνά ορμόνες και αντιβιοτικά. Κουράζει πολύ τα νεφρά και προδιαθέτει γιά πολλές αρρώστειες. Τα ζώα στην εποχή μας είναι συνή­θως άρρωστα όταν φτάνουν στο σφαγείο. Γενικά οι σάρκες δεν είναι οι καλύτερες πηγές λευκωμάτων για τον άνθρωπο. Μπορούμε κάλλιστα να πάρουμε τα λευκώματα που χρειαζόμαστε από φυτικές πηγές - σπόρους, ξηρούς καρπούς, σόγια, όσπρια - με μεγάλο κέρδος για την υγεία μας.23. Κάνετε τα γεύματά σας να φαίνονται ελκυστικά. Στολίζετε έτσι το τραπέζι σας που να είναι πηγή ευχαρίστησης και έλξης για όλες τις αισθή­σεις (την όραση, τη γεύση, την αφή, την όσφρηση). Απλώνετε τις τροφές έτσι που να τραβάν, να μαγνητίζουν τον πεινασμένο άνθρωπο, επιτείνοντας το αίσθημα της πείνας και προκαλώντας άφθονη έκκριση γαστρικών υγρών.' Ετσι, όχι μόνο απολαμβάνει κανείς την τροφή του περισσότερο, αλλά και τη χωνεύει και την αφομοιώνει καλύτερα,γιά το καλό της υγείας του.

Στολίζετε με όμορφο τρόπο τις σαλάτες, γιά να τραβούν το ενδιαφέρον των παιδιών και να τα σπρώχνουν να τις τρώνε με ευχαρίστηση, ακόμα κι ’ όταν δεν έχουν ζωηρό ενδιαφέρον γ ι ' αυτές.24. Χρησιμοποιείτε κυρίως φρούτα και λαχανικά της εποχής. Πάντοτε να χρησιμοποιείτε τα εξωτερικά πράσινα φύλλα και τα πράσινα μέρη των λαχα­νικών. Όταν φτιάχνετε τις σαλάτες σας μη τσιγγουνεύεστε τα λαχανικά που θα βάλετε. Φτιάξτε μιά πλούσια σαλάτα ποικιλίας χρησιμοποιώντας 3 έως 4 είδη της εποχής, χονδροκομμέ να, όμορφα, στολισμένα, με λίγο λάδι και λίγο λεμόνι.25. Όχι κρεμύδια και σκόρδα ωμά στην σαλάτα σας, ούτε καυτερά ραπάνια κλπ. περιέχουν λάδι της μουστάρδας που είναι μιά τοξική ουσία για τον οργανισμό σας. Τα κρεμμύδια ή τα σκόρδα μπορεί να τρώγονται μαγειρευμέ- να - βραστά ή ψητά. Όχι πικρά χόρτα. Είναι πολύ δύσπεπτα και σας βλά­πτουν.26. Μη χρησιμοποιήτε τη χύτρα ταχύτητας για το μαγείρευμα. Με την υψη­λή πίεση που ασκείται στα λαχανικά, καταστρέφονται πολύτιμα στοιχεία της τροφής. Ούτε κατσαρόλες από αλουμίνιο. Χρησιμοποιείτε κατσαρόλες εμα­γιέ, πυρέξ ή έστω από ανοξείδωτο χάλυβα. Η υψηλή θερμοκρασία στο μα- γείρευμα καταστρέφει ειδικά τις βιταμίνες Βι και Ο, κλπ.27. Μη χρησιμοποιείτε στη μαγειρική και στα γλυκά σας, άσπρο αλεύρι και άσπρη ζάχαρη. Η σκούρα ακατέργαστη ζάχαρη, το αγνό μέλι, το πετιμέζι και η σταφιδίνη είναι πολύ καλύτερα, καθώς και το αλεύρι το σκούρο (με το πίτουρο μαζί)?το ολικής άλεσης.28. Αποφεύγετε τα μαραμένα λαχανικά και σαλατικά γιατί έχουν σχεδόν καταστραφεί τα θρεπτικά τους στοιχεία.29. Μη μουσκεύετε τις σαλάτες, σε μιά λίμνη λαδιού. Βάζετε λίγο λάδι γιατί η χρήση πολύ λαδιού τις καθιστά δύσπεπτες και ανούσιες.

30. Μη προοθέτετε ποτέ σόδα στα λαχανικά ή στα όσπρια. Καταστρέφει ορισμένες από τις βιταμίνες τους.31. Όταν νοιώθετε έντονη την ανάγκη για γλυκό φάτε γλυκά φρούτα φρέ­σκα ή ξερά ή μιά κουταλιά αγνό άβραστο μέλι ή σταφιδίνη ή πετιμέζι. Όχι όμως μέλι ή φρούτα μετά το φαγητό και χωρίς πείνα.32. Μη παίρνετε τροφικά συμπληρώματα. Δεν έχετε ανάγκη από σιτέλαιο, λεκιθίνη, μαγιά της μπύρας, μουρουνέλαιο κ ι ' άλλα ιχθυέλαια, βιταμίνες Ε, Ό Β κλπ. Μη ξοδεύετε τα χρήματά σας για τέτοια πράγματα' δεν σας οφε- λούν. Μάθετε να τρώτε σωστά, μ' ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο που αποτε- λείται από φρέσκες φυσικές τροφές, οι οποίες περιέχουν σίγουρα όλα τα θρεπτικά στοιχεία που έχει ανάγκη ο οργανισμός σας. Για να καλύπτονται οι καθημερινές ανάγκες σε βιταμίνες και μέταλλα να τρώτε μιά μεγάλη τουλά­χιστον σαλάτα ποικιλίας καθημερινώς,φρεσκοκομμένη και άφθονα φρούτα της εποχής.33. Προσέχετε όταν αγοράζετε σύκα, δαμάσκηνα, σταφίδες, χουρμάδες, βερύκοκκα και άλλα ξερά φρούτα γιατί τα ετοιμάζουν συχνά με σορβικό κάλιο, με γλυκερίνη, παραφίνη ή διοξείδιο του θείου.34. Αποφεύγετε άγουρα, ανώριμα, ή υπερώριμα φρούτα' θα σας φέρουν δυσπεψία κι ’ άλλες ενοχλήσεις.35. Βάλτε τη φέτα (το κομμάτι εκείνο που πρόκειται να καταναλωθεί), σ' ένα βαθύ σκεύος και αφήστε την, στο νερό σχεδόν μιά ολόκληρη ή μισή έστω μέρα, αλλάζοντας κάπου - κάπου το νερό. Το αλάτι - με τον τρόπο αυτό μπορεί να φύγει σχεδόν όλο.36. Αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε πλαστικά δοχεία. Έχει βρεθεί ότι για διάφορους λόγους τα πλαστικά είναι αρκετά βλαπτικά στην υγεία όταν χρη­σιμοποιούνται για να βάζουμε διάφορες τροφές. Τροφές που αποτελούνται από ημιστερεά υλικά και που περιέχουν οι περισσότερες οξέα, έχουν μιά τάση, να απορροφούν χημικά που υπάρχουν στα πλαστικά. Τροφή που έχει μπει σε πλαστικό δοχείο δεν θα πρέπει να τρώγεται. Αποφεύγετε να βάζετε τροφές, ειδικά ζεστές σε πλαστικά δοχεία.37. Τα πίτουρα λαμβανόμενα από μόνα τους, και όχι σαν στοιχείο των πλή- ρων φυσικών τροφών, χωρίς δηλαδή τα υπόλοιπα στοιχεία του σίτου, μπορεί να εμποδίσουν τα έντερα από το να απορροφήσουν ουσιώδη μέταλλα από την τροφή.38. Μη δίνετε στα παιδιά σας μπισκότα και κέικ του εμπορίου, τσιπς, γαριδά- κια, σοκολάτες, καραμέλες, αναψυκτικά κ ι ' άλλα παρόμοια προϊόντα. Μειώ­νουν την όρεξή τους για φυσικές τροφές, δημιουργούν ανορεξία, και δια­στρέφουν την γεύση τους και την θρέψη τους. Περιέχουν άχρηστα και βλα­πτικά συστατικά: λίπη κακής ποιότητας και βλαπτικώτατα, ζάχαρη, κακάο, άσπρο αλεύρι, αλάτι, καφεΐνη (τα αναψυκτικά τύπου κόλα κυρίως)^χημικά πρόσθετα, χρώματα και γεύσεις επικίνδυνες.

39. Για την συντήρηση των διαφόρων τροφίμων και την σωστή προετοιμασία και μαγειρική τους (λ.χ. σκούρο ρύζι, όσπρια, πατάτες, λαχανικά κλπ., κλπ.), θα αναφερθούμε αναλυτικά στο επόμενο βιβλίο της σειράς αυτής, που θα καλύψει τα θέματα σωστής υγιεινής μαγειρικής και υγιεινών συνταγών φα­γητών και γλυκισμάτων κλπ.40. Αποφεύγετε τροφές μαγειρευμένες από την προηγούμενη μέρα. Οι μαγειρευμένες τροφές εάν δεν μπουν στο ψυγείο αμέσως μετά το μαγεί- ρευμά τους παθαίνουν μία ύπουλη ζύμωση ακόμη και στην διάρκεια από το ένα γεύμα στο άλλο. Εάν κρυώσουν και τις ξαναζεσταίνετε προτού τις φάτε η υποβάθμισή τους είναι εξίσου μεγάλη. Η οικονομία όσο και η καλή θρέψη υπαγορεύουν να προετοιμάζονται τα γεύματα έτσι που να μην μένει καμιά τροφή.41. Τα φρούτα που έχουν κοπεί, τα καρπουζοπεπονοειδή που έχουν ανοι­χτεί και οι σαλάτες που έχουν κοπεί αποσυντίθενται γοργά. Εάν σχεδιάζετε να αποθηκεύσετε ένα κομμάτι καρπούζι, για την επόμενη μέρα καλύψετε την κομένη επιφάνεια με λαδόχαρτο ή με πλαστική οακούλα ή με κάτι άλλο ενώ θα διατηρείται στο ψυγείο ΠΑΝΤΟΤΕ όμως να απομακρύνετε μια λεπτή φέτα που εφάπτονταν με το πλαστικό, πριν ξαναφάτε.42. Έκθεση οε έντονο κρύο απαιτεί την δαπάνη τόσης πολλής ενέργειας για δημιουργία ζέστης, ώστε οι πεπτικές και αφομοιωτικές δυνάμεις μειώνο­νται, πέφτουν. Το άτομο που εκτίθεται σε έντονο κρύο δεν θα πρέπει να φάει ή θα πρέπει να φάει ελαφρά, λίγο, ώσπου η ζέστα και η ανάπαυση να έχουν αποκαταστήσει τη θρεπτική ικανότητα. Να τρώτε με ζεστά τα πόδια.

Τελειώνοντας τους κανόνες για το πως πρέπει να τρώμε, θα αναφερθού­με σ' ένα εβδομαδιαίο μενού, για όσους θέλουν και πρακτικά πιά να εφαρμό­σουν τα όσα διάβασαν:43. Ένα εβδομαδιαίο μενού υγιεινής διατροφής.

ΔΕΥΤΕΡΑΠρωινό: Φρούτο της εποχής.

Μεσημέρι: 1) Σαλάτα ωμή ποικιλία.2) Βραστά πράσινα λαχανικά.3) Βραστές ή ψητές πατάτες (ψημένες με τα φλούδια τους),

δυό και λίγο μαύρο ψωμί.Βραδυνό: Λαχανικά ωμά και βραστά και λίγο ανάλατο τυρί άοπρο (γύρω

στα 100 - 120 γρ ).

ΤΡΙΤΗΠρωινό: Φρούτο της εποχής.

Μεσημέρι: 1) Σαλάτα ωμή.

Βραδυνό:

Πρωινό:Μεσημέρι:

Βραδυνό:

Πρωινό:Μεσημέρι:

Βραδυνό:

Πρωινό:Μεσημέρι:

Βραδυνό:

ΠρωϊνόΜεσημέριΒραδυνό

Πρωινό:Μεσημέρι:

Βραδυνό:

2) Βραστά πράσινα λαχανικά.3) Ρύζι σκούρο βραστό πηκτό (όχι νερουλό) βρασμένο με ψι-

λοκομένα λαχανικά και ψωμί.Φρούτα φρέσκα της εποχής και μετά τα φρούτα ακολουθεί μιά φούχτα μέχρι 90 περίπου γραμμάρια άψητους ξηρούς καρπούς (αμύγδαλα).

7 ΤΕΤΑΡΤΗΦρούτο της εποχής.1) Λαχανικά ωμά και βραστά.2) Φασόλια ξερά μαυρομάτικα βραστά (στεγνά).Φρούτα + σαλάτα + 1 -2 αυγά βραστά μελάτα.

ΠΕΜΠΤΗΦρούτο ή φρεσκοστιμένος χυμός φρούτου.1) Σαλάτα ωμή.2) Βραστά λαχανικά.3) Γεμιστές ντομάτες ή κολοκύθια ή μελιτζάνες με σκούρο

Ρύζι.Φρούτο, λαχανικά ωμά και βραστά και ψάρι ψητό.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΦρούτο της εποχής.1) Σαλάτα ωμή.2) Βραστά λαχανικά ή χορτόσουπα.3) Μπλιγούρι ή χωριάτικο τραχανά, ή υγιεινές (με πλήρη στοι­

χεία) χυλοπίτες και ψωμί.Φρούτο, λαχανικά και μπιφτέκια σόγιας ή φουντούκια.

ΣΑΒΒΑΤΟΦρούτα.Λαχανικά ωμά και βραστά και τυρί ανάλατο.Φρούτα + σταφίδες ή σύκα και γιαούρτι ή αβοκάντο.

ΚΥΡΙΑΚΗΦρούτα.Βραστά λαχανικά + σαλάτα και ψητό κρέας μέχρι 200 γραμ. ψητό (κατσίκι, ή μοσχάρι ή χωριάτικο κοτόπουλο).Φρούτα + σαλάτα + μιά χούφτα ξηρούς καρπούς και γιαούρτι.

ΒΛΑΣΤΟΙ (ΣΠΡΑΟΥΤΣ, ΦΥΤΡΑ)

Το βλάστεμα των σπόρων είναι μια διασκέδαση, μια ευχάριστη απασχόλη­ση, Είναι απολαυστικό να παρακολουθεί κανείς την ανάπτυξη (σ' ένα βάζο στα ράφια της κουζίνας σας) πράσινων λαχανικών πλούσιων σε βιταμίνες και μέταλλα, φορτωμένα με ένζυμα και χλωροφύλλη. Καθώς οι μικρούτσικοι σπόροι πολλαπλασιάζονται σε όγκο (μιά η δυό κουταλιές της σούπας άλφα -άλφα ή φακής γεμίζουν το βάζο με βλαστούς), μια θαυμάσια προσθήκη της σαλατας αναπτύσσεται, που περιέχει αφθονία βιταμινών Α, Β και Ο. Οι βλα­στοί άλφα - άλφα είναι επίσης μια υπέροχη πηγή βιταμινών ϋ, Ε, Κ, κλπ. Η βιταμίνη Ο βρίσκεται σε αφθονία στις φακές και στη ροβίτσα μετά από 3 ημέρες.

Οι βλαστοί αναπτύσσονται εύκολα σ' όλες τις εποχές. Σπόρους άλφα -άλφα μπορεί κανείς να βρει στα καταστήματα γεωργικών είδών, στα καταστή­ματα σπόρων γενικά ή και αλλού. Και πολλοί άλλοι σπόροι μπορούν να χρησι­μοποιηθούν όπως είναι η βρώμη, το σιτάρι, η σίκαλη, τα φασόλια, ο αρακάς (ξερός), τα ρεβύθια και όλα τα δημητριακά. Με λίγο πειραματισμό και άσκηση θα τα καταφέρετε σιγά - σιγά.

Ό λα μπορούν να φαγωθούν ωμά μετά το βλάστεμά τους και μπορούν να τοποθετηθούν σ' ένα τάπερ και να διατηρηθούν στο ψυγείο για μια περίπου εβδομάδα.

Τα βλαστεμένα φασόλια, ωμά ή μαγειρευμένα, δημιουργούν λιγώτερα αέ­ρια- από τα μη βλαστεμένα. Το σιτάρι εύκολα ξυνίζει, όπως και όλα τα άλλα δημητριακά και πρέπει κάθε φορά να φτιάχνετε μια μικρή ποσότητα και να την τρώτε σύντομα, σε μια - δυό μέρες, πριν ξυνίσει.

Το φυτικό οξύ στα πλήρη δημητριακά είναι ανταγωνιστικό στο ασβέστιο και άλλα μέταλλα. Το μούσκεμα και το βλάστεμα τους, εξουδετερώνει το φυτικό οξύ, έτσι που τα βλαστημένα δημητριακά όχι μόνο προσφέρουν αυξημένα θρεπτικά στοιχεία, αλλά εξαλείφουν την απειλή του φυτικού οξέος. Τρώτε τις φακές σε 2 - 3 μέρες, όταν οι βλαστοί δεν είναι περισσότερο από μια ίντσα. Οι φακές είναι πλούσιες σε λεύκωμα επίσης και είναι ευκολώτερες στο χειρισμό. Η ροβίτσα είναι επίσης ευκολώτερη στο βλάστεμα και θα είναι έτοιμη σε 3 ή 4 ημέρες και οι βλαστοί γίνονται δυό ίντσες. Το αλφάλφα είναι έτοιμο σε 3 - 4 ημέρες, οι βλαστοί 2 - 3 ίντσες.

Ο πιό απλός και εύκολος τρόπος να κάνετε βλαστούς:

Βάλετε 3 - 6 κουταλιές της σούπας σε ένα βάζο γυάλινο ροβίτα ή φακές, ή σιτάρι, η αλφα - αλφα με καθαρό νερό, τρεις έως τέσσερεις φορές τον όγκο των σπόρων. Μουσκέψετε αποβραδύς ή 6 έως 10 ώρες. Χρειάζεται περισσότερο μούσκεμα εάν ο καιρός είναι δροσερός και λιγώτερο εάν είναι ζεστός ο καιρός.

Καλύψτε το βάζο με ειδικό άσπρο πανί ή νάϋλον που κρατιέται με λαστιχά­κια γύρω από το λαιμό του βάζου.

Το επόμενο πρωΐή όταν συμπληρωθεί το μούσκεμα, χύστε το νερό. Θέστε το βάζο στο περβάζι του παραθύρου ανάποδα, έτσι που το νερό να απομα­κρύνετε σε 45° γωνία.

Πρωί - μεσημέρι - βράδυ να προσθέτετε φρέσκο νερό να καταβρέχετε τους καρπούς και να χύνετε το νερό όλο πάλι και θέστε μετά το βάζο πάνω στο παράθυρο, έτσι που να απομακρύνετε το νερό. Καλύψτε με μικρή πετσέ­τα, ώστε νάχει αέρια και ζέστη ο σπόρος αλλά όχι φως. Συνεχίστε αυτό και σε 2 - 3 ημέρες οι βλαστοί θα εμφανιστούν και θάναι έτοιμοι για φάγωμα.

Μετά από 3 ημέρες, όταν δηλ. εμφανιστούν τα φύλλα, απομακρύνετε την πετσέτα, έτσι που το φως (όχι το φως του ήλιου κατ ’ ευθείαν) να πρασινήσει τα φύλλα (χλωροφύλλη). Το πρασίνισμα μπορεί να χρειασθεί 8 - 1 2 ώρες ή περισσότερο. Μετά μπορούν να τοποθετηθούν σε ένα πλαστικό κλειστό δο­χείο στο ψυγείο, αρκεί νάναι στεγνά, γιατί αν είναι βρεγμένα εύκολα μουχλιά­ζουν. Κάθε φορά που τρώμε μπορούμε να βάζουμε στη σαλάτα μας ή στα βραστά λαχανικά 2 κουταλιές της σούπας βλαστούς.

Αλλοι βλαστοί χρησιμοποιούνται συντομώτερα, χωρίς πράσινα φύλλα.Μιά άλλη απλή μέθοδος βλάστησης είναι η χρήση ενος μπώλ με ένα πιάτο,

πάνω από το μπώλ να το καλύπτει μεν, αλλά να αφήνει τον αέρα να περνά, ώστε να αναπνέουν οι βλαστοί. Φροντίζετε να φεύγει όλο το νερό από το μπωλ κάθε φορά που ραντίζετε τους βλαστούς.

Επίσης το βλάστεμα των σπόρων μπορεί να γίνει και σε μιά πήλινη γλα- στρούλα που έχει στον πυθμένα της μια τρυπούλα μικρή ώστε να φεύγει το νερό, αλλά να μη φεύγουν οι σπόροι ή οι βλαστοί, όταν ραντίζονται. Μπορεί να κλείσουμε την τρυπούλα με ένα τουλουπάνι ή με ένα άλλο πανί. Σ' όλες τις περιπτώσει τηρείται η ίδια διαδικασία που αναφέραμε πάρα πάνω. Μπο­ρούμε με επιτυχή τρόπο να βλαστήσουμε σπόρους σε μιά καλά μουσκεμένη, υγρή άμμο και από ορισμένους θεωρείται η καλύτερη μέθοδος γιατί παρε­μποδίζει την ωσμωτική απώλεια ορισμένων θρεπτικών στοιχείων από τους σπόρους,που περνούν στο νερό κατά την διάρκεια του μουσκεύματος των σπόρων.

' Οπως είδαμε, δεν είναι καθόλου δύσκολο, για κείνον που θέλει να τρέφ ε­ται σωστά, να φτιάξει βλαστούς (ή σπράουτς).

Τα φύτρα είναι πολύ θρεπτικά γιατί περιέχουν πληθώρα στοιχείων απαραί­τητων για την καλή υγεία Ας μη ξεχνάμε ότι τα φύτρα περιέχουν όλα εκείνα

τα συστατικά που χρειάζεται ένα φυτό για να ζήσει και να μεγαλώσει. Από αυτό βασικά παράγεται και διατηρείται η ζωή.

Τρώγονται μόνα τους ή με φρούτα ή με μια σαλάτα (καλύτερος συνδυα­σμός), αλλά δεν θα πρέπει να μαγειρεύονται ποτέ.

ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΡΟΦΩΝ

Βασική η ιδέα του συνδυασμού των τροφών είναι, ότι τα διαφορετικά είδη τροφών, ε ίτε για λεύκωμα πρόκειται ε ίτε για άμυλο, ή για λίπος, ε ίτε πρόκει­ται για όξινη, αλκαλική, πικρή ή γλυκιά τροφή, απαιτούν ειδικά είδη ενζύμων για την πέψη τους. Όταν αναμιγνύονται ο' ένα γεύμα τροφές, που απαι­τούν αντίθετα είδη ενζυμικής δράσης, παρεμποδίζεται η κατάλληλη πέψη τους.

Οι υγιεινιστές γιατροί βρήκαν ότι οι τροφές χωνεύονται πιο εύκολα όταν συνδυάζονται μ ’ έναν τρόπο που είναι βιοχημικά αρμονικός.

Ό ταν χρησιμοποιούνται οι αρχές του οωστού συνδυασμού των τροφών, βελτιώνεται η γενική σωματική κατάσταση, επειδή η εργασία του πεπτικού συστήματος καθίσταται πολύ ευκολώτερη. Εάν ανήκετε σ' εκείνους που υποφέρουν με χρόνια πεπτικά προβλήματα^θα έχετε πολλά να κερδίσετε, κατακτώντας τις αρχές αυτές. Ατομα με κολίτιδα, γαστρίτιδα, εκκολπωμά- τωση, προβλήματα χοληδόχου κύστεως, πεπτικά έλκη και υπερχλωριδρίαση, όταν μάθουν να συνδυάζουν σωστά τις τροφές τους, έχουν θαυμαστές αλ­λαγές στην κατάστασή τους. Όσο κ ι ' αν φαίνονται πολύπλοκοι, σιγά - σιγά τους συνηθίζει κανείς και τους χειρίζεται, τους εφαρμόζει, με μεγάλη άνε­ση γίνονται ένα μέρος της καθημερινής ζωής. Δεγ χρειάζεται να έχετε άγχος και νευρικότητα για το θέμα αυτό.

Να οι βασικοί συνδυασμοί:1. Μη τρώτε λευκώματα και άμυλα ταυτόχρονα. Δεν θα πρέπει λόγου χάρη να τρώτε τυρί και ταυτόχρονα πατάτες, ή με ζυμαρικά ή δημητριακά. Ο λόγος; Το στομάχι εκκρίνει ένα διαφορετικό είδος χυμού ότΰνΓτρώτε μια αμυλούχο τροφή (π.χ. πατάτες, ρύζι, όσπρια, ζυμαρικά κλπ.) και μια διαφορε­τική έκκριση όταν τρώτε μια λευκωματούχο τροφή (π.χ. κρέας, ψάρι, τυρί, αυγά, ξηρούς καρπούς, σπόρους κλπ.). Πραγματικά τα άμυλα και τα λευκώ­ματα απαιτούν αντίθετα γαστρικά υγρά - το άμυλο απαιτεί ένα αλκαλικό γαστρικό υγρό, το λεύκωμα απαιτεί ένα όξινο γαστρικό υγρό για να χωνευτεί.2. Μην τρώτε όξινες τροφές και άμυλα ταυτόχρονα. Μη τρώτε λ.χ., χυμό πορτοκαλιών και ταυτόχρονα ψωμί, φρυγανιές, τόστ, κλπ. Πιείτε τον χυμό 10 λεπτά πριν φάτε το αμυλώδες πρωινό. Ο λόγος είναι ότι ακόμη και τα αδύνα­τα οξέα καταστρέφουν την πτυαλίνη, το ένζυμο που είναι απαραίτητο για την χώνεψη των αμύλων. Ό ξινες τροφές είναι: γρέϊπ φρούτ, λεμόνια, πορτοκά­

λια, ξινά μήλα, ξινά σταφύλια, τομάτες, φράουλες, ξινά ροδάκινα κλπ...3. Μην τρώτε τα λίπη και τα λευκώματα στο ίδιο γεύμα. Όχι βούτυρα και λίπη (ελαιόλαδο, σπορέλαια, μαργαρίνες, φυτίνες κλπ.) σε μεγάλη ποσότητα όταν τρώτε τυρί, αυγά, κρέας, ψάρι κλπ. Ο λόγος είναι απλός: Το λίπος έχει ένα κατασταλτικό αποτέλεσμα πάνω στη γαστρική έκκριση. Μιας και τα πε­ρισσότερα λευκώματα περιέχουν το δικό τους ποσοστό λίπους χρειάζεται αρκετός χρόνος για να χωνευτούν από μόνα τους. Εάν χρησιμοποιήσετε στο ίδιο γεύμα πρόσθετα λίπη, καθυστερεί ακόμη περισσότερο η πέψη και δημι- ουργούνται δυσπεπτικές καταστάσεις. Τα βασικά λίπη είναι: βούτυρο, κρέμα, μαργαρίνη, αβοκάντο, ελαιόλαδο, σπορέλαια κλπ...

(Σημ: Τα πολύ παχειά κρέατα είναι καλύτερα να ταξινομούνται ως λίπη, επειδή το περιεχόμενό τους σε λεύκωμα δεν αντισταθμίζει την βλάβη που προκαλείται από το περιεχόμενό τους σε λίπος. Ακόμα και τα λεγάμενα άπαχα κρέατα από τα οποία έχει απομακρυνθεί όλο το ορατό λίπος περιέ­χουν 12% με 15% λίπος).4. Μην τρώτε μαζί ζάχαρα και λευκώματα. Μην τρώτε μαζί π.χ. μπανάνες, ή χουρμάδες ή σταφίδες ή σύκα με τυρί ή ξηρούς καρπούς. Ο λόγος για το συνδυασμό αυτό είναι ο ακόλουθος: Οι ζάχαρες δεν υφίστανται καμμιά πέψη στο στόμα ή στο στομάχι, αλλά περνάνε γρήγορα και φτάνουν στο έντερο και χωνεύονται εκεί. Όταν τις τρώτε με λευκώματα ή άμυλα ή λίπη τα ζάχαρα κατακρατούνται στο στομάχι περιμένοντας τις άλλες τροφές για να χωνευ­τούν. Ενώ περιμένουν, αρχίζουν να παθαίνουν ζύμωση. Τα πεπτικά προβλή­ματα που προκύπτουν μπορεί να προκαλέσουν αέρια, ξυνίλες και άσχημη αναπνοή. Οι βασικές, σε φυσική κατάσταση ευρισκόμενες ζάχαρες είναι: Μπανάνες, πεπόνια, καρπούζια, χουρμάδες, σύκα, φρούτα ξερά, φρούτα φρέσκα, λωτοί, σταφίδες, κλπ..

(Σημ. Η ζάχαρη σε φυσική κατάσταση είναι η ζάχαρη που βρίσκεται στη φύση· κύρια φρουκτόζη και γλυκόζη. Πρέπει να τη διακρίνουμε από τη ραφι- ναρισμένη ζαχαρόζη (κοινή ζάχαρη)5. Μην τρώτε άμυλα και ζάχαρες στο ίδιο γεύμα. Οι ζάχαρες δεν χωνεύο­νται ούτε στο στόμα, ούτε στο στομάχι, αλλά στο λεπτό έντερο. Όταν τρώτε άμυλο μαζί με τη ζάχαρη, το ίδιο πράγμα συμβαίνει, που συμβαίνει όταν τρώτε λεύκωμα μαζί με τη ζάχαρη - η ζάχαρη κατακρατείται στο στομάχι ενώ περιμένει για το άμυλο να χωνευτεί (υφίσταται μιά μικρή υδρόλυση το άμυλο στο στομάχι) και προκαλείται ζύμωση.6. Τρώτε μόνο μια συμπυκνωμένη τροφή σε κάθε γεύμα. Μια συμπυκνωμέ­νη τροφή είναι μια τροφή που δεν περιέχει σε μεγάλο ποσοστό νερό και είναι «πυκνή» ή μεγάλης περιεκτικότητας σε θερμίδες, λόγου χάρη, δημητριακά, κρέας, τυρί, ψάρι, ξηροί καρποί, σπόροι, σόγια, αυγά, όσπρια, αβοκάντο (<λπ. Δεν πρέπει να αναμίξετε ας πούμε κρέας και αυγά ή τυρί και ξηρούς καρ­πούς ή αυγά και γάλα. Γιατί; Τα λευκώματα διαφορετικών δομών και συνθέ­

σεων απαιτούν διαφορετική χρονική στιγμή για την απελευθέρωση των εκ- κρίοεων ώστε να χωνευτούν καλά.7. Τρώτε σε κάθε γεύμα ή φρούτα ή λαχανικά (σαλάτα και βραστά) ή έστω λίγο φρούτο πριν το λαχανικά. Όχι φρούτο μετά το γεύμα ενώ έχετε ήδη χορτάσει. Θα σας προξενήσει δυσπεψία.8. Μη τρώτε ζαχαρώδη φρούτα όπως είναι τα ξερά σύκα, οι σταφίδες, οι χουρμάδες, οι μπανάνες, τα δαμάσκηνα, τα βερύκοκκα (ξερά) κλπ, ή μέλι με όξινα φρούτα (π.χ. πορτοκάλι, μανταρίνι, γκρέϊπ φρούτ, κλπ.).9. Τα σαρκώδη φρέσκα λαχανικά όπως είναι το μαρούλι, τα αγγούρια, τα τρυφερά πράσινα φασολάκια, ο τρυφερός φρέσκος αρακάς, η μπάμια, το σέλινο, οι πράσινες και κόκκινες πιπεριές, η λαχανίδα κλπ., θα πρέπει να λαμβάνονται γενναιόδωρα και με τα άμυλα (πατάτες, σκούρο ρύζι, φακές κλπ.) και με τα λευκώματα (π.χ. τυρί, ξηροί καρποί, σπόροι, ψάρι, κρέας κλπ.).10. Τρώτε περισσότερα φρούτα και λαχανικά και λιγοστέψτε την ποσότητα συμπυκνωμένων τροφών όπως είναι το ψωμί, δημητριακά, τυρί, κρέας, ζυμα­ρικά κλπ.11. Τα λίπη (βούτυρο, αβοκάντο, λάδια κλπ.) συνδυάζονται καλά με τα άμυλα,αλλά και με τα λευκώματα σε μικρότερο όμως βαθμό. Επειδή είναι βαρειές τροφές θα πρέπει να τρώγονται με μεγάλη φειδώ.12. Είναι καλύτερο να τρώτε ένα είδος αμύλου ή λευκώματος οε κάθε γεύμα. Όχι δηλαδή δυό βαρειά άμυλα ή δυό βαρειά λευκώματα στο ίδιο γεύμα. Είναι καλύτερα να αποφεύγετε το ψωμί, όταν τρώτε βαρειά άμυλα. Αν όμως δεν μπορείτε να το... στερηθείτε, φάτε λίγο μαύρο nrrupoúxo ψωμί. Ό ταν φάτε τυρί ή ψάρι μη τρώτε ποτέ αυγά ή ξηρούς καρπούς στο ίδιο γεύμα.13. Τα καρπούζια και τα πεπόνια είναι καλύτερα να τρώγονται μόνα και στη συνέχεια να περνάνε 1 0 - 1 5 λεπτά τουλάχιστον για να φάτε λ.χ. τυρί ή ξηρούς καρπούς ή γιαούρτι.14. Εάν τρώτε αμυλούχο γεύμα για μεσημέρι, φάτε λευκωματούχο για βραδινό ή τανάπαλιν.

Παραδοσιακά έχουμε συνηθίσει ή έχουμε κακώς διδαχθεί να αναμιγνύου­με το καθετί σ' ένα γεύμα - άμυλο, ζάχαρες, λίπη και λεύκωμα, άφθονο λεύκωμα. Έτσι το πεπτικό σύστημα πλημμυρίζει από ένα σωρό ετερόκλιτα εδέσματα. Κανένα άλλο ζώο στη φύση δεν αναμιγνύει μ ’ ένα τέτοιο τυχαίο και αδιάκριτο τρόπο τις τροφές του. Ούτε τα ζώα πού έχουν πεπτικά συστή­ματα όμοια με τα δικά μας.

Πρέπει να τρώμε απλά, να φτιάχνουμε απλά και λιτά γεύματα όπως οι πρόγονοί μας, αποφεύγοντας τα πολύπλοκα γεύματα με τα λογής - λογής ετερόκλιτα εδέσματα που καταβροχθίζει ο σύγχρονος άνθρωπος. Με το σωστό συνδυασμό των τροφών και τα απλά λιτά γεύματα αποφεύγονται οι δυσπεψίες, ερυγές, ξυνίλες, δυσκοιλιότητες, αέρια και ενοχλήσεις. Που και

που είναι πολύ ευεργετικό για τον οργανισμό να ξεκουραστεί για λίγο το πεπτικό σύστημα μένοντας κανείς μια μέρα μόνο με φρούτα ή με σαλάτες ή με ελαφρώς ατμοβρασμένα λαχανικά, όταν υπάρχουν πεπτικά ενοχλήματα. Τρώγοντας κανείς μόνο φρούτα ή λαχανικά ή ένα είδος τροφής σε κάθε γεύμα, τα ένζυμα και τα γαστρικά υγρά του οργανισμού του χρειάζονται ένα μίνιμουμ μόνο εργασίας.

Οι συνδυασμοί των τροφών δεν αποτελούν βασική αρχή της σωστής δια­τροφής. Βοηθούν ωστόσο σε σημαντικό βαθμό στην πέψη και αφομοίωση της τροφής και αποτρέπουν από την πολυφαγία των συμπυκνωμένων τρο­φών και την πεπτική κόπωση και εξασθένηση.

Τηρώντας κανείς τους βασικούς συνδυασμούς γλυτώνει βασικά από δυ­σπεψίες, φουσκώματα και γενικά πεπτικές διαταραχές. Επίσης όποιος τηρεί τους συνδυασμούς δεν γίνεται παχύσαρκος ή εάν είναι παχύσαρκος αδυνα­τίζει προοδευτικά. Εάν τηρείτε τους σωστούς συνδυασμούς η τροφή σας θα χωνεύεται καλύτερα και πιό εύκολα και το σώμα σας θα είναι ικανό να χρησι­μοποιεί τις βιταμίνες και τα μέταλλα των τροφών καλύτερα. Η επιτυχία των τελευταίων χρόνων της Δίαιτας της Μπέβερλυ Χίλλς έχει φέρει τους σω­στούς συνδυασμούς στο προσκήνιο κι έγινε διάσημη.

Τρώγοντας λοιπόν απλούς, μη πολύπλοκους συνδυασμούς τροφής μπορεί να βελτιώσετε σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο που το πεπτικό σας σύστημα χωνεύει και απορροφά την τροφή που τρώτε. Οι κατάλληλοι συνδυασμοί τροφών αποτελούν μια διαιτητική εκλέπτυνση,μια διατροφική αβρότητα, αλ­λά παρ' όλα αυτά μπορεί να είναι μεγάλης σπουδαιότητας ειδικά για τους αρρώστους που υποφέρουν από χρόνια νοσήματα.

Σας αναφέρουμε τις βασικές ομάδες τροφών.1. Συμπυκνωμένα άμυλα: πατάτες, ψωμί, ρύζι, καλαμπόκι, κολοκύθα χει­μωνιάτικη, σταρένια κράκερς, δημητριακά (στάρι, βρώμη, κριθάρι, κεχρί κλπ.) όσπρια, κάστανα, αράπικα φυστίκια.

Ελαφρά αμυλώδη: πατζάρια, βολβοί, καρώτα, γογγύλια κλπ.2. Συμπυκνωμένα λευκώματα: Τυρί, κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, αυγά, γά­λα, ξηροί καρποί (αμύγδαλα, φυστίκια Αιγίνης, κάσιου, καρύδια, φουντούκια, ηλιόσποροι, κολοκυνθόσποροι, κουκουνάρι, σησάμι), σόγια κλπ.3. Συμπυκνωμένα λίπη: βούτυρο, ελιές, κρέμα γάλακτος, μαργαρίνες - φυτίνες, ελαιόλαδο, σπορέλαια, αβοκάντο.4. Ό ξινα φρούτα: Πορτοκάλια, μανταρίνια, γρέϊπ φρούτ, ανανάς, φράου­λες, λεμόνια, ρόδια, ακτινίδια, τομάτες, ξινά μήλα, ξινά σταφύλια, ξινά δαμά­σκηνα κλπ.5. Υπόξινα φρούτα: φρέσκα σύκα, αχλάδι, γλυκό κεράσι, ροδάκινο, το μήλο, βερύκοκκο, γλυκό δαμάσκηνο, παπάγια, νεκταρίνια, γιαρμάδες, καρ­πούζι, πεπόνι.6. Γλυκά φρούτα: Μπανάνες, σταφίδες, χουρμάδες, όλα τα ξερά φρούτα,

λωτοί, ώριμο μάγκο, γλυκά σταφύλια.7. Στα μη αμυλώδη πράσινα λαχανικά: περιλαμβάνονται όλα τα χυμώδη λαχανικά χωρίς αναφορά στο χρώμα τους, είτε πράσινα, ε ίτε κόκκινα, είτε κίτρινα είτε άσπρα τα οποία έχουν αξία για τις βιταμίνες τους και τα οργανικά τους άλατα αλλά δεν έχουν λευκώματα, λίπη και υδατάνθρακες ή έχουν σε πολύ μικρές ποσότητες. Τέτοια είναι το μαρούλι, σέλινο, κάρδαμο, σινάπι, μαϊντανός, λάχανο, μπρόκολο, σπανάκι, κολοκυθάκι, φύλλα πατζαριών, μπά­μια, μελιτζάνα, κόκκινο λάχανο, πράσινο αραποσίτι, ραδίκια γλυκά, σπαράγ­για, πιπεριά γλυκιά, πράοα, κρεμμυδάκια, αγγινάρα, κάρδαμο, αντίδια, σέ­σκουλα, λαχανίδα κλπ. Αυτά τα λαχανικά ονομάζονται και ουδέτερες τροφές επειδή δεν είναι ούτε άμυλα ούτε λευκώματα. Σε ένα γεύμα, βοηθούν τα λαχανικά να ισορροπήσει ε ίτε μια συμπυκνωμένη λευκωματούχο τροφή είτε ένα συμπυκνωμένο υδατάνθρακα. Είναι απαραίτητα στο καθημερινό διαιτολό­γιο γιατί προσφέρουν νερό, βιταμίνες, μεταλλικά άλατα όσο και κυτταρίνη που είναι απαραίτητη στον οργανισμό.

Τελειώνοντας θα αναφερθούμε στι οξεοβριθείς τροφές (αναφέρονται και στο κεφάλαιο της οξέωσης ή υπαλκαλικότητας):1. Όλα τα δημητριακά (εκτός από το κεχρί).2. Κρέατα.3. Ψάρια.4. Κοτόπουλα.5. Τυριά.6. Γάλατα (εκτός για τα μωρά).7. Όλα τα προϊόντα αλευριού και άσπρης ζάχαρης, όλα τα φάρμακα, καφές, τσάι, ξύδι, οινόπνευμα...

Το ποσοστό των οξεοβριθών τροφών που πρέπει να λαμβάνουμε δεν πρέ­πει να υπερβαίνει το 30% της συνολικής λήψης τροφής γενικά.

ΛΙΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

« Ολων οχεδόν των απαίδευτων εθνών, αν παρατηρήσεις, η ευδαιμονία στηρίζεται εις την τρυφήν. Συμπόσια, εορταί, στολισμοί, επισκέψεις αμοιβαί­ες, καφές, γλυκίσματα, μερίσματα, καπνίσματα και διάλογοι, εις τους οποί­ους μητ ’ ο λέγων, τι λέγει, μητ ’ ο ακούων τι ακούει δεν καταλαβαίνει».

ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ

« Ένας κόσμος ολόκληρος έχει ριχτεί ολόσωμος σε ισόβιο αγώνα δρόμου ■ δεν κυνηγάει πια την ευζωία, κυνηγάει τον ίσκιο του. Κατόρθωσαν και της ευτυχίας ακόμα να του φτιάξουν υποκατάστατα■ περισσότερο τον ξεγελάνε πως την κερδίζει παρά που του παρέχουν την απόλαυσή της. Ποτέ δεν ήταν τόσο φανταχτερή και μαζί τόσο κίβδηλη η χαρά της ζωής. Τόσο ακριβοαγο- ρασμένη και χωρίς αντίκρυσμα. Ποτέ ο άνθρωπος τόσο παραπλανημένος σε ό,τι αφορά το νόημά της. Σε τούτο έγκειται η περιώνυμη «αλλοτρίωση»: Το ανθρώπινο γένος ξεπουλημένο σε μειοψηφίες που το ξεγελάνε με δόλωμα διάφορες επιτήδειες φαντασιώσεις, το αδειάζουν συστηματικά από κάθε έρμα, περιεχόμενο, το έχουν βάλει να δουλεύει ισόβια, κατενθουσιασμένο, γι ’ αποκλειστικά δική τους απολαβή».

ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ

«Τώρα θα χρειαστεί να μάθει ο λαός πως τα προβλήματα δεν λύνονται με ωραιοποιήσεις, πως ο καταναλωτισμός που έχει επικρατήσει υποσκάπτει το μέλλον, πως η αντιμετώπιση των προβλημάτων χρειάζεται θυσίες, συστημα­τική δουλειά και πειθάρχηση. Ο λαός τράφηκε με αστήρικατα οράματα ευμά­ρειας, με την ιδέα της άμεσης απόλαυσης χωρίς θυσία, με έναν άμεσο οικονομισμό απαλλαγμένο από το ιδεολογικό υπόβαθρο της ευθύνης και της συνέπειας».

ΜΑΡΙΟΣ ΝΙΚΟΛΙΝΑΚΟΣ «ΤΑ ΝΕΑ» 4.7,85

Η σειρά αυτή των βιβλίων για την διατροφή και διαβίωση, θα ασχοληθούν συστηματικά και εξονυχιστικά με τον σωστό, τον φυσιολογικό τρόπο ζωής και διατροφής του ανθρώπου, έναν τρόπο ζωής που εύλογα προϋποθέτει και συνεπάγεται το μέτρον και τη λιτότητα. Λιτότητα όμως σ' όλους τους τομείς

της ζωής και της υγείας. Πιστεύουμε ακράδαντα, ότι μόνον η λιτότητα στηνί ατομική ζωή και στην οικονομική ζωή του τόπου, θα μας δώσει τη δυνατότητα! να επιβιώσουμε σαν λαός, σαν κοινωνία. Αλλοιώτικα μας περιμένουν πολύ δύσκολες μέρες, όχι μόνον στην οικονομία, αλλά και στην ίδια τη βιολογική μας υπόσταση σαν έθνος.

Η πατροπαράδοτη ελληνική αρετή της λιτότητας στην καθημερινή ζωή και η εγκατάλειψη των κακών μας συνηθειών, θα μπορούσε να έχει απροσμέ­τρητα ευεργετικές επιπτώσεις, τόσο στην εθνική οικονομία όσο και στην σωματική και διανοητική μας υγεία και ζωτικότητα. Μ' ένα σμπάρο λοιπόν δυό τρυγόνια. Κι ’ όταν μιλούμε για λιτότητα δεν εννοούμε στερήσεις και ελλείψεις σε κάποια βασικά και ουσιώδη αγαθά για όμαλη, αξιοπρεπή και στοιχειωδώς άνετη διαβίωση.

Καιρός είναι να διδαχτεί ο σύγχρονος άνθρωπος του άγχους και των πολ­λών άλυτων προβλημάτων, ο άνθρωπος της σπατάλης και της μάταιης πολυ­τέλειας τι σημαίνει λιτότητα - λιτότητα όχι μόνον σαν ανάγκη, αλλά σαν αξία ζωής, σαν προϋπόθεση για κάθε αξιόλογη δημιουργία.

Τον τελευταίο καιρό διαπιστώθηκε επιτέλους (ανάγκα και θεοί πείθονται), η αναπόδραστη ανάγκη, μιας κάποιας λιτότητας και οικονομικής περισυλλο­γής στον τόπο μας. Οι πολλοί ωστόσο γκρίνιαξαν, διαμαρτυρήθηκαν έντονα ή και αποδύθηκαν σε αγώνα εναντίον της λιτότητας. Για πολλούς Ελληνες έχει γίνει δυστυχώς κανόνας ζωής η σπάταλη, ή πολυτελής συχνά διαβίωση και δεν εννοούν να την αποχωριστούν. Γιαυτό διαμαρτύρονται έντονα, κι ως ένα βαθμό μπορεί να έχουν δίκιο. Θεωρούν την σπάταλη ζωή, την καλοπέ­ραση και ευζωία κεκτημένο και αναφαίρετο δικαίωμα τους. Δεν βρέθηκε ποτέ κανείς ως τώρα να τους εξηγήσει τους πολλαπλούς κινδύνους που συνεπάγεται ο τρόπος αυτός ζωής, τόσο για την υγεία και ευεξία τους και την υγεία των παιδιών τους (σωματική, διανοητική και ηθική), όσο και για την εθνική μας οικονομία. Έπρεπε δυστυχώς το κακό να φτάσει στο απροχώρη­το, να κινδυνέψουμε να χρεωκοπήσουμε, για να αποφασίσει η κυβέρνηση να επιβάλλει κάποια ήπια μέτρα λιτότητας και περιορισμών.

' Ενας από τους βασικούς στόχους της εργασίας αυτής είναι να προβλημα­τίσει τους ανθρώπους και να τους παρακινήσει να εγκαταλείψουν τον αφύσι­κο ανθυγιεινό τρόπο ζωής και την υπέρμετρη κατανάλωση που έχει καταστεί τρόπος ζωής των πολλών σήμερα. Προτρέπουμε τους αναγνώστες μας να υιοθετήσουν σωστότερες διατροφικές συνήθειες και να ακολουθήσουν το μέτρο, τη λιτότητα, κάποιους απλούς υγιεινούς κανόνες.

Ο τρόπος ζωής που προτείνουμε θα μπορούσε να βελτιώσει άμεσα, σε μεγάλο βαθμό την υγεία των πολλών και την πολύπαθη εθνική μας οικονομία.

Πρέπει με άλλα λόγια, τόσο για λόγους υγείας, όσο και οικονομίας, να μάθουμε να τρώμε λιγώτερο, να καταναλώνουμε πολύ λιγώτερα ζωϊκά λευ­κώματα και λίπη, πολύ λιγώτερη ζάχαρη και τα προϊόντα της, πολύ λιγώτερα

τσιγάρα, καφέ, οινοπνευματώδη, αναψυκτικά, κονσέρβες και πολλά άλλα επικίνδυνα (για υγεία και οικονομία) προϊόντα, που με προέλευση κυρίως το εξωτερικό, εισβάλλουν στην Ελληνική αγορά, κατακλύζοντας ασφυκτικά τα μαγαζιά μας και τα στομάχια μας. Είναι πολύ κακό για την υγεία μικρών και μεγάλων η υπερβολική κατανάλωση κρεάτων, ψαριών, βουτύρου, καφέ, γλυ­κισμάτων και οινοπνευματωδών, (για τον καφέ ειδικά και τα οινοπνευματώδη, ακόμη και η μέτρια χρήση έχει άσχημες συνέπειες), αλλά είναι χείριστον και απαράδεκτο να τα ακριβοπληρώνουμε κιόλας όλα αυτά (και άλλα ανάλογα), με πολύτιμο συνάλλαγμα, εισάγοντάς τα από το εξωτερικό, για να κλονίσουν καίρια και την οικονομία μας. Ξοδεύουμε τεράστια ποσά για να φέρνουμε και να καταναλώνουμε τρόφιμα υποβαθμισμένα, δεύτερης διαλογής, τη σαβού- ρα βασικά της Ευρώπης, όπως έχουν τονίσει κατά καιρούς ορισμένοι ειδικοί.

Το να εισάγουμε λοιπόν και να καταναλώνουμε αφειδώς με μια πρωτοφανή στην ιστορία του λαού μας βουλιμία, τα βουνά αυτά των ορμονούχων και με φάρμακα διαποτισμένων σαρκών, τα βουνά του βουτύρου, των φυτικών λι­πών, των κονσερβών, των αλλαντικών, των τυριών, και των ποταμών γάλα­κτος, καφέ, τσαγιού, κακάου, σοκολάτας, αναψυκτικών, οινοπνευματωδών κλπ. όλα αυτά δηλαδή που αργά ή γρήγορα μας αρρωσταίνουν και μας στέλ­νουν πρόωρα στον τάφο, έ, αυτό πιά είναι μαζοχισμός δίχως προηγούμενο.

Αποτελεί σίγουρα το άκρον άωτο της ανοησίας και απερισκεψίας των κα­ταναλωτών, των κυβερνώντων και κυβερνωμένων. Πρέπει να το συνειδητο­ποιήσουμε όλοι, πως δεν θα ανασάνει μόνον το εμπορικό ισοζύγιο πληρωμών της χώρας μας, αν μειωθούν δραστικά οι εισαγωγές των ειδών αυτών (που όπως έχει λεχθεί, κατ’ επανάληψη αποτελεί την «αιχμή του δόρατος», στα οξύτατα οικονομικά προβλήματα του τόπου), αλλά θα ανασάνει παράλληλα και η υγεία και ευεξία των Ελλήνων.

Υπάρχει λοιπόν επείγουσα ανάγκη να ενημερωθεί και διαφωτισθεί καταλλή­λως το κοινό για τις τραγικές επιπτώσεις που θα είχε στη ζωή όλων μας η τακτική αυτή, αν συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό. Έχουμε έναν τεράστιο αριθ­μό στοιχείων που πείθουν τον καλοπροαίρετο άνθρωπο για του λόγου μας το αληθές. Πρέπει να αναζητηθούν και να βρεθούν αποτελεσματικοί τρόποι να αναχαιτισθεί η ροπή της μεγάλης κατανάλωσης και της εισαγωγής τέτοιων προϊόντων στην κοινωνία μας. Τα ανάλογα προϊόντα που παράγουμε εδώ (και που θα μπορούσαν να παραχθούν περισσότερα και καλύτερης ποιότητας), όχι μόνον θα μπορούσαν με λελογισμένη χρήση να μας φτάνουν, αλλά και να περισσεύουν για εξαγωγές.. Μ’ ένα συντονισμένο πρόγραμμα θα ήταν πολύ εύκολο να αυξηθεί εντυπωσιακά η παραγωγικότητά μας στα γεωργοκτηνο- τροφικά προϊόντα ποιότητας, ώστε να αυξηθούν παράλληλα οι εξαγωγές μας στα είδη που μας περισσεύουν.

Με τον τρόπο αυτό θα μειώνονταν δραστικά τα ελλείματα του ισοζυγίου πληρωμών, η ανεργία, η αστυφιλία και ο πληθωρισμός. Παράλληλα θα βελτι­

ώνονταν σημαντικά η υγεία και η ζωτικότητα του ελληνικού λαού. Έχουμε' καταλήξει οτο συμπέρασμα, ότι την οικονομική κρίση, την ανεργία, την υπο­απασχόληση πολλών και την έλειψη παραγωγικότητας, τη δημιουργούμε όχι μόνον εξαιτίας σφαλερών πολιτικών επιλογών και διαρθρωτικών προβλημά­των της οικονομίας, αλλά και εξαιτίας ενός άσχημου, σπάταλου, ανθυγιεινού και αντιοικονομικού γενικά τρόπου ζωής. Επομένως θα μπορούσαμε να λύ­σουμε ένα πλήθος κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων που μας δυναστεύ­ουν τώρα και πολλά προβλήματα υγείας και ποιότητας ζωής του λαού, με την υιοθέτηση ενός σωστότερου τρόπου ζωής και κατανάλωσης.

Σ ένα πρόσφατο εμπιστευτικό σχέδιο έκθεσης του Οργανισμού Οικονο­μικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία, τονίζεται ότι τα μέτρα σταθεροποίησης που πήρε αρχές Οκτωβρίου 1985 η κυβέρνηση είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αυτό όμως που χρειάζεται είναι μια πραγματική επανάσταση στην ελληνική οικονομία. Και σαν πρώτο, βασικό βήμα για την επανάσταση αυτή που χρειάζεται, ο ΟΟΣΑ, θεωρεί πως είναι η ουσιαστική μείωση της κατανάλωσης. Για πρώτη φορά εξάλλου από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο οι καταναλωτικές δαπάνες του Δημοσίου ξεπέρασαν το αντίστοιχο ποσοστό όλων των χωρών του ΟΟΣΑ.

«Σε μια κοινωνία αποθεωτική του καταναλωτισμού, πως μπορεί ο μέσος άνθρωπος να είναι αντικαταναλωτικός;» ρωτά σε πρόσφατο άρθρο του ο κοινωνιολόγος καθηγητής Βασίλης Φίλιας. Ναι, είναι πράγματι αδύνατο σε μιά κοινωνία σαν τη δική μας, όπως έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες 2 δεκα­ετίες να μην είναι το άτομο υπέρμετρα καταναλωτικό. Για να αντιστραφεί ωστόσο το ρεύμα του ακόρεστου καταναλωτισμού, που υποβαθμίζει την ποιό­τητα της ζωής μας και δημιουργεί σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, χρειάζονται ισχυρές παρεμβάσεις από την πολιτεία και συστηματική διαφώ­τιση και επιμόρφωση του κοινού. Η υπόθεση αυτή απαιτεί βαθειά γνώση των πραγμάτων, θάρρος και πολιτική γενναιότητα.

Πρέπει με κάθε τρόπο να ανατραπεί μια αστήρικτη ψυχολογική κατάσταση που έχει από μακρού χρόνου επικρατήσει και να «διαλυθούν οι μύθοι και οι νεφελώδεις επιθυμίες ευδαιμονισμού». Χρειάζεται να προωθηθεί βαθμιαία ένα νέο ήθος, το «οικολογικό» ήθος, ενάντια στο ήθος του καταναλωτισμού. Το καταναλωτικό ή ηδονιστικό ήθος είναι σίγουρο πως δυναμιτίζει την υγεία μας και την εθνική μας οικονομία, ακόμη και το μέλλον της κοινωνίας μας.

Πρέπει να πραγματοποιηθούν, όσο γίνεται συντομώτερα, κάποιες ριζικές αλλαγές και ανακατατάξεις στον ζωτικό αυτό χώρο που συναντώνται αποφα­σιστικά η υγεία των ανθρώπων με την εθνική οικονομία. Ο ατομικισμός εξάλ­λου και ο «ευδαιμονισμός» μας έχουν εξαντλήσει τα περιθώρια τους και είναι καιρός να αλλάξουμε προσανατολισμό, νοοτροπία, τρόπο ζωής και να ενδια­φερθούμε όλοι για το κοινωνικό σύνολο, αν θέλουμε να προετοιμάσουμε έναν καλύτερο κόσμο για μας, για τα παιδιά και τους απογόνους μας.

Πέρασαν ανεπιστρεπτί οι καιροί της σπατάλης, των συνεχών και χωρίς μέτρο απολαύσεων και της ασυδοσίας. Τώρα ανατέλλει μια νέα εποχή, η εποχή της περίσκεψης, της λιτότητας, της υπευθυνότητας, της πειθαρχίας, είτε το θέλουμε, ε ίτε όχι. Είναι καιρός, να οργανώσουμε τη ζωή μας μέσα οτα πλαίσια των δυνατοτήτων που καθορίζει η εθνική μας οικονομία και επιτάσσει το συμφέρον της υγείας μας. Κ ι ' όταν μιλούμε για υγεία εδώ, εννοούμε τη σωματική, διανοητική, κοινωνική, οικονομική και ηθική υγεία, την υγεία δηλαδή στην ευρύτερη έννοιά της. Η υγεία με την έννοια αυτή συμπορεύεται πλήρως με την υγιά οικονομία, πάνε μαζί.

Τα συνήθη προγράμματα και συστήματα υγείας έχουν γονατίσει τα τελευ­ταία χρόνια και τους πιό εύρωστους κρατικούς προϋπολογισμούς, στις δυτι­κές κοινωνίες, χωρίς να έχουμε παράλληλα κάποια ουσιαστική βελτίωση στην υγεία των πολλών. Αντίθετα έχουμε χειροτέρευση και η γενική νοσηρό­τητα στη χώρα μας έχει πάρει τρομακτικές διαστάσεις. Πρέπει λοιπόν να αναζητήσουμε καλύτερους τρόπους - και υπάρχουν τέτοιοι τρόποι για να αναχαιτίσουμε το κακό αυτό.

Τα ιδανικά του «ευδαιμονισμού» και του καταναλωτισμού θα πρέπε*ι το συντομώτερο να παραχωρήσουν τη θέση τους στα ιδανικά της ανθρώπινης αλληλεγγύης και συναδέλφωσης, και στα ιδεώδη της ειρήνης, της λιτότητας, του μέτρου, της καλής υγείας και της ισόρροπης ανάπτυξης όλων των σωμα­τικών, διανοητικών και ηθικών δυνατοτήτων του ατόμου. Να φέρει δηλαδή το άτομο στην επιφάνεια και να αξιοποιήσει όλες τις λανθάνουσες δυνατότητες του, όλες τις κρυμμένες και αναξιοποίητες ομορφιές του είναι του.

Ο άνθρωπος πρέπει επι τέλους να γίνει φίλος με τον άνθρωπο, παύοντας να ζει μιά στεγνή, αφυδατωμένη και εγωιστική ύπαρξη, μια ζωή γεμάτη άγ­χος, αρρώστια και ανασφάλεια.

Οι ανθρώπινες αυτές αξίες και αρετές που αναφέραμε παραπάνω αναδύ­ονται ήδη στον ορίζοντα του καιρού μας και αναδεικνύονται ως δεσπόζου­σες και αδήριτες ανάγκες για την επιβίωσή μας. Οφείλουμε να υπηρετήσου­με όλοι τις ανθρώπινες αυτές αξίες με συνέπεια, με προσωπικές έστω θυσί­ες, αν πραγματικά επιθυμούμε να προετοιμάσουμε ένα καλύτερο μέλλον για μας και τους απογόνους μας.

Ο αείμνηστος ' Αγγελος Τερζάκης έγραφε με θαυμαστή οξυδέρκεια πριν 25 και πλέον χρόνια:

«Ο σύγχρονος άνθρωπος - είναι η κατεύθυνση της εποχής του - γίνεται όλο και περισσότερο εξωστρεφής, όλο και πιό γεμάτος για εξαρτήματα, μέσα που να περισπούν την προσοχή του και να τον θαμπώνουν, να τον εκμηδενίζουν, να του συντηρούν μια ισόβια αν γίνεται απόδραση από τον εαυτό του. Ανατέλλει μια νέα και πολύ κρίσιμη απαλλοτρίωση του ανθρώπου για χάρη ενός σκοπού ανεξακρίβωτου, δίχως ταυτότητα, παγερά αφηρημέ- νου και που παρουσιάζει τούτο το τρομακτικό: Πως θα εκφράζεται σαν ένας

ανεπίγνωτος αγώνας, να γεμίζεται ένα κενό ακόρεστο, ακριβώς επειδή θα το δημιουργεί η ίδια η προσπάθεια του χορτασμού του...

' Η ο άνθρωπος έχει μέσα του τις δυνατότητες να γίνει τελειωτικά μηχανή, να απανθρωπιστεί πέρα για πέρα, ή μια μέρα θα αναζητήσει με φρόνιση, ωριμότητα και διαύγεια, τους όρους εκείνους της ζωής που απορρέουν από τη θεμελιακή του φύση και που μπορούν να του εξασφαλίσουν την ύψιστη, αδιατάρακτη απόδοση κάποιων εσωτερικών αξιών που είναι προορισμένες να δίνουν νόημα και περιεχόμενο στη ζωή.

Γιά την ώρα ο άνθρωπος του καιρού μας είναι ένα ξεμυαλισμένο, εκτροχι- ασμένο παιδί. Θέλει να γνωρίσει όλες τις αμαρτίες, να κυλιστεί σ ’ όλες τις βρωμιές, να δοκιμάσει τα τοξικά, τις διαστροφές, να αποθησαυρίσει βιώματα παράδοξα, που ερεθίζουν τη φαντασία του - μιά φαντασία νεαρού ανθρωπο- φάγου. Μεθοκοπάει με το θόρυβο, με αντικείμενα που γυαλίζουν, στιβάζεται σε στενούς χώρους, ηδονίζεται βασανιζόμενος και αναπνέοντας δυσάρε­στες οσμές.

Οι άνθρωποι και σαν άτομα ακόμα σπάνια ξέρουν πως να χαρούν αληθινά τα νειάτα τους. Συνήθως τα σπαταλάνε ή κουτά ή εγκληματικά. Το ίδιο συμβαίνει και με την ανθρωπότητα. Σήμερα περνάει την εφηβική της κρίση, μιά κρίση ασωτίας. Θα είναι ή παροδική ή μοιραία».

Και αλλού τόνιζε:«Ποτέ ο κόσμος δεν συνετίστηκε από σύνεση· πάντοτε από την ωμή πίεση

της ανάγκης.Τη σημερινή ανάγκη ελάχιστοι τη συναισθάνονται και πάντως όχι οι υπεύ­

θυνοι για τις αμαρτίες του κόσμου. Οι πολλοί, λικνισμένοι από τις απολαύσεις του δίκοπου πολιτισμού, αποκοιμιόνται στην αγκαλιά του μακάρια, χωρίς να υποπτεύονται πως το δικό τους ναρκωτικό είναι πολύ πιό μοιραίο από τα παραισθησιογόνα της θλιβερής μόδας».

' Ισως η ωμή πίεση της ανάγκης θα μας εξαναγκάσει να επιχειρήσουμε μια καινούργια πορεία, να αλλάξουμε ριζικά τον προσανατολισμό μας σαν λαός, σαν κοινωνία και σαν άτομα, για ένα καινούργιο ελπιδοφόρο ξεκίνημα.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Α. Μ ειονεκτήματα και ανεπάρκειες του σύγχρονου διαιτολογίουΕκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από πείνα (πάνω από 30

εκατομμύρια, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Η.Π.Α. (F.A.O.), οι μισοί από τους οποίους είναι παιδιά), 500 εκατομμύρια υποσιτίζονται σύμφωνα με τις ίδιες στατιστικές (το ένα όγδοο περίπου της ανθρωπότητας, τα 100 εκατομμύρια από αυτά είναι παιδιά) και στην Αφρική τα 173 παιδιά στα χίλια πεθαίνουν από πείνα (στατιστικές που αφορούν το 1982). Ενώ αυτά συμβαίνουν σε ένα μεγάλο ποσοστό του πλη­θυσμού, στον Δυτικό μας κόσμο γίνεται πολύς θόρυβος τα τελευταία χρόνια για σωστή υγιεινή διατροφή. Και τούτο γιατί έχει γίνει μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι τροφές του ανθρώπου προετοιμάζονται και προ- σφέρονται σ' αυτόν μια αλλαγή, η οποία οφείλεται στις μεγάλες μεταβολές στην κοινωνική του ζωή και σε εμπορικά συμφέροντα.

Ο άνθρωπος έχει εγκαταλείψει την ύπαιθρο - απομακρύνθηκε έτσι από τους χώρους που παράγονται οι τροφές. Αυτό έχει δημιουργήσει προβλήμα­τα τόσο στη μεταφορά όσο και στην αποθήκευση και διατήρηση της τροφής. Τις τροφικές προμήθειες των ανθρώπων έχουν τελικά αναλάβει οι επιχειρη­ματίες και οι κερδοσκόποι, που ενδιαφέρονται για περισσότερα κέρδη και όχι για προσφορά καλύτερης τροφής στον άνθρωπο.

Οι χωρίς τροφική αξία προσθήκες στις τροφές και οι εγκληματικές αφαιρέ­σεις από τα τροφικά προϊόντα της φύσης γίνονται με τον μοναδικό σκοπό να παράγουν επικερδή εμπορεύματα, ικανά να παραμένουν «φρέσκα», αναλ­λοίωτα πάνω στα ράφια των παντοπωλείων και έχει τόσο εξευτελιστεί η αξία των τροφών μας, ώστε να έχουν καταστεί μόλις και μετά βίας αναγνωρίσιμες σαν τροφές. Επί του παρόντος οι τροφές ληστεύονται από τόσα πολλά ζωτι­κά στοιχεία, με τις μεθόδους επεξεργασίας, ραφιναρίσματος και διατήρη­σης, ώστε εκείνοι που θεωρούν τους εαυτούς των «καλά τρεφόμενους», σ' ό,τι αφορά την ποσότητα της λαμβανόμενης τροφής, είναι ενδεχόμενο να βρίσκονται σε εξαιρετικά κακή θρέψη. Τόσο σχεδόν γενική είναι η κατα­στροφή των τροφών μας από τους επεξεργαστές, ώστε οι αγορές μας τρο­φίμων είναι πλημμυρισμένες με... κατά προσέγγιση τροφές. Η βιομηχανία τροφών, στην οποία το κέρδος τοποθετείται υψηλότερα από την ανθρώπινη

υγεία διαθέτει πολλούς χημικούς, τεχνολόγους και άλλους ειδικούς που ισχυρίζονται πως ενδιαφέρονται να προσφέρουν τροφές καλής ποιότητας στους ανθρώπους. Στην υπηρεσία της βιομηχανίας τροφίμων υπάρχουν άν­θρωποι της επιστήμης και ορισμένοι επικεφαλής μεγάλων πανεπιστημίων. Με άρθρα στα περιοδικά και εφημερίδες του εξωτερικού, κάνουν συνεχή πλύση εγκεφάλου στο κοινό, ξεγελώντας το και κάνοντάς το να πιστεύει, να νομίζει, ότι αυτές οι χωρίς τροφική αξία τροφές έχουν εξαιρετικές θρεπτι­κές ιδιότητες.

Το διαιτολόγιο του πολιτισμένου ανθρώπου σήμερα συνίσταται βασικά από ραφιναρισμένες και επεξεργασμένες τροφές. Είναι ένα διαιτολόγιο που το αποτελούν προϊόντα από άσπρο αλεύρι, άσπρη ζάχαρη, παστεριωμένο γάλα και τα προϊόντα των, ζαχαρώδη, κρέατα,ψάρια κακής κατά κανόνα ποιότητας, αυγά πτηνοτροφίου, φυτικά λίπη (μαργαρίνες κλπ.), δημητριακά (άσπρο ρύ­ζι), παστά, τουρσιά, κονσέρβες φρούτων και λαχανικών, αλλαντικά, αποστει­ρωμένα όσπρια, σιρόπια, μαρμελάδες και διάφορα άλλα τρόφιμα καθώς και λογιών - λογιών αναψυκτικά και ποτά. Σε αυτές τις κατά προσέγγιση τροφές, έχουν προστεθεί διάφορα μέταλλα (ασβέστιο, φώσφορος, σίδηρος), επιτρα­πέζιο αλάτι, διάφορα συντηρητικά, χρώματα, τεχνητές γεύσεις κ ι ' άλλες ουσίες για να προσθέσουν στην εμφάνιση, στην γευστικότητα, στην συντή­ρησή τους. Υπάρχει βασικά μια έλλειψη φυσικών και πλήρων τροφών. Από το πρόγραμμα αυτό της μετουσίωσης, της επεξεργασίας και του ραφιναρίσμα-’ τος ξεκινά η σύγχρονη προσπάθεια να λαμβάνουμε τροφικά συμπληρώματα. Ως τροφικά συμπληρώματα λαμβάνονται συνήθως πίτουρα, το σπέρμα του σίτου, διάφορες βιταμίνες συνθετικές και «φυσικές», διάφορα άλατα του φαρμακείου, κονιοποιημένο άπαχο γάλα, μολάσσες, μαγιά της μπύρας, λεκι- θίνη, μουρουνόλαδο και άλλες ουσίες.

Τα προϊόντα αυτά αντισταθμίζουν τάχα τις απώλειες που υφίστανται οι τροφές μας κατά την διαδικασία της επεξεργασίας και του ραφιναρίσματος. Απομακρύνουμε πρώτα τους τροφικούς παράγοντες που η φύση θέτει στις τροφές και έπειτα προσπαθούμε να αντισταθμίσουμε την απουοία τους με την χρήση αυτών των συμπληρωμάτων. Αλλά αυτό βέβαια δεν βοηθά την ανθρώπινη θρέψη. Η παρέμβαση αυτή στη φυσική αρμονία των φυσικών τροφών, καθίσταται ολοένα και σοβαρότερη, όταν αναλογιζόμαστε πόσο δυ- σμενώς επηρρεάζεται το πλάσμα του σπέρματος εκείνων που ζουν μ ’ ένα τέτοιο μετουσιωμένο διαιτολόγιο. Έτσι οι επόμενες γεννιές βλάπτονται καίρια. Θα αναφερθούμε σε τεστ που έγιναν από την Άγκνες Φαίη Μόρ- γκαν, βετεράνο επιστήμονα στην τροφική έρευνα του Πανεπιστημίου της Καλλιφόρνιας, και που δείχνουν την πραγματική αξία ορισμένων από τις «βιταμίνες» με τις οποίες π.χ. «εμπλουτίζεται» το αλεύρι. Τα πειραματόζωα που ελάμβαναν το «εμπλουτισμένο» με βιταμίνες διαιτολόγιο έπεσαν νεκρά, αρκετά πριν τεθούν εκτός μάχης τα πειραματόζωα, που ελάμβαναν το μη

«εμπλουτισμένο» διαιτολόγιο. Η Αμερικανίδα επιστήμων ανέφερε ότι τα ζώα απόκτησαν μια αταραξία, μια παθητικότητα και έφτασαν την γεροντική ηλικία στα γρήγορα με τον κίβδηλο αυτό «εμπλουτισμό». Αναφερόμενη στα πειρά- ματά της, στο έγκυρο περιοδικό «Επιστήμη» (93, 216-262, 1941) η Δρ. Μόρ- γκαν προειδοποίησε ότι το είδος αυτό του ψεύτικου «εμπλουτισμού» μπορεί να «επιταχύνει καταστάσεις χειρότερες από την αρχική έλλειψη». Το πείρα­μα αυτό και τα αποτελέσματά του δείχνουν το μέγεθος της ανοησίας, του να εξευτελίζουμε την εργασία της φύσης και έπειτα να ζητούμε από τον χημικό να διορθώσει τη ζημιά. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν όλους τους ουσιώδεις τροφικούς παράγοντες, ούτε όλες τις αλληλεξαρτήσεις τους. Άρα δεν είναι σε θέση να συνθέσουν, αυθαίρετα, ένα επαρκές σύστημα διατροφής. Αυτό που έχει επιτευχθεί ως τώρα είναι η καταστροφή των φυσικών αρμονι­ών και ισορροπιών, που υπάρχουν στα αμετάβλητα προϊόντα της φύσης. Και αυτή η κακομεταχείριση των φυσικών προϊόντων, συνεπάγεται σοβαρές δια­ταραχές στην υγεία και ευεξία αυτών που συνήθως καταναλίσκουν τέτοια προϊόντα. Επίσης η κατανάλωση πολλών ζωικών τροφών και λίπους - ακόμα κ ι ' αν είναι αρίστης ποιότητας - έχει σήμερα αναμφίβολα αποδειχθεί ως μια βασική αιτία πολλών νοσημάτων.

Ας δούμε λοιπόν ποιές είναι οι:Β. Συνήθεις συνέπειες μιας άσχημης διατροφής.

Αποδίδουμε συμπτώματα όπως η κατάπτωση, η αθυμία, η νευρικότητα, η επιθετικότητα, η εριστικότητα, η αναποφασιστικότητα, η κόπωση κλπ. κλπ. στο σύγχρονο τάχα ρυθμό της ζωής ή στην νευρική κατάπτωση, ενώ στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων οφείλονται σε ασύνετες ενέργειες στη διατροφή και σε ανεπάρκειες στη λαμβανόμενη τροφή. Αυτό δεν σημαί­νει πως οπωσδήποτε τα συμπτώματα αυτά είναι αποτελέσματα ανεπαρκούς τροφής, γιατί παρατηρούνται πιο συχνά σ ’ εκείνους που παρατρώνε συστη­ματικά. Οφείλονται μάλλον σ’ ένα διαιτολόγιο που είναι ανεπαρκές σε ουσι­ώδη θρεπτικά στοιχεία, ή σ’ έναν τρόπο διατροφής, που παρεμποδίζει την αποδοτική χρησιμοποίηση της λαμβανόμενης τροφής. Πονοκέφαλος, δυ­σφορία στην κοιλιά, άσχημη αναπνοή, αναιμική ωχρότητα, πόνοι και ενοχλή­σεις στις αρθρώσεις, έλλειψη ενεργητικότητας, δυσκοιλιότητα, δυσπεψία, αϋπνία κι ένα πλήθος άλλων ενοχλήσεων, ξεκινούν σε μεγάλο βαθμό από τροφικές συνέπειες που δεν βρίσκονται σε αρμονία με τις απαιτήσεις της ζωής. Λόγου χάρη ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε ραφιναρισμένους υδατάνθρα­κες (προϊόντα άσπρης ζάχαρης και άσπρου αλευριού, επεξεργασμένων δη­μητριακών κλπ.), είναι σχεδόν βέβαιο πως αποτελεί ένα σημαντικό παράγο­ντα, στην ανάπτυξη της σκωληκοειδίτιδας, των κιρσών, της εκκολπωματίτι- δας, διαφόρων καρκίνων, της στεφανιαίας καρδιακής νόσου, της ακμής, του διαβήτη, της παχυσαρκίας, των λίθων, της χοληδόχου κύστης, των αιμορροΐ­δων κλπ.

Οι κύριες ασθένειες, που σκοτώνουν πρόωρα τους πολλούς στις δυτικές χώρες έχουν όλες συσχετισθεί με την υπερβολική κατανάλωση τροφής, με. την κακή διατροφή και γενικά με τον άσχημο τρόπο διαβίωσης:- Οι καρδιακές αρρώστιες και τα εγκεφαλικά επεισόδια με την χοληστερί­νη, με τα κορεσμένα λίπη, τη ζάχαρη και τις θερμίδες.- Η υψηλή πίεση με το αλάτι, τα λίπη και τις θερμίδες.- Ο ζαχαρώδης διαβήτης με τις πολλές θερμίδες, τα λίπη και τους ραφινα- ρισμένους υδατάνθρακες.- Οι χοληστερινικοί χολόλιθοι με την χοληστερίνη και τα λίπη.- Ο καρκίνος του παχέος εντέρου με τα λίπη, τα κρέατα, την χοληστερίνηκαι την έλλειψη ινών στην διατροφή.- Ο καρκίνος του μαστού με το λίπος κλπ.- Ο καρκίνος της μήτρας με τις θερμίδες κλπ.- Ο καρκίνος του στομάχου με τα καπνιστά, αλμυρά, χημικά συντηρητικά, αλλαντικά κλπ.- Ο καρκίνος του συκωτιού με το οινόπνευμα κλπ.- Η ακμή, με τα λίπη, τη ζάχαρη (γενικά επεξεργασμένους υδατάνθρακες).- Τα χαλασμένα δόντια με τους ραφιναρισμένους υδατάνθρακες, την ζά­χαρη κλπ.- Οι σπασμοί στα βρέφη, με το αλάτι.- Η υπερκινητικότητα των παιδιών, με διάφορα τροφικά αίτια και βασικά με τα χημικά πρόσθετα τη ζάχαρη και προϊόντα της, με τα αναψυκτικά κλπ.- Η παχυσαρκία, με τα λίπη, ζάχαρη, αλάτι κλπ.- Διάφοροι καρκίνοι, με τα λίπη, ζάχαρη, αλάτι, καρυκεύματα, παστά, κα­πνιστά, χημικά πρόσθετα, έλλειψη ινών κλπ.- Η νεφρολιθίαση, με τη ζάχαρη και με τα πολλά ζωϊκά λευκώματα.- Η χολολιθίαση, με τα λίπη, ζάχαρη κλπ.- Ο καρκίνος του παγκρέατος με το οινόπνευμα, τον καφέ κλπ.- Τα έλκη, με την ζάχαρη, με τα λίπη, το οινόπνευμα, αλάτι, τον καφέ, την έλλειψη ινών κλπ.- Η σκλήρυνση κατά πλάκας, βασικά με τα λίπη κλπ.- Η διαφραγματοκήλη, με την έλλειψη ινών κλπ.- Οι εντερικές διαταραχές, με την έλλειψη ινών.- Η σκωληκοειδίτιδα με την έλλειψη ινών.- Οι ερεθισμοί των εντέρων με την έλλειψη ινών.- Οι αιμορροΐδες, με την έλλειψη ινών και άλλων θρεπτικών στοιχείων.- Τα εύθραστα οστά με την έλλειψη βιταμινών και μετάλλων.- Οι εξογκωμένες φλέβες με την έλλειψη ινών.- Η ανορεξία με το πολύ λίπος, την ζάχαρη και τα προϊόντα της, το αλάτι και την έλλειψη ινών και βιταμινών.- Οι αλλεργίες με το λίπος, τη ζάχάρη, το αλάτι, την έλλειψη ινών, τα

χημικά πρόσθετα.- Η έλλειψη βιταμινών με τα λίπη, ζάχαρη, αλάτι, έλλειψη ινών κλπ.- Η έλλειψη μετάλλων με τα λίπη, τη ζάχαρη, το αλάτι, την έλλειψη ινών κλπ.

(Μιλώντας για ίνες εδώ, εννοούμε την έλλειψη πλήρων, φυσικών τροφών και την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών).

Τα προβλήματα διατροφής στις αναπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου, είναι κυρίως προβλήματα υπερβολικής θρέψης και όχι υποθρεψίας.

Γενικά έχει βρεθεί ότι οι κυριότεροι ένοχοι για τις αρρώστιες του πολιτι­σμού και της αφθονίας είναι η υπέρμετρη κατανάλωση τροφών, το κάπνισμα, τα οινοπνευματώδη, τα χημικά πρόσθετα, οι ψυχολογικές και συγκινησιακές εντάσεις, οι καφέδες, η καθιστική ζωή, η μόλυνση, η έλλειψη ύπνου και τα φάρμακα, καθώς και οι ιατρικές και άλλες ακτινοβολίες.

Πρωτεύουσα ωστόσο θέση στην αιτιολογία των συγχρόνων χρονιών και εκφυλιστικών ασθενειών κατέχουν οι διαιτητικές ατασθαλίες, ελλείψεις,πα- ραβάσεις και υπερβολές. Τόσο οι πλούσιοι όσο και οι φτωχοί καταναλώνουν υπερβολικές συνήθως ποσότητες θερμίδων, λιπών, λευκωμάτων και ραφινα- ρισμένων υδατανθράκων. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των ανεπτυγ­μένων χωρών είναι παχύσαρκοι. Ό λες οι επιστημονικές έρευνες των τ ε ­λευταίων ετών συγκλίνουν στη διαπίστωση, ότι το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας στη Δύ­ση. Και τούτο επειδή το υπερβολικό βάρος αυξάνει τον κίνδυνο πολλών ασθενειών όπως είναι ο διαβήτης, τα νοσήματα της χοληδόχου κύστεως, διάφοροι καρκίνοι, αρθριτικά, κιρσοί, υψηλή πίεση, καρδιακές αρρώστιες κλπ. Ο μόνος φονιάς λ.χ. στις Η.Π.Α. που δεν μπορεί να συσχετισθεί με την υπερβολική κατανάλωση είναι τα δυστυχήματα. Ακόμη και οι μολυσματικές λεγόμενες αρρώστιες οφείλονται ως ένα μεγάλο βαθμό στην άσχημη δια­τροφή και στην μεγάλη κατανάλωση τροφής. Έχει από μακρού ειπωθεί ότι το 1 /3 της τροφής που τρώμε μας τρέφει και μας κρατά ζωντανούς και τα 2/3 της τροφής που λαμβάνουμε, κρατά ζωντανούς τους γιατρούς μας.

Εάν υποφέρουμε λοιπόν από καρδιοπάθειες, καρκινοπάθειες, ηπατοπά­θειες, νεφροπάθειες, δισκοπάθειες, αρθροπάθειες, χολοκυστοπάθειες, δερματοπάθειες, ψυχοπάθειες, ελκοπάθειες,... ζαχαροπάθειες κ ι' άλλες ...πάθειες, εάν έχουμε ραχίτιδα ή άλλες παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης, εάν έχουμε ανωμαλίες του θυρεοειδούς, φυματίωση, σάπια δόντια, σάπιες αμυγδαλές, στειρότητα, νευρώσεις, σκληρύνσεις, παραλύσεις, πα­ραμορφώσεις και ανεπάρκειες κάθε λογής, εύθραυστα κόκκαλα, εάν έχουμε έλλειψη αντίστασης στην αρρώστια και συνεχείς μολύνσεις και λοιμώξεις, σαν συνέπεια ενός αφύσικου τρόπου ζωής και απομάκρυνσης από τα τροφι­κά προϊόντα της φύσης, δεν έχουμε να κατηγορήσουμε κανέναν άλλο παρά μόνον τον εαυτό μας.

Και για να αποδείξουμε την τεράστια οημασία που έχει μια σωστότερη διατροφή για την διατήρηση και βελτίωση της υγείας θα αναφερθούμε σε μεγάλης έκτασης «πειράματα», που έγιναν... ε ξ ' ανάγκης, σε ολόκληρους πληθυσμούς, διαφορετικών χωρών σε εμπόλεμους περιόδους.Γ. Λιτά διαιτολόγια και αποτελέσματά τους σε εμπόλεμους περιόδους

Τα τελευταία χρόνια η έρευνα βρήκε ότι η φυτοφαγία ή έστω η δραστική μείωση των ζωικών τροφίμων, έχει σημαντικά αποτελέσματα πάνω στην υ­γεία και μακροβιότητα του ατόμου. Βρέθηκε ότι η σωστή, ισορροπημένη φυτοφαγική διατροφή (με περιορισμένη κατανάλωση ζωικών τροφών), όχι μόνο βελτιώνει την υγεία, αλλά βοηθά αποτελεσματικά στην εξάλειψη πολ­λών προβλημάτων υγείας.

Το σωστό διαιτολόγιο αποδεικνύεται πρωταρχικός παράγοντας τόσο στη διατήρηση καλής υγείας όσο και στην αποκατάσταση της κλονισμένης υγεί­ας.

Αυτό αποδείχθηκε με τον καλύτερο τρόπο, στην διάρκεια οικονομικών κρίσεων και πολεμικών περιόδων, όταν οι άνθρωποι εξαναγκάστηκαν να ζουν με λιτότητα και με φυτικά κυρίως διαιτολόγια, και η υγεία τους βελτιώθηκε με τρομερά εντυπωσιακό τρόπο. Και τούτα ίσως είναι τα καλύτερα «πειράμα­τα», γιατί έγιναν για μακρές περιόδους, σε πολλούς και διαφορετικούς πλη­θυσμούς. Κι ’ όλοι γνωρίζουμε ότι κάτι τέτοιο, δηλαδή στέρηση άφθονης τροφής, δεν θα ήταν δυνατό να συμβεί παρά μόνον σε αυτές τις περιόδους ανάγκης· κανείς δε θα ήθελε να γίνει «πειραματόζωο» εγκαταλείποντας τις όποιες γαστριμαργικές του συνήθειες.

Ας δούμε λοιπόν ποιά ήταν τα αποτελέσματα της... κατοχικής πείνας ή μάλλον της κατοχικής τροφικής λιτότητας στην υγεία, από μελέτες που έγιναν σε περιόδους εμπόλεμους.

Ο γιατρός Δημοσθένης Ελευθεριάδης στο βιβλίο του «Η λαϊκή διατροφή εν πολέμω και εν ανάγκη» (Αθήνα 1952) αναφέρει: «Ως και εις τας άλλας εμπολέμους ή υπό κατοχήν χώρας, ούτω και παρ’ ημίν ουδεμιάς επιδημικής ή ενδημικής νόσου εχούσης σχέσιν τινά με την διατροφήν ηυξήθη η συχνό- της καθ’ όλην την μακράν διάρκειαν της κατοχής». Σε άλλο σημείο του βιβλίου του ο ίδιος τονίζει:

«Εν συνάψει δυνάμεθα να είπωμεν ότι όχι μόνον, η συχνότης των νόσων πιθανότατα ή και ασφαλώς δεν ηυξήθη παρ' ημίν κατά την κατοχή, αλλ’ επί τινων πεδίων της νοσηρότητος παρετηρήθη αισθητή βελτίωσις. Ούτω λ.χ. παρετηρήθη και παρ’ ημίν σχεδόν τέλεια εξάλειψις του διαβήτου και πολλών χρονιών γαστρε ντε ρικών ενοχλήσεων...».

«Εγνώρισα πολλά πρόσωπα βασανιζόμενα καθ’ όλον τον βίον των υπό ενοχλήσεων του πεπτικού σωλήνος και ηναγκασμένα να χρησιμοποιούν ε- κλεκτική και «λεπτεπιλέπτως» παρασκευασμένη τροφή, να επανακτούν ως δια μαγείας την υγεία των δια της χρήσεως μέλανος άρτου, των πολλάκις

κακής ποιότητας οσπρίων και εν γένει της χονδροειδούς τροφής, την οποίαν προπολεμικώς δεν ηδύνατο να ανεχθούν».

Ο Καθηγητής της Χειρουργικής Βασίλης Κούριας σημειώνει στο βιβλίο του «Αγωνίες και χαρές» (Αθήνα 1977 Ελευθερουδάκης), τα ακόλουθα, α- ναφερόμενος στην Γερμανική κατοχή: «Ας μη ξεχνούμε όμως μια άλλη πλευρά ιατρικής του πολιτισμού, εννοώ την εξαφάνιση ή σημαντική ελάττω­ση ορισμένων νοσημάτων της καλοζω'ιάς· ο διαβήτης, η χολολιθίαση, οι χο- λοκυστοπάθειες, η παγκρεατίτιδα, η παχυσαρκία, ένα μέρος των καρδιακών παθήσεων, η υπέρταση, η κίρρωση του ήπατος, ακόμη και ο καρκίνος είχαν ελαττωθεί εντυπωσιακά».

Ο Βρεττανικός αποκλεισμός της Βόρειας Θάλασσας στην διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου μας προσφέρει ένα παράδειγμα των καλών αποτελεσμάτων πάνω στην υγεία ενός ισορροπημένου φυτοφαγικού διαιτο­λογίου. Ο αποκλεισμός ενώ προγραμματίστηκε για να παρεμποδίσει την Γερμανία από του να εφοδιάζεται με τρόφιμα απομόνωσε επίσης την Δανία. Η εμπόλεμη κατάσταση και η λιμοκτονία πάνε μαζί και οι Δανοί οδηγούνταν σε τραγωδία, όταν τα λιμάνια τους κλείστηκαν στα 1917.

Οι Δανοί εξαρτώνταν από εισαγόμενα δημητριακά, ειδικά για ζωοτροφές. Ο αποκλεισμός απέκοψε τις προμήθειες των Δανών του Αμερικάνικου καλα­μποκιού, του ρωσσικού ελαιότρυγου (μούργα) και της γερμανικής σίκαλης. Η κατάσταση έγινε ακόμη χειρότερη από μια ξηρασία του 1917 που περιόρισε ακόμη περισσότερο τα αποθέματα των δημητριακών. Σ' αυτή την κρίσιμη ώρα διορίστηκε ο γιατρός - διαιτολόγος Δρ. Μίκκελ Ηίηάόβάθ, από την κυ­βέρνηση να επιλύσει τα τροφικά προβλήματα της Δανίας. Ο Ηίπάόβάβ, που ερευνούσε τα αποτελέσματα ενός φυτοφαγικού διαιτολογίου από το 1895, είδε ότι οι Γερμανοί ήδη λιμοκτονούσαν, παρόλο που είχαν διπλάσια εσοδεία σε δημητριακά και πατάτες από όσο η Δανία. Οι Γ ερμανοί ωστόσο έριχναν το βάρος σ’ ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε ζωϊκά λευκώματα. Έτσι η Γερμανία, σε μια προσπάθεια να προσφέρει στον πληθυσμό τις κανονικές μερίδες κρέα­τος, έδιδε ένα μεγάλο μέρος από τα δημητριακά της στα ζώα. Οι χοίροι ευδοκιμούσαν, σημείωνε ο Η'ιηάΙίθάθ, ενώ οι Γερμανοί ενήλικοι και τα παιδιά πέθαιναν από κακή θρέψη. Ο Ηίηάάθάβ έθεσε τη Δανία σ' ένα αντίθετο πρόγραμμα. Μετέτρεψε τα αποθέματα ζωοτροφών της χώρας σε τροφή για τους ανθρώπους. Οι πατάτες, τα πίτουρα και το κριθάρι έγιναν σταθερές τροφές των Δανών μαζί με αφθονία λαχανικών, γάλακτος και λίγου βουτύ­ρου. Ο Ηίπάόβάβ εμπλούτισε το ψωμί με πίτουρα και κριθάρι - πράγματα που θεωρούνταν πριν κατάλληλα για τους χοίρους. Το χοιρινό κρέας τρώγονταν σε μικρή κλίμακα, κυρίως από τους αγρότες. Οι άνθρωποι των πόλεων έτρω­γαν ελάχιστο ή καθόλου χοιρινό. Το βοδινό ήταν διαθέσιμο μόνο στους πλού­σιους. Η πλειονότητα των Δανών λοιπόν ζούσε μ' ένα γαλακτο-φυτοφαγικό διαιτολόγιο (γαλακτοκομικά προϊόντα, λαχανικά, δημητριακά πλήρη κλπ.).

<<' Ηταν, έγραψε ο ΗίηάάβάΘ ένα χαμηλής περιεκτικότητας σε λεύκωμα πεί­ραμα σε μεγάλη κλίμακα, περίπου 3 εκατομμύρια άτομα διαθέσιμα για το πείραμα αυτό». Και το πείραμα στέφθηκε με επιτυχία, παρόλο που οι Δανοί δεν ήταν ειδικά ευτυχείς που τους εξανάγκασαν να μετατραπούν ξαφνικά σε φυτοφάγους και τους στέρησαν, το κρέας κι άλλες λιχουδιές που απολάμ­βαναν πριν. Όταν οι ερευνητές υπολόγισαν την αναλογία θανάτων στην Κοπεγχάγη από τον Οκτώβριο του 1917 έως τον Οκτώβριο του 1918 - στην περίοδο κατά την οποία οι περιορισμοί οτην τροφή ήταν οι πιο αυστηροί - βρήκαν ότι η αναλογία της συνολικής θνησιμότητας από αρρώστιες ήταν 10,4 θάνατοι στους χίλιους. Δεν υπήρξε ποτέ χαμηλότερη από 12,5%0. Αυτό ήταν μια πτώση 34% από τα προηγούμενα 18 χρόνια, αντιπροσωπεύουσα 6.300 λιγώτερους θανάτους σε σχέση με τις προπολεμικές καταστάσεις. Ο κυβερνητικός υπεύθυνος Δρ. Ηίηάόθάε έγραψε:

«Φαίνεται λοιπόν πως η κύρια αιτία θανάτου βρίσκεται στην τροφή και στο ποτό... Πρέπει να θυμήσουμε στο σημείο αυτό, ότι πήραμε τα δημητριακά και τις πατάτες απο τους βιομήχανους ποτών, έτσι που δεν μπορούσαν να φτιά­ξουν μπράντυ, και τα μισά δημητριακά από τους ζυθοποιούς, έτσι που μειώ­θηκε στο ήμιση η παραγωγή μπύρας. Είναι λοιπόν δυνατόν ότι η ελάττωση αυτή στην παραγωγή οινοπνευματωδών ποτών είναι πλήρως υπεύθυνη για την χαμηλότερη αναλογία θανάτων; Ενώ η μειωμένη κατανάλωση οινοπνεύ­ματος αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα που συνεισφέρει στην μειωμένη αναλογία θανάτων, δεν είναι ο μόνος παράγοντας». Άλλοι παράγοντες μπο­ρεί να είχαν συνεισφέρει στις στατιστικές αυτές του μειωμένου ποσοστού θανάτων - περιορισμένη χρήση καπνού, ζάχαρης και μπαχαρικών, αυξημένης άσκησης - όλα ισορροπημένα, ίσως από το αυξημένο στρες του πολέμου. Αλλά, προσθέτει ο Ηίηάόεάθ: «Είμαι πεπεισμένος ότι η υπερβολική κατανά­λωση τροφής, το αποτέλεσμα των γευστικών πιάτων με βάση το κρέας, είναι μια από τις πιο συνήθεις αιτίες αρρώστιας». Και τα συμπέρασματα αυτά του Ηίηάηεάε, αποδείχθηκαν με μεταγενέστερες εμπειρίες και έρευνες εκπλη­κτικά ακριβή.

Η κατανάλωση τροφής μειώθηκε επίσης στην Βρεττανία και στην Ελβετία στην διάρκεια του Α' Παγκόσμιου Πολέμου με παρόμοιους περιορισμούς στις ζωικές τροφές. Και στις δυο αυτές χώρες η υγεία όχι μόνο διατηρήθηκε αλλά και βελτιώθηκε σημαντικά.

Στη Βρεττανία οι θάνατοι νηπίων και η περιγεννητική θνησιμότητα έπεσαν στα πιο χαμηλά τους επίπεδα. Οι περιπτώσεις αναιμίας ήταν χαμηλότερες, τα επίπεδα ανάπτυξης των παιδιών και η υγεία των παιδιών τους ήταν καλύ­τερη από την ειρηνική περίοδο. Σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας οι στατι­στικές της γενικής θρέψης έδειξαν μια συνολική βελτίωση σε πείσμα - ή εξ ’ αιτίας - του αυστηρού περιορισμού της τροφής, που δίδονταν με το δελτίο στην εμπόλεμη αυτή περίοδο.

Τα ίδια συνέβησαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελβετία, σύμφωνα με τα δεδομένα του Δρος Φλείς (Fleisch), ο οποίος είχε την φροντίδα του διαιτολογίου των Ελβετών στην διάρκεια των 6 ετών του πολέμου. Στην Ελβετία τότε, υπήρχε μια πολύ μικρή κατανάλωση κρεάτων και ψαριών και μια μεγάλη κατανάλωση λαχανικών και δημητριακών πλήρων (όχι ραφιναρι- σμένων) και η υγεία των Ελβετών βελτιώθηκε σε μεγάλο βαθμό, σαν αποτέ­λεσμα της υιοθέτησης από ανάγκη μιας σε μεγάλη έκταση φυτοφαγικής διατροφής. Σχολιάζοντας ο Δρ. Φλέις το θέμα αυτό σε επιστημονικά έντυπα, συμφώνησε, ότι οι ορθόδοξοι διαιτολόγοι υπερεκτιμούν την ανάγκη του σώ­ματος για λευκώματα. Τόνιζε δε ότι «θα είμασταν όλοι, υγιέστεροι, εάν τρώγαμε λιγώτερο κρέας, αυγά και άσπρο ψωμί και αντίθετα περισσότερες πατάτες, λαχανικά, φρούτα και μαύρο ψωμί».

Στην Γερμανία, στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο συνέβησαν τα ίδια. Οι αρρώ­στιες εξαφανίστηκαν ως δια μαγείας με την υιοθέτηση ενός λιτού, φυτοφα- γικού κυρίως, διαιτολογίου κατά την διάρκεια του πολέμου σε συνδυασμό φυσικά με την εγκατάλειψη ε ξ ’ ανάγκης όλων των κακών τους συνηθειών και καταχρήσεων. Αλλά οι αριθμοί πρόωρων θανάτων και τα επίπεδα νοσηρό­τητας ξεπέρασαν τα προπολεμικά επίπεδα, ευθύς μόλις τελείωσε ο πόλεμος και οι Γερμανοί έπεσαν με τα μούτρα στον υπερσιτισμό και την υπερκατανά­λωση ζωικών τροφών, οινοπνευματωδών κλπ.

Στην διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου οι Νορβηγοί αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν ένα διαιτολόγιο όμοιο μ’ αυτό που ακολούθησαν οι Δανοί στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Από το 1940 έως το 1945, η Νορβηγική Κυβέρνηση εξαναγκάστηκε να ελαττώσει σημαντικά την ποσότητα του διαθέσιμου στους πολίτες της κρέατος, ενώ αυξήθηκε η κατανάλωση πατατών, δημητριακών, λαχανικών και ψαριών. Για μια ακόμη φορά το ποσοστό θανάτων από νοσήμα­τα του κυκλοφορικού συστήματος έπεσε όπως και στους Δανούς στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά το πιο σημαντικό ήταν, πως τα ποσοστά θνησιμότη­τας και αρρώστιας στην Νορβηγία αυξήθηκαν σημαντικά και ανέβηκαν πίσω στα προπολεμικά επίπεδα ευθύς ως οι πολίτες της Νορβηγίας επέστρεψαν σ' ένα πλουσιότερο διαιτολόγιο μετά την λήξη του πολέμου.

Ο Δρ. H. Malmros μελέτησε το αποτέλεσμα του περιορισμού της τροφής στην Γερμανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία και Δανία. Λέγει σχετικά ότι:

«Η θνησιμότητα από αρτηριοσκλήρυνση και καρδιακή σκλήρυνση ελαττώ­θηκαν στην Φινλανδία, Νορβηγία και Σουηδία στην διάρκεια των ισχνών ετών του πολέμου (δηλαδή κατά τα έτη της λιτότητας στις τροφικές προμήθειες Σ.Σ.). Είναι σαφές ότι αυτό σχετίζεται με την ελαττωμένη κατανάλωση αυ­γών, βουτύρου, κι άλλων τροφίμων πλουσίων σε χοληστερίνη». Τα αποτελέ­σματα της τροφικής λιτότητας ήταν άμεσα. Ο Δρ. Malmros αναφέρει ότι στη Σουηδία η θνησιμότητα από αρτηριοσκλήρυνση έπεσε το 1942 που ήταν το πρώτο ισχνό έτος του πολέμου... Μας συμβουλεύει δε, να αποφεύγουμε

κάθε πολυτέλεια κατανάλωσης τροφίμων γιατί οι συνέπειες μπορεί να είναι άμεσες και επικίνδυνες.

Οι γιατροί A. Strom και R.A. Jensen έχουν επίσης ερευνήσει το αποτέλε­σμα του περιορισμού τροφής στην θνησιμότητα από νοσήματα του κυκλοφο­ρικού συστήματος. Μελέτησαν το πρόβλημα αυτό στη Νορβηγία στην διάρ­κεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Έγραψαν σχετικά: «Πριν από τον τελευ­ταίο πόλεμο η θνησιμότητα από αρρώστιες του κυκλοφορικού συστήματος βρίσκονταν κάθε χρόνο σε άνοδο στην Νορβηγία. Η άνοδος αυτή σταμάτησε στην διάρκεια του Πολέμου και από το 1941 έως το 1945 υπήρξε μια αρκετά σημαντική πτώση στην θνησιμότητα από τις αρρώστιες αυτές. Μετά τον πόλεμο υπήρξε μια γοργή άνοδος στην θνησιμότητα τείνουσα να φτάσει στα προπολεμικά επίπεδα. Η πτώση στη διάρκεια του πολέμου συνέπεσε με τους σοβαρούς διαιτολογικούς περιορισμούς. Η προμήθεια θερμίδων ελαττώθηκε και η ελάττωση αυτή σχετίζονταν κυρίως με τροφές που περιείχαν λίπος και με τροφές πλούσιες σε χοληστερίνη».

Ο Δρ. F. Henschen, που ερεύνησε το θέμα συμφωνεί με αυτά τα ευρήμα­τα. Αναφέρει: «Η ρύθμιση των προμηθειών ήταν χωρίς αμφιβολία πολύ ευ­νοϊκή για τους υγιείς, και η συνήθης κατάσταση υγείας δεν υπήρξε ποτέ τόσο καλή στη Σουηδία, όσο στην διάρκεια αυτού του πολέμου. Η θνησιμότη­τα ελαττώθηκε σ' ένα μίνιμουμ, εξαιτίας κυρίως της πολύ σημαντικής ελάτ­τωσης της θνησιμότητας από αρτηριοσκλήρυνση. Επίσης οι χολόλιθοι βρί­σκονται λιγώτερο συχνά στις νεκροψίες».

Ευρήματα από το Λένινγκραντ στη διάρκεια, της πολιορκίας, που συνέβη σύντομα αφού μπήκε η Σοβιετική ' Ενωση στον πόλεμο επιβεβαιώνει τις παραπάνω αναφορές: «Είναι ενδιαφέρον να σημειωθούν οι αρρώστιες που αναφέρθηκαν πως ήταν αρκετά σπάνιες στη διάρκεια της περιόδου της μισο- νηστείας. Μεταξύ αυτών είναι η στεφανιαία νόσος, η υπέρταση, η συμφορη­τική καρδιακή ανεπάρκεια, το γαστρικό και δωδεκαδακτυλικό έλκος, η σκω­ληκοειδίτιδα, η οξεία νεφρίτιδα, η χολοκυστίτιδα, η ηπατίτιδα, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο υπερθυρεοειδισμός, οι αλλεργικές καταστάσεις, οι λοιμώξεις του ανωτέρω αναπνευστικού συστήματος και ο ρευματικός πυρετός. Μόνο με την βελτίωση της τροφικής κατάστασης ορισμένες από αυτές τις αρρώ­στιες επέστρεψαν στην προηγούμενη θέση τους σαν αιτίες εισαγωγής σε νοσοκομείο». (Μελέτη των Brozek, Wells, Keys, «Amerikan Review of Soviet Medicine» Vol 4, 1946-47).

O ερευνητής Tzinzerling έδειξε ότι η κλινική μορφή της αρτηριοσκλήρυν- σης, έγινε εξαιρετικά σπάνια στην διάρκεια της πολιορκίας, του Λένινγκραντ και ότι οι μελέτες των νεκροψιών που περιελάμβαναν ιστολογικές εξετάσεις έδειξαν «καθάρισμα» των λιπιδίων που περιέχονταν στις αθηρωματικές πλά­κες.

Αλλες μελέτες για το αποτέλεσμα της «υποθρεψίας» στην αθηροσκλή-

ρυνση τείνουν να επιβεβαιώσουν τις παρατηρήσεις που έγιναν στην διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Ο γιατρός S.L. Wilens, αναφέρει, ότι σε νε­κροψία που έγινε σε 1.250 αποβιώσαντες, η σοβαρή αθηροσκλήρυνση ήταν τουλάχιστον διπλάσια στους παχύσαρκους από όσο ήταν σε άτομα με υπο- θρεψία 35 ετών και πάνω. Η σχέση αυτή ήταν ανεξάρτητη από το φύλο, την υπέρταση και τον διαβήτη.

Ο ερευνητής Dublin ανέφερε ότι υπάρχει ελάττωση της οργανικής καρδι­ακής αρρώστιας, της αρτηριακής αρρώστιας και της στηθάγχης σε κάτω του κανονικού βάρους άτομα, συγκρινόμενα με ομαλά και παχύσαρκα άτομα. Ο ερευνητής Ackerman βρήκε σε νεκροψίες λιγώτερη αθηροσκλήρυνση στις καρδιές στους κάτω του κανονικού βάρους, σε αντίθεση με τα άτομα του μέσου όρου ή με τα παχύσαρκα άτομα.

Στο Παγκόσμιο Συνέδριο Παθολογίας που έγινε πριν κάμποσα χρόνια στη Στοκχόλμη, ένας γιατρός - ερευνητής από το Ισραήλ, τόνισε ότι άτομα που έπαοχαν από αρτηριοσκλήρυνση, αλλά υπέστησαν την αυστηρή δίαιτα (μισο- πείνα) της Κατοχής στα Χιτλερικά στρατόπεδα, απηλλάγησαν, παρόλες τις κακουχίες και εντάσεις του πολέμου, από όλα τα ενοχλήματά τους.

Τον περασμένο αιώνα υπήρξε ένα διάσημος γιατρός της Ρώμης, ο οποίος έχοντας αποκτήσει μια μεγάλη εμπειρία με τους καθολικούς και πολλές ευκαιρίες να τους παρακολουθεί από κοντά, έκανε την ακόλουθη σημαντική παρατήρηση: Αντιλήφθηκε ότι στην Ιταλία μια ασυνήθιστη μεγάλη αναλογία των αρρώστων ανέρρωνε στη διάρκεια της Σαρακοστής. Αυτό φυσικά οφεί­λονταν στην ελαττωμένη λήψη τροφής της περιόδου αυτής, που επιβάλλο­νταν στους πιστούς από την εκκλησία. Ήταν μέσα στα θρησκευτικά τους καθήκοντα το λιτό διαιτολόγιο της Σαρακοστής. Αλλά το θέμα της ολιγοφα­γίας και της νηστείας είναι τόσο σημαντικό, υπάρχουν τόσα ευρήματα και έχει τόσες πλευρές και εφαρμογές στην υγεία και στην αρρώστια,ώστε θα καταπιαστούμε μ ’ αυτό, αναλυτικά, σε άλλη εργασία μας.Δ. Πού συγκλίνουν οι τρέχουσες έρ ευ νες όσον αφορά τον σωστό

τρόπο διατροφήςΗ εκλογή τροφών για ανώτερη υγεία, απαιτεί να εξεταστούν πολλοί παρά­

γοντες, που περιλαμβάνουν:- Τα περιεχόμενα των τροφών σε θρεπτικά στοιχεία.- Την ευκολία των τροφών στην μάσηση, την κατάποση, πέψη, απορρόφη­ση και αφομοίωση.- Την παρουσία ή απουσία ερεθιστικών ουσιών.- Τη γευστική ικανοποίηση στη μή διεστραμμένη γεύση.- Τα αποτελέσματα της τροφής πάνω στην αλκαλικότητα του αίματος.

Με άλλα λόγια μια ιδεώδης τροφή θα περιείχε μια μεγάλη ποικιλία θρεπτι­κών ουοιών, θα ήταν νοστιμώτατη, θα περιείχε μια μέτρια ποσότητα ινών, θα ήταν έύκολη να την φάτε, να την χωνέψετε στην ωμή κατάσταση, δεν θα

περιείχε ερεθιστικούς ή πεπτικούς ανταγωνιστές και θα άφηνε μια αλκαλική τέφρα μετά τον μεταβολισμό της.

Εφαρμόζοντας αυτά τα κριτήρια στην πράξη βρίσκουμε ότι δεν υπάρχουν πράγματι τέλειες τροφές. Αρκετά λ.χ. φρούτα και λαχανικά περιέχουν μι­κρές τουλάχιστον ποσότητες οξαλικού οξέος, που είναι ήπιο ερεθιστικό και το οποίο έχει ένα δεσμευτικό αποτέλεσμα πάνω στο ασβέστιο. Σε ορισμέ­νους ξηρούς καρπούς περιέχεται ταννικό οξύ στη φλούδα τους (ειδικά στα αμύγδαλα) και αυτό επίσης είναι ένα ήπιο ερεθιστικό. Το μαρούλι λέγεται πως περιέχει λακτουκάριο, ένα ήπιο τοξικό αλκαλοειδές με υπνωτικά αποτε­λέσματα. Αυτό ειδικά ισχύει στο μαρούλι το κεφάλι, που μοιάζει με το λάχα­νο. tα φασόλια περιέχουν αναστολείς της θρυψίνης, και πουρίνες που ανε­βάζουν τα επίπεδα του ουρικού οξέος στον ορό του αίματος. Τα δημητριακά περιέχουν πολύ φυτικό οξύ που δεσμεύει μεταλλικά άλατα όπως είναι ο ψευδάργυρος και το σίδηρο, μειώνοντας τη χρησιμοποίησή τους από το σώμα. Θα πρέπει να είναι φανερό ότι τ έ λ ε ι ε ς τ ρ ο φ έ ς (όπως και τέλεια υγεία) είναι ένα θεωρητικό ιδεώδες, όχι μια πραγματικότητα. Υπάρχουν ό­μως κ α λ έ ς τ ρ ο φ έ ς όπως υπάρχουν και κ α κ έ ς τ ρ ο φ έ ς .

Συνοψίζοντας όλα αυτά που ειπώθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια, ανα­φερόμαστε στα κύρια σημεία ενός σωστού υγιεινού διαιτολογίου.1 ον. Οι υδατάνθρακες (άμυλα) που καταναλίσκει κανείς, πρέπει νάναι, φυ­σικοί και ανεπεξέργαστοι και να αποτελούν το 60%-75% της θερμιδικής πρόσληψης. Δηλαδή το άσπρο ψωμί, τα ζυμαρικά, το ρύζι, τα ραφιναρισμένα δημητριακά πρέπει να αντικατασταθούν με μαύρο, πιτυρούχο ψωμί, ολικής άλεσης, σκούρα ζυμαρικά, σκούρο ρύζι, όσπρια (με φυσικό τρόπο αποστει­ρωμένα). Επίσης η μεγαλύτερη ποσότητα των καταναλισκωμένων υδατανθρά­κων πρέπει νάναι τα φρούτα και τα λαχανικά, τρωγόμενα στην πλειονότητά τους ωμά.2ον. Το λεύκωμα (πρωτεΐνη) που καταναλίσκει κανείς, πρέπει στην πλειονό­τητά του να αποτελείται από φυτικής προέλευσης λευκώματα (π.χ. ξηρούς καρπούς, σόγια κ.ά.) και λιγώτερο από ζωικής προέλευσης λευκώματα (κρέ­ας, ψάρια, αυγά, τυρί, γάλα κλπ.) και να αποτελεί το 12-15% της θερμιδικής πρόσληψης ή 30-40 γραμ. καθαρού λευκώματος την ημέρα.3ον. Το λίπος πρέπει να προέρχεται κυρίως από φυτικής προέλευσης λά­δια (ελαιόλαδο, σωστά παρασκευασμένα σπορέλαια) και λιγώτερο από ζωι­κής προέλευσης λίπη (βούτυρο κλπ.). Πρέπει να αποτελεί το 15-20% της θερμιδικής πρόσληψης ή 40-60 γραμ. λίπους την ημέρα. Πρέπει να αποφεύ­γεται το μαγείρευμά του, διότι δημιουργούνται τοξικά προϊόντα.4ον. Οι πλήρεις τροφές είναι ανώτερες από τις θρυμματισμένες και ραφι- ναρισμένες τροφές. Κάθε θρυμμάτισμα και επεξεργασία μιας πλήρους τρο­φής καταστρέφει θρεπτικά στοιχεία και μειώνει την καταλληλότητα της τρο­φής σαν ένα μέρος του διαιτολογίου.

δον. Οι ωμές τροφές είναι καλύτερες από τις μαγειρευμένες. Παρόλο που ορισμένες μόνο τροφές, φαίνεται να γίνονται πιο εύπεπτες με το μαγείρευ- μα, είναι γεγονός ότι οι περισσότερες τροφές καθίστανται λιγώτερο εύπε­πτες. Με το μαγείρευμα των τροφών καταστρέφεται ένα σημαντικό ποσοστό βιταμινών και κάτι που είναι πιο σημαντικό, το μαγείρευμα μεταβάλλει τις αναλογίες των διαφόρων βιταμινών που περιέχονται στις τροφές. Τα μεταλ­λικά άλατα, ε ξ ’ αιτίας του μάγειρεύματος, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το σώμα. Τα λευκώματα επηρεάζονται επίσης από την μαγειρική καθώς και τα λίπη, τα οποία σε υψηλούς βαθμούς θέρμανσης γίνονται καρκινογόνο. 6ον. Οι φυτικές τροφές είναι ανώτερες από τις ζωικές τροφές.

Κανένας ερευνητής, που έχει ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα, δεν αμφιβά­λει για τα καταστρεπτικά αποτελέσματα της υπερβολικής χρήσης των ζωικών τροφών. Όλα τα ζωικά προϊόντα (με εξαίρεση το μητρικό γάλα), έχουν ορισμένα αρνητικά χαρακτηριστικά τα οποία καθιστούν την διαιτολογική τους χρήση αμφισβητήσιμη. Η έρευνα έχει δείξει, ότι τα ζωϊκά λευκώματα προά­γουν στην πραγματικότητα τα γηρατιά και τον πρώιμο εκφυλισμό του οργανι­σμού. Πάρα πολύ λεύκωμα εξασκεί ένα τεράστιο βάρος πάνω στο συκώτι και τα νεφρά. Αφήνει επίσης υπολείμματα οξέων στο αίμα και στα κύτταρα, τα οποία πρέπει να εξουδετερωθούν θυσιάζοντας απαραίτητα αποθέματα αλ­καλικών μεταλλικών αλάτων.

Η σχέση ανάμεσα στη μεγάλη χρήση ζωικών λευκωμάτων και στον καρκίνο έχει πλήρως εδραιωθεί με τη μελέτη τόσο των ζώων όσο και των ανθρώπινων πληθυσμών. Να θυμάστε ότι τα καρκινικά κύτταρα, χαρακτηρίζονται από πα- ρεκκλίνουσα πρωτεϊνική σύνθεση και γοργή κυτταρική διαίρεση. Η σύνθεση του λευκώματος επισπεύδεται από μια αυξημένη λήψη λευκώματος, έτσι ώστε δεν είναι παράξενο να ανακαλύψουμε ότι ο καρκίνος έχει μια στενή σχέση με την υπερβολική λήψη λευκώματος και μάλιστα κακής ποιότητας.

Υπάρχει μια άμεση σχέση ανάμεσα στην ποσότητα του λευκώματος στο διαιτολόγιο και τη συχνότητα του καρκίνου σε μια παγκόσμια βάση. Οι Αμερι- κάνοι, οι Δυτικοί Ευρωπαίοι, και οι Αυστραλοί που καταναλίσκουν τις πιο μεγάλες ποσότητες λευκώματος, έχουν επίσης την πιο μεγάλη συχνότητα καρκίνου, ενώ οι Κινέζοι αγρότες, οι Ινδοί της Ανατολής και οι Ιθαγενείς της Λατινικής Αμερικής έχουν την πιο χαμηλή συχνότητα καρκίνου. Αυτό δεν είναι μια τυχαία σχέση και δεν μπορεί να διαγραφεί, να το παραβλέψουμε, αποδίδοντάς το, στο «στρες της σύγχρονης ζωής». Ένα σωστό γενικά διαι­τολόγιο σύμφωνα με τις υπάρχουσες επιστημονικές έρευνες, περιέχει μέ­τριες ποσότητες λευκώματος και λίπους, είναι απαλλαγμένο από ραφιναρι- σμένους υδατάνθρακες, ενώ είναι αντίθετα πλούσιο σε πολυσύνθετους υ­δατάνθρακες, είναι φτωχό σε θερμίδες, για να διατηρείται κανείς λεπτός ολοζωής κλπ.

Ε. Το ξεκίνημα μιας νέας δ ια ιτητικής περιπέτειας.Δεν έχουμε την πρόθεση να σας πείσουμε να ακολουθήσετε ένα αμιγές

φυτοφαγικό διαιτολόγιο. Θέλουμε μόνο να τονίσουμε την αξία της φρουτο- καρποφυτοφαγίας και να συστήσουμε παράλληλα την όσο γίνεται μεγαλύτε­ρη μείωση των σαρκών καθώς και την εγκατάλειψη όλων των βιομηχανοποιη- μένων και επεξεργασμένων τροφών.

Προοδευτικά θα μπορέσετε να προσαρμοσθείτε σ' ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο φυσικών τροφών με μίνιμουμ χρήση ζωικών λευκωμάτων και λι­πών.

Στην αρχή βέβαια όλα είναι δύσκολα' άλλωστε κάθε αλλαγή συνεπάγεται κάποιες δυσκολίες. Η εφαρμογή ωστόσο των αρχών της σωστής διατροφής είναι ένα απλό πράγμα για όσους έχουν διάθεση να αλλάξουν τον τρόπο διατροφής τους.

Υπάρχουν βέβαια πολλά πράγματα που πρέπει να μάθετε, αλλά αυτά που θα βρείτε εδώ είναι τα ουσιώδη, που πρέπει να γνωρίζει κανείς για ένα σωστό και καλό ξεκίνημα.

Στο κεφάλαιο αυτό, θα σας δείξουμε πώς να ενεργήσετε στην μεταβατική αυτή περίοδο, (ώσπου να υιοθετήσετε μια σωστή υγιεινή διατροφή), μ' έναν άλλο τρόπο που η οικογένειά σας όχι μόνο θα την αποδεχθεί, αλλά και θα την απολαμβάνει.

Ας αρχίσουμε με δυο σημαντικά σημεία.1. Η πρόοδος θα πρέπει να είναι ο στόχος μας, όχι η τελειότητα. Κανείς δεν είναι τέλειος. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει στον κόσμο η τέλεια διατροφή, όπως δεν υπάρχει οπουδήποτε αλλού το τέλειο. Όλο - όλο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να πετύχουμε το καλύτερο που μπορούμε, το καλύτερο δυνατό, κάτω από τις παρούσες συνθήκες και περιστάσεις. Όλοι έχουμε κάποιες αδυναμίες και κάποια στιγμή υποκύ­πτουμε σε μικροπειρασμούς. Όσο σπανιώτερα γίνεται αυτό, τόσο καλύτερα για μας. Οι παραβάσεις πρέπει να αποτελούν φυσικά την εξαίρεση κι ’ όχι τον κανόνα. Και εφ ' όσον οι ενήλικοι δεν είμαστε τέλειοι, μη προσδοκάμε να είναι τέλεια τα παιδιά μας. Δεν θα τρώνε πάντα σωστά, αλλά μη τα μαλλώνε- τε. Εάν λείπουν από το σπίτι οι «νεκρές τροφές» (τσιπς, γαριδάκια, καραμέλ- λες, γλυκίσματα, κονσέρβες, τηγανιτά, άσπρο ψωμί κλπ.) και υπάρχουν οι σωστές τροφές, θα αρχίσουν να τις τρώνε, να τις συνηθίζουν και να τις απολαμβάνουν.

Εάν οδηγείτε τα παιδιά προς την σωστή κατεύθυνση, θα αρχίσουν να κά­νουν καλύτερες εκλογές για τον εαυτό τους, αλλά μην προσδοκάτε να είναι πρότυπα τελειότητας. Αυτό που θα πρέπει να περιμένετε, αυτό που θα πρέπει να προσπαθήσετε, είναι να προοδεύετε, να πηγαίνετε προς το καλύ­τερο.2. Αργά και σταθερά. Η αργή, μα σταθερή στην πορεία της χελώνα, είναι

εκείνη που τελικά κερδίζει την κούρσα κι όχι ο γοργός λαγός. Το ίδιο ισχύει και για τα βήματα που πρέπει να κάνετε για να φθάσετε ένα αληθινά υγιεινό, σωστό διαιτολόγιο. Είναι αδύνατο να κάνετε όλες τις αλλαγές από τη μια μέρα στην άλλη. Κάνετε ένα βήμα κάθε φορά. Κάθε βήμα, θα είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση και με λίγη προσπάθεια θα φτάσετε μακριά και θα κερδίσετε την μάχη της διατροφής. Εάν δοκιμάσετε να κάνετε μεγάλα βήματα από την αρχή, το παιδί σας, όσο και η υπόλοιπη οικογένεια, μπορεί να αντιδράσουν έντονα και να επαναστατήσουν. Στο μόνο πρόσωπο που θα μπορούσε η αλλαγή να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη είναι το νεογέννητο παιδί. Τα γούστα του δεν έχουν ακόμη εδραιωθεί, οι συνήθειες δεν έχουν αρχίσει να παίρνουν μορφή και είναι τόσο εύκολο να μάθει καλές, όσο και άσχημες συνήθειες. Για τα παιδιά που έχουν ήδη αρχίσει τη ζωή με συμβατι­κούς τρόπους διατροφής, να είστε υπομονετικοί. Δώστε στα πνεύματά τους, όσο και στους κάλυκες της γεύσης την ευκαιρία να αποκτήσουν νέες επιθυ­μίες.- Αρχίστε να φέρνετε φυσικές τροφές στο σπίτι και αποφεύγετε τις επε­ξεργασμένες και έντονα βιομηχανοποιημένες τροφές.- Προσφέρετε στα παιδιά σας φυσικούς χυμούς (μήλου, πορτοκαλιού, α­νανά, σταφυλιού κ.ά), αντί για αναψυκτικά.- Αρχίσετε να κάνετε τις τροφές σας ψητές ή ατμόβραστες αντί για τηγα- νιτές ή τσιγαριστές.- Φτιάχνετε διάφορα φαγητά με φυτικές - φυσικές τροφές και φυσικά μπαχαρικά (λεμόνι, ρίγανη). Σύντομα θα διαπιστώσετε τόσο εσείς όσο και τα παιδιά σας πως οι καλές τροφές,σωστά προετοιμασμένες και σωστά μαγει- ρευμένες (όσες δεν τρώγονται ωμές), κάθε άλλο παρά ανούσιες είναι.- Αντικαταστείστε προοδευτικά το αλάτι με το φυτικό αλάτι που πουλιέται στα καταστήματα υγιεινών τροφών (από αποξηραμένα λαχανικά και ίσως και λίγο αλάτι θαλάσσης), ή με το χυμό λεμονιού ή τομάτας, σέλινου, σκόρδου, κρεμμυδιού που βράζουν μαζί με το φαγητό, ρίγανη κλπ. Αρχίσετε να μειώ­νετε προοδευτικά το αλάτι, έως ότου να το κόψετε εντελώς.- Βάλτε την φαντασία σας να δουλέψει και φτιάξτε διάφορους συνδυα­σμούς φαγητών, ώστε να έλκουν τον καθένα.- Το παράδειγμα το δικό σας, ο ήπιος και ήρεμος τρόπος σας, η πειθώ σας, θα κάμψει την αντίσταση των διαφωνούντων.- Συναναστρέφεστε ανθρώπους που έχουν ανάλογα ενδιαφέροντα με σας, όσον αφορά τις διαιτητικές συνήθειες.- Δώστε στο σύντροφό σας, ή στα μεγαλύτερα παιδιά σας να διαβάσουν διάφορα έντυπα που αναφέρονται στις σωστές διαιτητικές συνήθειες και την καλή τους επίδραση στην υγεία και ευεξία πνεύματος και σώματος.- Παρακολουθείστε διάφορες ανάλογες, ενημερωτικές εκπομπές στο ρα­διόφωνο ή στη τηλεόραση, ή διαλέξεις ειδικών, όποτε τύχει να πέσουν στην

αντίληψή σας, ή άρθρα στο τύπο.Μιλώντας για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ειδικά T.V. και ραδιόφωνο),

θα θέλαμε να σταθούμε για λίγο στο θέμα των διαφημίσεων, που όπως όλοι γνωρίζουμε εξωθούν μικρούς και μεγάλους στο να δοκιμάσουν τις διάφορες πραμάτειες της βιομηχανίας (π.χ. τσιπς, γαριδάκια, δρακουλίνια, τσίχλες, αναψυκτικά τύπου κόλας, μπύρες, κονσέρβες, γλυκίσματα, σοκολάτες, μπι­σκότα, παγωτά, κι άλλες επικίνδυνες λιχουδιές).

Κατά καιρούς βέβαια έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις ενάντια σε διαφημίσεις αυτού του είδους. Είναι ωστόσο ματαιοπονία να αξιώσουν οι καταναλωτές την κατάργηση αυτών των διαφημίσεων από την T.V., το ραδιό­φωνο κλπ.

Σε μια δημοκρατική πολιτεία δεν μπορεί κανείς να απαγορεύσει στις βιο­μηχανίες να διαφημίζουν τα προϊόντα τους. Άλλωστε, πληρώνουν... αδρά γι ’ αυτό! Οφείλουμε όμως, σαν κοινωνία που ενδιαφέρεται για την Υγεία των πολιτών της και ειδικά των παιδιών, να ενημερώνουμε συστηματικά τους καταναλωτές για την βλαπτικότητα και την επικινδυνότητα των προϊόντων αυτών.

Η πρότασή μας λοιπόν είναι, να δίδεται από τους αρμόδιους κρατικούς παράγοντες, ο ανάλογος χρόνος από καιρού σε καιρό και σε μόνιμη βάση, σε ειδικούς επιστήμονες, που θα ενημερώνουν αντικειμενικά το κοινό, παρου­σιάζοντας τον αληθινό χαρακτήρα αυτών των προϊόντων. Αυτό το απαιτεί η δημοκρατία, ώστε ο πολίτης νάχει ολόπλευρη κι όχι μονόπλευρη ενημέρωση και να μην εκπαιδεύεται τουλάχιστον διαιτητικά από τη διαφήμιση. Μη ξεχνά­με ότι η διαφήμιση, δεν ενδιαφέρεται για την υγεία και ευεξία των πολλών, αλλά για τα κέρδη που θα αποκτήσει. Καιρός είναι να παύσει να δυναστεύει την ζωή μας σε κάθε τομέα, η συνεχής πλύση εγκεφάλου της διαφήμισης και να αρχίσουμε σιγά - σιγά να συνειδητοποιούμε τους κινδύνους τόσο από τις βλεδυγμίες της άκρατης βιομηχανικής διαιτητικής ρύπανσης, όσο και από τις άλλες ρυπάνσεις και μολύνσεις.Ζ. Τί συμπτώματα προκύπτουν στην αρχή από την αλλαγή

τρόπου διατροφήςΕάν λοιπόν κατορθώσετε να αλλάξετε τις συνήθειες διατροφής σας, κα-

ταναλίσκοντας καλύτερης ποιότητας τροφές και απομακρύνοντας τις τοξι- κές βλαπτικές ουσίες και ποτά που χρησιμοποιούσατε πριν, είναι πολύ πιθα­νό, ότι θα περάσετε μια περίοδο ενοχλητικών συμπτωμάτων, καθώς το σώμα σας αποτοξινώνεται, καθαρίζεται εσωτερικά και θα έχετε ένα αίσθημα ελατ­τωμένης δύναμης και ενεργητικότητας. Και τούτο επειδή, οι δυνάμεις του σώματος χρησιμοποιούνται στην ανοικοδόμηση και κάθαρση των ζωτικών ορ­γάνων.

Είναι απαραίτητο σ' αυτή την περίοδο να αναπαύεται κανείς περισσότερο, να κοιμάται όσο γίνεται περισσότερο κ ι ' όχι να καταφεύγει σε περισσότερη

τροφή ή σε διεγερτικά, οποιοσδήποτε είδους. Πρέπει να έχει υπομονή και πίστη και να περιμένει. Στην αρχή, για μια ορισμένη χρονική περίοδο, θα έχουμε πεπτικές ανωμαλίες, όχι πεπτική άνεση ε ξ ’ αιτίας των προσαρμο­γών, που λαμβάνουν χώρα, αλλάζοντας από το συμβατικό, στο φυσιολογικό διαιτολόγιο.

Για το λόγο αυτό, η νέα διατροφή θα πρέπει να υιοθετηθεί προσεκτικά. Ο καλύτερος τρόπος είναι να εγκαταλειφθεί η παλιά διατροφή και στη συνέ­χεια να τρώτε μικρές ποσότητες και πολύ απλά γεύματα στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου. Καθώς το σώμα αποτοξινώνεται και καθίσταται προο­δευτικά καθαρώτερο εσωτερικώς, η αυτοπειθαρχία γίνεται ευκολώτερη κι έχετε λιγώτερες αντιδράσεις, ώσπου να φτάσετε ένα επίπεδο καλής, ρωμα­λέας υγείας και ευεξίας. Δεν υποφέρει κανείς από τις νέες και πιο υγιεινές συνήθειες, αλλά από τα αποτελέσματα των προηγουμένων ανθυγιεινών συ­νηθειών.

Τα δυσάρεστα ενοχλήματα από τα οποία παραπονούνται όλοι στη διάρκεια αυτής της περιόδου οφείλονται σε τρεις διαφορετικές αιτίες:1η. Υπάρχουν τα λεγάμενα συμπτώματα σ τ έ ρ η σ η ς , τα οποία εμφανί­ζονται όταν κάποιος διακόπτει το τοάι, τον καφέ και τα άλλα καφεϊνούχα ποτά, τα μπαχαρικά, αλάτι, το κάπνισμα, το οινόπνευμα, ζάχαρη κλπ. Τα συμπτώματα στέρησης είναι πρόσκαιρα, διαρκούν κάμποσες μέρες μόνον και εξαφανίζονται.2η Υπάρχουν οι πόνοι και οι δυσφορίες των αρρωστημένων καταστά­σεων, τα συμπτώματα των οποίων είχαν προηγουμένως ανακουφιστεί με τροφή, με φάρμακα κλπ. Ό λες υποσυνείδητα, οι συνήθειες φαγητού και ποτού, αυτών που ζουν συμβατικά, είναι προωρισμένες να ανακουφίζουν τις ενοχλήσεις - ένα κύπελο καφέ ανακουφίζει ένα πονοκέφαλο ή ένα αίσθημα ατονίας, ένα ποτήρι μπάρας ή ένα τσιγάρο ανακουφίζουν μια δυσφορία ή έναν πόνο, ένα γεύμα ανακουφίζει μια γαστρική δυσφορία. Οι πόνοι αυτοί και οι αδυναμίες είναι συνήθως πιο διαρκείς από τα λεγάμενα συμπτώματα της στέρησης και δείχνουν το πόσο σκόπιμο θα ήταν να προηγηθεί μια σύντομη νηστεία (πάντα κατόπιν συμβουλής κάποιου ειδικού), αρχίζοντας έναν νέο τρόπο διατροφής και ζωής.3η. Υπάρχουν εκείνες οι δυσφορίες και οι εντάσεις, που προκύπτουν από σφαλερή ερμηνεία των αρχών και σφαλερή εφαρμογή των μέσων της Φυσικής Υγιεινής.

Ελλιπής γνώση οδηγεί στη σφαλερή εφαρμογή και αυτό δεν μπορεί να οδηγήσει στα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Πολλοί άνθρωποι υιοθετούν μερικώς το πρόγραμμα της Φ. Υγιεινής, πιστεύοντας αφελώς ότι η μερική εφαρμογή των αρχών και υποδείξεων θα προσφέρει άριστα αποτελέσματα. Τα ημίμετρα δεν προσφέρουν δυστυχώς καλή υγεία.

Προσοχή λοιπόν! Με την αλλαγή του διαιτολογίου σας στην αρχή μπορεί

να νοιώθετε αδύναμοι και να υποφέρετε συχνά από πεπτικές ενοχλήσεις, από πονοκέφαλο ή ζάλη. Πολλές φορές θα νοιώσετε ναυτία και θάχετε υπνηλία και ατονία. Μπορεί να χάσετε βάρος με γοργό ρυθμό. Αλλά όλα αυτά αρχίζουν προοδευτικά να υποχωρούν και θα αρχίσετε να νοιώθετε ολοένα και πιο γεροί, πιο υγιείς, ενώ σταματά η απώλεια βάρους.

Καθε αρχή και δύσκολη. Όμως αξίζει τον κόπο να προσπαθήσει κανείς, γιατί το αποτέλεσμα αποζημιώνει πολλαπλώς τις όποιες αρχικές δυσκολίες.

Μια ζωτική ανάγκη της χώρας: μια νέα διατροφική πολιτικήΟι εμπειρίες των τροφικών περιορισμών στη διάρκεια των δυο μεγάλων

πολέμων σε κάμποσες χώρες, απέδειξε τουλάχιστον ότι η σχέση μεταξύ διαιτολογίου και αρρώστιας ήταν άξια σοβαρής έρευνας και ότι πρέπει οι κυβερνήσεις με βάσει τα στοιχεία αυτά (και πολλά άλλα παρόμοια προερχό­μενα από επιστημονικές έρευνες) να αναθεωρήσουν την Εθνική Διατροφική τους Πολιτική. Δυστυχώς τίποτα δεν έγινε αξιόλογο προς αυτήν την κατεύ­θυνση ως τώρα, εκτός από σποραδικές και χλιαρές προσπάθειες σε ελάχι­στα κράτη.

Ελάχιστοι επιστήμονες και γιατροί επωφελήθησαν από τα μαθήματα που μας δίδαξαν οι εμπειρίες των δυο μεγάλων πολέμων.

Η μεταπολεμική παραγωγή, η αγορά και η συνεχής διαφήμιση και πλύση εγκεφάλου, έσπρωξαν τους ανθρώπους σε μεγαλύτερη από τα προπολεμικά επίπεδα κατανάλωση και «ευζωία». Για να κερδίσουν φαίνεται το χαμένο έδαφος για τις στερήσεις της κατοχής. Τα παιδιά και τα εγγόνια μιμήθηκαν τους γονείς και τα αποτελέσματα του μεγάλου και αδιάκριτου φαγοποτιού, είναι ολόγυρά μας. Οι αρρώστιες της καλοπέρασης, των υπερβολών και καταχρήσεων και της ανθυγιεινής διαβίωσης, έλαβαν επιδημικές διαστάσεις. Πλήθος επιδημιολογικές έρευνες και κλινικές μελέτες στην Αμερική, στην Ευρώπη κι άλλού απέδειξαν ότι οι ομάδες του πληθυσμού που υποφέρουν πολύ λιγώτερο από χρόνιες και εκφυλιστικές αρρώστιες κι ’ έχουν πολύ μικρότερο ποσοστό θανάτων από καρκίνο, καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβή­τη, αρρώστιες νεφρών και ήπατος κ ι ' άλλες εκφυλιστικές αρρώστιες είναι εκείνοι που ακολουθούν ένα λιτό, βασικά φυτοφαγικό διαιτολόγιο και παράλ­ληλα δεν πίνουν πολύ, δεν καπνίζουν και δεν ζουν έντονα καθιστική ζωή.

Συμβουλεύοντας ο μεγάλος Αμερικανός φιλόσοφος Γούίλ Ντιουράντ (συγγραφέας της πολύτομης «Ιστορίας του Πολιτισμού» και πολλών άλλων έργων), τον εγγονό του, πάνω στα θέματα της υγείας, του έρωτα, του γάμου και του χαρακτήρα, του ηθικού κώδικα και της θρησκείας, του λέγει για την υγεία τα ακόλουθα:

«Το πρώτο που ζητώ είναι να φροντίζεις την... υγεία σου. Είναι κάτι που εξαρτάται από σένα κατά κύριο λόγο. Η αρρώστια αποτελεί πολύ συχνά έγκλημα - έκαμες κάτι το φυσιολογικά ανόητο και η φύση αγωνίζεται να

επανορθώσει το λάθος σου. Η φροντίδα για την υγεία πρέπει να αποτελεί τακτικό μάθημα από το νηπιαγωγείο μέχρι το τελευταίο έτος των πανεπιστη­μιακών σπουδών. Ένα μάθημα στο οποίο να περιλαμβάνεται η διαιτητική. Το σώμα μας είναι ό,τι τρώμε και πίνουμε και ό,τι έτρωγαν οι πρόγονοί μας. Μην παρασύρεσαι από τα εστιατόρια που αποτελούν τις έχιδνες του στομάχου, το οποίο και φορτώνουν σε όσο βαθμό ξαλαφρώνουν το πορτοφόλι. Ένα από τα βασικά λάθη της εποχής μας είναι ότι σε μια ζεστή και καθιστική ζωή συνεχί­ζουμε το διαιτολόγιο που άλλοτε σκοπό είχε να μας εξασφαλίσει τους απα­ραίτητους μυώνες και τη θερμότητα. Ας μην επιτρέψουμε στην υπερβολική λαιμαργία να ανατρέψει την εσωτερική μας οικονομία».

ΑΡΧΑΙΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Ο Ιπποκράτης έγραψε πριν 2.500 χρόνια το γνωστόν «Η τροφή σας να είναι το γιατρικό σας και το γιατρικό σας να είναι η τροφή σας».

Στο φημισμένο βιβλίο του «Περί Αρχαίας Ιατρικής» ο Ιπποκράτης λέγει τα ακόλουθα:

«' Οπότε μεταβάλλει κάποιος τον τρόπο δίαιτας δεν είναι δυνατόν παρά να επαναφέρει τον άνθρωπο στην υγεία, εάν βέβαια ο οργανισμός του δεν έχει υποστεί από το χρόνο, την κακή διατροφή και τις διαιτητικές παρεκτροπές, φθορά».

Στη συνέχεια θα παραθέσουμε τρία ακόμη ενδιαφέροντα αποσπάσματα από τα βιβλία του Ιπποκράτη:

«Ισχυρίζονται μερικοί γιατροί και φιλόσοφοι ότι δεν είναι δυνατόν να κατα­νοήσει κανείς σωστά την Ιατρική, αν δεν έχει γνώσεις της «φύσεως» του ανθρώπου, πράγμα το οποίο μπορεί να γίνει μόνο με τη βοήθεια της φιλοσο­φίας... Εγώ όμως είμαι σε θέση να σας διαβεβαιώσω υπεύθυνα ότι μόνον με γνώσεις ιατρικές είναι δυνατόν να γίνει αυτό κατορθωτό και μάλιστα, εφόσον και όταν ο ερευνητής συμπεριλάβει την ιατρική ως γενικότητα...

Δίχως αμφιβολία, ο γιατρός, για να κατορθώσει να βοηθήσει τους πάσχο- ντες αποτελεσματικά πρέπει απαραίτητα να γνωρίζει τη φυσική και την ιδιαί­τερη κατασκευή καθενός (ιδιοσυγκρασία) κυρίως να γνωρίζει τη σχέση του οργανισμού του προς τα φαγητά και τα ποτά (Διαιτητική)... και προς τις βιοτι­κές του γενικά, ασχολίες... (τρόπος ζωής και διαβίωσης, τύπος και συνθήκες εργασίας)... τότε θα είναι σε θέση να θεραπεύσει ή να βοηθήσει στη θερα­πεία...» «... για μένα καλός γιατρός είναι εκείνος που προνοεί και παίρνει μέτρα προληπτικά... διότι προσφέρει πολλά περισσότερα με την πρόληψη απ' ότι με την επέμβαση... και η πρόληψη δεν είναι παρά όσα τρώγει και πίνει ο άνθρωπος αφού από τα τρόφιμα εξαρτάται η ζωή και η υγεία του»... «... η ιατρική δεν έχει ανάγκη από υποθέσεις ως προς το αντικείμενο της... Η αποστολή της είναι να μάθει τον άνθρωπο να τρέφεται σωστά».

Μιλώντας ο Ιπποκράτης για δίαιτα εννούσε το σύνολο του τρόπου ζωής. Στο θαυμάσιο βιβλίο «Ασκληπιός και Ασκληπιεία» (Λειψία, 1907), ο συγγραφέ­ας του, γιατρός Α.Π. Αραβαντινός εκθέτει τα εξής σημαντικά: «Εις τον Ιπποκράτην, αυτόν λ.χ. τον μέγα διδάσκαλο της Ιατρικής, εντός των πολυτί­μων βιβλίων του οποίου απετυπώθη ο μέγας Κώδιξ της νοσολογίας και θερα­

πευτικής των αρχαιοτάτων εκείνων χρόνων, ο δυνάμενος και σήμερον ακόμη να χρησιμεύσει ίσως, εν πολλοίς, ως υπόδειγμα θαυμασίας παρατηρητικότη­τας, εν ω βλέπομεν τόσας διαιτητικός σύμβουλός και υγιεινά παραγγέλματα, προκειμένου περί της ιδίως ιατρικής ύλης, ήτοι των φαρμάκων, ολίγα μόνον σχετικώς ευρίσκομεν αναγραφόμενα. Βραδύτερον, μετά την γενική παρακ­μήν του Ελληνικού κόσμου, τα θαυμάσια ταύτα υγιεινά μέσα ημελήθησαν και αντικατεστάθησαν εις μεν τους υγιείς υπό της χλιδής και εκλύσεως, εις δε τους πάσχοντας, κατ' αρχήν, υπό σειράς πολυειδών φαρμάκων και βοτά­νων.».

Τα λόγια αυτά του παληού σοφού Ελληνα γιατρού δεν ήσαν ποτέ πιό επίκαιρα όσο στην εποχή μας. Από τότε που τα έγραψε αυτά, τα πράγματα έχουν πολύ χειροτερεύσει, τόσο στον τρόπο ζωής και διατροφής των πολ­λών όσο και στο τρόπο φροντίδας του αρρώστου, με πολλά και πολύ τοξικά χημικά φάρμακα. Η φαρμακολατρεία και φαρμακομανία είναι η μεγάλη πληγή της εποχής μας, με αποτέλεσμα τα υγιεινά μέσα να έχουν στον έσχατο βαθμό παραμεληθεί και περιφρονηθεί,τόσο από τους γιατρούς, όσο και από το κοινό.

Ο Γαληνός ο πιό φημισμένος μετά τον Ιπποκράτη αρχαίος ' Ελληνας για­τρός και συγγραφέας έγραψε πριν 1800 χρόνια τα ακόλουθα:

«Οι περισσότερες από τις χρόνιες παθήσεις μας έχουν ανάγκη από μιά δίαιτα και συχνά αυτό μπορεί να μας οδηγήσει στη θεραπεία τους, χωρίς να χρειαστεί να καταφύγουμε στα φάρμακα».

Σοφοί άνθρωποι σ' όλες τις εποχές και σ' όλες τις ανθρώπινες φυλές έχουν δώσει μια σαφή γνώμη για το τι θα πρέπει να τρώγει ο άνθρωπος.

Ο Πυθαγόρας από τη Σάμο, ο μεγάλος αρχαίος ' Ελληνας φιλόσοφος λέ­γει, «Προφυλάξετε τους θνητούς να μη μολύνουν τα σώματά τους με σάρ­κες ζώων. Υπάρχει το καλαμπόκι. Υπάρχουν τα μήλα που λυγίζουν τους κλάδους από το βάρος τους, και υπάρχουν σταφύλια, ξηροί καρποί και λαχα­νικά. Αυτά θα πρέπει να είναι η τροφή μας».

Οκτακόσια χρόνια πριν, ο Μαϊμονίδης, ο μεγάλος Εβραίος φιλόσοφος του Μεσαίωνα και γιατρός στην αυλή του Σαλαντίν στην Αίγυπτο, φρόντιζε τους αρρώστους του, χορηγώντας τους φυτικά διαιτολόγια. Ο μεγάλος στοχαστής γράφει: «Πιστεύω ότι η τροφή η οποία απαγορεύεται από τη Πεντάτευχο, (τα 5 βιβλία του Μωυσή) είναι ανθυγιεινή... Ο κύριος λόγος γιατί η Πεντάτευχος απαγορεύει τη σάρκα του χοίρου είναι το γεγονός ότι οι συνήθειες του χοίρου και οι τροφές του είναι πολύ ακάθαρτες και απεχθείς». Συνεχίζει: «Τρώτε για να μπορείτε να ζείτε και αποφεύγετε την υπερβολή... υπερβολι­κή τροφή είναι στο σώμα του ανθρώπου σαν το θανατηφόρο δηλητήριο και μπορεί να είναι η ρίζα όλων των ασθενειών. Πολλές αρρώστιες που συμβαί­νουν στον άνθρωπο οφείλονται ε ίτε σε κακή τροφή είτε σε υπερβολική εντρύφυση με τροφές υγιεινές». Ο Μαϊμονίδης συνήθιζε να λέει στους

αρρώστους του «Εάν σηκώνεστε από το τραπέζι με διάθεση να φάτε κι άλλο δεν θα καθήοετε ποτέ για φαγητό χωρίς όρεξη». Ο χώρος ωστόσο δεν επιτρέπει να συνεχίσουμε την περιπλάνησή μας αυτή.

Η ΖΩΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟΝ ΤΡΟΦΗ

Η ζωή είναι κάτι πολύ περισσότερο από την κατανάλωση τροφής, από τον ύπνο και την διαιώνιση του είδους. Υπάρχουν στη ζωή πιό παραγωγικές πιό πολιτιστικές, πιο ενδιαφέρουσες και ευχάριστες επιδιώξεις από του να α­σχολούμαστε μόνον με το στομάχι μας ή τα έντερά μας και το λαρύγγι μας.

Βέβαια εξαιτίας της σύγχυσης και γενικά της πραγματικότητας που υπάρ­χει στις μέρες μας στα θέματα τροφής και διατροφής,πρέπει να ενδιαφερό­μαστε για ότι τρώμε. Το ενδιαφέρον μας ωστόσο, πρέπει να υποστηρίζεται από μιά βαθύτερη γνώση των πραγμάτων, για το θέμα αυτό, που θα αντικατα­στήσει την επιπόλαιη γνώση που υπάρχει σήμερα και βασίζεται στην ικανο­ποίηση μόνον της γεύσης και που τελικά οδηγεί σε θλιβερά λάθη που πλη­ρώνονται μέ χρόνιες εκφυλιστικές αρρώστιες και πρόωρους θανάτους.

Η υγεία σώματος και πνεύματος είναι τόσο πολύπλοκη υπόθεση και εξαρ- τάται από τόσους πολλούς παράγοντες ώστε εάν δεν μάθουμε να βλέπουμε τη ζωή σαν σύνολο και να τη ζούμε σαν σύνολο, δεν μπορούμε να περιμέ­νουμε πως θα έχουμε καλή υγεία. Η τροφή δεν είναι παρά ένα στοιχείο ανάμεσα στις ποικίλες αναγκαιότητες που καλύπτουν τις απαιτήσεις της ζωής.

Δεν θα πρέπει λοιπόν να δίδουμε υπερβολική έμφαση στην τροφή, γιατί η σωστή διατροφή από μόνη της δεν θα επιτύχει τα άριστα αποτελέσματα στην υγεία μας. Το σύνολο του τρόπου ζωής και το περιβάλλον θα καθορίσουν από κοινού το επίπεδο της υγείας που θα έχουμε. Δεν θα πρέπει άλλωστε να υπεραπασχολούμαστε με την υγεία μας και την τροφή. Απλώς θα αναπτύ­ξουμε ορισμένα πρότυπα ζωής, συμπεριφοράς και διατροφής, σύμφωνα πά­ντα με τις ανάγκες και τους φυσιολογικούς μας περιορισμούς και τότε, θα επιτύχουμε αυτομάτως θετικά αποτελέσματα. Ας αφήσουμε λοιπόν κατά μέρος τις μονομερείς και κοντόθωρες αντιλήψεις για τη ζωή και το ζειν κι ας αντικρύσουμε με κατανόηση τους ανοιχτούς ορίζοντες μιας συνολικής, πε­ριεκτικής και ισορροπημένης ζωής. Μόνον ζώντας σωστά τη συνολική ζωή για την οποία είμαστε προορισμένοι, θα αποκτήσουμε και θα διατηρήσουμε καλή υγεία. Ας αποφύγουμε συστηματικά τις μονομερείς αντιλήψεις. Δεν πρέπει να προσπαθούμε να περιορίσουμε τη ζωή μέσα σε στενούς χώρους, σε στενά μονοπάτια, υιοθετώντας φανατισμούς και κατεχόμενοι από έμμο­νες ιδέες. Αυτά μας οδηγούν σε ανωμαλίες και μας βγάζουν από την φωτει­

νή λεωφόρο της ομαλής ζωής και της αλήθειας.Εάν δεν υπάρχει ρωμαλέα δραστηριότητα του σώματος, θα υπάρξει ανε­

παρκής αφομοίωση της χωνευμένης τροφής. Η ανάπαυση και ο ύπνος είναι τόσο σπουδαία στοιχεία στις διαδικασίες της θρέψης, όσο είναι και η άσκηση του σώματος. Τα δύο αυτά ακραία σημεία της λειτουργίας (ανάπαυση και κίνηση - άσκηση) θα πρέπει να εναλλάσσονται μ' έναν τέτοιο τρόπο ώστε να μην υπάρχει υπερβολή του ενός ή του άλλου. Το φως του ήλιου είναι ένα σπουδαίο στοχείο στη θρέψη τόσο των φυτών όοο και των ζώων. Χωρίς τον ήλιο δεν είναι δυνατή η τέλεια θρέψη. Η θρέψη δεν είναι παρά μιά από τις θεμελιώδεις λειτουργίες του ζωντανού οργανισμού. Η τροφή λ.χ. που τρώ­γει ο άνθρωπος, παρόλο που είναι πολύ σπουδαία δεν είναι περισσότερο σπουδαία από την ικανότητα και δραστικότητα της πέψης του. Γιατί η κακή πέψη θα αποτύχει να προετοιμάσει ακόμη και την άριστη τροφή για θρέψη. Οι ανθρώπινες συγκινήσεις, ειδικά όταν είναι έντονες ή παρατεταμένες, μπορεί να είναι καταστροφικές στα αποτελέσματα τους πάνω στις διαδικασί­ες της θρέψης σε πείσμα των πιό καλών διαιτολογίων. Το σώμα κάνει χρήση της τροφής σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ζωής κι όχι σύμφωνα με την ποσότητα που λαμβάνεται. Η δραστηριότητα καθορίζει τη ροή των τροφικών ρευμάτων του σώματος.

Εξίσου θεμελιώδης με την διαδικασία της θρέψης είναι η διαδικασία με την οποία το σώμα ελευθερώνεται από τα άχρηστα προϊόντα του. Η αποβολή με την οποία το σώμα απελευθερώνεται από τα άχρηστα υλικά του αρχίζει στο κύτταρο και δεν τελειώνει ώσπου να αποβληθούν τα άχρηστα υλικά από το σώμα. Στην όλη αυτή διαδικασία μπαίνουν πολλοί παράγοντες ή λειτουργι­κές δραστηριότητες. Από την αποδοτικότητα όλων αυτών των διαφόρων λειτουργιών που περιλαμβάνονται στην αποβολή των αχρήστων προϊόντων εξαρτάται και η καθαρότητα των υγρών και ιστών του σώματος.

Εάν η αποβολή των υποπροϊόντων της θρέψης χωλαίνει, τα άχρηστα υλικά συγκεντρώνονται σε ανώμαλες ποσότητες και λαμβάνει χώρα μιά αργή αυ­τοδηλητηρίαση του σώματος. Τη ζωή πρέπει να τη ζούμε μ' έναν τρόπο που να εξασφαλίζεται η επαρκής απομάκρυνση των αχρήστων υλικών από το αίμα, τη λυμφη και τους ιστούς. Μόνον έτσι μπορεί να διατηρηθεί η ομαλή καθαριότητα και γλυκύτητα των υγρών και ιστών. Το να ζει κανείς σωστά και ισορροπημένα είναι κάτι πολύ περισσότερο από το να καταναλώνει τροφή. Η καθημερινή ζωή περιλαμβάνει όχι μόνον τους θετικούς παράγοντες της ζωής, αλλά επίσης και την αποχή των βλαπτικών στοιχείων του συμβατικού τρόπου ζωής. Κανείς δεν πρέπει να σκέπτεται ότι τρώγοντας σωστά μόνον θα απολαμβάνει καλή υγεία. Το ενημερωμένο άτομο γνωρίζει ότι πρέπει να ζει σωστά για να φτάσει και να διατηρήσει ένα καλό επίπεδο σωματικής και διανοητικής υγείας. Και ότι να ζεις σωστά, είναι ένα πολύ πιό περιεκτικό πρόγραμμα, από του να τρως σωστά. Ο άνθρωπος είναι κάτι πολύ.περισσότε-

ρο από ένα πεπτικό σύστημα. Η ζωή τοϋ είναι πολύ πιό πολύπλοκη από μια απλή δραστηριότητα για την εξασφάλιση και κατανάλωση της τροφής.

ΦΥΣΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ (ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ)

Η Φυσική Υγιεινή ή Οικολογική ιατρική είναι βασικά ένας τρόπος ζωής, ο μόνος ομαλός, φυσιολογικός τρόπος ζωής, που βρίσκεται σε αρμονία με τους νόμους που διέπουν τη ζωή Κανένας γιατρός, κανένας θεραπευτής, κανένα φάρμακο, κανένα βότανο, καμιά τροφή ή γιατρικό ή άλλη θεραπεία δέν μπορεί να γιατρέψει οτιδήποτε Η ιδέα αυτή αποτελεί μια βαοική αρχή- της Φυσικής Υγιεινής ή Οικολογικής Ιατρικής.

Πιστεύουμε ακράδαντα ότι το σώμα αυτογιατρεύεται, αυτοθεραπεύεται, αυτοεπιδιορθώνεται, όταν απομακρυνθούν οι α ιτίες της αρρώστιας και ικα­νοποιηθούν σωστά οι ανάγκες της ζωής Τότε οι έμφ υτες ιαματικές δυνά­μεις που εδρεύουν μέοα στο οώμα δρουν ανεμπόδιστα για να επιφέρουν, με τρόπο σοφό και αψεγάδιαστο, το έργο της ίασης, δηλαδή την αποκατάσταση της υγείας και της ισορροπίας του οργανισμού.

Η επιστήμη της Φυσικής Υγιεινής ή Οικολογικής Ιατρικής ανήκει κανονικά στον κλάδο εκείνο της βιολογίας που καλείται Βιονομική ή Οικολογία. Ξεκί­νησε πριν 150 περίπου χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες από μια ομάδα ορθόδοξων γιατρών απογοητευμένων από τις φαρμακοϊατρικές μεθόδους φροντίδας του αρρώστου. Σήμερα έχει φτάσει σ’ ένα σημαντικό επίπεδο εξέλιξης και διάδοσης, με βιβλία, περιοδικά, συνέδρια και συλλόγους σ ’ όλο τον κόσμο και μια Διεθνή Εταιρία Υγιεινιστών Γιατρών.

Η Φυσική Υγιεινή είναι η χρησιμοποίηση υλικών, δραστηριοτήτων και επιρ­ροών, που έχουν μια ομαλή σχέση με τη ζωή, για τη διατήρηση και την αποκατάσταση της υγείας Με άλλα λόγια είναι η χρήση των ίδιων των μέσων της ζωής, που προσφέρει η φύση, στη φροντίδα τόσο του υγιούς, όσο και του αρρώστου. Η Φυσική Υγιεινή αποτελεί ένα πλήρες σύστημα φροντίδας σώματος - πνεύματος τόσο οτην υγεία όσο και στην αρρώστια, απαιτώντας να συμπληρωθεί, όπου είναι αναγκαίο, μόνο με την εποικοδομητική - διορθωτική και τραυματολογική χειρουργική Με τα ίδια μέσα, που διατηρούμε καλή υγεία, με τα ίδια μέσα τροποποιούμενα, αποκαθιστούμε και την κλονισμένη υγεία.

Τα μέσα, τα υλικά και οι παράγοντες που χρησιμοποιεί στη φροντίδα τόσο του υγιούς όσο και του αρρώστου είναι απολύτως φυσιολογικά, είναι τα αιώνια, αρχέγονα μέσα και υλικά της ζωής, που βρίσκονται σε αρμονία με τις ψυχοφυσιολογικές ανάγκες και απαιτήσεις του ανθρώπου, και σε ομαλή σχέ­

ση με τη ζωή.Το σύοτημα της Φυσικής Υγιεινής δεν είναι μια μέθοδος φαρμακοθερα-

πευτικών επεμβάσεων, αλλά ένας τρόπος διαβίωσης. Χρησιμοποιεί οαν μέ­σα, τόσο για τη διατήρηση, όοο και για την αποκατάσταση της κλονισμένης υγείας, όλα τα χρειώδη της σωοτής, φυσιολογικής ζωής, όπως είναι ο καθα­ρός αέρας, ο ήλιος, το καθαρό νερό, η φυσική τροφή, η άσκηση, η ανάπαυση και ο ύπνος, η αποφυγή κάθε βιαιότητας, η συγκινησιακή γαλήνη και ηρεμία, και αποφεύγει όλα εκείνα τα πράγματα, τα οποία δεν είναι χρήσιμα και εποι­κοδομητικά στην υγεία ή είναι βλαπτικά στον οργανισμό.

Η Φυσική Υγιεινή βασίζεται τόσο στην βιολογία, φυσιολογία, ψυχολογία και διαιτητική, όσο και στις Ιπποκράτειες αρχές και τα μεγαλοφυή κείμενα των αρχαίων Ελλήνων Ιατρο-φιλοοόφων Το σύστημά μας έχει δύο βασικά κλά­δους:

1 > τη Συντηρητική Φυσική Υγιεινή, που σχετίζεται με τη συντήρηση της υγείας σε όλη της τη δύναμη και καθαρότητα και

2) την Ιαματική Φυσική Υγιεινή, που αφορά την ανάκτηση της χαμένης υγείας, την ίαοη της αρρώστιας

Δηλαδή η Φυσική υγιεινή είναι μια επιστήμη της υγείας, που διδάσκει το οωστό τρόπο προσαρμογής του ανθρώπου στο περιβάλλον του, σύμφωνα με τις οικολογικές αρχές Βασικός μας στόχος στη φροντίδα του αρρώστου είναι η απομάκρυνση των αιτιών της αρρώστιας και η σωστή ικανοποίηση των τρεχουσών αναγκών και απαιτήσεων του αρρώστου, του εξασθενημένου ορ­γανισμού. Τα υπόλοιπα είναι υπόθεση των έμφυτων, αυτοίαματικών ιδιοτήτων και ικανοτήτων του οργανισμού, που επιτυγχάνουν με τρόπο ομαλό και απο­τελεσματικό το έργο της ιασης Αρκεί να τους δώσουμε την ευκαιρία να δράσουν ελεύθερα, ανεμπόδιστα

Πιστεύουμε ότι τα ίδια μέσα και υλικά που συντηρούν και διατηρούν την υγεία, τα απλά αυτά μέσα αποκαθιστούν και την κλονισμένη υγεία, εφόσον χρησιμοποιηθούν με μια ανάλογη προσαρμογή και τροποποίηση για να καλυ­φθούν οι τρέχουσες απαιτήσεις του οργανισμού. Όλα τα ανωτέρω αποτε­λούν επαναστατικές συλλήψεις πάνω στα προβλήματα της υγείας, αρρώστι­ας και ίασης, και θα χρειαζόταν πολύς χώρος για ν ’ αναπτυχθούν και να τεκμηριωθούν επαρκώς. Εδώ κάνουμε απλές νύξεις.

Βασικές αρχές της Φυσικής Υγιεινής είναι:α) Η ίαση είναι μια βιολογική διαδικασία Δεν είναι τέχνη. Πραγματοποιείται

από έμφυτες ιαματικές δυνάμεις και διαδικασίες του οργανισμού. Καμμιά ιαματική δύναμη δεν υπάρχει ο' οποιαδήποτε ουσία έξω από το σώμα.

β) Η σχέση ανάμεσα στο σώμα και στις ουσίες και επιρροές του περιβάλ­λοντος δεν αλλάζει σαν αποτέλεσμα των αλλαγών στην κατάσταση της υγεί­ας του ατόμου. Αυτό που είναι υγιεινό και προάγει την υγεία όταν λαμβάνε- ται οε μια κατάσταση υγείας, είναι επίσης με τη σωστή εφαρμογή του, υγιει­

νό και χρήσιμο όταν λαμβάνεται σε μια κατάσταση ¿αρρώστιας. Επίσης, αυτό που είναι τοξικό, δηλητηριώδες και άχρηστο όταν λαμβάνεται σε μια κατά­σταση υγείας, είναι πάντα δηλητηριώδες και μη χρησιμοποιήσιμο, όταν λαμβά- νεται σε μια κατάσταση αρρώστιας (λ.χ. η ασπιρίνη κλπ.).

γ) Όταν αρρωστήσει κανείς, το σώμα του δεν γίνεται ξαφνικά ικανό να οικειοποιηθεί ουσίες που θα του προξενούσαν αρρώστια, αν τις έπαιρνε όταν ήταν σε μια κατάσταση υγείας (όπως λ.χ. τα φάρμακα).

δ) Η αρρώστια δεν αλλάζει τις βασικές ανάγκες και απαιτήσεις της ζωής.ε) Η οξεία αρρώστια συνιστά μια τροποποίηση της σωματικής λειτουργίας,

που προορισμό έχει να απομακρύνει δηλητηριώδεις ουσίες από το σώμα και να επιδιορθώσει βλάβες. Εκείνοι που παρεμβαίνουν και αναμιγνύονται στις διαδικασίες της οξείας αρρώστιας, στην πραγματικότητα μάχονται τα ίδια τα μέσα, με τα οποία η φύση προσπαθεί να αποκαταστήσει την υγεία.

στ) Τα μικρόβια είναι σαπρόφυτα (οδοκαθαριστές) που πολλαπλασιάζονται οποτεδήποτε υπάρχει συγκέντρωση νεκρού οργανικού υλικού. Τα μικρόβια δεν προξενούν αρρώοτια και είναι αδύναμα να βλάψουν υγιά κύτταρα. Οι τοξίνες και όχι τα μικρόβια είναι η βασική αιτία της αρρώστιας.

ζ) Τα φάρμακα:- καταστέλλουν τις διαδικασίες της αρρώστιας, οι οποίες θα αποκαθιστού-

οαν την υγεία αν τους ειχε επιτραπει να φθάσουν στη φυσική τους κατάληξη.- Ερεθίζουν τα όργανα και καταστρέφουν τα κύτταρα του σώματος.- σπαταλούν την ενέργεια του σώματος.- αποδιοργανώνουν τις λειτουργίες της πέψης, της αποβολής τοξινών και

άλλες σωματικές λειτουργίες- υπονομεύουν τη θρέψη του σώματος και την αποβολή των υποπροϊό­

ντων της θρέψης οε κυτταρικό επίπεδο.η) Η κατάλληλη φροντίδα ενός αρρώστου απαιτεί να καλυφθούν οι ακό­

λουθες ανάγκες.1. Οι αιτίες της αρρώστιας πρέπει να απομακρυνθούν. Αυτό απαιτεί να

σταματήοουμε κάθε φαρμακοθεραπεία, και να εγκαταλείψουμε όλες τις κα­κές συνήθειες που εξαντλούν τις δυνάμεις του σώματος.

2. Οι ανάγκες και οι απαιτήσεις του οργανισμού πρέπει να ικανοποιηθούν σύμφωνα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της αρρώστιας.

3. Η ζωτική ενέργεια πρέπει να συντηρηθεί και να κατευθυνθεί προς την ίαση. Αυτό συνεπάγεται σωματική ανάπαυση, ανάπαυση των αισθήσεων, δια­νοητική ανάπαυση, συγκινησιακή ανάπαυση και φυσιολογική ανάπαυση. Η φυσιολογική ανάπαυση επιτυγχάνεται με τη νηστεία και με τις αλκαλικές δίαιτες.

θ) Οι παράγοντες της Φυσικής Υγιεινής χρησιμοποιούνται για τους ίδιους σκοπούς στη φροντίδα του άρρωστου ατόμου, όπως χρησιμοποιούνται στη φροντίδα του υγιούς ατόμου Η τροφή, για παράδειγμα, προσφέρεται για να

θρέψει το οώμα, κι όχι να γιατρέψει την αρρώστια.ι) Το οώμα φροντίζουμε και ατο σώμα βασιζόμαστε για την αποκατάσταση

της υγείας. Δεν βασιζόμαστε σε ουοίες τοξικές και ξένες προς τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του σώματος.

Ιδέες - κλειδιά της Οικολογικής Ιατρικής είναι:1) Φροντίζουμε θεραπευτικά το άτομο κι όχι την αρρώστια. Φροντίζουμε

αρρώστους και όχι αρρώστιες2) Η αρρώστια δεν είναι αναπόφευκτη Αποτελεί μια συνέπεια των παραβά­

σεων των νόμων που διέπουν τη ζωή.3) Φροντίζουμε ολόκληρο το οώμα, σαν ενιαία δηλαδή ψυχοσωματική οντό­

τητα, κι όχι ένα άρρωστο «μέρος» του Ολιστική δηλαδή αντιμετώπιση του αρρώστου, με βάση τις αρχές της Ιπποκρατικής Ιατρικής.

4) Αντιμετωπίζουμε τις ριζικές, τις πρωταρχικές αιτίες της αρρώστιας και δεν περιοριζόμαστε στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Αν δεν απομα­κρυνθούν οι κύριες αίτιες της αρρώστιας, γνήσια υγεία δεν μπορεί να υπάρ­ξει Τα συμπτώματα ανακουφίζονται, όταν υπάρχει ανάγκη, με απλά, αβλαβή μέσα, κι όχι με βλαπτικές, τοξικές ουοίες, που προκαλούν ένα σωρό ανεπιθύ­μητες ενέργειες και αρρώστιες.

5) Χρησιμοποιούμε στη φροντίδα του αρρώστου μέσα που δεν προκαλούν ζημιά. Δηλαδή «ωφελέειν ή μη βλάπτειν» του Ιπποκράτη.

6) Ενισχύουμε με εντελώς φυσικά, φυσιολογικά μέοα τις έμφυτες ιαματι­κές δυνάμεις του σώματος

Αντί να γεμίζουμε τα οώματα των αρρώστων με λογής - λογής φάρμακα- φαρμάκια, γιατί δεν ψάχνουμε στον ύπνο, οτην ανάπαυση, στη νηοτεία, στη δίαιτα, στον καθαρό αέρα, οτον ήλιο, οτην άοκηση, στην καθαριότητα, στην απλή, καθαρή τροφή, στη γαλήνη και στην ηρεμία, οαν μέσα αποκατάστασης της υγείας;; Γιατί δεν απομακρύνουμε τις αιτίες της αρρώστιας, αντί να συνεχίζουμε μια ατέλειωτη και άκαρπη έρευνα για θεραπείες, που συνήθως δεν θεραπεύουν;

Οι διάφορες φαρμακοθεραπείες, στην πλειονότητά τους, απλώς καταπνί­γουν, καταστέλλουν τα συμπτώματα της αρρώστιας, δημιουργώντας πλήθος παρενέργειες και ιατρογενεις αρρώστιες Μια ατέλειωτη σειρά θεραπειών που αλλάζουν, σαν τη μόδα συνεχώς

Πρέπει πια να γίνει συνείδηση πως η υγεία δεν μπορεί ν ' αγοραστεί στο γωνιακό φαρμακείο, πώς δεν έρχεται βουλωμένη μέσα σ’ ένα μπουκάλι, δεν βρίσκεται σ’ ένα κουτί χαπιών. Δεν μπορούμε να τη διοχετεύσουμε στο σώμα με μια ένεση στο μπράτσο, πληρώνοντας μια επίσκεψη σ’ ένα γιατρό. Ό ταν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, θα είμαστε έτοιμοι να γνωρίσουμε την πραγματική βάση της υγείας, τα αληθινά μέσα της γιατρειάς και ένα τρόπο ζωής που θα εξασφαλίζει υγεία.

Ό σο συνεχίζουμε να πιστεύουμε τυφλά οτα φάρμακα και παραμελούμε

τους ζωτικούς παράγοντες ενός έγκυρου τρόπου ζωής, θα ουνεχιοουμε να υποφέρουμε χωρίς λόγο, μάταια, και να πεθαίνουμε πρόωρα.

Με το ούστημα της Φυοικής Υγιεινής, εκτός από τα άλλα ωφέλη οτην υγεία και ευεξία των ανθρώπων, θα γλυτώσουμε επί πλέον από το αστρονο­μικό οικονομικό κόστος του παρόντος συστήματος των προγραμμάτων της δημόσιας υγείας

ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ: ΜΙΑ ΖΩΤΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ

Γνωρίζοντας πολύ καλά πως «ένα δράμι πρόληψης ισοδύναμοί μ' έναν τόνο θεραπείας», δαπανηρής και συχνότατα χωρίς αποτέλεσμα, κι έχοντας τη συνεχή παρότρυνση και το ενδιαφέρον του κοινού, εργαζόμαστε, όσο είναι δυνατόν τα τελευταία χρόνια, στο χώρο της ενημέρωσης σε θέματα υγείας και πρόληψης. Σε ομιλίες που κάνουμε σε σχολεία, πολιτιστικά κέ­ντρα, συλλόγους, οργανώσεις, καθώς και στην καθημερινή μας επαφή με τον άρρωστο, μας κάνουν συχνά την ερώτηση: «Γιατί δεν προσπαθείτε να πάρετε μια δεκαπεντάλεπτη έστω εκπομπή τη βδομάδα, στην τηλεόραση ή στο ραδιόφωνο ή μια στήλη σε μια από τις μεγάλες εφημερίδες ή περιοδικά, για να ενημερώνετε σε μόνιμη βάση, το μεγάλο κοινό, πάνω στα θέματα αυτά;»

Αναρίθμητες φορές μας έχουν υποβάλλει αυτο το ερώτημα, κι έτσΓνοιώ- θουμε την ανάγκη να δώσουμε μια σύντομη απάντηση κι απ’ αυτό το βιβλίο:

1. Για ότι αφορά την τηλεόραση, πριν 4 περίπου χρόνια είχαμε την πρωτο­βουλία να υποβάλλουμε μια πρόταση για μια εκπομπή στην ΕΡΤ1, για μια μακρόπνοη και ολοκληρωμένη Αγωγή υγείας και σωστής Διατροφής. Μετά από επίμονες προσπάθειες περίπου 2 ετών, η εκπομπή (έστω και λειψή) εγκρίθηκε και πραγματοποιήθηκε, αλλά εμείς, για λόγους που δεν μπορούν να αναφερθούν εδώ, δεν συμμετείχαμε...

2. Κάτι ανάλογο συνέβη και με το ραδιόφωνο. Ζητήσαμε δυο δεκάλεπτα την βδομάδα ή έστω ένα 1 δλεπτο κάθε βδομάδα, για μια ενημερωτική εκπο­μπή, με τίτλο «υγεία για όλους». Στην εκπομπή αυτή θα συμμετείχαν και οι ακροατές με γράμματα και ερωτήσεις τους, για όλα τα θέματα υγείας και πρόληψης. Κι ενώ υπήρχε ενθουσιασμός και ζωηρό ενδιαφέρον από τους αρμόδιους της ραδιοφωνίας στην αρχή, τελικά ματαιώθηκε η προγραμματι­σμένη εκπομπή και ναυάγησε κι ’ αυτή η προσπάθεια. Σ' όλες ωστόσο τις ευρωπαϊκές χώρες, απ' ότι ξέρουμε, γίνονται αρκετές παρόμοιες εκπο­μπές, όπου ειδικοί γιατροί και άλλοι ειδικοί, ενημερώνουν συστηματικά το κοινό, σ’ όλα τα θέματα που αφορούν την υγεία και την πρόληψη της αρρώ­στιας. Δυστυχώς είμαστε πάντα ουραγοί και καθυστερημένοι στην υιοθέτηση κάποιων σωστών και χρήσιμων για τον κοινωνικό σύνολο μέτρων, που λαμβά- νονται από τις ξένες χώρες.

3. Για ότι αφορά τον ελληνικό τύπο, διάφορα συμφέροντα κι ’ άλλες σκο­

πιμότητες δεν επιτρέπουν συνήθως στους εκδότες μεγάλων εφημερίδων και περιοδικών να φιλοξενούν στήλες με τέτοιο περιεχόμενο. Αλλεπάλλη­λες προσπάθειές μας κατά καιρούς για μια μόνιμη στήλη στον τύπο,με ουσι­αστικό περιεχόμενο και συνεχή ενημέρωση, απέτυχαν. Πρόσφατα ωστόσο, μια απογευματινή εφημερίδα μας έδωσε την δυνατότητα να επικοινωνούμε με τους αναγνώστες της μέσω μιας τακτικής στήλης.

Πιστεύουμε ακράδαντα πως ο γιατρός του μέλλοντος θα πρέπει να είναι βασικά εκείνος που θα ενημερώνει επαρκώς τόσο τους προσωπικούς του αρρώστους, όσο και το κοινό, για το τι σημαίνει και πώς αποκτάται ένα καλό επίπεδο υγείας, σώματος και πνεύματος και για τις συνέπειες της κακής διατροφής, της καθιστικής ζωής, του καπνίσματος, των οινοπνευματωδών και του καφέ, της μόλυνσης του περιβάλλοντος, της ηχορύπανσης, των χημικών στις τροφές και τα ποτά, της πολυφαρμακίας, των φυτοφαρμάκων και ορμονών, των αρνητικών - καταστρεπτικών συγκινήσεων και παθών, των διάφόρων ακτινοβολιών, των διάφορων ελλείψεων και υπερβολών και γενικά όλων εκείνων των παραγόντων που εξασθενίζουν και υπονομεύουν την υ­γεία και συντομεύουν τη ζωή.

Αρκετοί γιατροί έχουν αρχίσει, άλλωστε, τα τελευταία χρόνια να προβλη­ματίζονται πάνω στα θέματα αυτά. Από τις πολυάριθμες μαρτυρίες γιατρών που έχουμε στη διάθεσή μας και που εκφράζουν εύγλωττα τον προβληματι­σμό αυτό, θα σταματήσουμε σε ένα αξιοπρόσεκτο κείμενο ενός νέου αμερι- κάνου γιατρού, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα σε μια από τις πιο έγκυρες ιατρικές εφημερίδες των Η.Π A («The New England journal of Medicine») και αναδημοσιεύτηκε σε ελληνικη μετάφραση στο περιοδικό «Διάλογος» που εκδίδει η Αμερικάνικη Υπηρεσία Πληροφοριών στη Αθήνα.

«...Εμείς οι ίδιοι οι γιατροί έχουμε συμβάλει στη διαμόρφωση της νοοτρο­πίας που λέγει ότι μπορεί κανείς να ζει με τρόπο ανθυγιεινό - και όταν έλθει η στιγμή να πληρώσει τα σπασμένα θα προστρέξουμε και θα τον σώσουμε με φάρμακα ή εγχειρήσεις!... Οι γιατροί θα έπρεπε να ηγηθούν μιας μεγάλης εκστρατείας για την διακοπή του καπνίσματος, για την σωστή διατροφή, τον περιορισμό της παχυσαρκίας, την ηρεμώτερη συμπεριφορά και το κατέβα­σμα της υψηλής πίεσης, αντί να παίζουν το ρόλο του αμέτοχου παρατηρητή όλων αυτών των επιβλαβών έξεων. Ακόμα κ ι ' αν οι γιατροί περιορίζονταν σε προτάσεις για την διεξαγωγή τέτοιων εκστρατειών, θα προσέφεραν κάτι το θετικό στην κοινωνία!»....

Θα αναφερθούμε επίσης και σ’ ένα ανάλογο κείμενο ’ Ελληνα γιατρού, του πρώην υπουργού Υγείας, καθηγητή Σπϋρου Δοξιάδη. Δημοσιεύτηκε πριν λίγους μήνες στην «Καθημερινή», αφού είχε αποτελέσει ομιλία που έγινε σε γιατρούς, με την ευκαιρία του εορτασμού (1986) των 25 χρόνων της Εται­ρείας Ιατρικών Σπουδών. Λέγει λοιπόν μεταξύ άλλων ο διακεκριμένος για­τρός: « . . . Θα πρέπει να δεχθούμε ότι στις επόμενες δεκαετίες η υποχρέωση

της ιατρικής επιστήμης είναι πρώτ ’ από όλα να εκπαιδεύει. Να εκπαιδεύει τα άτομα και να εκπαιδεύει το κράτος. Και αυτό πρέπει να γίνει με δυναμισμό, συνέπεια και συνέχεια. .. Ας μην αποθαρρυνόμαστε όμως αν δεν βρίσκουμε πάντα την ανταπόκριση που περιμένουμε. Πρέπει να αγωνίζέται ο καθένας μόνος του. Ας μην ξεχνάμε το κινέζικο ρητό «πολλά μικρά πράγματα, σε πολλά μικρά μέρη, από πολλούς μικρούς ανθρώπους, θ ’ αλλάξουν το πρό­σωπο του κόσμου». Όσο λοιπόν κ ι ' αν αισθανόμαστε μικρό τον εαυτό μας και μικρές τις δυνάμεις μας. ας προσπαθήσουμε γιατί αν δεν γίνει η προσπά­θεια αυτή, από κάθε γιατρό ξεχωριστά, η ιατρική στη χώρα μας δεν θάχει Αύριο». Έχοντας εδώ και αρκετά χρόνια, συνειδητοποιήσει ότι ο ουσιαστι­κός και πρωταρχικός ρόλος του γιατρού πρέπει να είναι ο ρόλος του εκπαι­δευτή, του δασκάλου και συμβούλου στα θέματα της πρόληψης της αρρώ­στιας και της βελτίωσης της υγείας,αγωνιζόμαστε, στο μέτρο του δυνατού και με κάθε τρόπο, για την ενημέρωση και τον προβληματισμό του κοινού.

ΟΙ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΑΣ:

Η σειρά αυτή των βιβλίων θα καλύψει τα θέματα που αφορούν την υγεία και την πρόληψη, με τρόπο σφαιρικό και συνθετικό, ρίχνοντας άπλετο φως σε θέματα που υπάρχέι παχυλή, θλιβερή, εγκληματική θα λέγαμε άγνοια, από μέρους της συντριπτικής πλειοψηφίας τόσο των ανθρώπων όσο και των γιατρών.

Φιλοδοξούμε λοιπόν να καλύψουμε με την σειρά αυτή των βιβλίων το κενό αυτό που υπάρχει στην χώρα μας.

Τελειώνοντας, αγαπητέ αναγνώστη, το διάβασμα του τόμου αυτού θα σου έμειναν πιθανόν αρκετές απορίες και αναπάντητα ερωτήματα και θα έχεις ανάγκη από πολλές διευκρινήσεις και απαντήσεις στις απορίες σου. Θα επιδιώξουμε λοιπόν να απαντήσουμε ένα μεγάλο μέρος από τις απορίες και ερωτήσεις σου, στον επόμενο τόμο. Γιατί ο επόμενος τόμος της σειράς που θα κυκλοφορήσει, το συντομώτερο δυνατό, θα περιέχει μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:1. Πώς να φτιάχνετε μόνοι σας διαιτολόγια.2. Φροντίδα και διατροφή το καλοκαίρι και προετοιμασία για το χειμώνα.3. Πώς να διαλέγετε τα τρόφιμά σας.4. Πώς να αποθηκεύετε και συντηρείτε τα τρόφιμά σας.5 Πώς να μαγειρεύετε σωστά.6. Συνταγές υγιεινής μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής.7. Πρακτικές οδηγίες για την νοικοκυρά σε θέματα διατροφής.8. Τροφικά συμπληρώματα και πλήρης αξιολόγηση των κυριότερων συμπλη­

ρωμάτων. Χρειαζόμαστε για την βελτίωση της διατροφής μας χάπια βιτα­μινών, μετάλλων και άλλα συμπληρώματα;

9. Ερωτήσεις και αναλυτικές όσο γίνεται απαντήσεις στα πιο ζωτικά θέματα της διατροφής καθώς και απαντήσεις στα ερωτήματα που συνήθως μας γίνονται.

Στη συνέχεια και εάν οι περιστάσεις το επιτρέψουν θα εκδώσουμε κάμπο­σους ακόμη τόμους, που θα καλύψουν τα ακόλουθα θέματα,:

1. Πώς να ζ ε ίτ ε για καλή υγεία, ευ εξ ία και μακροζωία. Βασικοί κανό­νες υγιεινής ζωής, που εξασφαλίζουν καλή υγεία σώματος - πνεύματος. Σωστή χρήση και ωφέλη του καθαρού αέρα, του νερού, του ήλιου, της ανά­παυσης και του ύπνου, της καθαριότητας, της ομαλής σεξουαλικής λειτουρ­

γίας, της γυμναστικής, και των ομαλών, θετικών συγκινήσεων, της ενδυμασί­ας κλπ. Επίσης θα αναπτυχθούν διεξοδικά οι βλαπτικοί παράγοντες, όπως είναι το κάπνισμα, τα οινοπνευματώδη, οι αρνητικές συγκινήσεις, το ξενύχτι, η υπερβολική εργασία, ο καφές, το τσάι, η σοκολάτα, οι ακτινοβολίες στο περιβάλλον από διάφορες συσκευές και πώς θα τις αποφύγετε, οι μολύνσεις και ρυπάνσεις που υπάρχουν στο σπίτι σας, και τα καθέκαστα ενός ομαλού φυσιολογικού τρόπου ζωής. Γάμος και οικογένεια κλπ. Μια νέα οικολογική κοινωνία αποτελεί την απάντηση στη βαθειά ολόπλευρη κρίση της εποχής μας.

2. Παχυσαρκία και η σωστή αντιμετώπισή της. Κούρες αδυνατίσματος που βελτιώνουν υγεία και εμφάνιση^με φυσικό και αποτελεσματικό τρόπο.

3. Κρέατα και γάλατα. Ό λες οι λεπτομέρειες γύρω από τα δυο αυτά βασικά τρόφιμα.

Πείνα και υποσιτισμός στο σύγχρονο κόσμο και οι βασικές τους α ιτ ί­ες.

4. Σωστή φροντίδα και διατροφή των παιδιών από την γένηση κ ι ' ύστερα. Παιδ ικές αρρώστιες και ο φυσικός τρόπος αντιμετώπισής τους. Βασικές αρχές για την ανατροφή των παιδιών. Σεξουαλική δια­φώτιση των παιδιών κλπ.

5 Τι πρέπει να ξ έρ ε ι κάθε γυναίκα για την εγκυμοσύνη, τον το κετό κλπ.

6. Πρόληψη καρκίνου, καρδιαγγειακών παθήσεων και άλλων χρόνι­ων και εκφυλιστικών ασθενειών του σύγχρονου ανθρώπου. Ευρήματα της σύγχρονης επιστήμης και γνώμες κορυφαίων ξένων και Ελλήνων επι­στημόνων, σχετικά με την πρόληψη της αρρώστιας και εδραίωση καλής υγεί­ας.

7. Ιαματική Νηστεία. Η φυσική - φυσιολογική μέθοδος για την ίαση της αρρώστιας και το ξανάνοιωμα του οργανισμού. Τα θαυμαστά αποτελέσματα της ιαματικής νηστείας, όπως καταγράφονται από κορυφαίους ερευνητές σε διεθνή κλίμακα. Νηστεία και βασικές αρρώστιες.

8. Ψυχική υγιεινή. Συγκινήσεις και υγεία. Όλα εκείνα τα βασικά που πρέπει να ξέρει το άτομο, οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι κληρικοί κ.λ.π., για μια ομαλή συγκινησιακή ζωή, για ομαλή έκφραση των συγκινήσεων, παθών και συναισθημάτων και όλα τα σχετικά για στοιχειώδη ψυχική γαλήνη και ισορρο­πία. Διατροφή και διαταραχές της συμπεριφοράς.

9 Πρώτες βοήθειες, με φυσικές κυρίως μεθόδους.10. Ν εοελληνική σύγχρονη διαβίωση και οι β ιολογικές μακροπρό­

θεσμα συνέπ ειές της. Νοσηρότητα της σύγχρονης ελληνικής κοινω­νίας και τρόποι υπέρβασης του υψηλού ποσοστού νοσηρότητας.

11. Η κλασσική ιατρική: Μια σε βάθος κριτική του συστήματος. Ένα σφαλερό και ξεπερασμένο κατά βάση σύστημα φροντίδας του αρρώστου.

Βασικές θεωρίες της ιατρικής και οι πλάνες τους. Βασικοί σταθμοί στην εξέλιξη του ιατροφαρμακευτικού συστήματος. Οι κίνδυνοι των φαρμάκων και οι συνέπειες της φαρμακευτικής αγωγής. Πότε δικαιολογείται και επιβάλλε­ται η χορήγηση φαρμάκων και οι διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις. Τρό­πος ενέργειας των φαρμάκων κλπ.

12 Η Οικολογική Ιατρική. (Φυσική Υγιεινή). Βασικές αρχές. Βασικές μέθοδοι στη φροντίδα του αρρώστου. Βασικές ανάγκες της υγείας. Βασικές αιτίες της αρρώστιας. Τι είναι υγεία, τι είναι αρρώστια. Βασικές διαφορές της οικολογικής ιατρικής και της κλασσικής ιατρικής. Σχέσεις της οικολογικής ιατρικής με τα άλλα ανορθόδοξα συστήματα. Στάδια της παθολογίας και τα βασικά στάδια στην αποκατάσταση της κλονισμένης υγείας. Μια νέα ολοκλη­ρωμένη επιστήμη της υγείας, αρρώστιας και θεραπείας.

13. Γυμναστική και υγεία. Ο σημαντικός και αναντικατάστατος ρόλος της στη διατήρηση και αποκατάσταση της υγείας. Διάφορες ασκήσεις για το δυνάμωμα όλων των μερών του σώματος και επανορθωτικές ασκήσεις για επανόρθωση πολλών ανωμαλιών, αδυναμιών και παραμορφώσεων του σώμα­τος.

14. Κοινές αρρώστιες και η φυσική, (χωρίς φάρμακα) φροντίδα τους.Για όλα αυτά και για πολλά άλλα άμεσου πρακτικού ενδιαφέροντος θέμα­

τα, που σχετίζονται με την προάσπιση και βελτίωση της υγείας, υπάρχει τεράστιος αριθμός έγκυρων ευρημάτων, στοιχείων και γνώσεων, στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία. Υπάρχει λοιπόν ζωτική ανάγκη, τα στοιχεία και ευρήματα αυτά να γίνουν το συντομώτερο δυνατόν, κτήμα της ελληνικής κοινωνίας. Η πολύτιμη αυτή γνώση και πείρα του ανθρώπου, θα μπορούσε να αποτελέσει αποφασιστικόν παράγοντα για την καλύτερη ποιότητα της ζωής όλων μας και για την ίδια την επιβίωση της κοινωνίας μας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Σελίδα1. ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ

ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ..................................................... 72. ΠΗΓΕΣ ΤΩΝ ΤΟΜΩΝ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΑΥΤΗΣ ..................................... 83. ΠΡΟΛΟΓΟΣ ..................................................................... ..................... 94. ΘΡΕΨΗ ............................................................................................... 135 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΦΗ ............................................................................ 156 ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ............................................................................ 22

- Φρούτα ......................................................................................... 27- Λαχανικά ....................................................................................... 40-Όοπρια .......................................................................................... 44- Δημητριακά ................................................................................... 46- Ρύζι ............................................................................................... 48- Το ψωμί και οι αλχημείες του .................................................... 51- Το μέλι ......................................................................................... 62- Ζάχαρη ....................................................................................... 66

7 ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ ..................................................................................... 73- Ξηροί καρποί ............................................................................. 89- Γαλακτοκομικά... ............................................................................. 98- Τυριά ........................................................................................... 101- Προϊόντα ζύμωσης του γάλακτος ............................................ 108

• γιαούρτι ................................................................................ 108• Ξυνόγαλο ............................................................................. 112• Κεφίρ ................. 112

- Παγωτά ....................................................................................... 114- Αυγά ............................................................................................ 118- Ψάρια ........................................................................................... 120- Κρέας ......................................................................................... 127- Αλλαντικά ................................................................................... 129

8. ΛΙΠΙΔΙΑ .............................................................................................. 130- Υδρογονωμένα λίπη .................................................................. 136- Τάγγισμα ..................................................................................... 136- Μαγειρική και λίπη ...................................................................... 136

- Χοληστερίνη ............................................................................... 139- Λιποπρωτεΐνες ................................ 143- Το λάδι ....................................................................................... 144- Σπορέλαια .................................................................................. 147- Μαργαρίνες ................................................................................ 149- Βούτυρο ..................................................................................... 152- Το βούτυρο ενάντια στην μαργαρίνη ....................................... 154- Κεκορεσμένα λίπη ή ακόρεστα: ............................................... 154

9 ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ........................................................................................ 158- Βιταμίνη A ................................................................................. 159- Βιταμίνη D .................................................................................. 160- Βιταμίνη Ε 161- Βιταμίνη Κ .................................................................................. 161- Βιταμίνη C .................................................................................. 162- Βιταμίνες συμπλέγματος Β ....................................................... 163- Βιταμίνη Β· ................................................................................. 164- Βιταμίνη Β; ................................................................................. 165- Βιταμίνη Νιασίνρ - Νικοτινικό οξύ ............................................ 166- Βιταμίνη Β(. - Πυριδοξίνη .......................................................... 166- Παντοθενικό οξύ ....................................................................... 167- Φολικό οξύ ή φολασίνη ............................................................ 168- Βιοτίνη ή Βιταμίνη Η ................................................................. 168- Βιταμίνη Β12 ............................................................................... 169- Βιταμίνη Βί ? και φυτοφαγία .................................................... 170- Χολίνη ........................................................................................ 171- Ινοσιτόλη .................................................................................... 172- Παρααμινο-βενζοϊκό οξύ (Ρ.Α Β.Α ) ......................................... 173- Βιοφλαβονοειδή ........................................................................ 173

10 ΜΕΤΑΛΛΑ - ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ ............................................................. 178- Ασβέστιο .................................................................................... 178- Φώσφορος .................................................................................. 180- Μαγνήσιο ................................................................................... 181- Ηλεκτρολύτεο ........................................................................... 183

• Νάτριο ................................................................................. 183• Κάλιο .................................................................................... 183• Χλώριο ................................................................................. 185

- Σίδηρος ...................................................................................... 185- Ψευδάργυρος ............................................................................ 187- Θειον ........................................................................................... 188- Ιώδιον ......................................................................................... 188- Μαγγάνιο .......... 189

- Σελήνιο ....................................................................................... 190- Μολυβδένιο ................................................................................ 191- Φθόριο .......... 192- Χαλκός . 193- Κάδμιο ....................................................................................... 193- Χρώμιο ........................................................................................ 194- Κοβάλτιο ..................................................................................... 194- Κασσίτερος ή Λευκοσίδηρος ................................................... 194- Βανάδιο .......... 195- Ανακεφαλαίωση ......................................................................... 195

11 ΠΕΨΗ ............................................................................................... 197- Παράγοντες που επηρεάζουν την πέψη ............................... 200

12 ΔΥΣΠΕΨΙΑ ........................................................................................ 20313 ΘΕΡΜΙΔΕΣ ........................................................................................ 20714 ΠΕΙΝΑ ............................................................................................... 21215 ΔΙΨΑ .................................................................................................. 21716 ΥΠΟΑΛΚΑΛΙΚΘΤΗΤΑ Ή ΟΞΕΩΣΗ ............................................... 22117 ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ .......................................................... 22618 ΟΙ ΙΝΕΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΣ .................................................... 22919 ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ ..................................................................................... 232

- Πιπέρι ......................................................................................... 234- Ξύδι ............................................................................................. 235- Λάδι της μουστάρδας ............................................................... 235- Κρεμμύδια και σκόρδα ............................................................. 236- Αλάτι ............................................................................................ 236

20. ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ: ΕΝΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ....... 25121 ΧΗΜΙΚΑ ΠΡΟΣΘΕΤΑ ..................................................................... 26522 ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ............................................................... 27523. ΚΑΛΛΙΕΡΓΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΓΗ. ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ

ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ .............................................................. 28524 Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΩΡΓΟ-

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ .............. 29125. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ............................................................................ 297

26 ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ............................................................ 30027 ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΆ ........................................................ 30728 ΝΟΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΧΗΜΕΙΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ...................................... 31129 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΕ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ ΚΙ ’ ΑΛΛΟΥΣ

ΧΩΡΟΥΣ ............................................................................................. 329- βρεφονηπιακοί σταθμοί ............................................................. 329

- καντίνες σχολείων ............................................. 330- φαστ-φουντάδικα ..................................................................... 333- Εστιατόρια .................................................................................. 336- Διατροφή στα Νοσοκομεία και τις κλινικές ............................ 337- Υπάρχουν ειδ'κές τροφές για ειδικές αρρώστιες; ................. 344- Επιρροή της διατροφής στην συμπεριφορά ........................... 345- Διατροφή και νοημοσύνη ......................................................... 346- Διαιτητική στις Ιατρικές Σχολές ............................................... 347

30 ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΜΙΚΡΕΣΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ........................................................................................ 349

31. ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ............................................ 35232 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΘΛΗΤΩΝ ................................................................... 35433 ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ................................................. 35834 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΔΥΟ ΛΙΑΙΤΟΛΟΓΙΩΝ: ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ-

ΦΥΤΟΦΑΓΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ........................................................... 36635 ΠΟΣΑ ΓΕΥΜΑΤΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ: ..................................................... 37936 ΠΩΣ ΝΑ ΤΡΩΤΕ ......................................................................... 38337 ΒΛΑΣΤΟΙ (ΣΠΡΑΟΥΤΣ. ΦΥΤΡΑ) .................................................... 39338 ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΡΟΦΩΝ .............................................................. 39639 ΛΙΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ .................................................................... 40140 ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ................................................................. 407

Α) Μειονεκτήματα και ανεπάρκειες του σύγχρονουδιαιτολογίου ........................................................................... 407

Β) Συνήθεις συνέπειεσ μιας άσχημης διατροφής ...................... 409Γ) Λιτά διαιτολόγια και αποτελέσματά τους

σε εμπόλεμους περιόδους ................................................... 412Δ) Πού συγκλίνουν θ' τρέχουσες έρευνες, όσον

αφορά τον σωστό τρόπο διατροφήσ ......................................... 417Ε) Το ξεκίνημα μιας νέας διαιτητικής περιπέτειας ..................... 420

ΣΤ) Τι συμπτώματα προκύπτουν στην αρχήαπό την αλλαγή τρόπου διατροφής .......................................... 422

- Μια ζωτική ανάγκη της χώρας: μια νέα διατροφικήπολιτική ...................................................................................... 424

41 ΑΡΧΑΙΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ......................................... 42642 Η ΖΩΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΤΡΟΦΗ ................................................ 42943. ΦΥΣΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ (ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ) .................................... 43244. ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ ................................................................................. 43745. ΟΙ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΑΣ ..................................................... 44046. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ................................................................................ 443

ΥΓΕΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣΣας παρουσιάζουμε ένα πρόγραμμα ανώτερης θρέψης, που καθιστά ικα­

νούς τους ανθρώπους να ζήσουν όσο γίνεται περισσότερο, αλλά όχι μόνον να ζήσουν περισσότερο, αλλά να νοιώθουν καλά και να παραμείνουν καλά, να φαίνονται νέοι και φυσικά να αποφύγουν όσο είναι δυνατόν, τις διάφορες εκφυλιστικές αρρώστιες που συνήθως συμβαίνουν καθώς περνούν τα χρόνια και οι άνθρωποι γερνούν. Η υγεία είναι υπόθεση δική σας, βρίσκεται βασικά στα χέρια σας. Δεν είναι καταναλωτικό αγαθό που πουλιέται και αγοράζεται στα φαρμακεία, στα νοσοκομεία και στα ιατρεία. Ασφαλώς θα γνωρίζετε πως τρεις είναι κυρίως οι αρρώστιες που οδηγούν πρόωρα στο θάνατο τους Έ λ­ληνες: Τα εγκεφαλικά και κυκλοφοριακά επεισόδια, οι καρκίνοι και οι καρδιο- πάθειες. Είναι πια επιστημονικά αποδεδειγμένο πως μπορούν και οι τρεις αυ­τές σοβαρές αρρώστιες να προληφθούν αποτελεσματικά, με κάποιες απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής. Υπάρχει λοιπόν ο φυσικός τρόπος να αποκτήσετε καλή υγεία και να προλάβετε όλες σχεδόν τις χρόνιες και εκφυλιστικές αρρώστιες, που βασανίζουν ολοζωής και κόβουν πρόωρα το νήμα της ζωής των πολλών, στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.

Ο «υγιεινός τρόπος ζωής» όπως διεκήρυξε, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, 1986 η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, «είναι ΚΕΡΔΟΣ ΓΙΑ Ο­ΛΟΥΣ» και ότι «Η υγεία είναι ο μοναδικός αγώνας δρόμου, όπου όλος ο κό­σμος κερδίζει».

Μάθετε λοιπόν να τρώτε σωστά για καλύτερη υγεία, ευεξία σώματος και πνεύματος και για νά προσθέσετε χρόνια στη ζωή σας και ζωή στα χρόνια σας. Το βιβλίο αυτό, αποτελεί το αντίβαρο, την απάντηση στα συνήθη βιβλία διαιτητικής και στα αλμανάκ και εγκυκλοπαίδειες μαγειρικής και ζαχαροπλα­στικής. Παρουσιάζουμε έναν τρόπο διατροφής που βρίσκεται σε αρμονία με τις ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού, με τα συμφέροντα της υγείας και μακροβιότητας του ατόμου και ευθυγραμμίζεται με τα ευρήματα της σύγχρο­νης επιστήμης.

Πρέπει, το συντομότερο δυνατόν, να αναγνωρίσουν όλοι οι άνθρωποι, το μέγιστο ρόλο που παίζει η τροφή και η θρέψη στη ζωή μας. Πρέπει να συνει­δητοποιήσουμε όλοι, πως στο φυτικό βασίλειο υπάρχει μια ελκυστική, και ευάρεστη πηγή θρεπτικών ουσιών, που προάγουν την υγεία και βοηθούν εξί­σου αποτελεσματικά, (παράλληλα με κάποιους άλλους απλούς φυσιολογικούς παράγοντες), στην ανάκτηση της κλονισμένης υγείας.

Υγεία λοιπόν ή αρρώστια; Είναι δική σας βασικά, επιλογή. Διαλέξτε με υπευθυνότητα, μόνοι σας. Εμείς σας δείχνουμε απλώς το δρόμο...

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΡΙΣΤΑΚΗΣΣόλω νος 77 ΑΘ Η Ν Α Τηλ. 3637876 - 3639336